Embed Size (px)
Citation preview
Yeni Medya'da Demokrasi
. ©((ITERAT0J®S3 Inceleme - Araşhrma 47
Bu kitap ve kitabın ö .. .. ii· Z"~tl~ ~ze ıkleri tamamen Nüve Kültür Mr " '. '.
Yayın~vının lZlti olıntldan kısmen ya da ta e ~e7.1 ne aıtt ır. Hıçbır şekilde tAklit edilemez. Nuve Kültür Merkezi hukuki sonunı~n~en ~pyala.namaı:, çoğaltılamaz.
u Ve takıbat hakkını saklı tutar.
Eylül 2013
Editörler: And ALGÜL - Neda ÜÇER Cenel Yayın Yönetmeni: İsmail ÇALıŞKAN
ISBN 978-605-337-005_5
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayıncı Sertifika No: 16195
Kapak Tasarun: NKM Medya
Baskı Öncesi Hazırlık: Mehmet ATEŞ [email protected]
. . Baskı & Cilt İpek Ofset Yenı Malbaacılar Sitesj Hacı Bayram Cad No 7/ D K
. . aramy/KONYA KTB S. No: 12530 - Basım Tarihi: EYlÜL 2U13
KÜTÜPHANE BİLGİ KART! - CatalogUıg in Publica tion Data (CIP) .
ALCÜL / ÜÇER, And / Neda Yeni Medya'da Demokrasi
ANAHTAR KAVRAMLAR . key concepts _
1. Medya, 2. Yeni Medya, 3. Demokrasi, 4. Sosyal Medya
410 " (U'f(I'!.AT~ EiE) (ITrE RA T ~R !iJ " Nüve I<ülf"" M k .
i ur er ezı kuruluşudur. nuvekultur,com
nuve@nuvekuJtuı.com [email protected]
MM. MuzalierCad. Rampalı Çiırşı Alt Kat No· 35-36-41 eram / KONYA Tel: 0.332.352 23 03 Fax: 0.:ı:i2.342 42 96
Alemdar Mah Him . Eti C o· aye-ı _ISokAydoğmuşHanNlJ 7/ C ağaloglu / ısTANBUL Telefaks 0.212.51137 86·
Yeni Medya 'da Demokrasi
- Sosyal Medya ya Dair Araştırmalar -
Editörler: Yrd.Doç.Dr. And ALGÜL Yrd.Doç.Dr. Neda ÜÇER
Yayın Kurulu ProfDr. Suat Anar (Yeditepe Üniversitesi)
ProfDr. Semra Atılgan (Marmara Üniversitesi)
Prof.Dr. Emin D. Aydın (Gedik Üniversitesi)
ProfDr. Suat Gezgin (İstanbul Üniversitesi)
ProfDr. Ahmet L. Orkan (Gedik Üniversitesi)
ProfDr. Ömer Özer (Anadolu Üniversitesi)
Prof.Dr. Murat Özgen (İstanbul Üniversitesi)
ProfDr. Işık Özkan (Yaşar Üniversitesi)
Doç.Dr. Emel Dilmen (Marmara Üniversitesi)
DoçDr. Billur Ülger (Yeditepe Üniversitesi)
Not: Yayın kurulu akademik Unvan ve soyadına göre su:aJanm ıştır .
içiNDEKİLER
İçİNDEKİLER ...... ... ........ ... ...... .... .............. ...... ... ..... ... ... .......... ... ... ..... 5
ÖNSÖZ ......... ........... ... .. ...... ........................ ... .......... .. .... ...................... 7
GİRİş .................................................................................................. 9
000
Çokluk Ortamında Yokluk mu?: Sosyal Medya/da Demokrasi
Arayışına Dair Sosyo-Kültürel Bir Çalışma (And Algül- Neda Üçer) ... ................... .. .... ... .... .. .................. .. ..... 19
0@0
Teknolojinin Toplum Üzerindeki Etkisi Açısından İnternetin Kısıtlı Sosyal Çevresi Üzerine Bir Araşhrma (Cem S. Sütçü - And AlgüZ) .............. .. ..... .. ..... .... .. .... ... .. ..... ......... 55
000
Tüketiciözgürıüğü@Sosyalmedyareklamlar.com
(Funda Savaş Gün) ........................... .. ..... .... ........ ............ ......... .... 83
Sanal Gerçeklik Özgürleştiriyor mu? (Nurhan Babür Tosun) ....... .. .... .... ... ..... .... ... ... .. ..... .. .... .... .... ..... .. 113
@ @@
Ağ Toplumunun Omurgası Olarak İnternetin Demokrasi ve
Kamusal Alan Açısından Değerlendirilmesi (Betül Özkaya) ... .. .... .. ..... ....... ...... ... .... .. .... ... ... ... ..... .... ........ .... .... 135
000
Türkiye'deki Si?asal Yaşamda Sosyal Medya: Siyasal Partilerin Kullanım Duzeylerine Ilişkin Bir Araştırma (Cem S. Sütçü - Abdullah Düvenci - Çiğdem Ay tekin) ........... .. 165
ee® Yeni Bir .?emokr.asi Platformu Olarak Sosyal Medya: TBMM
24. Donem Mılletvekillerinin "Twitter" Ortamındaki ~e~cud~y~tleri ve "Suriye Krizi" Üzerinden Mesaj Içerıklerının Analizi
(Erhan Akyazz - Ayşenur Akyazz) .. .. .. .... .. ..... .. .... .... .... .. .......... .. . 205
eee Suskunluk Sarmalı Perspektifinden Sosyal Medya
(Erhan Akyazz - Ayşenur Akyazz) .. ....... .. .... .... .......... .. .. .. .... .. ..... 225
@0e Yazarlar Hakkında ..... .. ...... .. ...... .... ........... ..... ... .... .. .... .... .. · .... ... .. .. 241
ÖNSÖZ
çalışmamızın konusunu, yeni medya ve yeni medya'da
demokrasi oluşturmaktadır. Kitapta, Giriş yazısında, içerik
leri ve ortaya koymayı hedefledikleri tartışma konuları açık
lanrnışsekiz makale bulunmaktadır. Bu makaleler, konu
sunda uzman akademisyenlerin araştırmaları doğrultusun
da, güncelolan yeni medya'da demokrasi olgusunu irdele
mektedir.
Kitap çalışmamızın tasarımsal ve düşünsel hazırlık aşa
ması neredeyse iki sene öncesine dayanmaktadır. Demokrasi
olgusunun zamansal1ık kavramını aşan, her daim güncel
olma durumu kitabın çıkış fikrini oluşturmaktadır. Geçmişte
de günümüzde de demokrasi, hayatımızın vazgeçilmezi ol
muştur. Dolayısıyla, bugün iletişim araçları, hayat tarzları,
sosyal, ekonomik, politik, kültürel konular değişmiş olsa da,
hayatımızda demokrasinin gerekliliği değişmemiştir. Bu ne
denle demokrasinin, üzerinde sıklıkla tartışılan bir olgu ol
ması, kitabın araştırmaları ve yazım aşamasında bizleri mo
tive eden en önemli unsur olmuştur.
Bu düşünceyi kanıtlarcasına son dönemde ülkemizde ya
şanılan "Gezi Olayları" , sosyal medyanın ve sosyal iletişim
ağlarının, kitleleri etkilemede ve harekete geçirmede ne ka
dar etkin, kuvvetli ve hızlı olduğunu bizlere bir kere daha
göstermiştir. Dolayısıyla, son dönemde yaşanan olaylar ile
And ALGÜL .:... Neda ÜÇER
Rheingold, Howard (1993) . The Virtual Community: Homesteading on the Electronic Frontier, Addison-Wesley Publishing, Massachusets.
Salam, Reihan (2008). "Habermas vs. Weber on Democracy", Critical Review: A Journal of Politics and Society, 15:1-2: 59-85.
Sosyal Medya Türkiye (2010). "Türk İnternet Kullanıcısının Profili",
Sosyal Medya Türkiye, http://www.socialmediatr.com/blog/ turk-intemet-kullanicisinin-profili [Erişim Tarihi: 03.06.2013]
Şahin, Haluk (1991). Yeni İletişim Ortamı Demokrasi ve Basın Özgürlüğü, Basın Konseyi Bilimsel Araşhrması, Anadolu Matbaası. İstanbuL.
Theocharis, Yannis (2011). "Young People, Political Participation and Online Postmaterialism in Greece", New Media & Sodety, 13(2): 203-223.
. Timuçin, Afşar (2004). Demokrasi Bilinci, Bulut Yayınları, İstanbuL.
Touraine, Alain (2004) . Demokrasi Nedir?, 4. Baskı, çev. Olcay Kunal, Yapı Kredi Yayınları, İstanbuL.
Törenli, Nurcan (2005). Bilişim Teknolojileri Temelinde Haber Med
yasının Yeniden Biçimlenişi: Yeni Medya, Yeni İletişim Ortamı, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
TÜİK (2013a). /i Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2012",
TÜİK, Sayl:13425, 28 Ocak 2013, http://www.tuik.gov.tr/ PreHaberBultenleri.do?id=13425 [Erişim Tarihi: 05.06.2013]
TüiK (2013b). "İstatistiklerle Gençlik, 2012", TÜiK, Sayı:13509, 17 Mayıs 2013, http: / /www.tui.k.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=13509 [Erişim Tarihi: 05.06.2013]
Uygun, Oktay (2003). Demokrasinin Tarihsel Felsefi ve Ahlaki Boyutları, Anka Basım, İstanbuL.
54
TEKNOLOJiNiN TOPLUM ÜZERİNDEKİ ETKİsi
AÇıSıNDAN iNTERNETiN KıSıTLı
SOSYAL ÇEVRESi ÜZERİNE BiR ARAŞTIRMA
Giriş
Cem S. SÜTÇÜ3,
AndALCÜL4
Amerika' daki iktisadi politikaların borç krizi, bütçe açığı,
büyüme de yavaşlama (Ahaber, 2011) vb. gibi nedenlerle if
las ettiğinin görülmesi, Yunanistan (Mason, 2011), İtalya
(Ntvmsnbc, 2011), İspanya (Vinagre, 2011) gibi Avrupa Bir
liği ülkelerindeki ortaya çıkan finansal krizler, var olan sis
temlerin, uygulamaların geçerliliğinin sorgulanması gerekti
ğini bize göstermiştir. Büyük ölçekte dünya ekonomisine
yön veren Amerikan politikalarının son 75 yıllık tarihinde.
ekonomik başarısızlıkları yeniden yaşaması, bazı çevreler
tarafından gerçekleşen krizlerden hiçbir şey öğrenilmediği
eleştirilerini (Bartlett, 2009) karşımıza çıkarmaktadır. Bu dö
nemde, "Occupy Wall Street" (Occupywallst, 2013) hareketi
DoçDr., Marmara Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Gazetecilik Bölümü, csutcu®marmara.edu. tr Yrd. Doç Dr., İstanbul Aydın Üniversitesi, İletişim Fakültesi, Görsel İletişim Tasarımı Bölümü, [email protected]
Cem s. sürçü - And ALGÜL
bu krizlere karşı insanların simgesi haline gelmiştir. Bu du
rum ise, var olan siyasi, ekonomik ve kültürel anlayışların
sorgulandığını göstermektedir. 201 1 yılında Tunus, Mısır,
Libya, Suriye, Bahreyn, Cezayir, Ürdün ve Yemen'de görü
len ve "Arap Baharı" olarak tanımlanan olaylar bunlarla iliş
kilendirilebilir. Küresel dünyada sosyo-ekonomik anlamda
kimse birbirinden bağımsız olmadığı için gerçekleşen krizler
tüm dünya üzerinde etkili olmaktadır.
Karşılaşılan sosyo-ekonomik krizler sosyal dönüşümü ön
plana çıkarmaktadır. Bu ise, özellikle de ulus ötesi şirketlerin
küresel üretim sürecinde ulus devletlerin sınırlarını aşın
dırma ve önemini kaybettirmesi, bunun sonucunda ise, kü
reselleşmeyi karşımıza çıkarmaktadır (Rodrik, 1994; Tom
linson, 2004; Smith, 2004; Giddens, 2005: 52; Steger, 2006).
Paul Cappon' a göre, küreselleşme ulus devletler üzerinde
olumsuz bir etki yaratırken, merkezi bir yapıda birlikte yaşa
yan tek büyük bir topluluk yerine daha küçük toplulukların
önemini arttırmakta ve gelişen iletişim ve bilişim teknolojileri
bireyin düşünme ve hareket imkanlarını geliştirmektedir
(Cappon, 2004).
İnternet, bu anlamda topluluklar yaratmak, başkalarıyla
iletişime geçmek için sıklıkla yararlanılan bir ortam olmuş ve
McLuhan'ın internet öncesi dönemi tanımlarken kullandığı
"Küresel Köy" kavramının daha iyi bir karşılığı haline gel
miştir (McLuhan ve Povers, 2001). Günümüzde internet yeni
duyulan bir kavram değildir . Ancak intemetin ilk zamanla
rından günümüze kullanıcı sayısı, yaygınlaşması gibi birçok
faktörün toplum, birey, kültür üzerinde nasıl bir etkisi oldu
ğu, internet araştırmalarının yapılınasını gerekli kılmaktadır.
56
Yeni Medya'da Demokrasi
Dave Copeland gibi bazı teknoloji yazarları bazı risklere
dikkat çekip, Twitter'ın 2006 yılında kurulduğunu, Face
book'un da 2007 yılında geniş kitlelere hitap etmeye başla
dığını söyleyerek, bu durumu o dönemki küresel krizlerle ve
yüksek işsizlik oranıyla ilişkilendirmektedir.
Copeland, daha fazla zamanı olan işsizlerin Facebook ve
Twitter gibi ortamlarda daha fazla zaman geçirebildiğini
söylemektedir. Marka uzmanı Rob FrankeI, bunun büyüyen
bir ekonomide sorun oluşturabileceğini, çalışanların sosyal
medyaya girmek için daha az vakti olacağını belirtmektedir
(Copeland,2012).
Günümüzde internetin en dikkat çeken yönünü, e-ticaret
ve sosyal medya (yeni medya) kavramlarıyla ifade edilen
alanlarda yapılan çalışmalar oluşturmaktadır. Hatta interne
tin yaygınlaşmaya başladığı 90'lı yılların ortalarında bile
böyle bir gelişmenin olacağından bahsedilmektedir. Analist
Ierin ortak algısı yeni medya sektörünün büyümeye yönelik
olduğudur. Nitekim pazar eğilimlerinin de bu yönde olduğu
çeşitli araştırmalarda belirtilmektedir. Örneğin, Boston
Consulting Group, 2010 yılında sadece Amerika'da 684 mil
yar dolarlık internet ekonomisinin oluştuğunu, yaptığı bir
araştırmada ortaya koymaktadır. Bu, Amerikan GSMH'nın
%4,7'sini oluşturmaktadır. Ayrıca 2016 yılına kadar G20 ül
kelerinde internet ekonomisinin %10 büyüme sağlayacağı
ifade edilmektedir. Bu oranın Arjantin ve Hindistan gibi ge
lişmekte olan ülkelerde iki kat daha hızlı olabileceği öngö
rülmektedir (Censky, 2012).
Benzer şekilde, ZenithOptimedia'nm 2012 tarihli araştırma
sında 2011 yılında internet üzerinde yapılan reklam harcamala-
57
Cem S. SÜTÇÜ - And ALGÜL
rı küresel reklam harcamalannın %15,9'una ulaşmış olduğu ve
2014'e kadar da %33'lük bir artışla %21,2'ye ulaşacağı öngö
rülmektedir.
Tablo 1: Reklam Harcamalan (ZenithOptimedia, 2012)
Türüne göre İnternet Reklamcılığı
2010 ortalama kuru üzerinden hesaplanmış değerler
2010 2011 2012 2013 2014
Gösterirn 21,656 27,248 32,916 39,775 48,404
Sıruflandırılrruş 10,868 11,673 12,686 13,733 14,950
Ödemeli arama 32,485 36,826 42,463 48,855 55,588
Toplam 65,009 75,748 88,065 102,363 118,943
Kaynak: ZenithOptimedia
Dünya genelinde gerçekleştirilen çalışmalarda da özellik
le 2oı1'in üçüncü çeyreğinde mobil iletişim cihaz satışlarının
%42 arttığı belirtilmektedir (Gartner, 2011).
IAB Türkiye Başkanı Ahmet Pura'ya göre, Türkiye' de de
benzer bir gelişme yaşanmaktadır. Türkiye' de internet kul
lanıcılarının %56'sı erkek, %44'ü kadındır ve ayda ortalama
45-49 saatini internette geçirmektedir (Medyatava, 2012).
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu verilerine göre, Tür
kiye'de 2oı1'de 35 milyon internet kullanıcısı bulunmakta
dır. Toplam nüfusun yaklaşık 75 milyon olduğu düşünüldü
ğünde, bu oranın önemli olduğu görülmektedir. Benzer şe
kilde, Çin İnternet Ağı Enformasyon Merkezi'nin açıkladığı
verilere göre, internet kullanıcısı sayısı 2011 yılında, bir ön
ceki yıla göre, 73,3 milyon artarak 457 milyon kişiye ulaşmış
durumdadır (Gazetevatan, 2011). Türkiye istatistik Kurumu
verilerine göre, Türkiye' de mobil iletişim gelişmektedir.
TüİK 2001 raporunda 19.502.897 mobil abone sayısı, 2011
raporunda 65.321.745 abone sayısına ulaşmıştır (TÜiK, 2011).
58
Yeni Medya'da Demokrasi
Bütün bu veriler göstermektedir ki, Türkiye' de internet
kullanımı ve ekonoirıisinin büyüklüğü her geçen sene art
maktadır. Sosyal medya kullanımı giderek yaygınlaşmakta
dır. E-ticaret hacmi her geçen sene artmaktadır. Bütün bu
göstergeler yeni medyanın önemine vurgu yapmaktadır. Pe
ki, toplumumuz bu ortamları ne olarak algılamaktadır? Na
sıl yer almaktadır? Ne şekilde yararlanmaktadır? Artan İleti
şim sıklığının bir uzantısı olarak yaygınlaşan sosyal medya
kullanımı bu sorular bazında ele alınmıştır.
Sosyal Bir Ortam Olarak İnternet
Yeni medyayı oluşturan teknik altyapı, teknolojinin gün
delik hayatta yaygın kullanıma girmesi, elektronik ticaret
veya B2B olarak adlandırılan ekonomik faaliyetleri değişime
uğratmaktadır. Değişen dünyaya ayak uydurabilmek ama
cıyla giderek artan sayıda iş ve ekonomik orgazisyonların
yapılarında değişimler meydana gelmektedir. Yeni medya
sektörünün bu değişkenliğinin ve yöndeşik yapısının bir so
nucu olarak, kapasitesine ekonomiyi daha geniş etkilerneyi
eklediği için, bazı yorumcular tarafından, ekonomik gerçek
lik ve iş uygulamalarında yeni kurallarla yeni medyanın ye
ni ekonomi yaratacağı iddiasında bulunmalarına neden ol
muştur.
Geçen yüzyılın sonlarında yapılan çalışmalarda, yeni
medya açısından, bilgi boşlukları, sosyal katmanlaşma, ye
rinden söküm veya kabulün uzun vadeli sonuçları gibi deği
şen medya alışkanlıklarının nasılolduğuna dair henüz yeter
li düzeyde olunmadığı belirtilmektedir (Livingstone, 1999).
Scolari'nin, Rice and Williams' dan aktardığına göre, yeni
59
Cem S. süTçü - And ALCÜL
medyanın ortaya çıkmasıyla birlikte iletişim araştırmalarının yeniden değerlendirilmesinin önemli olduğu belirtilirken
iletişim davranışlarında giderek artan derecede entellektüel
değişim meydana geldiğini belirtilmektedir (Scolari, 2009:
947-948).
Fakat Peng ve Zhu'nun Kraut ve arkadaşlarından aktar
dığına göre, internet kullanımında olgunlaşma, kullanıcıların interneti kullanma şekillerini değiştirdiğini karşımıza çı
karmaktadır (Peng ve Zhu, 2011: 581). Örneğin, 26 çevirimiçi
topluluğu ele alan araştırmada, sosyalortam olarak interne
tin gelenekseli ve sosyalleşmeyi birleştiren tek bir iletişim aracı haline dönüşmesi nedeniyle sosyalleşme problemlerini
azalttığına vurgu yapılmaktadır (Matzat, 2010).
Toplumhuın internet kullanımını yaygınlaştırmalan, on
ların yakınlaşma, kendini açma, yüz yüze iletişim ve daha
fazla etkileşim ile kendilerini ifade etmek istemeleri, bunu
yaparken de teknolojik olanaklardan faydalanma eğilimde olduklarını göstermektedir. Caroline Haythornthwaite, inter
net ortamlarında da insanların yüz yüze iletişime yakın bir
iletişim şeklini tercih ettiğini vurgulamaktadır (Haythornth
waite, 2000: 196). Ledbetter ise bir araştırmasında, blog ve
benzeri çevirimiçi iletişim türlerinin toplumdaki asekronik
iletişimde kullanılan başlıca yöntem olarak ortaya çıktığını söylemektedir (Ledbetter, 2009: 1201). Peng ve Zhu da top
lumların ağ kullanımındaki olgunlaşmasının, diğer bir de
yişle internet kullanımındaki olgunlaşmanın, internetin top
lumsallamasına neden olduğuna vurgu yapmaktadır (Peng
ve Zhu, 2011). Binark'ın Emine Onaran-İncirlioğlu ve Banş Kılıçbay'ın çalışmasından aktardığına göre, gençler yeni
60
Yeni Medya'da Demokrasi
medyayı yeni toplumsallaşma aracı olarak görmektedir. Yi
ne Binark, Maria Bakardjieva'ya göndermede bulunarak or
taya çıkan durumu "hareketsiz toplumsallaşma" olarak ta
nımlamaktadır (Binark, 2007).
Ledbetter~ın Walther'ın Sosyal Enformasyon İşleme Teo
dsinden (1994) aktardığına göre, interneti kullanım zamanı
farklı sosyal anlamlara gelebilmektedir (Ledbetter, 2009:
1190). Örneğin çevirimiçi iletişim ortamları, yüz yüze ileti
şime göre, sosyal birlikteliği sağlama açısından daha zaman
gerektiren ortamlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Yine Nie
ve Hillgus'un (2002) günlük tutma metodunu kullanarak ki
şilerarası iletişim araçlanna ayrılan zamanı belirlemeye yö
nelik araştırmada, Ledbetter benzer bir etkiye rastladığını
söylemektedir. Fakat bazı çalışmalarda da bu konuda şüphe
ler olduğunu gösteren sonuçlar ortaya çıkmıştır.
Rob Kling, alanın önde gelen isimlerinden Howard Rhein
gold'un çalışmalarım ütopik düşünce olarak değerlendirirken,
elektronik ortamda yeni topluluk oluşturulması konusunda
topluluğun, bazı paylaşması gereken değerleri ve karşılıkl: önemli yükümlülükleri yerine getiren kavram olarak ele
alınması vurgusunu yapmaktadır (Kling, 1996).
Sosyalleşme kişilerarası iletişim olarak düşünüldüğünde,
internet ile geleneksel sosyalleşme arasında aynm bulanık
laşmakta çünkü internet kullanıcılarının sosyal aktivitelerini
veya ilişkilerini sanal dünyada başlatıp gerçek dünyaya
kaydırmalan ya da gerçek dünyada başlatıp sanal dünyaya
kaydırmalan gittikçe sıradanlaşmakta ve böylece o sosyal
aktivitenin sanal mı yoksa gerçek mi olduğunu belirlemek
güçleşmektedir.
61
Cem S. süTçü - And ALGÜL
İnternet çalışmaları kapsamında, 2000'li yılların başı~~ında internet üzerindeki sanal ilişkiler ve onların bire~l~r ~~e~ rindeki etkisiyle ilgili çok farklı görüşlerin dile getırıldıgııu görmekteyiz. Bu görüşlerin hem iyimser hem kö.tümser yak
laşımları içerdiği ve bu konuda net bir fikre sahıp olmamıza çok da izin vermediği görülmektedir. Bu durum, konuyu
açıklamak için ele alınan kavramların . nasıl ele a~dı.ğıy~a k t konmaktadır Örneğin, bazıları sanalılışkilerın açı ça or aya' .
. . . ., 1" olmadığııu bundan dolayı ınter-yeterınce zengın ve guç u ' v ' netin yüz yüze iletişimin yerini alamayacagııu .belırtmekte-dir. Bazıları ise sanal ilişkilerin daha az önemlı ve daha az
sürdürüldüğünü, arkadaşlık bağlarının kolayca kırıl~n ~a-.. .. oldugvunu söylerken bazıları da teknik ım-
pay ve guçsuz ' .., v v
kanlar sayesinde internetin insanları bırbırıne bagla~ı~ı ifade etmektedir. Bazı araştırmacılar, gelişen teknoloJ11erın
evirimiçi iletişimde bireylerin deneyimlerini gerçek ortam-ç d v • f d etmektedir-daki iletişim deneyimlerine yaklaştır ıgını ı a e ler. İnsanlar arasında yeni imkanlar ortaya çıkardığını, yapı-lan iş açısından işlem hız ve etkinliğini arttırdığını ve bu sa
yede yüz yüze etkileşimi de kapsa.ran ~iğer işlerde zama~ kazandırdığııu belirtmektedirler. Bırçok ınternet kullaıucısı nın sanalortamda geçirdikleri zamanın aileleriyle .v~ ~rkadaşlarıyla birlikte geçirdikleri zaman miktarına etkısının 01-
madığııu inandıklarını söylemektedirler.
Peng ve Zhu'nun Nguyen ve Western'den (2006) aktardı-v "re kullanıcıların medya kullanımı ve sosyalleşme gına go , . .. için ayırdıkları toplam zamanın, kullanıcı olmayanlara gore
daha fazla olması çok olasıdır. Örneğin, kullanıcılar hayatla
rına interneti kattıklarında yeni aktiviteye zaman ayırmak için diğer aktivitelerin zamanından çalmak zorunda kaldığı,
62
Yeni Medya'da Demokrasi
böylece internet kullanıcılarının sosyalleşme veya geleneksel
medya kullanımına daha az zaman harcadığı belirtilmekte
dir. Ayrıca Katz ve arkadaşlarının 2001 yılında yaptığı bir
çalışmaya verdikleri atıfta iletişim alanındaki teknolojik ge
lişmelerin topluluk bağlarım zayıflattığı endişesini getirdi
ğini söylemektedir. Yazarlar, bireylerin interneti çeşitli çev
rimiçi faaliyetlere katılım ve farklı ortamlarda gelişmiş ve
çok yönlü olarak kullandığında, sosyalleşme ve geleneksel
medya kullanımını negatif olmaktan daha ziyade pozitif ola
rak değerlendirmektedir. Bu nedenle ortaya çıkan durumu
bir tarafın yenilip bir tarafın kazandığı oyundan daha ziyade
her iki tarafın da kazandığı (kazan-kazan) bir oyun olarak
değerlendirmektedirler. Yine yazarlara göre, uzun süredir in
ternet kullanan kişiler, interneti daha kısa süreli kullanan kişi
lere göre hem daha bilinçli kullanmakta hem de internet üze
rinde daha az sosyal aktiviteye katılmaktadır; Ayrıca bu kişi
lerin arasında geleneksel medyayı kullanma süreleri bakımın
dan fark olmadığını belirtirken kişilerin geleneksel medya kul
lanımı ve sosyalleşmesi, internetle tanışma sürelerinin uzunlu
ğuna bakılmaksızın internet kullanımındaki bilinçlilikten etki
lenmediğinden bahsetmektedirler (Peng ve Zhu, 2011).
Sosyal bilimler araştırmalarında cinsiyet faktörünün
önemli olduğu kadar, internet araştırmalarında da cinsiyet
faktörünün önemine vurgu yapılmaktadır. 2000'li yılların
başında sanalortamda cinsiyet farklılıklarıyla ilgili yapılan
çalışmaların ön plana çıktığı görülmektedir. Örneğin Singh,
para ve güç gibi erkeksi olarak kabul edilen teknolojinin ka
dınlar tarafından nasıl algılandığını incelemiş ve telefon,
radyo, televizyon gibi iletişim teknolojilerinin kadınlar tara-
63
Cem S. sürçü - And AlGÜL
fından kolaylıkla kullanılabildiğini ve artık teknoloji olarak
görülmediğini ifade etmektedir. Öte yandan, Singh, kadınla- .
rın çevirimiçi ticaret açısından bir pazar olarak görüldüğünü
de belirtmektedir (Singh, 2001: 395-409).
Yakın zamanda yapılan bir çalışmada internet ile kulla
nımlar ve doyumlar arasındaki ilişkiyi inceleyen Krishnatray
ve diğerleri yeni çıkan bir teknolojinin kullarunu ve erişimin
de erkek cinsiyeti lehine bir durumun olduğm1U tespit et
mektedir. Ayrıca, yazarlar internetin sosyal motivasyonu
nun, öncelikle başkalarıyla sohbet etme ve etkileşime girme
ile ilgili olduğunu ileri sürmektedir. Onlara göre, internetten
sosyal doyum almakla ilgili özgün olan şey, dostlu~lar geliş
tirmeye imkan taruması ve zaman ve mekan tanımaksızın
insanlar arasındaki fikirlerin paylaşılabilmesini sağlamasıdır
(Krishnatray vd., 2009: 30).
Peng ve Zhu'nun Nguyen ve Westem'den aktardığına gö
re, haber ve bilgi için interneti kullananların geleneksel kay
nakları da kullanmaktadır. İnsanların haber ve bilgi ihtiyaçla
rının karşılanmasında, internet ile geleneksel medya arasında
yerine geçme (displacement) etkisi gerçekleşse bile, tamamen
yerine geçmenin gerçekleşmediği ifade edilmektedir. Gele
neksel medyanın, internetin tamamlayıcısı olarak hala var ol
duğundan bahsedilmektedir (Peng ve Zhu, 2011: 570) . Li
vingstone' da enformasyon hizmetlerinin yöndeşen yapısın
dan bahsederken sosyal sırurların (ev /iş, eğlence/enformas
yon, eğitim/boş zaman, erkek/dişi gibi) ortadan kaybolma
sında medya, enformasyon ve telekomünikasyon hizmetleri
nin birbirine bağlı olarak slillulmasının etkili olduğunu be
lirtmektedir (Livingstone, 1999).
64
Yent Medya'da Demokrast
Peng ve Zhu'mın Henke ve Donohue ile Perse ve Dunn' dan
aktardığına göre, bireylerin interneti kullanmalarının ilk dö
nemlerinde davranışları değiştirebilmekte ancak yenilik et
kisi eskidiğinde tipik davranış örüntülerine dönme olasılığı
ortaya çıkmaktadır (Peng ve Zhu, 2010: 573). Örneğin Hen
ke'nin çalışmasında 4. Sınıf öğrencilerinin %39'lilllill interne
ti iık zamanlarda sörf yapmak için kullanırken, sosyal aktivi
teler ve diğer medya tüketimini de kapsayan favori aktivite-.
lerinden vazgeçmeye istekli oldukları görülmüştür (Henke,
1999: 73-80).
Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımıyla İnternet
Krishnatray ve diğerlerine göre, internet kullanımı ve
motivasyonu ile ilgili iki ana araştırma kolundan bahsetmek
mümkündür. Bunlardan ilki, Charney ve Greenberg ile Pa
pacharissi ve Rubin' den aktarıldığına göre, televizyon gibi
geleneksel medya dediğimiz konularla ilgilidir. Bu tür araş
tırmalar göstermiştir ki, bilgi aramak, eğlence, gözetim, diji
tal ilişkiler, kimlik, statü ve edinim oluşturma elde edilen
doyumları oluşturmaktadır. Bu tür araştırmaların bir eksikliği
interneti herhangi bir geleneksel medyaya benzer kabul etme
leri ve etkileşimlilik özelliğinill potansiyelolarak farklı bir do
yumlar kümesi oluşturabileceğini gözden kaçırmalarıdır.
İkinci ana araştırma kolu ise bu eksikliği adres göstermesi
ile ayrışmaktadır . Metodolojik açıdan farklı bir şekilde, araş
tırmacılar önce internet kullanımının kendine özgü sebeple
rini nitel olarak araştırıp belirledikten sonra niceliksel alan
araştırmalarıyla çalışmayı tamamlamaktadır. Böylece üç fak
törün internet kullanınu üzerinde etkili olduğu söylenebil-
65
Cem S. SÜTÇÜ - And ALGÜL
mektedir. Bunlar yaş, iletişim kurmaya isteksizlik ve medya
algılarıdır.
Öte yandan Krishnatray ve diğerlerinin Weiser'den ak
tardığına göre, internet kullanımının sebepleri iki geniş ka
tegoriye ayrılabilir. 'Sosyal' veya 'katılımcı yönlendirme' ve
'faydacı' veya 'pratik yönlendirme' (Krishnatray vd., 2009:
20). Stafford, Stafford and Schkade ise, internet kullanımı
için üç tip doyum belirlemektedir. Bunlar süreç, içerik ve
sosyal' dir. Sosyal doyum ile kastedilen internet kullanıcıla
rının arkadaşları ve diğerleriyle sohbet ve etkileşimden elde
ettikleri doyumdur (Stafford vd., 2004: 272).
İnternetin Kısıtlı Sosyal Çevresi
Pew İnternet'in araştırmasına göre, yetişkinlerin %66'sı
sosyal medya platformlarını kullanınaktadır. Kullanım ama
cı olarak da aile bireyleriyle, yeni ve eski arkadaşlarıyla bağ
lantı kurmak amacıyla gerçekleştirildiği belirtilmektedir.
Yüzde 50'si ise kaybettikleri eski arkadaşlarıyla bağlantı
kurmak için bu teknolojileri kullandıklaruu belirtmektedir.
Yüzde 5'i tanınmış kişilerle ilgili yorumları okumak için ve
sadece %3'ü romantik ilişki yaşamak için sosyal medyayı
kullandığını söylemektedir (Smith, 2011).
Sosyal ağlarda kullanıcıların daha çok zaman geçirmesi
ve diğer kullanıcılarla etkileşime girmesinin sağlanınası
amacıyla oyunlar geliştirilmiştir. Oyunlarda ilerleme kayde
dilebilmek için tanılandan daha çok fazla arkadaşa ihtiyaç
olması kriteri devreye sokulmuştur. Bu nedenle çok kullanı
cılı oyun sayılarında artış olduğu görülmüştür. Bu ise, bu ilir
66
Yeni Medya'da Demokrasi
oyunları popülerleşmiştir. Ancak sosyal ağlarda, hırsızlık,
cinsel istismar, gözetlerne, hacklenıne gibi konuların sıklaş
ması, insanların kişisel gizliliği ön plana almaya başlamala
rına sebep olmuştur. Bu durum herkesin sosyal ağının kendi
tanıdıklarından oluşan, küçük ağlara dönüşmesine neden ol
muştur. Dunbar 1996 tarihli çalışmasında, bir kişinin farkı
insanlarla kurabileceği sosyal ilişki sayısının bilişsellimitinin
150 olduğunu belirtmektedir (Dunbar, 1996: 70-73, 77, 200).
Bu bulgu, sosyal ağlarda insanların yüzlerce arkadaşı olsa
bile neden daha küçük gruplar halinde iletişim kurduğuna
bir açıklama olabilir. Nitekim facebook yakın zamanda kul
lanıcıların arkadaşlarını bütün bir büyük grup olarak değil
de aile çevresi, yakın arkadaşlar çevresi ve diğer arkadaşlar
çevresi gibi daha kısıtlı alt çevrelere bölerek iletişim kurma
larına olanak sağlayacak bir uygulama başlatmıştır. Bu da
göstermektedir ki, sosyal ağlarda kurulan iletişim ağırlıkla
kısıtlı çevrede gerçekleşmektedir.
Finchum, uzun mesafeli arkadaşlıkların birbirlerini çok
az gördükleri için, yüz yüze etkileşim zamanlarının bu tür
arkadaşlıkların sürdürülmesinde önemli olduğuna vurgu
yapmaktadır (Finchum, 2005: 5-6). Cummings ve arkadaşla
rı, çevirimiçi iletişimin, yeni arkadaşlıklarla, uzun mesafeli
arkadaşlıklar arasındaki arkadaşlık bağlılığının kaybedilme
sini, etkili biçimde azalttığını belirtilmektedir (Cummings
vd., 2004: 5). Baym ve arkadaşları, her ne kadar ortam türle
rin arasında bu ilişkilerin kesin yönü belirli olmasa da, hem
coğrafi mesafe hem de katılımcıların cinsiyetinin, medya
kullanımını etkileyen demografik faktör olduğunu belirt
mektedir (Baym vd., 2007: 6). Coğrafi mesafe ve cinsiyetin
67
Cem S. SÜTÇÜ - And ALGÜL
medya kullanınunda etkili olduğu ve kadınların sosyal ağ
iletişiminde ve uzun mesafeli ilişki bağlarını sürdürmede er
keklere göre daha fazla eğilimi olduğu belirtilmektedir
(Leach ve Braithwaite, 1996: 200).
Görünürde internetin topluma yayıldığı, daha fazla kul
lanıldığı istatistiklerden de rahatlıkla anlaşılmaktayken as
lında internetin doğası gereği bireyselleşmenin önplana çık
tığım görmekteyiz. Küçük grupların oluşturduğu internet
toplulukları (AlgüL, 2011) kendi kültürünü ön plana çıkar
mak ta bu da mikro milliyetçilik gibi kavramların yaygın
laşması için platform oluşturmaktadır.
Halbuki daha önceki ulus-devlet anlayışına göre 'hepimiz
birimiz için' düşüncesi ön plana çıkarken, günümüzde bi
reysellik, uluslar üstü şirketlerin tercih ettiği bir durum ol
maktadır. Böylece pazarın birey bazında oluşturulması
mümkün hale gelmektedir. Bu nedenle birey bazında ihti
yaçlara cevap verilmeye çalışılmaktadır. Bir dinamiğin diğer
dinamiğe yansıması ise mevcut teknolojilerin bu yönde ge
liştirilmesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu ıP bazlı tama
men bireye odaklanmış, "bireysel" bir ortam olmaktadır.
Sadece teknoloji alanında değil eğitim ve hukuk alanında da
bu dönüşümleri görebilmek mümkündür. Uzaktan eğitim ve
sürekli eğitim gibi kavramlar, insan hakları mahkemesine
bireysel başvuru hakkı gibi gelişmeler artan bireysellik ihti
yacım karşılamaya yönelik çabalar olarak değerlendirilebilir.
Bütün bu sosyal gelişmeler elektronik ortama kaydırıldıkça
hem kontrol hem de erişim kolaylaştırılmaktadır. Bireyin
sosyalleşme isteği hiç değişmernekte fakat sosyalleşmenin
gerçek1eştirildiği ortam değişmektedir.
68
Yeni Medya'da Demokrasi
İnternet ve Sosyal Ağların Toplum Üzerindeki Etkisine Dair Bir Çalışma
Araştırmanın Metodolojisi
Çalışma 12 Nisan 2011 tarihlerinde, 425 katılımcıyla ko
layda örnekleme yöntemiyle anket yapılarak gerçekleştiril
miştir. Çalışma kapsamında katılımcılara 35 soru yöneltil
miştir. Toplumsal veya bireysel açıdan herhangi bir ortam
incelenirken nasıl algılandığı önemli olmaktadır. Bu nedenle
çalışmamlZ kapsamında internet ortamının toplumsal veya
bireysel nasıl a1gı1andığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. An
ket çalışması sosyal med ya kullanım alışkanlıklarını anla
maya ilişkin olmakla beraber aynı zamanda internet kullanıcılarının demografik verilerini ortaya çıkarmayı amaçlamış
tır. Katılımcıların genel yaş ortalaması, eğitim düzeyi, gelir
düzeyi gibi demografik verilerinin Türkiye genel nüfus orta
lamalarıyla paralellik göstermesi, çalışma konusunun Türki
ye açısından nasıl gerçekleştiğine ışık tuttuğu açıktır (TÜİK,
2011). Aynı zamanda çalışmada ortaya çıkan internet kulla
nıcı profilinin dünya geneline de uygun olduğu görülmek
tedir (McKeown ve Veenhof, 2009; Office for National Statistics, 2011).
Bütün sorular analize dahil edildiğinde Alpha değeri, 775
çıkmıştır. Yapılan güvenilirlik testi sonucunda bazı soruların
analizden çıkartılması uygun görülmüştür. Sorular çıkartıl
dıktan sonra yapılan analizde Cronbach Alpha değerinin 813
değerine çıktığı gözlemlenmiştir. Bu ise yapılan anket çalış
masının güvenilir olduğunu gösterirken, sorulan soruların
çalışma kapsamına uygun olduğunu ifade etmektedir.
69
Cem S. SÜTÇÜ - And ALGÜL
Yapılan faktör analizi sonucunda aşağıdaki altı faktör or
ta ya çıkrruştır. Yedinci faktör tek soru tarafından temsil edil
diği için analiz dışında tutulmuştur. Türetme Metodu olarak
Birincil Bileşen Analizi yapılmış, Döndürme Metodu olarak
da Kaiser Normalizasyonu ile Varimax uygulanmıştır. Dön·
dürme 6 iterasyonda sonuçlanmıştır. Çalışmadaki faktörler
aşağıda adlandırılmıştır.
Faktör 1 "internet ortamında kendi topluluğunu oluş
turma boyutu".
Faktör 2 "intemetin sosyalortam olma özelliği ya da top-
lumsal fayda sağlaması".
Faktör 3 "intemetin mobil iletişim boyutu".
Faktör 4 "intemetin kişisel ifade boyutu".
Faktör 5 "internetin toplumsal bilgi sağlaması" .
Faktör 6 "internette sansürün olmaması".
Analiz Bulguları
Katılımcıların %54,I'i kadın %45,9'u erkektir. %84,5'i 18-
25 yaş arasında, %15,5'i 26 yaş ve üstündedir. %89,4'ü üni
versite öğrencisi, %94,8'i bekardır. %12,2'inin geliri 0-499 TL
arası, %47,3'ünün 500-1000 TL arası, %28,7'inin 1001-2000 TL
arası, %ll,88'inin 2001 TL-ustüdür. %27,I'i bir işte çalıştığı
nı, %72,9'u çalışmadığını beyan etmiştir. Verilen cevaplar
dan %ll,5'inin 0-1 saat, %46,8'inin 1-4 saat, %41,6'ının 4 saat
ve üstünde intemeti kullandığı anlaşılmaktadır. %94,6'sının
her gün, %4,7'inin haftada en az bir defa internete erişim
sağladığı, %92,5'inin internete evlerinden erişim sağladığı,
70
Yeni Medya'da DemQkrasi
%20,9'unun internete işyerinden erişim sağladığı, %37,4'ü
nün internete eğitim alınan yerden erişim sağladığı belir
lenmiştir. %73,2'sinin okudukları bölüm alanlarının sosyal,
%26,8'inin fen olduğu, %89,4'ünün vakıf, %10,6'sının devlet
üniversitesinde eğitim gördüğü veya görmekte olduğu gö
rülmektedir. Katılımcıların %97,4'ü internete erişimi kişisel
bilgisayardan gerçekleştirdiğini belirtmektedir.
Anket sorularına verdikleri cevaplara baktığımızda, katı
lımcıların % 74,8'si internet ortamımn toplumun kaynakları
nı zenginleştirdiği konusunda olumlu düşünce belirtmekte
dir. %31'i toplum yararına intemetin sansürlenmesi, %69'u
sansürsüz olması gerektiğini düşünmektedir. %71'inin in
ternet ortamının kolay iletişim sunmasının toplumdaki in
sanları kaynaştırdığı konusunda olumlu düşünce belirttiği
görülmektedir. %52'smin internet ortamını kişisel tatmine
yönelik, eğlence amaçlı kullandığı konusunda olumsuz dü
şünceye sahiptir. İnternet ortamında kişisel kazanım elde
edebileceği ortamlara katılım sağlamaya çalıştığı konusunda
%60'ı olumlu düşünce belirtmiştir. Öte yandan, !<atılımcıla
rın internet ortamı vasıtasıyla tanıştığı insanlarla bir araya
geldiği kümelenmeyi topluluk olarak nitelendirdi ği konu
sunda %66'sının olumsuz düşünce belirttiği görülmektedir.
A ym zamanda, ka tılımcıların intemeti karşıdaki insanların
düşüncelerini değerlendirmeden, kendini istediği gibi ifade
etmesine imkan veren bir ortam olarak değerlendirdiği ko~
nusunda %52'sinin olumsuz düşünce belirttiği tespit edil
miştir . Katılımcıların internet ortamının çok fazla yaşamın
içine dahilolmasının kişisel kazarum sağladığı konusunda
%58'inin olumsuz, %42'sinin olumlu düşünce belirtmesi, in-
71
eL('" s. SÜTÇÜ - And ALGÜL
ternetin kişisel mi, toplumsal ıru olduğu konusunda net bir
düşünceye sahip olmadıklarını göstermektedir.
Katılımcıların %69'u, internet ortamında bir konu hakkın
da çok sayıda yorum yapılmasının, toplum açısından faydalı
olduğunu düşünmektedir. İnternet ortamını kişisel amaçları
çerçevesinde kendi topluluğunu kurmak için kullandığı ko
nusunda ise %74'nün olumsuz düşünce belirttiği görülmek
tedir.
Katılımcıların internet ortamında yazdığı yazılar yüzün
den sosyal sorumluluğa girdiğini düşünme konusunda
%54,6'run olumsuz, diğer taraftan %45,5'nin olumlu düşünce
belirtmesi, katılımcıların bu konuda eşit dağılırnda olduğu
nu göstermektedir.
Katılımcıların internet ortamının çok fazla yaşamın içine
dahil olmasının toplumun yararına olduğunu düşünmesi ko
nusunda %54'ü olumsuz düşüncededir. Öte yandan, interne
tin sağlık gibi önemli konularda daha fazla toplumun yararı
için kullanılması gerektiğini düşünmesi konusunda %87,8'nin
olumlu düşünce belirttiği görülmektedir. Kat.ılırncıların inter
net ortamında tanımadığı insanların gözünde prestij sağlaya
rak kişisel yarar sağlamaya çalışhğı konusunda %66'nın
olumsuz düşünce belirttiği görülmektedir. Katılırnc.ılarm in
ternet ortamı vasıtasıyla meydana gelen sosyalleşmenin top
lumun yararına olduğu konusunda %54,4'nin olumsuz,
%45,4'nün olumlu düşünce belirttiği görülmektedir.
Katılımcıların internet ortamında bir konu hakkında ya
pılan çok sayıda yorumun, içerikle ile ilgili bir yargıya var
malarına engelolup olmadığı konusıında %44'lük oranla
72
Yeni Medya'da Demokrasi
olumsuz, %66'lık oranla olumlu düşünce belirttiği görül
mektedir. Bu durum katılımcıların bazı durumlarda internet
ortamında yapılan yorumların, örneğin elektronik alet satın
alma gibi bazı durumlarda yargıya varmalarını sağladıkları
nı, bazı durumlarda yapılan yorumların etkisiz kaldığını
göstermektedir.
Katılımcıların internet ortamında kendi tanıdığı arkadaş
ları dışındaki insanları da önemli gördüğü konusunda
%60'ının olumsuz düşünce belirttiği görülmektedir. Buna
bağlı olarak, internet ortamı vasıtasıyla meydana gelen sos
yalleşmeyi kişisel amaçları doğrultusunda değerlendirdiği
konusunda %50,8'lik oranla olumsuz, %49,2'lik oranla olum
lu değerlendirdiği görülmektedir.
Değerlendirme ve Sonuç
Araştırmanın sonunda 12 Nisan 2011 tarihli gerçekleştiri
len çalışmada, 18-25 yaş arasında, bekar, herhangi bir işte ça
lışmayan, üniversite öğrencisi, 500-1000 arası gelir düzeyine
sahip, genellikle her gün evlerinden (veya konakladıkları
mekanda), 1-4 saat arası, kişisel bilgisayarlarını kullanarak
internete bağlanan internet kullanıcı profili ortaya çıkmıştır.
İnterneti diğer kullanıcılara göre daha fazla deneyimleme
imkanına sahip ve daha yoğun kullanan, çalışan katılımcılar
interneti topluınsal bilgi sağlayan mecra olarak değerlendi
rilmektedir. Daha fazla kullanma deneyimi, anonimlik ve
cinsiyet (erkek olmak) gibi faktöderin kişisel ifadeye olanak
sağladığı ve internetin sosyalortam olma özelliği konusunda
etkili olduğu görulmektedir. Bir tarafta toplumsalolma bir
73
Cem S. SÜTÇÜ - And ALGÜL
taraftan bireyselolma internetin ikili yapısını ortaya çıkar
maktadır.
Katılımcıların, internetin toplumun sosyal kaynaklarını
zenginleştirdiği yani toplumsalolduğu ama bazı konularda
da, internetin yapısı gereği ortamda bireyselolarak bulu
nulduğu için bireyselolarak algı1andığı düşünülmektedir. Diğer bir deyişle, internetin hem kişisel fayda ve eğlence
amaçlı, hem de sosyal amaçlı kullanımının olduğu katılımcılar tarafından belirtilmektedir. İnternetin sadece kişisel eğ
lence amaçlı kullanılmaması, sosyal ağ kavramının geçerli
bir kavram olduğunu göstermektedir. Sosyal ağ kavramı
içinde eğlence mevcuttur ancak sadece kişisel tatmine yöne
lik değildir. Kullanıcıların internetin sosyal ağ olduğunu da
ha fazla fark etmeye başladıkları açıktır. İnternetin sadece ki
şisel amaçlı kullanılmaması, toplum açısından da faydalı gö
rülmesi, internetin topluma malolmasını ve toplumsal ol
manın yolunun bireysellikten geçtiği sonucunu karşımıza
çıkmaktadır.
İnternetin denetim açısından diğer geleneksel medya or
tamlarından farklılık göstermesi, internet ve sansür konula
rının güncelliğini devam ettirmektedir. Katılımcıların inter
netin genelolarak sansürlenmemesi, ancak bazı konularda
bireysel açıdan bu konuda çekimser kalması, internetin ne
toplum ne de bireyaçısından zararlı olarak algılanınadığını,
toplumsal açıdan sansürlenınemesi, ancak bireyin korunma
sı gerektiğini ve toplumsalolmanın yolunun bireysellikten
geçtiği durumunu teyit etmektedir.
Araştırmada internetin, toplumsal ve bireyse] boyutuyla
ilgili bazı sorularda frekansların %58 ve %42 gibi eşit dağı-
74
Yeni Medya'da Demokrasi
lırnı, kararsızlığı değil, geçiş döneminde olduğumuzu yani
dinamik bir sürece işaret etmektedir. Bu ise, olayların, olgu
ların henüz geliştiğini, araştırmacı olarak kullanıcıları deği
şim sürecinin ortasında yakalayıp incelediğimizi göstermek
tedir.
Kullanıcıların etkileşimine imkan tanıyan Web 2.0'ın he
nüz yeni ve netleşmiş bir durum ortaya çıkarmamış olması,
araştırmacıların ortamla ilgili yorumlarında durumu esnet
tikleri söylenebilir. Ortaya çıkan tablo internetin toplumsal
laştığını teyit etmektedir. Yeni ortam artık topluma mal ol
maktadır. Böylece birey ön plana çıkmakta, bireyin daha faz
La sosyalleşmesine imkan tanınmaktadır. İleriki dönemlerde
bu çalışma tekrarlandığında gelişim yönü daha iyi teyit edi
lebilir. Eskiden kişisel web sayfaları ve tek kişilik bilgisayar
oyunları söz konusuyken şimdi internet sayfaları yerini pay
laşıma yönelik internet günlüklerine (web blogları), tek kişi
lik bilgisayar oyunları yerini ağ üzerinden topluca oynanan
daha sosyal bilgisayar oyunlarına bırakmıştır.
Katılımcıların internet ortamında kendi tanıdığı dışındaki
leri önemsiz görmesi, iletişim kurmadığını belirtınesi, iletişim
kurduğu kişilerin düşüncelerine önem vermesi ve internetin
kolay iletişim imkanı sunarak insanlarda kaynaşma sağladı
ğını belirtınesi, internet ortamının kendi tanıdıkları ile sınırlı
kaldığını ve gerçek yaşamda sık görüşen katılımcıların, bir
birlerinden daha sık haberdar olmak için yeni ortamı kul
landığını göstermektedir. Ayrıca katılımcıların internet or
tamını kişisel amaçları çerçevesinde kendi topluluğunu kur
mak için kullanmak konusunda olumsuz düşünce belirtme-
75
Cem S. SÜTÇÜ - And ALGÜL
si, topluluk kavranuru tanımadığı insanlarla birlikte değer
lendirdiğini göstermektedir. Bu ise, yukarıda ifade edilen,
katılımcıların internet ortamını yeni alan olarak görmedikle
rini, alanı önceden kurulan iletişimin devam ettirildiği mec
ra olarak gördükleri ve dolayısıyla gerçek yaşamda kendi
tanıdıklarıyla (veya tanıdıklarının tanıdıklarıyla) iletişim
kurduklarını teyit etmektedir. İnternet ortamı vasıtasıyla ile
tişimde bulunulan kişilerin, kullanıcıların belirlediği sınırlı
kişilerden oluşan bir grup olması, internetin çevre edinmek
için değit yakınlanıu takip etmek için kullandığını ortaya
koymaktadır . Ortaya çıkan internetin toplumsallaşması ve
bireyin daha fazla sosyalleşmesi sadece tanınan kişilerle kı
sıtlı kalındığını göstermektedir. Örneğin, Google firması bu
nu daire (cirCıe) olarak adlandırarak, ortaya çıkan topluluğu
sanalortama taşımaya çalışmaktadır. Firma, aynı zamanda
kullanıcıların bilgi güvenliğini sağlamak adına gerçek olma
yan kimliklerle hes~p açılmasına izin vermemektedir.
Katılımcılarin topluluk kavramının tanımını duruma göre
farklı değerlendirdiği görülmektedir. Bir soruda topluluk
kavramını tanımadıkları kullanıcılarla birlikte değerlendirir
ken olumsuz düşünce belirtmekte, bir soruda ise kendi tanı
dığı dışındakileri önemsiz gördüğü için internet ortamının
kolay iletişim imkanı sunmasıyla toplumdaki insanlarda
kaynaşma sağladığı konusunda, topluluk kavramını olumlu
değerlendirdiği görülmektedir. Bu durum ise, gerçek yaşam
da etkisini gösteren postmodern anlayışın, kavramların bir
tek açıdan değerlendirilmemesi gerektiğini ve ortaya çıkan
durumun internet alanıyla ne kadar örtüştüğünü ve internet
ortamının postmodern olduğunu bize göstermektedir. Böy-
76
Yeni Medya 'da Demokrasi
lece gerçek yaşam, sanal yaşam birbirinden ayrılmamakta,
bir alandaki kültürelolgular diğer alana da taşınmaktadır.
Çalışma kapsamında ortaya çıkan diğer bir önemli sonuç
ise, katılımcıların mobil iletişim boyutuna önem vermesidir.
Her ne kadar çalışma kapsamında yukarıda belirtildiği gibi
ortaya çıkan internet kullanıcı profili evde kişisel bilgisaya
rını kullanarak internete bağlanma aşamasında olsa da, mo
bil iletişim boyutuna da önem vermeye başladığı ve her an
internete bağlı olma isteğinde olduğu görülmektedir. Katı
lımcıları mobil iletişim boyutuna verdiği önem bakımından
incelediğimizde, üniversite öğrencisi, 18-25 yaş arasında, be
kar, her gün dört saat ve üzeri internet kullanan, gelir düze
yi yüksek, vakıf üniversitelerinin sosyal branşlarında oku
yan profilin mobil iletişim konusunda daha olumlu düşün
düğü görülmektedir. Katılımcıların %62$inin internete eri
şimi cep telefonu üzerinden gerçekleştirdiğini belirtmesi cep
telefonu üzerinden internet kullanımınm yaygınlaşmaya
başladığını göstermektedir. Bu açıdan cep telefonu bireyin
sosyalleşmesine yardımcı olan cihaz olmaktadır. Bu anlamda
mobil pazarlama gelecek vaat eden alan olarak görülebilir.
Çalışmada böyle bir sonucun ortaya çıkması, mobil iletişim
konusunda daha fazla çalışma yapılmasının gerekliliğini ortaya koymaktadır.
Kaynakça
Ahaber, (2011). "Amerika'da 'Kriz' Çözülemiyor", Ahaber, Ekonomi, 21 Kasun 2012, http://www.ahaber.com.tr / Ekonomi/2011/11 /21 / amerikada-kriz-cozulemiyor '[Erişim Tarihi: 21.11 .20121
77
Cem S. süTçü - And ALGÜL
Al "1 And (2011). Çevirimiçi Mekanın Yol Açtığı Yeni İletiş~m gu, Örüntüleri: "İTÜ SÖZLÜK" Örneğinde Antropolojik Bir In
celeme, Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ant-
ropoloji, Doktora Tezi, İstanbuL. '
Bartlett, Bruce (2009). The New American tconomy: The Fa.ilure of Reaganomics and a New Way Forwad, Palgrave Macnullıan.
Baym, K. Nacy vd. (2007). "Relational Quality and Media Use ~ Interpersonal Relationships", New Media & Society~ 9(5): 73:ı~:52, .
Binark, Mutlu (2007). "Yeni Medya, Gençlik ve Gündelik Yaşam , Ye~ı Medya, İnternet, Sosyal Ağlar ve DijitalOyunlar, http://yenımedya.wordpress.com/calismalarl [Erişim Tarihi: 07.06.2013]
C Paul (2004). "Social Implications of Globalization: Can New
appon, . . 7" Th 21st Ways of Learning Humanize our Global Institutıons., e , Centiıry Leaming Initiative, http://www.21learn.org/ archi-ve/social_implications-of-globalization-can-new-ways-of-Iearnıng-humanize-our-global-institutionsl [Erişim Tarihi: 21.05.2013]
Censky, Annalyn (2012). "Internet Accounts for 4.7% of U.S. Economy" , CNNMoney Economy, http://mo.ney.cnn.com/ 2012/03/19 Inewsl economy i internet_economy i ındex.htm [Erişim Tarihi: 16.05.2013] ,
C 1 d D e (2012), "Fo ur Potential Crashers of the Social Media ope an, av d .
P ty" Read Write Social, http://www.rea wrıte-ar , f h 'i d
web.com/archives/foucpotentiaLcrashers_o _t e_socıa _me
ia_party.php [Erişim Tarihi: 30.05.20131 Cummings, N. Jonathan vd. (2004). "commun~cation Technology an~
Friends during the Transition from Hıgh School to College , İçinde Information Technology at Home, Ed. R. Kraut, M.
Brynin ve S. Kiesler, Oxford University Press.
Dunbar, Robin (1996). Grooming, Gossip and the Evolution of
Language, Faber and Faber Publishing. . . h D T a (2005). "Keeping the Balı in the Air: Contact ın
Fınc um, . any & A . Lona-Distance Friendships", Journal of Women gıng,
ö
17(3): 91-106. Gartner, (2011). "Gartner Say s Sales of Mobile Devices Grew 5.6 Per
cent in Third Quarter of 2011; Smartphone Sales lı1Creased 42
P t" Gartner Egham, UK, November 15, 2011, http:! i ercen , ' T 'h'
www.gartner.com/it/page.jsp?id=1848514 [Erişim arı 1:
30.05.20131
78
Yeni Medya'da Demokrasi
Gazetevatan, (2011), "Üç Kişiden Biri İnternette", Vatan Teknoloji,
http://haber.gazetevatan.com/uc-kisiden-biri-internette/
354034/43/Haber [Erişim Tarihi: 06.05.2012]
Giddens, Anthony (2005) . Sosyoloji, Haz. Cemal Güzel, Ayraç Yayınevi.
Haythornthwaite, Caroline (2000). "Online Personal Networks", New
Media & Society, 2(2): 195-226.
Henke, Lucy (1999). "Children, Advertising, and the Internet: An
Exploratory Study", İçinde Advertising and the World Wide
Web, Ed. David W. Schumann ve Esther Thorson, Mahwah, NJ:
Lawrence Erlbaum: 73-80.
Kling, Rob (1996). "Synergies and Competition Between Life in Cyber
space and Face-to .. Face Communities", Social Science Compu
ter Review, 1996 Sp ring, 14(1):50-54.
Krishnatray, Pradeep vd. (2009). "Graftifications from New Media:
Gender Differences in Internet Use in Cybercafes", Journal of Creative Communications, 4(1): 19-31.
Leach, S. Margaret ve Down O. Braithwaite (1996). "A Binding Tie: Sup
portive Communication of Family Kinkeepers", Journal of App
lied Coııununication Research, 24(3):200-216.
Ledbetter, M. Andrew (2009). "Patterns of Media Use and Multiple
xity: Associations with Sex, Geographic Distance and Friendship Interdependence", New Media & Society, 11(7): 1-18.
Livingstone, Sonia (1999). "New Media, New Audiences?", New Media &
Society, 1(1): 59-66, http://eprints.lse.ac.uk/ 3911 [Erişim Tarihi: 20.05.2013]
Mason, Paul (2011). "10 Başlıkta Yunanistan Krizi", BBC Ekonomi
Haberleri, 20 Haziran 2011, http://www.bbc.co.uk/turk
ce i ha beder /2011 i 06 i 11 0620_ eurozone_mason .sh tml [Erişim
Tarihi: 02.02.2013)
Matzat, Uwe (2010). "Reducing Problems of Sociability in Online Com
munities: Integrating Online Communication with Offlme Com
munication", American Behavioral Scientist, 53(8): 1170-1193.
McKeown, Larry ve Ben Veenhof (2009). "Canadian Internet Survey",
Statistics Canada, http://www.statcan.gc.ca/daily-quoti-
dien/1005101 dq100510a-eng.htm [Erişim Tarihi: 02.02.2013] \
79
Cem s. sürçü - And ALGÜL
McLuhan, Marshall ve Bruce R. Povers (2001) . Küresel Köy, çev. Bahar Öcal Düzgören, Scale Yayıncılık.
Medyatava, (2012). "Dijital Reklam Yahrımları Yükseliyor", Medyatava, http://www.medyatava.com/haber.asp?id=91312 [Erişim Tarihi: 15.06.2012]
Ntvmsnbc, (2011). "İtalya Krize Çare Arıyor", Ntvmsnbc Ekonomi, 11 Ağustos 2011, http://www.ntvmsnbc.com/id/25240605/ [Erişim Tarihi: 15.06.2012]
Occupywallst, (2013). http://occupywallst.örg/ [Erişim Tarihi, 16.05.2013]
Office for National Statistics, (2011). "Internet Access Quarterly Update 2011 Q2", August, 2011, http://www.ons.gov.uk/ ons/ dcp171766_229469.pdf [Erişim Tarihi: 01.02.2013]
Peng, Tai-Quan ve Jonathan Zhu (2011). "A Game Of Win-Win or WinLose? Revisiting the Internet's Influence on Sociability and Use of Traditional Media", New Media & Society, 13(4):568-586.
Rodrik, Dani (1994). Has Globalization Gone Too Far?, Institute for International Economics.
Scolari, A. Carlos (2009). "Mapping Conversations About New Media: The Theoretical Field of Digital Communication", New Media & Society, 11(6): 943-964.
Singh, Supriya (2001). "Gender and the Use of the Internet at Home", New Media & Society, 3(4): 395-416.
Smith, Aaron (2011). "Why Americans Use Social Media", Pew Internet Org, http:/ / pewinternet.org/-/media/ /Files/Reports /201 1 /Why%20Americans%20Use%20Social %20Media.pd f [Erişim Tarihi: 15.08.2012]
Smith, D. Anthony (2004). "Towards a Global Culture", İçinde The Global Transformations Reader, Ed. David Held ve Anthony McGrew, Great Britain: Polity Press: 278-286.
Stafford, F. Thomas vd. (2004). "Determining Uses and Gratifications for the Internet", Decision Sciences, 35(2): 259-288.
Steger, B. Manfred (2006). Küreselleşme, Çev. Abdullah Ersoy, Dost Kitabevi.
Tomlinson, John (2004). Küreselleşme ve Kültür, Çev. Arzu Eker, Ayrıntı Yayınları.
80
Yeni Medya'da Demokrasi
TÜİK, (2011). "Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, Yıllara GöreTelefon Cep Telefonu ve İnternet Abone Sayısı Dağılım Tablosu", TÜIK: http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do ?istab_id=169 [Erişim Tarihi: 30.05.2013)
Vinagre, Emili (2011). "İspanya Kriz SınavındaN , Deutsche Welle Av
rupa, Çev. Çelik Akpınar, 18 Kasım 20l1, http://www.dw-wOrld.de/dw/article/0,,15540405,00.html [Erişim Tarihi: . 06.05.2012]
ZenithOptimedia, (2012). "Global Advertising Growth Continues as Latin America and Asia Pacific Compensate for Weakening Europe", ZenithOptimedia, http://www.zenithoptimedia.com/zeni th/ global-ad vertising-growth-con tinues-as-latin-america-andasia-pacific-compensate-for-weakening-europe/ [Erişim Tarihi:30.05.2013)
81
Yeni medyanın bizlere sunduğu olanaklar çerçevesinde demokrasi kavramını ele alacak olursak, mesafelerin yok olduğu, zaman engelinin tamamen ortadan kalktığı, uluslar, milletler ve kültürlerarası her türlü din, dil ve teknik farklılıkların yok edildiği yeni bir dünya düzeni mevcuttur. Yeni medyanın hızı, etkileşimli, çoklu ortam yapısı, kolayerişebilirlik özellikleri kişilerarası iletişimde olsun, kitle iletişiminde olsun her geçen gün daha fazla iletinin paylaşımını mümkün kılmaktadır.
Bu açıdan bakıldığında, son dönemde ülkemizde sosyal medyanın ve sosyal iletişim ağlarının geniş kitleler tarafından sıklıkla kullanılması, ileti ?i min Twitter, Facebook vb. sosyal ağlar tarafından yapılması, sosyal, kültürel, politik konuların bu ağlar aracılıyla tartışılması ve son olarak Gezi Olayları kapsamında olduğu gibi, geniş halk kitlelerinin bu ağlar üzerinden iletişime geçerek harekete geçmeleri konusunda olduğu gibi, sosyal medya, kitleleri etkilemede ve harekete geçirmede ne kadar etkin, kuvvetli ve hızlı olduğunu bizlere kanıtlamıştır.
Dolayısıyla, bu derleme kitabın konusunu da çok eski zamanlardan günümüze en önemli ve en tartışılan konulardan biri olmayı sürdüren demokrasi kavramının yeni medya bağlamında tartışılması oluşturmaktadır. Umarız, yeni medyada demokrasiyi, konusunda uzman akademisyenlerin görüşleri, araştırmaları ve değerlendirmeleri doğrultusunda trtrtısan bu kitap, okuyunı larımıza ve bu araştırmalardan, kaynaklardan fay' ~~8' '·f~n öğrencilere, akademisyenlere ve ilgili herkese yararlı olur. t~9~}Ii1}
J~JlllljljOOI ii ! .!! ~~=--;;:.~
