Embed Size (px)
Citation preview
2007/08
NovoDEVETGODI[NOosnovno u~ili{te
Informacii za roditeliteInformacii za roditelite
NovoDEVETGODI[NOosnovno u~ili{te
Po~ituvani roditeli,Vo ovaa prigoda sakam da ve zapoznaam so aktivnostite na Ministerstvoto za obrazovanie i nauka za voveduvawe na devetgodi{no osnovno obrazovanie vo Republika Makedonija.
Modelot {to go predlaga Ministerstvoto e vo soglasnost so Ustavot na Republika Makedonija i so Zakonot za osnovno obrazovanie.
Za predlo`enite promeni zemeni se predvid sovremenite dostigawa vo obrazovanieto vo zemjite na Evropskata Unija, preporakite na Sovetot na Evropa i na drugite me|unarodni organizacii.
Sepak, posebno vnimanie e posveteno na iskustvoto vo osnovnoto obrazovanie vo Republika Makedonija, osobeno {to e steknato vo golem broj osnovni u~ili{ta vo poslednata decenija. Vo toj pogled pove}eto od predlo`enite re{enija vo Koncepcijata za devetgodi{noto osnovno vospitanie i obrazovanie, vsu{nost, se proveruvani vo u~ili{tata vo na{ata dr`ava. Me|utoa, za nekoi od niv sosema e razbirlivo deka }e bide potrebna natamo{na razrabotka i konkretizacija vo pedago{kata praktika.
01
Informacii za roditelite
Nov
o D
EVET
GOD
I[
NO
osn
ovno
u~i
li{
te
02
Vo osnovnoto obrazovanie te`i{teto e svrteno kon pravata na u~enikot, kako i kon negovite odgovornosti vo nastavata i u~eweto. Isto taka, se utvrdeni ne samo nadle`nostite na nastavnicite, roditelite, stru~nata slu`ba na u~ili{teto i lokalnata samouprava, tuku i nivnite odgovornosti.
Novoto u~ili{te }e vodi pogolema gri`a za zdravjeto na u~enicite i site vraboteni vo u~ili{teto, a `ivotot i u~eweto vo nego }e bidat naso~eni kon razvivawe na pozitivna u~ili{na klima i kultura za `iveewe vo demokratsko op{testvo.
Za uspe{na primena na ovoj model }e bide nu`no da se organizira prifa}awe na decata i obezbeduvawe na prodol`en prestoj vo u~ili{teto spored barawata i potrebite na roditelite. Konceptot nalaga u~enicite najgolemiot del od zadol`enijata da gi ispolnuvaat vo u~ili{teto, a svoeto slobodno vreme da go koristat za dru`ewe so svoite vrsnici i vo semejstvoto.
Uspe{nata primena na ovoj koncept vo golema merka }e zavisi od poddr{kata na roditelite i lokalnata samouprava vo ~ija nadle`nost se osnovnite u~ili{ta.
* * * * *Se nadevam deka vo celata na{a dr`ava }e se razvie pozitivna klima za uspe{na primena na noviot nastaven plan i novite nastavni programi koi{to }e bidat vo soglasnost so standardite za ovoj vid obrazovanie vo razvienite dr`avi.
Samo so optimalna poddr{ka od site ~initeli vo vospitanieto i obrazovanieto vo Republika Makedonija }e obezbedime kvalitetno obrazovanie na na{ite deca.
Sulejman Ru{iti,minister za obrazovanie i nauka
Informacii za roditelite
So izmenite na Zakonot za sredno obrazovanie vo Republika Makedonija }e se zgolemi i traeweto na zadol`itelnoto obrazovanie. Vo srednoto u~ili{te u~enikot }e mo`e da izbere programa {to }e trae najmalku edna, a najmnogu ~etiri godini, vo zavisnost od negoviot interes i sposobnosti.
Zapi{uvawe vo u~ili{te na {estgodi{na vozrastSega{noto osnovno u~ili{te trae osum godini. Vo zadol`itelnoto obrazovanie po~nuvaj}i od u~ebnata 2005/06 godina se smeta i podgotvitelnata godina, taka {to za site deca koi se zapi{ani vo u~ili{tata vo izminatite dve godini nivnoto obrazovanieto }e trae, vsu{nost, devet godini.
03
Novoto osnovno u~ili{te }e trae devet godini, decata }e se zapi{uvaat na u~ili{te so {est godini – kako {to e i vo site evropski zemji.
Vozrast vo godini 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17
Makedonija
Slovenija
Anglija i Vels
Avstrija
Danska
Finska
Francija
Grcija
Italija
Luksemburg
Holandija
[vedska
Zapi{uvawe i traewe na zadol`itelnoto obrazovanie kaj nas i vo drugi zemji
Nov
o D
EVET
GOD
I[
NO
osn
ovno
u~i
li{
te
04
Razdelenost na tri periodiSega{noto osumgodi{no u~ili{te e „podeleno” na oddelenska nastava (od I do IV oddelenie) i predmetna nastava (od V do VIII oddelenie). Preodot od eden vid nastava vo drug za mnogu u~enici pretstavuva{e problem, bidej}i po IV oddelenie odedna{ se zgolemuva{e brojot na predmetite i brojot na nastavnicite, a se zgolemuvaa i barawata i o~ekuvawata od u~enicite.
Vo novoto devetgodi{no u~ili{te }e ima tri periodi koi{to }e ovozmo`at postapno, a so toa i polesno, preminuvawe na u~enicite od poniskite vo povisokite oddelenija.
PRV PERIOD od I do III oddelenie
• Brojot na nedelniot fond na ~asovi nema da nadminuva 22 ~asa. Vo site tri godini nastavata po site predmeti, osven po angliski jazik, }e ja izveduva oddelenski nastavnik, a vo I oddelenie (vo zavisnost od uslovite na u~ili{teto) nastavata }e ja izveduva i nastavnik za predu~ili{no vospitanie.
• Nastavnicite za predu~ili{no vospitanie i oddelenskite nastavnici }e bidat osposobeni so dopolnitelna obuka da ja realiziraat nastavata so deca na {estgodi{na vozrast.
• U~enicite }e imaat dovolno vreme da gi steknat osnovnite znaewa i ve{tini bidej}i sodr`inite, metodite i pristapot na rabota }e bidat prilagodeni na nivnata vozrast, spored napreduvaweto na sekoe dete.
• Nastavata i u~eweto na u~enicite }e bidat soobrazeni so karakteristikite na ranata u~ili{na vozrast. Organizacijata na ~asovite }e bide pofleksibilna, u~enicite slobodno }e komuniciraat i }e se dvi`at vo u~ilnicata. Prostorot i rasporedot na mebelot }e ovozmo`uva u~eweto da se odviva na najpriroden na~in za u~enicite.
Informacii za roditelite
05
• Nastavnicite }e go ocenuvaat znaeweto i napreduvaweto na u~enicite opisno spored podgotveni obrasci.
• U~enicite od vla{kata, romskata i bo{wa~kata zaednica mo`at da go izu~uvaat svojot jazik i kultura po~nuvaj}i od III oddelenie.
• Na krajot na prviot period znaewata na u~enicite po predmetite makedonski, albanski, turski ili srpski jazik i po matematika }e bidat proveruvani od strana na nivniot nastavnik so standardizirani testovi na znaewe. Rezultatite }e se koristat kako povratna informacija kolku se postignati o~ekuvanite znaewa. Ovie informacii }e im koristat na u~enicite, roditelite i nastavnicite, no nema da vlijaat na ocenkite na u~enicite.
VTOR PERIOD od IV do VI oddelenie
• Brojot na nedelniot fond na ~asovi po zadol`itelnite predmeti nema da nadminuva 27 ~asa. Od godina vo godina postepeno }e se zgolemuva brojot na predmeti i brojot na nastavnici koi ja izveduvaat nastavata.
• Nastavnicite }e go ocenuvaat znaeweto na u~enicite po sekoj predmet opisno i broj~ano. Na krajot na u~ebnata godina, za sekoe oddelenie, u~enicite }e dobivaat svidetelstvo so broj~ani ocenki. Preku opisnite ocenki u~enicite postepeno }e spoznavaat {to zna~i (sodr`i) broj~anata ocenka.
• U~enicite od vla{kata, romskata i bo{wa~kata zaednica mo`at da go izu~uvaat svojot jazik i kultura vo tekot na celiot vtor period.
• Postepeno se voveduvaat izborni predmeti. Predmetot tvore{tvo za u~enicite vo IV i V oddelenie, predmetot albanski jazik vo VI oddelenie. Na listata na izborni predmeti vo VI oddelenie sekoe u~ili{te mora da go ponudi premetot zapoznavawe na religiite ili etika.
• Na krajot na vtoriot period znaeweto na u~enicite po predmetite makedonski, albanski, turski ili srpski jazik, matematika i stranski jazik (a po predlog na ministerot za obrazovanie mo`e i drug predmet) }e bidat proveruvani od nastavnicite vo u~ili{teto so standardizirani testovi na znaewe. Rezultatite i od ovie proveruvawa }e se koristat kako povratna informacija kolku se postignati o~ekuvanite znaewa. Ovie informacii }e im koristat na u~enicite, roditelite i nastavnicite, no nema da vlijaat na ocenkite na u~enicite.
Nov
o D
EVET
GOD
I[
NO
osn
ovno
u~i
li{
te
06
TRET PERIOD od VII do IX oddelenie
• Brojot na nedelniot fond na ~asovi po zadol`itelnite predmeti nema da nadminuva 31 ~as. Site predmeti }e gi predavaat predmetni nastavnici.
• U~enicite }e izu~uvaat pove}e predmeti vo sporedba so vtoriot period. U~ili{teto spored potrebite i interesite na u~enicite }e im nudi lista na izborni predmeti. U~ili{teto mora da ponudi najmalku tri izborni predmeti, a u~enikot vo edno oddelenie mo`e da izbere najmalku eden, no ne pove}e od dva predmeti.
• Nastavnicite broj~ano }e go ocenuvaat znaeweto na u~enicite.• Od VII do IH oddelenie onie u~enici koi imaat izraziti znaewa i
sposobnosti po oddelni predmeti, a osobeno po makednoski, odnosno albanski, turski ili srpski jazik, matematika i stranski jazik mo`e da se rasporedat vo grupi so u~enici so sli~ni znaewa i sposobnosti i da rabotat po programa so povisoki barawa, najmnogu vo obem od 25% od vkupnite ~asovi za ovie nastavni predmeti. U~enicite na ~asovite od ostanatiot del na nastavata i po ovie predmeti se vo mati~nite paralelki vo svoeto oddelenie.
• Na krajot na tretiot period znaeweto na u~enicite po predmetite makedonski, albanski, turski ili srpski jazik, matematika i stranski jazik (a po predlog na ministerot za obrazovanie mo`e i drug predmet) }e bidat proveruvani so standardizirani testovi na znaewe. Rezultatite i od ovie proveruvawa }e se koristat kako povratna informacija kolku se postignati o~ekuvanite znaewa. Ovie informacii }e im koristat na u~enicite, roditelite i nastavnicite, no nema da vlijaat na ocenkite na u~enicite.
Sekoe u~ili{te, pa duri i u~ili{teto so najmal broj paralelki, ima obvrska na u~enicite vo isto oddelenie da im ponudi najmalku tri izborni predmeti. U~enicite i nivnite roditeli zaedno so rakovoditelot na paralelkata treba da napravat izbor na onie predmeti koi stanuvaat del od nivnite u~ili{ni zadol`enija.
Informacii za roditelite
07
(U~ili{teto mora da ja organizira, a u~enicite mora da ja posetuvaat.)
Zadol`itelna programa na osnovnoto u~ili{te
Zadol`itelni predmetiMakedonski jazik (albanski, turski ili srpski)MatematikaAngliski jazikVtor stranski jazikLikovno obrazovanieMuzi~ko obrazovanieZapoznavawe na okolinataTehni~ko obrazovanieInformatikaOp{testvoGeografijaIstorijaGra|ansko obrazovaniePrirodaPrirodni naukiPrirodni nauki i tehnikaBiologijaHemijaFizikaFizi~ko i zdravstveno obrazovanie
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
Vo ni`ite oddelenija nekoi predmeti se izu~uvaat integrirano, na primer: zapoznavawe na okolinata, prirodni nauki i tehnika, op{testvo i sl.
Pokraj zadol`itelnoto izu~uvawe na predmetot informatika, koristeweto na informati~kata tehnologija e sostaven del na sekoj nastaven predmet.
Nov
o D
EVET
GOD
I[
NO
osn
ovno
u~i
li{
te
08
Ponuda na zadol`itelni izborni predmetiJazik i kultura na Vlasite, Romite, Bo{wacite
Zapoznavawe na religiite
Etika
Drugi izborni predmetiTvore{tvo
Albanski jazik
Ve{tini za `iveewe
Na{ata tatkovina
Vospitanie za okolinata
Istra`uvawe na rodniot kraj
Tanci i narodni ora
Proekti od muzi~kata i likovnata umetnost
Tehni~ko obrazovanie
Proekti od informatikata
Izboren sport
Unapreduvawe na zdravjeto
Klasi~na kultura vo evropskata civilizacija
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
izrabotka na suveniri, gotvewe, odgleduvawe zemjodelski kulturi i sl.
Informacii za roditelite
09
(U~ili{teto mora da ja organizira, a u~enikot se vklu~uva spored potrebite.)
Pro{irena programa na osnovnoto u~ili{te
Prodol`en prestoj
Celodnevna nastava
Prifa}awe i zgri`uvawe na u~enicite
^asovi za u~enicite koi imaat te{kotii vo u~eweto
Dopolnitelna nastava
Dodatna nastava
Vonnastavni aktivnosti
U~eni~ki ekskurzii
Nastava vo priroda
eden ~as pred po~etokot na redovnata nastava
Nov
o D
EVET
GOD
I[
NO
osn
ovno
u~i
li{
te
10
Oddelenie I II III IV V VI VII VIII IX
Makedonski jazik (albanski, turski ili srpski)
n n n n n n n n n
Matematika n n n n n n n n nAngliski jazik n n n n n n n n nVtor stranski jazik n n n nLikovno obrazovanie n n n n n n n n nMuzi~ko obrazovanie n n n n n n n n nZapoznavawe na okolinata n n n
Tehni~ko obrazovanie n nInformatika n nOp{testvo n nGeografija n n nIstorija n n n nGra|ansko obrazovanie n n
Priroda nPrirodni nauki nPrirodni nauki i tehnika n
Biologija n n nHemija n nFizika n nFizi~ko i zdravstv. obrazovanie n n n n n n n n n
Nastaven plan na devetgodi{noto osnovno u~ili{teZADOL@ITELNI PREDMETI
Informacii za roditelite
11
Oddelenie I II III IV V VI VII VIII IX
Jazik i kultura na Vlasite, Romite, Bo{wacite
n n n n n n n
Zapoznavawe na religiite n n
Etika n nTvore{tvo n nAlbanski jazik n n n nDrugi izborni predmeti n n n
Oddelenska zaednica n n n n n n n n^asovi za aktivnosti vo u~ili{teto (sport, ekologija, kultura, tehnika i sl.)
n n n n n n n n
IZBORNI PREDMETI
Nov
o D
EVET
GOD
I[
NO
osn
ovno
u~i
li{
te
12
Pri~ini za izgotvuvawe na nov nastaven plan i novi nastavni programi
• Vo osnovnoto u~ili{te decata svoeto obrazovanie go zapo~nuvaat na pomala vozrast, pa zatoa treba da se izgotvat nastavni programi za “novoto” I oddelenie i za celiot prv period.
• U~enicite nema da se preoptovaruvaat so izu~uvawe na preobemni sodr`ini vo “prenatrupani” nastavni programi i }e im se ovozmo`i usvojuvawe i povrzuvawe na znaeweto, istaknuvawe na upotrebata na znaeweto i ve{tinite i nivno aktivnoto u~estvo vo steknuvaweto na novi znaewa.
Na sekoe dete treba da mu se ovozmo`i optimalen razvoj, zatoa obrazovniot sistem treba da bide naso~en kon celosniot ravoj na li~nosta na deteto, {to }e se pribli`i i }e gi dostigne evropskite nivoa na znaewa i ve{tini, kako i po~ituvawe na moralnite i kulturnite vrednosti.Nastavniot plan e vo soglasnost so nastavnite planovi na evropskite dr`avi kako po brojot na predmetite i ~asovite, taka i po povrzuvaweto na srodnite predmeti i podra~ja.
Informacii za roditelite
13
Glavni novini vo nastavniot plan
• Zajaknato izu~uvawe na maj~iniot jazik (makedonski, albanski, turski ili srpski) vo prviot period, bidej}i komparativnite analizi poka`aa deka vo evropskite zemji vo ni`ite oddelenija izu~uvaweto na maj~iniot jazik e so pogolem fond na ~asovi otkolku vo Republika Makedonija.
• Izu~uvawe na angliskiot jazik po~nuva od I oddelenie, bidej}i vo mnogu evropski dr`avi stranskiot jazik se izu~uva na porana vozrast, a izborot toa da bide angliskiot jazik e poradi integriraweto na informati~kata tehnologija i koristeweto na Internetot vo nastavata, ~ie koristewe e nevozmo`no ili nedovolno uspe{no bez poznavawe na angliskiot jazik.
• Integrirano izu~uvawe na srodni predmeti – zapoznavawe na okolinata, op{testvo, prirodni nauki, prirodni nauki i tehnika.
• Zgolemen fond na ~asovi za fizi~ko i zdravstveno obrazovanie (vo nastavnite programi 25% od sodr`inite se odnesuvaat na zdravstvenoto obrazovanie).
• Zajaknato izu~uvawe na vtoriot stranski jazik.
• Izu~uvawe na predmetot informatika kako zadol`itelen predmet i integrirawe na inoformati~kata tehnologija vo site nastavni predmeti.
Nov
o D
EVET
GOD
I[
NO
osn
ovno
u~i
li{
te
14
U~enicite ne se preoptovaruvaat vo u~ili{tetoNastavnicite i roditelite postojano se `alat deka u~enicite se preoptovareni na u~ili{te. Vo devetgodi{noto osnovno u~ili{te sistemski i postojano }e se raboti za rastovaruvawe na nastavnite programi i u~ebnicite:
• Izgotvuvawe na razvojnocelni nastavni programi, koi{to }e im ovozmo`at na nastavnicite pogolema samostojnost pri izborot na sodr`inite, rasporeduvaweto na ~asovite za obrabotka na sodr`inite, vo izborot na metodite na rabota. Razli~nite metodi na rabota i aktivnoto vklu~uvawe na u~enicite vo usvojuvaweto na znaewata }e ja namali “nezainteresiranosta” i “monotnijata” na ~asovite.
• Nastavnite programi }e ovozmo`uvaat me|upredmetna povrzanost i }e bidat rastvareni od “nepotrebni” sodr`ini. Taka }e se izbegne ne samo “predavaweto” na novi sodr`ini, tuku }e se ostavi prostor i za razgleduvawe, istra`uvawe na sodr`inite, povtoruvawe, proveruvawe i ocenuvawe na znaeweto.
• So novite nastavni programi i na~inot na u~ewe vo u~ili{teto }e bidat namaleni doma{nite zadol`enija povrzani so u~ili{teto (vo prviot period da imaat polovina ~as da posvetat na doma{nata zada~a, vo vtoriot eden ~as, a vo tretiot najmnogu dva ~asa doma{na rabota). Doma{nite zada~i bi trebalo da se odnesuvaat na re{avawe na razli~ni problemski situacii, prakti~no proveruvawe na znaeweto, da biraat dopolnitelna literatura, da pribiraat informacii za razli~ni proekti i sl.
• Pravoto na izbornost na predmetite na u~enicite im ovozmo`uva da izberat predmeti koi za niv }e pretstavuvaat najmalo optovaruvawe.
• U~enicite treba da koristat razli~ni izvori na u~ewe, a vo prviot period da imaat u~ebnici samo za predmetite maj~in jazik, matematika, zapoznavawe na okolinata i angliski jazik.
Informacii za roditelite
15
Vo “novoto” I oddelenie }e se zapi{at site deca koi vo 2007 godina }e napolnat {est godini. Tie se prvata generacija na u~enici vo devetgodi{noto osnovno u~ili{te.No, i decata koi vo u~ebnata 2006/07 godina posetuvaa podgotvitelna godina }e se vklu~at vo devetgodi{noto u~ili{te taka {to vo u~ebnata 2007/2008 godina }e se zapi{at vo I oddelenie po inovirani programi (razli~ni od “novoto” prvo oddelenie, bidej}i tie ve}e steknale odredeni znaewa vo podgotvitelnata godina). Slednata, 2008/09, godina ovie u~enici }e u~at po programi za „novoto” III oddelenie. Tie nema da „preskoknat” sodr`ini, potrebni znaewa i ve{tini, bidej}i ve}e imaat dve godini obrazovanie zad sebe (podgotvitelna godina, inovirano prvo oddelenie, pa – logi~no, tie }e bidat ve}e podgotveni za – „novoto” III oddelenie.Pritoa nema da ostanat bez osovremenuvawe na nastavata i drugite u~enici, onie od osumgodi{noto osnovno u~ili{te. Za niv vo VI, VII i VIII oddelenie }e bidat inovirani i rastovareni programite, a }e imaat mo`nost da izbiraat i predmeti od listata {to e podgotvena za devetgodi{noto u~ili{te. Pokasno, ovie nastavni programi }e gi izu~uvaat u~enicite vo devetgodi{noto u~ili{te vo VII, VIII i IX oddelenie.Taka, site nastavni programi za devetegodi{noto u~ili{te }e se realiziraat vo period od pet godini kaj razli~ni generacii u~enici. Toa }e ovozmo`i da se sledat, da se evaluiraat i da se usovr{uvaat vrz osnova na iskustvoto od praktikata.Prvata generacija, koja{to }e gi “pomine” site programi po noviot koncept, }e go zavr{i osnovnoto devetgodi{no u~ili{te vo u~ebnata 2015/16 godina.
Po~etok na devetgodi{noto osnovno u~ili{te
Nov
o D
EVET
GOD
I[
NO
osn
ovno
u~i
li{
te
16
4Izdava:Biro za razvoj na obrazovanieto
4Za izdava~ot:Vesna Horvatovi}, direktor na Biroto za razvoj na obrazovanieto
4Bro{urata ja podgotvija:Mitko ^e{larovmr Ta{e Stojanovski
vrz osnova na Koncepcijata za devetgodi{no osnovno vospitanie i obrazovanie, Skopje, 2007
Pe~ateweto na bro{urata finansiski go pomogna Kancelarijata na Unicef – Skopje
4Fotografii: Ivan Bla`ev4Dizajn i pe~atewe: „Koma”, Skopje4Tira`: 13.750 primeroci na makedonski jazik 9.250 na albanski jazik
1.000 na turski jazik 1.000 na srpski jazik
CIP – Katalogizacija vo publikacijaNacionalna i univerzitetska biblioteka “Sv. Kliment Ohridski”
373.3.014.3 (487.7)”2007”
^E[LAROV, Mitko NOVO devetgodi{no u~ili{te : informacii za roditelite./Mitko ^e{larov, Ta{e Stojanovski, Skopje : Biro za razvoj na obrazovanieto, 2007. – 16 listovi : ilustr. ; 21 sm
ISBN 978-9989-939-73-0
1. Stojanovski, Ta{ea) Osnovno obrazovanie i vospitanie – Reformi – Makedonija
– 2007
COBISS.MK – ID 69224458
Biro za razvoj na obrazovanieto
Biro za razvoj na obrazovanieto
Po~ituvani roditeli,
Dokolku imate dopolnitelni pra{awa Ve povikuvame da se obratite do Biroto za razvoj na obrazovanieto, ili da ja pogledate veb stranicata na Biroto: www.bro.gov.mk
Mo`ete da ne dobiete na:
Telefon (02) 3064 131
Faks (02) 3061 057
Elektronska po{ta: [email protected]
Adresa: „Ru|er Bo{kovi}”, bb, 1000 Skopje
Veruvame deka so zaedni~ki zalagawa }e im ovozmo`ime podobro i pokreativno u~ewe na na{ite deca vo u~ili{teto.
