20 VJET REFORMA NË SEKTORIN E SIGURISË NË …idmalbania.org/wp-content/uploads/2014/11/broshure-informuese... · I nstituti për D emokraci dhe N dërmjetësim 20 VJET REFORMA

Instituti pr Demokraci dhe Ndrmjetsim

20 VJET REFORMAN SEKTORIN E SIGURIS N SHQIPRI

Konferenc Kombtare 15 - 16 Mars 2012

Universiteti Politeknik i Tirans

Sfidat dhe rruga drejt s ardhmes...

( BROSHUR INFORMUESE )

20 VJET REFORMA N SEKTORIN E SIGURIS N SHQIPRI

Ky botim u prgatit nga Instituti pr Demokraci dhe Ndrmjetsim. Konferenca Kombtare Njzet Vite Reforma n Sektorin e Siguris mbshtetet nga Qendra e Gjenevs pr Kontrollin Demokratik t Forcave t Armatosura, Prezenca e OSBE-s n Tiran, Delegacioni i BE-s n Ti-ran, Ambasada e SHBA-ve n Tiran, dhe Fondacioni Fridrich Ebert Stif-tung. Kjo konferenc zhvillohet n bashkpunim me Qeverin Shqiptare dhe in-stitucionet kryesore t sektorit t siguris n vend.

Pikpamjet dhe mendimet e shprehura n kt broshur jan t stafit t Institutit pr Demokra-ci dhe Ndrmjetsim dhe nuk reflektojn domosdoshmrisht qndrimet e donatorve.

Materialet e ktij botimi n gjuhn angleze mund t gjenden online n faqen ton t internetit www.idmalbania.org


Prmbajtja e Lnds

Hyrje ..................................................................... 3

Paneli I: Harmonizimi i kuadrit kushtetuesdhe ligjor i sektorit t siguris ................................................ 7

Paneli II: Prmirsimi i menaxhimit dhe kontrollit t sektorit t siguris nga Ekzekutivi ............................................................. 14

Paneli III: Prmirsimi i efektivitetit t kontrollit dhe mbikqyrjes parlamentare t sektorit t siguris .......................................... 23

Paneli Paralel I: Mbikqyrja e sektorit t siguris nga publiku, nprmjet shoqris civile dhe medias .......................................................... 31

Paneli Paralel II: Korrupsioni n sektorin e siguris .............................................................................................................................. 39

Paneli Paralel III: Roli i institucioneve t pavarura mbikqyrse n reformn e sektorit t siguris ............................................ 47

Paneli Paralel IV: Roli i gjyqsorit n reformn e sektorit t siguris ................................................................... 51


Kan kaluar njzet vjet q kur Shqipria filloi rrugn e gjat drejt demokratizimit dhe modernizimit t sektorit t siguris. N kto dy dekada sht br mjaft progres dhe ka pasur shum arritje, ku arritja m e rndsishme mund t konsiderohet antarsimi n NATO rreth dy vjet m par, n prill t vitit 2009. Por, reforma e sektorit t siguris ngelet nj proces ende i pa prfunduar tr-sisht. Shqipria aspiron t antarsohet n Bashkimin Europian dhe kriteret pr t arritur kt objektiv jan sfiduese. Qeverisja demokratike e sektorit t siguris dhe modernizimi i vazhdueshm jan vetm disa nga sfidat e shumta t ktij procesi. Megjithat, kjo fush e veant e reformave sht thelbsore n mnyr q Shq-ipria t bhet nj antare e pjekur e familjes s demokracive euro-piane. N kt kuadr sht i nevojshm fillimi i nj gjenerate t re dhe gjithprfshirse reformash, t cilat duhet t zhvillohen duke u mbshtetur n arritjet e deritanishme, dhe njkohsisht duke e sjell procesin e reformave t sektorit t siguris drejt prmbylljes.

HYRJE

Reforma e sektorit t siguris ka qen nj pjes e rndsishme e transformimit demokratik t vendit. Si rezultat i ktyre reformave u arrit m n fund antarsimi i Shqipris n NATO. Arritje t mdha jan reali-zuar n drejtim t konsolidimit t shtetit t s drejts dhe respektimit t t drejtave t njeriut. Forcat e Armatosura jan vendosur nn kontrollin civil demokratik dhe si rezultat i reformave pr reformimin dhe prmirsimin e aftsive t tyre ato jan n gjndje t marrin pjes n operacionet paqerua-jtse dhe n bashkpunime t tjera ushtarake ndrkombtare. Institucione t tjera t siguris gjithashtu kan arritur standarte t prafrta me ato euro-piane. Gjithsesi, pavarsisht t gjitha ktyre arritjeve, reforma e sektorit t siguris n Shqipri ngelet akoma nj pun e paprfunduar. N mnyr q t arrihen plotsisht standartet e NATOs dhe BE-s, sht i nevojshm fillimi i nj gjenerate t re dhe gjithprfshirse reformash. N veanti, nevojitet prmirsimi i qeverisjes demokratike t sekto-

Faqe 3


rit t siguris prsa i prket mbikqyrjes nga parlamenti dhe publiku, rritjes s prgjegjshmris dhe transparencs. Por reforma t mtejshme nevojiten gjithashtu n kuadr t prmirsimit t menaxhimit, koordinimit dhe ndarjes s roleve dhe funksioneve ndrmejt aktorve t ndryshm t sektorit t sig-uris. Nj fush tjetr kryesore pr reforma t mtejshme sht edhe zhvil-limi i nj sistemi efektiv llogaridhns n kuadr t parimeve t kontrollit dhe balancs.

Workshop dy-ditor

Pr t diskutuar pr rndsin, gjendjen aktuale dhe rrugn n t ardhmen t procesit t reformave t vendit n sektorin e siguris, Insti-tuti pr Demokraci dhe Ndrmjetsim (IDN), n partneritet me Qendrn e Gjenevs pr Kontrollin Demokratik t Forcave t Armatosura (DCAF), n bashkpunim me Qeverin, Kuvendin dhe institucionet e siguris, si dhe me mbshtetjen e nj sr partnerve ndrkombtar si Prezenca e OSBE n Tiran, Delegacioni i BE n Tiran, Ambasada e SHBA n Tiran, dhe Fondacioni Friedrich Ebert Stiftung, organizojn nj workshop dy ditor. Synimi kryesor i ktij aktiviteti sht t ndihmoj n krijimin e nj mjedisi t prshtashm dhe profesional pr t diskutuar mbi nevojn e nj gjenerate t re reformash dhe pr t identifikuar rrugt dhe mjetet se si ato t mund t gjejn zbatim. Workshop-i synon gjithashtu q t zhvilloj nj dialog t hapur dhe t sinqert ndrmjet aktorve kryesor t sektorit t siguris n Shqipri dhe t stimuloj nj debat t informuar dhe t prparuar mbi sfidat dhe kaprcimin e tyre.

Pjesmarrsit

Pjesmarrsit n workshop do t jen zyrtar t lart t vendit nga institucionet e siguris, antar t Parlamentit, prfaqsues t qeveris, dhe prfaqsues nga institucionet e tjera t vendit. Prbrja e pjesmarrsve re-flekton gjith spektrin politik n vend, ekspert dhe profesionist nga vendi

Faqe 4


dhe t huaj, si dhe t interesuar nga bota akademike dhe shoqria civile. Nprmjet ksaj pjesmarrje t gjer dhe t larmishme synohet t arrihet nj mirkuptim i prbashkt pr gjndjen n t ciln ndodhen reformat dhe drejtimin pr t shkuar m tej. Pr m tepr, nj nivel i till prfaqsimi nuk synon vetm kontributin n debat por me eksperiencn, ekspertizn dhe kshillat e tyre pjesmarrsit do t ndihmoj n suksesin e ksaj nisme. Nga ana tjetr pronsia vendore e reformave sht thelbsore kshtu q mbshtetja aktive e qeveris shqiptare sht e rndsishme. Nprmjet re-formave synohen zgjidhje sa m t drejta dhe t favorshme pr vendin, t cilat duhet t gjejn mbshtetje t gjer politike dhe publike n vend, por n t njjtn koh t prmbushin edhe gjith standartet europiane dhe ato ndrkombtare.

Organizimi

IDM, nprmjet nj sr projektesh krkimore dhe aktivitetesh t tjera t realizuara n vitet e fundit, n bashkpunim me organizata partnere nga vende t Ballkanit Perndimor dhe partner t tjer ndrkombtar, veanrisht DCAF, ka analizuar sektorin e siguris n Shqipri dhe ka sjell t dhna mbi komponentt thelbsor q mund t shrbejn pr t kuptuar nevojn pr nj gjenerat t re reformash. Prfaqsuesit nga sektori i sig-uris dhe institucionet menaxhuese dhe kontrolluese q do t marrin pjes n workshop do t diskutojn, dhe me eksperiencn e tyre do t kontribuoj-n, n debatin pr prmirsimin e menaxhimit, koordinimit dhe aftsive operacionale. Praktikues dhe ekspert t tjer nga ky sektor, duke prfshir ekspert ndrkombtar, do t mund t propozojn zgjidhje konkrete. Ni-sur nga kjo perspektiv, workshop-i do t shqyrtoj arritjet e procesit t reformave n sektorin e siguris n Shqipri gjat dy dekadave t fundit, do t identifikoj sfidat, rrugt dhe mjetet pr ta orjentuar procesin drejt ndr-marrjes s nj gjenerate t re reformash.

Faqe 5


Axhenda

Workshop-i do t filloj me nj panel haps ku do t marrin fjaln prfaqsues t lart nga institucionet dhe organizatat q organizojn dhe mbshtesin aktivitetin. Me tej workshop-i do t vijoj me diskutimet n panele, t prshkruara m posht. Panelet, sipas tematiks prkatse, do t sjellin opinionet dhe kontributin e prfaqsuesve nga sektori i siguris dhe t ekspertve t lart ndrkombtar. Krahas tre paneleve kryesore do t ket dhe katr panele paralele, t prshkruara m posht, t cilat do t traj-tojn shtje t rndsishme t reforms por n nj audienc m t kufizuar. Workshopi-i do t mbyllet ditn e dyt me nje panel ku do t prezantohen gjetjet kryesore t tij. Nprmjet prhapjes dhe shprndarjes s prfundi-meve t arritura n workshop synohet nj impakt pozitiv n rrugn e mte-jshme t vendit n procesin e reformave. Seksioni i hapjes dhe ai prmbylls do t zhvillohen t hapura pr publikun.

Faqe 6


HARMONIZIMI I KUADRIT KUSHTETUES DHE LIGJOR T SEKTORIT T SIGURIS1

shtja e harmonizimit t kuadrit ligjor dhe kushtetues sht e lid-hur ngushtsisht me procesin e miratimit t Kushtetuts, dhe evoluimin e konceptit t siguris. Nn ndikimin e krizs politike t viteve 1997-1998 Kushtetuta u pa m shum si nj mjet pr t arritur normalitet dhe stabilitet politik. Rrjedhimisht, n vend q t siguronte nj shprndarje optimale t kompetencave dhe prgjegjsive ndrmjet pushteteve dhe aktorve t sig-uris, rezultati i arritur ishte m tepr nj shprndarje pothuaj mekanike e kompetencave ndrmjet aktorve. Pr m tepr, gjat ksaj periudhe kon-cepti i siguris kombtare ishte i prqndruar tek Forcat e Armatosura, dhe pr pasoj Kushtetuta nuk parashikon dispozita pr aktort e tjer t sig-uris. Legjislacioni q sht miratuar m pas nga Parlamenti nuk ka arritur ti adresoj kto boshllqe t Kushtetuts. Si pasoj, mund t vihen re lehtsisht nj sr rrjedhojash problema-tike. Nj ilustrim i mir i ksaj sht prcaktimi i vagt i roleve dhe prgjegjsive t autoriteteve prgjegjse pr miratimin dhe zbatimin e politiks s siguris

1. shtja e harmonizimit t legjislacionit lidhet edhe me kulturn ligjore t vendit. Ligjet tentojn t prcak-tojn se far institucionet mund t bjn m shum se sa t vendosin kufijt e asaj se far nuk mund t bhet. Kshtu, sht e vshtir q ligje t miratuara n etapa t ndryshme t zhvillimit, dhe shpesh me objektiva ta ngushta dhe t miratuar me shpjtsi, t arrijn t harmonizohen n mnyr t sukseshme. Pr m tepr, sistemi gjyqsor n Shqipri nuk sht i prfshir n interpretimin paraprak t legjislacionit. Kshtu, pr t realizuar zbatueshmrin e legjislacioni dhe shmangien e interpretimit t njanshm sht thelbsore q aktort t ken mandate t qarta pr sa i prket detyrave t tyre si dhe detyrimeve prkundrejt aktorve t tjer.

Faqe 7

PANELI - I


kombtare dhe politikave t tjera respektive2. Nj aspekt tjetr shum konkret dhe i rndsishm q krkon vmendje n kt drejtim sht roli dhe efektsh-mria e Kshillit t Siguris Kombtare, si institucion kshillues i Presidentit. Nj tjetr problem sht nevoja pr harmonizimin e legjislacionit t sek-torit t siguris, n mnyr q t ket kohezion ndrmjet roleve dhe prgjegjsive t aktorve t ndryshm. Pr shembull, nj penges kryesore me pasoj pr transparencn ndaj publikut t ktij sektori sht munge-sa e harmonizimit t legjislacionit pr deklasifikimin e informacioneve t klaifikuara. Pr pasoj deri m sot nuk ka nj proces t rregullt dekalsi-fikimi. Po kshtu ligji pr t drejtn e informimit duhet t harmonizohet me nj sr ligjesh t tjera n mnyr q t zbatohet. Po kshtu ka bosh-llqe dhe munges t harmonizimit midis legjislacionit q rregullon bash-kpunimin e Prokuroris dhe Policis s Shtetit, legjislacionit mbi shrbi-met informative, sidimos prsa i prket fushs s veprimtaris s tyre etj. Nj aspekt tjetr sht mungesa e harmonizimit t legjislacionit mbi ak-tort e ndryshm t siguris me angazhimet ndrkombtare q Shqipria ka nnshkruar kto 10 vitet e fundit. Krkesat e standarteve ndrkom-btare mbi t drejtat e njeriut dhe mbrojtjes s t dhnave personale nuk jan reflektuar plotsisht n gjith sektorin e siguris dhe institucionet e tij. Objektivi i ktij paneli do t jet identifikimi i mangsive n legjis-lacion, dhe mundsin e prcaktimit t nj axhende dhe propozi-meve se si ajo mund t adresoj shtjen e prmirsimit t legjisla-cionit dhe sipas cilit rend duhet t trajtoheshin shtje t ndryshme. Disa fusha q mund t merren n konsiderat gjat diskutimeve t ktij paneli jan:

2 Ndrsa Strategjia e Siguris Kombtare (SSK) parashikon se duhet t rishqyrtohet do tre vjet, ky sht tashm nj proces i vonuar duke qen se SSK nuk sht shqyrtuar q prej 2004. Si pasoj e mungess s nj prcaktimi t qart t prgjegjsive t autoriteteve t ndryshme, procesi sht duke vuajtur nga nj munges lidershipi: shqyrtimi aktual sht duke u zhvilluar nga Ministria e Punve t Jashtme n vend t institucioneve m qendore t qeveris, si Kshilli i Siguris Kombtare. Pr m tepr ndarja e paqart e punve midis Kryeministrit dhe Presidentit mbi shtjet e siguris, si dhe mungesa e strukturave kompetente dhe autoritare n qendr t qeveris, ka provuar t ket efekte negative mbi performacn e prgjithshme t sektorit t siguris.

Faqe 8


1. Kushtetuta

Kushtetuta mund t rishikohet pr t specifikuar m mir ndarjet e roleve t institucioneve n qendr t qeveris n mnyr t balancuar dhe optimale.N mnyr alternative, mund t miratohet nj ligj pr Kshillin e Sig- uris Kombtare i cili specifikon rolin e institucioneve t prfshira, procedurat dhe afatet kohore pr miratimin, rishikimin dhe zbatimin e Strategjis s Siguris Kombtare dhe t dokumenteve q lidhen me t.

2. Legjislacioni mbi menaxhimin dhe kontrollin nga Ekzekutivi

Legjislacioni n kt fush t mundsoj krijimin e mekanizmave specifik t kontrollit nga Ekzekutivi t cilt t prfshijn procedura t qarta dhe t balancuara, mekanizmat dhe kompetencat pr t realizuar kontrollin efikas t ligjshmris t veprimtaris s institucioneve t siguris si: o Forcat e Armatosura o Agjencit e Zbatimit t Ligjit o Shrbimet dhe agjencit informative. pr sa i prket: o Zbatimit t ligjeve dhe politikave o Mbrojtjes s t drejtave t njeriut o Zbatimit t buxhetit

Prmirsim i legjislacionit pr koordinimin e prokuroris me policin gjyqsore.

3. Legjislacioni mbi mbikqyrjen nga Parlamenti

Legjislacion i cili mundson aplikimin e procedurave standarde t mbikqyrjes parlamentare pr t gjith institucionet e siguris q prf-shijn:

Faqe 9


o Forcat e Armatosura o Agjencit e Zbatimit t Ligjit o Shrbimet dhe Agjencit Informative

Legjislacion q parashtron qartsisht prgjegjsit e ekzekutivit dhe ato t institucioneve t siguris kundrejt Kuvendit prsa i prket kontrollit dhe mbikqyrjes s:

o miratimit dhe zbatimit t politikave o miratimit dhe zbatimit t ligjeve o miratimit dhe zbatimit t buxhetit

Legjislacion i cili mundson aplikimin e procedurave standarde t mbikqyrjes parlamentare pr t gjith institucionet e siguris q prf-shijn:

o Forcat e Armatosura o Agjencit e Zbatimit t Ligjit o Shrbimet dhe Agjencit Informative

Legjislacion q parashtron qartsisht prgjegjsit e ekzekutivit dhe ato t institucioneve t siguris kundrejt Kuvendit prsa i prket mbikqyrjes s:


Duke pasur parasysh specifikn e sistemit politik ku Ekzekutivi dhe shumica n Kuvend jan pjes e t njjts forc politike, por edhe t kul-turs politike ku shumica n Kuvend eviton ti kundrvihet Ekzekutivit, nevojitet legjislacion q mundson nj akses m t mir t opozits n kto procese.

Rregullorja e Kuvendit duhet t mundsoj koordinim m t mir t aktiviteteve t komisioneve t prhershme parlamentare.

Faqe 10


4. Legjislacioni mbi institucionet e pavarura t mbikqyrjes

Rishikimi i legjislacionit pr institucionet e pavarura t mbikqyrjes pr t synuar prforcimin e pavarsis s tyre si:

o procedurat e zgjedhjes s titullarve t tyre, t cilat nuk duhet t prfshijn Ekzekutivin o propozimi nga Kuvendi i buxhetit t institucioneve t pavarura t mbikqyrjes o hartimi i akteve nnligjore q garantojn pavarsin operacionale t tyre nga vet institucionet e pavarura t mbikqyrjes o dispozita q lehtsojn ndrveprimin e tyre me sektorin e siguris

5. Legjislacioni mbi kontrollin nga Gjyqsori

Mbshtetur n parimin kushtetues t barazis prpara ligjit, qn-drimet e Gjyqsorit ndaj aktorve t sektorit t siguris prgjithsisht nuk ndryshojn nga qndrimet ndaj aktorve t tjer t sistemit politik, me pr-jashtim t shtjeve ushtarak pr trajtimin e t cilave ka seksione t veanta brenda sistemit gjyqsor. Por nj fush specifike ku nevojitet prmirsimi i legjislacionit me qllim prforcimin e rolit t Gjyqsorit sht ajo q rregullon marrdhniet ndrmjet strukturave t zbatimit t ligjit brenda sektorit t siguris, sidomos prsa i prket prdorimit t teknikave speciale t hetimit. Pr kt mund t diskutohen si shtje kryesore:

Prmirsimi i akteve ligjor n Kodin e Procedurs Penale pr t mundsuar kontrollin nga gjyqsori (drejtprdrejt ose me an t nj strukture tjetr t autorizuar) t prputhshmris me vendimet e lshuara nga in-stitucionet zbatuese (Prokuroria, Agjencit e Zbatimit t Ligjit). Prfshirjen n Kodin e Procedurs Penale t procedurave t aprovimit

Faqe 11


dhe kontrollit pr prdorimin e metodave speciale t hetimit t njjta me ato q prdoren pr prgjimin e telekomunikacioneve.Nj prkufizim m t qart t rolit t Prokuroris dhe Prokurorit t Prgjithshm t cilt veproj edhe si agjenci t zbatimit t ligjit edhe si struktura kontrolli dhe autorizimi sipas ligjit pr prgjimin e telekomu-nikacioneve

Nj fush tjetr e cila nuk i nnshtrohet detyrimit pr kontroll nga gjyqsori, por q ka lidhje me t, sht prmirsimi i legjislacionit q rregullon prdorimin e teknikave speciale t hetimit pr qllime operacio-nale nga agjencit e zbatimit t ligjit dhe shrbimet informative. N lidhje me kt fush vrehet se:

Legjislacioni pr rregullimin e prgjimeve t telekomunikacioneve sht trsisht i pa plot prsa i prket dispozitave pr kontrollin dhe mbikqyrjen. Nevojitet miratimi i legjislacionit t ri, t ngjashm m ligjin pr prgjimin e telekomunikacioneve, pr rregullimin e prdorimit t teknikave spe-ciale t hetimit.Legjislacion pr ndarjen e qart t prgjegjsive t aprovimit, zbatimit dhe kontrollit t prdorimit t teknikave speciale t hetimit. Legjislacion pr ti mundsuar nj rol m t qart ekzekutivit i cili duhet t marr prsipr prgjegjsin politike prkatse pr prdorimin (ose keqprdorimin) e teknikave speciale t hetimit. Legjislacion q t konsideroj rregullimin brenda t njjts paket ligjore t rregullimit t prgjimeve dhe t sigurimit t komunikimit qeveritar.

6. Legjislacioni mbi transparencn Fushat q duhen konsideruar:

Prmirsimi i legjislacionit pr aksesin ndaj informacionit zyrtar. Prcaktimi i qart i prgjegjsive pr zbatimin dhe vendosjen e sank- sioneve ndaj institucioneve q nuk i prmbahen detyrimeve ligjore mbi transparancn. Vendosja e prgjegjsive t qarta pr zbatimin e ligjit pr dokumentet e

Faqe 12


klasifikuara si sekret n lidhje me: o procedurat e de-klasifikimit, o sanksionet

Harmonizimi me ligje t tjera q, n rrethana t ndryshme pengojn dhe krijojn probleme pr zbatimin e ligjit pr aksesin ndaj informacionit zyrtar t till si:

o Kodi i Procedurave Administrativeo Ligji pr Arkivat o Ligji pr Grumbullimin, Administrimin dhe Mbrojtjen e Informacionit t Klasifikuar t Policis o Kodi i Procedurs Penale o Kodi i Puns o Ligji pr Deklarimin dhe Kontrollin e Pasurive dhe t Detyrimeve Financiare pr disa Zyrtar Publik t Zgjedhur o Ligji pr Mbrojtjen e t Dhnave Personale o Ligji pr Mbledhjen, Administrimin dhe Mbrojtjen e informacionit t klasifikuar

Lexime t mtejshme pr kt shtje:

Vlersim i strukturave vendimmarrse t sektorit t siguris, Arjan Dyrmishi, Qendra pr shtje t Siguris e IDM-s, dhjetor 2009. Prgjimi i telekomunikacioneve n Shqipri: Legjislacioni dhe Praktikat, Arjan Dyrmishi, Qendra pr shtje t Siguris e IDM-s, qershor 2010Nevoja pr t Reformuar Sistemin Informativ n Shqipri, Arjan Dyrmi- shi, Qendra pr shtje t Siguris e IDM-s, korrik 2011Nj vlersim i rolit t Institucioneve t Pavarura t Mbikqyrjes n Re- formn e Sektorit t Siguris n Shqipri, Arjan Dyrmishi, Besjana Kui, Egest Gjokutaj, Qendra pr shtje t Siguris e IDM-s, nntor 2011

Faqe 13


PRMIRSIMI I MENAXHIMIT DHE KONTROLLIT T SEKTORIT T SIGURIS NGA EKZEKUTIVI

Pavarsisht arritjeve n garantimin e kontrollit t plot politik ad-ministrativ dhe operacional civil t sektorit t siguris, ka akoma aspekte t tjera q krkojn prmirsime t mtejshme n mnyr q sektori i siguris t jet m efektiv dhe efient si dhe t realizohet nj ndarje me e qart e roleve t ekzekutivit dhe aktorve t siguris dhe t shmanget politizimi i tyre. N kt kuadr ka nevoj pr nj ndarje m t qart t funksioneve dhe kompetencave t Presidentit, Kryeministrit, Ministrave dhe krerve t insti-tucioneve t siguris (Forcave t Armatosura, Policis dhe agjencive t tjera ligjzbatuese, Shrbimeve Informative, Prokuroris, etj). Mungesa e prcak-timit t qart dhe preciz t roleve dhe prgjegjsive t aktorve t msiprm, si dhe mos vnia n dispozicion e burimeve dhe kapaciteteve t mjaftueshme pr t kryer funksionet e tyre n mnyr sa m profesionale dhe nn frymn e shrbimit publik, shkaktojn pasoja negative mbi efektshmrin e gjith sektorit. Disa nga pasojat konkrete jan fragmentimi dhe mungesa e koor-dinimint t atorve t ndryshm t sektorit t siguris, konkurrenca pr t influencuar kt sektor nga aktort m t fuqishm politik, veprime t pakoordinuara n raste krizash, etj. T gjitha kto kan efekte negative mbi efiencn, efektivitetin dhe m tej pr legjitimitetin e t gjith sektorit t siguris.

PANELI - II

Faqe 14


Sigurisht q trajtimi i ktyre problemeve sht kompleks dhe mbi t gjitha krkon vullnet politik. Por nj shtje konkrete, q mund t adresohet lehtsisht dhe e cila, nse zgjidhet mund t ndihmoj n krijimin e kushteve pr t adresuar trsin e problemeve t siprprmendura, sht krijimi i strukturave t prhershme administrative n qendr t Ekzekutivit. sht fakt, q aktualisht ka vshtirsi koordinimi midis aktorve t ndryshm t siguris si policia, prokuroria dhe shrbimet informative, por edhe ndrmjet Ministris s Mbrojtjes dhe shrbimeve diplomatike prsa i prket siguris s jashtme. Deri m tani, jan br prpjekje pr t arritur nj koordinim m t mir nga krert e disa institucioneve t siguris, nprmjet memoran-dumeve pr bashkpunim m t ngusht. Gjithsesi, dokumente t tilla nuk sigurojn koordinim afatgjat dhe t qndrueshm. N kt kuadr ky panel do t bj nj vlersim t gjendjes aktuale dhe propozime bazuar n praktikn m t mir ndrkombtare dhe gjithashtu eksperiencn e vendit.

Hyrje

N nj sistem demokratik, krahas parlamentit, institucioneve t pa-varura dhe gjyqsorit, ekzekutivi sht nj nga aktort m t rndsishm pr kontrollin e institucioneve t siguris. Kontrolli ekzekutiv i refero-het procedurave ligjore dhe instrumenteve, normave dhe standardeve q mundsojn kontrollin e aktorve t siguris q jan t autorizuar t pr-dorin mjete shtrnguese gjat prmbushjes s funksioneve t tyre. Kontrolli ekzekutiv duhet t rregullohet me an t nj kuadri legjislativ dhe aktesh nnligjore t qart, t sakt dhe t plot pr t mundsuar nj renditje t plot sipas varsis politike dhe operacionale t sektorit t siguris por n t njjtn koh q institucionet e siguris t gzojn autonomi t plot profe-sionale dhe t mos pengohen prgjat aktivitetit t tyre nga ndrhyrjet poli-tike. Prve kuadrit ligjor Ekzekutivi duhet t ket struktura t kontrollit t cilat, n varsi t organizimit t Ekzekutivit dhe ndarjes s puns ndrmjet pjesve prbrse t tij funksionojn sipas ligjit dhe akteve t tjera t para-shikura pr funksionin e tyre. Element t tjer, t cilat prve funksionit t

Faqe 15


tyre primar kontribuojn n kontrollin nga Ekzekutivi, jan edhe strukturat e kontrollit t brendshm n institucionet e siguris (Forcat e Armatosura, Policia e Shtetit, Shrbimet Informative, etj) t cilat raportojn direkt tek eprort e ktyre institucioneve. Sidoqoft kto dy nivele kontrolli duhet t jen t ndara qart dhe vetm t plotsojn njri tjetrin. N Shqipri Ekzekutivi prbhet nga Presidenti, Kryeministri dhe Kshilli i Ministrave (i cili prbhet prej ministrave t kabinetit). Pjest e Ekzekutivit t cilt ushtrojn funksione menaxhimi dhe kontrolli kundrejt institucioneve t siguris jan Presidenti, Kryeministri dhe Kshilli i Minis-trave, Ministri i Mbrojtjes, Ministri i Brendshm, Ministri i Financave, Min-istri i Drejtsis dhe Ministri i Mjedisit. Institucionet e sektorit t siguris prfshijn Forcat e Armatosura, Shrbimin Informativ Ushtarak, Policin Ushtarake, Policin e Shtetit, Shrbimin e Kontrollit t Brendshm t Poli-cis s Shtetit, Gardn e Republiks, Shrbimin Informativ Shtetror, Drej-torin e Prgjithshme t Doganave, Drejtorin e Prgjithshme t Tatimeve, Policin e Burgjeve, Shrbimin e Kontrollit t Brendshm n Sistemin e Burgjeve dhe Policin Pyjore. Prokurori i Prgjithshm, i cili pozicionohet ndrmjet Ekzekutivit dhe Gjyqsorit ushtron prgjegjsi drejtuese dhe kon-trolluese pr Policin Gjyqsore. Ekzistojn nj sr ligjesh dhe kodesh, duke prfshir edhe Kush-tetutn, t cilt rregullojn aktivitetin e t gjith institucioneve t prmendura m sipr dhe marrdhniet ndrmjet tyre. Megjithat, duke pasur parasysh q nj rrjet i till kompleks institucional sht zhvilluar prgjat nj periudhe njzet vjeare, npr momente reformash dhe n situata politike t ndry-shme, por pa pasur nj vizion gjithprfshirs apo principe themelore, kon-trolli nga Ekzekutivi reflekton nj sr boshllqesh t cilat duhen adresuar. S pari, nevojitet nj harmonizim horizontal dhe vertikal i legjisla-cionit i cili ka shum boshllqe dhe mbi-vendosje si edhe n disa raste mun-gon trsisht. Krahas legjislacionit jo t plot, shprndarja e strukturave dhe burimeve nuk mundson nj kontroll ekzekutiv efikas dhe t balancuar.M konkretisht, disa nga problemet kryesore t identifikuara kan t bjn me kontrollin nga ekzekutivi pr shtje si:

Faqe 16


kontrolli mbi zbatimin e politikave kontrolli mbi ligjshmrin e veprimtaris kontrolli mbi zbatimin e buxhetit

sht m se e qart se kontrolli efektiv mbi kto shtje, si dhe nj ndarje e duhur e puns se kush bn far, kur, dhe si, prbjn nj shtje komplekse e cila ka nevoj pr vlersime dhe rishikime t vazhdueshme. Por megjithat, krijimi vitet e fundit i sistemit pr kontrollin e zbatimit t buxhetit prbn nj shembull pozitiv pr krijimin e nj modeli t ngjashm pr kontrollin e dy fushave m sipr. Si rezultat i reforms s ndrmarr q n vitin 2005 me qllim pra-frimin e legjislacionit me standardet e Bashkimit Evropian dhe ndrtimin e kapaciteteve administrative t nevojshme pr zbatimin e tij, sht krijuar nj sistem funksional pr kontrollin nga Ekzekutivi mbi zbatimin e buxhetit. Si rrjedhoj e ksaj reforme, kontrolli pr shpenzimet e buxhetit sht prqn-druar nn prgjegjsin e Ministris s Financave. Reforma vazhdon sipas nj plan veprimi t aprovuar nga Kshilli i Ministrave dhe sht parashikuar t prfundoj n vitin 2014. Prsa i prket kontrollit pr zbatimin e politikave dhe ligjshmrin e veprimeve situata paraqitet ndryshe. M posht paraqitet nj pasqyr e aspekteve q nevojitet t prmirsohen prsa i prket kuadrit ligjor struk-turave, ndarjes s puns dhe procedurave.

1. Kontrolli nga Presidenti dhe Kryeministri

Pas krizs politike t vitit 1997, dispozitat e Kushtetuts s re shnu-an nj prpjekje pr vendosjen e nj sistem m t balancuar kompetencash brenda Ekzekutivit edhe prsa i prket sektorit t siguris edhe shtjeve q lidhen me t. Presidentit iu dhan m shum kompetenca pr shtjet e siguris s jashtme t cilat m konkretisht jan autoriteti mbi Forcat e Armatosura, nj rol vendimmarrs i rndsishm n emrimet dhe shkar-kimet e titullarve t Shrbimit Informativ Shtetror dhe kompetencat pr aprovimin prfundimtar t ambasadorve t propozuar pr tu akredituar n

Faqe 17


vendet e huaja. Nga ana tjetr Kryeministrit iu dha nj autoritet m i madh pr sht-jet e siguris s brendshme dhe m konkretisht mbi Agjencit e Zbatimit t Ligjit. Vrehet se nj ndarje pune si ajo q prshkruhet m sipr ka kryesisht tiparet e nj ndarjeje fizike kompetencash dhe si rrjedhoj me kalimin e kohs duket se nuk ka mundur t maturohet n nj ndarje m funksionale dhe ku pjest t fuknsionojn si plotsim i njra-tjetrs. Ilustrimi m i mir i ktij pohimi, jan marrdhniet konfliktuale ndrmjet t gjith Presidentve dhe Kryeministrave q prej vitit 1998 si dhe dshmia q ndrmjet tyre ka pasur m shum mosmarrveshje sesa marrveshje pr nj numr t kon-siderueshm shtjesh q i prkasin sektorit t siguris. Nj tjetr pasoj negative kryesore e marrdhnieve t msiprme sht edhe mos-funksionimi si duhet i Kshillit t Siguris Kombtare q kryesohet nga Presidenti.

2. Kontrolli nga Ministrat

Me prjashtim t Shrbimit Informativ Shtetror dhe Policis s Shtetit, legjislacionit pr institucionet e siguris i mungojn dispozitat q vendosin meka-nizma specifik t kontrollit nga Ekzekutivi. Kshtu tipari kryesor sht kuadri ligjor i ndryshm dhe praktikat e ndryshme q veprojn n seciln ministri. Pr m tepr, edhe brenda ministrive q kan nn varsi m shum sesa nj aktor sigurie, zbatohen modele t ndryshme kontrolli.Ndrsa duket se ka nj prqndrim tek kontrolli mbi ligjshmrin e aktivitetit t aktorve t siguris, i cili ka sjell edhe krijimin e dispozitave dhe strukturave pr-katse pr kt qllim, kontrolli dhe rishikimi mbi zbatimin me efikasitet t poli-tikave sht thuajse inekzistent ose n rastin m t mir sht vshtir t prcak-tohet. Nj form e institucionalizuar dhe tradicionale e ktij kontrolli kan qen, dhe vazhdojn t jen, analizat vjetore, q secili prej institucioneve organizon n fund t vitit, apo dhe prgjat tij. Megjithat, nuk ekzistonj terma reference t unifikuara apo kuadr ligjor dhe institucional i njjt pr t gjith sektort pr mnyrn si funksionon ky proces. Si rrjedhoj, procesi i prngjan m s shumti nj formaliteti t trashguar nga regjimi i kaluar.

Faqe 18


SHTOJC

Kontrolli nga Ekzekutivi nprmjet ministrave

Pr shkak t mungess s strukturave t centralizuara n qendr t Ekzekutivit, thuajse t gjitha prgjegjsit dhe kompetencat pr kontrollin e sektorit t siguris delegohen tek Ministrat. M konkretisht, legjislacioni dhe strukturat pr kontrollin ministror pr ligjshmrin e veprimeve paraq-iten si m posht. N Shrbimin Informativ Shtetror (SHISH) kontrolli ekzekutiv ushtrohet nga Inspektori i Prgjithshm (IP). Meqense SHISH sht n vartsi t drejtprdrejt t Kryeministrit, faktor i cili prbn nj prjashtim krahasuar me aktor t tjer, IP emrohet prej Kryeministrit dhe i raporton atij. Problemi kryesor megjithat mbetet ndarja e prgjegjsive ndrmjet Presidentit dhe Kryeministrit si edhe koordinimi i aktiviteteve ndrmjet Kon-trollit t Brendshm t SHISH dhe atyre t IP. Ligji thekson se IP duhet t marr leje nga Drejtori i SHISH prpara se t ndrmarr ndonj kontroll. N Ministrin e Mbrojtjes kontrollet ndrmerren nga Drejtoria e Prgjithshme e Inspektimeve e cila funksionon bazuar n nj Urdhr t Ministrit dhe i raporton atij. Detyra e ksaj drejtorie sht t inspektoj, v-zhgoj dhe verifikoj zbatimin e politikave t mbrojtjes, legjislacioni, urdhrat dhe instruksionet e Ministrit t Mbrojtjes si edhe t shtjeve t tjera q lid-hen me Forcat e Armatosura. Vrehet se mungon legjislacioni prkats q rregullon funksionimin e ksaj strukture. Forcat e Armatosura nuk kan strukturat e brendshme t duhura mbshtetse pr kontrollin ekzekutiv. Legjislacioni i duhur mungon dhe kontrolli shprndahet nga struktura komanduese tek rangjet m t ulta nprmjet manualeve dhe rregulloreve. Nj problem kryesor prsa i prket kontrollit ekzekutiv t Forcave t Armatosura lidhet me prgjegjsit e ndara dhe ato t prbashkta ndrm-jet Presidentit, Kryeministrit dhe Ministrit t Mbrojtjes. Presidenti nuk ka

Faqe 19


aparat burokratik q ta mbshtes prve nj numri mjaft t kufizuar kshill-tarsh dhe rrjedhimisht i duhet t mbshtetet pr kryerjen e funksioneve t tij pr sigurin tek struktura q bazohen n Ministrin e Mbrojtjes. Prsa i prket Shrbimit Informativ Ushtarak (SHIU), Kryeministri ka autoritetin q t vendos orientimin politik dhe prioritetet e tij si edhe t emroj drejtorin e ktij institucioni ndrsa Ministri i Mbrojtjes ka auto-ritetin pr kontrollin e operacioneve si edhe raporton tek Kryeministri dhe Presidenti t paktn nj her n vit. Ministri i Mbrojtjes gjithashtu prcakton mnyrn sipas s cils SHIU bashkpunon me agjencit e huaja. Megjithat, pavarsisht dispozitave ligjore nuk ekzistojn struktura dhe procedura t prhershme pr lehtsimin e ktij procesi, dhe si rrjedhoj shumica e aktiv-itetit bazohet tek komunikimet personale dhe shkmbimi i korrespondencs ndrmjet autoriteteve n fjal. N Ministrin e Brendshme, ministri sht prgjegjs pr kon-trollin e aktivitetit t aktorve nn vartsin e tij. Struktura n fjal prfshin Policin e Shtetit, Gardn e Republiks dhe Shrbimin e Kontrolli t Brend-shm t Ministris s Brendshme (SHKBMB) dhe rregullohen nga ligje t ndryshm. Nga t tre aktort e prmendur m sipr, SHKBMB sht struk-tura prgjegjse e emruar nga ministri pr ushtrimin e kontrollit ekzekutiv mbi dy strukturat e tjera. SHKBMB sht e ndar nga Policia e Shtetit, n varsi t drejtprdrejt t Ministrit dhe raporton pran tij. Prve SHKBMB, Policia e Shtetit ka edhe strukturn e saj t kon-trollit t brendshm, Drejtorin e Standardeve Profesionale, e cila sht krijuar pas miratimit t ligjit t ri pr Policin e Shtetit n vitin 2007. Kjo struktur ka pr detyr t inspektoj performancn e policis n nj sr fushash. Krahasuar me Ministrin e Mbrojtjes, brenda Ministris s Brend-shme kontrolli ekzekutiv dhe ai i brendshm jan m t rregullt por megjithat nevojiten ende prmirsime. Nj fush pr diskutim pr shem-bull sht kontrolli ekzekutiv i Gards s Republiks i cili sht i paqart pasi nuk sht pjes e mandatit t SHKBMB. I paqart mbetet edhe kon-trolli i aktiviteteve t vet SHKBMB struktur e cila nevojitet t mbikqyret edhe pr shkak t kompetencave t saj t shumta.

Faqe 20


N vazhdim, nj problem i zakonshm pr t gjith ministrit t cilat kan kompetenca pr kontrollin e institucioneve t siguris sht mungesa e strukturave t specializuara t prhershme prgjegjse pr kontrollin dhe rishikimin e performancs t ktyre aktorve prsa i prket zbatimit t poli-tikave. N Ministrin e Drejtsis funksionet e kontrollit mbi sistemin e burgjeve zbatohen nga Drejtoria e Prgjithshme e Prgjithshme e Burgjeve. Pr shkak se Drejtoria e Prgjithshme e Burgjeve funksionon si nj agjenci e veant jasht ministris, shum funksione kontrolli i jan deleguar Drej-torit t Drejtoris s Prgjithshme t Burgjeve1. I njjti sistem delegimi zbatohet edhe n Ministrin e Financave ku ministri i ka deleguar kompetencat pr kontroll tek drejtort e agjencive nn varsin e tij. Kto agjenci jan: Njsia e Inteligjencs Financiare, Drej-toria e Prgjithshme e Doganave dhe Drejtoria e Prgjithshme e Tatimeve. T tre kto agjenci raportojn tek ministri i financave por kan burimet e tyre t pavarura pr ushtrimin e kontrolleve dhe inspektimeve. Ksisoj duket se praktikisht ekziston nj mbivendosje ndrmjet kontrollit ministror dhe atij t brendshm. Sistemi q zbatohet nga Ministria e Drejtsis dhe Ministria e Finan-cave mundson pr nj kontroll shum m t dobt ministror. Sidomos n Ministrin e Financave, Shrbimi i Doganave dhe Shrbimi i Taksave per-ceptohen kryesisht si aktor financiar sesa si agjenci t zbatimit t ligjit me fuqi shum t gjera dhe ksisoj kontrolli ministror prqendrohet kryesisht tek performanca e tyre si gjenerues t ardhurash. N Ministrin e Mjedisit, Policia Pyjore kontrollohet nga Drejto-ria e Kontrollit pr Mjedisin. Duke pasur parasysh se Policia Pyjore vepron n zona malore dhe t thella ajo ka nj struktur t decentralizuar q vepron n katrmbdhjet prefektura (Shrbimi i Drejtoris s Pyjeve). Si mund t shihet ekzistojn shum mosprputhje n kontrollin ministror t aktorve t ndryshm t siguris. Pr aktort m tradicional si Forcat e Armatosura, Policia e Shtetit dhe Shrbimi Informativ kontrolli

1. Rregullore e miratuar me Urdhr t Ministrit t Drejtsis Nr. 5745, dat 13.08.2008, ndryshuar nga Urdhr nr. 5588, dat 06.07.2009

Faqe 21


ministror sht formalisht i vendosur pavarsisht problemeve t vrejtura. Pr aktor t tjer m t vegjl si legjislacioni ashtu edhe struktura jan ende t paplota. Megjithat, ata gzojn fuqi t njjta si aktort tradicional t sek-torit t siguris t tilla si mbledhja e informacionit, mbledhja e fakteve dhe provave dhe fillimi i procedurave penale, mbledhja dhe prpunimi i t dh-nave personale etj. Pr kt shkak edhe kta aktor jan po aq t ekspozuar kundrejt shkeljeve potenciale t t drejtave t njeriut dhe thyerjes s ligjeve, sa aktort tradicional.

Faqe 22


PRMIRSIMI I EFEKTIVITETIT T KONTROLLIT DHE MBIKQYRJES PARLAMENTARE T SEKTORIT

T SIGURIS

Shqipria sht nj demokraci parlamentare, ka do t thot se Par-lamenti ka pushtet t gjer kushtetues mbi ekzekutivin, prfshir edhe sek-torin e siguris. Parlamenti miraton buxhetin e siguris dhe ligjet q lidhen me kt sektor, aprovon strategjin e siguris apo edhe politika t tjera t rndsishme. N mnyr q t mbikqyr zbatimin e ligjeve, buxheteve dhe poli-tikave, Kushtetuta dhe legjislacioni prkats prcakton se, Ekzekutivi dhe institucionet e sektorit t siguris duhet t jen llogaridhnse ndaj Parla-mentit. Pr kt Parlamenti ka nj sr mekanizmash ligjor dhe institut-cional, prfshir dhe komisionet hetimore. Megjithat, n praktik perfor-manca e Parlamentit shfaq nj sr dobsish. Disa prej tyre rrjedhin nga

Faqe 23

PANELI - III


kuadri i paplot ligjor, disa nga kapacitetet e dobta administrative, por dhe nga nj klim politike e pafavorshme pr ti dhn parlamentit mundsin pr t ushtruar n kushte sa m normale kompetencat e tij e cila ka mbi-zotruar pothuaj prgjat t njzet viteve t fundit. Adresimi i ktyre problemeve sht nj sfid e madhe pasi funksion-imi i Parlamentit ka t bj si me kulturn politike ashtu edhe me marrdhni-et ndrmjet partive politike. Deri m sot eksperienca ka treguar se shumica n Parlament nuk ka pasur vullnetin e duhur pr t ndrrmarr veprime t cilat mund t rrezikojn qeverin t ciln ajo mbshtet, duke vendosur kshtu besnikrin partiake mbi funksionin dhe detyrimet q Kushtetuta i jep Parlamentit. Ndrkoh q mbshtetja pr qeverin n pushtet sht nj pjes normale e proceseve t demokracive parlamentare, tejkalimi i ksaj norme shkon n drejtim t kundrt me praktikn e prgjithshme europiane ku n rastet kur sfidohet pozicioni i Parlamentit, parlamentart rreshtohen s bashku n mnyr q t prkrahin pozicionin kushtetues t legjislativit. Mbledhja s bashku e parlamentarve dhe ekspertve t pavarur n kt panel do t synoj gjetjen e mnyrave dhe mjeteve pr t arritur n nj mirkuptim bipartizan n mnyr q sektori i siguris dhe ekzekutivi q e drejton t jen plotsisht t prgjegjshm ndaj Parlamentit. Nj fush e cila mund t diskutohet menjher dhe ku rezultatet mund t arrihen m thjesht sht prmirsimi i legjislacionit pr mbikqyr-jen e shrbimeve informative. Aktualisht, jo i gjith legjislacioni mbi aktor t ndryshm t siguris parashikon dispozita pr kontrollin dhe mbikqyrjen e tyre nga parlamenti. Si rrjedhim, deri m sot vetm Shrbimi Informativ i Shtetit dhe Prokurori i Prgjithshm prezantojn do vit nj raport vjetor para Parlamentit. Dy nga aktort kryesor t siguris, Forcat e Armatosura dhe Policia e Shtetit, por edhe disa agjenci t siguris, deri m tani nuk e kan kryer raportimin n Parlament. Duke qn se Parlamenti shqiptar, i mbshtetur nga OSBE, ka filluar punn pr ligjin mbi mbikqyrjen e shr-bimeve informative n vitin 2010, ky panel do t jet nj mundsi pr t eksploruar mnyra se si kjo iniciativ t mund t prmbushet me sukses. Pr m tepr, do t ishte me vler t diskutohej shtja pr nj mbikqyrje m

Faqe 24


efektive t forcave t armatosura, policis dhe agjencive t zbatimit t ligjit n prputhje me praktikat europiane. Nj tjetr fush q ky panel mund t diskutoj, sht prmirsimi i kapaciteteve administrative t Parlamentit. Tradicionalisht, aktiviteti i Parla-mentit shqiptar sht bazuar gjersisht n njohurit, kompetencat dhe ak-tivizmin e antarve t tij dhe m pak n mbshtetjen nga nj administrat profesionale dhe e mjaftueshme, t rekrutuar dhe trajnuar pr t mbshtetur prfaqsuesit e zgjedhur nga populli. Rrjedhimisht, komisionet e prher-shme t cilat kan si detyr t kontrollojn dhe mbikqyrin sektorin e sig-uris aktualisht kan nj mbshtetje minimale n burime njerzore dhe ma-teriale.

shtje pr diskutim n kt panel

Baza ligjore pr mbikqyrjen parlamentare mbi sektorin e sig-uris buron nga Kushtetuta, ligjet dhe kuadri rregullues parlamentar (Rregullorja e Kuvendit). N prgjithsi funksionet e ushtruara nga strukturat parlamentare n lidhje me sektorin e siguris grupohen n tre procese kryesore: o debatimi i draft buxhetit pr ministrit dhe institucionet prkatse dhe mbikqyrja e implementimit t buxhetit; o analizimi i do iniciative ligjore ose dekreti normativ dhe; o rishikimi i performancs s prgjithshme t institucioneve t publikut pr t konstatuar nse aktiviteti i tyre zhvillohet n prputhje me kuadrin ligjor dhe programin N prgjithsi kushtet pr nj mbikqyrje efektive parlamen-tare jan: dispozita kushtetuese dhe ligjore t qarta dhe t mirpr-caktuara; burime dhe ekspertiz pr t mbshtetur funksionet e par-lamentit; si dhe vullneti politik i antarve t parlamentit pr t arritur marrveshje mbi shtje t rndsishme t siguris.

Faqe 25


Si rrjedhim, ka disa dobsi q cnojn efektivitetin e funksionit t mbikqyrjes parlamentare mbi kt sektor t cilat nevojitet t disku-tohen dhe adresohen.

a) Prmirsimi i legjislacionit mbi mbikqyrjen

Mbikqyrja parlamentare nnkupton prgjegjsin e aktorve t sektorit t siguris para parlamentit gjat ushtrimit t kompetencave dhe detyrave t tyre, n mnyr q t minimizohet shprdorimi i push-tetit nga kto institucione dhe t kontribuohet n efektivitetin e ktyre aktorve n prmbushjen e detyrimeve ligjore. Pra, mbikqyrja sht e mundur nprmjet mekanizmave t ndryshme si debatet parlamen-tare, pyetjet dhe interpelancat si dhe hetimet parlamentare. Prdorimi i drejt i ktyre mekanizmave nga ana e parlamentit n mnyr q ai t marr informacion mbi shtje t rndsishme pr sigurin dhe t mbikqyr efektivisht aktivitetet e institucioneve t sig-uris, krijon mundsin q t ushtrohet prshtatshmrisht funksioni mbikqyrs i parlamentit pr zbatimin e legjislacionit t miratuar. Aktualisht, jo i gjith legjislacioni mbi aktor t ndryshm t sig-uris vendos masa pr kontrollin dhe mbikqyrjen parlamentare; pr shembull, nprmjet mbledhjeve, raporteve vjetore etj. Si rrjedhim, momentalisht vetm Shrbimi Informativ i Shtetit dhe Prokurori i Prgjithshm prezantojn do vit nj raport vjetor para Parlamentit. Dy nga aktort kryesor t siguris, Forcat e Armatosura dhe Policia, si dhe disa agjenci t siguris, kan dshtuar deri tani t raportojn n Parlament.

Konkretisht prmirsime t legjislacionit mund t prmendim si m posht:

Legjislacion pr mundsimin e procedurave standarde t mbikqyrjes parlamentare pr t gjith institucionet e siguris q

Faqe 26


prfshijn: o Forcat e Armatosura o Agjencit e Zbatimit t Ligjit o Shrbimet dhe Agjencit Informative

Legjislacion q parashtron qartsisht prgjegjsit e ekzekutivit dhe ato t institucioneve t siguris kundrejt Kuvendit prsa i pr-ket kontrollit dhe mbikqyrjes t:


Duke pasur parasysh natyrn e sistemit politik ku ekzekutivi dhe shumica e Kuvendit jan pjes e t njjts forc politike, nevojitet legjislacioni q mundson nj akses m t mir t opozits n kto procese. Rregullorja e Kuvendit duhet t mundsoj koordinim m t mir t aktiviteteve t komisioneve t prhershm.

N mnyr q t rritet efektiviteti dhe standardet e mbikqyrjes parlamentare legjislacioni duhet t prmirsohet pr t garantuar dhe prcaktuar qartsisht prgjegjsit e institucioneve pr t mbikqyrur sektorin e siguris.

b) Sigurimi i kapaciteteve t prshtatshme administrative

Nj mbikqyrje efektive parlamentare e institucioneve t siguris krkon edhe nj staf mbshtets t prshtatshm. Tradicionalisht, aktiviteti i Parlamentit shqiptar sht bazuar gjersisht n njohurit, kompetencat dhe aktivizmin e antarve t tij dhe m pak n aparatin e vet t prbr nga staf profesional pr mbshtetjen e prfaqsuesve t zgjedhur nga populli. Bazuar n specifikat e ksaj fushe, roli kryesor i atribuohet komi-sionit t prhershm pr Sigurin Kombtare i cili ka nj nj mori t gjer funksionesh n mbikqyrjen e politikave t siguris kombtare, legjisla-cionit, alokimin e fondeve n fusha si organizimi i mbrojtjes kombtare

Faqe 27


dhe Forcave t Armatosura, bashkpunimi ushtarak, shtjet e brendshme, emergjencat civile, rendi publik dhe shrbimet sekrete. Nj nga shqetsimet kryesore sht se KPSK q sht prgjegjs pr vlersimin, mbikqyrjen, shqyrtimin, analizn e do aspekti t sektorit t siguris dhe mbrojtjes n vend momentalisht ka burime njerzore dhe materiale minimale pr t prmbushur detyrat e veta. Prve ksaj, duhet t prcaktohen procedura m t mira dhe efektive pr aktivitetin e ktij Komi-sioni dhe antart e komisionit duhet t tregojn m shum prgjegjsi gjat aktiviteteve t tyre pr mbikqyrjen e ktij sektori.

c) Rritja e efektivitetit t Komisionit Parlamentar t Siguris Kombtare

Sipas studimit t fundit t IDM Mbi punn e Komisionit Parla-mentar t Siguris Kombtare disa nga problematikat kryesore lidhen me mangsit e mposhtme:

Angazhimi i antarve individual t KPSK n diskutime mbetet n nivele t ulta ka reflekton nevojn pr t prmirsuar nivelin e ekspertizs dhe kapaciteteve t stafit mbshtets t Komisionit Mbikqyrja e institucioneve t siguris nprmjet seancave dgjimore karakterizohet nga nj debat mjaft i politizuar me nj pozicion politik t qart ndrmjet opozits dhe maxhorancs dhe me munges t nj debati konstruktiv. Shumica e projektligjeve shqyrtuar n mbledhjet e KPSK nuk kalojn nprmjet nj shqyrtimi substancial dhe nj debati konstruktiv ndrmjet antarve t Komisionit Procesi vendimmarrs i KPSK nuk reflekton propozimet ose kundr- shtimet e opozits n lidhje m projektligje t caktuara, duke qen se maxhoranca n komision formohet nga forca politike n pushtet. Alokimi i fondeve pr institucionet e siguris sht nj tjetr fush shum konfliktuale dhe e politizuar.

Debate mbi projekt buxhetin pr ministrit dhe institucionet e sig-uris dhe mbikqyrja e zbatimit t fondeve mbetet nj nga fushat kryesore t mbikqyrjes Parlamentare. Kontrolli i sektorit t siguris nprmjet buxhetit

Faqe 28


(hartimi dhe zbatimi i buxhetit kombtar) sht nj veori e rndsishme e qeverisjes demokratike e cila ndihmon n forcimin e kontrollit t buxhetit dhe n reduktimin e keqprdorimit t fondeve publike, korrupsionin dhe shprdorimin. Si pasoj, parlamenti krkon llogari nga ekzekutivi pr prior-itetet e sektorit t siguris dhe siguron q fondet t shprndahen prshtat-shmrisht dhe efektivisht. Pr m tepr, nj kontroll paraprak ushtrohet nga parlamenti nprmjet aprovimit t buxhetit pr aktort e siguris brenda gjith buxhetit shtetror me propozimin e Kshillit t Ministrave. Megjithat, sipas nj studimi t IDM Mbikqyrja Parlamentare e Sektorit t Siguris nprmjet buxhetimit probleme dhe mangsi q cnojn dhe kufizojn rolin mbikqyrs t parlamentit jan: a) mungesa e klauzolave kushtetuese t cilat mund t bjn t detyrueshme konsultimet mes qeveris dhe parlamentitb) mungesa e informacionit gjat procesit t shkmbimit t informacionit midis KPSK dhe strukturave qeveritare c) mungesa e nj debati demokratik n lidhje me alokimin e fondeve pr in-stitucionet e siguris ku mbizotron tensioni politik ndrmjet maxhorancs dhe opozits dhe ka nuk l vend pr diskutime konstruktive dhe vendime konsensuale d) numri i limituar i stafit t kaulifikuar q sht n dispozicion t komisio-neve parlamentare kur bhet fjal pr diskutimin e buxhetit. e) Duke marr parasysh nivelin e lart t autoriteteve t dhna KPSK, roli i tij duhet t nxitet m tej dhe t jet sa m konstruktiv n kt fush. Duhet t merren masa:

pr t zhvilluar njohurit e nevojshme dhe ekspertizn e antarve t parlamentit mbi shtjet e siguris. Kapacitet njerzore dhe administra-tive t komisionit pr sigurin kombtare duhet t rriten dhe konsolido-hen n mnyr q t sigurohet nj ekspertiz dhe kshillim pr antart e komisionit gjat aktivitetit t tyre t prditshm lidhur me sektorin e siguris. Trajnimi dhe staf ekspertsh t qndrueshm n dispozicion t komisioneve Parlamentare sht nj mas shum e rndsishme e cila kon-stribuon pr t rritur efektivitetin e funskionit mbikqyrs e ushtruar nga organi ligjvns.

Faqe 29


Pr m tepr lexoni:

Jahaj Suela, Kojdheli Genci, Baka Besnik, Mbikqyrja Parlamentare e Sektorit t Siguris nprmjet buxhetimit,http://idmalbania.org/sites/default/files/publications/Parliamentary%20oversight%20through%20budget%20control%20English.pdf, Qershor 2011Raport Monitorimi i IDM, Mbi punn e Komisionit Parlamentar t Siguris Kombtare, http://idmalbania.org/sites/default/files/publi-cations/KPS%20EN.pdfIDM, Kontrolli demokratik dhe marrdhniet civilo-ushtarake, nj shtje e paprfunduar-http://idmalbania.org/sites/default/files/pub-lications/Kontrolli%20demokratik%20anglisht.pdf, Dhjetor 2009

Faqe 30


MBIKQYRJA E SEKTORIT T SIGURIS NGA PUBLIKU NPRMJET SHOQRIS CIVILE DHE MEDIAS

PANELI PARALEL - I

Transparenca prbn gurin e themelit pr nj sektor sigurie t prgjegjshm, dhe prbn nj prej tipareve kryesore t kontrollit demokratik t sektorit t siguris. Prfshirja e publikut n kontrollin dhe mbikqyrjen demokratike sht e nj rndsie t veant pr t siguruar prgjegjshmri dhe transparenc n sektorin e siguris. Pikrisht angazhimi i shoqris civile dhe medias n fushn e reformave t sektorit t siguris kontribuon n mnyr thelbsore n qeverisjen e mir. N kt kontekst organizatat e shoqris civile dhe media funksion-ojn jo vetm si gardian t qeverisjes, por n t njjtn koh edhe si pr-faqsues t interesave publike q kan t bjn me performancn e institu-cioneve, respektimin e t drejtave t njeriut, efikasitetin e politikave, luftn kundr korrupsionit etj. Veprime si monitorimi i vazhdueshm i aktiviteteve t organeve qeverisse, politikave prkatse, respektimi dhe aplikimi rigoroz i ligjit, kon-trolli i shpenzimeve t buxhetit, si dhe monitorimi i t drejtave dhe lirive civile kontribuon n mnyr t drejtprdrejt n ruajten e balancave n nj qeverisje demokratike. Ndrkoh, advokimi i grupeve t shoqris civile

Faqe 31


q prfaqsojn interesat e komuniteteve lokale ndihmon aktort e marx-hinalizuar dhe zgjeron procesin politik-brs n dobi t qytetarve. Duke prmirsuar besueshmrin dhe performancn e institucioneve publike, mekanizmat e mbikqyrjes publike kontribuojn n rritjen e besimit n qeverisjen demokratike. Mbikqyrja publike gjithashtu mundson hapsira pr prfshirjen e shoqris civile n proceset qeverisse e vendim-marrse duke rritur kshtu bashkpunimin dhe sinergjin mes strukturave shtetrore e shoqris civile.

Standardet dhe normat ndrkombtare

Shqipria ka adoptuar dokumentet m t rndsishme ndrkom-btare q kan t bjn me lirin e fjals dhe informimin. Shqipria ka ratifi-kuar Deklaratn Universale t t Drejtave t Njeriut e cila n Nenin 19 t saj thot: ... Gjithsecili ka t drejtn e liris s fjals; kjo e drejt prfshin lir-in pr t patur opinione pa ndikim, si dhe t krkoj, marr dhe shprnda-j informacion dhe ide nprmjet medias, pavarsisht kufijve. Ndrkoh Shqipria ka nnshkruar Deklaratn e t Drejtave dhe Prgjegjsive pr Individt, Grupet dhe Organet e Shoqris, t Promovoj dhe Mbroj t Drejtat dhe Lirit Univerale t Njeriut. Bazuar n kt deklarat q vendi yn sht angazhuar t respektoj, ... shteti duhet t adoptoj kapacitetet administrative dhe ligjore dhe hapa t tjera t nevojshme pr t garantuar kto t drejta. Dokumente t tjera ndrkombtare t rndsishme n fush-n e transparencs dhe t drejts pr informim jan; Konventa Europiane e t Drejtave t Njeriut, Konventa Ndrkombtare mbi t Drejtat Civile dhe Politike, Konventa e Aarhusit etj. Duke marr n konsiderat aktivitetin mjaft t ndjeshm t sektorit t siguris prsa i prket t drejtave t njeriut, si rregull themelor, t gjith individt dhe organizmat e pavarur duhet t jen n gjendje t marrin t gjith informacionin mbi punn e institucioneve publike. Aktor t caktuar t sektorit t siguris veohen pr llojin e informacionit q posedojn si p.sh. Policia e Shtetit, e cila sht e lidhur me sigurin publike dhe si rrjed-hoje pritet t jet m tepr transparente se sa Forcat e Armatosura ose me agjencit e shrbimet informative. Prjashtimet nga procesi i transparencs

Faqe 32


q vijn si pasoj e rrezikut se zbulimi dhe rrjedhja e informacionit mund t cnoj sigurin kombtare dhe t drejtat e njeriut, duhet t rregullohen nga nj legjislacion i veant i cili t njoh t drejtn e organeve t drejtsis pr t shqyrtuar do rast, duke njohur e mbrojtur interesin legjitim t qytetarve. Parimet themelore mbi kufizimin e t drejts pr informim jan parashikuar n Principet e Johanesburgut mbi Sigurin Kombtare, Lirin e Shprehjes dhe Aksesit t Informacionit. Mund t veohet se aktort shtetror n sektorin e siguris n ven-det demokratike jan subjekt i t njjtit legjislacion mbi t drejtn pr in-formim, ashtu si do institucion tjetr publik n administrat. Megjithat normat e marrjes s informacionit nga subjektet publike, nuk aplikohen pr aktort jo-shtetror si psh. kompanit private t siguris dhe organizatat e shoqris civile. Por nse aktort jo-shtetror jan kontraktuar pr nj shr-bim i paguar nga buxheti i shtetit, informacioni mbi punn, shpenzimet dhe burimet e prdorura duhet t jet i disponueshm njsoj si aktort e tjer shtetror.

Kuadri ligjor dhe kapacitetet institucionale

Mbikqyrja publike e sektorit t siguris n Shqipri mori nj tjetr rrjedh pas vitit 1998, me rishikimin e mekanizmave legale dhe kapaciteteve institucionale pr t rritur transparencn n institucionet shtetrore. Kushtetuta e vitit 1998 garanton t drejtn e do qytetari dhe insti-tucion t pavarur pr t marr informacion zyrtar duke prcaktuar se secili ka t drejtn, n prputhje me ligjin, t marr informacion mbi aktiv-itetin e institucioneve shtetrore. Kjo e drejt themelore rregullohet nga Ligji Pr t Drejtn pr Informim, Ndrkoh Kodi i Procedurave Admin-istrative (Nr. 8485, dt. 12.05.1999) parashikon t drejtn pr informim si nj prej principeve baz t funksionimit t administrats publike n Shqipri. Avokati i Popullit sht autoriteti kryesor prgjegjs pr t kontrol-luar zbatimin e ligjit dhe t identifikoj shkeljet e mundshme nga institucio-net publike. Megjithat korniza ligjore mbi dhnien e informacionit zyrtar nuk sht rishikuar q prej themelimit t saj duke ln mjaft hapsira pr abuzim.

Faqe 33


N nj koh q ligji shtrihet n principin se hapja e informacionit zyrtar pr publikun sht rregulli kryesor dhe kufizimi i tij sht prjash-timi, ligji aktual dshton t prcaktoj nj list t rasteve kur e drejta pr informim duhet t kufizohet. Vrehet se e drejta pr informim nuk merr rndsin e duhur pasi korniza ligjore aktualisht lejon q kjo e drejt t limi-tohet nga nj ligj tjetr, prfshir ktu edhe ligjet organike t institucioneve si sht rasti i Shrbimit Informativ Shtetror ku ligji organik i saj e zhvesh nga do detyrim pr t dhn informacion zyrtar. N ann tjetr n nj mas t gjer institucionet e sektorit t siguris nuk i referohen principeve t transparencs n ligjet organike respektive. Prjashtim bn Ministria e Drejtsis e cila ka themeluar nj procedur t detajuar mbi shprndarjen e informacionit zyrtar, duke njohur obligimin e t gjith zyrtarve pr tju prgjigjur krkesave pr informim. Ndrkoh nj tjetr mangsi e kornizs ligjore sht se n t mungojn instrumente t ruajtjes s atyre q denoncoj-n shkeljet, si dhe sanksione pr shkeljet e ligjit nga zyrtar t administrats publike. N Shqipri, pavarsisht faktit se gati t gjitha institucionet pub-like duhet t respektojn ligjin Pr t Drejtn pr Informim, aktort jo-shtetror nuk parashikohen n ligj. Megjithat agjencit jo-shtetrore t kontraktuara nga qeveria, duhet q gjithashtu t respektojn normat e transparencs ndaj publiku si institucionet publike. Si rrjedhoj kjo prqasje duhet t reflektohet qartsisht n ligj. Principet e prgjegjshmris dhe transparencs krkojn q infor-macioni t kufizohet vetm mbi baza t prcaktuara e legjitime. Por tradi-cionalisht sektori i siguris ka prodhuar burokraci t karakterizuara nga mungesa e vullnetit pr t dhn informacionin e shpesh duke e klasifikuar si sekret kt informacion pr publikun. N rastin e Shqipris hapsirat lig-jore dhe mungesa e eksperiencs n kt fush, e bn kt proces t vshtir e mjaft t diskutueshm. Kto dukuri shpesh mbshteten n aplikimin q i bhet ligjit Pr Informacionin e Klasifikuar si Sekret Shtetror i cili i delegon institucioneve t sektorit t siguris t drejtn pr t klasifikuar informacionin pr publikun. Megjithse ekzistojn arsye legjitime, si siguria kombtare apo publike, pr ta mbajtur kt informacion t pazbuluar, infor-macioni themelor duhet tu bhet i mundur autoriteteve civile dhe publikut.

Faqe 34


Nevoja pr t ruajtur informacionin konfidencial nuk duhet t ul rndsin e kontrollit dhe mbikqyrjes publike t ktij sektori. Por n princip ligji pr Informacionin e Klasifikuar si Sekret Shtetror nuk i njeh shoqris t drejtn pr t patur kto dokumente pavarsisht klasifikimit si dokumenta sekrete, n rast se ky informacion prek interesat e publikut. Pr m tepr n Shqipri, ndryshe nga demokracit perndimore, korniza ligjore nuk i jep t drejt organeve t drejtsis t aplikojn testin e interesit publik pr t vlersuar nse pretendimet e qeveris jan t drejta n klasifikimin e nj dokumenti. Procedurat dhe praktikat e klasifikimit dhe deklasifikimit t in-formacionit zyrtar n t gjitha nivelet e tij, jan jo transparente dhe t paz-buluara ndaj aktorve t tjer.

Zbatimi i legjislacionit

Pavarsisht miratimit t ligjit pr t drejtn pr informim dhe ka-paciteteve institucionale n rritje, zbatimi n trsi i kuadrit ligjor mbetet i pjeshm dhe prbn nj shqetsim kryesor. Sipas Avokatit t Popullit m s shumti shkeljet lidhen me mosrespektimin e procedurave, ndrkoh q ad-ministrata publike ka njohuri t pakta mbi kt legjislacion, ka reflektohet edhe n aplikimin e tij t dobt. Pr ilustrim, Instituti pr Demokraci dhe Ndrmjetsim gjat nj krkimi n kuadr t projektit studimor Vlersimi dhe Monitorimi i Reformave n Sektorin e Siguris, gjat periudhs 2010-2011 dorzoi n institucione t ndryshme t sektorit t siguris, nj numr prej 27 Krkesa pr informacion n lidhje me aspekte t ndryshme t reforms si transparenca, barazia gjinore, zbatimi i ligjit etj. Informacioni zyrtar i mundsuar nga aktor t ndryshm shtetror t sektorit t siguris ishte relativisht i ult pr nj sistem qeveriss demokratik q bazohet n vlera si transparenca dhe prgjegjshmria: 5 prgjigje formale me informacion t kufizuar ose pa informacionin e duhur, nj prgjigje me informacionin e duhur, dhe 2 ftesa pr takime. Gjat 2 viteve institucionet e sektorit t sig-uris ju prgjigjn n masn 11% pozitivisht krkesave pr informacion ka mund t pasqyroj nj fakt mbi situatn e aplikimit t Ligjit pr t Drejt pr Informim. Autoriteti i Avokatit t Popullit si institucioni kryesor prgjegjs pr

Faqe 35


monitorimin e implementimit t ligjit pr informim, nevojitet t forcohet pr t garantuar nj aplikim korrekt t ligjit. Por kompetencat e ktij institu-cioni me rndsi, duken t kufizuara dhe drejtohen m s shumti n identi-fikimin e rasteve duke prgatitur rekomandimet prkatse, por pa zotruar kompetenca ndshkuese pr shkeljet e evidentuara. Raportet e Avokatit t Popullit q prej vitit 2005, veojn implementimin e dobt dhe problematik t ligjit. Q prej vitit 2007, Avokati i Popullit i ka rekomanduar qeveris nj model rregullash pr aplikimin e ligjit e cila mund t prdoret nga t gjitha institucionet shtetrore. Megjithat kjo rregullore nuk ka hyr ende n fuqi. N kt kontekst, qeverisja e sektorit t siguris n Shqipri nuk ka nj prqasje uniforme pr t imponuar respektimin e praktikave transpar-ente n institucionet publike t sektorit t siguris. Si rrjedhoj, zbatimi i ligjit varet nga vullneti i titullarve t institucioneve prkatse. Mungesa e nj skeme standarde implementimi n t gjith sektorin e siguris ka ndi-kuar negativisht n performancn e tyre n lidhje me transparencn dhe mbikqyrjen publike.

Shoqria civile dhe institutet krkimore

Mbikqyrja publike e sektorit t siguris nga organizatat e shoqris civile (OSHC) n Shqipri mund t konsiderohet e vshtir dhe e parndsishme. Kontributi i OShC n lidhje me mbikqyrjen publike dhe kontrollin e ktij sektori si dhe roli i saj n vendim-marrje sht anashkaluar n t gjitha nive-let: duke nisur nga prgatitja e ligjeve, n praktikat institucionale dhe aktiv-itetin e prditshm t institucioneve qeverisse t sektorit t siguris. Kushtetuta e Republiks s Shqipris parashikon t drejtn e pub-likut dhe organizatave t pavarura pr t marr pjes n mbledhjet kolektive t qeveris, megjithat, duke folur nga ana ligjore, ligji nuk detyron insti-tucionet e qeverisjes qendrore dhe parlamentin t konsultojn apo infor-mojn aktort e interesuar mbi ligjet e rishikuara dhe miratuara (megjithse n fazn finale krkohet transparenc ku t gjitha ligjet botohen n fletoren zyrtare). N ndryshim nga ajo q parashikon ligji, n realitet kufizimet e strukturave burokratike shpesh vonojn madje edhe ndalojn pjesmarrjen

Faqe 36


dhe konsultimet gjat procesit t hartimit t ligjeve (n nivel parlamentar e qeveritar) apo n brjen e politikave afatgjata. Si pasoj e mungess s procedurave detyruese dhe mungess s vullnetit pr ti dhn m shum hapsir rolit t shoqris civile n kon-trollin dhe mbikqyrjen publike, vrehet nj hendek mes OSHC dhe or-ganizmave qeveritare. Si pasoj, vlerat e transparencs n vetvete nuk jan prvetsuar nga institucionet publike ndrkoh q OSHC-t ndihen t pa-fuqishme pr t thyer burokracit shtetrore. Nj tjetr faktor q mund t ket influencuar kontrollin e mbikqyr-jen publike t sektorit t siguris nga OSHC-t sht edhe mungesa e ek-spertizs dhe kapaciteteve t tyre. Por mund t veohet se gjat viteve t fundit kapacitetet dhe ekspertiza e tyre kushtuar sektorit t siguris sht forcuar duke mundsuar nj rol m aktiv t shoqris civile n mbikqyrjen dhe kontrollin publik.

Media

Nj aktor i rndsishm n kontrollin dhe mbikqyrjen publike t sektorit t siguris sht Media n rolin e ruajtsit (watchdog) t aktivitetit t insti-tucioneve t sektorit t siguris. N nj perspektiv m t gjer dy probleme kryesore mund t identifikohen prsa i prket vshtirsive q media has n monitorimin e reformave n sektorin e siguris: (1) kontrolli i medias nga qeveria dhe biznese t lidhura me politikn, dhe (2) mungesa e kompetencs dhe ekspertizs pr t raportuar dhe investiguar n fushn e siguris. Pavarsisht se kushtetuta garanton lirin e shprehjes dhe fjals, korniza ligjore mbi median vazhdon t jet e paplot, duke ln hapsira pr sulme ndaj njerzve t medias. Nj tregues sht edhe fakti se gjuha e urrejtes dhe shpifja vazhdojn t jen pjes e Kodit Penal e si rrjedhoj mbeten nj krcnim pr gazetart, edhe pse gjat viteve t fundit asnj prej tyre nuk sht dnuar. Sipas vlersimeve t organizats ndrkombtare Freedom House ... padit kundr gazetarve t cilt ngritn zrin kritik n mnyr legjitime jan nj fenomen i zakonshm n Shqipri. Ato pak prpjekje t medias s pavarur pr t br gazetari investigative, jan mn-januar nga qeveria nprmjet prdorimit t presioneve legale dhe financiare

Faqe 37


mbi pronart e medias. Gjat 10 viteve t fundit nj fenomen n rritje mund t vrehet mbi paansin e profesionalizmin e medias: mediat private jan lidhur me biz-nese t fuqishme, politikan apo interesa t ndryshme duke penguar zhvil-limin e organeve mediatike t pavarura. Kontrolli i medias nga pronart e tyre i lidhur me interesa t ngushta politike ekonomike ka sjell n nj situat ku gazetart detyrohen t prm-bushin n mnyr strikte krkesat e pronarve pr t ruajtur vendin e puns. Si pasoj, me pak prjashtime, roli i medias n monitorimin dhe kritikimin e qeverisjes s sektorit t siguris sht ulur ndjeshm duke u kthyer n nj instrument raportimi pr aktivitetin formal t institucioneve qeverisse se sa nj mekanizm kontrolli t vendim-marrjeve dhe reformave n kt sektor.

Faqe 38


KORRUPSIONI N SEKTORIN E SIGURIS

PANELI PARALEL - II

Korrupsioni prfaqson nj nga krcnimet m t mdha pr funk-sionimin e shtetit t s drejts dhe t institucioneve demokratike n Shq-ipri. Sipas nj prkufizimi i cili pranohet gjersisht, termi korrupsion prf-shin do veprim ose mos veprim (neglizhenc) q ndrmerret nga individt dhe organizatat, publike ose private n shkelje t ligjit me qllim prfitimi ose fitimi.1 Korrupsioni n sektorin e siguris sht veanrisht shqetsues sepse jo vetm dmton sigurin e shoqris por gjithashtu ndikon negativ-isht n nivelin e besimit tek institucionet publike. Sektori i siguris prfshin aktort q kan pr detyr t mbrojn shtetin dhe qytetart e tij nga krcnimet q i kanosen siguris s tyre. Ky grup prfshin aktort operacional si Policia dhe Forcat e Armatosura si edhe institucionet menaxhuese si Ministria e Mbrojtjes, Ministria e Brend-shme, Ministria e Drejtsis, Prokuroria dhe Shrbimet Informative. Kur

1. Prkufizim prdorur nga Grupi i Ekspertve pr Korrupsionin i Interpolit (IGEC) www.interpol.int/public/corruption/igec/default.asp

Faqe 39


stafi profesionist i ktyre institucioneve q ka si detyr mbrojtjen e shoqris abuzon me kompetencat e tyre zyrtare pr prfitime individuale, jo vetm q dmton besimin ndrmjet aktorve t siguris dhe publikut por rrezikon edhe siguria e qytetarve. Pavarsisht progresit legjislativ prgjat viteve t fundit, korrupsio-ni ende mbetet nj fenomen veanrisht shqetsues n Shqipri. Nj sr ligjesh2 pr luftn kundr korrupsionit si edhe pr aktort prkats si pr shembull ligji pr Policin e Shtetit, ligji pr Shrbimin Informativ dhe ligji pr Sistemin e Drejtsis jan prmirsuar dukshm duke kontribuar n reduktimin e mundsive pr korrupsion. Kodi i Procedurave Penale klas-ifikon si vepra kriminale format kryesore t korrupsionit dhe specifikon mjetet pr luftn ndaj tij duke prfshir edhe prdorimin e metodave spe-ciale t hetimit. Strategjia Ndr-sektoriale e Parandalimit, Lufts kundr Ko-rrupsionit dhe Qeverisjes Transparente 2008-2013 prbn gjithashtu nj zhvillim pozitiv t dukshm. Dy problematika t strategjis jan fakti q ajo sht shum ambicioze si edhe nevoja pr zbatimin e saj n mnyr korrekte pr t ndikuar pozitivisht lidhur me situatn e korrupsionit n vend. Shqipria ka ratifikuar nj sr traktatesh ndrkombtar pr kor-rupsionin3, si edhe sht pjes e nj sr organizatash ndrkombtare q merren me korrupsionin dhe krimin e organizuar. Gjithashtu brenda vendit jan formuar nj sr institucionesh t rndsishme pr luftn kundr kor-rupsionit si:

Departamenti i Kontrollit t Brendshm dhe Anti-korrupsionit (ang. DIACA) i cili ndrmerr kontrolle t brendshme pr administratnInspektorati i Lart i Deklarimit dhe Kontrollit t Pasurive me detyr marrjen n dorzim dhe verifikimin e deklaratave t pasurive t zyr-

2. Ligji pr Parandalimin dhe Luftn nda Krimit t Organizuar miratuar n shator 2004, ligji pr de-klarimin e Pronave nga Zyrtart miratuar n vitin 2002, Ligji pr Parandalimin e Konfliktit t Interesit miratuar n vitin 2005, Ligji pr Prokurimet Publike dhe Strategjia Ndr sektoriale pr Parandalimin, Luftn Kundr Korrupsionit dhe pr nj Qeverisje Transparente 2008-20133. Konventa e t Drejts Civile pr Korrupsionin (Kshilli I Evrops), Konventa e t Drejts Kriminale pr Korrupsionin (Kshilli i Evrops), Protokolli Shtes pr Konventn e t Drejts Kriminale pr Korrupsionin (Kshilli i Evrops), Konventa e Kombeve t Bashkuara Kundr Kor-rupsionit (UNCAC), Konventa pr Kontrollin, Krkimin dhe Konfiskimin e t proceduarve pr Krime, Konventa pr Krimin Kibernetik

Faqe 40


tarve publik si edhe pr tu siguruar se ata veprojn n prputhje me ligjin pr konfliktin e interesitShrbimi i Kontrollit t Brendshm n Ministrin e Brendshme pr t hetuar rastet e korrupsionit n PoliciNjsia e Prbashkt Investigative pr Korrupsionin dhe Krimin Ekonomik.

Megjithat pavarsisht hapave pozitive t msiprm, korrupsioni ende perceptohet si nj shqetsim kryesor n sektorin e siguris edhe pr shkak se zbatimi i ligjeve mbetet ende problematik. Sektori i siguris n Shqipri sht i ekspozuar ndaj korrupsionit si rrjedhoj e arsyeve t ndry-shme, m t rndsishmet prej t cilave listohen m posht:

Boshllqe dhe mungesa n legjislacion si pasoj e ndryshimit t regjimit dhe aprovimit prgjat njzet vjetve t fundit t nj kuadri ligjor t ri. Duke qen se ligjvnsve iu mungonte eksperienca e nevojshme versio-net e para t ligjeve kan reflektuar mungesa dhe konfuzion. Paqartsit dhe boshllqet n legjislacion kan krijuar terren t prshtatshm pr zhvillimin e korrupsionit edhe n sektorin e siguris. Pr shembull ven-dosja e imunitetit pr deputett, ministrat dhe gjyqtart ka rezultuar nj penges serioze pr hetimin e rasteve t korrupsionit si edhe ka rritur rrezikun e prezencs s ktij fenomeni. Prandaj nevojitet q legjislacioni pr imunitetin e zyrtarve t lart publik t ndryshohet. Nj tjetr shqetsim kryesor sht zbatimi i legjislacionit. Ndrsa duket se Shqipria ka prmirsuar legjislacionin e saj pr sektorin e siguris sikundr edhe at pr luftn kundr korrupsionit, shtja m problema-tike, edhe pr shkak se mungojn praktikat e mparshme, mbetet zba-timi i ligjeve. Duke pasur parasysh burimet e kufizuara t DIACAs del n pah nevoja pr forcimin e kapaciteteve t ksaj strukture duke qen se ajo sht ak-tori kryesor q merret me koordinimin e strategjis anti korrupsion.Duke pasur parasysh specifikn e tij, sektori i siguris priret t reflektoj munges transparence. Nga ana tjetr transparenca prbn nj kusht t domosdoshm pr monitorimin e funksionimit t sektorit t siguris, duke u prqendruar tek mnyra e tij e funksionimit si edhe tek prfshirja

Faqe 41


e mtejshme e publikut. Ekziston nj munges pjesmarrjeje aktive nga shoqria civile n procesin e monitorimit t zbatimit t legjislacionit dhe iniciativave kundr korrupsionit;

Si rrjedhoj e ktyre shqetsimeve nevojitet nj ndryshim i situats aktuale. Seksioni n vazhdim parashtron disa zgjidhje konkrete. Pr tu pr-ballur me korrupsionin n sektorin e siguris, vendit i duhet q t adresoj pes pyetje kryesore:

Cili sht niveli i korrupsionit n sektorin e siguris n Shqipri?Si mund t prballemi me korrupsionin n sektorin e siguris? Cilt duhet t jen prgjegjs pr prballjen me korrupsionin n sek-torin e siguris?Ku duhet t prqendrohemi?Cilat jan kushtet pr pasjen e masave efikase kundr korrupsionit dhe cilat jan vshtirsit e hasura n kt drejtim?

1) S pari nevojitet nj ide e qart se far prbn korrupsion n sektorin e siguris n vend, cilat jan shkaqet, niveli dhe format e ktij kor-rupsioni. 2) S dyti sht e rndsishme q t kemi dijeni pr metodat e ndry-shme q prdoren pr t luftuar korrupsionin duke prfshir ato ligjore, ad-ministrative dhe edukuese.

Metodat ligjore

Prsa i prket metodave ligjore, duhet treguar se ekziston nj an-gazhim serioz pr tu prballur me korrupsionin. Stafi i sektorit t siguris q kryen sjellje t pa prshtatshme/joligjore shpesh nuk ndshkohet me ashprsin e duhur nga drejtuesit e tyre. Kjo qasje mund t prbj nj precedent t gabuar pr zyrtart e tjer. Nga ana tjetr, perceptimi se gjy-qtart tregohen shum t but dhe dnimet e lehta t personelit t sektorit t siguris q prfshihet n sjellje t pa prshtatshme kan rritur dhe mund t rritin m tej n t ardhmen nivelin e korrupsionit.

Faqe 42


Pr uljen e nivelit t korrupsionit gjithashtu nevojitet prmirsim i legjislacionit i cili shpesh sht konfuz dhe i pa qart. M konkretisht legjis-lacioni duhet t prcaktoj kriteret dhe t qartsoj kuptimin e korrupsionit pr Policin, Forcat e Armatosura, gjyqsorin e kshtu me radh.

Metodat administrative

Mund t krkohet pr zgjidhje administrative q adresojn shtje si rekrutimi, kushtet e puns dhe vlersimi i riskut. sht shum e rnd-sishme q rekrutimi t bazohet tek kualifikimet dhe meritokracia. Gjithashtu duhet vendosur n fuqi legjislacioni q parashikon qartsisht kriteret pr emrimet dhe avancimin n karrier. Ndoshta edhe praktika e rotacionit (zhvendosja sipas intervalesh t rregullta t personelit nga nj departament tek tjetri) mund t ishte zgjidhja e duhur pr t ulur mundsit pr zhvillimin e korrupsionit. Gjithashtu prmirsimi i kushteve t puns si pr shembull rritja e rrogave t personelit t sektorit t siguris (duke pasur parasysh se ky sht kushti kryesor pr prhapjen e gjer t korrupsionit) mund t prbj nj kontribut t mtejshm pr prballjen me korrupsionin. Gjithashtu ndrmarrja e nj vlersimi t riskut n baza vjetore ose n intervale t rregullt kohore sht e rndsishme pr identifikimin e fushave m t prekshme prej korrupsionit dhe pr prioritizimin e tyre. Pr shem-bull, ndrsa tek Forcat e Armatosura departamentet e prokurimeve jan m t prirurat pr t qen t korruptuar, n polici nj departament problematik mund t jet ai q merret me format e krimit t cilat gjenerojn fitime t larta si pr shembull lndt narkotike.

Metodat edukative

Dy metoda edukative kryesore pr luftn kundr korrupsionit jan trajnimet dhe fushatat pr ndrgjegjsimin publik q duhen ndrmarr n mnyr t vazhdueshme. Trajnimet dhe mbledhjet e vazhdueshme me personelin e sektorit t siguris mbi ndryshimin e vlerave n shoqri jan t rndsishme pr rritjen e ndrgjegjsimit pr at q sht e pranueshme dhe pr at q ka

Faqe 43


ndryshuar. Vlerat psojn ndryshim me kalimin e kohs dhe ajo q ka qen e pranueshme prpara nj dekade mund t mos tolerohet m sot. Fushatat pr ndrgjegjsimin e publikut rreth korrupsionit me synim edu-kimin e tij me mnyrat m t mira pr t informuar autoritetet (pr shembull me an t linjave telefonike falas dhe telefonatave anonime) mund t jet nj mnyr efikase pr reduktimin e korrupsionit. 3) Duke qen nj fenomen kompleks korrupsioni sht i vshtir pr tu luftuar nse strukturat prgjegjse pr adresimin e tij nuk kryejn de-tyrat prkatse si duhet dhe nuk bashkpunojn me njra-tjetrn. Prandaj, mekanizmat e kontrollit t brendshm dhe mekanizmat e jashtm t mbikqyrjes dhe kontrollit jan mjetet kryesor pr identifikimin dhe parandalimin e korrup-sionit dhe formave t tjera t sjelljeve t paprshtatshme. Kontrolli i brendshm prfshin t gjith aspektet dhe aktivitetet q ndrmerren dhe iniciohen nga brenda sektorit t siguris dhe zakonisht prfshin departamentet e kontrollit t brendshm t vendosura brenda institucioneve. Mekanizmat e jashtm t mbikqyrjes monitorojn sjelljen e institucioneve t sektorit t siguris me an t strukturave t jashtme dhe kan si qllimi t tyre kryesor identifikimin dhe parandalimin e korrupsionit. Institucionet q performojn funksionet e jashtme t mbikqyrjes n Shqipri jan komisionet parlamentare, media, shoqria civile etj. Mekanizmat e kontrollit t jashtm jan t vendosura jasht zinxhirit komandues t aktorve t sektorit t siguris (pr shembull Policia, Forcat e Armatosura) dhe japin udhzime pr shembull pr prioritizimin e nj shtjeje si Ekzekutivi, Gjyqsori etj. Nj nga institucionet kryesor t kontrollit t brendshm n sekto-rin e siguris i cili ndrmerr kontrolle t brendshm t administrats sht Departamenti i Kontrollit t Brendshm dhe Anti Korrupsionit (DIACA). Pr shkak t burimeve t kufizuara, kapacitetet e ksaj strukture jan t pamjaftueshme q ajo t luaj nj rol koordinues n kontekstin e strategjis dhe plan veprimit. Monitorimi i zbatimit t plan veprimit dhe n veanti publikimi i raporteve dhe statistikave pr korrupsionin nuk prmbushen n nivelin e duhur nga DIACA. Ndrsa vrehen prmirsime n mekanizmin e kontrollit t brend-shm brenda Policis s Shtetit, duket se Shrbimi i Kontrollit t Brend-shm i Policis ka dhn rezultate vetm lidhur me korrupsionin n nivel

Faqe 44


t ult. Prandaj forcimi i shrbimeve t kontrollit t brendshm mund t kontribuonte pr trajtimin e rasteve kryesore t korrupsionit. Kuvendi ushtron mbikqyrje mbi ekzekutivin dhe institucionet e sektorit t siguris me an t Komisioneve Parlamentare. Megjithat, Kuvendi nuk ka ushtruar me efikasitet dhe efektshmri funksionet e tij mbikqyrse dhe t kontrollit pr shkak t nj sr faktorsh. Kapacitetet administrative t Komisioneve Parlamentar pr ushtrimin e funksioneve mbikqyrs jan t pamjaftueshm si pasoj e mungess s ekspertve, stafit administrativ t pamjaftueshm, mungess s resurseve etj. Gjithashtu, poli-tizimi i stafit t Kuvendit dhe i ekspertve ka pasur nj ndikim negativ prsa i prket kryerjes si duhet t ktij funksioni. Instrumentet pr ushtrimin e rolit mbikqyrs prdoren rrall. Prandaj nj prmirsim i rolit mbikqyrs t Kuvendit mund t kontribuoj dukshm n uljen e korrupsionit. 4) Vmendje e veant i duhet kushtuar fushave ku prfitimet po-tenciale jan t larta duke qen se rreziku pr korruptimin e personelit t sektorit t siguris atje sht m i madh.

Ndryshimi mund t filloj me nj mbshtetje t fort nga t gjitha palt kryesore t prfshira n luftn kundr korrupsionit si elitat politike, me-dia, OJF-t, institucionet publike, publiku etj. Nse ka paqartsi n legjislacionin pr luftn kundr korrupsionit ka m shum gjasa q ai t jet i pasuksesshm dhe prandaj objektivat duhen prcaktuar qart, duhet t jen t arritshme dhe specifike. Prdorimi m i mir i burimeve mund t kontribuonte gjersisht pr luftn kundr korrupsionit. Ktu kan rndsi jo vetm pajisjet dhe fi-nancimi por gjithashtu edhe burimet njerzore me eksperienc dhe me ekspertizn e duhur jan kryesor pr adresimin e ksaj sfide.Nj kontribut i mtejshm pr prballjen me korrupsionin mund t ofrohet nga Plani i Veprimit pr Zbatimin e Strategjis Kombtare prkatse. Nse ky plan veprimi prfshin masa konkrete, identifikon qartsisht strukturat prgjegjse pr zbatimin e tij, vendos nj ndarje t qart t puns, ka afate t qart pr masat zbatuese dhe ka buxhetin e nevojshm pr arritjen e objektivave t tij ather ai mund t prbj nj kontribut t madh n luftn kundr korrupsionit.

Faqe 45


Lexime t mtejshme mbi temn

David M. Law, Transparency, Accountability and Security Sector Re- form in South East Europe: An Analysis of the Stability Pact Self-Assessment Studies, in Defence and Security Sector Governance and Reform in South East Europe Self-Assessment Studies: Regional Per-spectives, DCAF, 2004European Commission, Commission Opinion on Albania s applica- tion for membership of the European Union, 09 November 2010Robert Perito and Madeline Kristoff, Fighting Corruption in Security Sector Reform, United States Institute of Peace, 2010Sida Albania Anti-Corruption Study, January 2008 Transparency International UK,Corruption risks in the security sector: highly important, under-researched and urgent, December 2011, http://www.ti-defence.org/publications/990-corruption-risks-in-the-security-sector--highly-important,-under-researched-and-urgent

Faqe 46


ROLI I INSTITUCIONEVE T PAVARUARA MBIKQYRSE N REFORMN E SEKTORIT T SIGURIS

PANELI PARALEL - III

Institucionet e Pavarura t Mbikqyrjes (IPM) prbjn nj pjes t rndsishme t qeverisjes demokratike t sektorit t siguris. N prgjithsi, IPM jan ato institucione t cilat krijohen nga Kuvendi dhe raportojn pr-para tij. Institucionet e pavarura kryesore n Shqipri jan Avokati i Popullit, Kontrolli i Lart i Shtetit, Inspektoriati i Lart pr kontrollin dhe Dekla-rimin e Pasurive, Avokati i Prokurimeve, Komisioneri pr Mbrojtjen e t Dhnave Personale dhe Komisioneri pr Mbrojtjen nga Diskriminimi. Kto institucione kontrollojn dhe mbikqyrin zbatimin e legjislacionit q garan-ton t drejtat dhe lirit themelore t njeriut, fondet publike, prokurimet dhe luftn kundr korrupsionit. Ve ksaj IPM gjithashtu shqyrtojn ankesat, kryejn hetime administrative pr shtjet q prekin t drejtat e msiprme dhe nxjerrin rekomandime q i drejtohen institucioneve t tjera publike, duke prfshir edhe institucionet e sektorit t siguris.

N lidhje me sektorin e siguris, sht e rndsishme t theksojm rolin q luajn IPM prsa i prket llogaridhnies dhe rritjes s transparencs. Duke patur parasysh faktin q kontributet n lidhje me kt shtje jan t pakta, Instituti pr Demokraci dhe Ndrmjetsim kreu studimin e par

Faqe 47


mbi kt tem vitin e kaluar. Ky studim ishte nj prpjekje pr t mbushur boshllqet dhe t adresoj shtjet q kan nevoj t analizohen n studime t mtejshme n t ardhmen. Kshtu, u b e mundur nj vlersim i per-formancs s IPM duke u prqendruar tek fusha e mandatit t tyre, kuadri ligjor q rregullon krijimin dhe veprimtarin e tyre, burimet q IPM kan n dispozicion si dhe marrdhniet me institucionet e sektorit t siguris, Qeverin, Kuvendin dhe shoqrin civile. Pr kt qllim u ndrmorn nj seri konsultimesh me prfaqsuesit e IPM duke vn theksin tek shtjet q lidhen me institucionet e sektorit t siguris t cilt mbikqyren nga IPM. Gjithashtu, u mbajt nj konferenc pr t prezantuar gjetjet e ktij studimi me prfaqsuesit e IPM, antart e Parlamentit, shoqris civile si dhe me prfaqsuesit e institucioneve t pavarura n Shqipri. Gjat ktij aktiviteti pjesmarrsit e institucioneve t msiprme theksuan rndsin e studimit si nj mjet pr forcimin e konso-lidimit t mbikqyrjes n sektorin e siguris n Shqipri. Studimi solli n vmendje disa problematika q lidhen me funksionimin dhe prformancn e veprimtaris s IPM t tilla si:

1. Pavarsia operacionale dhe institucionale

Bazuar n gjetjet e studimit, prgjithsisht disa IPM kishin munges pavarsie dhe mandati i tyre nuk mbulonte n mnyr t plot shtjet dhe problematikat q lidhen me institucionet q veprojn n sektorin e siguris. N thelb, mungesa e pavarsis do t ndikoj negativisht n kapacitetin IPM pr t vepruar pa ndrhyrje n procesin e vendimmarrjes, n zhvillimin e nj qasjeje m proaktive, n emrimin e drejtuesve t IPM dhe n kohzgjatjen n detyr mbi baza meritokratike dhe transparente. Gjithashtu, u vu re nj tendenc drejt politizimit t veprimtarive t IPM. Nj faktor tjetr q duhet t merret n konsiderat sht natyra e veant dhe specifikat e sektorit t siguris. Praktika m e mir e vendeve t Evrops Perndimore tregon se niveli i lart i fshehtsis n sektorin e sig-uris mund t pengoj prmbushjen e mandatit dhe funksioneve t IPM.

Faqe 48


2. Sigurimi i burimeve t mjaftueshme

Nj nga pengesat kryesore q ndikojn n performancn e IPM sht financimi dhe burimet njerzore t pamjaftueshme. Gati t gjith in-stitucionet e pavarura t lartprmendura theksojn se buxhetet e tyre jan tkurrur dhe se burimet njerzore q kan n dispozicion jan t pamjaf-tueshme pr ti lejuar ato q t prmbushin mandatin e tyre. Kshtu, pr ushtrimin me efikasitet t prgjegjsive t tyre mbikqyrse jan shum t rndsishme fondet e mjaftueshme dhe trajnimi i duhur i personelit t insti-tucioneve t mbikqyrjes. Gjithashtu, ekziston nevoja pr t rritur bashkpunimin midis insti-tucioneve t pavarura t mbikqyrjes dhe Parlamentit. Si parashikohet me ligj, t gjitha IPM raportoj rregullisht n Kuvend dhe raportet e tyre dis-kutohen n komisionet e prhershme parlamentare. Diskutimi i raporteve bhet n mnyr formale dhe jo substanciale, ksisoj mungon nj debat i plot pr prmbajtjen e tyre. N shum raste diskutimi sht prqendruar n aspektet procedurale dhe i kushtohet pak vmendje rekomandimeve q duhet t prfshihen n kto raporte. Takimet periodike me prfaqsuesit e IPM dhe Parlamentit duhet t shrbejn pr t eksploruar mnyrat pr forcimin e prgjegjsis s mbikqyrjes si dhe t adresojn problemet dhe sfidat me t cilat prballen secili institucion. N mnyr q t adresojm problematikat e msiprme, duhet t vihet theksi m tepr n pavarsin e fondet e mjaftueshme t IPM:

nprmjet rishikimit t aspekteve t caktuara t legjislacionit ekzis- tues pr organet e pavarura t mbikqyrjes me qllim prmirsimin e mbikqyrjes s sektorit t siguris dhe t lehtsoj ndrveprimin me kt sektor;nprmjet prmirsimit t procedurave t emrimit dhe t siguris s kohzgjatjes n detyr t krerve t IPM nga Parlamenti;duke br t mundur q institucionet e pavarura t mbikqyrjes t propozojn buxhetin e tyre n Parlament si edhe t prmirsojn kapacitetin e tyre pr t thithur fonde nga burime alternative t tilla si komuniteti i donatorve;

Faqe 49


duke br t mundur q institucionet e pavarura t mbikqyrjes t nxjerrin aktet e tyre nnligjore dhe t angazhohen n veprime proaktive.

Lexime t mtejshme

Nj vlersim i rolit t Institucioneve t Pavarura t Mbikqyrjes n Re- formn e Sektorit t Siguris n Shqipri, Arjan Dyrmishi, Besjana Kui, Egest Gjokutaj, Qendra pr shtje t Siguris e IDM-s, nntor 2011

Faqe 50


ROLI I GJYQSORIT N REFORMN E SEKTORIT T SIGURIS

PANELI PARALEL - IV

N prgjithsi, marrdhniet e sektorit t siguris me gjyqsorin nuk ndryshojn nga ato t gjyqsorit me sektort e tjer me prjashtim t forcave t armatosura t cilat kan seksionin e tyre brenda sistemit gjyqsor. N Shqipri, aktivitetet e aktorve dhe agjencive t siguris jan subjekt i mbikqyrjes gjyqsore pa kufizime t qarta. Kontrolli gjyqsor do t thot se sektori i siguris sht subjekt i sistemit civil t drejtsis. Megjithat ndryshe nga ekzekutivi dhe legjislativi, gjyqsori nuk mund t filloj hetime me iniciativn e tij ose me fjal t tjera ai nuk ka legjitimitet pr t krkuar llogaridhnie nga ndonj zyrtar publik i sektorit t siguris me iniciativn e tij. Mbikqyrje nga gjyqsori do t thot q ai ushtron nj funksion kontrolli apriori. S pari gjykata vendos nse nj agjenci e zbatimit t ligjit autorizohet pr prdorimin e kompetencave t veanta (pr shembull nd-rhyrje n pronn private dhe n komunikimet personale). Gjykatat luajn nj rol t rndsishm pr vendosjen nse prdorimi i kompetencave t cilat

Faqe 51


mund t shkelin t drejtat e njeriut sht i justifikuar ligjrisht (pr shembull n lidhje me regjistrimet, mbikqyrjen, kontrollin e banesave etj). Gjyqsori ushtron gjithashtu kontroll ex post. Principi mbizotrues sht se gjykatat kan juridiksion pr t vendosur nse veprimet q kontes-tohen prej palve jan ose jo n prputhje me ligjin. Faktikisht, do person t drejtat dhe lirit e t cilit jan dhunuar duhet t ket mundsin pr nj zgjidhje efikase nga strukturat gjyqsore. Kontrolli gjyqsor ex post sht i nevojshm pr rastet kur t drejtat shkelen nga antart e shrbimeve t siguris. Si rrjedhoj detyra kryesore e gjyqsorit prsa i prket sektorit t siguris sht q t interpretoj dhe zbatoj ligjin dhe t vendos nse ve-primet e ndrmarra jan n prputhje me kushtetutn dhe legjislacionin prkats, nse kto veprime cnojn ose jo t drejtat e njeriut pr qytetart n prgjithsi si edhe pr qytetart me uniform (antart e forcave t arma-tosura). Pr kt arsye nevojitet zgjerim i rolit t gjyqsorit si edhe mbshtetje ndaj tij gjat ushtrimit t kontrollit kundrejt antarve t institucioneve t sektorit t siguris. N kt kuadr, pavarsia e sistemit t drejtsis sht nj shtje e ndjeshme dhe e rndsishme. Nevojitet q t garantohet pavarsia e gjyq-sorit prsa i prket emrimeve n t pr t garantuar pavarsin nga do lloj ndrhyrje politike. N vijim, roli i rndsishm q gjyqsori mund t luaj pr kontrollin e ligjshmris s veprimeve dhe/ose politikave t institucioneve/aktorve t sektorit t siguris duhet t kuptohet nga individt si edhe nga do aktor tjetr pr ti inkurajuar ata q t ojn prpara gjykats do rast abuzimi q mund t vij prej ktyre institucioneve/aktorve. Prve sistemit gjyqsor t zakonshm, Gjykata Kushtetuese me juridiksionin e saj t veant pr rishi-kimin e kushtetueshmris s ligjeve dhe t akteve t tjer normative luan nj rol indirekt pr promovimin e qeverisjes s mir t sektorit t siguris prsa i prket rishikimit t legjislacionit t rndsishm pr kt sektor. Si rrjedhoj, praktikat e mira t referimit tek Gjykata Kushtetuese e rasteve t mundshm t zbatimit t ligjeve dhe akteve nnligjore n kundr-shtim me Kushtetutn nga subjektet q mund ta vendosin n pun kt

Faqe 52


struktur, duhet zgjeruar dhe nxitur pr t kontribuar n prmirsimin e kuadrit ligjor. Nj tjetr fush e rndsishme q ka nevoj pr vmendje sht legjislacioni. Ekzistojn fusha ku legjislacioni duhet prmirsuar, si pr sh-embull prsa i prket ma

Documents

20 VJET REFORMA NË SEKTORIN E SIGURISË NË …idmalbania.org/wp-content/uploads/2014/11/broshure-informuese... · I nstituti për D emokraci dhe N dërmjetësim 20 VJET REFORMA