Upload
deva
View
100
Download
0
Embed Size (px)
DESCRIPTION
2008’de Türkiye Ekonomisi. Fatih Özatay TEPAV, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi TBB, 25 Ocak 2008, İstanbul. Plan. A. 2008 I. Dış dünya II. Bugün neden farklı? III. İçerisi IV. 2008: Senaryolar ve Öngörüler B. Orta vadeli bir perspektif I. Temel sorunlar - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
2008’de Türkiye Ekonomisi
e c o n o m i c p o l i c y r e s e a r c h i n s t i t u t ee k o n o m i p o l i t i k a l a r ı a r a ş t ı r m a e n s t i t ü s ü
Fatih Özatay TEPAV,
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
TBB, 25 Ocak 2008, İstanbul
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 2
Plan A. 2008
I. Dış dünyaII. Bugün neden farklı?III. İçerisiIV. 2008: Senaryolar ve Öngörüler
B. Orta vadeli bir perspektifI. Temel sorunlarII. Statüko mu, reform mu?
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 3
A. 2008
2002-20006 dönemine kıyasla daha kötü bir performans mı?
2007’den de mi kötü?
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 4
I. Dış dünya (1) Sorular:
1. Resesyona girme eğilimi gösteren ABD ekonomisi, alınan önlemlerle (faiz indirimi ve iç talebi artırıcı 145 milyar dolarlık harcama planı) resesyonu önleyebilecek mi?
2. Bu önlemler uluslararası mali piyasalardaki temel sorunları çözecek mi?
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 5
I.1 Dış dünya (2) Bu sorulara yanıt verebilmek için
soyutlama yapalım:Mali piyasalarda yeni bir karışıklık olma
olasılığı çok düşük olsun.Bu durumda alınan önlemlerin resesyon
olasılığını azaltması, ya da en azından resesyonun az hasarla atlatılmasını sağlaması beklenir.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 6
I.1 Dış dünya (3) Bu çerçevede resesyonun Türkiye
üzerine etkileri neler olabilir?Hangi kanal başat?
• Risk alma iştahında azalma,• İhraç ürünlerimize olan talebin azalması,• Emtia fiyatlarında düşüş.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 7
I.1 Dış dünya (4)Yeni mali şokların yaşanmadığı bir
dünyada, alınan önlemler de dikkate alındığında Türkiye ekonomisine yansıyacak olumsuzluk sınırlı olacaktır:• Kurda ve faizde olabilecek artışlar zamana
yayılır ve geçici nitelik taşırlar,• Emtia fiyatlarının enflasyona olumsuz etkisi
ortadan kalkar,• Dış kredi kanallarındaki sıkılaşmaya bağlı
olarak büyüme hızımız bir miktar düşer,• İçeride güven sarsılmaz.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 8
I.2 Dış dünya (5) 2008 performansımız açısından asıl
belirleyici olan uluslararası mali piyasalardaki temel sorunların ne ölçüde çözüldüğüdür.
Bu açıdan ‘derin’ şüpheler taşıyanlar azımsanmayacak sayıda:2007’nin ikinci yarısındaki likidite
enjeksiyonları yeni şokları engellemedi (illiquidity/insolvency).
FED’in son faiz indirimi negatif tepki yarattı.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 9
I.2 Dış dünya (6) Bloomberg (24 ocak, saat 16.07):
New York regulators are pushing the biggest U.S. Financial institutions to rescue bond insurers and avert credit-rating downgrades that may further disrupt financial markets.
…the infusion (fresh capital) would help stave off credit rating downgrades of the industry’s two largest companies, and the 2.4 trillion $ debt they guarantee.
…News that regulators met with bankers prompted a global rally in stocks.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 10
I.2 Dış dünya (7) Bloomberg (24 ocak, saat 16.07):
…The bond insurers scare people to death.
…If the bonds are downgraded, investors who are required to hold only the highest-rated securities may be forced to sell.
The lower rating may also reduce the value of the holdings, forcing more writedowns at banks and securities firms.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 11
I.2 Dış dünya (8) Bloomberg (24 ocak, saat 16.07):
…It’s almost impossible to gauge how much banks stand to lose if the bond insurers are stripped of their AAA ratings as few have disclosed the extent of their hedges.
The bond insurers have rapidly come to be regarded as one of the key systemic threats in 2008.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 12
I.2 Dış dünya (9) Dolayısıyla standart bir resesyon
tehlikesinden farklı bir tehlikeyle karşı karşıyayız.
Tehlike: Mali piyasalardaki temel sorunlar çözülmedikçe hep büyük bir şok riski kapıda olacak.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 13
I.2 Dış dünya (10) Temel sorunlar:
Opaklık, Alınan büyük riskler, Güvenilmeyen kredi notları, Riskleri sigortalayanların
kredibilitesindeki erozyonBELİRSİZLİK…KİM İYİ, KİM KÖTÜ?YOKSA İFLAS ETMEK ÜZERE Mİ?
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 14
I.2 Dış dünya (11) Bernanke, 17 Ocak 2008 (Testimony):
ABD ve bazı sanayileşmiş ülkelerdeki mali piyasalar önemli bir gerginlik yaşıyor.
Mortgage kredilerinin kalitesi hakkında artan şüpheler mali piyasalardaki karışıklığın tetikleyicisi oldu.
Eşik altı kredilerin geri ödenmeme oranındaki yükselme yüksek kredi notuna sahip mali araçların bile zarar yazdıracağı korkusunu artırdı.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 15
I.2 Dış dünya (12) Bernanke, 17 Ocak 2008 (devam):
Bu gelişme çok sayıda mali aracın kredi notunun sorgulanmasına neden oldu.
Yatırımcılar kompleks mali ürünleri fiyatlayamamaya başladılar. Bu araçları tutma arzusu giderek azaldı. Böylelikle, bu mali araçlar vasıtasıyla sağlanan kredi hacminde önemli bir daralma oldu.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 16
I.2 Dış dünya (13) Bernanke, 17 Ocak 2008 (devam):
Bu türden mali araçların sponsoru durumundaki büyük bankalar ve finans kurumları, bu süreçte büyük zararlar yazmaya başladılar.
Bu beklenmedik zararlar bu kurumların da kredi hacminde büyük daralmaya neden oldu.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 17
II. Bugün neden farklı? (1) Uluslararası mali piyasalarda yakın
geçmişte başka çalkantılar da oldu:2004’ün Mayıs:
• 16 mart (ABD: housing starts and permits),• 4 mayıs (ABD: factory orders),• 4 mayıs (FOMC toplantı sonrası basın
açıklaması)Acaba FED faiz artırımını öne çekecek ve
çok daha agresif mi olacak? Enflasyon tehlikesine karşı bir tavır.
Mali piyasalarda bir sorun yok.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 18
II. Bugün neden farklı? (2) Uluslararası mali piyasalarda yakın
geçmişte başka çalkantılar da oldu:2006 mayıs:
• Varlık fiyatlarında köpük?• ABD’de ikiz açık ne kadar sürer?• Çin hızlı büyümesini sürdürebilir mi?
Mali piyasalar ile 2004’e kıyasla daha ilgili. Ama şimdiki gibi ‘derin’ sorunlar yok.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 19
III. İçeride durum (1) Kazanımlar:
Parasal disiplin,Mali disiplin,2001’e kıyasla çok daha sağlam bir
bankacılık sektörü,2001’e kıyasla daha kuvvetli kurumlar,Kamunun giderek azalan borcu,
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 20
III. İçeride durum (2) 2008’e başlarken sorunlar:
Yüzde 7-10 arasında inatçılık gösteren enflasyon,
Yüksek cari açık,Yükselme eğilimi gösteren işsizlik,Şirketler kesiminin bilançosundaki
hassasiyetler,Yüzde 4.5 civarında bir büyüme hızı,
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 21
III. İçeride durum (3) 2008’e başlarken sorunlar:
2001’den bu yana uygulanan programın özü sorumlularca yeterince özümsenmiş durumda mı?
Reform tasarlama potansiyeli var mı?AB süreci?
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 22
IV. 2008 (1) Uluslararası mali piyasalardaki
gelişmeler temel belirleyici olacak. Bizim yapacaklarımız ya da
yapmayacaklarımız dışarıda olan bitenin bize olan etkilerini azaltacak ya da artıracak.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 23
IV.1 2008: Olumlu senaryolar (2) Olumlu senaryo = Mali disiplin + dış
piyasalar karışmıyor + sosyal güvenlik reformu + mikro reformlarda bazı ufak adımlar.
Daha olumlu senaryo = Olumlu senaryo + 2009’a ilişkin kapsamlı mikro reform programı.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 24
IV.1 2008: Olumsuz senaryolar (3) Olumsuz senaryo = Mali disiplin +
sosyal güvenlik reformu + mikro reformlarda bazı olumlu adımlar + dış piyasalar karışıyor.
Daha olumsuz senaryo = Olumsuz senaryodan farklı olarak mikro reformlarda açılım yok.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 25
IV.2 2008: Öngörüler (4)
Tablo 1: 2008 için öngörülerSürdürülebilir 2008 İşsizlik Çekirdek
Senaryolar büyüme hızı büyüme hızı oranı enflasyon
Daha olumlu İleride yükselir %6 ve üzeri Düşme eğilimi Hedefle uyumlu
Olumlu Mevcut durum %5 - %6.5 Mevcut durum %5.5'in altında
Olumsuz Mevcut durum %3.0 - %4.5 Artar %7-%10
Daha olumsuz Mevcut durum %2.5 - %4.5 Daha hızlı artar %7-%10
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 26
IV.2 2008: Öngörüler (5)
Tablo 1: 2008 için öngörülerCari açık Tüketici
Senaryolar Faiz Kur oranı enflasyonu
Daha olumlu %12.5 - %14.5 Değerlenme hızlı Sorun sürer %5.5 - %7.5
Olumlu %13.5 - %15.5 Değerlenme sürer Sorun sürer %6 - %8
Olumsuz %16 - %24 Yükselir Azalır %9 - %13
Daha olumsuz %17 - %25 Yükselir Azalır %9 - %13
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 27
B. Orta vadeli bir perspektifSürdürülebilir büyüme hızımızı
%7’lere çıkarmak mümkün mü?
Gerekiyor mu?Para politikasını neler bekliyor?
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 28
I. Temel sorunlar (1) Sürdürülebilir büyüme hızı AB’ye
yakınsamayı hızlandırmak ve işsizliği azaltmak için yeterli mi?
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 29
I. Temel sorunlar (2) Tarihsel bir perspektif: Ortalama büyüme hızımız
(%)
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 30
I. Temel sorunlar (3) AB15’in ortalama fert başına kıyasla
çeşitli ülkelerin fert başına gelirleri (%)
Korea/EU-15
Ireland/EU-15
China / EU-15
Turkey / EU-15
0%
20%
40%
60%
80%
100%
120%
140%
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 31
I. Temel sorunlar (4) 2001’den bu yana uygulanan
programın özü sorumlularca yeterince özümsenmiş durumda mı?
“Kendi kendine” reform tasarlayamamak.
Yüksek işsizlik oranı.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 32
I. Oluşabilecek temel sorunlar (5)
2001 2002 2003 2004 2005 Ort. Estonya CA 6,0 12,3 13,2 12,7 9,9 10,8 RF -0,5 0,3 1,6 -0,5 -1,7 -0,1 Letonya CA 9,6 7,7 8,2 12,6 11,1 9,8 RF 4,3 2,4 0,9 -1,9 -3,4 0,5 Romanya CA 5,5 3,3 5,7 7,5 7,9 6,0 RF 0,4 -2,2 5,2 4,6 -1,4 1,3 Bulgaristan CA 6,2 4,4 9,3 7,5 9,0 7,3 RF -2,0 -0,9 1,4 -2,4 -1,6 -1,1 Macaristan CA 3,4 4,0 9,0 8,8 8,4 6,7 RF 0,5 3,0 7,4 2,5 2,3 3,2 Litvanya CA 4,8 5,3 6,9 8,0 7,4 6,5 RF 4,6 3,4 4,1 1,5 -0,3 2,7
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 33
I. Oluşabilecek temel sorunlar (6)
2001 2002 2003 2004 2005 Ort. Slovakya CA 8,5 8,1 0,9 3,4 6,6 5,5 RF 0,6 4,3 -2,1 -2,6 0,1 0,1 Hırvatistan CA 3,7 7,2 7,2 4,8 4,8 5,5 RF -1,3 -0,1 3,6 1,4 1,2 1,0 Çek Cum. CA 5,7 6,4 6,2 5,2 2,9 5,3 RF 0,0 0,9 1,9 -0,3 0,1 0,5 Polonya CA 2,9 2,6 2,2 4,2 3,2 3,0 RF 10,0 7,0 4,9 2,6 3,1 5,5 Türkiye CA -2,3 0,8 3,4 5,2 6,4 2,7 RF 19,6 10,1 11,0 11,9 6,7 11,9 Slovenya CA -0,2 -1,7 0,4 2,0 1,6 0,4 RF 0,3 0,5 1,1 1,0 1,5 0,9
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 34
I. Oluşabilecek temel sorunlar (7)
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
0 2 4 6 8 10 12
Ortalama CA/GSYIH (%)
Ortala
ma Re
el Faiz
(%)
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 35
II. Reform: Hemen, şimdi! (1) Fert başına gelirin üç bileşeni:
Milli gelir/istihdam: verimlilik
İstihdamın çalışabilir yaştaki nüfusa oranı
Çalışabilir yaştaki nüfusun toplam nüfus içindeki payı
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 36
II. Reform: Hemen, şimdi! (2) Çalışabilir yaştaki nüfusun toplama oranı (%)
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 37
II. Reform: Hemen, şimdi! (3) İstihdam oranımız düşük: Artırmalıyız
İstihdamın çalışabilir yaştaki nüfusa oranı (%)
EU-25EU-15
Turkey
USA
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 38
II. Reform: Hemen, şimdi! (4)İşgücü verimliliğimiz düşük: Artırmalıyız
Source: Country Economic Memorandum of Turkey, The World Babk
Fert başına milli gelirin bileşenleri Türkiye ve AB-15, 2004
Labor productivity (1)
80%
Age composition of population (3)
2%
Labor force participation (2)
18%
(1) GDP, purchasing power parity adjusted at constant 2000 international $ / labor force.(2) Labor force / population aged 15 to 64.(3) Population aged 15-64 / total population.
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 39
II. Reform: Hemen, şimdi! (5)“Her gün bir yerden göçmek ne iyiHer gün bir yere konmak ne güzelBulanmadan donmadan akmak ne hoş
Dünle beraber gitti cancağızımNe kadar söz varsa düne aitŞimdi yeni şeyler söylemek lâzım.”
Mevlâna
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 40
II. Reform: Hemen, şimdi! (6)Yeni şeyler: İkinci Nesil Reformlar
İstihdam üzerindeki vergi yükünün azaltılması,Daha nitelikli işgücü (beceri kursları+mesleki
eğitim),Yatırım ortamının iyileştirilmesi,Yargı reformu,Küçüklerin finansa erişimi,Tekelleşme ile mücadele,Enerji ve ulaştırma girdilerinde fiyat ve kalite sorunu,Yenilikçiliğin, araştırma ve geliştirmenin teşvik
edilmesi
Ekonomide Durum: Riskler ve Politika Öncelikleri Slide 41
III. Orta vadede para politikası TL ana eğilim olarak hep
değerlenecekse ne yapmak gerekiyor? Enflasyon hedeflemesi rejiminde
revizyon?