Ανάπτυξη Οικοτουριστικών ∆ραστηριοτήτων στο Βαλκανικό Βοτανικό Κήπο Κρουσσίων και τις Γειτονικές Περιοχές.

Οικονόµου Ανδρέας¹, Μαλούπα Ελένη², Φωτάκης ∆ηµήτριος², Αδαµίδης Βασίλειος²

1. Ανώτατη Σχολή Παιδαγωγικής και Τεχνολογικής Εκπαίδευσης και Μ.Κ.Ο. “Φίλοι της Βαλκανικής Χλωρίδας”, a_oiko@otenet.gr

2. Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων και Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκοµικών Ειδών. Εθνικό Ίδρυµα Αγροτικής Έρευνας, Κέντρο Γεωργικής Έρευνας Βορείου Ελλάδος, Τ.Θ. 60125 Θέρµη, Τ.Κ. 57001, bbgk@bbgk.gr

Περίληψη

Ένας από τους σηµαντικούς στόχους του Βαλκανικού Βοτανικού Κήπου Κρουσσίων είναι η ανάπτυξη των οικοτουριστικών δραστηριοτήτων στον ίδιο τον Κήπο, αλλά και στη γύρω περιοχή. Κατά τη διάρκεια των προηγούµενων ετών ο πληθυσµός των χωριών του ∆ήµου Κρουσσών µειώνεται λόγω της εσωτερικής µετανάστευσης. Ο οικοτουρισµός µπορεί να είναι µια ενδιαφέρουσα εναλλακτική λύση για να παραµείνει ο κόσµος στον τόπο του και να αναστραφεί αυτή η τάση.

Μια δράση προς αυτή την κατεύθυνση ολοκληρώθηκε µε επιτυχία µέσα στο 2006. Πρόκειται για το Πρόγραµµα Ανταλλαγής Νέων «Πολιτισµός και Βιοποικιλότητα: µονοπάτια χωρίς σύνορα». Το πρόγραµµα διάρκεσε για 9 ηµέρες, από 2 έως και 10 Σεπτεµβρίου, µε τη συµµετοχή 45 ατόµων, 38 εκπαιδευόµενων 18-25 ετών και των εκπαιδευτών τους από τις χώρες Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Κροατία, Πορτογαλία, Πρώην Γιουγκοσλαβική ∆ηµοκρατία της Μακεδονίας, Σερβία και Σλοβενία.

Στόχος του προγράµµατος ήταν, σε ένα πλαίσιο µη τυπικής εκπαίδευσης, η ενηµέρωση και ευαισθητοποίηση των νέων, η ενίσχυση του διαπολιτισµικού διαλόγου, του αµοιβαίου σεβασµού, της συµφιλίωσης και της δηµοκρατίας στην περιοχή της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου µε άξονες τον Πολιτισµός, το Νερό και τη Βιοποικιλότητα. Αυτό έγινε µέσα από µια σειρά δραστηριοτήτων (συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης, δηµιουργικά εργαστήρια, βιωµατικά παιχνίδια, επισκέψεις πεδίου, οικοπερίπατοι και πολιτιστικές βραδιές) που υπογράµµισαν την αλληλεξάρτηση της πολιτιστικής και βιολογικής ποικιλότητας και την ανάγκη διατήρησής της.

Οι δράσεις του προγράµµατος φιλοξενήθηκαν στο Βοτανικό Βαλκανικό Κήπο Κρουσσίων, που αποτέλεσε το κέντρο του οικοτουριστικού κύκλου, και στο Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης των Αυτοφυών και Ανθοκοµικών Ειδών του Εθνικού Ιδρύµατος Αγροτικών Ερευνών. Οι νέοι έλαβαν, επίσης, µέρος σε δράσεις στη λίµνη ∆οϊράνη, στο όρος Μπέλλες, στο ποταµό Στρυµόνα και στον υγροβιότοπο της Κερκίνης.

Η αξιολόγηση του προγράµµατος, και από τους συµµετέχοντες και από τους διοργανωτές, κατέληξε στο συµπέρασµα ότι η δυνατότητα για την περαιτέρω οικοτουριστική ανάπτυξη της περιοχής είναι υψηλή, και έδωσε έµφαση στα ζητήµατα που απαιτούν την περαιτέρω µελέτη.

2

Η οργάνωση της δράσης “Πολιτισµός και Βιοποικιλότητα: Μονοπάτια χωρίς Σύνορα”.

Οι συνεργαζόµενοι στη δράση είναι µη κυβερνητικές οργανώσεις µε κοινό άξονα δράσης την προστασία του περιβάλλοντος και της πολιτιστικής κληρονοµιάς στα πλαίσια της αειφόρου ανάπτυξης. Οι οργανώσεις συνεργάζονται στενά µε το MIO-ECSDE και οι περισσότερες είναι οργανώσεις-µέλη του MIO-ECSDE. Ήδη, από τον Ιούλιο του 2005 µε τις περισσότερες από τις συνεργαζόµενες οργανώσεις υπήρξε στενή επικοινωνία µε σκοπό τη διερεύνηση του ενδιαφέροντος συµµετοχής σε πρόγραµµα ανταλλαγής νέων. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια του ∆ιεθνούς Συνεδρίου µε θέµα την Εκπαίδευση για την Αειφόρο Ανάπτυξη στη Μεσόγειο (26-27 Νοεµβρίου 2005), στο οποίο το MIO-ECSDE είχε αναλάβει την ευθύνη της Γραµµατείας, πραγµατοποιήθηκε συνάντηση µε τις περισσότερες οργανώσεις και συζήτηση για τις προτεραιότητες, τους στόχους και τις δράσεις ενός προγράµµατος ανταλλαγής νέων στην περιοχή της Νότιας και Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης και συµφωνήθηκε η υποβολή σχετικής πρότασης. Επίσης, εκπρόσωποι του ΜΙΟ, του Βαλκανικού Βοτανικού Κήπου Κρουσσίων (ΒΒΚΚ) και των Φίλων της Βαλκανικής Χλωρίδας πραγµατοποίησαν συνάντηση στις 21 ∆εκεµβρίου του 2005 στο Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκοµικών Ειδών στη Θέρµη Θεσσαλονίκης και στο ΒΒΚΚ στην Ποντοκερασιά Κιλκίς και συµφώνησαν να συνεργαστούν για την ολοκλήρωση ενός προγράµµατος ανταλλαγής νέων στην περιοχή των Κρουσσίων.

Στις 14 -16 Ιουλίου 2006 πραγµατοποιήθηκε η προπαρασκευαστική συνάντηση των συντονιστών στις εγκαταστάσεις του Οικοπεριηγητή στη λίµνη Κερκίνη. Προκειµένου να έχουν µια καθαρή εικόνα της περιοχής και των χώρων στους οποίους θα λάµβανε χώρα η δράση, οι συντονιστές ανέβηκαν στα βουνά της περιοχής και επισήµαναν µονοπάτια, ξεναγήθηκαν στο ΒΒΚΚ και στο Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκοµικών Ειδών, επισκέφτηκαν τους Ξενώνες “Κρούσσια” και τον υδροβιότοπο της Κερκίνης. Αξιολόγησαν επιτόπου ορισµένα στοιχεία της αρχικής πρότασης και οριστικοποίησαν το πρόγραµµα της δράσης.

Η υλοποίηση της δράσης «Πολιτισµός και βιοποικιλότητα: µονοπάτια χωρίς σύνορα».

H δράση πραγµατοποιήθηκε στο πλαίσιο του Προγράµµατος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ΝΕΟΛΑΙΑ - ∆ράση 1 / Νεολαία για την Ευρώπη και χρηµατοδοτήθηκε από τη Γενική Γραµµατεία Νέας Γενιάς,

Χρόνος. Η συνάντηση των νέων πραγµατοποιήθηκε στο διάστηµα από 2 έως και 10 Σεπτεµβρίου 2006. Στο προηγούµενο διάστηµα οριστικοποιήθηκε η συµµετοχή των νέων από κάθε χώρα, δηµιουργήθηκαν οι οµάδες, οι οποίες ανέλαβαν το έργο της προετοιµασίας της παρουσίασης της χώρας τους και των οργανώσεών τους καθώς και της πολιτιστικής βραδιάς. Στο διάστηµα αυτό υπήρξε πυκνή επικοινωνία µεταξύ των συντονιστών µέσω του ηλεκτρονικού ταχυδροµείου για τη διευθέτηση των λεπτοµερειών της συνάντησης.

Υποστήριξη. Το πρόγραµµα υποστήριξαν: το Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας, η Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κιλκίς, η Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση Σερρών και ο ∆ήµος Σερρών.

3

Στόχοι. Πληροφόρηση και Περιβαλλοντική Ευαισθητοποίηση των νεαρών συµµετεχόντων. Ενθάρρυνση του διαπολιτισµικού διαλόγου. Αµοιβαίος σεβασµός. Συµφιλίωση µεταξύ των λαών της ΝΑ Ευρώπης και της Μεσογείου.

Συµµετέχοντες. Συµµετείχαν 38 νέοι, ηλικίας µεταξύ 18 και 24 ετών, από εννέα χώρες της Νοτιο-Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, εκπρόσωποι των ακόλουθων περιβαλλοντικών και πολιτιστικών οργανώσεων:

Βοσνία και Ερζεγοβίνη: «Center for Environment», «Growing up healthy», «Action against AIDS»,

Ελλάδα: «Μεσογειακό Γραφείο Πληροφόρησης», «Φίλοι της Βαλκανικής Χλωρίδας»,

Ισπανία: «Mediterrania-CIE»,

Ιταλία: «Legambiente», «Italia Nostra»,

Κροατία: «Ekokvarner», «Lijepa Naša», «Plavi Forum»,

Πορτογαλία: «Etnia», «Terra chà», «City Council of Angra do Heroísmo – C.M.A.H»,

FYROM: «Biosfera Bitola»,

Σερβία: «Danube Environmental Forum - Serbia & Montenegro – DEF S&M»,

Σλοβενία: «Society of Bird Research and Nature Protection - DPPVN».

Παρόντες ήταν συνεχώς και οι συντονιστές (ένας από κάθε χώρα), τρία στελέχη της ΜΙΟ και δύο του ΒΒΚΚ.

Το Πρόγραµµα της δράσης. Η διάρκεια της δράσης ήταν εννέα ηµέρες, επτά ηµέρες για την υλοποίηση του προγράµµατος της δράσης και δυο ηµέρες για άφιξη και αναχώρηση των συµµετεχόντων. Οι συµµετέχοντες µετακινήθηκαν αρκετά στη διάρκεια του προγράµµατος προκειµένου να µεταβούν στους επιλεγµένους χώρους δράσης. Χρησιµοποιήθηκαν ως καταλύµατα το ξενοδοχείο Θεά ∆ήµητρα στις ∆ήµο Μουριές Κιλκίς και οι ∆ηµοτικές και Νοµαρχιακές κατασκηνώσεις Χρυσοπηγής Σερρών. Οι νέοι περπάτησαν στα Κρούσσια και στο Μπέλλες και επισκέφτηκαν τις λίµνες Κερκίνη και ∆οϊράνη. Συµµετείχαν σε ξεναγήσεις και εργαστήρια στο Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκοµικών Ειδών και στο Βαλκανικό Βοτανικό Κήπο Κρουσσίων. Στη διάρκεια της εβδοµάδας πραγµατοποιήθηκαν πολλές δραστηριότητες και χρησιµοποιήθηκαν ποικίλες µέθοδοι για να επιτευχθούν οι γενικότεροι και ειδικότερο στόχοι της δράσης. ∆ίνουµε στη συνέχεια συνοπτικά το πρόγραµµα που ακολουθήθηκε δίνοντας την περιγραφή κάθε δραστηριότητας (το τι), τη µεθοδολογία που χρησιµοποιήθηκε (το πώς) για τη διεξαγωγή της και το σκοπό που είχε (το γιατί).

Αλληλογνωριµία των συµµετεχόντων. Με οµαδικά παιχνίδια γνωριµίας και εξοικείωσης «έσπασε ο πάγος» και οι νέοι αισθάνθηκαν άνετα µεταξύ τους.

Παρουσίαση των Οργανώσεων. Κάθε οργάνωση επέλεξε το δικό της τρόπο παρουσίασης (προφορικές ανακοινώσεις, PowerPoint, φωτογραφικό υλικό, µπροσούρες κ.ά.). Στόχος των παρουσιάσεων ήταν να γνωρίσουν οι νέοι το «υπόβαθρο» των υπολοίπων και τις δράσεις τους σχετικά µε τον πολιτισµό και το περιβάλλον.

Αναλυτική παρουσίαση του ηµερήσιου προγράµµατος. Μοιράστε τυπωµένο και αναλύθηκε στις λεπτοµέρειές του. Στη συνέχεια δόθηκαν διευκρινήσεις µε αφορµή

4

ερωτήσεις των νέων. Έτσι οι νέοι ενηµερώθηκαν πλήρως για όλες τις καθηµερινές τους δραστηριότητες.

Επίσκεψη στο Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκοµικών Ειδών. Έγινε ξενάγηση στο χώρο του Φυτωρίου, των Θερµοκηπίων, των Εργαστηρίων και του Ερµπαρίου και παρουσίαση του επιστηµονικού και εκπαιδευτικού έργου του Εργαστηρίου και του ΒΒΚΚ. Οι νέοι ενηµερώθηκαν για τις επιστηµονικές διαδικασίες που ακολουθούνται προκειµένου να δηµιουργηθεί τράπεζα γενετικού υλικού για τη διατηρήσουν της χλωριδικής βιοποικιλότητας.

Βήµα 1. Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκοµικών Ειδών, Θέρµη, Θεσσαλονίκη.

∆ραστηριότητες:

Οργανωµένη ξενάγηση στους χώρους του Εργαστηρίου

∆ιάλεξη για τα αρωµατικά και φαρµακευτικά φυτά

Επίδειξη και εργαστήριο Ανθοδετικής

Εργαστήριο µε θέµα τα αποξηραµένα φυτά. Πραγµατοποιήθηκε στο Εργαστήριο Προστασίας και Αξιοποίησης Αυτοφυών και Ανθοκοµικών Ειδών. Οι νέοι εξασκήθηκαν σε εναλλακτικούς τρόπους αξιοποίησης φυτών (αποξηραµένων και µη), όπως η παρασκευή ροφηµάτων και µπαχαρικών, η κατασκευή διακοσµητικών συνθέσεων και υλικών συσκευασίας. Μέσα από ένα βιωµατικό εργαστήριο οι νέοι ενεπλάκησαν ενεργά σε χαρακτηριστικές δραστηριότητες αγροτουρισµού και οικοτουρισµού που αναδεικνύουν τη στενή και ποικιλόµορφη σύνδεση περιβάλλοντος και πολιτισµού. Εµµέσως, καταρτίστηκαν σε εναλλακτικές µορφές απασχόλησης.

Επίσκεψη στη λίµνη Κερκίνη. Η λίµνη Κερκίνη συµπεριλαµβάνεται στον Κατάλογο Υγροτόπων ∆ιεθνούς Σηµασίας (Ραµσάρ), όπως και στο δίκτυο περιοχών Natura 2000. Οι νέοι διερεύνησαν την ανθρώπινη δραστηριότητα στην περιοχή (γεωργία, βιοµηχανία κ.λπ.). Στόχος της επίσκεψης ήταν να διαπιστώσουν αν υπάρχουν «συγκρουόµενα» συµφέροντα σχετικά µε τη διαχείριση της λίµνης (ψαράδες, αγρότες, τοπικοί φορείς κ.λπ.) και πώς µπορεί να επιτευχθεί αρµονική συνύπαρξη ανθρώπου – λίµνης στα πλαίσια της αειφόρου ανάπτυξης. Να διαπιστώσουν την ποικιλοµορφία της βλάστησης, τα εκατοντάδες είδη πουλιών, την πλούσια ιχθυοπανίδα και τα πολλά είδη θηλαστικών, ερπετών και αµφιβίων. Να εξετάσουν τη λίµνη όχι ως απλό τεχνητό ταµιευτήρια νερού αλλά µέσα από το πρίσµα των κοινωνικών και οικονοµικών συνθηκών της περιοχής. Να εξετάσουν το ρόλο της στην καταπολέµηση της ελονοσίας, στην άρδευση του κάµπου, την προστασία από πληµµύρες και στην οικονοµική ανάπτυξη του νοµού. Επίσης, τις σηµερινές προκλήσεις (περιβαλλοντικές και άλλες) σχετικές µε τη διαχείρισή της. Να διαπιστώσουν την αναγκαιότητα της Ολοκληρωµένης ∆ιαχείρισης των Υδατικών Πόρων (Ο.∆.Υ.Π.), και µέσα από την εκτίµηση της σπάνιας βιοποικιλότητας και οµορφιάς να ενισχυθεί η περιβαλλοντική τους συνείδηση. Να εκτιµήσουν το νερό ως συνδετικό κρίκο µεταξύ πολιτιστικής και βιολογικής ποικιλότητας.

Βήµα 2. Λίµνη Κερκίνη

Προστατευόµενη περιοχή (Συνθήκη Ramsar, Natura 2000)

5

Πάρα πολλά είδη πουλιών

Ενιαία διαχείριση υδάτινων πόρων

∆ραστηριότητες:

Περιήγηση σε διαφορετικά σηµεία της λίµνης

Εργαστήριο διαχείρισης υδάτινων πόρων

∆ειγµατοληψία και ανάλυση νερού

Κωπηλατική περιήγηση

Πολιτιστική βραδιά

Εργαστήριο προσδιορισµού ποιότητας υδάτων. Οι συµµετέχοντες πραγµατοποίησαν απλές αναλύσεις (φυσικές, χηµικές, κ.λπ.) µε χρήση σχετικού Kit παίρνοντας δείγµατα από τα υδάτινα σώµατα που επισκέπτονται (λίµνες, ποτάµια, πηγάδια κ.λπ.). Επιπλέον, συσχέτισαν τα αποτελέσµατά τους µε την ανθρώπινη δραστηριότητα στην περιοχή (γεωργία, βιοµηχανία κ.λπ.). Στόχος της δραστηριότητας ήταν να κατανοήσουν οι νέοι έννοιες σχετικές µε την ποιότητα νερού και τη σηµασία τους για την υγιεινή και την ποιότητα ζωής των ανθρώπων, αλλά και την ποιότητα του οικοσυστήµατος γενικότερα. Επίσης, να αναδειχθεί η σηµασία της Ο.∆.Υ.Π.).

∆ιασυνοριακοί υδατικοί πόροι και τα προβλήµατα που θέτει η διαχείρισή τους. Έγινε διάλεξη από ειδικό στο θέµα, διευκρινιστικές ερωτήσεις, κατάθεση εµπειριών από τους νέους και συζήτηση. Στόχος της δραστηριότητας αυτής ήταν να κατανοήσουν οι νέοι ότι τα διασυνοριακά νερά αποτελούν ένα ζήτηµα που συνδέει τις οικονοµίες και το φυσικό περιβάλλον δυο ή περισσότερων γειτονικών κρατών που µοιράζονται τα πολύτιµα αγαθά τους αλλά και τις ευθύνες για την προστασία τους. Να διαπιστώσουν τη µεγάλη σηµασία της διακρατικής συνεννόησης και συνεργασίας στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης που έχει πλήθος διασυνοριακών ποταµών (∆ούναβης, ∆ρίνος, Σάβα, Έβρος, Αξιός) και λιµνών (Σκόδρα, Αχρίδα, Πρέσπες, ∆οϊράνη).

Η διαδικασία σταθεροποίησης και σύνδεσης της ΕΕ. ∆ιάλεξη από ειδικό σχετική µε το θέµα που αφορά στις χώρες ανατολικά και νότια της EE και αναγνωρίζει ασφαλώς ότι η ΕΕ µοιράζεται πολλά µε τις χώρες αυτές από θέµατα εµπορίου, πολιτισµού, και µετανάστευσης, µέχρι και θέµατα περιβαλλοντικής συνεργασίας. Μετά τη διάλεξη ακολούθησε συζήτηση και κατάθεση εµπειριών από τους νέους. Στόχος της δραστηριότητας αυτής ήταν να γνωρίσουν οι νέοι την πολιτική της ΕΕ τη σχετική µε την ενίσχυση της σταθερότητας της ασφάλειας και της ευηµερίας των κρατών στην ΝΑ Ευρώπη και να εξετάσουν πώς η διαδικασία σταθεροποίησης και σύνδεσης µπορεί να προσφέρει την ευκαιρία στις γειτνιάζουσες χώρες να µετέχουν, εφόσον επιθυµούν, σε διάφορες δραστηριότητες της ΕΕ, µέσα από ευρύτερα πλαίσια συνεργασίας σε θέµατα πολιτικής, ασφάλειας, οικονοµίας και πολιτισµού.

Το πρόγραµµα «Νεολαία» και η Γ.Γ.Ν.Γ. Έγινε παρουσίασή του και στη συνέχεια δόθηκαν διευκρινήσεις και ακολούθησε συζήτηση. Έτσι οι νέοι γνώρισαν τη σηµασία που δίνει η Ε.Ε. σε θέµατα νέων, µε ποιες δράσεις τους υποστηρίζει και ποιες ευκαιρίες τους προσφέρει.

Εργαστήριο µε θέµα το πρόγραµµα «Νεολαία». Οι νέοι, χωρισµένοι σε οµάδες, µε την καθοδήγηση έµπειρων στο θέµα ατόµων, συµπλήρωσαν τµήµατα µιας αίτησης

6

χρηµατοδότησης δράσεων που εµπίπτουν στο Πρόγραµµα και στη συνέχεια τις παρουσίασαν. Το εργαστήριο πρακτικής εκµάθησης είχε σκοπό να γνωρίσουν οι νέοι το πώς δοµείται µία αίτηση για το Πρόγραµµα Νεολαία και να εξασκηθούν στην προετοιµασία της, να αναγνωρίσουν τις διαδικασίες αξιολόγησης και υλοποίησης ενός τέτοιου προγράµµατος και να διαπιστώσουν το σύστηµα διαφάνειας που ακολουθείται στην ΕΕ για την έγκριση σχετικών προτάσεων.

Εργαστήριο µε θέµα τη διαχείριση διασυνοριακού υδάτινου σώµατος.

Το παιχνίδι ρόλων αποτελεί ένα µεθοδολογικό εργαλείο ιδανικό για εµβάθυνση σε θέµατα στα οποία υπάρχει έντονη αντιπαράθεση και κοινωνικά διλήµµατα, όπως είναι η διαχείριση των φυσικών πόρων. Οι συµµετέχοντες, µε το συντονισµό ειδικού εµψυχωτή, χρησιµοποιώντας τεχνικές δράµατος δηµιούργησαν οι ίδιοι τους ρόλους και το «Σενάριο» που εκτυλίσσεται γύρω από ένα ποτάµι, σύµφωνα µε το οποίο κλήθηκαν να πάρουν µία σηµαντική απόφαση για το µέλλον του, ενώ µε επιχειρήµατα ανέπτυξαν τους ρόλους τους. Στόχος του παιχνιδιού ήταν να αναδειχτούν οι πολλαπλές και συχνά αλληλοσυγκρουόµενες απόψεις που µπορεί να υπάρχουν σχετικά µε τη διαχείριση ενός διασυνοριακού ποταµού ή µιας λίµνης. Να «µπουν» στη θέση του άλλου, να κατανοήσουν και να σεβαστούν τη διαφορετική του άποψη σε σχέση µε το αµφιλεγόµενο ζήτηµα. Παράλληλα, να εξασκηθούν σε δεξιότητες επικοινωνίας, επιχειρηµατολογίας και επίλυσης συγκρούσεων.

Βήµα 3. Λίµνη ∆οϊράνη

∆ιασυνοριακό υδάτινο σώµα

Παραδοσιακή αλιεία

Η πλουσιότερη της Ευρώπης σε είδη ψαριών

Προστατευόµενη περιοχή (Natura 2000)

Σταδιακό άδειασµα

∆ραστηριότητες:

Περιήγηση σε 2 διαφορετικά σηµεία της λίµνης

Εργαστήριο σχετικά µε τα διασυνοριακά ύδατα

∆ειγµατοληψία και ανάλυση νερού

Παιχνίδι ρόλων

Εφαρµογή της οδηγίας-πλαίσιο της ΕΕ για το Νερό.

Περίπατος στη φύση και στον πολιτισµό.

Οι νέοι πραγµατοποίησαν οικοπερίπατο στον ορεινό όγκο του Μπέλλες. Κατά την περιήγησή τους αυτή ξεναγήθηκαν σε παλιά µοναστήρια, γεφύρια, τυροκοµεία, εργαστήρια χειροτεχνίας της περιοχής και έκαναν στάσεις σε χωριά παρατηρώντας την αρχιτεκτονική τους φυσιογνωµία. Προσφέρθηκε στους νέους αναψυχή και αναζωογόνηση µέσα από τη γνωριµία τους µε τον τόπο που τους φιλοξενούσε. Στόχος ήταν να αναδειχτεί το πώς τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά ενός τόπου (γεωγραφική θέση, υψόµετρο, µορφολογία, σύσταση εδάφους, κ.ά.), παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή, τον πολιτισµό και την εξέλιξη

7

του τόπου αυτού ανά τους αιώνες. Να συνδεθούν τα στοιχεία του περιβάλλοντος και του πολιτισµού και να επιτευχθεί η βαθύτερη εκτίµηση αµφοτέρων από τους συµµετέχοντες.

Βήµα 4. Νοµός Σερρών

Όρος Μπέλλες

Ποταµός Στρυµόνας

Προστατευόµενες (Natura 2000) περιοχές

Περιοχές µε παραδοσιακή αρχιτεκτονική και γέφυρες

Αντικείµενα παραδοσιακής τέχνης

Μουσεία

∆ραστηριότητες:

Οικολογικό µονοπάτι

Πολιτιστικό µονοπάτι

Εργαστήριο πολιτιστικής ποικιλότητας

Εργαστήριο µε θέµα τον οικο-τουρισµό και τον αγρο-τουρισµό.

Ο αγρο- και οικο-τουρισµός αποτελούν µορφές εναλλακτικού, ήπιου τουρισµού, ταχύτατα αναπτυσσόµενες. Βασίζονται στην ανάδειξη των µοναδικών, πρωτότυπων στοιχείων µιας περιοχής, τόσο από πλευράς φυσικού περιβάλλοντος όσο και από πλευράς πολιτισµού. Έγινε παρουσίαση από τον ειδικό και δουλειά σε οµάδες. Εξετάστηκαν στοιχεία που µπορούν να αναδειχθούν µέσα από τον αγρο- και οικο- τουρισµό, όπως η αναβίωση των παραδόσεων του τόπου, τα ξεχασµένα έθιµα ή τα µουσικά ακούσµατα, οι αρχιτεκτονικές τάσεις, οι παλιές τέχνες, τα µνηµεία που σκέπασε ο χρόνος, η συµβολή των ηλικιωµένων στην καταγραφή και διατήρηση παλιών συνηθειών, ιστοριών, µονοπατιών, συνταγών. Έτσι οι νέοι εξοικιώθηκαν µε τις τρέχουσες πρωτοβουλίες και πρακτικές στον τοµέα του οικοτουρισµού, ενός από τα εργαλεία που µπορεί να προωθήσει τη βιώσιµη τοπική ανάπτυξη. ∆όθηκε µια βασική επιµόρφωση και κατάρτιση στους νέους στο θέµα, ώστε να µπορούν µελλοντικά να ασχοληθούν µε εναλλακτικές µορφές απασχόλησης και να αναπτύξουν αντίστοιχες πρωτοβουλίες στη χώρα τους.

Πολυπολιτιστικές βραδιές. Οι συµµετέχοντες µέσα από σειρά δραστηριοτήτων (µαγειρική, τοπικές ενδυµασίες, µουσική, χοροί κ.λπ.) ανέδειξαν ένα µέρος της πολιτιστικής τους ταυτότητας, και έδωσαν την ευκαιρία στους υπόλοιπους νέους να γνωρίσουν καλύτερα τον πολιτισµό και την ιστορία τους και να κατανοήσουν τον τρόπο σκέψης και την συµπεριφορά τους. Στόχος ήταν να γνωρίσουν οι συµµετέχοντες τον πολιτισµό όλων των συµµετεχουσών χωρών και να διαπιστώσουν οµοιότητες και διαφορές στον τρόπο σκέψης. Να γίνει µία ουσιαστική προσέγγιση που να επιτρέψει τη µεγιστοποίηση των τελικών αποτελεσµάτων, στο βαθµό που αυτά εξαρτώνται από την αλληλεπίδραση µεταξύ όλων των νέων.

Επίσκεψη στο ΒΒΚΚ. Ξενάγηση και πραγµατοποίηση εκπαιδευτικού προγράµµατος.

Οργανωµένη ξενάγηση στις θεµατικές του ενότητες (Κήπος των Αισθήσεων, Υδρόφιλα Είδη, Θυµάρια, Φασκόµηλα, Τοξικά Φυτά, Παραθαλάσσια, Αργυρόχρωµος Κήπος, Εκπαιδευτικός

8

Ποόκηπος, Πετρόκηπος, Βραχόκηπος κ.ά.) και πραγµατοποίηση συµµετοχικών, βιωµατικών παιδαγωγικών δραστηριοτήτων. Στόχος της επίσκεψης ήταν να διαπιστώσουν οι νέοι τη µεγάλη ποικιλία της χλωρίδας της περιοχής της ΝΑ Ευρώπης. Να ανακαλύψουν, µέσα από τις δραστηριότητες τους πολλαπλούς ρόλους που καλείται να παίξει ένας βοτανικός κήπος στην προστασία και ανάδειξη της αυτοφυούς χλωρίδας, στην επιστηµονική έρευνα σε όλους τους τοµείς, την περιβαλλοντική εκπαίδευση, την πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση των πολιτών την εξυπηρέτηση αναγκών αναψυχής. Να εκτιµήσουν βαθύτερα το φυσικό περιβάλλον.

Βήµα 5. ΒΒΚΚ, Ποντοκερασιά, Κιλκίς

Κήπος των Αισθήσεων

Φυσικό δρυοδάσος

Μονοπάτι της Βιοποικιλότητας

Μονοπάτι της Περιπέτειας

Εκπαιδευτικός Ποόκηπος

Αρωµατικά-Φαρµακευτικά-Υδροχαρή και Υπαλπικά φυτά

∆ραστηριότητες:

Οργανωµένη ξενάγηση στους χώρους του Εργαστηρίου

Περιβαλλοντικές δραστηριότητες-παιχνίδια

Επίδειξη και εργαστήριο Χαρακτικής

Συζήτηση στρογγυλής τράπεζας

Τα φαρµακευτικά φυτά. Ειδικοί παρουσίασαν τα αρωµατικά φυτά, τη χρήση τους στην παραδοσιακή και σύγχρονη ιατρική, καθώς και την αξιοποίησή τους µέσα από τη βιοτεχνολογία. Στόχος της δραστηριότητας ήταν να συνειδητοποιήσουν οι νέοι ότι τα φαρµακευτικά φυτά κατέχουν ιδιάζουσα θέση σε όλους τους πολιτισµούς και όλες τις εποχές και να ενηµερωθούν για τις µεθόδους συλλογής, αποξήρανσης, διατήρησης και χρήσης των φυτών αυτών.

Εργαστήριο σύνθεσης υλικού για τον πολιτισµό και το περιβάλλον. Οι νέοι παρουσίασαν το υλικό που συνέλεξαν από τις χώρες τους, το οποίο αναδεικνύει πτυχές σύνδεσης της βιοποικιλότητας και της πολιτιστικής ποικιλότητας των τόπων τους (ποιήµατα, µύθοι, τραγούδια, φωτογραφίες κ.λπ.). Αξιοποίησαν το φωτογραφικό και άλλο υλικό από τις επισκέψεις τους στη διάρκεια του προγράµµατος, συζήτησαν µε βάση το υλικό αυτό και αποπειράθηκαν να το συνθέσουν σε µορφή πόστερ. Στόχος του εργαστηρίου ήταν παρουσιαστεί και να συζητηθεί το υλικό που συλλέχτηκε από τους νέους το σχετικό µε τον πολιτισµό και το περιβάλλον. Να ενισχυθεί έτσι ο διαπολιτισµικός χαρακτήρας του Προγράµµατος µέσα από τη διερεύνηση ποικίλων τρόπων αλληλοσύνδεσής τους.

Η Αξιολόγηση

Ενδιάµεση-διαµορφωτική. Οι νέοι αξιολογούσαν στο τέλος κάθε ηµέρας τις καθηµερινές δραστηριότητές τους µε παιχνίδια, συζητήσεις και µικρά ερωτηµατολόγια σχολίαζαν το περιεχόµενο των δράσεων, καθώς και πρότειναν τρόπους για καλύτερη διεξαγωγή τους από

9

οργανωτικής πλευράς. Τα σχόλια αυτά και οι ιδέες των νέων ενσωµατώνονταν όσο ήταν δυνατόν στις επόµενες ηµέρες του προγράµµατος. Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι δραστηριότητες εξελίσσονταν ακολουθώντας τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των νέων µε σκοπό την ποιοτική βελτιστοποίηση των επιδιωκόµενων αποτελεσµάτων.

Τελική. Στο τέλος του προγράµµατος οι συµµετέχοντες συµπλήρωσαν κατάλληλα σχεδιασµένα ερωτηµατολόγια για την αξιολόγηση του συνολικού προγράµµατος αλλά και των επιµέρους δράσεων του. Συνολικά, η πλειοψηφία των νέων έκρινε το Πρόγραµµα θετικά. Οι περισσότεροι δήλωσαν «αρκετά» έως «πάρα πολύ» ικανοποιηµένοι σε θέµατα σχετικά µε την αειφόρο ανάπτυξη (βιοποικιλότητα, διασυνοριακά νερά, πολιτισµικά στοιχεία), την αλληλεπίδραση ανθρώπου – περιβάλλοντος, το ρόλο των νέων στη διαχείριση φυσικών πόρων, τις αξίες και τις αρχές της ΕΕ, τις δυνατότητες συµµετοχής τους σε αντίστοιχα Προγράµµατα, την ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους (έκφραση, επικοινωνία, συνεργασία, αυτο-εκτίµηση). ∆ήλωσαν «µερικώς» ικανοποιηµένοι σε θέµατα σχετικά µε την αειφόρο διαχείριση σε τοπικό επίπεδο. Σε σχέση µε το περιεχόµενο του Προγράµµατος δήλωσαν «αρκετά» έως «πάρα πολύ» ικανοποιηµένοι σε θέµατα σχετικά µε τη χρησιµότητα του Προγράµµατος και την ποικιλία των θεµάτων που κάλυψε, την ισορροπία πρακτικού και θεωρητικού µέρους, την ποιότητα των επισκέψεων, την ποιότητα των οµαδικών εργασιών και τη δυνατότητα για ενεργό συµµετοχή τους. Τέλος, δήλωσαν «µερικώς» ικανοποιηµένοι από την ποιότητα των διαλέξεων, το λιγοστό διαθέσιµο ελεύθερο χρόνο και την οργάνωση των µετακινήσεων, που ήταν µακρινές και χρονοβόρες.

Προοπτικές του προγράµµατος. Σε µια συζήτηση στρογγυλής τραπέζης οι νέοι συζήτησαν τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντά τους. Με καταιγισµό ιδεών προσπάθησαν να καταγράψουν πιθανές δράσεις που µπορούν να αναλάβουν από κοινού στο µέλλον, µε βάση τα ερεθίσµατα που δέχτηκαν από το παρόν πρόγραµµα, ώστε να το συνεχίσουν. Στόχος ήταν να κάνουν οι νέοι έναν απολογισµό των δράσεων και να αξιολογήσουν συνολικά το Πρόγραµµα, να βγάλουν τα δικά τους συµπεράσµατα και να διατυπώσουν προτάσεις για πιθανή συνέχειά του.

Συνολική Αξιολόγηση του Προγράµµατος. Έγινε αξιολόγηση της οργάνωσης, του περιεχοµένου και της αποτελεσµατικότητας των δράσεων του Προγράµµατος µε τη συµπλήρωση κατάλληλου ερωτηµατολογίου. Στόχος της αξιολόγησης ήταν να αποτιµηθεί συνολικά το πρόγραµµα και εξαχθούν χρήσιµα συµπεράσµατα που µπορούν να λειτουργήσουν ως ανατροφοδότηση για την εκπόνηση αντίστοιχων Προγραµµάτων “Νεολαία” στο µέλλον, τόσο από τη διοργανώτρια όσο και από τις συµµετέχουσες οργανώσεις.

Συµπεράσµατα

Στόχος της δράσης ήταν η κατανόηση από τους νέους της αλληλεξάρτησης της πολιτιστικής και βιολογικής ποικιλότητας παγκοσµίως και της ανάγκης διατήρησής της µέσω της προώθησης παρόµοιων δράσεων στη βάση µιας αειφορικής στρατηγικής για τη δηµιουργία στην περιοχή τους µιας µεγάλης πολυπολιτισµικής κοινότητας που αναπτύσσεται ειρηνικά και ευηµερεί. Καταβλήθηκε προσπάθεια από τους διοργανωτές ο σκοπός αυτός να επιτευχθεί µε δραστηριότητες που αποσκοπούσαν στην ενηµέρωση και την ευαισθητοποίηση των νέων, την ενίσχυση του διαπολιτισµικού διαλόγου, του αµοιβαίου σεβασµού και της συµφιλίωσης. Τα συµπεράσµατα από την αξιολόγηση της δράσης από τους νέους είναι πολύ ενθαρρυντικά αφού επιτεύχθηκαν σε ικανοποιητικό βαθµό οι περισσότεροι στόχοι. Η οµάδα εξέδωσε

10

αφίσα-ηµερολόγιο που αποδίδει το µήνυµα της δράσης. Αποµένει η παρακολούθηση της εξέλιξης της σύνδεσης της οµάδας των νέων, της επικοινωνίας, των συνεργασιών και του δικτύου που ενδεχοµένως θα δηµιουργήσουν. Η τελική «σύνθεση» θα διακινηθεί σε πολλούς ακόµη νέους, µέσω των συµµετεχουσών οργανώσεων και µέσω των ίδιων των νέων, µε σκοπό να µεγιστοποιηθεί ο πολλαπλασιαστικός χαρακτήρας των αποτελεσµάτων του Προγράµµατος. Τέλος, θετική κρίνεται η συνεργασία όλων των µη κυβερνητικών οργανώσεων για την επιτυχή ολοκλήρωση της δράσης που θα είναι η βάση για µελλοντικές οµαδικές προσπάθειες µε σκοπό την διατήρηση της βιοποικιλότητας µέσω παρόµοιων δράσεων πολυπολιτισµικής περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.

Ουσιαστική και σε βάθος επικοινωνία των συµµετεχόντων.

Αναλυτική συζήτηση σε θέµατα που αφορούν το πρόγραµµα.

∆ηµιουργία σχέσεων φιλίας και συνεργασίας, καθώς και ξεκίνηµα δικτύου µε σκοπό µελλοντικές περιβαλλοντικές δράσεις.

Έλεγχος στην πράξη του σχεδιασµού παρόµοιων δραστηριοτήτων.

Επίλογος

Ο ΒΒΚΚ δύναται να αποτελέσει το κέντρο ενός Οικοτουριστικού Κύκλου µε πλήθος δραστηριοτήτων στοχευµένων στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, µε ταυτόχρονη ορθολογική διαχείριση των διασυνοριακών βιολογικών και κοινωνικοπολιτιστικών πόρων.

11

Παράρτηµα

1. Το Πρόγραµµα “Νεολαία”

Το πρόγραµµα «Νεολαία» υποστηρίζει τις βραχυπρόθεσµες ανταλλαγές οµάδων νέων µεταξύ 15 και 25 ετών, την εθελοντική υπηρεσία για νέους µεταξύ 18 και 25 ετών και τις πρωτοβουλίες που δροµολογούν οι ίδιοι οι νέοι, προσφέρει την ευκαιρία για την κατάρτιση σχεδίων που συνδέονται µε άλλα κοινοτικά προγράµµατα, παρέχει στήριξη για την κατάρτιση νέων σχεδίων και την ενίσχυση της ανάπτυξης ικανοτήτων και της καινοτοµίας στον τοµέα της διεθνούς εργασίας µε νέους. Τα σχέδια του προγράµµατος αφορούν στην ενεργό συµµετοχή των νέων σε εθελοντική βάση και τους παρέχουν ευκαιρίες για την απόκτηση δεξιοτήτων και ικανοτήτων εκτός του πλαισίου των συστηµάτων επίσηµης εκπαίδευσης και κατάρτισης (µη τυπική µάθηση). Παρά το γεγονός ότι δεν εντάσσονται στο πλαίσιο επίσηµου εκπαιδευτικού προγράµµατος, τα σχέδια του προγράµµατος χαρακτηρίζονται από ένα προσεκτικά σχεδιασµένο πρόγραµµα ατοµικής και κοινωνικής εκπαίδευσης για τους συµµετέχοντες και εφαρµόζουν µεθόδους διαπολιτισµικής µόρφωσης. Το πρόγραµµα «Νεολαία» προσφέρει στους νέους ευκαιρίες για κινητικότητα και για ενεργό συµµετοχή στην οικοδόµηση της Ευρώπης της τρίτης χιλιετίας. Στόχος του είναι να συµβάλει στην πραγµάτωση της «Ευρώπης της γνώσης» και στη δηµιουργία ενός ευρωπαϊκού πλαισίου συνεργασίας για την ανάπτυξη πολιτικών για τη νεολαία, βασισµένων στην µη τυπική εκπαίδευση. Προωθεί την έννοια της δια βίου µάθησης και την ανάπτυξη δεξιοτήτων και ικανοτήτων, που συµβάλλουν µε τη σειρά τους στην ενεργό συµµετοχή του πολίτη. Το πρόγραµµα επιδιώκει την επίτευξη και τη διατήρηση µιας ισορροπίας µεταξύ της προσωπικής ανάπτυξης και της συλλογικής δραστηριότητας σε όλους τους τοµείς της κοινωνίας. Στόχοι του είναι 1) να ενταχθούν ευκολότερα οι νέοι στην κοινωνία και να ενθαρρυνθεί το πνεύµα πρωτοβουλίας τους, 2) να δοθεί βοήθεια στους νέους ώστε να αποκτήσουν γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες και να συνειδητοποιήσουν την αξία των εµπειριών αυτών, 3) να επιτρέψει στους νέους να εκφράσουν ελεύθερα το πνεύµα της αλληλεγγύης στην Ευρώπη και στον κόσµο και να υποστηρίξει την καταπολέµηση του ρατσισµού και της ξενοφοβίας, 4) να προωθήσει την καλύτερη κατανόηση της πολυµορφίας του κοινού ευρωπαϊκού πολιτισµού και της κοινής κληρονοµιάς, καθώς και των κοινών βασικών αξιών, 5) να συµβάλει στην κατάργηση όλων των µορφών διακρίσεων και να προωθήσει την ισότητα σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας και 6) να εισάγει το ευρωπαϊκό στοιχείο στα σχέδια, το οποίο θα έχει θετικό αντίκτυπο στο έργο των νέων σε τοπικό επίπεδο.

2. Ο Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων

Ο Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων (BBKK) βρίσκεται στον ορεινό όγκο των Κρουσσίων, σε µέσο υψόµετρο περίπου 600 µέτρων, πλησίον της Κοινότητας Ποντοκερασιά, στο ∆ήµο Κρουσσών του Νοµού Κιλκίς, 40 χλµ. από την πόλη του Κιλκίς, 80 χλµ. από την πόλη της Θεσσαλονίκης.

Κύρια αποστολή του ΒΒΚΚ είναι η συλλογή, διατήρηση, µελέτη και αξιοποίηση της Ελληνικής και της Βαλκανικής χλωρίδας. Στους στόχους του όµως συµπεριλαµβάνονται και η εκπαίδευση και αναψυχή των επισκεπτών και η κοινωνικοοικονοµική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής µέσω της ανάπτυξης του οικοτουρισµού.

Από τα 310 στρέµµατα της έκτασής του, τα µισά καλύπτονται από φυσικό δρυοδάσος. Στα υπόλοιπα φυτεύονται συλλογές αυτόχθονων φυτών µε σκοπό την εκτός τόπου διατήρησή τους.

Για εκπαιδευτικούς και ψυχαγωγικούς λόγους διαµορφώθηκαν το µονοπάτι της βιοποικιλότητας, το µονοπάτι της περιπέτειας, τεχνητές λίµνες και καταρράχτες. Οι ανάγκες του Κήπου για νερό καλύπτονται από τεχνητό φράγµα που έγινε δίπλα στον Κήπο.

Ο ΒΒΚΚ εγκαινιάστηκε το 2001, δηµιουργήθηκε µε εθνικούς και Ευρωπαϊκούς πόρους από ερευνητές του ΕΘΙΑΓΕ.

12

3. Μη τυπική περιβαλλοντική εκπαίδευση

Σε κείµενο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2001) γίνεται διάκριση µεταξύ τυπικής, µη τυπικής και άτυπης µάθησης. Τυπική (επίσηµη) είναι η µάθηση που παρέχεται τυπικά από έναν εκπαιδευτικό οργανισµό, είναι δοµηµένη (από άποψη στόχων, χρόνου και υποστήριξης της µάθησης) και οδηγεί στην πιστοποίησή της. Η επίσηµη µάθηση είναι σκόπιµη από την προοπτική του εκπαιδευόµενου. Μη-τυπική είναι η µάθηση που δεν παρέχεται τυπικά από έναν εκπαιδευτικό οργανισµό και δεν οδηγεί στην πιστοποίησή της. Είναι, εντούτοις, δοµηµένη (από άποψη στόχων, χρόνου και υποστήριξης της µάθησης) και σκόπιµη.

Η παραπάνω διάκριση βασίζεται στον κλασικό ορισµό της µη τυπικής µάθησης που δόθηκε από τους Coombs και Ahmed (1974): µη τυπική είναι η µάθηση που προκύπτει από οποιαδήποτε οργανωµένη εκπαιδευτική δραστηριότητα που λαµβάνει χώρα εκτός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήµατος, και που απευθύνεται σε συγκεκριµένες οµάδες του πληθυσµού (εκπαιδευόµενους), τόσο σε ενήλικες όσο και σε παιδιά και έχει συγκεκριµένους εκπαιδευτικούς στόχους. Η µη τυπική µάθηση έρχεται σε αντίθεση µε την τυπική µάθηση, η οποία λαµβάνει χώρα σε ένα προσχεδιασµένο πλαίσιο, είναι ένα οργανωµένο µαθησιακό γεγονός, συντελείται µε την παρουσία ενός ορισµένου εκπαιδευτή, επισηµοποιείται µε τη χορήγηση πιστοποιητικών επιτυχούς παρακολούθησης ή την πίστωση µε διδακτικές µονάδες και αξιολογείται µε βάση εξωτερικές προδιαγραφές (Eraut 2000).

Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση απευθύνεται σε ποικίλες οµάδες του γενικού πληθυσµού και στοχεύει στην προστασία του περιβάλλοντος µέσω της ενηµέρωσης, της ευαισθητοποίησης και του προβληµατισµού των πολιτών. Επιδιώκει το στόχο της µε δραστηριότητες που αποσκοπούν στην απόκτηση γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων που συντελούν στην κατανόηση και επίλυση των περιβαλλοντικών προβληµάτων σε παγκόσµιο, εθνικό και τοπικό επίπεδο. Η ∆ιακήρυξη της Θεσσαλονίκης (1997) αναφέρει ότι η έννοια της αειφορίας περιλαµβάνει όχι µόνο το περιβάλλον αλλά επίσης τα προβλήµατα της φτώχειας, τον πληθυσµού, της υγείας, της εξασφάλισης τροφής, της δηµοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωµάτων και της ειρήνης. Η αειφορία είναι σε τελική ανάλυση µια ηθική επιταγή, µια επιταγή αξιών στην οποία οι πολιτιστικές διαφοροποιήσεις και η παραδοσιακή γνώση οφείλουν να γίνονται δεκτά µε τον δέοντα σεβασµό. Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση αναφέρεται και ως εκπαίδευση για το περιβάλλον και την αειφορία και παρέχεται από διάφορους οργανισµούς (π.χ. µη κυβερνητικές περιβαλλοντικές οργανώσεις, µουσεία φυσικής ιστορίας, βοτανικούς κήπους κ.λπ.) µεταξύ των οποίων και τα σχολεία, τα οποία στο πλαίσιο των σχολικών εξωδιδακτικών δραστηριοτήτων τους συµπεριλαµβάνουν και την περιβαλλοντική εκπαίδευση (Γάντζου και Οικονόµου 2005). Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση αποτελεί αντιπροσωπευτικό παράδειγµα διαδικασίας µη τυπικής διαβουλευτικής µάθησης µε την έννοια που δίνει ο Eraut (2000), δηλαδή είναι αποτέλεσµα συστηµατικής σκέψης που αναθεωρεί τις εµπειρίες του παρελθόντος, δεσµεύεται στο παρόν στη λήψη απόφασης, στην επίλυση προβλήµατος και στο σχεδιασµό προγράµµατος άτυπης µάθησης και για το µέλλον σχεδιάζει µαθησιακούς στόχους και µαθησιακές ευκαιρίες. Έχει διεπιστηµονικό χαρακτήρα και λαµβάνει χώρα µέσα από συνεργατικές, οµαδικές δραστηριότητες –εργαστήρια και εργασία στο πεδίο.

Βιβλιογραφία

Eraut, M. (2000). Non-formal learning, implicit learning and tacit knowledge, in F. Coffield (Ed) The Necessity of Informal Learning, Bristol: Policy Press.

European Commission (2001). Communication: Making a European Area of Lifelong Learning a Reality, http://www.europa.eu.int/comm/education/life/ index.htm.

Coombs, P. and Ahmed, M. (1974). Attacking Rural Poverty: How Non-formal Education Can Help. Baltimore, MD: John Hopkins University Press.

Γάντζου, Μ., και Οικονόµου, Α. (2005). Η συνάντηση της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης µε το Σχολικό Επαγγελµατικό Προσανατολισµό. Πρακτικά 2ου Περιβαλλοντικού Συνεδρίου Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη 8-12 Οκτωβρίου 2005.