1

ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΦΟΛΗ

ΠΑΙΓΑΓΩΓΙΚΗΣ & ΤΔΦΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΔΚΠΑΙΓΔΥΣΗΣ

Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Δ.

Παράρηημα Θεζζαλονίκης

Δηήζιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Καηάρηιζης

Δ.Π.ΠΑΙ.Κ.

“ΕΠΙΤΑΦΥΝΟΜΕΝΗ ΜΑΘΗΣΗ”

Πηστιακή Εργαζία Των Σποσδαζηριών

Ανηωνιάδοσ Μαρίας

Γρηγοριάδοσ Βαζιλικής

Μάθημα:Παιδαγωγική Ψστολογία & Διαπροζωπικές Στέζεις

Δπόπηης Καθηγηηής: Οικονόμοσ Ανδρέας

Μάιος 2010

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΡΟΛΟΓΟΣ ..................................................................................................................... 3

ΚΕΦΑΛΑΛΟ 1: Εγκζφαλοσ και μάκθςθ ........................................................................... 4

ΚΕΦΑΛΑΛΟ 2: Θ ανάπτυξθ του «κφκλου τθσ επιταχυνόμενθσ μάκθςθσ» ..................... 8

Μοντζλα μάκθςθσ ..................................................................................................... 8

Θ καταγωγι του «κφκλου» των επτά ςταδίων .......................................................... 8

Ροια είναι τα επτά ςτάδια του «κφκλου επιταχυνόμενθσ μάκθςθσ» ...................... 9

Θ μετάβαςθ ςτον «κφκλο» τεςςάρων ςταδίων ........................................................ 9

ΚΕΦΑΛΑΛΟ 3: Μζκοδοι επιταχυνόμενθσ μάκθςθσ ..................................................... 11

Μζκοδοσ Lozanov .................................................................................................... 11

Μζκοδοσ Tomatis .................................................................................................... 14

ΚΕΦΑΛΑΛΟ 4: Ρροςεγγίςεισ ......................................................................................... 16

Άρκουρ Νιλ .............................................................................................................. 16

Μαρία Μοντεςςόρι ................................................................................................. 18

Κόλιν όουη ............................................................................................................. 21

Ντζϊβ Μιζϊερ ............................................................................................................ 25

Μπόμπι Ντεπόρτερ .................................................................................................. 28

Ντάϊαν Λοφμανσ και Κάρεν Κόλμπεργκ. (Θ τάξθ που γελάει) ................................. 32

ΚΕΦΑΛΑΛΟ 5: ΕΦΑΜΟΓΕΣ ΣΤΘΝ ΕΚΡΑΛΔΕΥΣΘ .......................................................... 34

Ζνα αποτυχθμζνο ςχολείο γίνεται επιτυχθμζνο ..................................................... 34

Το πρόγραμμα Αναγνωςτικισ Αποκατάςταςθσ τθσ Νζασ Ηθλανδίασ ..................... 35

Το Supercamp ςτθν Καλιφόρνια των ΘΡΑ .............................................................. 36

Το μοντζλο ςυγκεντρωτικισ θγεςίασ τθσ Σιγκαποφρθσ .......................................... 40

Το αποκεντρωμζνο μοντζλο τθσ Νζασ Ηθλανδίασ................................................... 40

Τα νζα ςουθδικά μοντζλα ....................................................................................... 41

Το κινζηικο μοντζλο «επιςτροφι ςτισ ρίηεσ» .......................................................... 42

ΚΕΦΑΛΑΛΟ 6: Τεχνικζσ επιταχυνόμενθσ μάκθςθσ ....................................................... 44

Συμπεράςματα ......................................................................................................... 46

ΒΛΒΛΛΟΓΑΦΛΑ .......................................................................................................... 47

3

ΠΡΟΛΟΓΟ

Ο όγκοσ τθσ νζασ γνϊςθσ αυξάνεται ςυνεχϊσ με ραγδαίο ρυκμό. Αυτό φαίνεται από διάφορουσ δείκτεσ που παρουςιάηουν τθν αφξθςθ τθσ δθμοςιευμζνθσ γνϊςθσ, όπωσ είναι ο αυξανόμενοσ αρικμόσ δθμοςιευμζνων άρκρων ςε περιοδικά. Ακόμθ, ζχει υπάρξει μια γριγορθ αφξθςθ ςτα διπλϊματα ευρεςιτεχνίασ και τα πνευματικά δικαιϊματα που απονζμονται. Στθ δεκαετία του '90 δθμοςιεφκθκαν περιςςότερα επιςτθμονικά ζγγραφα από ό, τι ςτθ δεκαετία του '80, όπου αντιςτοίχωσ ιταν περιςςότερα από τθ δεκαετία του '70, και οφτω κακεξισ. Θ αφξθςθ των ερευνθτϊν PHD, που δθμιουργοφν τθ νζα γνϊςθ, ζχει επιταχυνκεί. Ζχει υπάρξει επίςθσ μια αφξθςθ των επιχειριςεων και των ιδρυμάτων (π.χ. τριτοβάκμια εκπαίδευςθ) που παράγουν τθ νζα γνϊςθ.

Θ νζα γνϊςθ δίνει ςτθν τεχνολογία τθ δυνατότθτα με τθν επεξεργαςία τθσ να δθμιουργεί περαιτζρω νζα γνϊςθ. Ραραδείγματοσ χάριν, θ νζα γνϊςθ χρθςιμοποιικθκε για να δθμιουργιςει το προθγμζνο λογιςμικό υπολογιςτϊν και τα θλεκτρονικά τθλεςκόπια που, ςτθ ςυνζχεια, ζκαναν δυνατι τθν γνϊςθ για διάφορα μζρθ που δεν ιταν κατανοθτά πριν. Θ αφξθςθ αυτισ τθσ γνϊςθσ απαιτεί και τθν γριγορθ διάδοςι τθσ, αλλά και τθν γριγορθ επεξεργαςία και απόκτθςθ από τουσ δζκτεσ τθσ (Sweeney & Daly, 2002).

Ο κόςμοσ ζχει αναπτφξει μια εκπλθκτικι ικανότθτα να αποκθκεφει πλθροφορίεσ και να τισ προςφζρει ςε διάφορεσ μορφζσ και ςχεδόν αυτόματα ςε όλουσ τουσ ανκρϊπουσ. Αυτι θ ικανότθτα ζχει φζρει επανάςταςθ τόςο ςτισ επιχειριςεισ, όςο και ςτθν παιδεία, τθν εργαςία αλλά και ςε όλεσ τισ δραςτθριότθτεσ που κεωροφμε ςαν κάτι δεδομζνο. Ρλζον, μπορεί θ οικία του κακενόσ να μετατραπεί ςε κζντρο μάκθςθσ, δουλειάσ και ψυχαγωγίασ. Θ αλλαγι αυτι κα μεταμορφϊςει τα ςχολεία, τισ επιχειριςεισ, τα εμπορικά κζντρα και κα αλλάξει τθν ζννοια τθσ εργαςίασ (Dryden & Vos, 1999).

Εάν θ εκμάκθςθ αποτελεί τθν κφρια πλζον ικανότθτα αυτισ τθσ εποχισ λόγω τθσ αυξανόμενθσ γνϊςθσ, τότε θ επιταχυνόμενθ μάκθςθ είναι το ανταγωνιςτικό πλεονζκτθμα. Η επιταχυνόμενθ μάκθςθ είναι θ ςυνεχϊσ αυξανόμενθ απόκτθςθ και χριςθ τθσ νζασ γνϊςθσ με ελάχιςτθ ι καμία απϊλεια κατανόθςθσ. Το ςθμαντικό ανταγωνιςτικό πλεονζκτθμα πθγαίνει ςε εκείνα τα άτομα και ιδρφματα που ζχουν πετφχει ςτθν επιταχυνόμενθ μάκθςθ. Οι επιχειριςεισ που είναι γριγορεσ ςτο να μάκουν και να χρθςιμοποιιςουν τθ νζα γνϊςθ ζχουν τα ανταγωνιςτικό πλεονζκτθμα ςε ςχζςθ με εκείνουσ που είναι πιο αργοί. Σε αυτιν τθν εποχι τθσ γνϊςθσ, και ο πλοφτοσ και θ δφναμθ προζρχονται από τθν επιταχυνόμενθ μάκθςθ.

Θ πραγματικι ερϊτθςθ είναι εάν είναι δυνατό να επιταχυνκεί θ ανκρϊπινθ μάκθςθ. Μποροφμε να μάκουμε τισ ίδιεσ δεξιότθτεσ με τθν ίδια ι καλφτερθ κατανόθςθ ςε λιγότερο χρόνο, απλά χρθςιμοποιϊντασ τισ νζεσ τεχνολογίεσ και διαδικαςίεσ; Θ απάντθςθ, όπωσ κα αναπτυχκεί και παρακάτω, είναι ςίγουρα ναι (Sweeney & Daly, 2002).

4

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Εγκζφαλοσ και μάθηςη

“Αν μπορείσ να το ονειρευτείσ,

μπορείσ και να το κάνεισ”

Walt Disney

Αυτό που ξεχωρίηει τον άνκρωπο από τα υπόλοιπα ηϊα τθσ φφςθσ είναι ζνα καταπλθκτικό όργανο, που όμοιό του δεν μπορεί κανζνασ να βρει ι να καταςκευάςει. Ρρόκειται για τον εγκζφαλο, ο οποίοσ αποτελεί τον ιςχυρότερο θλεκτρονικό υπολογιςτι ςτον κόςμο. Ρεριλαμβάνει τζςςερισ διαφορετικοφσ εγκεφάλουσ:

1. Ζναν ενςτικτϊδθ εγκζφαλο

2. Ζναν εξιςορροπθτικό εγκζφαλο

3. Ζνα ςυναιςκθματικό εγκζφαλο

4. Και τον εκπλθκτικό εγκεφαλικό φλοιό

Ο εγκζφαλοσ ζχει δφο πλευρζσ που λειτουργοφν ςε πλιρθ αρμονία:

Τον αριςτερό «ακαδθμαϊκό» εγκζφαλο, και

Τον δεξιό «δθμιουργικό» εγκζφαλο

Ριςτεφεται ότι ο εγκζφαλοσ ζχει πολλά διαφορετικά κζντρα νοθμοςφνθσ, όμωσ λίγοι είναι αυτοί που αναπτφςςουν περιςςότερο από ζνα μικρό μζροσ αυτισ τθσ λανκάνουςασ ικανότθτασ.

Ο εγκζφαλοσ λειτουργεί ςε τζςςερα τουλάχιςτον διαφορετικά θλεκτρικά κφματα, όπωσ τζςςερισ ραδιοφωνικοί ςτακμοί ι τθλεοπτικά κανάλια. Το πιο εξελιγμζνο μζροσ του ζχει ζξι διαφορετικά ςτρϊματα. Επίςθσ, υπάρχει ο ενεργόσ ςυνειδθτόσ εγκζφαλοσ και ο αςυνείδθτοσ εγκζφαλοσ. Κα πρζπει να αναφερκεί, ότι ζνα μεγάλο μζροσ από τισ γνϊςεισ που απορροφοφμε, τισ μακαίνουμε υποςυνείδθτα.

Λδιαίτερθ ζμφαςθ πρζπει να δοκεί ςτα διαφορετικά κζντρα νοθμοςφνθσ, γιατί ςτθν κεωρία που ζχει αναπτυχκεί με βάςθ αυτιν τθν ιδιαιτερότθτα του εγκεφάλου, ςτθρίηεται θ επιταχυνόμενθ μάκθςθ. Ο ψυχολόγοσ του πανεπιςτθμίου του Harvard κακθγθτισ Howard Gardner ζχει αναλφςει επί χρόνια τον ανκρϊπινο εγκζφαλο και τθν επίδραςθ που ζχει ςτθν εκπαίδευςθ. Ο Gardner, λοιπόν, υποςτθρίηει ότι ο κάκε άνκρωποσ ζχει πολλζσ διαφορετικζσ νοθμοςφνεσ. Θ τυπικι εκπαίδευςθ δίνει ζμφαςθ ςε δφο μόνο από αυτζσ: τθ γλωςςικι, τθν ικανότθτα δθλαδι να διαβάηουμε, να γράφουμε και να επικοινωνοφμε, και τθ μακθματικι-λογικι, τθν ικανότθτα αντίςτοιχα να κάνουμε λογικοφσ ςυλλογιςμοφσ και να υπολογίηουμε. Αυτζσ τισ δυο νοθμοςφνθσ μετράνε και τα γνωςτά τεςτ νοθμοςφνθσ, τα οποία μετράνε τον δείκτθ νοθμοςφνθσ του κάκε ανκρϊπου. Εκτόσ όμωσ από αυτζσ υπάρχουν και άλλεσ νοθμοςφνεσ, όπωσ είναι:

Μουςικι: είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμζνθ ςε ςυνκζτεσ, μουςικοφσ, κ.ά.

5

Χωρικι και οπτικι: ικανότθτα που υπάρχει ςε αρχιτζκτονεσ, ηωγράφουσ, πιλότουσ, κ.ά.

Κιναιςκθτικι νοθμοςφνθ ι φυςικι νοθμοςφνθ: όπου είναι εξαιρετικά ανεπτυγμζνθ ςε ακλθτζσ και χορευτζσ

Διαπροςωπικι νοθμοςφνθ: είναι θ ικανότθτα να επικοινωνοφμε με τουσ άλλουσ και τθν ζχουν κυρίωσ οι πωλθτζσ και οι διαπραγματευτζσ.

Ενδοπροςωπικι νοθμοςφνθ: είναι θ ικανότθτα να γνωρίηουμε τον εαυτό μασ. Είναι το είδοσ αυτό τθσ νοθμοςφνθσ, που επιτρζπει τθν άντλθςθ πλθροφοριϊν που βρίςκονται αποκθκευμζνεσ ςτο υποςυνείδθτο νου, και τζλοσ θ

Φυςιοκρατικι νοθμοςφνθ: όπου είναι θ ικανότθτα να ςυνεργάηεται ο άνκρωποσ με τθν φφςθ.

Από ζρευνεσ που ζχουν γίνει ζχει διαπιςτωκεί ότι υπάρχουν τουλάχιςτον τρεισ τφποι ςτον τομζα τθσ μάκθςθσ:

Απτικοί τφποι (ι κιναιςκθτικοί): είναι τα άτομα που μακαίνουν καλφτερα με τθν κίνθςθ, τθν επαφι, τθν εμπειρία και τον πειραματιςμό.

Οπτικοί τφποι: είναι αυτοί που μακαίνουν καλφτερα όταν βλζπουν εικόνεσ των αντικειμζνων που πρζπει να μάκουν.

Ακουςτικοί τφποι: αυτοί που μακαίνουν μζςα από τουσ ιχουσ, τθν μουςικι ι τθν ομιλία.

Συνικωσ οι περιςςότεροι άνκρωποι μακαίνουν καλφτερα ςυνδυάηοντασ και τα τρία ςτιλ μάκθςθσ με διαφορετικό τρόπο. Πταν ςυνδυάηονται πολλζσ ικανότθτεσ του εγκεφάλου, τότε θ αφομοίωςθ των πλθροφοριϊν είναι πολφ καλφτερθ. Από αυτζσ τισ ικανότθτεσ, οι παρακάτω τρεισ είναι εξαιρετικά ςθμαντικζσ για τθν μάκθςθ:

1. Ρωσ αποκθκεφουμε και ανακαλοφμε τισ πλθροφορίεσ ςτθ μνιμθ μασ γριγορα, λεπτομερειακά και αποτελεςματικά

2. Ρωσ μποροφμε να τισ χρθςιμοποιιςουμε για να λφςουμε προβλιματα

3. Ρωσ μποροφμε να τισ χρθςιμοποιιςουμε για να δθμιουργιςουμε νζεσ ιδζεσ

Για τισ δφο πρϊτεσ, χρθςιμοποιοφμε θ μοναδικι ικανότθτα του εγκεφάλου να αναγνωρίηει πρότυπα και διαςυνδζςεισ. Για τθν τρίτθ, μακαίνουμε πϊσ να ςπάμε τα πρότυπα, πϊσ να αναςυνδυάηουμε τισ πλθροφορίεσ με νζουσ τρόπουσ. Θ αποκικευςθ πλθροφοριϊν ςε πρότυπα και με ιςχυροφσ ςυνειρμοφσ είναι το πρϊτο βιμα για τθν ανάπτυξθ των ανεκμετάλλευτων ικανοτιτων του εγκεφάλου μασ. Αυτό είναι ζνα από τα κυριότερα κλειδιά για να βελτιωκεί θ ικανότθτα να κυμόμαςτε τα πάντα. Ρρζπει, δθλαδι, να το ςυνδζςουμε με μια ζντονθ εικόνα και να χρθςιμοποιιςουμε μία ι περιςςότερεσ ικανότθτεσ του εγκεφάλου.

Λδιαίτερθ μνεία πρζπει να γίνει και για τα ςυναιςκιματα και τισ ςκζψεισ του ανκρϊπου, τα οποία επθρεάηουν τθν ανάπτυξθ του ατόμου. Τθν άποψθ αυτι υποςτθρίηει ο David Goleman, ο οποίοσ πιςτεφει ότι θ ςυναιςκθματικι νοθμοςφνθ είναι πιο ςθμαντικι από τθν ακαδθμαϊκι νοθμοςφνθ για τθν ανάπτυξθ ενόσ ςφαιρικοφ χαρακτιρα. Ακόμθ, υποςτθρίηει ότι ο δείκτθσ νοθμοςφνθσ, όπωσ μετριζται ςτα ςχολεία, ςυντελεί κατά 20% ςτθν επιτυχία τθσ ηωισ του ατόμου, ενϊ

6

το υπόλοιπο 80% αποτελοφν άλλοι παράγοντεσ, οι οποίοι αποτελοφν τθν ςυναιςκθματικι νοθμοςφνθ.

Μεγάλεσ αλλαγζσ ςτθν μακθςιακι ικανότθτα προκαλοφν και οι κετικζσ και αρνθτικζσ ςκζψεισ που κάνει το άτομο. Οι αλλαγζσ αυτζσ γίνονται ςτον εγκζφαλο και επθρεάηουν τον τρόπο που επεξεργάηεται, αποκθκεφει και ανακαλεί τισ πλθροφορίεσ. Ο εγκζφαλοσ του ανκρϊπου επθρεάηεται τόςο από τισ διαφορετικζσ τροφζσ, όςο και από τθν νοθτικι κατάςταςθ. Ζτςι, ν το άτομο βρίςκεται ςε κετικι ςυναιςκθματικι κατάςταςθ, ο εγκζφαλοσ εκλφει ενδομορφίνεσ που μοιάηουν με φυςικά οπιοφχα. Αυτζσ, με τθ ςειρά τουσ ενεργοποιοφν τθ ροι ακετυλχολίνθσ ενόσ ηωτικοφ νευροδιαβιβαςτι που επιτρζπει τθν αποτφπωςθ νζων αναμνιςεων ςε διάφορα μζρθ του εγκεφάλου. Θ ουςία αυτι ζχει χαρακτθριςτεί ωσ «το λάδι που επιτρζπει ςτθ μθχανι τθσ μνιμθσ να λειτουργεί. Πταν μειωκεί, θ μθχανι παγϊνει». Θ ακετυλχολίνθ όχι μόνο για να μπορεί να αποτυπϊνει καινοφριεσ αναμνιςεισ ο εγκζφαλοσ, αλλά και για να ανακαλεί τισ παλιζσ ςτθ μνιμθ. Στθ μείωςι τθσ ςυχνά οφείλεται θ νόςοσ Αλτηχάιμερ, όπου αρχικά ςτερεί από τουσ αςκενείσ τθν βραχυπρόκεςμθ μνιμθ και τελικά και τθν μακροπρόκεςμθ.

Ευτυχϊσ, οι νευροφυςιολόγοι κάνουν ςυνεχϊσ ςθμαντικζσ ανακαλφψεισ που αςκοφν μεγάλθ επίδραςθ ςτθ μάκθςθ, τθν μνιμθ και τθν υγεία. Οι τελευταίεσ ζρευνεσ ζδειξαν ότι το ςϊμα και ο νουσ λειτουργοφν ωσ ζνα ςφςτθμα. Θ κακθγιτρια δρ Candace Pert, ανακάλυψε τον οπιοφχο υποδοχζα του εγκεφάλου. Ρεριγράφει τουσ υποδοχείσ ςαν αιςκθτιρια μόρια, ςαν μικροςκοπικοφσ, μοριακοφσ αιςκθτιρεσ. Τα μικροςκοπικά πεπτίδια που προςαρμόηονται ςτουσ υποδοχείσ του νου δθμιουργοφν τα μόρια ςυναιςκθμάτων, τα οποία δεν περιορίηονται μόνο ςτον εγκζφαλο. Ππωσ λζει και θ Pert. «τα πεπτίδια είναι οι παρτιτοφρεσ που περιζχουν τισ νότεσ, τισ φράςεισ και τουσ ρυκμοφσ που επιτρζπουν ςτθν ορχιςτρα, το ςϊμα, να παίηει ςαν μια ενιαία οντότθτα.

Επομζνωσ, προκφπτει το ςυμπζραςμα ότι οι απαραίτθτεσ για τθν μάκθςθ αναμνιςεισ, είναι αποκθκευμζνεσ ςε όλα τα μζρθ του ςϊματοσ. Ζτςι, όταν ειςζρχονται ςτο ςϊμα νζεσ πλθροφορίεσ από όλεσ τισ αιςκιςεισ, ακοι, όραςθ, αφι ι όςφρθςθ, τα μνθμονικά αποτυπϊματα αποκθκεφονται όχι μόνο ςτον εγκζφαλο αλλά και ςτο ςϊμα. Με αυτό τον τρόπο το ςϊμα γίνεται ο αςυνείδθτοσ νουσ. Και ο νουσ και το ςϊμα λειτουργοφν ςαν ζνα ςφςτθμα ςτισ λειτουργίεσ του φιλτραρίςματοσ, τθσ αποκικευςθσ, τθσ μάκθςθσ και τθσ ανάμνθςθσ, οι οποίεσ αποτελοφν βαςικζσ λειτουργίεσ τθσ μάκθςθσ.

Ζτςι εξθγείται που ο κακθγθτισ του Ρανεπιςτθμίου τθσ Οξφόρδθσ Colin Blakemore, ςτο βιβλίο του The mind Medicine (Το νοθτικό φάρμακο), περιγράφει τον ανκρϊπινο εγκζφαλο ωσ τον πιο πολφπλοκο μθχανιςμό του ςφμπαντοσ. Με παρόμοιο τρόπο εκφράςτθκε και ο Bill Ο’Brien, πρϊθν πρόεδροσ τθσ αμερικάνικθσ αςφαλιςτικισ εταιρίασ Hanover Insurance Company λζγοντασ ότι «θ μεγαλφτερθ ανεξερεφνθτθ περιοχι ςτον κόςμο είναι ο χϊροσ που βρίςκεται ανάμεςα ςτα αυτιά μασ». Αυτι θ ςυναρπαςτικι εξερεφνθςθ αρχίηει με τθν γνϊςθ λειτουργίασ του εγκεφάλου. Συνεχίηει όμωσ πιο αποτελεςματικά με τθν ςυςτθματικι χρθςιμο-ποίθςθ. Θ παροιμία αν δεν το χρθςιμοποιείσ, το χάνεισ, ιςχφει όχι μόνο για τουσ μυσ το ςϊματοσ, αλλά και για τον εγκζφαλο.

7

Χρθςιμοποιείτε και τα δυο μαηί ωσ ζνα ενιαίο ςφνολο και θ μάκθςθ κα είναι ευκολότερθ και απλοφςτερθ

8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ανάπτυξη του «κφκλου τησ επιταχυνόμενησ μάθηςησ»

Ο «κφκλοσ τθσ επιταχυνόμενθσ μάκθςθσ» είναι μια εκπαιδευτικι προςζγγιςθ που εμφανίςτθκε για πρϊτθ φορά ςτα μζςα τθσ δεκαετίασ του ’90. Αρχικά διαρκρϊκθκε ςε 7 ςτάδια μάκθςθσ, όμωσ ζνασ πιο πρόςφατοσ ςχεδιαςμόσ προτείνει 4 φάςεισ, που ενϊνονται μεταξφ τουσ ςε ζνα άρρθκτο ςφνολο.

Μοντζλα μάκθςθσ

Τα μοντζλα μάκθςθσ είναι αυτό ακριβϊσ που λζει το όνομά τουσ: μοντζλα. Δεν αποτελοφν τουσ κακεαυτό τρόπουσ μάκθςθσ. Αςχολοφνται με τισ μακθςιακζσ ικανότθτεσ των ανκρϊπων και ονομάηονται «φάςεισ», «ςτάδια», «γραμμζσ», «τρίγωνα» και «κφκλοι». Πλεσ αυτζσ οι ονομαςίεσ είναι μεταφορικζσ και μασ βοθκοφν να αντιλθφκοφμε τισ βαςικζσ αρχζσ των μοντζλων και να πάρουμε μια ςφντομθ γεφςθ από αυτά. Ο «κφκλοσ τθσ επιταχυνόμενθσ μάκθςθσ» κα μποροφςε να εξελιχκεί ςε κάτι πιο «κακαρό» και προςβάςιμο από όλουσ. Αυτό δε ςθμαίνει ότι ςυλλαμβάνει καλφτερα τθν ουςία τθσ μάκθςθσ. Μια πολφπλοκθ, ακατάςτατθ, ατομικι και καταςκευαςμζνθ εμπειρία δεν μπορεί να ςυρρικνωκεί από αυτό ι οποιοδιποτε άλλο μοντζλο ςε μια ςυμβολικι μεταφορά. Θ ςθμαςία του μοντζλου όμωσ είναι ότι βοθκά το δάςκαλο και το μακθτι να ςυνδθμιουργιςουν τισ προχποκζςεισ τθσ μάκθςθσ. Επίςθσ το μοντζλο καταγράφει κάποια ςθμεία αναφοράσ που βοθκοφν ςτθν ζρευνα. Δίνεται ζμφαςθ ςτθ λεπτομζρεια. Για κάκε ςτάδιο του «κφκλου» παρζχεται ζνα ςφνολο ςθμαντικϊν παρατθριςεων που διαμορφϊνουν τθ ςυνολικι άποψθ.

Ο «κφκλοσ» είναι μια καταςκευαςμζνθ κεωρία, ςυνεπϊσ είναι ζνασ τρόποσ ϊςτε τα πράγματα να βγάλουν νόθμα. Ορίηεται ωσ μια ςειρά επαναλαμβανόμενων φαινομζνων και ςυχνά εγείρει ςυηθτιςεισ που οδθγοφν τουσ μακθτζσ ςτθν αυτογνωςία, πάντα βζβαια μζςω τθσ μάκθςθσ. Ο δάςκαλοσ είναι ο κακοδθγθτισ και ο «κφκλοσ» παρζχει τα αναγκαία εργαλεία.

Η καταγωγι του «κφκλου» των επτά ςταδίων

Ο αρχικόσ «κφκλοσ» των 7 ςταδίων βαςίςτθκε ςε μεγάλο βακμό ςο ζργο των ερευνθτϊν τθσ εμπειρικισ μάκθςθσ, ειδικά ςτον Ντζθβιντ Κολμπ και τον Κερτ Λιοφιν. Ρροςπάκθςε να αναγνωρίςει τθ ςθμαςία του φυςικοφ και του ςυναιςκθματικοφ περιβάλλοντοσ ςτθ διαδικαςία τθσ γνϊςθσ. Στθν πορεία θ αξία τθσ ςυναιςκθματικισ ευαιςκθτοποίθςθσ αναδείχτθκε ωσ κυρίαρχο ςυςτατικό ςτθ διαμόρφωςθ του μακθςιακοφ περιβάλλοντοσ.

Στθ ςυνζχεια θ κεωρία του «κφκλου επιταχυνόμενθσ μάκθςθσ» εμπλουτίςτθκε από το ζργο του Μπζρνισ ΜακΚάρκυ και του Νεντ Χζρμαν πάνω ςτθν αξιοποίθςθ τθσ εικόνασ, του ιχου και τθσ κίνθςθσ για εκπαιδευτικοφσ ςκοποφσ. Επίςθσ αξιοποιικθκε θ ζρευνα του Χάουαρντ Γκάρντνερ ςτον τομζα του υπολογιςμοφ τθσ ευφυΐασ κακϊσ και διάφορεσ μελζτεσ για τθ λειτουργία τθσ μνιμθσ κα ι τθ βελτίωςι τθσ.

9

Θ τελικι διαμόρφωςθ τθσ κεωρίασ του «κφκλου» επθρεάςτθκε από άλλουσ δυο ςθμαντικοφσ τθσ εκπαίδευςθσ, τουσ Βιγκότςκι και Σαπόλςκι, οι οποίοι υποςτιριξαν ότι θ εγγφτθτα του εκπαιδευόμενου ςτο διδακτικό αντικείμενο και θ διαχείριςθ του άγχουσ κατά τθν πρόςλθψθ τθσ γνϊςθσ είναι ςτοιχεία που ςυμβάλλουν πολφ ςτθν αποτελεςματικι μάκθςθ. Ρροϊόν των παραπάνω επιδράςεων ιταν θ ζκδοςθ πολλϊν βιβλίων Επιταχυνόμενθσ Μάκθςθσ, τόςο για μακθτζσ όςο και για ενθλίκουσ.

Ποια είναι τα επτά ςτάδια του «κφκλου επιταχυνόμενησ μάθηςησ»

1. φνδεςη με τον κόςμο (διακεματικι προςζγγιςθ)

2. Γενική εικόνα

3. Περιγραφή του διδαςκομζνου αντικειμζνου

4. Ειςαγωγή (κεωρθτικι προςζγγιςθ)

5. Ενεργοποίηςη του μαθητή (πρακτικι εφαρμογι)

6. Επίδειξη

7. Επανάληψη / φνοψη

Η μετάβαςθ ςτον «κφκλο» τεςςάρων ςταδίων

Μια πιο ςφγχρονθ προςζγγιςθ του «κφκλου» αποςκοπεί ςτα εξισ:

1. Ζμφαςη: Με επιμονι ςε κομβικά ςθμεία του διδαςκομζνου αντικειμζνου αναδεικνφεται ο διδαςκόμενοσ και θ γνϊςθ θ ίδια. Ο διδάςκων δρα ςτο παραςκινιο.

2. Προςβαςιμότητα: Κατά τθν πορεία τθσ διδαςκαλίασ ο διδάςκων κατονομάηει κακζνα από τα ςτάδια του «κφκλου». Ζτςι είναι ευκολότερο ςτον διδαςκόμενο να προςαρμοςτεί ςε κάκε ςτάδιο τθσ εκπαιδευτικισ διαδικαςίασ και να το αφομοιϊςει.

3. Ευθυγράμμιςη: Ρρζπει με προςοχι και ςεβαςμό ςτον διδαςκόμενο να αναπροςαρμοςτεί ο «κφκλοσ επτά φάςεων ςτθ νζα, πιο λειτουργικι μορφι των τεςςάρων φάςεων.

Το αποτζλεςμα είναι ζνασ απλοποιθμζνοσ και αναδιαρκρωμζνοσ «κφκλοσ», που περιλαμβάνει τα ακόλουκα ςτάδια:

1. φνδεςη με τον κόςμο (διακεματικι προςζγγιςθ – περιλαμβάνει τα τρία πρϊτα ςτάδια του αρχικά «κφκλου»)

Θ γνϊςθ γίνεται οικεία, κακϊσ ςυνδζεται με γνϊςθ που ιδθ ζχει αποκτθκεί. Επίςθσ ςυνδυάηεται το διδαςκόμενο αντικείμενο με τθν κακθμερινότθτα, το φυςικό και ςυναιςκθματικό περιβάλλον.

2. Ενεργοποίηςη (περιλαμβάνει τα ςτάδια 4 και 5 τθσ παλιότερθσ δομισ)

Στο ςτάδιο αυτό ο διδαςκόμενοσ αςχολείται με τθ διαχείριςθ προβλθμάτων και ερωτιςεων που ςχετίηονται με το διδακτικό αντικείμενο. Το ςτάδιο ξεκινά με τθν παροχι τθσ αναγκαίασ κεωρθτικισ γνϊςθσ και ςυνεχίηει με αςκιςεισ και πρακτικζσ (π.χ. εργαςτθριακζσ) εφαρμογζσ.

10

3. Επίδειξη

Δίνεται θ ευκαιρία ςτον διδαςκόμενο να δείξει τθ γνϊςθ το μζςα από εργαςίεσ ζρευνασ ι πρακτικζσ εφαρμογζσ.

4. Επανάληψη / φνοψη

Ο διδάςκων οργανϊνει μικρζσ ομάδεσ εργαςίασ για τθν επαναδιαπραγμάτευςθ του κζματοσ. Στόχοσ να τονιςτοφν τα ςθμαντικότερα ςθμεία αλλά και να αναδειχτοφν τυχόν πτυχζσ του αντικειμζνου που δεν ζχουν φωτιςτεί επαρκϊσ.

11

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: Μζθοδοι επιταχυνόμενησ μάθηςησ

Μζκοδοσ Lozanov

Θ μουςικι επθρεάηει πολλοφσ τομείσ του ανκρϊπου, όπωσ είναι θ μάκθςθ, θ ζκφραςθ ςυναιςκθμάτων, θ κιναιςκθτικι του ικανότθτα κ.ά.

Σφμφωνα με τον George Lozanov, θ μουςικι βοθκάει ςτθν αποςτικιςθ μακθτικϊν κειμζνων. Κακϊσ θ μουςικι βοθκάει ςτθ χαλάρωςθ, εναρμονίηεται το πνεφμα με το ςϊμα και κατά ςυνζπεια μπορεί ο εγκζφαλοσ μασ να αποκθκεφςει νζεσ πλθροφορίεσ. Θ μζκοδοσ ζχει δυο κομμάτια. Στο πρϊτο, που αφορά τθν ϊρα τθσ μελζτθσ, θ κλαςςικι μουςικι κα πρζπει να είναι ενεργθτικι, ενϊ ςτο δεφτερο, που είναι μια μικρι επανάλθψθ, αμζςωσ πριν τον βραδινό φπνο, θ μουςικι κα πρζπει να είναι πακθτικι.

Αν κζλετε να εφαρμόςετε τθ ςυγκεκριμζνθ μζκοδο κα πρζπει τθν ϊρα τισ μελζτθσ ςασ να ακοφτε ενεργητική μουςική επιλζγοντασ, για παράδειγμα, ανάμεςα ςε:

Beethoven, κονςζρτο για πιάνο και ορχιςτρα No. 5 ςε ςι φφεςθ μείηονα, κονςζρτο για βιολί και ορχιςτρα ςε ρε μείηονα, Op. 61.

Mozart, ςυμφωνία ςε ρε μείηονα, «Haffner», και ςυμφωνία ςε ρε μείηονα «Prague». Κονςζρτο για βιολί και ορχιςτρα ςε λα μείηονα No. 5, ςυμφωνία ςε λα μείηονα No. 29 και ςυμφωνία ςε ςολ ελάςςονα No. 40.

Haydn, ςυμφωνία ςε Ντο μείηονα Νο. 101, «L’Horloge» και ςυμφωνία ςε ςολ μείηονα No. 94.

Brahms, κονςζρτο για βιολί και ορχιςτρα ςε ρε μείηονα, Οp. 77.

Tchaikovsky, κονςζρτο No. 1 ςε ςι φφεςθ ελάςςονα για πιάνο και ορχιςτρα.

Τθν ϊρα τθσ επανάλθψθσ οι πλθροφορίεσ διαβάηονται χαλαρά ςαν μια ςυηιτθςθ λίγθ ϊρα πριν τον φπνο, κάτι που ςφμφωνα με τον Lozanov βοθκάει για να περάςουν οι πλθροφορίεσ ςτθ μακροπρόκεςμθ μνιμθ. Θ επιλογι μπορεί να γίνει ανάμεςα ςε παθητική μουςική:

Corelli, Concerti Grossi, Op. 6. No. 2, 8, 5, 9. και Op. 4, No. 10, 11, 12.

Handel, The Water Music.

J.S.Bach, Φανταςία ςε ςολ μείηονα, Φανταςία ςε ντο ελάςςονα και Τρίο ςε ρε ελάςςονα, Κανονικζσ Ραραλλαγζσ και Τοκάτα.

Vivaldi, 5 κονςζρτα για φλάουτο και ορχιςτρα δωματίου.

Handel, κονςζρτο για όργανο και ορχιςτρα ςε ςι φφεςθ μείηονα, Op. 7, No. 6.

J.S.Bach, Ρρελοφδιο ςε ςολ μείηονα, «Dogmatic Chorales».

Couperin, ςονάτεσ για τςζμπαλο: «Le Parnasse», «L’Estree», J.F. Ramenau, «Pieces de clavecin» No. 1 και No. 5.

Αν δεν ζχετε ακοφςματα κλαςικισ μουςικισ και κζλετε να δοκιμάςετε τθ ςυγκεκριμζνθ μζκοδο, ξεκινιςτε να τθν εφαρμόηετε ςε μικρά και εφκολα κείμενα.

12

Ρροςζξτε επίςθσ τθν ζνταςθ τθσ μουςικισ θ οποία δεν κα πρζπει να είναι πολφ ιςχυρι (Ν.Γεωργιάδου).

Κατά τον Lozanov υπάρχουν τρεισ κφριοι φραγμοί ςτθ μάκθςθ:

1. Ο κριτικόσ-λογικόσ («το ςχολείο είναι δφςκολο οπότε θ μάκθςθ δεν είναι διαςκεδαςτικι και εφκολθ»). 2. Ο διαιςκθτικόσ-ςυναιςκθματικόσ («είμαι κουτόσ, επομζνωσ δε κα μπορζςω να μάκω»). 3. Ο κριτικόσ-θκικόσ («το διάβαςμα είναι ςκλθρι δουλειά, επομζνωσ καλά κα κάνω να το αποφεφγω»).

Ο Lozanov για να απομακρφνει τουσ φραγμοφσ ςτθ μάκθςθ λζει: «Ρρζπει να μπείτε ςτον υποκειμενικό κόςμο του μακθτι και να βρείτε τον φραγμό που τον δυςκολεφει ϊςτε να γνωρίςετε πωσ μπορείτε να βοθκιςετε».

Ο Lozanov πιςτεφει ότι οι καλοί δάςκαλοι απομακρφνουν τα εμπόδια τθσ μάκθςθσ όταν οι παρουςιάςεισ τουσ είναι λογικζσ, θκικζσ, απολαυςτικζσ και απαλλαγμζνεσ από το stress.

Επίςθσ, δουλεφει περιςςότερο με το υποςυνείδθτο επειδι πιςτεφει πωσ είναι ο ςθμαντικότεροσ παράγοντασ ςτθ διαδικαςία τθσ μάκθςθσ.

Πμωσ για να «μπει ςτο υποςυνείδθτο» χρειάηεται τθν κατάςταςθ χαλαρωμζνθσ επαγρφπνθςθσ, τθν οποία για να τθν πετφχει χρθςιμοποιεί τθ μουςικι μπαρόκ. Με λίγα λόγια χρθςιμοποιεί τθ μουςικι για να «ςερφάρει» ο δάςκαλοσ πάνω ςτον ιχο τθσ.

O Lozanov ανακάλυψε ότι θ μουςικι μπαρόκ εναρμονίηει το ςϊμα με τον εγκζφαλο. Λδιαίτερα ξεκλειδϊνει τθ ςυναιςκθματικι κλειδαριά που οδθγεί ςτθν υπερμνιμθ, που είναι το ςτεφανοειδζσ ςφςτθμα του εγκεφάλου. Επειδι το φαινόμενο τθσ μάκθςθσ είναι και ψυχικό φαινόμενο, αυτό το ςφςτθμα όχι μόνο επεξεργάηεται τα ςυναιςκιματα, αλλά είναι και ο ςφνδεςμοσ ανάμεςα ςτο ςυνειδθτό και το υποςυνείδθτο.

Θ μουςικι είναι θ λεωφόροσ που οδθγεί ςτο ςφςτθμα τθσ μνιμθσ. Ο Terry Wyler, Αμερικανόσ πρωτοπόροσ τθσ ταχυμάκθςθσ, ςχολιάηει πάνω ς’ αυτό τα εξισ: Πταν ο εγκζφαλοσ παράγει εγκεφαλικά κφματα άλφα και βιτα, τότε ο άνκρωποσ μπορεί να βιϊςει τα δικά του ςυναιςκιματα. Το επίπεδο χαλάρωςθσ ςτο οποίο βρίςκεται, του επιτρζπει να επιτφχει αυξθμζνο βακμό αυτοςυγκζντρωςθσ και ικανότθτα δθμιουργίασ και εγγραφισ ςτθ μακροπρόκεςμθ μνιμθ. Για να φτάςει ς’ αυτι τθν κατάςταςθ βοθκάνε πολλοί δρόμοι:

- Ο κακθμερινόσ διαλογιςμόσ

- Οι χαλαρωτικζσ αςκιςεισ ιδιαίτερα με τθ βοικεια τθσ βακιάσ αναπνοισ

- Οριςμζνα είδθ μουςικισ (π.χ. μπαρόκ). Αυτά τα είδθ μουςικισ μποροφν να οδθγιςουν ςτθν κατάςταςθ θρεμίασ, να χαλαρϊςουν το ςϊμα, να θρεμιςουν τθν αναπνοι και να θςυχάςουν τθ φλυαρία των κυμάτων βθτα. Πταν βρεκεί ο μακθτισ ςε αυτι τθν κατάςταςθ, τθσ χαλαρωμζνθσ αντίλθψθσ, τότε ο νουσ είναι εξαιρετικά δεκτικόσ ςτθν αποδοχι και αφομοίωςθ τθσ νζασ γνϊςθσ.

13

Ρολλοί ερευνθτζσ πιςτεφουν ότι ςε αυτι τθν κατάςταςθ ο εγκζφαλοσ ταξινομεί τισ νζεσ πλθροφορίεσ και τισ αποκθκεφει ςτισ ςωςτζσ τράπεηεσ μνιμθσ. Επίςθσ με τθ χαλάρωςθ, επανεξετάηουμε τουσ προςωπικοφσ νοθτικοφσ χάρτεσ (χάρτεσ εννοιϊν) ςτα κφρια ςθμεία και τότε ανοίγονται νζοι δρόμοι προσ το υποςυνείδθτο. Το υποςυνείδθτο μπορεί να παίξει ςθμαντικό ρόλο ςτθν ανάκλθςθ από τθ λικθ παραςτάςεων, γνϊςεων, εμπειριϊν και επαναφορά τουσ ςτθ μνιμθ (το ίδιο ςυμβαίνει και όταν ονειρευόμαςτε).

Η ιςτορία τησ βζλτιςτησ μάθηςησ

Στθ Σόφια, ςτο πειραματικό ςχολείο κοντά ςτον Lozanov, εργάςτθκε ο Βοφλγαροσ Ivan Barzakov, ο οποίοσ το 1978 μαηί με ομάδα δαςκάλων και ψυχολόγων ίδρυςαν το Εκπαιδευτικό Λνςτιτοφτο Barzak ςτθν Καλιφόρνια. Θ ςφηυγοσ του Randi, τον βοθκοφςε ςτα παιδαγωγικά εργαςτιρια, όπου πειραματιηότανε χρθςιμοποιϊντασ διάφορα είδθ μουςικισ και εικαςτικϊν τεχνϊν και μεταφορικζσ ιςτορίεσ (αφθγιςεισ- μφκουσ).

Με τθ μζκοδο αυτι εκπαίδευςε 10.000 περίπου δαςκάλουσ από 17 χϊρεσ. Τθ μζκοδο τθν ονόμαςε βζλτιςτη μάθηςη (Optima-learning) και τθν εφαρμόηει ςε όλα τα μακιματα, ςε αντίκεςθ με τον Lozanov που τθν εφιρμοςε μόνο για τισ ξζνεσ γλϊςςεσ. Για τθν ακρίβεια, ςυνδυάηει τισ ςυναυλίεσ του Lozanov μαηί με άλλα μουςικά ζργα και τισ επιλογζσ αυτζσ, τισ καταγράφει ςε καςζτεσ. Με προςοχι επιλζγει τα διαφορετικά είδθ μουςικισ με τζτοιο τρόπο ϊςτε να δθμιουργοφν αντίκεςθ «γιατί θ ποικιλία ενεργοποιεί το νου μασ και μασ κρατάει ςε επαγρφπνθςθ».

Επίςθσ, αλλάηει ςταδιακά τθν υφι του ιχου, από βιολί ςε φλάουτο, ςε μαντολίνο, κλειδόχορδο και πιάνο. Το αποτζλεςμα είναι μια μοναδικι κάκε φορά μουςικι αλλθλουχία που φζρνει γαλινθ, χαλάρωςθ και προςμονι.

Θ κετικι επίδραςθ ςτο άκουςμα αυτισ τθσ μουςικισ δεν είναι μόνο όςον αφορά ςτθν απομνθμόνευςθ των πλθροφοριϊν-γνϊςεων, αλλά και ςτθν καλλιζργεια τθσ φανταςίασ, τθν ανάπτυξθ τθσ δθμιουργικισ ςκζψθσ, το άνοιγμα προσ τθ λφςθ προβλθμάτων και λιψθ αποφάςεων.

Θ ςυμμετοχι ςε μια τάξθ με μουςικι τθσ Optima Learning, μοιάηει πολφ με το να παρακολουκείσ μια κλαςικι ταινία ςτθν οποία θ μουςικι, δρα ωσ υπόβακρο (υποςυνείδθτο) του κζματοσ όπου τα εικαςτικά ςτοιχεία ςυνδυάηονται με τθ μουςικι. Τα εικαςτικά ςτοιχεία μπορεί να είναι διάφορα (Ν.Γεωργιάδου, 2010).

14

Μζκοδοσ Tomatis

Ο Δρ. Αλφρζντ Σοματίσ γεννικθκε το 1920 ςτθ Νίκαια τθσ Γαλλίασ. Σποφδαςε ιατρικι ςτο Ραρίςι και ειδικεφτθκε ςτθν ωτορινολαρυγγολογία και ςτθ φωνιατρικι. Φςτερα από πολυετι ζρευνα κατζλθξε ςτο ςυμπζραςμα ότι το αυτί ςε ςυνεργαςία με το κεντρικό νευρικό ςφςτθμα ελζγχει τθν παραγωγι τθσ φωνισ. Ανζπτυξε τθ διαγνωςτικι και κεραπευτικι μζκοδο ακουςτικο-ψυχο-φωνολογίασ, Tomatis «test d'ecoute», που βαςίηεται ςτθ ςθμαντικι επίδραςθ που ζχει ςτθν ψυχικι και ςωματικι υγεία θ ςυνειδθτι ακρόαςθ και κατανόθςθ των ιχων. Το 1953 παρουςίαςε τθν ζρευνά του ςτθ Γαλλικι Ακαδθμία των Επιςτθμϊν, όπου και κατοχυρϊκθκε ωσ «Effet Tomatis», «Φαινόμενο Tomatis».

Το δεξί αυτί αντιςτοιχεί ςτθ μθτζρα και το αριςτερό ςτον πατζρα. Τυχόν τραφματα τθσ παιδικισ θλικίασ μάσ οδθγοφν ςτο να αποκλείουμε οριςμζνεσ ςυχνότθτεσ ιχου, με αποτζλεςμα αδυναμία επικοινωνίασ, μακθςιακζσ δυςκολίεσ, επικετικότθτα, κρίςεισ πανικοφ, κατάκλιψθ. Αυτά υποςτθρίηει θ μζκοδοσ Τοmatis και ιςχυρίηεται ότι με τθν κατάλλθλθ «θχοκεραπεία» μπορεί να αντιμετωπίςει τα παραπάνω προβλιματα και διάφορα άλλα ςε παιδιά και ενιλικεσ.

Ο Δρ. Aλφρεντ Τοματίσ λζει ότι αυτό που κάνει θ κεραπεία του είναι να δίνει ενζργεια ςτουσ ανκρϊπουσ. Το αυτί λειτουργεί για τον εγκζφαλο όπωσ ακριβϊσ το δυναμό ςτθν μπαταρία του αυτοκινιτου. Θ βαςικι ιδιότθτά του δεν είναι θ πακθτικι ακοι αλλά θ επεξεργαςία των ιχων και θ θλεκτροχθμικι ενεργοποίθςθ του εγκεφάλου, μια και το αυτί ενεργοποιεί τον εγκζφαλο κατά τα 2/3 ςε ςχζςθ με όλεσ τισ άλλεσ αιςκιςεισ. Σφμφωνα με τον ίδιο, ζνα καλό ακουόγραμμα δεν ςθμαίνει ότι αντιλαμβανόμαςτε και αποκωδικοποιοφμε ςωςτά τα «μθνφματα» που λαμβάνουμε από το περιβάλλον μασ. Το αυτί πρζπει να μπορεί να επιλζξει, να επεξεργαςτεί και να ιεραρχιςει τουσ ιχουσ ενεργοποιϊντασ κετικά τον εγκζφαλό μασ.

Θ πρϊτθ αίςκθςθ που αναπτφςςει ο άνκρωποσ είναι θ ακοι. Ξεκινάμε να ακοφμε λίγο πριν από τον πζμπτο μινα τθσ κφθςθσ, οςτζινα, μζςα από τθ ςπονδυλικι ςτιλθ τθσ μθτζρασ μασ. Ετςι, θ πρϊτθ φωνι που αναγνωρίηουμε είναι θ δικι τθσ και ενςτικτωδϊσ νιϊκουμε καλοδεχοφμενοι ι ανεπικφμθτοι αφοφ θχθτικά βιϊνουμε μαηί τθσ τθν καλι ι κακι ψυχολογία τθσ. Λδανικι ακουςτικά, και κατ' επζκταςθ νευρολογικά, κεωρείται θ κφθςθ κατά τθν οποία το ζμβρυο ακοφει κυρίωσ υψθλζσ ςυχνότθτεσ, που είναι οι ιχοι τθσ χαράσ και τθσ κετικισ ενζργειασ. Σαράντα θμζρεσ μετά τθ γζννθςθ, αρχίηει να αναπτφςςεται θ αζρινθ ακοι. Στο γονεϊκό περιβάλλον πια, το παιδί, εφοδιαςμζνο με ζνα υπερευαίςκθτο νευρικό ςφςτθμα, ακοφει και αναλφει ςυναιςκθματικά τισ φωνζσ των γονιϊν του, τισ ςυγκροφςεισ, τουσ καυγάδεσ, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο του απευκφνονται.

15

Ενασ από τουσ βαςικοφσ μθχανιςμοφσ άμυνασ και κωράκιςθσ του ανκρϊπου είναι το «κλείςιμο τθσ κουρτίνασ» ακρόαςθσ και ανάλυςθσ ιχων. Αυτι θ κακ' όλα φυςιολογικι αντίδραςθ ςυμβαίνει όταν ακοφμε πράγματα επϊδυνα, που κεωροφμε ότι μασ απειλοφν. Οι περιςςότερεσ και πιο ςθμαντικζσ κωρακίςεισ ακρόαςθσ γίνονται από τθν εμβρυακι θλικία και μζχρι τα 12. Ρρόκειται για μια ςθμαντικι νευρολογικι δυςλειτουργία, αφοφ το αυτί εξακολουκεί να αποκλείει από τον εγκζφαλο όλεσ τισ ςυχνότθτεσ που ζχει καταγράψει ςτο αςυνείδθτο ωσ επικίνδυνεσ.

Το αυτί ςυντονίηει τισ κινιςεισ, ελζγχει τθν ιςορροπία, τον μυϊκό τόνο, είναι απαραίτθτο για τθ χριςθ του λόγου, ζχει αντίκτυπο ςτθ φϊνθςθ άρα και ςτθν επικοινωνία, τροφοδοτεί το νευρικό ςφςτθμα και ενεργοποιεί τθν εγκεφαλικι δραςτθριότθτα. Θ φωνι μασ αναπαράγει μόνον τισ ςυχνότθτεσ που καταγράφει και αποκωδικοποιεί το αυτί. «Μποροφμε να ποφμε ότι όςο κάποιοσ χάνει τα πρίμα και δεν αναλφει τισ υψθλζσ ςυχνότθτεσ τόςθ απϊλεια ενζργειασ ζχει. Ετςι, ο κακζνασ μασ ενεργοποιείται ι αποδυναμϊνεται πρωταρχικά από τθν ίδια του τθ φωνι, και με τθν ίδια ζννοια, ενεργοποιεί ι κουράηει τον ςυνομιλθτι του», λζει θ κυρία Ευαγγελοποφλου.

«Το φυςιολογικό αυτί «ακροάται», που ςθμαίνει καταγράφει, αναλφει και αποκωδικοποιεί ςυχνότθτεσ από 125 μζχρι 8.000 Hertz, θχθτικά κφματα. Αυτό δεν είναι το ιδανικό, είναι το φυςιολογικό», εξθγεί θ κυρία Ευαγγελοποφλου ενϊ ζχει μπροςτά τθσ τα αποτελζςματά μου. «Τισ ίδιεσ ακριβϊσ ςυχνότθτεσ αναπαράγει και θ φωνι μασ. Το αριςτερό μασ αυτί αντιςτοιχεί ςτθ μθτζρα και το δεξί ςτον πατζρα. Εςείσ ακροάςτε από το αριςτερό μζχρι τα 750 Θertz και από το δεξί μζχρι τα 1.500. Αυτό δεν ςθμαίνει ότι ζχετε προβλιματα ακοισ. Σθμαίνει όμωσ ότι κάποιο γεγονόσ που ςασ ςυνζβθ όταν ιςαςταν τριϊν ετϊν το εκλάβατε ωσ τραγικό και για να επιβιϊςετε νευρολογικά αποκλείςατε θχθτικά τθ μθτζρα ςασ.

Επίςθσ, το δεξί αυτί πρζπει να είναι το θγετικό ςτθ διαδικαςία αφοφ το κζντρο ανάλυςθσ ιχου και ομιλίασ βρίςκεται ςτο αριςτερό θμιςφαίριο του εγκεφάλου. Σε εςάσ, θγετικό είναι το αριςτερό αυτί, που ςθμαίνει ότι ο ιχοσ πάει πρϊτα ςτο δεξί θμιςφαίριο και μετά πίςω ςτο αριςτερό για να αναλυκεί. Αυτι θ αριςτερι ακουςτικι πλευρίωςθ, όπωσ λζγεται, ςασ εξαντλεί νευρολογικά, ςασ προκαλεί λάκοσ ςτάςθ ςϊματοσ και ςκολίωςθ»!

Κακι ακρόαςθ πρακτικά ςθμαίνει ελλιπισ ενεργειακά τροφοδότθςθ του εγκεφάλου, άρα νευρολογικι εξάντλθςθ, λανκαςμζνθ ι υποκειμενικι ερμθνεία των ακουςμάτων, ζλλειψθ ςαφινειασ ςτον λόγο και ςτθ ςυμπεριφορά και κακι επικοινωνία. Συμπτϊματα τθσ κακισ ακρόαςθσ είναι θ ςφγχυςθ ςε ομόθχεσ λζξεισ, ο δυςανάγνωςτοσ γραφικόσ χαρακτιρασ, θ δυςκολία ςτθν κατανόθςθ γραπτϊν κειμζνων και ςτθν εςτίαςθ προςοχισ και θ κινθτικι αδεξιότθτα.

16

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: Προςεγγίςεισ

Άρκουρ Νιλ

ϋϋευχαριςτιζμαι να γίνονται ευτυχιςμζνα και να περπατάνε με ψθλά το κεφάλι

παιδιά που τα γνϊριςα δυςτυχιςμζνα, γεμάτα μίςοσ και φόβο.

Σο αν κα γίνου κακθγθτζσ πανεπιςτθμίου ι υδραυλικοί δε με νοιάηειϋϋ

Ο Α. Σ. Νιλ γεννικθκε ςτο Φόρφαρ τθσ Σκοτίασ το 1883, τζταρτοσ ςτθ ςειρά από τα δεκατρία παιδιά. Ο πατζρασ του ιταν διευκυντισ ςτο ςχολείο του χωριοφ, ζνασ ςτεγνόσ πουριτανόσ που εξουςίαηε τθν τάξθ του με ςιδερζνια πεικαρχία, χρθςιμοποιϊντασ μία ποικιλία από ςκλθρζσ (και δθμοφιλείσ για τθν εποχι εκείνθ) ςωματικζσ ποινζσ. Οι ςχζςεισ με τον πατζρα του ιταν εξαιρετικά δφςκολεσ γιατί τον υποτιμοφςε διαρκϊσ και δθμοςίωσ.

Σε θλικία 25 ετϊν, μετά από ςπουδζσ φιλολογίασ, ζγινε διευκυντισ ςε ζνα μικρό ςχολείο. Εκεί ζγραψε το πρϊτο του βιβλίο και άρχιςε ζνα διαμορφϊνει τισ ελευκεριακζσ εκπαιδευτικζσ του απόψεισ. Ζκανε ψυχανάλυςθ και επθρεάςκθκε από το Φροχδιςμό.

Το 1921 ίδρυςε το ςχολείο του, ςτθν αρχι ςτθ Γερμανία. Μετακινικθκε διαδοχικά ςτθν Αυςτρία και ςτθ Ν. Αγγλία (όπου το ςχολείο ονομάςτθκε Σάμερχιλ), πριν καταλιξει ςτθ ςθμερινι του τοποκεςία ςτο Leiston τθσ κομθτείασ του Suffolk.

O Νιλ μετατόπιςε τον άξονα τθσ αγωγισ από τθ μάκθςθ ςτθν ευτυχία του παιδιοφ, «το καλφτερο που μπορεί να ςυμβεί ςε ζνα παιδί είναι να μθ φοβάται»ϋ, ιςχυριηόταν. το παιδί είναι ευτυχιςμζνο όταν είναι ελεφκερο. Ζτςι, το Σάμερχιλ διοικείται από τα ίδια τα παιδιά που αυτοκυβερνϊνται, με τισ εβδομαδιαίεσ ςυνελεφςεισ τουσ ϊςτε να αποφευχκεί θ αναρχία. Τα μακιματα γίνονται με παραδοςιακό φιλελεφκερο τρόπο, αλλά οι μακθτζσ επιλζγουν τι, πότε και αν κα τα παρακολουκιςουν.

Ο Νιλ αναδείχκθκε ςε ειδιμων τθσ ελευκεριακισ εκπαίδευςθσ, ειδικά τισ δεκαετίεσ του ϋ60 και του ϋ70. Τα βιβλία του επθρζαςαν τθ φιλελεφκερθ παιδαγωγικι τθσ εποχισ. Χωρίσ να κακιερϊνει ζνα παιδαγωγικό δόγμα, χωρίσ καν να δίνει ενδιαφζρον ςτθν επιτυχθμζνθ μάκθςθ, ο Νιλ υπεραςπίςτθκε με πάκοσ μία αγωγι βαςιςμζνθ ςτθν ελευκερία. Κεωροφςε ότι με αυτόν τν τρόπο εξαςφαλίηεται ςτα παιδιά μία ευτυχιςμζνθ ηωι και θ διαμόρφωςθ μίασ ολοκλθρωμζνθσ προςωπικότθτασ, ακόμα κι αν θ ϋϋελευκερίαϋϋ αποβαίνει τελικά εισ βάροσ τθσ μακθτικισ επίδοςθσ ι τθσ

17

επαγγελματικισ επιτυχίασ, μία πικανότθτα που ο ίδιοσ παραδεχόταν με άνεςθ.

Ο Νιλ υπιρξε ζνασ εκλαϊκευτισ για τισ ελευκεριακζσ κεωρίεσ τθσ αγωγισ. Θ επιρροι του ςτθν εκπαίδευςθ δζχκθκε βαρφτατο πλιγμα από τθ ςυντθρθτικι ςτροφι «back to the basics» .

18

Μαρία Μοντεςςόρι

ϋϋδεν ανακάλυψα καμία εκπαιδευτικι μζκοδο.

Απλά ζδωςα ςε μερικά μικρά παιδιά τθν ευκαιρία να ηιςουνϋϋ

H Μαρία Μοντεςόρι υπιρξε μία Λταλίδα παιδαγωγόσ (1870-1952) που επινόθςε το μοντεςςοριανό παιδαγωγικό ςφςτθμα (γνωςτό και ςαν "μοντεςςοριανι μζκοδοσ"), που αποτζλεςε πρωτοπορία για τθν εποχι του και εξακολουκεί να εφαρμόηεται και ςιμερα ςε αρκετά ςχολεία που ονομάηονται "μοντεςςοριανά" ι "μοντεςςοριανζσ ςχολζσ".

Θ Μοντεςόρι γεννικθκε ςτο Κιαραβάλλε τθσ Ανκόνα και ςποφδαςε ςτο Ρανεπιςτιμιο Σαπιζντςα τθσ ϊμθσ, από όπου αποφοίτθςε ωσ θ πρϊτθ γυναίκα γιατρόσ τθσ πατρίδασ τθσ. Μζςα από τθν παιδιατρικι οδθγικθκε, ςαν ψυχολόγοσ και ταλαντοφχοσ παιδαγωγόσ που ιταν, ςτθν προςπάκεια για τθν ψυχολογικι και νοθτικι ανάπτυξθ του παιδιοφ, αςχολοφμενθ αρχικά με παιδιά με νοθτικι κακυςτζρθςθ ι ειδικζσ μακθςιακζσ ανάγκεσ. Σ' αυτόν τον αγϊνα ζδωςε ολόκλθρθ τθ ηωι τθσ.

Ζφτιαξε παιδαγωγικό υλικό, προςαρμοςμζνο ςτισ ανάγκεσ του παιδιοφ για όλα τα μακιματα, κετικά και κεωρθτικά, που αφοροφν τθ μόρφωςι του. Δθμιοφργθςε μόνθ τθσ εποπτικά μζςα διδαςκαλίασ και παιδαγωγικό υλικό για να γίνονται μζςω των αιςκιςεων κατανοθτά τα μακιματα του ςχολείου. Κατζλθξε ςτο ςυμπζραςμα ότι θ εξυπνάδα δεν ιταν ςπάνια και κα ιταν δυνατό να βρεκεί μία παιδαγωγικι που κα τθν ζφερνε ςτθν επιφάνεια ϋϋμελζτθςα τα παιδιά μου κι εκείνα μου δίδαξαν πϊσ να τα εκπαιδεφςωϋϋ

Θ επιτυχία τθσ μεκόδου τθσ αναςτάτωςε τον παιδαγωγικό κόςμο διεκνϊσ. Ακόμα και παιδιά με χαμθλό δείκτθ νοθμοςφνθσ, ζμπαιναν ςιγά - ςιγά ςτισ κανονικζσ τάξεισ του ςχολείου, κακϊσ απελευκερωνόταν το πνεφμα και θ ψυχι τουσ. Γι' αυτό μερικοί άνκρωποι, ακόμθ και επιςτιμονεσ, ςυνζδεςαν το όνομά τθσ με τα παιδιά με μακθςιακζσ δυςκολίεσ. Θ Μαρία Μοντεςςόρι όμωσ αςχολικθκε κατά βάςθ ςε όλθ τθ ηωι τθσ με όλα τα παιδιά, ανεξαρτιτωσ δείκτθ νοθμοςφνθσ ι μακθςιακισ ικανότθτασ, και ίδρυςε ςχολζσ ςε πολλά κράτθ για να εκπαιδεφεται προςωπικό ςτθ χρθςιμοποίθςθ του παιδαγωγικοφ υλικοφ αυτοφ, αλλά κυρίωσ ςτθν κατανόθςθ τθσ φιλοςοφίασ τθσ μεκόδου τθσ, γιατί δίδαξε πωσ αυτό είναι το πρϊτο κζμα για τθν επιτυχία.

Ο ςεβαςμόσ ςτθν προςωπικότθτα του παιδιοφ είναι θ πρϊτθ αρχι τθσ μεκόδου, και ζπειτα θ ελευκερία που κα βγει από τθν πεικαρχία. Άλλεσ αρχζσ τθσ μοντεςςοριανισ μεκόδου είναι:

19

- Θ εςωτερικι και εξωτερικι τάξθ ςτθ ςυγκρότθςθ του ανκρϊπου.

- Ο ςεβαςμόσ ςτο ζμψυχο και άψυχο περιβάλλον.

- Θ ατομικι προςπάκεια αλλά και θ καλι ςυνεργαςία με τον κόςμο του περιβάλλοντοσ.

- Θ μάκθςθ μζςω τθσ ζρευνασ που κα δϊςει τθ χαρά για τθ δουλειά και τθν ικανοποίθςθ για το αποτζλεςμα. Θ παντοειδισ άςκθςθ για τθν απόκτθςθ δυνατοτιτων.

- Λκανόσ άνκρωποσ ίςον ευτυχισ άνκρωποσ.

Θ Μαρία Μοντεςςόρι μετά από πολλζσ μετακινιςεισ λόγω των πολιτικϊν αναταραχϊν τθσ εποχισ Λςπανία, Ολλανδία, Λνδία, ξαναγφριςε ςτθν Ολλανδία το 1949 όπου και πζκανε το 1952, ςε θλικία 82 ετϊν. Από τότε μζχρι ςιμερα ο διεκνισ οργανιςμόσ που δθμιουργικθκε (Association Montessori International) κακοδθγεί και εποπτεφει τα Μοντεςςοριανά Σχολεία ςε όλο τον κόςμο. Στθν Ευρϊπθ, ςτισ Θ.Ρ.Α, ςτον Καναδά, ςτθν Αφρικι και ςτθν Αςία, ςε δεκάδεσ κράτθ ςτον κόςμο λειτουργοφν ςιμερα Μοντεςςοριανά ςχολεία.

Θ μοντεςοριανι μζκοδοσ είναι μια παιδαγωγικι που εςτιάηει ςτο μακθτι. Υπεραςπίηεται τθν ϋϋανοικτι τάξθϋϋ δθλαδι τθν εκτόσ των κυρϊν του ςχολικοφ ιδρφματοσ εκπαίδευςθ. Ζνα άλλο ιςχυρό ςθμείο είναι ότι κάκε παιδί κα πρζπει να διδάςκεται ανάλογα με τισ δυνατότθτεσ, τισ ιδιαιτερότθτεσ και τα ατομικά του ενδιαφζροντα (π.χ. ζνα μικρό παιδί να ηωγραφίηει το ςχζδιο που επιλζγει). Θ Μοντεςόρι αμφιςβθτεί τθ κεμελιϊδθ αρχι τθσ ίδιασ τθσ ςυγκρότθςθσ τθσ ςχολικισ τάξθσ.

Θ εξατομικευμζνθ μάκθςθ επιτυγχάνεται με τθν εναςχόλθςθ με εκπαιδευτικά υλικά. Ο εκπαιδευτικόσ αποςφρεται ςτο προςκινιο. Εργάηεται για να ςυλλάβει να καταςκευάςει και να αξιολογιςει εκπαιδευτικά υλικά που κα ωκιςουν τουσ μακθτευόμενουσ ςε αποτελεςματικι, ενεργό αυτό-μόρφωςθ. τα εκπαιδευτικά υλικά χρθςιμοποιοφνται όποτε ο μακθτευόμενοσ το επικυμεί. Θ χριςθ τουσ εμπλζκει πολλζσ αιςκιςεισ. Ο μακθτευόμενοσ ενεργεί ςε αυτά κι ζτςι μακαίνει, δεν υφίςταται απλϊσ τθ φλυαρία του διδάςκοντοσ. Τα εκπαιδευτικά παιχνίδια είναι υλικά που επιτρζπουν ςτο μακθτευόμενο να παίξει με ζναν τρόπο που διευκολφνει τθ μάκθςθ. Το παιχνίδι από άχρθςτθ για τθν εκπαιδευτικι δραςτθριότθτα μεταβάλλεται ςτθ ‘’βαςιλικιϋϋ οδό που επιτρζπει τθ βζλτιςτθ διδαςκαλία.

Τζλοσ, ο μοντεςοριανόσ εκπαιδευτικόσ δε μιλά πολφ, αλλά παρατθρεί προςεκτικά τουσ εκπαιδευόμενουσ ϊςτε να τουσ προτείνει τθ χριςθ κατάλλθλων για το επίπεδο ανάπτυξισ τουσ δραςτθριοτιτων. Απαραίτθτοσ είναι ζτςι ζνασ ςαφισ προγραμματιςμόσ τθσ εκπαιδευτικισ δράςθσ, ιδιαίτερα ςε ότι αφορά δραςτθριότθτεσ που αντιςτοιχοφν ςε κάκε φάςθ

20

ανάπτυξθσ του μακθτευόμενου. Υπό τθν ζννοια αυτι θ μοντεςόρι ςυνζβαλε ςτθν ανάπτυξθ τθσ προγραμματιςμζνθσ διδαςκαλίασ, που περιγράφει με ςαφι τρόπο τα επίπεδα γνϊςθσ διαφόρων τφποσ μακθτευομζνων και ςχεδιάηει για το κάκε επίπεδο ζνα καλά ςχεδιαςμζνο μορφωτικό υλικό ι μία διδακτικι δράςθ. Στθν προγραμματιςμζνθ διδαςκαλία ο εκπαιδευτικόσ απλϊσ εφαρμόηει τθ ςχεδιαςμζνθ δραςτθριότθτα. Στθν Ελλάδα εμπνζει πολλά από τα χαρακτθριςτικά του Αναλυτικοφ Ρρογράμματοσ, όπωσ τθν υποχρεωτικι διαδοχι των ενοτιτων, τισ ενιαίεσ δραςτθριότθτεσ και αςκιςεισ, τθ χριςθ ενόσ βιβλίου για το δάςκαλο κ.ο.κ.

21

Κόλιν Ρόουη

ϋϋΌταν μάκεισ πωσ να μακαίνεισ με τον τρόπο που εςφ προτιμάσ - τον τρόπο που ταιριάηει καλφτερα ςτον εγκζφαλό ςου – είναι ςαν να γράφεισ με το «καλό» ςου χζρι. Σο

αποτζλεςμα είναι πολφ καλφτερο, ευκολότερο και γρθγορότεροϋϋ

Θ ςυμβατικι διδαςκαλία απαιτεί ακλόνθτθ ςυγκζντρωςθ και ςυχνζσ επαναλιψεισ. Αυτό, όμωσ, προκαλεί αδικαιολόγθτθ ζνταςθ και ςυνικωσ χρθςιμοποιείται το μιςό τμιμα του εγκεφάλου.

Θ επιταχυνόμενθ μάκθςθ πετυχαίνει να τροφοδοτεί και τα δφο θμιςφαίρια του εγκεφάλου με πλθροφορίεσ που παρειςφρφουν με ζναν ευχάριςτο πλθν όμωσ αποδοτικό τρόπο. Δεν μπορεί να υπάρξει μακθςιακι κατάςταςθ χωρίσ να χρθςιμοποιιςουμε τθ μνιμθ μασ. Κυμόμαςτε ζντονα κάποια πράγματα, γιατί ακριβϊσ ο τρόποσ που μασ παρουςιάςτθκαν μασ ζκανε μεγάλθ εντφπωςθ. Ακριβϊσ αυτό κάνει και θ τθλεόραςθ με τα διαφθμιςτικά ςποτ, προκειμζνου να κεντρίςει τθν προςοχι μασ και το ενδιαφζρον μασ. Χρθςιμοποιεί μουςικι, ρυκμό, ζντονεσ εικόνεσ για να διεγείρει τα ςυναιςκιματά μασ. Ζτςι, μποροφμε να κυμόμαςτε τα λόγια ενόσ τραγουδιοφ που μασ αρζςει, αςυνείδθτα, δίχωσ να ηορίςουμε το μυαλό μασ, ενϊ δεν μποροφμε να κυμθκοφμε χωρίσ κόπο, μία λίςτα χρονολογικϊν ιςτορικϊν αναφορϊν.

Από τθ μελζτθ του αποτελζςματοσ, δθλαδι του πϊσ οι άνκρωποι κυμοφνται ζντονα κάποια πράγματα με μία μόνο πρϊτθ προςζγγιςθ αλλά ξεχνάνε κάποια άλλα που κα ικελαν να κυμοφνται μετά από πολλζσ επαναλιψεισ και προςπάκειεσ, οδιγθςε ςτθ εφρεςθ νζων τεχνικϊν μάκθςθσ. Τελικά αυτό που ζγινε ιταν οι μακθτζσ να κάνουν αποτφπωςθ των πλθροφοριϊν που ελάμβαναν ςτο μζροσ εκείνο του εγκεφάλου με τθ μορφι ϋϋεικόνων ι ιχωνϋϋ των νζων γνϊςεων. Οι μελζτεσ εξελίχκθκαν με το πζραςμα των χρόνων, με τθν ζρευνα πάνω ςε ανκρϊπουσ που διζκεταν φωτογραφικι μνιμθ.

Θ επιταχυνόμενθ μάκθςθ δεν αποδίδει μόνο με το να γίνονται οι οπτικζσ και θχθτικζσ αναπαραςτάςεισ ςτο μυαλό. Ζνα μεγάλο μζροσ τθσ μάκθςθσ επιτυγχάνετε ςτο υποςυνείδθτο. Ζτςι, ο μακθτισ μακαίνει χρθςιμοποιϊντασ ταυτόχρονα μθχανιςμοφσ του ςυνειδθτοφ και υποςυνείδθτου άρα μακαίνει με τθ χριςθ δφο οδϊν, πιο γριγορα και αποτελεςματικά ζχοντασ κάνει τθν ελάχιςτθ ςυνειδθτι προςπάκεια. Θ κετικι αυτι επίδραςθ ςτθ μακθςιακι διαδικαςία ενιςχφεται και από τθν ζλλειψθ ςτρεσ του ςυμμετζχοντα αφοφ κα είναι ενεργθτικόσ ςτθ διαδικαςία τθσ μάκθςθσ.

Ο εγκζφαλοσ ζχει απίςτευτα μεγάλεσ δυνατότθτεσ και είναι ςε κζςθ να κάνει πολλά περιςςότερα από όςα νομίηουμε εμείσ. Στθν πραγματικότθτα όςο

22

περιςςότερο τον χρθςιμοποιοφμε τόςο πιο εφκολο είναι να μάκουμε και να κυμθκοφμε νζα πράγματα. Ζνα πλοφςιο ςε ερεκίςματα περιβάλλον είναι το κατάλλθλο για να εξελιχκοφν οι μικρότερεσ θλικίεσ αλλά και να διατθριςουν τισ ικανότθτζσ τουσ οι μεγαλφτερεσ.

Το αριςτερό και δεξιό θμιςφαίριο του εγκεφάλου επεξεργάηονται με διαφορετικό τρόπο τισ πλθροφορίεσ. Το δεξί ανταποκρίνεται ςτισ τζχνεσ, τθ μουςικι και επεξεργάηεται τθν πλθροφορία ολιςτικά, αντιλαμβάνεται το όλο ϋϋςχιμαϋϋ γριγορα και είναι πιο ευαίςκθτο ςε υποςυνείδθτεσ επιρροζσ. Το αριςτερό θμιςφαίριο ζχει τθν τάςθ να κινείται βιμα-βιμα και οι ςυνικεισ μζκοδοι διδαςκαλίασ απευκφνονται ςιμερα κυρίωσ ςε αυτό.

Πλεσ οι πλθροφορίεσ ειςζρχονται ςτθν προςωρινι μνιμθ. Για να αφομοιωκοφν κα πρζπει αυτζσ να μεταφερκοφν γριγορα ςτθ μόνιμθ μνιμθ.

Οι νζεσ πλθροφορίεσ και γεγονότα αποτυπϊνονται καλφτερα όταν γίνουν ςυςχετιςμοί που να ευνοοφν τθ μάκθςθ όπωσ είναι θ δθμιουργία εικόνων, θ πρόκλθςθ ςυναιςκθμάτων, ιχοι, γεφςθ, μυρωδιζσ. Πςο πιο ζντονθ είναι θ αίςκθςθ που μασ δθμιουργεί, τόςο πιο εφκολα κα μποροφμε να το ανακαλοφμε από τθ μνιμθ μασ.

Λζξεισ που ςυνδζονται με εικόνεσ είναι πιο εφκολο να τισ μάκουμε/κυμθκοφμε γιατί θ ανάκλθςθ κα γίνει μζςα από μία ςυςχζτιςθ ιδεϊν και επομζνωσ ζχουμε περιςςότερεσ δυνατότθτεσ να τθν πραγματοποιιςουμε.

Θ οπτικι μνιμθ είναι εξαιρετικά καλι. Επομζνωσ το κλειδί ςτθ μνιμθ και άρα ςτθ μάκθςθ είναι να γίνουν ζντονεσ οπτικζσ ςυςχετίςεισ.

Πςο πιο πολφ χρόνο αφιερϊνουμε να μάκουμε κάτι νζο τόςο καλφτερα κα μάκουμε. Θ πρακτικι που ακολουκεί κα μποροφςε να είναι θ βζλτιςτθ ςτρατθγικι, κάτι ςαν ιδανικό μακθςιακό πρότυπο:

α) άμεςθ επανάλθψθ ακόμα από τθν προςωρινι μνιμθ

β) τεςτ μετά από λίγα λεπτά

γ) μικρι επανάλθψθ μετά από μία ϊρα

δ) μικρι επανάλθψθ μετά τον βραδινό φπνο, γιατί ο βραδινόσ φπνοσ επανενεργοποιεί τθ μνιμθ

ε) μικρι επανάλθψθ μετά από μία εβδομάδα

ςτ) μικρι επανάλθψθ μετά από ζνα μινα

Ζνα τζτοιο πρόγραμμα πετυχαίνει ανάκλθςθ μζχρι 88% περιςςότερο από τθν αναμενόμενθ ευςτοχία.

23

Τα ατομικά μακιματα πρζπει να ζχουν διαλείμματα, με επιδράςεισ τθσ πρωτογενοφσ (primary), τθσ πρόςφατθσ (recency) μνιμθσ αλλά και τθσ επίδραςθσ Zeigarnik (οι άνκρωποι κυμοφνται καλφτερα διακοπτόμενα ι μθ ολοκλθρωμζνα ζργα).

Τα μακιματα κα πρζπει επίςθσ να ςυμπεριλαμβάνουν από κάτι το ϋϋεξαιρετικόϋϋ κατά τθ διάρκεια (Von Restorff effect).

Ρρϊτα κα πρζπει να διδάςκονται οι ςαφείσ ζννοιεσ για παράδειγμα ςτο μάκθμα τθσ γλϊςςασ τα περιγραφικά ουςιαςτικά και ριματα.

Το μυαλό χωρίηει από μόνο του το νζο προσ καταχϊρθςθ υλικό ςε ομάδεσ ίδιων ιδεϊν ι λζξεων. Αυτι θ διαδικαςία βοθκάει τθ πολφ μνιμθ.

Το να μάκεισ τισ αρχζσ είναι πιο εφκολο από το να μάκεισ από ζνα παράδειγμα για κάκε περίπτωςθ.

Θ κατανόθςθ ι αυτό που λζνε ςυχνά οι μακθτζσ ϋϋδε βγάηει νόθμαϋϋ είναι ηωτικισ ςθμαςίασ ςτθ μνιμθ. Μθ κατανοθτζσ φράςεισ, ςυνκικεσ κ.λ.π. είναι δφςκολο να τισ επεξεργαςτοφν και να τισ κυμοφνται γιατί δεν υπάρχει καμιά διακζςιμθ ςυςχζτιςθ γιϋ αυτόν τον ςκοπό.

Τα περιεχόμενα είναι ςθμαντικά για να υπάρχει μία ολοκλθρωμζνθ εικόνα, κάτι ςα ϋϋχάρτθσϋϋ που κα ανατρζχει κάποιοσ για να ςυνδζςει τα νοιματα που λαμβάνει και επεξεργάηεται.

Είναι καλφτερα να μακαίνουν τα παιδιά μζςα από παραδείγματα από ότι μζςα από τθ ςυνικεια. Χρειάηεται προςοχι ςτθν επιλογι των παραδειγμάτων γιατί θ γενικεφςεισ μποροφν να αναςτείλουν τθ μάκθςθ αντί να τθν επιταχφνουν.

Ο ρυκμόσ και θ ομοιοκαταλθξία βοθκοφν τθ μνιμθ, διεγείροντασ τισ αντιδράςεισ του ςϊματοσ και επίςθσ δθμιουργϊντασ οργανωμζνα δομζσ μάκθςθσ που είναι πιο εφκολο να τισ κυμόμαςτε.

Θ μουςικι, ιδιαίτερα θ μπαρόκ, είναι ιδανικι ςυνοδεία για τθ μάκθςθ νζων πραγμάτων. Διαςφαλίηει τθ ςφνδεςθ αριςτεροφ/δεξιοφ εγκεφάλου, δθμιουργεί ζνα ακουςτικό και ρυκμικό υπόβακρο με το νζο υλικό, προκαλεί ςυναιςκθματικό δεςμό με τθ γνϊςθ και ςτιγμιαία προωκεί μία κατάςταςθ χαλάρωςθσ με επαγρφπνθςθ, ςτθν οποία θγοφμαςτε τθν μακθςιακισ πορείασ.

Θ μνιμθ λειτουργεί δθμιουργϊντασ ζνα δίκτυο ιδεϊν που τισ ςυςχετίηει. Ζνασ χάρτθσ τθσ μνιμθσ αναπαράγει από πολφ κοντά τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο εγκζφαλοσ κι ζτςι διευκολφνει τθ μάκθςθ.

Μεμονωμζνεσ λζξεισ είναι πιο δφςκολο να τισ κυμόμαςτε από ότι ιδζεσ ι προτάςεισ που αποτελοφν μία δομθμζνθ μορφι γνϊςθσ, άρα θ ςυςχζτιςθ των λζξεων βοθκά. Επομζνωσ, είναι πιο εφκολο να μάκουμε μια ξζνθ

24

γλϊςςα μζςα από ιςτορίεσ, όπου θ κάκε νζα λζξθ κα ςυνδζεται και κα επεξεργάηεται με βάςθ τα οικεία από πριν ςυμφραηόμενα.

Το κλειδί για τθ φωτογραφικι μνιμθ που όλοι κρφβουμε μζςα μασ είναι θ δθμιουργικι φανταςία.

Οι υποκζςεισ μποροφν να βελτιϊςουν κατά πολφ τθν απόδοςθ, όχι δθμιουργϊντασ νζεσ ικανότθτεσ αλλά ξεμπλοκάροντασ άλλεσ αρνθτικζσ υποκζςεισ που προκαλοφν άρνθςθ και φόβο π.χ. κάτι που νομίηαμε ότι δεν μπορεί να γίνει. Αυτζσ οι αρνθτικζσ υποκζςεισ ςχθματίηονται ςυνικωσ ςτθν παιδικι θλικία, διειςδφουν ςτο υποςυνείδθτο και βρίςκουν τρόπουσ να επανζρχονται ςτον τρόπο ςκζψθ μασ δρϊντασ αναςταλτικά ι ακόμα και αποτρεπτικά ςτθ μάκθςθ.

Οι υποκζςεισ είναι ζνα ςθμαντικό εργαλείο μάκθςθσ. Δθμιουργοφν μία πίςτθ για τθν επιτυχία και μία κετικι κεϊρθςθ του εαυτοφ μασ, τα οποία αν ςυνδυαςτοφν με το κατάλλθλο πρόγραμμα μάκθςθσ κα οδθγιςουν ςε μεγάλθ επιτυχία.

Θ μάκθςθ φτάνει ςτα ανϊτατα επίπεδα όταν τα επιμζρουσ ςτοιχεία είναι προςανατολιςμζνα προσ αυτιν τθν πορεία. Δεδομζνου ότι πάνω από το 90% τθσ επικοινωνίασ είναι από το υποςυνείδθτο, όςο πιο πολλά ερεκίςματα υπάρχουν από εκεί που ςτοχεφουν ςτθ μάκθςθ, τόςο πιο γριγορθ και αποτελεςματικι κα είναι αυτι. Ζχει χαρακτθριςτεί ςαν διαιςκαντικι (intuition learning).

Τζτοιοι τρόποι, π.χ. για τθν εκμάκθςθ ξζνων γλωςςϊν περιγράφονται παρακάτω:

- Χρθςιμοποιϊντασ απαλι γυναικεία φωνι θ οποία δθμιουργεί ζνα αςφαλζσ περιβάλλον

- Χρθςιμοποιϊντασ μουςικι ςυγχρονιςμζνθ με τθν ομιλία του δαςκάλου. Αυτό δθμιουργεί διαμζςου του υποςυνείδθτου ρυκμοφ, επιβλθτικζσ και ζντονεσ ςυςχετίςεισ

- Χρθςιμοποιϊντασ πλάι-πλάι το κείμενο τθσ παρουςίαςθσ, το οποίο ενιςχφει τθ δράςθ τθσ περιφερειακισ όραςθσ

- Ραίηοντασ παιχνίδια (π.χ. ρόλων), τα οποία αποςποφν τθν προςοχι και αφινουν τθν πλθροφορία να μπει κατευκείαν ςτο υποςυνείδθτο και να αφομοιωκεί. (Ι τοποκετϊντασ poster ςτουσ τοίχουσ, λζγοντασ ιςτορίεσ κ.λπ.)

25

υνοπτικόσ πίνακασ των πζντε όψεων του μακθςιακοφ ςτυλ

Ο τρόποσ με τον οποίο γνωρίηεισ τον κόςμο

Προδιακζςεισ

Παίηει (υποδφεται, προβάλλεται) Εφευρίςκει

Παράγει (οργανϊνει, βοθκά) Σχετίηεται / Εμπνζει

Σκζφτεται / Δθμιουργεί Σα ταλζντα ςου

Σαλζντα

Μουςικι Συντονιςμόσ Σϊματοσ

Επαφι με τθ φφςθ

Μακθματικι Λογικι

Καλι επαφι με τον εαυτό ςου

Χιοφμορ

Μθχανικι Λογικι

Καλι επαφι με τουσ άλλουσ ανκρϊπουσ

Αναβακμίηει τθν κακθμερινότθτα

Λόγοσ / Γλϊςςα

Επαφι με τα ηϊα

Αντίλθψθ χϊρου

Σα κυριότερα ενδιαφζροντα ςου

Ενδιαφζροντα

Ακλθτικά Θζματα κοινοφ ενδιαφζροντοσ - κοινωνικά

Καλλιτεχνικά Θζματα υγιεινισ διαβίωςθσ - οικολογικά

Επιςτθμονικά Φιλοςοφικά – λογοτεχνικά και πολλά άλλα Ο καλφτεροσ τρόποσ με τον οποίο επεξεργάηεςαι τισ πλθροφορίεσ

Αντιλθπτικότθτα

Ακουςτικόσ Σφποσ Οπτικόσ Σφποσ

Απτικόσ Κιναιςκθτικόσ Σφποσ

Μζςω του προφορικοφ λόγου

Μζςω κειμζνων

Μζςω τθσ αφισ

Με όλο το ςϊμα

Μζςω εικόνων

Μζςω του ςκίτςου

Ακοφγοντασ Μζςω τθσ γραφισ Σο περιβάλλον που προτιμάσ ςε ότι ζχει ςχζςθ με:

Περιβάλλον

Θζςθ Χρϊμα Χρόνο Αλλθλεπίδραςθ

Θόρυβο Φωτιςμό Τροφι με άλλουσ ανκρϊπουσ

Ζνασ επιπλζον τρόποσ προςζγγιςθσ είναι θ παρουςίαςθ ςε τρία κανάλια, οπτικό, ακουςτικό και κιναιςκθτικό. Ο κάκε μακθτισ ζχει τθ δυνατότθτα να επιλζξει μεταξφ των τρόπων που προτιμά καλφτερα και του ταιριάηει. Επιπλζον αυτόσ ο τρόποσ ενεργοποιεί το μακθτι να επεκτείνει τθ χριςθ των αιςκιςεϊν του όςο το δυνατόν περιςςότερο.

26

Ντζϊβ Μιζϊερ

Για να επιτφχουμε τα περιςςότερα οφζλθ από τθν επιταχυνόμενθ μάκθςθ, ο Ντζϊβ Μιζϊερ υποςτθρίηει ότι κα πρζπει να κρατθκοφμε γερά από τισ βαςικζσ αρχζσ τθσ. Αντίκετα, κα αποτφχει για όςουσ υποςτθρίηουν μόνο τθ κεωρία από ιδεολογικι άποψθ, χρθςιμοποιοφν ζξυπνα κόλπα και δθμιουργοφν ϋϋτεχνικζσϋϋ ενϊ αγνοοφν τισ βαςικζσ αρχζσ ςτισ οποίεσ κα ζπρεπε να ςτθρίηονται αυτζσ οι τεχνικζσ.

Τα προγράμματα εκπαίδευςθσ επιταχυνόμενθσ μάκθςθσ που λειτουργοφν με μεγάλθ επιτυχία βαςίηονται ςτισ ακόλουκεσ τεχνικζσ:

1. H μάκθςθ εμπεριζχει τθ ςυμμετοχι όλου του μυαλοφ και του ςϊματοσ. Θ μάκθςθ δεν είναι μόνο ςτο κεφάλι (ςυνείδθςθ, λογικι, θμιςφαίρια δεξί-αριςτερό και λεκτικι ζκφραςθ) αλλά περιλαμβάνει όλο το ςϊμα/μυαλό με τα ςυναιςκιματά του, τισ αιςκιςεισ και τουσ ανά τθν περίπτωςθ υποδοχείσ.

2. Θ μάκθςθ πρζπει να γίνεται με δθμιουργικό τρόπο όχι με καταναλωτικό πνεφμα. Θ γνϊςθ δεν είναι κάτι που ο μακθτευόμενοσ κα ϋϋαπορροφιςειϋϋ αλλά κάτι που πρζπει να δθμιουργιςει. Θ μάκθςθ επιτυγχάνεται όταν ο μακθτισ δομεί τθ νζα γνϊςθ ι ικανότθτα μζςα από προςαρμογι με τα προςωπικά του ςτοιχεία. Ρρζπει να δθμιουργθκοφν νζα νοιματα, νευρωνικά δίκτυα κα νζεσ θλεκτροχθμικζσ αντιδράςεισ μζςα ςτο ςφςτθμα μυαλοφ/ςϊματοσ του εκάςτοτε μακθτι.

3. Θ ςυνεργαςία βοθκά ςτθ μάκθςθ. Ρολλζσ φορζσ μακαίνουμε καλφτερα όταν περιεργαηόμαςτε κάτι και ςυνεργαηόμαςτε με άλλουσ γιϋ αυτό. Ο ανταγωνιςμόσ, αντίκετα, επιβραδφνει τθ μάκθςθ.

4. Θ μάκθςθ λαμβάνει χϊρα ςτιγμιαία. Αφορά ςτθν κατανόθςθ όχι ενόσ πράγματοσ ςε μεγάλθ ποςότθτα αλλά πολλϊν διαφορετικϊν πραμάτων ταυτόχρονα. Θ καλι μάκθςθ ενεργοποιεί τουσ ανκρϊπουσ ςε πολλά επίπεδα ταυτόχρονα (ςυνειδθτό, υποςυνείδθτο, μυαλό, ψυχικζσ δυνατότθτεσ) και χρθςιμοποιεί όλουσ τουσ υποδοχείσ, τισ αιςκιςεισ, τα μονοπάτια ςτο ςφςτθμα μυαλοφ/εγκεφάλου. Ο νουσ, επομζνωσ, είναι μία παράλλθλθ διαδικαςία και κριαμβεφει όταν του ηθτείται να κάνει πολλά πράγματα ταυτόχρονα.

5. Θ μάκθςθ προςζρχεται από ατομικι εργαςία και ανάδραςθ (feedback). Μακαίνουμε καλφτερα όταν ζχουμε ζνα γενικό πλαίςιο αναφοράσ. Πςα διδάςκονται απομονωμζνα είναι δφςκολο να τα κυμθκοφμε και εφκολο να τα ξεχάςουμε. Μακαίνουμε να κολυμποφμε κολυμπϊντασ, να τραγουδάμε τραγουδϊντασ κ.ο.κ. Αρκεί να υπάρχει χρόνοσ για ανάδραςθ, εμβάκυνςθ, ςυλλογιςμό.

27

6. Θ κετικι ςκζψθ βελτιϊνει τθ μάκθςθ. Τα ςυναιςκιματα κακορίηουν τθν ποιότθτα και ποςότθτα όςων κα μάκει ο κακζνασ μασ. Τα αρνθτικά ςυναιςκιματα εμποδίηουν τθ μάκθςθ και τα κετικά τθν επιταχφνουν. Είναι αςφγκριτα διαφορετικι θ μάκθςθ με ςυνκικεσ ςτρεσ και αποτροπισ απϋ ότι όταν τα ςυναιςκιματα είναι θ χαρά, θ χαλάρωςθ και το ενδιαφζρον για ςυμμετοχι.

7. Ο εγκζφαλόσ μασ, ςτο τμιμα του οποίου αποκθκεφονται οι πλθροφορίεσ με τθ μορφι εικόνων, απορροφά τισ πλθροφορίεσ ςτιγμιαία και αυτόματα. Το ανκρϊπινο νευρικό ςφςτθμα είναι περιςςότερο ζνασ επεξεργαςτισ εικόνων από ότι ζνασ επεξεργαςτισ λζξεων. Συμπαγείσ εικόνεσ είναι πιο εφκολο να διατθρθκοφν ςτθ μνιμθ από ότι αφθρθμζνεσ ζννοιεσ. Εάν μετατραποφν οι τελευταίεσ ςε ολοκλθρωμζνεσ και με νόθμα εικόνεσ, τότε τα παιδιά κα μπορζςουν να τισ κατανοιςουν και να τισ αφομοιϊςουν.

28

Μπόμπι Ντεπόρτερ

Θ ςθμερινι μάκθςθ είναι πολφπλευρθ και περιλαμβάνει ζνα ευρφ φάςμα μεκόδων και τεχνικϊν. Ζνα αποτελεςματικό πρόγραμμα επιταχυνόμενθσ μάκθςθσ μπορεί να περιλαμβάνει νζα ευριματα ςτα επίπεδα τθσ πολλαπλισ νοθμοςφνθσ, ςτουσ τρόπουσ μάκθςθσ, ςτισ νευροεπιςτιμεσ και τθ γνωςτικι ψυχολογία. Αλλά για να είναι πιςτι ςτισ αρχικζσ προκζςεισ του Δρ Lozanov, κα πρζπει να λαμβάνει υπόψθ τισ βαςικζσ πεποικιςεισ, τισ κεωρίεσ, τισ παραδοχζσ και τα βαςικά ςτοιχεία τθσ μελζτθσ των υποκζςεων και των επιπτϊςεων που ζχουν αυτά ςτθν ανκρϊπινθ ςυμπεριφορά (Suggestology):

Ρεποικιςεισ/Κεωρίεσ

1. Θ μάκθςθ είναι διπλοφ προγραμματιςμοφ ι υποςυνείδθτθ - μακαίνουμε μζςα από το ςυνειδθτό και το υποςυνείδθτο ταυτόχρονα. Θ υπόκεςθ είναι μια ιςχυρι τεχνικι για τθν αξιοποίθςθ των κατά κανόνα αναξιοποίθτων ϋϋαποκθκϊνϋϋ του μυαλοφ και βοθκάει το μακθτι να μάκει γρθγορότερα και ευκολότερα.

2. Τα πάντα κάνει μια πρόταςθ, είτε ςυνειδθτά ι υποςυνείδθτα. Ζνασ φοιτθτισ μπορεί ςυνειδθτά να ακοφει το δάςκαλο ενϊ υποςυνείδθτα το μυαλό του ζχει επίγνωςθ των περιφερειακϊν μονάδων, τθ διάκεςθ του εκπαιδευτικοφ, τον τόνο, τουσ κορφβουσ ςτθν τάξθ κ.λ.π..

3. Δεν υπάρχει μεμονωμζνο ερζκιςμα. Ο τρόποσ που δεχόμαςτε, ι μάλλον προςλαμβάνουμε πλθροφορίεσ είναι ςε ζνα γενικό πλαίςιο.

4. Τα πάντα είναι ςυνεχϊσ υπό επεξεργαςία, ςυμπεριλαμβανομζνων των ςυμβόλων, των τελετουργικϊν και των ςυςχετίςεων.

5. Δεν υπάρχει θ ζννοια του ουδζτερου: μόνο κετικζσ ι αρνθτικζσ επιδράςεισ. Οι εκπαιδευτικοί πρζπει να καταβάλουν ςυντονιςμζνεσ προςπάκειεσ προκειμζνου να δθμιουργιςουν όςο περιςςότερα "κετικά" γίνεται, δίνοντασ ιδιαίτερθ προςοχι ςτθ δθμιουργία ενόσ άνετου, αςφαλοφσ και διαςκεδαςτικοφ περιβάλλοντοσ μάκθςθσ.

Ραραδοχζσ

- Οι εκπαιδευτικοί είναι ο πιο ςθμαντικόσ παράγοντασ.

- Οι εκπαιδευτικοί πρζπει να είναι υποδειγματικοί και να είναι ςυμφωνοφν με τισ προςδοκίεσ του μακθτι.

- Το κφροσ των εκπαιδευτικϊν και τθσ μεκόδου που κα επιλζξει είναι ςθμαντικά εργαλεία μάκθςθσ και αυτι ενιςχφεται όταν ο μακθτισ ζχει μια κετικι εικόνα για το δάςκαλο.

- οι πεποικιςεισ ςε γενικζσ γραμμζσ είναι ζνασ κρίςιμοσ παράγοντασ.

29

- Οι εκπαιδευτικοί πρζπει να πιςτεφουν ςτισ ςχεδόν απεριόριςτεσ δυνατότθτεσ του ανκρϊπου.

- Τα "αποκεματικά" του μυαλοφ είναι απεριόριςτα. Ωσ εκ τοφτου, πάντα πρζπει να δίνονται ςτουσ ανκρϊπουσ περιςςότερα από όςα μποροφν να κάνουν και να αντιδροφμε με τρόπο φυςικό ςαν να είναι κάτι που μπορεί να γίνει εφκολα.

- θ ελευκερία του ατόμου κα πρζπει να διατθρείτε πάντοτε.

- υπάρχει ανάγκθ για τιρθςθ των κανόνων, ϊςτε οι μακθτζσ να γνωρίηουν τι κα ςυμβεί

- θ μάκθςθ είναι πιο αποτελεςματικι ςε ζνα φυςικό και δίχωσ πίεςθ, ελεφκερο περιβάλλον.

Στοιχεία του πυρινα:

Το Φυςικό Περιβάλλον

Καταβάλλεται κάκε δυνατι προςπάκεια για να δθμιουργθκεί ζνα άνετο περιβάλλον μάκθςθσ.

Ο φωτιςμόσ, θ κερμοκραςία, το χρϊμα, τα φυτά και το ντεκόρ λαμβάνονται υπό προςεκτικι εξζταςθ.

Οι ςυνεννοιςεισ είναι πάντοτε ανοιχτζσ και αναπροςαρμόςιμεσ.

Μουςικι

Θ κατάλλθλθ και αποτελεςματικι χριςθ τθσ μουςικισ ενιςχφει το μακθςιακό περιβάλλον.

Θ Μπαρόκ μουςικι βοθκά τουσ ςπουδαςτζσ να χαλαρϊςουν και να εςτιάςουν ςτο κζμα.

Θ ηωντανι μουςικι ενεργοποιεί τουσ μακθτζσ.

Περιφερειακά

Ρεριφερειακά είναι οι αφίςεσ και τα οπτικά εφφζ που ενιςχφουν τα μακιματα.

Οι πλθροφορίεσ ι προτάςεισ που περιζχονται ςτα περιφερειακά γίνονται αντιλθπτά από το υποςυνείδθτο, ενϊ ο φοιτθτισ είναι ςυνειδθτά επικεντρϊνεται ςτο δάςκαλο ι ςε μια δραςτθριότθτα.

Δάςκαλοσ

Ο δάςκαλοσ πρζπει να εδραιϊςει τθν αξιοπιςτία με τουσ μακθτζσ του και να είναι καλά εκπαιδευμζνοσ ςε ότι αφορά τθν επιταχυνόμενθ μάκθςθ.

Επιταχυνόμενθ μάκθςθ

30

Θ τονικότθτα τθσ ομιλίασ (λόγοσ / τόνοσ / τζμπο / ζνταςθ / απαλότθτα) είναι μια τεχνικι που χρθςιμοποιείται για να ςυλλάβει τθν προςοχι των μακθτϊν και να υπογραμμίςει τα βαςικά ςθμεία.

Θετικι ατμόςφαιρα

Κα πρζπει να υπάρχει ςυναιςκθματικι αςφάλεια και το φφοσ να είναι φιλικό και χαροφμενο.

Κετικά ςυναιςκιματα επθρεάηουν τθ μακθςιακι διαδικαςία και τθν ενιςχφουν. Ρροςεκτικι υπογράμμιςθ των κετικϊν δθλϊςεων και αποφυγι των αρνθτικϊν

Ο εκπαιδευτικόσ φτιάχνει δυνατζσ ςχζςεισ με τουσ μακθτζσ.

Τζχνθ και Δράμα

Ο δάςκαλοσ χρθςιμοποιεί αντικείμενα όπωσ κοφκλεσ, κοςτοφμια, καπζλα και χειροποίθτα αντικείμενα για να τονίςει τα μακιματα.

Οι ρόλοι και οι αφθγιςεισ κάνουν τα μακιματα πιο ηωντανά.

Ενεργθτικι και πακθτικι αντιμετϊπιςθ με τθ χριςθ μουςικισ

Συνοδευόμενοσ από επιλεγμζνθ μουςικι, ο δάςκαλοσ διαβάηει δραματικά μια ιςτορία όπου υπάρχουν ενταγμζνεσ οι πλθροφορίεσ και τα κφρια ςθμεία από το μάκθμα. Χρθςιμοποιεί τθν ορκι τονικότθτα ςτθ φωνι ςαν κρίςιμο ςτοιχείο τθσ αφιγθςισ του.

Διδαςκαλία εντόσ πλαιςίου (Frame)

Το πλαίςιο διδαςκαλίασ είναι το ςτοιχείο που φζρνει όλα μαηί ςε μια αρμονικι ροι. Ζνα ιςχυρό πλαίςιο δίνει τθν περιεκτικότθτα ςε δομι, λαμβάνοντασ αποτελεςματικά τουσ μακθτζσ μζςα από ζνα επιτυχθμζνο κφκλο μάκθςθσ. Ρρωτότυπθ διαδικαςία από το Δρ Lozanov περιλαμβάνει τρεισ φάςεισ:

1. Ετοιμαςία: Ξεκινάει θ τάξθ με τθν προετοιμαςία των μακθτϊν για μάκθςθ. Δθμιουργείται μια ςυνολικι εικόνα και να κάνουν τισ ςυνδζςεισ με τθν προθγοφμενθ μάκθςθ.

2. Δράςθ: Δίνεται τουσ μακθτζσ μια εμπειρία για μάκθςθ. Δθμιουργείται ζνα ςφνολο μακθτϊν που ςυμμετζχουν.

3. Ρακθτικι: Το μάκθμα ςυνεχίηει με τθ μελζτθ και τθν ανακεϊρθςθ. Χρθςιμοποιοφνται αυτι τθ φορά για πακθτικι αντιμετϊπιςθ ςυναυλίεσ και άλλεσ δραςτθριότθτεσ επανεξζταςθσ.

Το Quantum πλαίςιο διδαςκαλίασ μάκθςθσ, αποτελεί ζναν ακόμα τρόπο προςζγγιςθσ τθσ επιταχυνόμενθσ μάκθςθσ και εξαςφαλίηει ότι το μάκθμα διδάςκεται ςε αρκετά διαφορετικά επίπεδα. Θ εγγραφι των μακθτϊν πρϊτα

31

κινεί τθν περιζργειά τουσ κι ζπειτα δθμιουργεί ενκουςιαςμό και προςδοκίεσ, όλα τα κετικά ςυναιςκιματα, επιτρζποντάσ τουσ, ζτςι, να γνωρίςουν το μάκθμα μζςα από ζνα παιχνίδι ι δραςτθριότθτα που αςκεί ο μακθτισ, κάνοντασ το μάκθμα πιο ςυγκεκριμζνο και πιο διαςκεδαςτικό ταυτόχρονα.

Ο κακθγθτισ ςυςχετίηει το μάκθμα ρωτϊντασ τα παιδιά αν υπάρχει κάποιο γεγονόσ από τθ ηωι τουσ που να ςυνδζεται με τθ νζα γνϊςθ. Αυτό κα δθμιουργιςει τθ ςυναιςκθματικι εμπλοκι. Ακολουκεί μία εφαρμογι που κα δείξει ςτουσ μακθτζσ τι ιδθ γνωρίηουν και κα τουσ γεμίςει αυτοπεποίκθςθ.

Στο τζλοσ τθσ δραςτθριότθτασ, οι μακθτζσ μποροφν να ζχουν περιςςότερα ερωτιματα από το ξεκίνθμα κι αυτό είναι το ςφνκθμα του κακθγθτι για τθν "ετικζτα" τθσ πλθροφορίασ, εξθγϊντασ και κάνοντασ απολογιςμό για ό,τι μόλισ ζμακε. Μια επιςιμανςθ βοθκά τουσ μακθτζσ να ςυνδζςουν τθν εμπειρία τουσ με τθ νζα μάκθςθ, κακϊσ και να κάνουν μια γριγορθ ανακεϊρθςθ ενδεχομζνωσ ςτθ μνιμθ τουσ.

Τζλοσ, θ τάξθ γιορτάηει τθν επιτυχία π.χ. παίηοντασ αιςιόδοξθ μουςικι, είτε δίνοντασ μια νότα ευκυμίασ.

Στιγμιότυπο ενόσ τυπικοφ δείγματοσ επιταχυνόμενθσ μάκθςθσ ςτθ τάξθ είναι ο κακθγθτισ να κζτει ζναν κετικό, ηωντανό, φιλικό χαιρετιςμό ςε κάκε ςπουδαςτι που ζρχεται από τθν πόρτα. Θ επαφι με τα μάτια, μια φιλικι χειρονομία και μερικζσ απλζσ λζξεισ: «Γεια ςασ! Χαίρομαι που είςτε εδϊ. Είμαι ςίγουρθ ότι κα ζχετε μια μεγάλθ μζρα!", βοθκοφν ςτθ διευκζτθςθ των αρνθτικϊν ςυναιςκθμάτων των μακθτϊν και μπορεί να ζχουν και διακριτικά "προτείνει" ζνα κετικό πλαίςιο.

32

Ντάϊαν Λοφμανσ και Κάρεν Κόλμπεργκ. (Η τάξθ που γελάει)

ϋϋ αν μπορείσ να ςκεφκείσ ζνα χρόνο μπροςτά χαμογζλα,

αν μπορείσ να ςκεφκείσ δζκα χρόνια μπροςτά γζλα,

αν ςκζφτεςαι εκατό χρόνια μπροςτά δίδαξε το γζλιο και ςτουσ άλλουσϋϋ

Ζνα βαςικό ςτοιχείο ςτθν επανάςταςθ τθσ μάκθςθσ είναι ότι θ μάκθςθ είναι πιο αποτελεςματικι όταν είναι διαςκεδαςτικι. Κάποιοι υποςτθρίηουν ότι υπάρχουν κανόνεσ για να προςκζτουμε χαρά και παιχνίδι ςε κάκε τάξθ, προκειμζνου να πετφχουμε μία επιταχυνόμενθ μακθςιακι πορεία.

Πμωσ, το χιοφμορ είναι μία αρκετά υποκειμενικι υπόκεςθ και μπορεί κάτι που είναι αςτείο για κάποιον άνκρωπο να μθν είναι αςτείο για κάποιον άλλο. Κάκε τφποσ χιοφμορ εξυπθρετεί μία ανάγκθ, ανακουφίηει τον πόνο, γίνεται νευρικι αποφόρτιςθ, προωκεί το ϋϋδζςιμοϋϋ των ανκρϊπων ι απλά εκφράηει κυμό με μία τελείωσ αποδεκτά κοινωνικι μορφι.

Υπάρχουν δφο πλευρζσ του χιοφμορ: το κωμικό αλλά και το τραγικό ςτοιχείο. Το χιοφμορ μπορεί να μορφϊςει ι να δυςφθμίςει, να γιατρζψει ι να

33

βλάψει, να ςε κάνει αποδζκτθ-κοινωνό ι να ςε παραμορφϊςει-αςχθμφνει. Είναι ζνα ιςχυρό εργαλείο επικοινωνίασ ανεξάρτθτα από ποια πλευρά κα επιλζξει ο κακζνασ μασ.

Για να διευκρινίςει ο κακζνασ το είδοσ του χιοφμορ που τον διακρίνει, οι παραπάνω ςυγγραφείσ δθμιοφργθςαν ζνα ςφςτθμα που χωρίηει τα ςτυλ του χιοφμορ ςε τζςςερισ κατθγορίεσ. Ασ βάλουμε ςε αυτό το ςφςτθμα αρχικά τί πιςτεφουμε για εμάσ, τι μασ διακρίνει αναφορικά με το χιοφμορ μασ. Κατόπιν, κα βάλουμε τα άτομα που κεωροφμε ότι δεν ζχουν αίςκθςθ του χιοφμορ. Αυτό που κα διαπιςτϊςουμε είναι ότι όςο πιο απομακρυςμζνα είναι τα άτομα αυτά από εμάσ τόςο περιςςότερο ερχόμαςτε ςε ριξθ με αυτά. Τζλοσ, κα πρζπει να ςκεφκοφμε πότε το χιοφμορ μασ φζρνει πιο κοντά ςτουσ π.χ. μακθτζσ μασ και πότε μασ απομακρφνει, πότε μασ βοθκάει να πετφχουμε τουσ ςτόχουσ μασ και πότε όχι. Αν κάτι δε μασ αρζςει κα πρζπει να κάνουμε αλλαγζσ, προκειμζνου να είμαςτε ευχαριςτθμζνοι με τον εαυτό μασ.

34

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: Εφαρμογζσ ςτην Εκπαίδευςη

Ένα αποτυχθμζνο ςχολείο γίνεται επιτυχθμζνο

Ζνα παράδειγμα ςχολείου, το οποίο κεωροφνταν υπόδειγμα αποτυχθμζνου ςχολείου μετατράπθκε ςτο δεφτερο καλφτερο ςχολείο τθσ περιφζρειασ.

Το ςχολείο Simon Guggenheim βρίςκεται ςε μια από τισ φτωχότερεσ γειτονιζσ του Σικάγο. Εκεί, ςχεδόν όλοι οι κάτοικοι είναι Αφρο-Αμερικάνοι και το 85% του πλθκυςμοφ ηει κάτω από το όριο τθσ φτϊχιασ.

Ρριν από 25 χρόνια, το μζλλον των παιδιϊν ιταν ιδιαίτερο ηοφερό. Το ςχολείο τουσ είχε ζνα από τα χειρότερα ακαδθμαϊκά μθτρϊα ςτισ Θνωμζνεσ Ρολιτείεσ. Με τον ερχομό του Michael Alexander, ωσ διευκυντι το 1984 θ κατάςταςθ άλλαξε ριηικά. Ρρϊτθ μζριμνα του Alexander ιταν να τονϊςει το θκικό των εκπαιδευτικϊν και να αναβακμίςει τισ ικανότθτζσ του. Ζτςι, χρθςιμοποιϊντασ χρθματοδότθςθ από τθν πολιτεία, πρόςφερε ςε όλο το προςωπικό ζνα πρόγραμμα επανεκπαίδευςθσ 30 ωρϊν με τον καλφτερο επιςτιμονα τθσ ταχυμάκθςθσ, τον Peter Kline. Τθν καινοτομία αυτι, οι κακθγθτζσ του ςχολείου τθν δζχκθκαν αρχικά με διςταγμό και αρκετό ςκεπτικιςμό. Με τθν ςυμφωνία, όμωσ, ότι δεν κα ιταν υποχρεωμζνοι να εφαρμόςουν τισ αρχζσ και τισ τεχνικζσ τθσ ολοκλθρωμζνθσ ταχυμάκθςθσ δζχκθκαν να παρακολουκιςουν το πρόγραμμα.

Αν κάποιοσ μπει ςιμερα ςε μια τάξθ του ςχολείου αυτοφ κα εκπλαγεί ευχάριςτα. Τα παιδιά μακαίνουν ιςπανικά, φςτερα από δικι τουσ απαίτθςθ, ςυμμετζχοντασ ςε παραςτάςεισ κουκλοκζατρου και τραγουδϊντασ μα μουςικι. Σε άλλθ τάξθ, δεκατριάχρονα παιδιά μακαίνουν ιςτορία παίηοντασ τουσ ρόλουσ του Αβραάμ Λίνκολν ι του Τόμασ Τηζφερςον. Αν ςυνεχίςει ςτθν αίκουςα των θλεκτρονικϊν υπολογιςτϊν κα δει γονείσ και μακθτζσ να μακαίνουν μαηί. Οι διάδρομοι είναι γεμάτοι από πολφχρωμεσ αφίςεσ και ςτουσ τοίχουσ των τάξεων κρζμονται φωτογραφίεσ μαφρων που ζχουν επιτφχει ςπουδαία πράγματα.

Πλα τα παραπάνω οφείλονται ςτο γεγονόσ ότι «το ςχολείο είναι διαςκεδαςτικό μζροσ, ζνα μζροσ όπου όλοι ζχουν παραμερίςει τουσ κλαςικοφσ ρόλουσ τθσ εκπαίδευςθσ, όπου οι δάςκαλοι φζρονται με τον ζνα τρόπο και οι μακθτζσ με τον άλλο. Τϊρα όλοι προςπακοφν να δθμιουργιςουν μια ατμόςφαιρα χαράσ και μάκθςθσ για τα παιδιά, και γι’ αυτό το ςκοπό διάφορα άτομα αναλαμβάνουν τουσ ρόλουσ που είναι απαραίτθτοι για να διευκολφνουν αυτι τθ προςπάκεια», λζει ο Alexander. Και ςυνεχίηει λζγοντασ, «οι μακθτζσ τϊρα περπατοφν ςτουσ διαδρόμουσ με μεγάλθ ευγζνεια και ςεβαςμό. Αν ακοφςεισ τα παιδιά να μιλοφν ςτθν αυλι,

35

κα δεισ ότι μιλοφν για το ςχολείο τουσ, λζνε ότι κα γίνει το ςχολείο του μζλλοντοσ.

Το ίδιο ιςχφει και για τουσ γονείσ των παιδιϊν, οι οποίοι είναι τόςο ενκουςιαςμζνοι, όπου ζρχονται είκοςι γονείσ κάκε μζρα ςτο ςχολείο να βοθκιςουν.

Το ςθμαντικότερο από όλα όμωσ είναι τα ακαδθμαϊκά αποτελζςματα. Εκεί, θ απόδοςθ των μακθτϊν ζχει βελτιωκεί εντυπωςιακά. Τθ χρονιά πριν τθν εκπαίδευςθ των εκπαιδευτικϊν του ςχολείου, μόνο το 27% των μακθτϊν είχαν ακαδθμαϊκι πρόοδο ενόσ χρόνου για ζνα χρόνο. Τθν επόμενθ χρονιά, το ποςοςτό ανζβθκε ςτο 54%, και ςτα μακθματικά ςτο 58%.

Ο δρ Larry Martel, πρόεδροσ τθσ Interlearn Integrative Learning Systems τθσ νότια Καρολίνα, εξζταςε τα αποτελζςματα αυτά και διαπίςτωςε αφξθςθ κατά 103% ςτα ςκορ ανάγνωςθσ και 83% ςτα μακθματικά και ανάγνωςθ μαηί. Ζτςι, μζςα ςε μόνο δφο χρόνια το ςχολείο του Guggenheim από τελευταίο ςτθν κατάταξθ ανάμεςα ςτα ςχολεία τθσ περιφζρειασ βρζκθκε ςτθν δεφτερθ κζςθ.

Σο πρόγραμμα Αναγνωςτικισ Αποκατάςταςθσ τθσ Νζασ Ζθλανδίασ

Το πρόγραμμα Αναγνωςτικισ Αποκατάςταςθσ είναι το γνωςτότερο πρόγραμμα κάλυψθσ κενϊν τθσ Ν.Ηθλανδίασ και αναπτφχκθκε από τθν κακθγιτρια Marie Clay ςτο Ρανεπιςτιμιο του Πκλαντ.

Το πρόγραμμα αυτό είναι χρθματοδοτοφμενο από τθν κυβζρνθςθ τθσ Ν.Ηθλανδίασ από το 1984. Με τθν εφαρμογι του προγράμματοσ εντοπίηονται οι αναγνωςτικζσ δυςκολίεσ που μπορεί να ζχουν τα παιδιά που ξεκινοφν το ςχολείο. Κατά μζςο όρο, τα παιδιά καλφπτουν τα κενά μζςα ςε 16 εβδομάδεσ. Ρερίπου το 97% διατθροφν και βελτιϊνουν τθν ικανότθτά τουσ κακϊσ ςυνεχίηουν το ςχολείο.

Το πρόγραμμα αυτό εφαρμόηεται εξίςου και ςε άλλα μζρθ τθσ Αμερικισ, τθσ Βρετανίασ και τθσ Αυςτραλίασ. Το ςφςτθμα αυτό επαινείται από πολλοφσ, όπωσ μια βρετανικι εκπαιδευτικι ζκκεςθ επιςθμαίνει δφο πρόςκετα ςθμεία:

1. Ο αλφαβθτιςμόσ ζχει ςθμαντικι κζςθ ςτο εκπαιδευτικό ςφςτθμα τθσ Ν.Ηθλανδίασ και ζτςι δεν είναι παράξενο που εντοπίςτθκε το πρόβλθμα και επινοικθκε ζνα πρόγραμμα για τθν λφςθ του.

2. Είναι φανερό ότι το ςφςτθμα τθσ Ν.Ηθλανδίασ προχωρεί για να εντοπίςει το επόμενο βιμα, τα παιδιά του τρίτου κφματοσ. Τα παιδιά που δεν φαίνονται να μποροφν να επιταχφνουν το ρυκμό που δείχνει θ

36

πλειοψθφία των μακθτϊν, για τουσ οποίουσ το πρόγραμμα είναι το κατάλλθλο μζτρο.

Σο Supercamp ςτθν Καλιφόρνια των ΗΠΑ

Ζνα πρόγραμμα που ςυνδυάηει τισ προςεγγίςεισ τθσ επιταχυνόμενθσ μάκθςθσ που αναφζρκθκαν ςε προθγοφμενα κεφάλαια και τισ τεχνικζσ μάκθςθσ και αυτοεκτίμθςθσ, δθμιουργικθκε ςτθν Καλιφόρνια. Το πρόγραμμα λζγεται Supercamp και μετά τθ λιξθ του προγράμματοσ, οι μακθτζσ καταλιγουν να αγαποφν το ςχολείο. Οι εντυπωςιακζσ αλλαγζσ μπορεί να μθν ςυμβαίνουν από τθν μια μζρα ςτθν άλλθ αλλά ςίγουρα μετά από 10 μζρεσ.

Το Supercamp, λοιπόν, είναι ζνα πρόγραμμα εντατικισ εκπαίδευςθσ και ανάπτυξθσ, που αφορά κυρίωσ τουσ εφιβουσ και τουσ μεγαλφτερουσ φοιτθτζσ κολεγίου. Αυτό το πρόγραμμα το παρακολουκοφν ςυνικωσ μακθτζσ που ζχουν χαμθλζσ επιδόςεισ ι μειωμζνθ διάκεςθ για διάβαςμα. Άλλοι το παρακολουκοφν γιατί άρεςε ςτουσ φίλουσ τουσ. Τα αποτελζςματα είναι εμφανι ςε δζκα μζρεσ. Ραρατθρείται αφξθςθ τθσ παρακίνθςθσ και τθσ αυτοεκτίμθςθσ και αργότερα αξιόλογα αποτελζςματα ςτισ ακαδθμαϊκζσ επιδόςεισ.

Από μελζτεσ που ζχουν γίνει πάνω ςτα αποτελζςματα του προγράμματοσ αυτοφ, ζχει ανακαλυφκεί ότι, μετά από δζκα μζρεσ, το 84% των μακθτϊν, που πιραν μζροσ ςτθν ζρευνα, διλωςε ότι ζχει αυξθμζνθ αυτοεκτίμθςθ, το 81% ζχει μεγαλφτερθ αυτοπεποίκθςθ και το 68% ζχει περιςςότερθ παρακίνθςθ. Επίςθσ, ζρευνεσ ζδειξαν ότι μακθτζσ χαμθλϊν επιδόςεων, αφξθςαν μζχρι και ζναν βακμό τθν βακμολογία τουσ ςτα γυμνάςια τθσ Αμερικισ.

Τα εντυπωςιακά αυτά αποτελζςματα οφείλονται ςτο γεγονόσ ότι το πρόγραμμα αυτό βαςίηεται ςε ζνα μοναδικό πρότυπο, το οποίο αναπτφχκθκε το 1982, και είναι ζνα διττό διδακτικό πρόγραμμα που περιλαμβάνει, πρϊτον ζνα ακαδθμαϊκό πρόγραμμα ςτο οποίο οι μακθτζσ κα μακαίνουν πϊσ να μακαίνουν, και δεφτερον ζνα πρόγραμμα προςωπικισ ανάπτυξθσ και δεξιοτιτων ηωισ. Ρρόκειται για ζνα ενοποιθτικό μοντζλο, που χρθςιμοποιεί όλεσ τθσ μεκόδουσ γνιςιασ μάκθςθσ.

Το διδακτικό αυτό πρόγραμμα περιλαμβάνει δεξιότθτεσ δθμιουργικισ ςυγγραφισ, ταχυανάγνωςθ, δεξιότθτεσ εξάςκθςθσ τθσ μνιμθσ, ςτα πλαίςια του προγράμματοσ «μακαίνω πϊσ να μακαίνω». Ακόμθ, περιλαμβάνει δραςτθριότθτεσ που αναπτφςςουν ςωματικζσ δεξιότθτεσ, αξίεσ και τθν ικανότθτα επικοινωνίασ με ςυνομιλικουσ και γονείσ. Τόςο ςτο ακαδθμαϊκό μζροσ όςο και ςτθν προςωπικι ανάπτυξθ, οι δραςτθριότθτεσ ςυνοδεφονται από μουςικι, παιχνίδι και ςυναίςκθμα.

37

Το πρόγραμμα του Supercamp αρχίηει από τισ 7 το πρωί και τελειϊνει 10.30 το βράδυ, και είναι το εξισ:

Θμζρα 1θ : Άφιξθ, ςυςτάςεισ, ςφςταςθ ομάδων, αςφάλεια

Θμζρα 2θ : Θμζρα μνιμθσ, μια ειςαγωγικι θμζρα που ζχει ωσ ςκοπό τθν εδραίωςθ τθσ αυτοπεποίκθςθσ, αςφάλειασ, εμπιςτοςφνθσ και τθσ αντίλθψθσ ότι θ μάκθςθ είναι διαςκζδαςθ, με δραςτθριότθτεσ όπωσ πρωινό χορό με μουςικι ροκ ι τεχνικζσ Νοθτικισ Χαρτογράφθςθσ

Θμζρα 3θ : Θμζρα επικοινωνίασ, που καλφπτει δεξιότθτεσ επικοινωνίασ μζςα ςτα πλαίςια του «μακαίνω πϊσ να μακαίνω»

Θμζρα 4θ : Θμζρα ακαδθμαϊκϊν μακθμάτων, όπωσ ταχυανάγνωςθ, ακαδθμαϊκζσ ςτρατθγικζσ, δθμιουργικότθτα, γράψιμο, μακθματικά και ςτυλ μάκθςθσ

Θμζρα 5θ : Μάκθμα βάςθσ. Το μάκθμα αυτό δίνει τθ δυνατότθτα ςτα παιδιά να βιϊςουν επιτυχίεσ, να διευρφνουν τα όρια που ζχουν επιβάλει οι ίδιοι ςτον εαυτό τουσ, να δουλζψουν μζςα ςε μια ομάδα για να επιτφχουν κάποιο ςκοπό και να δεχκοφν ςυμπαράςταςθ από τουσ άλλουσ

Θμζρα 6θ : Θμζρα ακαδθμαϊκϊν μακθμάτων

Θμζρα 7θ : Θμζρα ςχζςεων, όπου τα παιδιά μακαίνουν να δουλεφουν πάνω ςτισ ςχζςεισ τόςο με τον εαυτό τουσ όςο και με τουσ ςυνομιλικουσ και τουσ γονείσ τουσ. Επίςθσ υπάρχουν δραςτθριότθτεσ για τθν αφξθςθ τθσ αυτοεκτίμθςθσ

Θμζρα 8θ : Θμζρα ακαδθμαϊκϊν μακθμάτων (ςυμπεριλαμβάνονται ομαδικά project)

Θμζρα 9θ : Θμζρα ενοποίθςθσ των μακθμάτων που προθγικθκαν. Ρεριλαμβάνονται δθλϊςεισ προςωπικισ αποςτολισ, αςκιςεισ για αφξθςθ αυτοπεποίκθςθσ, κακοριςμόσ ςτόχων και προςομοίωςθ ςχολείου

Θμζρα 10θ : Αναςκόπθςθ και αποφοίτθςθ

Θ παραπάνω όμωσ ςφντομθ αναςκόπθςθ του προγράμματοσ, το αδικεί κακϊσ δεν φαίνονται όλεσ οι πρωτοποριακζσ δραςτθριότθτεσ που λαμβάνουν χϊρα εκεί. Ζτςι , λοιπόν, από τθ μια μζρα ςτθν άλλθ, μια κενι αίκουςα μετατρζπεται, διακοςμείται με λουλοφδια, με τραπζηια ςτρωμζνα με χοντρό χαρτί, με αφίςεσ ςτουσ τοίχουσ.

Στισ 10 το πρωί φτάνουν οι μακθτζσ. Αντί για κουδοφνια ακοφγεται ροκ μουςικι, δυνατι και ζντονθ, όπωσ αρζςει ς’ αυτιν τθν θλικία. Θ μζρα αρχίηει με ζνα ποίθμα ζτςι για να κακοριςτοφν οι ςτόχοι και ο κακθγθτισ εμπλζκει απ’ ευκείασ τουσ μακθτζσ ςτθν διαδικαςία ηθτϊντασ τουσ να προςδιορίςουν τουσ δικοφσ τουσ ςτόχουσ ςτο δθμιουργικό γράψιμο. Στθν

38

ςυνζχεια, θ κακθγιτρια φορά ζνα καπζλο ςεφ και παρουςιάηει τισ τεχνικζσ «νοερισ απεικόνιςθσ». Οι μακθτζσ πρζπει να ςκεφτοφν νοερά ότι τρϊνε ςε ζνα εςτιατόριο.

Ακολουκεί το ςτάδιο «Τι ζχω να κερδίςω εγϊ;», με το οποίο αποκαλφπτονται οι «κρυφζσ ατηζντεσ» των μακθτϊν. Οι μακθτζσ δθλϊνουν ποια είναι θ μακθςιακι ζκβαςθ που κα ικελαν να δουν, χωρίσ να αντιλαμβάνονται ότι αποδζχονται υποςυνείδθτα τθν ατηζντα του μακιματοσ. Θ κακθγιτρια αναρτεί ςτον πίνακα ζνα πόςτερ με τισ ομαδοποιθμζνεσ εκβάςεισ των μακθτϊν, αυξάνοντασ ζτςι τα υποςυνείδθτα ερεκίςματα. Μετά ηθτείται από τουσ μακθτζσ να απεικονίςουν τι ςυναιςκιματα κα ικελαν να νιϊκουν το βράδυ που κα τελειϊςει το μάκθμα και κα ζχουν πετφχει τουσ ςτόχουσ τουσ. Υπάρχει και θ ανάλογθ μουςικι υπόκρουςθ. Τα παιδιά βγαίνουν για διάλειμμα και ςτθν επιςτροφι εφαρμόηονται τεχνικζσ ομαδοποίθςθσ και ταχυγραφισ, οι οποίεσ χρθςιμοποιοφνται μζςα από πολλαπλζσ νοθμοςφνεσ. Ζτςι, μζχρι να ζρκει θ ϊρα του φαγθτοφ το μάκθμα τθσ δθμιουργικισ ςυγγραφισ ζχει γίνει μια ευχάριςτθ εμπειρία επιτυχίασ. Στο ςθμείο αυτό θ κακθγιτρια ηθτάει από τουσ μακθτζσ να μοιραςτοφν τισ εντυπϊςεισ τουσ κάνοντασ και μια μικρι αναςκόπθςθ αλλά και μια προ-επιςκόπθςθ όςων κα ακολουκιςουν ςτο μζλλον.

Μετά το μεςθμεριανό, τα παιδιά βρίςκονται ςε υπερκινθτικι κατάςταςθ, αλλά φςτερα από τθν ενεργθτικότθτα που δθμιουργεί το φαγθτό ζρχεται θ μεςθμεριανι πτϊςθ. Για να καταπολεμθκεί λοιπόν, θ κακθγιτρια διαβάηει ζνα ηωθρό περιγραφικό ζργο και οι μακθτζσ διαςκεδάηουν προςπακϊντασ να υποδυκοφν τουσ ρόλουσ. Το ςυναίςκθμα τουσ κάνει να ςυμμετζχουν ςτθν εμπειρία μάκθςθσ.

Το πρόγραμμα ςυνεχίηεται με δθμιουργικό γράψιμο πάλι, αλλά αφοφ προθγθκεί ζνα μυϊκό τζντωμα για τθν αλλαγι κατάςταςθσ των μακθτϊν. Μετά ακολουκεί το χτίςιμο των τεχνικϊν ομαδοποίθςθσ και ταχυγραφισ, που επεκτείνονται ςε επιδείξεισ ςφγκριςθσ-αντίκεςθσ με δραςτθριότθτεσ με μπάλεσ Koosh. Μετά ακόμα ζνα διάλειμμα. Ρρζπει να ςθμειωκεί, ότι τα διαλείμματα και οι αλλαγζσ κατάςταςθσ παίηουν ςθμαντικό ρόλο ςτθ διαδικαςία τθσ μάκθςθσ, γιατί δθμιουργοφν περιςςότερα πρϊτα και τελευταία ςτοιχεία, τα οποία διατθροφνται καλφτερα ςτθν μνιμθ.

Ρροσ το τζλοσ του απογεφματοσ, θ κακθγιτρια αφθγείται μια δικιά τθσ προςωπικι ιςτορία από τα παιδικά τθσ χρόνια. Τα παιδιά πλζκουν νοερά δικζσ τουσ ιςτορίεσ, χαρακτιρεσ και ςκθνικά, ενϊ ςτο βάκοσ παίηει μουςικι. Θ μζρα είναι υπζροχθ και ζτςι όλοι βγαίνουν ζξω για αςκιςεισ ςτο γράψιμο. Ακολουκεί θ αξιολόγθςθ από τουσ μακθτζσ τθσ δικισ τουσ δουλειάσ και θ καταγραφι των ςυναιςκθμάτων τουσ μζχρι εκείνθ τθ ςτιγμι. Με αυτόν τον

39

τρόπο κα εντοπιςτοφν πικανά κενά που πρζπει να καλυφκοφν και να ελεγχκεί θ πρόοδόσ του και οι ανάγκεσ τουσ.

Στθ ςυνζχεια τα παιδιά οδθγοφνται για το βραδινό γεφμα. Μετά το γεφμα επικρατεί μια θρεμία. Θ κακθγιτρια χρθςιμοποιϊντασ τθν ευελιξία που πρζπει να χαρακτθρίηει μια ςωςτι διδαςκαλία, προςαρμόηεται ςτθν ανάγκεσ των μακθτϊν. Διαβάηονται κείμενα που γράφτθκαν από τουσ ίδιουσ και ακολουκεί τροχάδθν γφρω από τα κτίρια για να εκτονωκεί θ ζνταςθ (αλλαγι κατάςταςθσ).

Στισ 8 μμ διαβάηονται ποιιματα κακϊσ και μερικζσ ποιθτικζσ απόπειρεσ των ίδιων των μακθτϊν, ενϊ ςτο βάκοσ ακοφγεται απαλι μουςικι. Στισ 8:15μμ μποροφν πλζον οι μακθτζσ να απαγγζλλουν τα ποιιματά του μπροςτά ςτουσ ςυμμακθτζσ τουσ. Στθ φάςθ αυτι οι μακθτζσ μζςα από τθν ενςυναίςκθςθ μοιράηονται εκτόσ από τα γραπτά τουσ και τα ςυναιςκιματά τουσ. Μετά από μιςι ϊρα όλα τα παιδιά ςυγκεντρϊνονται όπου κα μιλιςουν πάλι για όςα ζκαναν όλθ τθν θμζρα και κα ςυηθτιςουν για πεποικιςεισ, αξίεσ και ςυμπεριφορά. Στισ 10:30μμ, αφοφ ζχουν αξιολογιςει τουσ κακθγθτζσ τουσ, τα παιδιά πάνε για φπνο και τα φϊτα ςβινουν.

Ζτςι είναι μια τυπικι μζρα ςτο Supercamp, εάν βζβαια μπορεί να χαρακτθριςτεί μια οποιαδιποτε μζρα τυπικι. Το προςωπικό τθσ καταςκινωςθσ δείχνει κάκε μζρα τισ βαςικζσ αρχζσ τθσ αυτοεκτίμθςθσ και των υψθλϊν επιδόςεων μζςα από τθν παρακίνθςθ. Και τα αποτελζςματα αυτά διαρκοφν.

Τθν ίδια κετικι ςτάςθ με αυτιν των μακθτϊν μοιράηονται και οι γονείσ τουσ, οι οποίοι με ποςοςτό 92% αποδζχονται το πρόγραμμα αυτό του Supercamp.

Οι αρχζσ του Supercamp εφαρμόςτθκε ςε πολλά ςχολεία και είχε εκπλθκτικά αποτελζςματα:

Οι μακθτζσ και οι κακθγθτζσ των γυμναςίων του διμου Thornton ςτο South Holland του Λλινόι είχαν εντυπωςιακι αφξθςθ ςτισ επιδόςεισ τουσ

Οι μακθτζσ τθσ περιφζρειασ Grossmont Union ςτο La mesa τθσ Καλιφόρνιασ είδαν τουσ βακμοφσ τουσ να ανεβαίνουν ςθμαντικά φςτερα τθν διδαςκαλία με μεκόδουσ του Supercamp

Αλλά και ςτο γυμνάςιο Rancho Bernardo τθσ Καλιφόρνια οι μακθτζσ που κινδφνευαν να μείνουν ςτθν ίδια τάξθ, βελτίωςαν τουσ βακμοφσ τουσ μετά από ζξι εβδομάδεσ εφαρμογισ των παραπάνω μεκόδων

Πλα τα παραπάνω, μπορεί να οδθγιςουν ςτθ δθμιουργία των ςχολείων του μζλλοντοσ.

40

Σο μοντζλο ςυγκεντρωτικισ θγεςίασ τθσ ιγκαποφρθσ

Στο επίπεδο τθσ ςυγκεντρωτικισ κυβζρνθςθσ, θ μεγαλφτερθ πρόκλθςθ ζχει γίνει από τθν κυβζρνθςθ τθσ Σιγκαποφρθσ. Το βαςικό τθσ ςχζδιο είναι ζνα πρόγραμμα 1,5 διςεκατομμυρίων δολαρίων ζτςι ϊςτε να προςφζρει τθν καλφτερθ εκπαιδευτικι τεχνολογία ςτα ςχολεία και τθν κοινωνία. Ο ςκοπόσ τθσ χριςθσ τθσ τεχνολογίασ είναι να διδάξει νζεσ δεξιότθτεσ και να δϊςει ζμφαςθ ςτθν δθμιουργικι ςκζψθ και τθν δια βίου μάκθςθ. Ακόμθ ζχει εξαςφαλίςει ότι κα επωφελθκοφν όλεσ οι φτωχζσ οικογζνειεσ. Βζβαια, το γεγονόσ ότι θ Σιγκαποφρθ είναι μια κοινωνία εξαιρετικά ςυγκεντρωτικι, το κάνει πιο εφκολο. Υπάρχει μια ιςχυρι κυβερνθτικι θγεςία και υψθλό επίπεδο πεικαρχίασ και ςυμμόρφωςθσ. Ελάχιςτα δθμόςια ςχολεία διευκφνονται ανεξάρτθτα.

Ζνα από τα ςχολεία αυτά, το ςχολείο κθλζων Raffles, πιςτεφει ότι ζχει επιτφχει ςχεδόν όλουσ τουσ ςτόχουσ που ζχει κζςει θ κυβζρνθςθ μζχρι το 2002. Θ διευκφντρια του ςχολείου επιδεικνφει με ιδιαίτερο ενκουςιαςμό τον δικτυακό τόπο του Raffles, όπου υπάρχουν πολλζσ φωτογραφίεσ από επιμορφωτικά ταξίδια των μακθτϊν ςτθν Κίνα και ςτθν Αυςτραλία. Άλλοι μακθτζσ δθμιουργοφν διάφορα προγράμματα υπολογιςτϊν και όλοι ζχουν πρόςβαςθ ςτο διαδίκτυο. Θ δραςτιρια διευκφντρια του ςχολείου είναι ζνασ παράγοντασ που το ςυγκεκριμζνο ςχολείο είναι το καλφτερο γυμνάςιο τθσ χϊρασ.

Σο αποκεντρωμζνο μοντζλο τθσ Νζασ Ζθλανδίασ

Από τα καλφτερα υποδείγματα αποκεντρωμζνθσ οικονομίασ αποτελεί θ Νζα Ηθλανδία. Πλα τα ςχολεία τθσ, τόςο δθμόςια όςο και ιδιωτικά, διευκφνονται από ανεξάρτθτα διοικθτικά ςυμβοφλια που εκλζγονται από τουσ γονείσ. Θ πολιτικι που ακολουκείται είναι ο ανταγωνιςμόσ, ο οποίοσ κα φζρει τθν διάκριςθ.

Για παράδειγμα, το δθμοτικό ςχολείο Tahatai Coast ςτο Papamoa τθσ περιοχισ του Bay of Plenty ςτο Βόρειο Νθςί αποτελεί ςχολείο του μζλλοντοσ, γιατί ζχει ςχεδιαςτεί από τθν αρχι. Ζτςι, το ςχολείο παρομοιάηεται με ζνα ςυγκρότθμα κατοικιϊν ςτυλ ράντςου ςε αριςτοκρατικι περιοχι τθσ Καλιφόρνια. Στισ αίκουςεσ, οι μακθτζσ δουλεφουν ςε ομάδεσ πολλαπλισ νοθμοςφνθσ τφπου Howard Gardner και οι δάςκαλοι να εξυπθρετοφν όλα τα διαφορετικά ςτυλ μάκθςθσ. Επίςθσ, ςε όλεσ τισ αίκουςεσ υπάρχει το κατάλλθλο υλικό για τα Ζξι Καπζλα Σκζψθσ του De Bono, κακϊσ και είναι ςυνδεδεμζνεσ με όλο τον κόςμο, με δορυφορικά, καλωδιακά και διαδραςτικά θλεκτρονικά δίκτυα.

Το ςχολείο αυτό διακζτει ζνα μεγάλο πλεονζκτθμα: ςχεδιάςτθκε ωσ ςχολείο μιασ νζασ εποχισ. Και γι’ αυτό μπόρεςε να επιλζξει το προςωπικό του

41

ανάμεςα από εξαιρετικοφσ υποψιφιουσ. Σαν νζο ςχολείο που ιταν, λοιπόν, πιρε ναι επιχοριγθςθ, με τθν οποία προμθκεφτθκε ακριβζσ ςυςκευζσ υψθλισ τεχνολογίασ. Για να μπορζςει να καλφψει και τα υπόλοιπα ζξοδά του, το ςχολείο προχϊρθςε ςε ςυμφωνία με τθν Telecom, τθν κφρια τθλεφωνικι εταιρία τθσ Ν.Ηθλανδίασ. Αυτό ςθμαίνει ότι το 5% του ειςοδιματοσ από τα υπεραςτικά τθλεφωνιματα ςυγκεκριμζνων «φίλων» δωρίηεται ςτο ςχολείο. Οι δωρεζσ αυτζσ προζρχονται μόνο από ςπίτια και επιχειριςεισ που ςυνεργάηονται με το ςχολείο και απορροφϊνται ςτθν αγορά υπολογιςτϊν. Με αυτόν τον τρόπο, τα μζλθ τθσ κοινότθτασ ςυμμετζχουν ενεργά ςτθ χρθματοδότθςθ και τθ διαδικαςία τθσ μάκθςθσ.

Το 1999 το Tahatai επιλζχκθκε από το Υπουργείο Ραιδείασ τθσ Ν.Ηθλανδίασ ανάμεςα ςτα 23 υποδειγματικά ςχολεία για να γίνει κζντρο εκπαίδευςθσ του προςωπικοφ ςτθν τεχνολογία των πλθροφοριϊν.

Σα νζα ςουθδικά μοντζλα

Θ Helena W. Wallenberg μαηί με τον ςυνάδελφό τθσ Michael S. Bogolea και άλλουσ, ίδρυςε τθν Carpe Vitam Foundation, που δθμιοφργθςε ζνα υποδειγματικό ςχολείο του μζλλοντοσ. Εκτόσ αυτοφ, ίδρυςε μια εταιρία ζκδοςθσ πολυμζςων, ζνα κοινοτικό εκπαιδευτικό κζντρο ενοποιθμζνο με τθν επιχειρθματικι κοινότθτα και ζνα κζντρο εκπαίδευςθσ δαςκάλων.

Το νζο αυτό ςχολείο, το Lemshaga Barnakademi, είναι ςχεδιαςμζνο ςαν ζνα αςυνικιςτο ςχολείο για ςυνθκιςμζνα παιδιά. Είναι ζνα ςχολείο που ςυνδυάηει τθν φφςθ με τουσ υπολογιςτζσ. Στο ςχολείο μποροφν να πάνε παιδιά από 3 ζωσ 15 ετϊν. Τα παιδιά από τθν θλικία των 3 ετϊν ζρχονται ςε επαφι με γλϊςςεσ, με τα μακθματικά και τισ φυςικζσ επιςτιμεσ. Ρολλζσ πλευρζσ του ςχολείου βαςίηονται ςτισ κεωρίεσ τθσ πολλαπλισ νοθμοςφνθσ του Howard Gardner.

Το ίδρυμα αυτό ςαν επόμενο ςτόχο ζχει τθν δθμιουργία ενόσ κζντρου γνϊςθσ. Ενόσ ςχολείου, δθλαδι, χωρίσ τοίχουσ, όπου κα ενωκεί θ ζβδομθ, όγδοθ και ζνατθ τάξθ του δθμοτικοφ με το γυμνάςιο και τα παιδιά κα μετακινοφνται ςε διάφορουσ χϊρουσ εργαςίασ, αίκουςεσ μελζτθσ, ινςτιτοφτα γλϊςςασ, γυμναςτιρια κ.λπ., ζτςι ϊςτε θ εκπαίδευςθ να βαςίηεται ςτθν πραγματικότθτα. Το ίδρυμα δουλεφει επίςθσ πάνω ςε ζνα κοινοτικό κζντρο μζςων, όπου θ βαςικι ιδζα είναι να ςυνδζει όλα τα ςχολεία και τισ οικογζνειεσ τθσ κοινότθτασ.

Στθν πόλθ τθσ Lund ςτθ νότια Σουθδία, υπάρχουν 38 καινοφρια προςχολικά κζντρα και 3 ςυνδυαςμζνα νθπιαγωγεία και δθμοτικά, τα οποία λειτουργοφν υπό τθν αιγίδα μιασ ομάδασ που ονομάηεται Pysslingen. Το πρόγραμμα διοικείται από ιδιωτικζσ επιχειριςεισ, οι οποίεσ ςε ςυνεργαςία με τισ τοπικζσ αρχζσ, προςφζρουν εκπαίδευςθ υψθλισ ποιότθτασ. Θ επικεφαλισ του προγράμματοσ Monica Lungberg τονίηει ότι «ςτόχοσ ιταν να

42

ςυνδυαςτοφν το καλφτερο ςτοιχείο του δθμόςιου τομζα, θ δίκαιθ κατανομι, με το καλφτερο τθσ ιδιωτικισ πρωτοβουλίασ, τθν αποτελεςματικότθτα».

Θ Monica Lungberg λζει ότι το μοντζλο επιχείρθςθ-ςχολείο αποδείχτθκε τόςο αποτελεςματικό, ϊςτε ςε πολλά μζρθ θ τοπικι αυτοδιοίκθςθ προτείνει ςτθν ομάδα του Pysslingen να αναλάβει τθν διεφκυνςθ των κυβερνθτικϊν προγραμμάτων. Θ Pysslingen, τζλοσ, δθμιουργεί ζνα ενοποιθμζνο κζντρο νθπιαγωγείου-δθμοτικοφ ςχολείου για ανάπθρα παιδιά, ςυνδυάηοντασ μεκόδουσ ταχυμάκθςθσ με νζεσ τεχνικζσ ςωματικισ εκπαίδευςθσ.

Σο κινζηικο μοντζλο «επιςτροφι ςτισ ρίηεσ»

Θ Κίνα είναι μια από τισ πιο ενδιαφζρουςεσ χϊρεσ που μπορεί να επιςκεφτεί κανείσ, γιατί ζχει το ιςχυρότερο ικοσ μάκθςθσ και ζχει επανακαλφψει τα μεγάλα προτεριματα τθσ κουλτοφρασ τθσ κοινωνίασ τθσ. Θ Κίνα εξελίςςεται ταχζωσ και ςε μερικά χρόνια κα μπορεί να ανταγωνιςτεί ακόμα και τισ ΘΡΑ ωσ προσ τον αρικμό ςυνδζςεων με το διαδίκτυο. Πμωσ, θ Κίνα προςπακεί να ςυνδυάςει τθν εποχι τθσ «δικτυωμζνθσ νοθμοςφνθσ» με τισ ρίηεσ τθσ και τισ παραδόςεισ τθσ.

Οι πιο αποτελεςματικζσ μεκόδουσ μάκθςθσ ιταν αυτζσ που δίδαςκε πριν από 2500 χρόνια ο Κομφοφκιοσ και οι μακθτζσ του. Στον Κομφοφκιο αποδίδεται μια κινζηικθ εναςχόλθςθ με διαγωνιςμοφσ, τθν οποία είχε ςυςτιςει για τθν επιλογι των κυρίων ςυμβοφλων του κράτουσ ανάλογα με τα προτεριματά τουσ. Πμωσ, πολλζσ από τισ ιδζεσ που ζλεγε τότε είναι ακόμθ πιο ζγκυρεσ ςιμερα, όπωσ:

Ο Κομφοφκιοσ ςφςτθνε το ςυνδυαςμό νζων ιδεϊν με τισ παλιζσ αποδεδειγμζνεσ αντιλιψεισ

Ικελε να επιφζρει κοινωνικζσ μεταρρυκμίςεισ μζςα από τθν εκπαίδευςθ, ωσ δθμοκράτθσ που ιταν

Ρίςτευε ςτθν αρχι, «μάκε κάνοντασ»

Δεν δίδαςκε ςτα ςτενά όρια του ςχολείου, αλλά χρθςιμοποιοφςε όλο τον κόςμο για ςχολικι αίκουςα

Χρθςιμοποιοφςε πάντα τθν μουςικι και τθν ποίθςθ, τόςο για τθν μάκθςθ όςο και για τθν διδαςκαλία

Εκτόσ από τθν μάκθςθ πλθροφοριϊν, εξίςου ςθμαντικό είναι και να μάκεισ πϊσ να μακαίνεισ

Ρίςτευε ότι ο κακζνασ ζχει διαφορετικζσ ικανότθτεσ μάκθςθσ και γι’ αυτό οι δάςκαλοι πρζπει να εξυπθρετοφν τισ ατομικζσ ικανότθτεσ

43

Ρίςτευε ςτθν ςπουδαιότθτα των αξιϊν και τθσ ευγενικισ ςυμπεριφοράσ, τα οποία αποτελοφν μζχρι και ςιμερα βαςικά χαρακτθριςτικά τθσ κινζηικθσ εκπαίδευςθσ

Αν ςυνδυαςτοφν, λοιπόν, οι παραδοςιακζσ αυτζσ αλικειεσ με τισ τελευταίεσ ζρευνεσ πάνω ςτον εγκζφαλο και τισ τελευταίεσ προόδουσ ςτισ άμεςεσ επικοινωνίεσ, θ Κίνα ζχει τθν δυνατότθτα να θγθκεί του κόςμου. Άλλωςτε, για περιςςότερα από 2000 χρόνια, οι Κινζηοι μάκαιναν μακθματικά με το παλαιότερο εργαλείο ταχυμάκθςθσ του κόςμου, τον άβακα ι ςουανπάν. Επίςθσ, δφο άλλα εργαλεία ταχυμάκθςθσ, θ τράπουλα και το ντόμινο, επινοικθκαν και αυτά ςτθν Κίνα.

44

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: Σεχνικζσ επιταχυνόμενησ μάθηςησ

1. Θ μελζτθ να γίνεται ςε μικρζσ δόςεισ των 30 λεπτϊν. Για να απολαφςετε πραγματικά τθ γνϊςθ, ζνα ςχζδιο είναι να διδάξετε ό,τι μακαίνετε ςε κάποιον άλλο. Εάν χρειάηεται να λογοδοτιςουμε ςε κάποιον άλλο κα δϊςουμε μεγαλφτερθ προςοχι και πραγματικά κα μάκουμε καλφτερα.

2. Κάντε ερωτιςεισ.

Θ νοθμοςφνθ μεγαλϊνει με τθν περιζργεια. Με τθ διατφπωςθ ερωτιςεων ςχετικά με τα κζματα που ςπουδάηετε, κα επικεντρωκοφμε και ςτο να πάρουμε τισ απαντιςεισ.

3. Ροια τα οφζλθ για μζνα;

Ραρακινιςετε τον εαυτό ςασ να ςυγκεντρϊνει και να απορροφά τισ πλθροφορίεσ, ηθτϊντασ, "Τι κα βρω από αυτό; Ρϊσ θ μάκθςθ από αυτζσ τισ πλθροφορίεσ με ωφελιςει μακροπρόκεςμα;" Εςτιάηοντασ ςε όλουσ τουσ τρόπουσ που κα ςασ ωφελιςει, μπορείτε να ζχετε όλο και περιςςότερουσ λόγουσ να μάκετε και ζτςι θ μελζτθ γίνεται ευκολότερθ.

4. Ρεριγράψτε δυνατά με δικά ςασ λόγια.

Με κζντρο τον εαυτό ςασ, να επικεντρωκείτε ςτο πρόγραμμα εκμάκθςθσ και να αρχίςετε τθν περιγραφι φωναχτά των πλθροφοριϊν που ζχετε ερευνιςει. Ραραφράηοντασ δυνατά, ιδιαίτερα ςτισ ςτροφζσ, ςασ προκαλεί τθν εκβάκυνςθ και να γίνει ςυνειδθτό αυτό ζχετε μάκει.

5. Σχεδιάςτε μια εικόνα και ςυμπλθρϊςτε τθν με δικά ςασ λόγια. Μπορείτε να αξιοποιιςετε ςωςτά τισ οπτικζσ ικανότθτεσ του εγκεφάλου ςασ με τθ δθμιουργία εικόνων που βοθκοφν και φωτίηουν τισ ςθμειϊςεισ και οι οποίεσ κολλοφν ςτο μυαλό ςασ. Θ χαρτογράφθςθ με τον τρόπο αυτό ςτο μυαλό είναι ιδιαίτερα ενδεδειγμζνθ.

6. Δοκιμαςία των γνϊςεων.

ωτιςτε εφλογα ερωτιματα για τον ζλεγχο τθσ γνθςιότθτασ του τι μακαίνεται. Είναι αλικεια; Ρρζπει να είςτε ςαν ζνασ άνκρωποσ που αναγεννάτε και πρζπει να ζχετε κριτικισ ςκζψθ για τθν εξζταςθ των γνϊςεων ϊςτε να εμβακφνετε

7. Συμμετζχουν και άλλεσ αιςκιςεισ.

Θ ανάγνωςθ φζρνει λζξεισ μζςα από τα μάτια και ζχει περιοριςμοφσ ωσ μζςο αποτελεςματικισ μάκθςθσ. Χρθςιμοποιιςτε εικόνεσ επίςθσ. Καταγράψτε τισ πλθροφορίεσ επάνω ςε ταινία, και / ι να ακοφςετε τισ καςζτεσ για το κζμα ι

45

να παρακολουκιςετε βίντεο ςχετικά με αυτό. Τόνωςθ τθσ αφισ με τισ αιςκιςεισ ςασ π.χ. με διαφορετικά υφάςματα, διαφορετικά καρζκλεσ, κ.λπ. κάτι αςυνικιςτο για ςνακ ενϊ μακαίνετε. Θ γεφςθ μπορεί να γίνει ςυνδυαςτεί με τισ πλθροφορίεσ και να ςασ βοθκιςει να το ανακαλζςετε. Το ίδιο και με μια μυρωδιά. Θ μνιμθ των οςμϊν είναι το πιο άμεςο ςφςτθμα μνιμθ. Τρίψτε λίγο λάδι λεβάντασ ςτουσ καρποφσ ςασ, όπωσ κάνετε εκκίνθςθ του προγράμματοσ ςπουδϊν ςασ, ςτθ ςυνζχεια, όταν κζλετε να υπενκυμίςει τισ πλθροφορίεσ αργότερα απλά να βγει από το ίδιο το πετρζλαιο αρωματοκεραπεία και όςφρθςθ. Θ τόνωςθ τισ αιςκιςεισ ςασ κα βοθκιςει τισ πλθροφορίεσ να ζρχονται γριγορα πίςω ςτο ςυνειδθτό μυαλό ςασ.

8. Μετακινοφμαι

Μερικζσ φορζσ μασ μακαίνουμε καλφτερα ςτθν πράξθ, ςτθ δράςθ. Εάν θ περιοχι των ςπουδϊν ςασ περιλαμβάνει φυςικζσ δεξιότθτεσ, τότε μπορείτε να το εφαρμόςετε. Διαφορετικά, κάντε ποδιλατο γυμναςτικισ ενϊ διαβάηετε, πάτε για μια βόλτα ενϊ ακοφτε ςτο μαγνθτόφωνο τισ ςθμειϊςεισ ςασ κ.λπ.

9. Οπτικοποιείςτε το τελικό αποτζλεςμα

Δείτε τον εαυτό ςασ να εξαςκεί τισ δεξιότθτεσ που μάκατε ι χρθςιμοποιείςτε τα ςτοιχεία από τισ ςπουδζσ ςασ ωσ ειδικόσ-ι.

10. Αναπτφξτε μια κετικι ψυχικι ςτάςθ απζναντι ςτο πρόγραμμα εκμάκθςθσ. Θ αρχι τθσ κετικότθτασ κα κατακλφςει το ςφςτθμά ςασ και κα αιςκανκείτε πολφ όμορφα. Βαςικά, όταν ξεκινάτε μια περίοδο μελζτθσ χρειάηεται ζνα τζντωμα, ζνα χαμόγελο ςτο πρόςωπό και μία προςζγγιςθ ςτισ ςπουδζσ με κετικζσ προςδοκίεσ.

11. Θ Φωτοανάγνωςθ

Είναι ζνα εκπαιδευτικό ςφςτθμα, προϊόν μακροχρόνιων επιςτθμονικϊν ερευνϊν ςτουσ τομείσ τθσ γνωςτικισ ψυχολογίασ, τθσ ανάγνωςθσ, τθσ μνιμθσ και τθσ προςωπικισ ανάπτυξθσ, που ζχει βοθκιςει χιλιάδεσ ανκρϊπουσ ανά τον κόςμο να βελτιϊςουν κεαματικά και δυναμικά τθν ποιότθτα και ποςότθτα των αναγνωςτικϊν τουσ ικανοτιτων. Μακαίνουμε πϊσ μποροφμε να μθ ςυλλαβίηουμε νοερά, να μθν διαβάηουμε λζξθ-λζξθ, και να κατανοοφμε, να μακαίνουμε και να κυμόμαςτε περιςςότερεσ πλθροφορίεσ. Τα βαςικότερα οφζλθ που κανείσ μπορεί να αποκομίςει με τθν φωτοανάγνωςθ είναι: α) Εξοικονόμθςθ χρόνου με ανάγνωςθ ωσ και 10 φορζσ γρθγορότερα β) απόλυτθ προςοχι και ςυγκζντρωςθ γ) βελτίωςθ μνιμθσ δ) θρεμία-αποβολι stress. Βοθκάει ιδιαίτερα οριςμζνεσ κατθγορίεσ όπωσ τα δυςλεκτικά άτομα.

46

υμπεράςματα H επιταχυνόμενθ μάκθςθ, βαςιςμζνθ αρχικά ςτισ κεωρίεσ του Lozanov, ζχει και από τον ίδιο ακόμα ξεκινιςει ζνα μακρφ ταξίδι εξελικτικισ πορείασ. Ρλζον ζχει ςυμπεριλάβει πολλζσ τεχνικζσ, μεκοδολογίεσ και προςεγγίςεισ για τθ διδαςκαλία και τθ μάκθςθ, όπωσ είναι:

οι χάρτεσ του μυαλοφ (mind maps)

θ κιναιςκθτικι προςζγγιςθ

το διάβαςμα ϋϋπάνωϋϋ ςτθ μουςικι και ιδιαίτερα ςτο φφοσ μπαρόκ

τθ χριςθ τθσ μουςικισ για να διεγερκοφν ςυναιςκθματικά και διανοθτικά οι μακθτζσ

θ χριςθ των τραγουδιϊν για να υποβοθκθκεί θ μάκθςθ

θ εφαρμογι τθσ κεωρίασ των πολλαπλϊν ειδϊν νοθμοςφνθσ ανάλογα τισ ικανότθτεσ του μακθτι

θ ειςαγωγι προτάςεων προσ ςυηιτθςθ (suggestology)

θ χριςθ του δράματοσ

o νευρο-γλωςςικόσ προγραμματιςμόσ (NLP) που είναι μια αμφιλεγόμενθ προςζγγιςθ και κυρίωσ αςχολείται με τθ ςχζςθ μεταξφ των επιτυχϊν προτφπων ςυμπεριφοράσ και των υποκειμενικϊν εμπειριϊν κ.ά.

Σκοπόσ όλων των παραπάνω και πολλϊν ακόμθ προςεγγίςεων, είναι να δοκεί ςε κάκε -ει δυνατόν- ενδιαφερόμενο μία ϊκθςθ ϊςτε να ξεκινιςει το ταξίδι τθσ μάκθςθσ με τρόπο ευχάριςτο, εφκολο και αποτελεςματικό. Θ ζλλειψθ χρόνου και χρθμάτων ςτισ μζρεσ μασ ςυνθγοροφν προσ αυτιν τθν κατεφκυνςθ.

Οι νζεσ παιδαγωγικζσ προςεγγίςεισ ενϊ φαίνεται να τοποκετοφν τον εκπαιδευτικό ςτο περικϊριο, ςτθν πράξθ αναβακμίηουν το ρόλο του και τον κάνουν ακόμθ πιο απαιτθτικό. Κα πρζπει εκτόσ από τισ πολλζσ δεξιότθτεσ και του ίδιου του εκπαιδευτικοφ (μουςικι παιδία, τεχνολογία, τζχνεσ, λοιπζσ επιςτιμεσ), τθν πολφ καλι -ςχεδόν άριςτθ- ενθμζρωςι του πάνω ςε εξελίξεισ ςε όλουσ τουσ τομείσ, να ζχει αφιερϊςει πολφ χρόνο και κόπο ϊςτε να είναι ζτοιμοσ και ικανόσ να ανταπεξζλκει ςε ζνα ανομοιογενζσ ςφνολο μακθτϊν και να διδάςκει ενςωματϊνοντασ πολλά πεδία διζγερςθσ για να ςυμπεριλάβει όςο το δυνατόν περιςςότερεσ μακθςιακζσ περιοχζσ!

Θ ταχφτθτα ςτθ ηωι μασ οδθγεί και ςε ταχφτατεσ αλλαγζσ ςτον τρόπο που μακαίνουμε νζα πράγματα. Αυτό που πρζπει είναι να βροφμε τα δικά μασ μονοπάτια γνϊςθσ για να τα καλλιεργιςουμε. Οι κεωρίεσ και οι υπό εξζταςθ τεχνικζσ κα υπάρχουν πάντοτε και ο αρικμόσ τουσ ςυνεχϊσ κα αυξάνεται.

47

Χωρίσ φόβο αλλά με κριτικι ματιά ςτισ αλλαγζσ κα πρζπει αυτζσ να εξετάηονται. Και από ότι φαίνεται από τα κζντρα επιταχυνόμενθσ μάκθςθσ που λειτουργοφν ιδθ ςτο εξωτερικό, οι μζκοδοι τθσ επιταχυνόμενθσ μάκθςθσ κα αποτελζςουν ζνα ςφγχρονο εργαλείο ςτα χζρια μακθτϊν αλλά και εκπαιδευτικϊν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Gordon Dryden & Jeannete Vos, Θ Επανάςταςθ τθσ Μάκθςθσ, 1999, Εκδόςεισ Αλκυϊν. Ακινα

Richard Sweeney and Frank Daly, The Higher Education Competitive Advantage: Accelerated Learning & Artificial Intelligence, 2002

Χιονίδου-Μοςκοφόγλου, Μ,. Ρολιτίδου Ελιςάβετ, Μία περίπτωςθ Ζρευνασ Δράςθσ Διδαςκαλίασ Μακθματικϊν και Μουςικισ, 2006, Ευκλείδθσ Γϋ

Μουςικι και ψυχικόσ κόςμοσ, Νζνα Γεωργιάδου, 2010, Ακινα

Meier Dave, 2000, ϋϋThe accelerated learning handbookϋϋ, MacGraw-Hill, U.S.A.

http://www.ialearn.org/ALHistory.php (International Alliance for Learning)

http://www.alcenter.com/ (Accelerated Learning Center)

http://www.acceleratedlearning.com/

http://deborahmeier.blogspot.com/2010/02/learning-what-and-how.html

http://www.google.gr/search?q=accelerated+learning

http://www.accelerated-learning-online.com

http://www.alcenter.com

http://www.bbc.co.uk/schools/parents/work/secondary/sen/accelerated_learning_what.shtml

http://www.funderstanding.com/content/accelerated-learning

http://www.plainsystem.com