VIETNAM NATIONAL UNIVERSITY HCM CITY

Prof.Dr. Vu Tinh

TRIÊT HOCChương trinh dung cho

hoc viên Cao hoc va Nghiên cưu sinh

không thuôc chuyên nganh Triêt hoc

LICH SƯ TRIÊT HOC PHƯƠNG ĐÔNG

PHƯƠNG ĐÔNG

Phương Đông la vung đât năm doc theo lưu vưc sông Nin, sông Ân, sông Hoang tư miên Trung Cân Đông đên miên cưc Đông châu A. Thơi cô đai, phương Đông gôm: Ân Đô, Trung Quôc, Ai Câp va vung Lương Ha.

Lich sư phương Đông cô đai băt đâu tư sư hinh thanh xa hôi CHNL (khoang thiên niên ky thư IV TCN).

Khai lươc

LICH SƯ TRIÊT HOC PHƯƠNG ĐÔNG

CÔ - TRUNG ĐAI

*

LICH SƯ

TRIÊT HOC ÂN ĐÔ

1. Cac thơi ky phat triên cua

Triêt hoc Ân Đô cô - trung đai

LSTH Ân Đô cô – trung đai chia thanh 3 thơi ky:

1). Thơi ky Veda (XV TCN – VIII TCN).

2). Thơi ky cô điên (VI TCN – VI).

3). Thơi ky sau cô điên (VII – XVIII).

1.1. Triêt hoc thơi ky Veda(Tư TK XV TCN – VIII TCN)

a). Bôi canh xa hôi

- Khoang thê ky XV TCN ngươi Arya vao Ân Đô.

- Xa hôi Ân Đô phân chia thanh 4 đăng câp:

1). Đăng câp thân quyên.

2). Đăng câp thê quyên.

3). Đăng câp dân tư do.

4). Đăng câp nô lê.

b). Đăc trưng triêt hoc thơi ky Veda

Triêt hoc – tôn giao dưc trên Thanh Kinh Veda

Linh hôn vu tu - Đâng Sang tao la Brahman.

Vu tru chia thanh 3 coi:

- Thiên giơi;

- Trung giơi;

- Ha giơi.

Tât ca cac coi đêu co thân ngư tri.

THÂN MĂT TRƠI SYRYA

ngư tri Thiên giơi

THÂN GIO VAYU

ngư tri Trung giơi

THÂN LƯA AGNI

ngư tri Ha giơi

Thiên giơi, Trung giơi, Ha giơi la Brahman; toan bô vu tru la Brahman.

Trong vu tru không co gi lai không la biêu hiên cua Brahman

Đôi vơi con ngươi

4 đăng câp trong xa hôi la hiên thân cua 4 bô phân khac nhau trên cơ thê cua Brahman:

- Đâu: Đăng câp thân quyên.

- Thân: Đăng câp thê quyên.

- Đui: Đăng câp dân tư do.

- Ban chân: Đăng câp nô lê.

Du ơ đăng câp nao con ngươi cung co linh hôn bât tư; linh hôn vân hanh theo trang thai luân hôi va chiu kiêp nghiêp bao.

Vi không nhân thưc đươc minh cung như nguôn gôc hiên hưu cua minh nên con ngươi lang quên Brahman; hanh đông theo đam mê, khat vong, tao nghiêp ac nên sa vao biên khô triên miên.

Con ngươi co thê thoat khô băng cuôc đơi đưc hanh, đây la cuôc đơi hương vê thân linh, tê tư thân linh va sông theo bôn phân.

1.2. Triêt hoc thơi ky cô điên (Tư TK VI TCN – VI)

a). Bôi canh xa hôi

- Ranh giơi giưa cac đăng câp trơ nên hêt sưc nghiêt nga.

- Khat vong đươc giai thoat, khat vong co cuôc sông binh đăng, cuôc sông bac ai lan rông khăp cac tiêu vương quôc.

b). Cac phai triêt hoc thơi ky cô điên

Triêt hoc co 9 phai: 6 phai chinh thông & 3 ta giao.

+ 6 phai chinh thông

Samkhya, Vaisesika, Nyaya,

Yoga, Mymansa, Vedanta.

+ 3 phai ta giao

Lokayata, Buddhism, Jaina.

1.3. Triêt hoc thơi ky sau cô điên (tư TK VII – XVIII)

a). Bôi canh xa hôi

Nôi chiên giưa cac lanh chua phong kiên cua cac tiêu vương quôc.

Sư đôt nhâp liên tuc cua ngoai tôc va sư thông tri cua cac vương triêu Hôi giao.

b). Đăc trưng cua triêt hoc thơi ky sau cô điên

- Đao Hôi thâm nhâp vao Ân Đô, tư tương Hôi

giao anh hương nhiêu đên cac tâng lơp dân Ân.

- Đao Balamôn phat triên thanh đao Hinđu.

- Tư tương Phât giao suy yêu nhiêu.

2. Môt sô nhân đinh vê

triêt hoc Ân Đô cô – trung đai

Triêt hoc Ân Đô cô – trung đai la triêt hoc – tôn giao mang tinh hương nôi.

Nhưng vân đê vê nhân sinh quan đươc ly giai nhiêu ơ goc đô đao đưc, tâm linh nhăm đinh hương thưc hanh đê con ngươi đươc giai thoat ơ kiêp sau.

TRIÊT HOCPHÂT GIAO

I. KHAI LƯƠC

- La trao lưu triêt hoc – tôn giao, ra đơi khoang cuôi thê ky VI TCN.

- Ngươi sang lâp la Tât Đat Đa.

- Kinh điên la Tam tang:

1. Tang Kinh.

2. Tang Luân.

3. Tang Luât.

II. NÔI DUNG CƠ BANCUA TRIÊT HOC PHÂT GIAO

1.THÊ GIƠI QUAN

- Vu tru vô thuy, vô chung.

- Van vât vô thương, vô nga, gia tương, sinh thanh, chuyên hoa theo luât nhân – qua.

2. NHÂN SINH QUAN

Con ngươi la duyên hơp cua ngu uân (săc uân, thu uân, tương uân, hanh uân, thưc uân).

Ngu uân đươc chia thanh phân danh va phân săc.

Cung như van vât, con ngươi la thưc thê vô thương, vô nga, gia tương.

Linh hôn bât tư cua con ngươi vân hanh qua cac kiêp theo luân hôi – nghiêp bao.

Vi không nhân thưc đươc trang thai vô thương, vô nga, gia tương, luân hôi – nghiêp bao nên con ngươi khat ai, tham duc, tao nên nghiêp ac, chim trong biên khô triên miên.

Tư diêu đê la con đương con ngươi tư giai thoat đê đat đên coi cưc lac vinh hăng.

Tư diêu đê gôm:

1). Khô đê.

2). Tâp đê.

3). Diêt đê.

4). Đao đê.

Quan điêm cua triêt hoc Phât giao vê nôi khô cua cuôc đơi.

1. Sinh khô.

2. Lao khô.

3. Bênh khô.

4. Tư khô.

5. Ai biêt ly khô.

6. Oan hôi khô.

7. Câu bât đăc khô.

8. Ngu uân khô.

1). KHÔ ĐÊ

2). TÂP ĐÊ

Quan điêm cua triêt hoc Phât giao vê nhưng nguyên nhân gây ra nôi khô.

Thâp nhi nhân duyên

1. Vô minh 5. Luc nhâp 9. Thu2. Hanh 6. Xuc 10. Hưu3. Thưc 7. Thu 11. Sinh4. Danh săc 8. Ai 12. Tư

Thâp phiên nao

1. Tham 2. Sân 3. Si

4. Man 5. Nghi 6. Thân kiên

7. Biên kiên 8. Kiên thu 9. Giơi câm thu

10. Ta kiên.

Căn nguyên

Tham – Sân – Si

Căn nguyên cua moi căn nguyên

Vô minh – Ai duc

3). DIÊT ĐÊ

Quan điêm cua triêt hoc Phât giao vê kha năng cua con ngươi co thê tiêu diêt đươc nhưng nguyên nhân gây ra nôi khô va trang thai ma con ngươi đat đươc sau khi đa tiêu diêt đươc nhưng nguyên nhân gây ra nôi khô.

Tiêu diêt nhưng nguyên nhân gây ra nôi khô băng cach tao nghiêp thiên va tich nghiêp thiên.

Trang thai đat đươc la thương tru (niêt ban).

4. ĐAO ĐÊ

Quan điêm cua triêt hoc Phât giao vê chiêu hương va nhưng con đương ma con ngươi phai trai qua đê đat đên trang thai thương tru.

a. Chiêu hương Giơi – Đinh – Tuê

Ngu giơi

1. Bât sat.2. Bât ta đao.3. Bât ta dâm.4. Bât vong ngư.5. Bât âm tưu.

GIƯ NGU GIƠI

Đinh

Giư cho tâm tinh

Tuê

Vô minh bi xoa bo.

Thê tinh trong sach, sang suôt.

b. Nhưng con đương phai trai qua

Tư niêm xư - Tư chinh cân - Tư như y tuc Ngu căn - Ngu lưc - Thât bô đê - Bat chinh đao.

Bat chinh đao:

1. Chinh kiên. 2. Chinh tư duy.3. Chinh ngư. 4. Chinh nghiêp.5. Chinh mênh. 6. Chinh tinh tiên.7. Chinh niêm. 8. Chinh đinh.

Tu

Sưa minh đê sông cho hơp đao.

Quan trong nhât la tu tâm.

Cac câp đô cua Niêt ban

- La Han.

- Bô Tat.

- Phât.

III. MÔT SÔ NHÂN ĐINHVÊ TRIÊT HOC PHÂT GIAO

1. Triêt hoc Phât giao la triêt hoc vê giai thoat.

2. Triêt hoc Phât giao la triêt hoc vê binh đăng.

3. Triêt hoc Phât giao la triêt hoc vê tư bi, bac ai.

4. Triêt hoc Phât giao la triêt hoc vê đao đưc.

5. Triêt hoc Phât giao la triêt hoc vô thân.

6. Triêt hoc Phât giao la triêt hoc hương nôi

PHÂT GIAO VƠI VIÊT NAM

Sư du nhâp Phât giao vao Viêt Nam

Phât giao du nhâp vao Viêt Nam khoang đâu Công nguyên qua 2 đương chinh cua qua trinh giao lưu, buôn ban, di dân va truyên giao.

Thư nhât, theo con đương buôn ban, truyên giao cua cac thương gia Ân Đô.

Thư hai, Phât giao du nhâp vao Trung Quôc rôi tư Trung Quôc vao Viêt Nam.

- Phât giao vao Viêt Nam trươc hêt la tư tâng lơp binh dân, đươc ngươi dân Viêt Nam tiêp nhân rât tư nhiên.

- Khoang thê ky thư III Viêt Nam đa co 3 trung tâm Phât giao lơn la Luy Lâu, Lac Dương va Banh Thanh.

Phât giao Viêt Nam qua cac triêu đai

Nha Đinh (968 – 985)

Phât giao la quôc giao.

Tiên Lê (986 - 1009)

Phât giao vân đươc đê cao.

Nha Ly (1009 – 1225)

Tam giao song song tôn tai song Phât giao vân giư đia vi đôc tôn.

Nha Trân (1226 – 1400)

Giai đoan đâu Phât giao rât thinh. Giai đoan cuôi nha Trân, Phât giao băt đâu suy, Nho giao băt đâu thinh.

Nha Trân (1226 – 1400)

Giai đoan đâu Phât giao rât thinh. Giai đoan cuôi nha Trân, Phât giao suy yêu

dân, Nho giao tưng bươc phat triên manh.

Nha Hô (1400 – 1407)

Phât giao bi kiêm soat nghiêm ngăt. Quân Minh tan pha chua chiên, tich thu kinh kê. Phât giao trai qua nhiêu bươc thăng trâm, đên thê ky XX mơi co phong trao chân hưng Phât giao.

Hiên nay

Hiên nay ơ Viêt Nam co nhiêu tôn giao nhưng giao dân Phât giao la đông nhât. Phât tư Viêt Nam co nhiêu công hiên trong chiên tranh vê quôc cung như trong hoa binh xây dưng.

Nha nươc luôn tôn trong quyên tư do tin ngương, tôn giao cua công dân va tao điêu kiên đê giao dân sông tôt đao, đep đơi; đong gop sưc lưc va tri tuê cua minh vao sư nghiêp xây dưng môt quôc gia dân giau, nươc manh, xa hôi dân chu, công băng, văn minh./.