41
2008’de Türkiye Ekonomisi e c o n o m ic p o lic y re s e a rc h in s titu te e ko n o m ip o litika la rıa ra ştırm a e n stitü sü Fatih Özatay TEPAV, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi TBB, 25 Ocak 2008, İstanbul

2008’de Türkiye Ekonomisi

  • Upload
    deva

  • View
    100

  • Download
    0

Embed Size (px)

DESCRIPTION

2008’de Türkiye Ekonomisi. Fatih Özatay TEPAV, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi TBB, 25 Ocak 2008, İstanbul. Plan. A. 2008 I. Dış dünya II. Bugün neden farklı? III. İçerisi IV. 2008: Senaryolar ve Öngörüler B. Orta vadeli bir perspektif I. Temel sorunlar - PowerPoint PPT Presentation

Citation preview

Page 1: 2008’de Türkiye Ekonomisi

2008’de Türkiye Ekonomisi

e c o n o m i c p o l i c y r e s e a r c h i n s t i t u t ee k o n o m i p o l i t i k a l a r ı a r a ş t ı r m a e n s t i t ü s ü

Fatih Özatay TEPAV,

TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi

TBB, 25 Ocak 2008, İstanbul

Page 2: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 2

Plan A. 2008

I. Dış dünyaII. Bugün neden farklı?III. İçerisiIV. 2008: Senaryolar ve Öngörüler

B. Orta vadeli bir perspektifI. Temel sorunlarII. Statüko mu, reform mu?

Page 3: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 3

A. 2008

2002-20006 dönemine kıyasla daha kötü bir performans mı?

2007’den de mi kötü?

Page 4: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 4

I. Dış dünya (1) Sorular:

1. Resesyona girme eğilimi gösteren ABD ekonomisi, alınan önlemlerle (faiz indirimi ve iç talebi artırıcı 145 milyar dolarlık harcama planı) resesyonu önleyebilecek mi?

2. Bu önlemler uluslararası mali piyasalardaki temel sorunları çözecek mi?

Page 5: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 5

I.1 Dış dünya (2) Bu sorulara yanıt verebilmek için

soyutlama yapalım:Mali piyasalarda yeni bir karışıklık olma

olasılığı çok düşük olsun.Bu durumda alınan önlemlerin resesyon

olasılığını azaltması, ya da en azından resesyonun az hasarla atlatılmasını sağlaması beklenir.

Page 6: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 6

I.1 Dış dünya (3) Bu çerçevede resesyonun Türkiye

üzerine etkileri neler olabilir?Hangi kanal başat?

• Risk alma iştahında azalma,• İhraç ürünlerimize olan talebin azalması,• Emtia fiyatlarında düşüş.

Page 7: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 7

I.1 Dış dünya (4)Yeni mali şokların yaşanmadığı bir

dünyada, alınan önlemler de dikkate alındığında Türkiye ekonomisine yansıyacak olumsuzluk sınırlı olacaktır:• Kurda ve faizde olabilecek artışlar zamana

yayılır ve geçici nitelik taşırlar,• Emtia fiyatlarının enflasyona olumsuz etkisi

ortadan kalkar,• Dış kredi kanallarındaki sıkılaşmaya bağlı

olarak büyüme hızımız bir miktar düşer,• İçeride güven sarsılmaz.

Page 8: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 8

I.2 Dış dünya (5) 2008 performansımız açısından asıl

belirleyici olan uluslararası mali piyasalardaki temel sorunların ne ölçüde çözüldüğüdür.

Bu açıdan ‘derin’ şüpheler taşıyanlar azımsanmayacak sayıda:2007’nin ikinci yarısındaki likidite

enjeksiyonları yeni şokları engellemedi (illiquidity/insolvency).

FED’in son faiz indirimi negatif tepki yarattı.

Page 9: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 9

I.2 Dış dünya (6) Bloomberg (24 ocak, saat 16.07):

New York regulators are pushing the biggest U.S. Financial institutions to rescue bond insurers and avert credit-rating downgrades that may further disrupt financial markets.

…the infusion (fresh capital) would help stave off credit rating downgrades of the industry’s two largest companies, and the 2.4 trillion $ debt they guarantee.

…News that regulators met with bankers prompted a global rally in stocks.

Page 10: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 10

I.2 Dış dünya (7) Bloomberg (24 ocak, saat 16.07):

…The bond insurers scare people to death.

…If the bonds are downgraded, investors who are required to hold only the highest-rated securities may be forced to sell.

The lower rating may also reduce the value of the holdings, forcing more writedowns at banks and securities firms.

Page 11: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 11

I.2 Dış dünya (8) Bloomberg (24 ocak, saat 16.07):

…It’s almost impossible to gauge how much banks stand to lose if the bond insurers are stripped of their AAA ratings as few have disclosed the extent of their hedges.

The bond insurers have rapidly come to be regarded as one of the key systemic threats in 2008.

Page 12: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 12

I.2 Dış dünya (9) Dolayısıyla standart bir resesyon

tehlikesinden farklı bir tehlikeyle karşı karşıyayız.

Tehlike: Mali piyasalardaki temel sorunlar çözülmedikçe hep büyük bir şok riski kapıda olacak.

Page 13: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 13

I.2 Dış dünya (10) Temel sorunlar:

Opaklık, Alınan büyük riskler, Güvenilmeyen kredi notları, Riskleri sigortalayanların

kredibilitesindeki erozyonBELİRSİZLİK…KİM İYİ, KİM KÖTÜ?YOKSA İFLAS ETMEK ÜZERE Mİ?

Page 14: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 14

I.2 Dış dünya (11) Bernanke, 17 Ocak 2008 (Testimony):

ABD ve bazı sanayileşmiş ülkelerdeki mali piyasalar önemli bir gerginlik yaşıyor.

Mortgage kredilerinin kalitesi hakkında artan şüpheler mali piyasalardaki karışıklığın tetikleyicisi oldu.

Eşik altı kredilerin geri ödenmeme oranındaki yükselme yüksek kredi notuna sahip mali araçların bile zarar yazdıracağı korkusunu artırdı.

Page 15: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 15

I.2 Dış dünya (12) Bernanke, 17 Ocak 2008 (devam):

Bu gelişme çok sayıda mali aracın kredi notunun sorgulanmasına neden oldu.

Yatırımcılar kompleks mali ürünleri fiyatlayamamaya başladılar. Bu araçları tutma arzusu giderek azaldı. Böylelikle, bu mali araçlar vasıtasıyla sağlanan kredi hacminde önemli bir daralma oldu.

Page 16: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 16

I.2 Dış dünya (13) Bernanke, 17 Ocak 2008 (devam):

Bu türden mali araçların sponsoru durumundaki büyük bankalar ve finans kurumları, bu süreçte büyük zararlar yazmaya başladılar.

Bu beklenmedik zararlar bu kurumların da kredi hacminde büyük daralmaya neden oldu.

Page 17: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 17

II. Bugün neden farklı? (1) Uluslararası mali piyasalarda yakın

geçmişte başka çalkantılar da oldu:2004’ün Mayıs:

• 16 mart (ABD: housing starts and permits),• 4 mayıs (ABD: factory orders),• 4 mayıs (FOMC toplantı sonrası basın

açıklaması)Acaba FED faiz artırımını öne çekecek ve

çok daha agresif mi olacak? Enflasyon tehlikesine karşı bir tavır.

Mali piyasalarda bir sorun yok.

Page 18: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 18

II. Bugün neden farklı? (2) Uluslararası mali piyasalarda yakın

geçmişte başka çalkantılar da oldu:2006 mayıs:

• Varlık fiyatlarında köpük?• ABD’de ikiz açık ne kadar sürer?• Çin hızlı büyümesini sürdürebilir mi?

Mali piyasalar ile 2004’e kıyasla daha ilgili. Ama şimdiki gibi ‘derin’ sorunlar yok.

Page 19: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 19

III. İçeride durum (1) Kazanımlar:

Parasal disiplin,Mali disiplin,2001’e kıyasla çok daha sağlam bir

bankacılık sektörü,2001’e kıyasla daha kuvvetli kurumlar,Kamunun giderek azalan borcu,

Page 20: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 20

III. İçeride durum (2) 2008’e başlarken sorunlar:

Yüzde 7-10 arasında inatçılık gösteren enflasyon,

Yüksek cari açık,Yükselme eğilimi gösteren işsizlik,Şirketler kesiminin bilançosundaki

hassasiyetler,Yüzde 4.5 civarında bir büyüme hızı,

Page 21: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 21

III. İçeride durum (3) 2008’e başlarken sorunlar:

2001’den bu yana uygulanan programın özü sorumlularca yeterince özümsenmiş durumda mı?

Reform tasarlama potansiyeli var mı?AB süreci?

Page 22: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 22

IV. 2008 (1) Uluslararası mali piyasalardaki

gelişmeler temel belirleyici olacak. Bizim yapacaklarımız ya da

yapmayacaklarımız dışarıda olan bitenin bize olan etkilerini azaltacak ya da artıracak.

Page 23: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 23

IV.1 2008: Olumlu senaryolar (2) Olumlu senaryo = Mali disiplin + dış

piyasalar karışmıyor + sosyal güvenlik reformu + mikro reformlarda bazı ufak adımlar.

Daha olumlu senaryo = Olumlu senaryo + 2009’a ilişkin kapsamlı mikro reform programı.

Page 24: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 24

IV.1 2008: Olumsuz senaryolar (3) Olumsuz senaryo = Mali disiplin +

sosyal güvenlik reformu + mikro reformlarda bazı olumlu adımlar + dış piyasalar karışıyor.

Daha olumsuz senaryo = Olumsuz senaryodan farklı olarak mikro reformlarda açılım yok.

Page 25: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 25

IV.2 2008: Öngörüler (4)

Tablo 1: 2008 için öngörülerSürdürülebilir 2008 İşsizlik Çekirdek

Senaryolar büyüme hızı büyüme hızı oranı enflasyon

Daha olumlu İleride yükselir %6 ve üzeri Düşme eğilimi Hedefle uyumlu

Olumlu Mevcut durum %5 - %6.5 Mevcut durum %5.5'in altında

Olumsuz Mevcut durum %3.0 - %4.5 Artar %7-%10

Daha olumsuz Mevcut durum %2.5 - %4.5 Daha hızlı artar %7-%10

Page 26: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 26

IV.2 2008: Öngörüler (5)

Tablo 1: 2008 için öngörülerCari açık Tüketici

Senaryolar Faiz Kur oranı enflasyonu

Daha olumlu %12.5 - %14.5 Değerlenme hızlı Sorun sürer %5.5 - %7.5

Olumlu %13.5 - %15.5 Değerlenme sürer Sorun sürer %6 - %8

Olumsuz %16 - %24 Yükselir Azalır %9 - %13

Daha olumsuz %17 - %25 Yükselir Azalır %9 - %13

Page 27: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 27

B. Orta vadeli bir perspektifSürdürülebilir büyüme hızımızı

%7’lere çıkarmak mümkün mü?

Gerekiyor mu?Para politikasını neler bekliyor?

Page 28: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 28

I. Temel sorunlar (1) Sürdürülebilir büyüme hızı AB’ye

yakınsamayı hızlandırmak ve işsizliği azaltmak için yeterli mi?

Page 29: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 29

I. Temel sorunlar (2) Tarihsel bir perspektif: Ortalama büyüme hızımız

(%)

Page 30: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 30

I. Temel sorunlar (3) AB15’in ortalama fert başına kıyasla

çeşitli ülkelerin fert başına gelirleri (%)

Korea/EU-15

Ireland/EU-15

China / EU-15

Turkey / EU-15

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

140%

1975

1976

1977

1978

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

Page 31: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 31

I. Temel sorunlar (4) 2001’den bu yana uygulanan

programın özü sorumlularca yeterince özümsenmiş durumda mı?

“Kendi kendine” reform tasarlayamamak.

Yüksek işsizlik oranı.

Page 32: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 32

I. Oluşabilecek temel sorunlar (5)

2001 2002 2003 2004 2005 Ort. Estonya CA 6,0 12,3 13,2 12,7 9,9 10,8 RF -0,5 0,3 1,6 -0,5 -1,7 -0,1 Letonya CA 9,6 7,7 8,2 12,6 11,1 9,8 RF 4,3 2,4 0,9 -1,9 -3,4 0,5 Romanya CA 5,5 3,3 5,7 7,5 7,9 6,0 RF 0,4 -2,2 5,2 4,6 -1,4 1,3 Bulgaristan CA 6,2 4,4 9,3 7,5 9,0 7,3 RF -2,0 -0,9 1,4 -2,4 -1,6 -1,1 Macaristan CA 3,4 4,0 9,0 8,8 8,4 6,7 RF 0,5 3,0 7,4 2,5 2,3 3,2 Litvanya CA 4,8 5,3 6,9 8,0 7,4 6,5 RF 4,6 3,4 4,1 1,5 -0,3 2,7

Page 33: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 33

I. Oluşabilecek temel sorunlar (6)

2001 2002 2003 2004 2005 Ort. Slovakya CA 8,5 8,1 0,9 3,4 6,6 5,5 RF 0,6 4,3 -2,1 -2,6 0,1 0,1 Hırvatistan CA 3,7 7,2 7,2 4,8 4,8 5,5 RF -1,3 -0,1 3,6 1,4 1,2 1,0 Çek Cum. CA 5,7 6,4 6,2 5,2 2,9 5,3 RF 0,0 0,9 1,9 -0,3 0,1 0,5 Polonya CA 2,9 2,6 2,2 4,2 3,2 3,0 RF 10,0 7,0 4,9 2,6 3,1 5,5 Türkiye CA -2,3 0,8 3,4 5,2 6,4 2,7 RF 19,6 10,1 11,0 11,9 6,7 11,9 Slovenya CA -0,2 -1,7 0,4 2,0 1,6 0,4 RF 0,3 0,5 1,1 1,0 1,5 0,9

Page 34: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 34

I. Oluşabilecek temel sorunlar (7)

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

0 2 4 6 8 10 12

Ortalama CA/GSYIH (%)

Ortala

ma Re

el Faiz

(%)

Page 35: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 35

II. Reform: Hemen, şimdi! (1) Fert başına gelirin üç bileşeni:

Milli gelir/istihdam: verimlilik

İstihdamın çalışabilir yaştaki nüfusa oranı

Çalışabilir yaştaki nüfusun toplam nüfus içindeki payı

Page 36: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 36

II. Reform: Hemen, şimdi! (2) Çalışabilir yaştaki nüfusun toplama oranı (%)

Page 37: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 37

II. Reform: Hemen, şimdi! (3) İstihdam oranımız düşük: Artırmalıyız

İstihdamın çalışabilir yaştaki nüfusa oranı (%)

EU-25EU-15

Turkey

USA

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006

Page 38: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 38

II. Reform: Hemen, şimdi! (4)İşgücü verimliliğimiz düşük: Artırmalıyız

Source: Country Economic Memorandum of Turkey, The World Babk

Fert başına milli gelirin bileşenleri Türkiye ve AB-15, 2004

Labor productivity (1)

80%

Age composition of population (3)

2%

Labor force participation (2)

18%

(1) GDP, purchasing power parity adjusted at constant 2000 international $ / labor force.(2) Labor force / population aged 15 to 64.(3) Population aged 15-64 / total population.

Page 39: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 39

II. Reform: Hemen, şimdi! (5)“Her gün bir yerden göçmek ne iyiHer gün bir yere konmak ne güzelBulanmadan donmadan akmak ne hoş

Dünle beraber gitti cancağızımNe kadar söz varsa düne aitŞimdi yeni şeyler söylemek lâzım.”

Mevlâna

Page 40: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 40

II. Reform: Hemen, şimdi! (6)Yeni şeyler: İkinci Nesil Reformlar

İstihdam üzerindeki vergi yükünün azaltılması,Daha nitelikli işgücü (beceri kursları+mesleki

eğitim),Yatırım ortamının iyileştirilmesi,Yargı reformu,Küçüklerin finansa erişimi,Tekelleşme ile mücadele,Enerji ve ulaştırma girdilerinde fiyat ve kalite sorunu,Yenilikçiliğin, araştırma ve geliştirmenin teşvik

edilmesi

Page 41: 2008’de Türkiye Ekonomisi

Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 41

III. Orta vadede para politikası TL ana eğilim olarak hep

değerlenecekse ne yapmak gerekiyor? Enflasyon hedeflemesi rejiminde

revizyon?