2010 Πτυχιακή - Γάκη Αλεξάνδρα - Καρλ Ρότζερς. Η Θεωρία του και οι Εφαρμογές της στην Εκπαίδευση

ΑΛΥΡΑΡΖ ΠΣΝΙΖ

ΞΑΗΓΑΓΥΓΗΘΖΠ ΘΑΗ ΡΔΣΛΝΙΝΓΗΘΖΠ ΔΘΞΑΗΓΔΠΖΠ

(Α.Π.ΞΑΗ.Ρ.Δ.)

Ξαξάξηεκα Θεζζαινλίθεο

ΔΡΖΠΗΝ ΞΟΝΓΟΑΚΚΑ ΞΑΗΓΑΓΥΓΗΘΖΠ ΘΑΡΑΟΡΗΠΖΠ

(Δ.Ξ.ΞΑΗ.Θ.)

Καρι Ρόηδερς: Η Θεφρία ηοσ θαη οη Δθαρκογές

ηες ζηελ Δθπαίδεσζε

Ξηπρηαθή εξγαζία

ηεο Ππνπδάζηξηαο:

Γάθε Αιεμάλδξαο ηνπ Ησάλλε

Δπφπηεο Θαζεγεηήο: Νηθνλφκνπ Αλδξέαο

Κάηνο/2010

Θαξι Οφηδεξο: Ζ Θεσξία ηνπ θαη νη Δθαξκνγέο ηεο ζηελ Δθπαίδεπζε

1

ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ

ΔΙΑΓΧΓΗ .............................................................................. 2 ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1 .......................................................................... 3

Α. Καρι Ρόηδερς (1901-1987): Ο Αλζρφπηζηής Φστοιόγος .... 3 1. Η ζεφρία ηοσ Καρι Ρόηδερς γηα ηελ Προζφπηθόηεηα ........ 7

1.1. Η έλλοηα ηοσ εασηού .................................................. 9 1.2. Οη βαζηθές έλλοηες θαη δηεργαζίες ............................ 10

2. Ξξνζσπνθεληξηθή πξνζέγγηζε ηνπ Οφηδεξο ......................... 15 3. Νη βαζηθέο αξρέο ηεο ζεξαπείαο θαη ηεο κάζεζεο .................. 16

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2 ........................................................................ 17 Α. Η παηδαγφγηθή πρόηαζε ηοσ Ρόηδερς ............................... 17

1. Η εθπαίδεσζε φς υστοιογηθή δηαδηθαζία ...................... 17

2. Με θαηεσζσληηθόηεηα ηοσ εθπαηδεσηηθού- εκυστφηή .... 19 Β. Σο ζύγτρολο ζτοιείο ....................................................... 21

1. Γσζθοιίες ζηελ αποηειεζκαηηθή κάζεζε θαη θοηλφληθοποίεζε ............................................................... 23

2. Ν ζπκβνπιεπηηθφο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ........................ 26 3. σζηάζεης γηα ηελ ελίζτσζε ηες ασηοεθηίκεζες ............. 28

ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ .................................................................. 30 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΔ ΑΝΑΦΟΡΔ ............................................. 32

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .................................................................... 33


2

ΔΙΑΓΧΓΗ

«Από ηελ εκπεηξία κνπ μέξσ όηη νη άλζξσπνη έρνπλ κηα θαηά βάζε

ζεηηθή ζηάζε». Ξξφθεηηαη γηα κηα απφ ηηο 14 αξρέο πνπ παξαζέηεη ν Carl Rogers ζην θεθάιαην «Απηφο Δίκαη Δγψ».1

Πηελ παξνχζα εξγαζία επηρεηξείηαη κηα ζχληνκε θαη ζρεκαηηθή

πξνζέγγηζε ζην έξγν θαη ηε ζεσξία ηνπ Carl Rogers (Θαξι Οφηδεξο), θαζψο θαη ησλ εθαξκνγψλ απηήο ζηελ εθπαίδεπζε.

Πηφρνο ηεο εξγαζίαο είλαη λα εμεηάζεη θπξίσο ηε δπλακηθή ησλ

ζρέζεσλ καζεηή θαη εθπαηδεπηηθνχ- παηδαγσγνχ. Θα ρξεηαζηεί λα

αλαθεξζνχκε ζηηο έλλνηεο ηεο απηφ-εηθφλαο θαη απηνεθηίκεζεο θαη πψο απηέο επεξεάδνπλ θαη επεξεάδνληαη απφ ηε δσή ηνπ θάζε

καζεηή ζην ζρνιείν. Δπίθεληξν ηεο κειέηεο απηήο είλαη ην άηνκν, ν καζεηήο, ζχκθσλα άιισζηε κε ηελ πξνζσπνθεληξηθή πξνζέγγηζε

ηνπ Οφηδεξο, φπσο ζα αλαιχζνπκε ζε απηφ ην δνθίκην.

Εεηνχκελν είλαη ε κειέηε ηεο ζεκαζίαο ηεο απηναληίιεςεο θαη απηνεθηίκεζεο ηνπ αηφκνπ ζηελ αληηκεηψπηζε πξνβιεκάησλ θαη ηελ

αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ, θαζψο θαη ζηελ νκαιή θνηλσληθνπνίεζε θαη εμέιημε ηνπ λεαξνχ αηφκνπ- καζεηή ζηελ

ζρνιηθή θνηλφηεηα, αιιά θαη ζηελ θνηλσλία γεληθφηεξα.

Έηζη ινηπφλ, ζην πξψην θεθάιαην πνπ αθνινπζεί δίλνληαη θάπνηα βηβιηνγξαθηθά ζηνηρεία γηα ηνλ Θαξι Οφηδεξο, φπνπ παξνπζηάδεηαη ε

πξνζθνξά ηνπ ζηνλ ρψξν ηεο ςπρνζεξαπείαο, ηεο παηδαγσγηθήο θαη ηεο εθπαίδεπζεο. Δηδηθφηεξα, πεξηγξάθεηαη ε πξνζσπνθεληξηθή

πξνζέγγηζε ηεο ζεσξίαο ηνπ γηα ηελ πξνζσπηθφηεηα, ηε ζεξαπεία θαη

ηε κάζεζε θαη ε αλζξσπηζηηθή ηνπ πξνζέγγηζε ζηελ ςπρνινγία. Δπηπιένλ ζα επηρεηξήζνπκε λα δνχκε ηα αλζξψπηλα θίλεηξα σο

επηδίσμε ηεο απηνελίζρπζεο θαη απηνπξαγκάησζεο.

Πην δεχηεξν θεθάιαην εμεηάδεηαη ε παηδαγσγηθή πξφηαζε ηνπ Οφηδεξο θαη παξνπζηάδεηαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν απηή κπνξεί λα

βξεη εθαξκνγή ζην πιαίζην ηεο ιεηηνπξγίαο ελφο «ζχγρξνλνπ ζρνιείνπ». Ηδηαίηεξε βαξχηεηα δίλεηαη ζην ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ

ζπκβνχινπ – εκςπρσηή. Δπηπξφζζεηα, γίλνληαη θάπνηεο ζπζηάζεηο ελίζρπζεο ηεο απηνεθηίκεζεο θαη απηνπεπνίζεζεο ηνπ καζεηή.

Ρέινο, γίλεηαη κηα αλαθεθαιαίσζε ησλ θχξησλ ζεκείσλ ηεο εξγαζίαο

ελψ παξαηίζεληαη θαη θάπνηα ζπκπεξάζκαηα γηα ην ζχλνιν ηνπ έξγνπ ηνπ Θαξι Οφηδεξο.

1 Pervin L., John O., (2001), Θεσξίεο Πξνζσπηθόηεηαο, Έξεπλα θαη Εθαξκνγέο, Αζήλα:

Γαξδαλφο, ζει.240


3

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1

Α. Καρι Ρόηδερς (1901-1987): Ο Αλζρφπηζηής Φστοιόγος "Ο κόσμος ποσ έρτεται θα είναι περισσότερο ανθρώπινος και πιο ανθρωπιστικός".

Καρλ Ρότζερς

Ν Οφηδεξο απνηειεί έλαλ απφ ηνπο θχξηνο εθπξνζψπνπο ηεο αλζρφπηζηηθής ζτοιής2, ηεο ηξίηεο κεγάιεο ζρνιήο ζηελ

Τπρνινγία (νη άιιεο δχν ζρνιέο είλαη ε ςπραλάιπζε κε θχξην εθπξφζσπν ηνλ Φξφηλη θαη νη Ππκπεξηθνξηζηέο). Δίλαη ζεκειησηήο

ηεο θαηλοκελοιογηθής ζεώρεζες ηεο ςπρνινγίαο θαη έλαο απφ

ηνπο ηδξπηέο ηεο αλζρφπηζηηθής υστοιογίας. Ξξσηνπφξνο ζην δηαρσξηζκφ ηεο ςπρνζεξαπεπηηθήο θαη ζπκβνπιεπηηθήο εξγαζίαο απφ

ηελ ςπραλάιπζε, ζπγθξφηεζε θαη παξνπζίαζε ςπρνζεξαπεία θαη ζπκβνπιεπηηθή, ε νπνία πξνθάιεζε ζεκαληηθέο ξήμεηο θαη αλαηξνπέο

ζην ζεξαπεπηηθφ θαηεζηεκέλν.

Ζ πξνζσπηθφηεηά ηνπ, ε απζηεξφηεηα ηεο επηζηεκνληθήο ηνπ έξεπλαο, αιιά θαη ε ζπγγξαθή 16 ηδηαίηεξα πξσηφηππσλ βηβιίσλ

θαη, 200 θαη πιένλ επηζηεκνληθψλ άξζξσλ, δηθαηνινγνχλ ηε ζεκαληηθή επηξξνή ηνπ ζην ρψξν ηεο ςπρνινγίαο. Θαηά ηε δηάξθεηα

ηεο δσήο ηνπ ν Οφηδεξο εθιέρζεθε ζε ζεκαληηθέο ζέζεηο θαη έρεη ηηκεζεί κε πνιιά βξαβεία θαη δηαθξίζεηο.3

Γελλήζεθε ζηηο 8 Ηαλνπαξίνπ ην 1902 ζην Oak Park ηνπ Illinois ζην

Πηθάγν ησλ Ζ.Ξ.Α. Ήηαλ ην ηέηαξην απφ ηα έμη παηδηά ηεο

νηθνγέλεηαο. Ν παηέξαο ηνπ ήηαλ πνιηηηθφο κεραληθφο θαη ε κεηέξα ηνπ λνηθνθπξά απζηεξψλ ρξηζηηαληθψλ αξρψλ. Αλαηξάθεθε κέζα ζε

έληνλε ζξεζθεπηηθή αηκφζθαηξα κε απζηεξέο εζηθέο αξρέο. Ν λεαξφο Θαξι ήηαλ απφκαθξνο, θιεηζηφο θαη ηδηαίηεξα εζσζηξεθήο

ραξαθηήξαο. Νη γνλείο ηνπ αγσληνχζαλ γηα ηελ απνθαηάζηαζε ησλ παηδηψλ ηνπο θαη ελζηάιαμαλ κέζα ηνπο ηελ αγάπε γηα ηε ζθιεξή

δνπιεηά.

Ζ εθπαίδεπζή ηνπ μεθίλεζε απφ πνιχ λσξίο ζε ζρνιείν ραξηζκαηηθψλ παηδηψλ δηφηη κπνξνχζε λα δηαβάζεη απφ πνιχ κηθξή ειηθία, πξηλ πάεη

ζην λεπηαγσγείν. Ππνχδαζε γεσπνλία ζην Ξαλεπηζηήκην ηνπ Wisconsin, αιιά κεηά απφ δχν ρξφληα άιιαμε επαγγεικαηηθφ

πξνζαλαηνιηζκφ θαη απνθάζηζε λα γίλεη θιεξηθφο. Θαηά ηε δηάξθεηα

2 Νλνκάδεηαη αιιηψο θαη «ηξίηε δχλακε» ηεο ςπρνινγίαο ζηελ Ακεξηθή, αιιά θαη Θίλεκα γηα ην Αλζξψπηλν Γπλακηθφ (Human Potential Movement) θαη πεξηιακβάλεη δηάθνξεο ζεσξίεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο, δίλνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ απηνπξαγκάησζε, ηελ εθπιήξσζε ηνπ δπλακηθνχ θαη ην άλνηγκα ζηελ εκπεηξία. Δθπξφζσπνη απηήο ηεο παξάδνζεο είλαη νη

Kurt Goldstein θαη θπξηφηεξα ν Abraham H. Maslow. 3 http://www.greekbooks.gr/BooksList.aspx?ListType=6&id=70951


4

ηεο θνίηεζήο ηνπ ζην Ξαλεπηζηήκην, δηάθνξεο ζξεζθεπηηθέο

νξγαλψζεηο ηνλ επέιεμαλ καδί κε άιινπο ζπκθνηηεηέο ηνπ γηα λα ζρεκαηηζηεί κία νκάδα δέθα θνηηεηψλ πνπ ζα εθπξνζσπνχζαλ ηηο

Ζ.Ξ.Α. ζε έλα παγθφζκην ζπλέδξην ρξηζηηαλψλ, ην νπνίν ζα δηεμαγφηαλ ζην Ξεθίλν θαη νη εξγαζίεο ηνπ ζα δηαξθνχζαλ έμη κήλεο.

Πηε δηάξθεηα ηνπ ηαμηδηνχ ηνπ ζην Ξεθίλν ην 1922, είρε ηελ επθαηξία λα παξαηεξήζεη ηνπο νπαδνχο άιισλ ζξεζθεπηηθψλ δνγκάησλ. Ζ

εκπεηξία ηνπ απηή ήηαλ πνιχ ζεκαληηθή θαη ηνλ έθαλε λα αλαζεσξήζεη πνιιέο απφ ηηο ζενινγηθέο ηνπ απφςεηο. Δκπεηξίεο ζαλ

θη απηέο επεξέαζαλ ηελ απφθαζή ηνπ λα γξαθηεί ζε κηα θηιειεχζεξε ηεξαηηθή ζρνιή, ηε Θενινγηθή Έλσζε (Union

Theological Seminary) ζηε Λέα φξθε. Αλ θαη ηνλ απαζρνινχζαλ εξσηήκαηα γχξσ απφ ην λφεκα ηεο δσήο, ν Rogers ακθηζβεηνχζε

ζπγθεθξηκέλα ζξεζθεπηηθά δφγκαηα. Ρν απνηέιεζκα ήηαλ λα εγθαηαιείςεη ηε ζρνιή, λα εξγαζηεί ζην ρψξν ηεο παηδνςπρνινγίαο

θαη λα ζεσξεί ηνλ εαπηφ ηνπ θιηληθφ ςπρνιφγν. Ξαληξεχηεθε θαη

κεηαθφκηζε ζηε Λέα φξθε, φπνπ ζπνχδαζε ζην Teachers College ηνπ Ξαλεπηζηεκίνπ ηεο Θνινχκπηα θαη πήξε ην δηδαθηνξηθφ ηνπ ην

1931. Θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ζπνπδψλ ηνπ επεξεάδεηαη ηδηαίηεξα απφ ηε ζθέςε ηνπ John Dewey. Ρελ ίδηα ρξνληά είρε ήδε αξρίζεη λα

εξγάδεηαη σο θιηληθφο ςπρνιφγνο ζε νξγαληζκφ γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο παηδηθήο βίαο. Πηνλ νξγαληζκφ απηφ έκαζε ηηο

ζεξαπεπηηθέο ηερληθέο ηνπ Όην Οαλθ.

Αλαθέξεη φηη «δηαπνηίζηεθε» κε ηηο δπλακηθέο απφςεηο ηνπ Freud θαη κε ηηο ηφηε επηθξαηνχζεο ζην Teachers College «άθακπηεο,

επηζηεκνληθέο, ςπρξά αληηθεηκεληθέο, ζηαηηζηηθέο» απφςεηο. Ρν ελδηαθέξνλ ηνπ γηα ηα δεηήκαηα εζηθήο θαη ν ζεβαζκφο ζηηο

επηζηεκνληθέο κεζφδνπο ζπλππάξρνπλ σο δχν αληίξξνπεο δπλάκεηο. Αξγφηεξα ν Rogers πξνζπάζεζε λα ελαξκνλίζεη απηέο ηηο δχν ηάζεηο.

Ξξάγκαηη, ζηελ πην ψξηκε ειηθία ηνπ πξνζπάζεζε λα ζπγρσλεχζεη

ην ζξεζθεπηηθφ κε ην επηζηεκνληθφ ζηνηρείν, ην δηαηζζεηηθφ κε ην αληηθεηκεληθφ θαη ην θιηληθφ κε ην ζηαηηζηηθφ. Πε φιε ηε δηάξθεηα ηεο

ζηαδηνδξνκίαο ηνπ, ν Rogers πξνζπαζνχζε δηαξθψο λα εθαξκφζεη ηηο αληηθεηκεληθέο κεζφδνπο ηεο επηζηήκεο ζε πξάγκαηα θαηά βάζε

αλζξψπηλα.

Ρν 1940 πήξε ηελ έδξα ζην Ξαλεπηζηήκην ηνπ Νράην θαη ην 1942 εμέδσζε ην πξψην ηνπ βηβιίν κε ηίηιν Ππκβνπιεπηηθή θαη

Τπρνζεξαπεία (Counselling and Psychotherapy). Ρν 1945 ηνλ πξνζθάιεζαλ λα ηδξχζεη θαη λα δηεπζχλεη έλα ζεξαπεπηηθφ –

ζπκβνπιεπηηθφ θέληξν ζην Ξαλεπηζηήκην ηνπ Πηθάγν θαη εθεί, ην 1951, εμέδσζε ην θπξίσο έξγν ηνπ, ζην νπνίν εθζέηεη θαη ην ζχλνιν

ησλ βαζηθφηεξψλ ηνπ απφςεσλ, κε ηίηιν Client – Centered Therapy. Δξγάζηεθε ζηελ ςπρνζεξαπεία θαη ζηε δηδαζθαιία κέρξη ην ζάλαηφ

ηνπ ζηελ Θαιηθφξληα ην 1987.


5

Νη ζεσξίεο ηνπ Rogers αλήθνπλ ζηελ θαηεχζπλζε ηεο ςπρνινγίαο

πνπ νλνκάδεηαη αλζξσπηζηηθή (Humanistic approach)4. Ζ αλζξσπηζηηθή ςπρνινγία έρεη ζαλ ζηφρν λα εξκελεχζεη ηνλ

άλζξσπν απφ κία ζθνπηά εζσηεξηθήο απηνπξαγκάησζεο. Ν άλζξσπνο δελ είλαη έλα παζεηηθφ άβνπιν νλ ησλ εμσηεξηθψλ

εξεζηζκάησλ ηνπ πεξηβάιινληνο (κπηρεβηνξηζκφο)5, νχηε ππνθηλείηαη απφ ηηο αζπλείδεηεο ηάζεηο θαη νξκέο ηνπ (ςπρνδπλακηθή

πξνζέγγηζε). Αληίζεηα ν άλζξσπνο έρεη ζθνπνχο θαη θίλεηξα, ηα νπνία πξέπεη λα κειεηεζνχλ. Πηελ ίδηα ςπρνινγηθή πξνζέγγηζε

αλήθεη θαη ν Κάζιννπ6. Ν Οφηδεξο (Rogers) πηζηεχεη ζηνλ άλζξσπν θαη ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ αλζξψπνπ λα επηιέγεη ην πψο ζα ζθέθηεηαη

θαη ην ηη ζα θάλεη. Γηα ην ιφγν απηφ δίλεη θαη κεγάιε ζεκαζία ζηελ επηινγή, σο ραξαθηεξηζηηθφ ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο. Απηή ε

επηινγή θαζνξίδεηαη απφ ηελ πξνζσπηθή – ππνθεηκεληθή αληίιεςε ηνπ θφζκνπ θαη ησλ άιισλ (Bernstein et al. 1994:9).

Ν Οφηδεξο ζπλδπάδεη ην ζσθξαηηθφ «νπδείο εθψλ θαθφο» (νη άλζξσπνη είλαη θαηά βάζε θαινί, νη εκπεηξίεο ηνπο θάλνπλ θαθνχο)

κε ηελ αξηζηνηειηθή ελδειέρεηα (ηελ ηάζε πνπ έρεη θάζε νξγαληζκφο – θαη ν άλζξσπνο – λα θηάζεη ζηνλ ηειηθφ ζηφρν ηεο νινθιήξσζεο

ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ). Ζ αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά νξίδεηαη θαη εμεγείηαη αλ ηε δνχκε ππφ ην πξίζκα ηεο πξνζσπηθήο απηνεηθφλαο

θαη ησλ ζηφρσλ πνπ ζέηεη ν θάζε άλζξσπνο.

Πηα 1968 ν Οφηδεξο θαη νη πξνζαλαηνιηζκέλνη ζε αλζξσπηζηηθέο ζπνπδέο ζπλάδειθνί ηνπ ίδξπζαλ ην Θέληξν γηα ηε Κειέηε ηνπ

Αηφκνπ (Center for the Studies of the Person). Ζ δεκηνπξγία ηνπ Θέληξνπ πξνθάιεζε θάπνηα ζηξνθή ηνπ έξγνπ ηνπ Οφηδεξο – απφ

ηελ επίζεκε αθαδεκατθή δνκή ζηε ζπλεξγαζία κε κηα νκάδα αηφκσλ κε θνηλέο απφςεηο, απφ ηελ ελαζρφιεζε κε δηαηαξαγκέλα άηνκα

ζηελ ελαζρφιεζε κε θπζηνινγηθά άηνκα, απφ ηελ αηνκηθή ζεξαπεία

ζε νκάδεο εξγαζίαο, θαη απφ ηελ ζπλεζηζκέλε εκπεηξηθή έξεπλα ζηε θαηλνκελνινγηθή κειέηε ησλ αλζξψπσλ.

4 Ππρλά αλαθέξεηαη σο ε ηξίηε ςπρνινγηθή πξνζέγγηζε, κεηά ηελ ςπραλαιπηηθή θαη ηελ ζπκπεξηθνξηθή. Ζ αλζξσπηζηηθή πξνζέγγηζε ζηελ ςπρνινγία απνηειεί έλα είδνο ςπρνζεξαπεπηηθήο πξνζέγγηζεο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία επίθεληξν είλαη ν άλζξσπνο θαη ε ηάζε απηνπξαγκάησζήο ηνπ. Γέρεηαη φηη νη άλζξσπνη είλαη θαηά βάζε θαινί θαη φηη έρνπλ κία θπζηθή πξνδηάζεζε λα νινθιεξσζνχλ σο πξνζσπηθφηεηεο. 5 Ν κπηρεβηνξηζκφο ή ζπκπεξηθνξηζκφο ππνζηεξίδεη ηελ άπνςε φηη παξαηεξψληαο ηε ζπκπεξηθνξά είλαη δπλαηφ λα θαηαιήμνπκε ζε ζπκπεξάζκαηα γηα ην θαηλφκελν ηεο

κάζεζεο. Ζ κάζεζε είλαη αιιαγή ηεο ζπκπεξηθνξάο ιφγσ ησλ εκπεηξηψλ ηνπ ππνθεηκέλνπ. Ζ επηζηεκνινγία ηνπ κπηρεβηνξηζκνχ είλαη εκπεηξηθή θαη ζεηηθηζηηθή. Θχξηνο εθπξφζσπνο ηεο πξνζέγγηζεο απηήο ηεο ςπρνινγίαο είλαη ν Pavlov πνπ κε ηα πεηξάκαηά ηνπ έδεημε ηελ αμία ηεο εκπεηξίαο ζηε κάζεζε. 6 Νη απφςεηο ηνπ Maslow ήηαλ ζεκαληηθέο γηα ηελ ςπρνινγία θαη ηνλ άλζξσπν γηαηί κίιεζε γηα ηηο ςπρνινγηθέο αλάγθεο ηνπ αλζξψπνπ, φπσο ε απηνεθηίκεζε, εθηφο απφ ηηο βηνινγηθέο

αλάγθεο (φπσο ε πείλα, ν χπλνο, ε δίςα). Ν άλζξσπνο ινηπφλ γηα λα αλαπηπρζεί ζσζηά πξέπεη λα ηθαλνπνηήζεη ηφζν ηηο βηνινγηθέο φζν θαη ηηο ςπρνινγηθέο ηνπ αλάγθεο.


6

Ξξφθεηηαη γηα ηηο βαζηθέο αξρέο ηεο κε- θαηεπζπλφκελεο κεζφδνπ

ηνπ, ε νπνία μεθίλεζε απφ ηηο δηαηζζεηηθέο ηνπ «αλαθαιχςεηο» κέζα ζηε ζεξαπεπηηθή ζρέζε θαη νδήγεζε πξννδεπηηθά, κέζα απφ έλα

εληππσζηαθά κεγάιν αξηζκφ ζπζηεκαηηθψλ εξεπλψλ ηνπ ίδηνπ θαη πνιιψλ ζπλεξγαηψλ ηνπ, ζ’ έλα απζηεξά δνκεκέλν θαη παξάιιεια

εχθακπην ζεσξεηηθφ θαη κεζνδνινγηθφ ζχζηεκα, κε θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ ηελ επηθέληξσζε ηεο πξνζνρήο ζηνλ «πειάηε»

(Client centered therapy, 1951) θαη φρη έλα ζεσξεηηθφ ζρήκα πξνυπάξρνληαο ηνπ πξνζψπνπ.7

Απφ απηή ηε ζέζε, ν Οφηδεξο πίζηεπε φηη ε ςπρνινγία είλαη ζην

κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ζηείξα θαη γεληθά έλησζε απνζηαζηνπνηεκέλνο απφ ηνλ ρψξν απηφλ. Ν ρψξνο φκσο εμαθνινπζεί λα εθηηκά ηε

ζπκβνιή ηνπ. πήξμε πξφεδξνο ηεο Ακεξηθαληθήο Τπρνινγηθήο Δηαηξίαο (American Psychological Association) θαηά ην 1946-47,

έλαο απφ ηνπο ηξεηο πξψηνπο ςπρνιφγνπο πνπ έιαβαλ ην Βξαβείν

Γηαθεθξηκέλεο Ππλεηζθνξάο ζηελ Δπηζηήκε (Distinguished Scientific Contribution Award, 1956) θαη ην 1972 έιαβε ην Βξαβείν

Γηαθεθξηκέλεο Δπαγγεικαηηθήο Ππλεηζθνξάο.

Ζ ζεκαζία ηνπ ξνηδεξηαλνχ έξγνπ έγθεηηαη ζην φηη μεθηλά θαη ζηεξίδεηαη ζηελ ακεζφηεηα ηεο βησκαηηθήο εκπεηξίαο θαη εκπινθήο

ζηε ζεξαπεπηηθή θαη παηδαγσγηθή ζρέζε.

7 Κπαθηξηδήο, Θ. (2003), Επηθνηλσλία θαη αγσγή, Αζήλα: Gutenberg, 2ε έθδνζε, ζει. 192


7

1. Η ζεφρία ηοσ Καρι Ρόηδερς γηα ηελ Προζφπηθόηεηα8

Ζ ζεσξία γηα ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ Οφηδεξο γελλήζεθε απφ ηε ζεσξία γηα ηελ «πειαηνθεληξηθή ζεξαπεία» (client-centered theory)

ζηελ ζπκβνπιεπηηθή ςπρνινγία θαη ηελ ςπρνζεξαπεία. Ν Οφηδεξο

άξρηζε λα δηαηππψλεη ηε ζεσξία ηνπ απφ ηελ ζηηγκή πνπ μεθίλεζε ην ζεξαπεπηηθφ – θιηληθφ έξγν ηνπ. Θαζψο βξηζθφηαλ ζε ζπλεδξίεο κε

ηνλ θάζε αζζελή ηνπ αηνκηθά, ζπλεηδεηνπνίεζε φηη ε ζεξαπεία είλαη ηειηθά κία δηαπξνζσπηθή εκπεηξία.

Ζ πξσηνηππία ηνπ Οφηδεξο ήηαλ ζην γεγνλφο φηη άθελε ειεχζεξν ηνλ

αζζελή ηνπ λα νξίζεη εθείλνο ηνπο ζηφρνπο ηεο ζεξαπείαο: ηη πεξηκέλεη λα πεηχρεη ν αζζελήο απφ ηελ επίζθεςή ηνπ ζην

ζεξαπεπηή; Ξνηα είλαη ε ζπκπεξηθνξά πνπ ζέιεη λα πεηχρεη; Ρη ζέιεη λα αιιάμεη ν ίδηνο ζηνλ εαπηφ ηνπ; Ξψο θαληάδεηαη ν ίδηνο ηνλ εαπηφ

ηνπ κεηά απφ κεξηθά ρξφληα;

Όια απηά ηα εξσηήκαηα, πνπ νξηνζεηνχζαλ θαη ηνπο ζηφρνπο ηεο ζεξαπείαο, έπξεπε λα απαληεζνχλ απφ ηνλ ίδην ηνλ αζζελή.

Κάιηζηα, ν Οφηδεξο ζπρλά ελζάξξπλε ηνπο αζζελείο ηνπ λα

κεηαθέξνπλ γξαπηά πάλσ ζε κία θφιια ραξηί ηηο απαληήζεηο ηνπο ζηα παξαπάλσ εξσηήκαηα. Ζ κέζνδνο ηνπ, δειαδή ήηαλ

πξνζσπνθεληξηθή (Zimbardo & Weber, 1994: 387).9

Σαξαθηεξηζηηθφ ηεο πξνζέγγηζεο ηνπ Οφηδεξο είλαη ν αλζξσπνθεληξηθφο πξνζαλαηνιηζκφο ηνπ ζηελ ςπρνζεξαπεία.

Πχκθσλα κε ηε ζεξαπεία απηή ν άλζξσπνο είλαη θαηά βάζε θαιφο, θαζψο θαη φηη ππάξρεη κηα θπζηθή ξνπή ηνπ αηφκνπ γηα πγηή

αλάπηπμε θαη αιιαγή. Ζ βαζηθή θαηεχζπλζε ηνπ αλζξψπνπ είλαη πξνο ηελ απηνπξαγκάησζε. Ρα δεηήκαηα πνπ εμεηάδνληαη είλαη ε

έλλοηα ηοσ εασηού θαη ησλ εκπεηρηώλ πνπ έρνπλ ζρέζε κε απηφλ.

Ζ ιέμε «θιεηδί» ζηε ζεσξία ηνπ Οφηδεξο είλαη ε εκπεηρία. Ν άλζξσπνο ζηε λεπηαθή ειηθία δελ έρεη δνκεκέλν Δγψ, θαζψο φκσο

κεγαιψλεη, αξρίδεη ε αιιειεπίδξαζή ηνπ κε ην πεξηβάιινλ ηνπ θαη

σξηκάδνπλ νη γλσζηηθέο ηνπ ιεηηνπξγίεο. Κφιηο γίλεη απηφ, ηφηε κπνξεί λα δηαθξίλεη ηνλ εαπηφ ηνπ (ην Δγψ) απφ ηνπο άιινπο. Νη

εκπεηξίεο, ινηπφλ, είλαη πνιχ ζεκαληηθέο γηα ηε λνεηηθή εμέιημε ηνπ αλζξψπνπ. Δπηπιένλ, νη εκπεηξίεο απηέο δνκνχλ ηελ απηνεηθφλα ηνπ,

ηελ εηθφλα δειαδή πνπ θηηάρλεη ν άλζξσπνο γηα ηνλ εαπηφ ηνπ (self-theory).

8 Pervin L., John O., (2001), Θεσξίεο Πξνζσπηθόηεηαο, Έξεπλα θαη Εθαξκνγέο, Αζήλα: Γαξδαλφο, ζει.235–303, www.tahmatzidis.com/moodle/file.php/6/Docs/Carl_Rogers.doc 9 Δθφζνλ νη καζεηέο αληαπνθξίλνληαη ζηνπο ζηφρνπο πνπ ζέηνπλ είλαη ζεκαληηθφ νη ζηφρνη ηνπ καζήκαηνο λα ζέηνληαη απφ ηνπο ίδηνπο ή λα νξίδνληαη απφ θνηλνχ, απφ ην ζχλνιν ηεο

νκάδαο. Δίλαη θαιφ νη ζηφρνη ηνπ καζήκαηνο λα νξίδνληαη απφ ηνπο καζεηέο ζε ζπλεξγαζία κε ην δάζθαιν θαη φρη απφ ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα.

http://www.tahmatzidis.com/moodle/file.php/6/Docs/Carl_Rogers.doc


8

Ν Φξφηλη (Freud) ζεσξνχζε ηα βαζηθά ζπζηαηηθά ηεο

πξνζσπηθφηεηαο ζρεηηθά ζηαζεξά θαη ακεηάβιεηα. Αληίζεηα ν Οφηδεξο έδσζε κεγάιε έκθαζε ζηελ αιιαγή ηεο πξνζσπηθφηεηαο.

Δπηπιένλ ν Οφηδεξο έβιεπε ηελ θπζηθή ηάζε ηνπ αλζξψπνπ λα θηλεζεί πξνο ηα κπξνζηά, λα αλαπηπρζεί, θαη κε απηφ ηνλ ηξφπν δίλεη

έκθαζε ζηελ ασηοπραγκάηφζε (self actualization) θαη δελ αλαγλσξίδεη θαλέλα θίλεηξν ζηηο νξκέο, φπσο πίζηεπε ν Φξφηλη.

Αληίζεηα αλαγλσξίδεη κφλν ην θίλεηξν ηνπ αλζξψπνπ γηα ηε δσή θαη ηελ πξνζσπηθή ηνπ αλάπηπμε. Ζ ζεσξεηηθή πξνζέγγηζε ηνπ Rogers

ζηελ αλζξψπηλε πξνζσπηθφηεηα αλαγλσξίδεη σο ζεκειηψδε ηάζε ηνπ αλζξψπηλνπ νξγαληζκνχ ηελ πξνζπάζεηα ηνπ γηα βειηίσζε κε

απψηεξν ζθνπφ ηελ απηνπξαγκάησζε (self actualizing tendency). Σαξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη: «Ν νξγαληζκφο έρεη κηα βαζηθή ηάζε,

αγσλίδεηαη λα πξαγκαηψζεη, λα δηαηεξήζεη θαη λα εληζρχζεη ην ζχλνιν ησλ εκπεηξηψλ ηνπ» (Rogers, 1951, ζει.487)10

Ζ πξνζέγγηζε ηνπ Οφηδεξο είλαη θαηλοκελοιογηθή (phenomenological approach)11 επεηδή δίλεη έκθαζε ζην

θαηλνκελνινγηθφ θφζκν ηνπ αηφκνπ, δειαδή πψο ην άηνκν αληηιακβάλεηαη θαη βηψλεη ηνλ εαπηφ ηνπ θαη ηνλ θφζκν.

Πχκθσλα κε ηελ θαηλνκελνινγηθή ζέζε ηνπ Οφηδεξο (1951), ην

άηνκν αληηιακβάλεηαη ηνλ θφζκν κ’ έλα κνλαδηθφ ηξφπν. Απηή ε αληίιεςε ζπληζηά ην πεδίο θαηλοκέλφλ (phenomenal field) ηνπ

αηφκνπ. Ρν πεδίν θαηλνκέλσλ πεξηιακβάλεη ηφζν ηηο ζπλεηδεηέο, φζν θαη ηηο αζπλείδεηεο αληηιήςεηο, απηέο γηα ηηο νπνίεο έρεη επίγλσζε

θαη απηέο γηα ηηο νπνίεο δελ έρεη. Πε αληίζεζε κε ηελ ςπραλάιπζε πνπ δίλεη έκθαζε ζηηο ελνξκήζεηο, ζηα έλζηηθηα, ζην αζπλείδεην,

ζηε κείσζε ηεο έληαζεο θαη ζηε δηακφξθσζε ηνπ ραξαθηήξα θαηά ηα πξψηα ρξφληα, ε θαηλνκελνινγηθή πξνζέγγηζε δίλεη έκθαζε ζηελ

αληίιεςε, ζηα ζπλαηζζήκαηα, ζηελ ππνθεηκεληθή απηναλαθνξά,

ζηελ απηνπξαγκάησζε θαη ζηε δηεξγαζία ηεο αιιαγήο.

10 Pervin L., John O., (2001), Θεσξίεο Πξνζσπηθόηεηαο, Έξεπλα θαη Εθαξκνγέο, Αζήλα: Γαξδαλφο, ζει. 249 11 Ζ θαηλνκελνινγηθή πξνζέγγηζε πξνέξρεηαη απφ ηε θαηλνκελνινγία θαη είλαη ε αξρηθή

νξνινγία ηεο Αλζξσπηζηηθήο πξνζέγγηζεο ζηελ ςπρνινγία. Ν φξνο θαηλνκελνινγία πξνέξρεηαη απφ ηε θηινζνθία.


9

1.1. Η έλλοηα ηοσ εασηού

Ρν ελδηαθέξνλ ζηνπο θφιπνπο ηεο ςπρνινγίαο γηα ηελ έλλνηα ηνπ

εαπηνχ απμάλεηαη ζηαζεξά. Ρν 1970, πεξίπνπ ε κία ζηηο είθνζη δεκνζηεχζεηο ζην ρψξν ηεο ςπρνινγίαο αθνξνχζε απηφ ην δήηεκα.

Ρη είλαη φκσο ε έλλνηα ηνπ εαπηνχ;

Ζ έλλνηα ηνπ εαπηνχ ζεσξείηαη απφ πνιινχο ςπρνιφγνπο ν ζεκέιηνο ιίζνο ηφζν γηα ηελ θνηλσληθή φζν θαη ηελ ζπλαηζζεκαηηθή αλάπηπμε

ηνπ αηφκνπ (Davis-Kean & Sandler, 2001). «Πηελ ςπρνινγία, ε έλλνηα ηνπ εαπηνχ αλαθέξεηαη γεληθά ζηε «ζχλζεζε ησλ ηδεψλ, ησλ

αηζζεκάησλ, θαη ησλ ζηάζεσλ πνπ νη άλζξσπνη έρνπλ γηα ηνλ εαπηφ ηνπο.» (Hilgard, Atkinson, & Atkinson, 1979, ζει. 605) 12. Ξξφθεηηαη

γηα ηηο πεπνηζήζεηο πνπ έρεη θαλείο γηα ηνλ εαπηφ ηνπ. Νη αληηιήςεηο πνπ έρνπκε γηα ηνλ εαπηφ καο πνηθίιινπλ απφ πεξίπησζε ζε

πεξίπησζε θαη απφ ηε κία θάζε ηεο δσήο καο ζηελ άιιε. Θαηά ηνλ

Rogers ην άηνκν αληηιακβάλεηαη ηα εμσηεξηθά αληηθείκελα θαη ηηο εκπεηξίεο θαη ηνπο απνδίδεη θάπνην λφεκα. Νη αληηιήςεηο θαη νη

ζεκαζίεο ζπληζηνχλ ην πεδίν θαηλνκέλσλ ηνπ αηφκνπ. Απηφ εληάζζεηαη ζηελ θαηλνκελνινγηθή ζέζε ηνπ Rogers (1951), φηη ην

άηνκν αληηιακβάλεηαη ηνλ θφζκν κ’ έλα κνλαδηθφ ηξφπν.

Δμέρνπζα ζέζε θαη δνκηθφ ζηνηρείν ηεο ζεσξίαο ηνπ Rogers γηα ηελ πξνζσπηθφηεηα θαηέρεη ε έλλνηα ηνπ «εαπηνχ» (self). Ρν άηνκν, δεη

ζε έλα θαηλνκελνινγηθφ πεξηβάιινλ ην νπνίν πεξηιακβάλεη νηηδήπνηε ζπκβαίλεη γχξσ θαη κέζα ζηνλ αλζξψπηλν νξγαληζκφ ζε

κηα δεδνκέλε ζηηγκή θαη ην νπνίν κπνξεί λα γίλεη πξνζηηφ ζηελ ζπλείδεζε. Όιν απηφ ην ζχζηεκα ησλ αληηιήςεσλ, ησλ εκπεηξηψλ

θαη ηνπ λνήκαηνο πνπ δίλεηαη ζε απηέο, απνηειεί ην θαηλνκελνινγηθφ πεδίν ηνπ αηφκνπ. (Ησζεθίδε Ξ. & Ησζεθίδεο Η, 1999). Υζηφζν,

θαζψο πξνρσξά ε αλάπηπμε, έλα θνκκάηη απηνχ ηνπ πεδίνπ

δηαθνξνπνηείηαη θαη ζρεκαηίδεη ηνλ «εαπηφ» ηνπ αηφκνπ (Hall & Lindzey, 1985, Rogers, 1959).

Ζ έλλνηα ηνπ εαπηνχ αλαπηχζζεηαη κέζσ ηεο ζπλερνχο

απηναμηνιφγεζεο ηνπ αηφκνπ ζε δηαθνξεηηθέο θαηαζηάζεηο. Ρν άηνκν, ζηγά- ζηγά, δηακνξθψλεη έλα ζηαζεξφ θαη νξγαλσκέλν

ζχζηεκα αληίιεςεο ηνπ εαπηνχ. Ν εαπηφο, ζπληίζεηαη πξννδεπηηθά, δηακέζνπ ησλ ζπλδηαιιαγψλ κε ηα ζεκαληηθά πξφζσπα ηνπ

πεξηβάιινληνο. Ρα λεαξά θπξίσο άηνκα βαζίδνληαη ζηηο ιεθηηθέο θαη κε ιεθηηθέο αληηδξάζεηο ησλ ζεκαληηθψλ, γη’ απηνχο, αλζξψπσλ –

ησλ γνληψλ θαη ησλ άιισλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο ζηα πξψηα ηνπο

12 Woolfolk A. (2007), Δπηκέιεηα: Καθξή- Κπφηζαξε Δ., Εθπαηδεπηηθή Ψπρνινγία, Αζήλα: Έιιελ, 1ε Έθδνζε, ζει. 71


10

ρξφληα θαη ησλ θίισλ, ζπκκαζεηψλ θαη δαζθάισλ αξγφηεξα – γηα λα

δηακνξθψζνπλ ηηο θξίζεηο ηνπο (Harter, 1998).13

1.2. Οη βαζηθές έλλοηες θαη δηεργαζίες

Ξαξφιν πνπ ην άηνκν αιιάδεη, ε απηναληίιεςε ηνπ δηαηεξείηαη. Ζ απηνεθηίκεζε φκσο, είλαη κηα ζπλαηζζεκαηηθή αληίδξαζε- ε γλψκε

γηα ηνλ εαπηφ καο. Κε άιια ιφγηα απηνεθηίκεζε είλαη ε αμία πνπ ν

θαζέλαο απφ καο πξνζδίδεη ζηα ραξαθηεξηζηηθά, ζηηο ηθαλφηεηεο θαη ζηηο κνξθέο ζπκπεξηθνξάο ηνπ.

Ρν άηνκν, δελ αληηδξά παζεηηθά ζην πεξηβάιινλ αιιά πξνρσξάεη, κε

γλψκνλα, ζθνπφ θαη θηλεηήξηα δχλακε ηελ ηάζε ηνπ λα πξαγκαησζεί, λα δηαηεξήζεη θαη λα επεθηείλεη ηελ εκπεηξία ηνπ. Ζ

ηάζε απηή ηνπ αηφκνπ είλαη έκθπηε. Ν Maddi (1996) ην πεξηγξάθεη απηφ ζαλ κηα «βηνινγηθή πίεζε γηα λα νινθιεξσζεί ην γελεηηθφ

ζρέδην δξάζεο. Ν θάζε άλζξσπνο, έρεη ηελ ζεκειηψδε εληνιή λα εμειίμεη ην δπλακηθφ ηνπ».14

Κηα επδηάθξηηε ςπρνινγηθή κνξθή ηεο ηάζεο πξαγκάησζεο πνπ

ζρεηίδεηαη κε ηελ έλλνηα ηνπ εαπηνχ, είλαη ε «ηάζε ασηοπραγκάηφζες». Ζ έλλνηα ηεο απηνπξαγκάησζεο αθνξά ηελ

ηάζε ηνπ νξγαληζκνχ λα εμειηρζεί απφ κηα απιή νληφηεηα ζε κηα

ζχλζεηε, λα κεηαβεί απφ ηελ εμάξηεζε ζηελ αλεμαξηεζία, απφ ηε ζηαζεξφηεηα θαη ηελ αθακςία ζε κηα δηαδηθαζία αιιαγήο θαη

ειεχζεξεο έθθξαζεο. Δπηπιένλ ηνλίδεη ηελ επραξίζηεζε θαη ηελ ηθαλνπνίεζε πνπ αληινχληαη απφ δξαζηεξηφηεηεο πνπ εληζρχνπλ ηνλ

νξγαληζκφ. Ζ ζπκπεξηθνξά ηνπ αλζξψπνπ θαζνξίδνληαη απφ ηνλ νξγαληζκφ ηνπ (ηηο νξγαληθέο – βηνινγηθέο ηνπ αλάγθεο) θαη απφ ην

Δγψ ηνπ (ηελ απηνεηθφλα ηνπ). Νξγαληζκφο θαη Δγψ θηηάρλνπλ απηφ πνπ ν Οφηδεξο νλνκάδεη «θαηλνκελνινγηθφ πεδίν», ην νπνίν

πεξηιακβάλεη φιεο ηηο εκπεηξίεο ηνπ αλζξψπνπ.

Ρν ζεκείν απηφ είλαη ζεκαληηθφ επεηδή ε εκπεηξία έρεη δχν δηαζηάζεηο: ηελ πιηθή θαη ηελ πξνζσπηθή ηεο ππφζηαζε. Κηα

εκπεηξία ζα ελζπλείδεηε θαη ζα δνκήζεη ην Δγψ ηνπ αλζξψπνπ φηαλ αθνκνησζεί, δειαδή, φηαλ ζα γίλεη θαηαλνεηή θαη φηαλ αμηνινγεζεί

έηζη ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζηελ απηνεηθφλα πνπ ζέιεη λα δνκήζεη

ν ίδηνο ν άλζξσπνο γηα ηνλ εαπηφ ηνπ.

Ζ ασηοεηθόλα (self-concept) είλαη κία πνιχ δπλαηή λνεηηθή θαηαζθεπή ηνπ κπαινχ καο, ε νπνία δεκηνπξγείηαη απφ ηηο εκπεηξίεο

καο θαη πεξηγξάθεη ηνλ εαπηφ καο ζε καο θαη ηνπο άιινπο. Δπηπιένλ

13 Woolfolk A. (2007), Δπηκέιεηα: Καθξή- Κπφηζαξε Δ., Εθπαηδεπηηθή Ψπρνινγία, Αζήλα:

Έιιελ, 1ε Έθδνζε, ζει. 72 14 http://e-psychology.gr/psychotherapy/125----carl-rogers


11

ε απηνεηθφλα καο είλαη ην θίλεηξν γηα ηηο πξάμεηο πνπ ζα δερηνχκε

λα θάλνπκε ή λα κελ θάλνπκε ζην κέιινλ, δειαδή ξπζκίδεη ηηο εκπεηξίεο καο θαη ηηο εξκελείεο πνπ δίλνπκε ζε απηέο. Θνληνινγίο, ε

εηθφλα πνπ έρεη θαλέλαο γηα ηνλ εαπηφ ηνπ ζα θαζνξίζεη αθφκα θαη ηνλ ηξφπν πνπ επεμεξγάδνκαη ηηο γλψζεηο πνπ απνθηψ.

Όηαλ νη εκπεηξίεο ησλ αλζξψπσλ αληαπνθξίλνληαη ζηα θίλεηξά ηνπο,

ζηηο επηδηψμεηο ηνπο, ζηηο απαηηήζεηο θαη ζηελ απηνεηθφλα ηνπο, ηφηε νη άλζξσπνη είλαη ζε πιήξε ιεηηνπξγία (full functioning), ελψ, ζηελ

αληίζεηε πεξίπησζε, παξαηεξνχληαη νη αλεπηζχκεηεο ζπκπεξηθνξέο θαη ν άλζξσπνο γίλεηαη αληθαλνπνίεηνο θαη αγρσηηθφο ή λεπξσηηθφο

(Ρξηαληαθχιινπ, 1998: 22-23).

Νινθιεξσκέλνο άλζξσπνο, γηα ηνλ Οφηδεξο, είλαη εθείλνο πνπ θαηάθεξε λα αλαγλσξίδεη απηφ πνπ ζέιεη, λα βξίζθεηαη ζε επαθή κε

ηα πξαγκαηηθά ηνπ «ζέισ» θαη ζπλαηζζήκαηα θαη λα είλαη δεθηηθφο

ζηηο εκπεηξίεο. Ν άλζξσπνο αλαπηχζζεηαη θαη εμειίζζεηαη φηαλ είλαη ζε επαθή φρη κφλν κε ηνλ εαπηφ ηνπ, αιιά κε ηηο απηνεηθφλεο ησλ

άιισλ θαη αλαγλσξίδεη επηζπκίεο θαη ζε απηνχο.

Ν θάζε νξγαληζκφο θαζψο αλαπηχζζεηαη, δηαθνξνπνηείηαη, ζπκβνινπνηεί έλα θνκκάηη ηεο πξαγκαηηθφηεηαο ηνπ σο εαπηφο

(Rogers, 1959). Ρν εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ αζθεί ζεκαληηθή επίδξαζε ζηνλ εαπηφ. Νη αμηνινγήζεηο ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο

πξνζδίδνπλ ζηνλ εαπηφ ηδηφηεηεο θαη ραξαθηεξηζηηθά. Ν νξγαληζκφο αμηνινγεί θάζε λέα εκπεηξία γηα ην θαηά πφζν ηαηξηάδεη ή φρη ζηνλ

εαπηφ. Έηζη, απνξξίπηεη θάζε εκπεηξία πνπ είλαη πέξα απφ εθείλα ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ αμηνινγεί σο εαπηφ θαη ελζσκαηψλεη απηά ηα

εξεζίζκαηα ηνπ πεξηβάιινληνο πνπ θαίλεηαη λα ηαηξηάδνπλ κε ηελ απηνεηθφλα ηνπ.

Ξνιιέο θνξέο, νη αλάγθεο ηνπ νξγαληζκηθνχ εαπηνχ βξίζθνληαη ζε αληίζεζε κε ηηο αλάγθεο ηεο απηνεηθφλαο. Όηαλ ε ηάζε πξαγκάησζεο

έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηελ ηάζε απηνπξαγκάησζεο, ηφηε δεκηνπξγείηαη ην θαηλφκελν ηεο αζπκβαηφηεηαο ην νπνίν εάλ

παξακείλεη εηο κάθξνο, απνηειεί θαηά ηνλ Οφηδεξο ηελ αηηία ησλ ςπρνπαζνινγηθψλ θαηαζηάζεσλ. Νη έλλνηεο ηνπ εαπηνχ θαη ηεο

ηάζεο απηνπξαγκάησζεο θαίλεηαη λα είλαη δεπηεξεχνπζεο αλάγθεο πνπ αλαπηχζζνληαη θαηά ηελ παηδηθή ειηθία: Ζ αλάγθε γηα απνδνρή

απφ ηνπο ζεκαληηθνχο άιινπο θαη ε αλάγθε γηα ζεηηθή απηναπνδνρή, απνηεινχλ ηελ εζσηεξηθεπκέλε εθδνρή φισλ ησλ παξαπάλσ θαη

θαίλεηαη λα νδεγνχλ ζε εθείλεο ηηο ζπκπεξηθνξέο πνπ είλαη ζπλεπείο κε ηελ έλλνηα ηνπ εαπηνχ ελφο αηφκνπ (Maddi, 1996).

Ρν δήηεκα ηεο ασηοαληίιευες, δειαδή ε αλαγλψξηζε ηνπ εαπηνχ

έρεη κεγάιε ςπρνινγηθή ζεκαζία. Ζ αλαγλψξηζε ηνπ εαπηνχ είλαη

δπλαηφ λα ζρεηίδεηαη κε ηελ αλάπηπμε ηεο ζπλείδεζεο θαη ηνπ λνπ.


12

Δπηπιένλ απηφ δε ζεκαίλεη κφλν επίγλσζε ηνπ εαπηνχ καο θαη ησλ

ζπλαηζζεκάησλ γηα ηνλ εαπηφ καο (ελδνπξνζσπηθή λνεκνζχλε), αιιά θαη ηελ ηθαλφηεηα λα κπνξνχκε λα γλσξίδνπκε θαη λα

ζπκκεξηδφκαζηε ηα ζπλαηζζήκαηα ησλ άιισλ (ζπλαηζζεκαηηθή λνεκνζχλε, θνηλσληθή λνεκνζχλε).

Έξεπλεο έδεημαλ πσο ε ασηοαλαγλώρηζε ζηνπο αλζξψπνπο αξρίδεη

λα αλαπηχζζεηαη ζρεηηθά λσξίο θαη παξακέλεη θαη ζηελ ππφινηπε δσή έλα ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ, γηα ην νπνίν φκσο απαηηείηαη θάπνηα

σξίκαλζε15.

Γηα ηε κειέηε ηεο απηναληίιεςεο ν Οφηδεξο εηζήγαγε ηελ έλλνηα ηνπ ηδαληθού εασηού θαη ηε κέζοδο Q-sort16, ηα νπνία εμαθνινπζνχλ

λα επεξεάδνπλ ηε ζχγρξνλε έξεπλα ζρεηηθά κε ηελ απηναληίιεςε. Ζ απηναληίιεςε ζρεηίδεηαη επίζεο κε ηελ ασηοεθηίκεζε. Ρν επίπεδν

ηεο απηνεθηίκεζεο νξίζηεθε σο ν βαζκφο ζπκθσλίαο αλάκεζα ζηελ

αληίιεςε πνπ έρνπκε γηα ηνλ εαπηφ καο θαη ζηνλ ηδαληθφ εαπηφ. Ζ απηνεθηίκεζε ηνπ αηφκνπ παξνπζηάδεη αιιαγέο θαη εμαξηάηαη απφ

ηελ ειηθία θαη ην θχιιν ηνπ. ςειή απηνεθηίκεζε ζεκαίλεη φηη ε απηναληίιεςε ηνπ αηφκνπ κνηάδεη πνιχ κε ηνλ ηδαληθφ εαπηφ.

Ηδηαίηεξα ζεκαληηθή πεξίνδνο ζηε δσή ηνπ αηφκνπ θαη δηακνξθσηηθή

πεξίνδνο γηα ηε δνκή ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ, είλαη ην πέξαζκα απφ ηελ εθεβεία ζηελ πξψηκε ελειηθίσζε, αλάκεζα ζηα 14 θαη ηα 23

ρξφληα. Κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν βηψλνπλ ηα δχν θχια ηε κεηάβαζε απφ ηελ εθεβεία ζηελ ελήιηθε δσή. Νη δηαθνξέο ζηελ απηνεθηίκεζε

ησλ δχν θχισλ θαη ζηηο ζρέζεηο πνπ αλαπηχζζνπλ κε ηνπο άιινπο αληαλαθινχλ ηηο πνιχ δηαθνξεηηθέο πξνζδνθίεο ηεο θνηλσλίαο

ζρεηηθά κε ην ηη ζεκαίλεη λα είζαη άλδξαο ή γπλαίθα.

Ν ηδαληθφο εαπηφο επεξεάδεηαη απφ ηηο εμσηεξηθέο επηδξάζεηο θαη απφ

απηφ πνπ αληηιακβαλφκαζηε φηη εθηηκά ε θνηλσλία. Ν ηδαληθφο εαπηφο καο δίλεη ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ

εθηηκά έλα άηνκν θαη απφ ηα νπνία αληιεί ηελ απηνεθηίκεζή ηνπ. Δπηπξφζζεηα ν ηδαληθφο εαπηφο κπνξεί λα δψζεη εξκελείεο γηα ηελ

ςπρνινγηθή πξνζαξκνγή. Όζν κηθξφηεξε είλαη ε δηαθνξά αλάκεζα ζηνλ εαπηφ θαη ηνλ ηδαληθφ εαπηφ, ηφζν θαιχηεξα πξνζαξκφδεηαη ην

άηνκν. Ξνιιέο κειέηεο έδεημαλ φηη ε πγεία θαη ε απηνεθηίκεζε ζπλδένληαη κε ηε ζρέζε αλάκεζα ζηνλ εαπηφ θαη ηνλ ηδαληθφ

εαπηφ.17 (Pervin, John, 2001, ζει. 272).

15 Νη άλζξσπνη αξρίδνπλ λα ελδηαθέξνληαη γηα ηελ εηθφλα ηνπ εαπηνχ ηνπο ζε πξψηκε ειηθία, ελψ ζρεδφλ φια ηα άιια είδε παξακέλνπλ αδηάθνξα κπξνζηά ζηελ εηθφλα ηνπο ή αληηδξνχλ ζ’ απηή ζαλ λα πξφθεηηαη γηα άιιν δψν. (ζει. 244) 16 Pervin L., John O., (2001), Θεσξίεο Πξνζσπηθόηεηαο, Έξεπλα θαη Εθαξκνγέο, Αζήλα: Γαξδαλφο 17 Pervin L., John O., (2001), Θεσξίεο Πξνζσπηθόηεηαο, Έξεπλα θαη Εθαξκνγέο, Αζήλα: Γαξδαλφο, ζει. 272


13

Πχκθσλα κε ηε ζεφρία ηες προζφπηθόηεηας ή απηνζεσξία, έλα

βαζηθφ ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξάο βξίζθεηαη ζηελ πξνζπάζεηα λα δηαηεξεζεί ε αξκνλία αλάκεζα ζηελ εηθφλα πνπ

έρεη γηα ηνλ εαπηφ ηνπ θαη ζηηο πξάμεηο ηνπ. Ν άλζξσπνο είλαη πγηήο αλ ε εηθφλα πνπ έρεη γηα ηνλ εαπηφ ηνπ είλαη ζπλεπήο κε απηφ πνπ

ζθέπηεηαη, αηζζάλεηαη θαη θάλεη (Λαζηάθνπ, 1988: 101-102). Ρν ςπρνινγηθά πξνζαξκνζκέλν άηνκν έρεη έλα ζηαζεξφ θαη

νινθιεξσκέλν εαπηφ. Έιιεηςε ζηαζεξφηεηαο σο πξνο ηελ αληίιεςε θαη ηαπηφηεηα ηνπ αηφκνπ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ εθδήισζε

άγρνπο, ρακειήο απηνεθηίκεζεο ή αθφκα θαη θαηάζιηςεο.

Ζ ςπρηθή πγεία θαη πξνζαξκνγή ηνπ αηφκνπ ζρεηίδεηαη απφιπηα κε ηελ ζρέζε αλάκεζα ζηελ εκπεηξία θαη ηελ απηναληίιεςε. Γηα ην ιφγν

απηφ, ν Οφηδεξο έδσζε έκθαζε ζηελ ασηοζσλέπεηα (self-consistency) θαη ηε ζσκθφλία (congruence) ηνπ εαπηνχ καο κε ηελ

εκπεηξία. Θαηά ηνλ Οφηδεξο ν νξγαληζκφο ιεηηνπξγεί γηα λα

δηαηεξήζεη ηε ζπλέπεηα κεηαμχ ησλ αληηιήςεσλ γηα ηνλ εαπηφ καο θαη ηε ζπκθσλία ησλ αληηιήςεσλ γηα ηνλ εαπηφ καο θαη ησλ

εκπεηξηψλ. Ρν άηνκν αλαπηχζζεη έλα ζχζηεκα αμηψλ θέληξν ηνπ νπνίνπ είλαη ε εθηίκεζε γηα ηνλ εαπηφ ηνπ, πξνθεηκέλνπ λα

δηαηεξήζεη ηελ ίδηα ηνπ ηε δνκή.

Δμίζνπ ζεκαληηθφ γηα ηε ζεσξία ηνπ Οφηδεξο είλαη ε ζπλέπεηα αλάκεζα ζηνλ εαπηφ θαη ηελ εκπεηξία. Απηφ ζεκαίλεη πσο νη

άλζξσπνη ζα πξνζπαζήζνπλ λα θέξνπλ ζε ζπκθσλία απηφ πνπ αηζζάλνληαη κε ηελ εηθφλα πνπ έρνπλ γηα ηνλ εαπηφ ηνπο.

Ρν εξψηεκα φκσο είλαη αλ βηψλνπλ ηα άηνκα αζπλέπεηεο ή θάπνηα

έιιεηςε ζπκθσλίαο αλάκεζα ζηνλ εαπηφ ηνπο θαη ηελ εκπεηξία. Θαηά ηνλ Οφηδεξο, βηψλνπκε κηα θαηάζηαζε αζπκθσλίαο (incongruence),

φηαλ ππάξρεη δηάζηαζε αλάκεζα ζηελ αληίιεςε γηα ηνλ εαπηφ καο

θαη ηελ πξαγκαηηθφηεηα. Απηή ε θαηάζηαζε, γλσζηή θαη σο αζπκθσλία ηεο αηνκηθήο εκπεηξίαο (self – experience discrepancy)

εθδειψλεηαη σο ακπληηθή ζηάζε.

Ν Οφηδεξο δηαθξίλεη ηξεηο ηχπνπο ακπληηθήο ζπκπεξηθνξάο: 1. εθινγίθεπζε

2. θαληαζία 3. πξνβνιή

Ζ πεξηγξαθή απηήο ηεο ζπκπεξηθνξάο γίλεηαη απφ ην Οφηδεξο

πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηεί ε αζπκθσλία αλάκεζα ζηνλ εαπηφ ηνπ αηφκνπ θαη ηελ εκπεηξία, αζπκθσλία πνπ εθθξάδεηαη κε ηελ

άξλεζε ηεο ζπλεηδεηνπνίεζεο θαη ηε δηαζηξέβισζε ηεο αληίιεςεο.

Πχκθσλα κε ηνλ Οφηδεξο, νη άλζξσπνη έρνπλ ηελ αλάγθε γηα ζεηηθή

αλαγλψξηζε απφ ηνπο άιινπο, αλάγθε πνπ ζρεηίδεηαη κε ην


14

αλζξψπηλν ζπλαίζζεκα λα είλαη θαλείο αγαπεηφο θαη απνδεθηφο απφ

ηνπο άιινπο. Δπεηδή ε ζεηηθή απηή αλαγλψξηζε πξνέξρεηαη απφ ηνπο άιινπο αλζξψπνπο, γελληφκαζηε θαη εμαξηηφκαζηε απφ απηνχο. Κε

ηνλ ηξφπν απηφ ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο βιέπνπκε θαη θξίλνπκε ηνλ εαπηφ καο κέζα απφ ηα κάηηα ησλ άιισλ θαη εκπηζηεπφκαζηε ηηο

πεπνηζήζεηο θαη ηηο αμίεο ηνπο. Ππρλά, ινηπφλ, γηα λα πεηχρνπκε ηελ απνδνρή θαη ηελ εθηίκεζε ησλ άιισλ ππνηαζζφκαζηε ζηηο αξρέο, ηη

επηζπκίεο θαη ηηο απαηηήζεηο ηνπο.

Δδψ φκσο αξρίδεη λα πξνθχπηεη ην πξφβιεκα. Θάπνηα ζηηγκή ην άηνκν αξρίδεη λα ζπλεηδεηνπνηεί φηη ε ππνηαγή ηνπ ζηηο απαηηήζεηο

θαη ζηηο ηδέεο ησλ άιισλ δελ αληαπνθξίλεηαη νχηε ζηελ απηνεηθφλα ηνπ, νχηε ζηηο πξνζσπηθέο ηνπ θηινδνμίεο, νχηε θαη ζηελ δηθή ηνπ

βαζχηαηε πξνζσπηθή αλάγθε λα απηνλνκεζεί σο κεκνλσκέλνο άλζξσπνο θαη λα νινθιεξσζεί ζαλ απηφλνκε πξνζσπηθφηεηα,

ειεχζεξε, πνπ δελ εμαξηάηαη απφ ηνπο άιινπο. Έξρεηαη ινηπφλ ε

ζηηγκή πνπ ην άηνκν δηαπηζηψλεη φηη άιιν ζέιεη ην ίδην γηα ηνλ εαπηφ ηνπ θαη άιιν επηζπκνχλ νη άιινη απφ ηνλ εαπηφ ηνπ. Όζν πην νξαηέο

γίλνληαη απηέο νη δηαθνξέο, ηφζν πην έληνλεο είλαη νη ςπρνινγηθέο δηαθπκάλζεηο θαη ην άγρνο πνπ δνθηκάδεη ην άηνκν. Πε αθξαίεο

πεξηπηψζεηο ην άηνκν ζα αηζζάλεηαη γεληθή απνζηξνθή γηα φινπο θαη γηα φια, άγρνο. απνμέλσζε, αδπλακία επίηεπμεο ζηφρσλ, ρακειή

απηνεθηίκεζε, έιιεηςε ελδηαθέξνληνο γηα δσή, αλππαξμία λνήκαηνο ηεο δσήο (Zimbardo & Weber, 1994: 557).18

Πραγκάηφζε Κοηλφλία

αμηνιφγεζε ηνπ νξγαληζκνχ / φξνη αμίαο

ζεηηθή ζεψξεζε-ζηάζε / ππφ φξνπο απνδνρή

ζεηηθή απηνεθηίκεζε / ππφ φξνπο ζεηηθή αλαγλψξηζε

πξαγκαηηθφο εαπηφο / ηδαληθφο εαπηφο

δπζαξκνλία= λεχξσζε

18 http://e-psychology.gr/psychotherapy/125----carl-rogers


15

2. Προζφποθεληρηθή προζέγγηζε ηοσ Ρόηδερς 19

Θεληξηθή ζεκαζία ηεο εθαξκνγήο ηεο ζεσξίαο ηνπ Οφηδεξο ζην

θιηληθφ ηνπ έξγν, είρε ε ίδηα ε ζεξαπεπηηθή δηαδηθαζία. Πην πξψηκν έξγν ηνπ, έδσζε κεγάιε ζεκαζία ζηε ρξήζε απφ ην ζεξαπεπηή ηεο

ηερληθήο ηεο αληαλάθιαζεο ησλ ζπλαηζζεκάησλ. Ζ πηνζέηεζε ηεο μη- κατευθυνόμενης πξνζέγγηζεο πεξηειάκβαλε ηελ ειάρηζηε

δπλαηή παξέκβαζε θαη θαζνδήγεζε ησλ δηεγήζεσλ ηνπ πειάηε απφ ηε κεξηά ηνπ ζεξαπεπηή. Πηελ ζπλέρεηα φκσο ζηξάθεθε ζηελ

πειαηνθελξηθή ζηάζε ησλ ζπκβνχισλ, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ν ζχκβνπινο έπξεπε λα πξνζπαζεί ελεξγεηηθά λα θαηαλνήζεη ηηο

εκπεηξίεο ηνπ πειάηε ηνπ, ζηξέθνληαο ηελ πξνζνρή ηνπ απφ ηελ ηερληθή ζηε ζηάζε.

Θαηά ηηο δεθαεηίεο ηνπ ’40 θαη ’50 ν Οφηδεξο θαη άιινη δηεμήγαγαλ

ζεηξέο κειεηψλ πξνθεηκέλνπ λα θαζνξίζνπλ ηηο αιιαγέο πνπ επέθεξε

ε πειαηνθεληξηθή ζεξαπεία. Κεηαμχ ησλ αιιαγψλ πνπ παξαηεξήζεθαλ, ήηαλ:

ε κείσζε ηεο άκπλαο θαη ην κεγαιχηεξν άλνηγκα ζηελ εκπεηξία,

ε αλάπηπμε ελφο πην ζεηηθνχ θαη ελαξκνληζκέλνπ εαπηνχ, ε αλάπηπμε πην ζεηηθψλ ζπλαηζζεκάησλ απέλαληη ζηνπο

άιινπο θαη, ε απνκάθξπλζε απφ ηε ρξήζε ησλ αμηψλ ησλ άιισλ γηα ηελ

επηβεβαίσζε ηεο πξνζσπηθήο αμηνιφγεζεο.

Ζ πειαηοθεληρηθή ζεραπεία ηνπ βαζίδεηαη ζε δχν θχξηεο

ππνζέζεηο:

α) Ν άλζξσπνο έρεη απφ ηε θχζε ηνπ, ζε ιαλζάλνπζα θαηάζηαζε, ηελ ηθαλφηεηα λα θαηαλνεί ηνπο παξάγνληεο πνπ ηνπ πξνθαινχλ

δπζηπρία θαη πφλν ζηε δσή ηνπ θαη κπνξεί λ’ αλαδηνξγαλψλεη ηνλ

εαπηφ ηνπ κε ηξφπν πνπ λα μεπεξλά ηνπο παξάγνληεο απηνχο. β) Απηέο νη έκθπηεο δπλάκεηο ζα ελεξγνπνηεζνχλ θαη ζα είλαη

απνηειεζκαηηθέο κφλν φηαλ ν ζχκβνπινο θαηαθέξεη λα δεκηνπξγήζεη κε ην ζπκβνπιεπφκελν κία ζεξκή ζρέζε, βαζηζκέλε ζηελ θαηαλφεζε

θαη ηελ απνδνρή. (Νηθνλφκνπ, 2009)

Δλ θαηαθιείδη ε ζεσξία ηνλίδεη φηη αλ ππάξρνπλ νξηζκέλεο ζπλζήθεο, ηφηε ζα ζπληειεζηεί κηα δηεξγαζία ε νπνία ζα νδεγήζεη ζηελ αιιαγή

ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηεο ζπκπεξηθνξάο.

19 Pervin L., John O., (2001), Θεσξίεο Πξνζσπηθόηεηαο, Έξεπλα θαη Εθαξκνγέο, Αζήλα: Γαξδαλφο, ζει. 279


16

3. Οη βαζηθές αρτές ηες ζεραπείας θαη ηες κάζεζες

Θαζνξηζηηθφο παξάγνληαο γηα ηνλ Οφηδεξο ήηαλ ην ζεξαπεπηηθφ θιίκα

(Rogers, 1966). Ζ αιιαγή ηεο πξνζσπηθφηεηαο κέζσ ηεο ζεξαπείαο ζα κπνξνχζε λα γίλεη πξαγκαηηθφηεηα, εάλ ν ζεξαπεπηήο κπνξνχζε

λα εμαζθαιίζεη ηηο ηξεηο πξνυπνζέζεηο, πνπ είλαη: α. ε ζσκθφλία (congruence) ή ε εηιηθξίλεηα,

β. ε άλεσ όρφλ ζεηηθή αλαγλώρηζε (unconditional positive regard) θαη,

γ. ε ελζσλαίζζεζε/ ζπλαηζζεκαηηθή θαηαλφεζε (empathic understanding). Νη εηιηθξηλείο θαη γλήζηνη ζεξαπεπηέο θαηαθέξλνπλ

λα θεξδίζνπλ ηελ εκπηζηνζχλε ησλ πειαηψλ ηνπο.

Δπηπιένλ δηαπηζηψζεθε φηη ην ζεηηθφ ζεξαπεπηηθφ θιίκα ζπλδεφηαλ κε ηε ζεηηθή αιιαγή ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη φηη ην ζεξαπεπηηθφ

θιίκα ζηεξηδφηαλ ζε κηα πεξίπινθε δπλακηθή αιιειεπίδξαζε

αλάκεζα ζηνλ αζζελή θαη ηνλ ζεξαπεπηή.

Ζ πειαηνθεληξηθή ζεξαπεία δηαηεξεί ηελ πίζηε ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ πειάηε. Δπηπξφζζεηα δίλεη έκθαζε ζηε ζεκαζία ηεο ζεξαπεπηηθήο

ζρέζεο. Πηφρνο ηεο ζεξαπείαο είλαη λα απνθαιπθζεί ε πξνζσπηθφηεηα ηνπ πειάηε θαη απηφ επηηπγράλεηαη αλ νη θαηαθέξεη ν

ζεξαπεπηήο ηνλ πειάηε λα κηιήζεη αλνηρηά γηα ηνλ εαπηφ ηνπ. Ζ δηαδηθαζία ηεο πειαηνθεληξηθήο ζεξαπείαο είλαη πξνβιέςηκε. Ζ

αλάπηπμε ζπληειείηαη θαζψο ν ζεξαπεπηήο δεκηνπξγεί κηα επσθειή ζρέζε θαη είλαη ζε ζέζε λα βνεζήζεη ηελ απειεπζέξσζε ηεο ηζρπξήο

νξκήο ηνπ αηφκνπ λα σξηκάζεη, λα γίλεη αλεμάξηεην θαη δεκηνπξγηθφ. Ζ επηθέληξσζε ηεο πξνζνρήο πνπ δηεπθνιχλνπλ ηελ αλάπηπμε ηνπ

αηφκνπ– «πειάηε», ραξαθηεξίδνπλ ηε ζηάζε ηνπ ξνηδεξηαλνχ εκςπρσηή. Νη ζπλζήθεο πξέπεη λα επηηξέπνπλ ηελ εκβάζπλζε ησλ

ζπλαηζζεκάησλ, πξάγκα πνπ νδεγεί, θαηά ηνλ Οφηδεξο, ζηε

βησκαηηθή αληίιεςε ηεο ακεζφηεηαο ηεο εκπεηξίαο (experiencing), φπσο ζπκβαίλεη πνιχ εχθνια θαη άκεζα κε ηα παηδηά, θαη πνπ

απνηειεί πξνυπφζεζε ηεο απξφζθνπηεο αλάπηπμεο ζε νπνηαδήπνηε ειηθία.20

20 Κπαθηξηδήο, Θ. (2003), Επηθνηλσλία θαη αγσγή, Αζήλα: Gutenberg, 2ε έθδνζε, ζει. 194-195


17

ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2

Α. Η παηδαγφγηθή πρόηαζε ηοσ Ρόηδερς21

Ζ ξνηδεξηαλή πξαθηηθή ησλ νκάδσλ απνηειεί νπζηαζηηθά λέα

πξφηαζε ζηνπο ρψξνπο ηεο ςπρνθνηλσληνινγίαο θαη ησλ παηδαγσγηθψλ επηζηεκψλ, θαη αλνίγεη πξννπηηθέο θαζηζηψληαο ηνλ

Οφηδεξο ζεκαληηθφηαηε πξνζσπηθφηεηα ζηνλ επξχηεξν ρψξν ησλ αλζξσπίλσλ επηζηεκψλ. Ζ Νκάδα ζπλάληεζεο (Encounter group)

απνηειεί ην θχξην ζεκείν αλαθνξάο ζηε ξνηδεξηαλή κεζνδνινγία ηεο εκςχρσζεο κηθξψλ νκάδσλ.

Ν Οφηδεξο πξνηείλεη ηε ζεσξία ηεο ζτέζες, ηφζν ζηηο δπαδηθέο φζν

θαη ζηηο νκαδηθέο ζπλαληήζεηο. Ζ ππνγξάκκηζε ηεο θεληξηθήο ζεκαζίαο ηεο ζρέζεο ππνδειψλεη φηη φινη νη ζπκκεηέρνληεο ζ’ απηήλ

αιιειεπηδξνχλ θαη επεξεάδνπλ ηνλ άιιν ή ηνπο άιινπο, έζησ θαη κε

ηελ παξνπζία ηνπο, θαη φηη απηφ απνηειεί βαζηθφ ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο ζρέζεο.

1. Η εθπαίδεσζε φς υστοιογηθή δηαδηθαζία22

Ζ εθπαίδεπζε εθηφο ησλ άιισλ είλαη θαη κηα ςπρνινγηθή δηαδηθαζία,

γη’ απηφ νη εθπαηδεπηηθνί νθείινπλ λα εθπιεξψλνπλ ην ξφιν ηνπ παηδαγσγνχ – ςπρνιφγνπ. Νη ζχγρξνλνη εθπαηδεπηηθνί δελ νθείινπλ

λα είλαη κφλν θαινί δάζθαινη, νθείινπλ ηαπηφρξνλα λα είλαη θαινί ζχκβνπινη θαη εκςπρσηέο.

Ν Θαξι Οφηδεξο ζην θεθάιαηφ ηνπ «Πεκαληηθή κάζεζε: ζηε ζεξαπεία

θαη ζηελ εθπαίδεπζε» (1961) ηνλίδεη φηη ε ζεκαληηθή κάζεζε δηεπθνιχλεηαη κέζα απφ κηα ζεξαπεπηηθή ζρέζε, θαη φηη νη

παηδαγσγνί πνπ ελδηαθέξνληαη γηα ηε ζεκαληηθή κάζεζε κπνξνχλ λα απνθνκίζνπλ κεξηθέο θαη αμηφινγεο ηδέεο απφ ηε ζεξαπεία.

(Καιηθηψζε – Ιντδνπ, 2001: 192). Δπίζεο, έλα πξφγξακκα εθπαίδεπζεο ζηε ζπκβνπιεπηηθή ζα πξέπεη λα εληζρχεη ηνπο

ζπκκεηέρνληεο κε απψηεξν ζηφρν ηελ απφθηεζε ηεο απηνγλσζίαο ηνπο.

Πχκθσλα κε ην κνληέιν δηδαζθαιίαο πνπ πξνηείλεη ν Οφηδεξο, o εθπαηδεπηηθφο απνθηά έλαλ ζπκβνπιεπηηθφ ξφιν πνπ κε ηε ζεηξά ηνπ

δηεπθνιχλεη ηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο. Πε απηφ ην ζεκείν ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζεσξείηαη πςίζηεο ζεκαζίαο εθφζνλ θαιείηαη λα

βνεζήζεη ηνπο καζεηέο λα θαηαλνήζνπλ ηηο αλάγθεο θαη ηηο αμίεο ηνπο θαη λα ιάβνπλ νη ίδηνη απνθάζεηο ζρεηηθά κε ηε κφξθσζή ηνπο

21 Κπαθηξηδήο, Θ. (2003), Επηθνηλσλία θαη αγσγή, Αζήλα: Gutenberg, 2ε έθδνζε, ζει. 201 22 Θνξθηάηε Α. (2009), Ζ Αλαγθαηφηεηα Θαζηέξσζεο Ρεο Ππκβνπιεπηηθήο Πην Πρνιείν, Ξαλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ Ξαηδαγσγηθφ Ρκήκα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο


18

θαζψο θαη λα θαηαλνήζνπλ ηηο αλάγθεο, αμίεο, ηθαλφηεηεο θαη

ηδηαηηεξφηεηέο ηνπο.

Πχκθσλα κε ην κε θαηεπζπληηθφ κνληέιν πνπ εηζήγαγε ν Οφηδεξο, έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, θαηά ηελ πξνζσπηθή ηνπ επηθνηλσλία ηφζν

κε κεκνλσκέλνπο καζεηέο φζν θαη κε νκάδεο καζεηψλ, είλαη ε ζπδήηεζε ζεκάησλ πνπ αθνξνχλ ηηο δπζθνιίεο πνπ νη ηειεπηαίνη

ζπλαληνχλ ζηελ αθαδεκατθή κάζεζε θαη ζηελ θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά ηνπο θαζψο θαη ηα ελδηαθέξνληα ηνπο ζ΄ απηνχο ηνπο

ηνκείο.

Γηα λα εμαζθαιίζεη, φκσο, ν εθπαηδεπηηθφο κηα επνηθνδνκεηηθή

δηαπξνζσπηθή επηθνηλσλία, θξνληίδεη ηε δεκηνπξγία ελφο θιίκαηνο ζπλαηζζεκαηηθήο απνδνρήο θαη ζέξκεο, ην νπνίν ζπληειεί ζηελ

ειεχζεξε έθθξαζε απφ ην καζεηή ησλ ζπλαηζζεκάησλ θαη ησλ ζθέςεσλ ηνπ. Δπίζεο, θξνληίδεη λα απνθεχγεη θξίζεηο θαη ππνδείμεηο,

αθνχ ζηελ επηθνηλσλία δηδάζθνληα –δηδαζθφκελνπ ε έκθαζε δίλεηαη

ζηε ζπλαηζζεκαηηθή πιεπξά ηεο ζπκπεξηθνξάο.

Ξην ζπγθεθξηκέλα, ν καζεηήο, ν νπνίνο ζεσξείηαη ηθαλφο λα

αληηιεθζεί ηε θχζε ησλ πξνβιεκάησλ ηνπ, ελζαξξχλεηαη λα εθθξάζεη ηα ζπλαηζζήκαηά ηνπ -ζε ζρέζε κε ηα πξνβιήκαηα πνπ

ζπλαληά- γηα λα δψζεη ιχζεηο. Ν εθπαηδεπηηθφο, επνκέλσο, απνθεχγνληαο θξίζεηο θαη ζπκβνπιέο, θαηαβάιεη πξνζπάζεηεο λα

θαηαλνήζεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αληηιακβάλεηαη ηα πξάγκαηα ν καζεηήο απφ ηε δηθή ηνπ νπηηθή γσλία. Ν Οφηδεξο πεξηγξάθεη ηα

ζηάδηα πνπ πεξλάεη ν καζεηήο ζηε δηάξθεηα ηεο δηαπξνζσπηθήο επηθνηλσλίαο ηνπ κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ:

1. Ππλαηζζεκαηηθή θάζαξζε

2. Θαηαλφεζε ηνπ πξνβιήκαηνο

3. Γξάζε

Θαη δνκεί ην κνληέιν ηνπ γηα ηε ζπλεξγαζία καζεηή-εθπαηδεπηηθνχ

σο εμήο:

α) Γεκηνπξγία θιίκαηνο θαη πξνγξακκαηηζκφο β) Γηεξεχλεζε ηνπ πξνβιήκαηνο γ) Πρεκαηηζκφο νινθιεξσκέλεο αληίιεςεο δ)

Ξξνγξακκαηηζκφο θαη ιήςε απνθάζεσλ ε) Πχλζεζε πξνζέγγηζεο.

Νη θάζεηο απηέο θαιχπηνπλ κία ή πεξηζζφηεξεο πξφζσπν κε πξφζσπν ζπλαληήζεηο εθπαηδεπηηθνχ – καζεηή θαη κεηά ηελ

νινθιήξσζή ηνπο παξέρνπλ ζην καζεηή ηε δπλαηφηεηα λα αλαιάβεη δξάζε. Πην κνληέιν απηφ ηνπ Οφηδεξο δελ γίλεηαη ρξήζε

εμσηεξηθψλ, αιιά κφλνλ εζσηεξηθψλ ακνηβψλ, κε ηε κνξθή ηεο αποδοτής, ηεο θαηαλόεζες θαη ηνπ ελδηαθέροληος.


19

Ν εθπαηδεπηηθφο αλαιακβάλεη κέζα ζηελ ηάμε ην ξφιν ηνπ

ζπκβνχινπ, ηνπ γλσκνδφηε, ηνπ εηδηθνχ πνπ ζα θάλεη, ηηο πνηθίιεο πεγέο κάζεζεο πξνζηηέο ζηνπο καζεηέο. Ν εθπαηδεπηηθφο δελ

επηβάιιεη ζηνπο καζεηέο παηδαγσγηθέο δηαδηθαζίεο, αιιά πεξηνξίδεηαη ζην λα πξνηείλεη ηα κέζα κε ηα νπνία εθείλνη ζα εξγαζηνχλ. 23

2. Με θαηεσζσληηθόηεηα ηοσ εθπαηδεσηηθού- εκυστφηή24

Πχκθσλα κε ηελ άπνςε ηνπ Κπαθηξηδή (2003), «Ζ κε θαηεπζπληηθφηεηα ηνπ Οφηδεξο θαίλεηαη φηη δελ έγθεηηαη ζηελ

απνπζία ηνπ εκςπρσηή απφ ην επίπεδν ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο εκπινθήο ζηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ αηφκνπ ή ηεο νκάδαο, αιιά ζηηο

ζπλζήθεο κέζα ζηηο νπνίεο ε εκπινθή ιακβάλεη ρψξα, φπσο θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο» (ζει. 202). «Ν κε θαηεπζπληηθφο εκςπρσηήο

δελ θαηεπζχλεη θπξίσο ηελ πξνζνρή ηνπ ζηελ επίηεπμε ηνπ έξγνπ,

[…] αιιά ζηηο αλάγθεο θαη ζηα ελδηαθέξνληα ησλ «πειαηψλ» ηνπ, έηζη φπσο ηα αληηιακβάλνληαη νη ίδηνη» (ζει. 207).

Δπηπιένλ ν ξφινο ηνπ ξνηδεξηαλνχ εκςπρσηή «δελ είλαη λα παίξλεη

θαζνξηζηηθέο πξσηνβνπιίεο θαη λα επηβάιιεη δξαζηεξηφηεηεο. Απηφ φκσο δελ ζεκαίλεη φηη δελ πξνηείλεη θαη δελ απαληά ζε αηηήκαηα γηα

ηα νπνία θαηέρεη πιεξνθνξίεο, γλψζεηο, ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο» (Κπαθηξηδήο, 2003).

Ν εθπαηδεπηηθφο ζα πξνζθέξεη ηα κέζα θαη ηηο γλψζεηο ηνπ

ηνλίδνληαο ηδηαίηεξα ηελ θαηαλφεζε θαη ηελ απνδνρή απηνχ πνπ δεη ν καζεηήο. Ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζην ζχγρξνλν ζρνιείν δελ

πεξηνξίδεηαη ζηελ απιή κεηάδνζε ηεο γλψζεο, αιιά κε αθεηεξία ηα ζπγθεθξηκέλα πξνβιήκαηα ησλ καζεηψλ, γίλεηαη ξφινο

ζπκβνπιεπηηθφο, ζπλεξγαηηθφο, παξσζεηηθφο πξνθεηκέλνπ λα

ζπκβάιιεη ζηελ εθπαηδεπηηθή θαη θνηλσληθή εμέιημε ησλ καζεηψλ ηνπ. Κε απηφ ηνλ ηξφπν κπνξνχλ λα δεκηνπξγεζνχλ νη ζπλζήθεο γηα

απνηειεζκαηηθή κάζεζε, αιιά θαη νκαιή θνηλσληθνπνίεζε ησλ καζεηψλ.

Πε απηφ ην ζεκείν βιέπεη ν Οφηδεξο ηελ νπζηαζηηθφηεξε ιεηηνπξγία

ηεο παηδαγσγηθήο ζρέζεο, ηνπ δαζθάινπ θαη ηνπ ζρνιείνπ. Ζ απφθηεζε γλψζεσλ, δεμηνηήησλ θαη ε αλάπηπμε ησλ ηθαλνηήησλ ησλ

καζεηψλ ζα γίλεη κέζα απφ ηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ, φπσο ηηο αληηιακβάλεηαη ν θαζέλαο απφ απηνχο. Γηα ην ιφγν απηφ είλαη

θαηαιπηηθή ε ζρέζε ηνπ καζεηή κε ηνλ εθπαηδεπηηθφ, πέξα απφ ηελ εμίζνπ ζεκαληηθή ζρέζε κε ηνπο ζπκκαζεηέο. Πχκθσλα κε ηνλ

Κπαθηξηδή (2003): «Πε ζπκθσλία κε ηνλ εαπηφ ηνπ (γλεζηφηεηα) ν εθπαηδεπηηθφο ζα εθθξάζεη θαη ηηο δηαθσλίεο ηνπ, εάλ ην θξίλεη

23 Νηθνλφκνπ Α. (2009), εκεηώζεηο ηνπ καζήκαηνο: «Γεληθή Ψπρνινγία», Θεζζαινλίθε,

Α.Π.ΞΑΗ.Ρ.Δ. 24 Όπσο πξνεγ., ζει. 202


20

απαξαίηεην, φρη γηα λα απνξξίςεη ηελ άπνςε ηνπ καζεηή, αιιά γηα

λα ζηαζεί πξφζσπν-κε-πξφζσπν απέλαληί ηνπ, λα εθθξάζεη ηηο πηζαλέο ηνπ αλεζπρίεο θαη λα ππνδείμεη ηα φξηα ηεο

πξαγκαηηθφηεηαο, ηνπ ζρνιείνπ, ηεο ζρέζε ηνπο θαη ηνπ εαπηνχ ηνπ. Θαηαλφεζε θαη απνδνρή δελ ζεκαίλεη ππνηαγή ηνπ δαζθάινπ ζην

καζεηή, φπσο θαη ην αληίζηξνθν. Πεκαίλεη αλαγλψξηζε ηνπ άιινπ ζ’ απηφ πνπ βηψλεη, κε ζπλ-πάζεηα θαη γλεζηφηεηα» (ζει. 203-204)


21

Β. Σο ζύγτρολο ζτοιείο25

΄΄Σν ζρνιείν θαιείηαη λα ππνζηεξίμεη ηνπο καζεηέο ηνπ κε ηέηνηνπο ηξόπνπο, ώζηε

απηνί λα κπνξέζνπλ λα αθνινπζήζνπλ ζηαζεξή πνξεία αλάπηπμεο. Με ηε ζηάζε,

ηόζν ην ζρνιείν όζν θαη θάζε εθπαηδεπηηθόο μερσξηζηά, ζα δείμεη όηη ν ζρνιηθόο

ρώξνο είλαη ρώξνο πνπ πξνάγεη ηελ ςπρηθή ηζνξξνπία θαη επεμία ηνπ παηδηνύ. Σα

παηδηά παξαδεηγκαηίδνληαη από ηελ ζπκπεξηθνξά ησλ εθπαηδεπηηθώλ θαη πνιιέο

θνξέο ηε κηκνύληαη. Εάλ έλαο εθπαηδεπηηθόο πξνζεγγίδεη ηνπο καζεηέο ηνπ κε

ζεβαζκό θαη θαηαλόεζε, ηόηε θαη απηνί ζα δηδαρζνύλ ην ζεβαζκό θαη ηελ

θαηαλόεζε θαη πηζαλόηαηα ζα γεληθεύζνπλ απηή ηελ ζπκπεξηθνξά ζηηο θνηλσληθέο

ηνπο ζπκπεξηθνξέο» (Παπιόπνπινο, Σζηάληεο, 2000, ζει. 31).΄΄26

Θαηαξράο είλαη ζεκαληηθφ λα δηεπθξηλίζνπκε πσο αλαθεξφκαζηε ζην

ζχγρξνλν ζρνιείν, ην νπνίν απνηειεί έλα νξγαλσκέλν θνηλσληθφ ζχλνιν θαη ην νπνίν δελ κπνξεί παξά λα επεξεάδεηαη απφ ηηο

θνηλσληθν-πνιηηηζκηθέο αιιαγέο, ηελ εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο θαη ηελ

ηαρχηεηα δηαθίλεζεο ηεο πιεξνθνξίαο. Σξεηάδεηαη ην ζρνιείν λα είλαη, δειαδή επίθαηξν, θαη λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο πξαγκαηηθέο

αλάγθεο ησλ καζεηψλ. Πε έλα ζχγρξνλν εθπαηδεπηηθφ πιαίζην ν εθπαηδεπηηθφο ζα πξέπεη λα ζπλδπάδεη πνηθηιία ηδηνηήησλ, φπσο

παηδαγσγφο, θαζνδεγεηήο, νξγαλσηήο, εκςπρσηήο, εξεπλεηήο.

Ν εθπαηδεπηηθφο, πξψηνο απφ φινπο, θαιείηαη λα αληαπνθξηζεί ζηηο λέεο θνηλσληθέο ζπλζήθεο (πνιππνιηηηζκηθφ ζρνιείν, θιπ.) θαη ηηο

εθπαηδεπηηθέο αλάγθεο. Δίλαη ζεκαληηθφ λα πξνζδηνξηζηνχλ νη ηξεηο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο εθπαίδεπζεο27 :

α) δηδαζθαιία β) θνηλσληθνπνίεζε

γ) «επηινγή»28

Δηδηθφηεξα νη ηξεηο απηέο ιεηηνπξγίεο, δηδαζθαιία, θνηλσληθνπνίεζε,

επηινγή, αθνξνχλ ζηελ πξνζσπηθφηεηα, δειαδή, ην ζχλνιν ησλ θπζηθψλ, πλεπκαηηθψλ, ςπρηθψλ θαη θνηλσληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ

ηνπ παηδηνχ θαη ηνπ εθήβνπ, δηακνξθψλνληαο ηελ θαζνξηζηηθά.

Ξνιιά είλαη ηα εξσηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ θαη δεηνχλ απάληεζε, φπσο:

Ξψο δηακνξθψλεηαη ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζε έλα ζχγρξνλν ζρνιείν;

25 Ληνχζθαο Λ. (2007), Ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζην ζχγρξνλν ζρνιείν, Εηζήγεζε ζην 1ν Επηζηεκνληθό πλέδξην, πνπ δηνξγαλψζεθε ζηα Ησάλληλα (12-15 Καΐνπ 2006) απφ ηελ Ξεξηθεξεηαθή Γηεχζπλζε Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο κε ζέκα: «Ρν ειιεληθφ ζρνιείν θαη νη πξνθιήζεηο ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο». 26 Γεξκηηδάθεο Κ., Ησαλλίδεο Β. (2004), Ν ζχγρξνλνο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Αμηνπνίεζε αξρψλ ηεο Ξξναγσγήο ηεο γείαο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, Σηκεηηθόο ηόκνο θαζεγεηή Λνπθά πάξνπ, ζει. 329-339 27 Όπσο πξνεγ. 28 Ν φξνο «επηινγή» ρξεζηκνπνηείηαη κε ηελ έλλνηα φηη ην ζρνιείν δίλεη ίζεο επθαηξίεο ζε φινπο ηνπο καζεηέο γηα εθπαηδεπηηθή θαη επαγγεικαηηθή εμέιημε.


22

Ξνηεο δεμηφηεηεο πξέπεη λα έρεη αλαπηχμεη ν εθπαηδεπηηθφο

πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζεί ζηηο απαηηήζεηο ελφο ζρνιείνπ ηνπ 21νπ αηψλα;

Ξνηεο νη δπλαηφηεηεο ηνπ δεδνκέλνπ ηηο λέεο ηάζεηο θαη πξννπηηθέο;

Ξνιχ κειάλη έρεη ρπζεί ζρεηηθά κε ην ξφιν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζην

ζχγρξνλν ζρνιείν. Πηε βηβιηνγξαθία ηνλ ζπλαληάκε σο ζχκβνπιν, αλαλεσηή, ιεηηνπξγφ, ςπρνπιάζηε, εκςπρσηή, θιπ.

Πε θάζε πεξίπησζε ν εθπαηδεπηηθφο είλαη ζεκαληηθφ λα ζέβεηαη ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ θάζε παηδηνχ. Δίλαη ζεκαληηθφ επίζεο λα είλαη

θαιφο παξαηεξεηήο ηεο ζπκπεξηθνξάο θαη ηεο γεληθφηεξεο ζηάζεο ηνπ θάζε παηδηνχ ζηελ ζρνιηθή ηάμε. Πεκαληηθνί παξάγνληεο γηα ηε

δεκηνπξγία παξψζεζεο θαη ελεξγήο ζπκκεηνρήο ησλ καζεηψλ ζην κάζεκα, αιιά θαη ζηε γεληθφηεξε ιεηηνπξγία ηεο ηάμεο κε ηελ έλλνηα

ηεο καζεηηθήο νκάδαο, απνηεινχλ ε ζπγθξφηεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ, ε δεκηνπξγία ζπλζεθψλ γηα αλάπηπμε ζεηηθήο απηναληίιεςεο, ε

ελζάξξπλζε ησλ καζεηψλ, θαζψο επίζεο θαη ν ακνηβαίνο ζεβαζκφο θαη ε αλαγλψξηζε ηνπ άιινπ σο μερσξηζηήο νληφηεηαο.

Ν εθπαηδεπηηθφο είλαη ν θχξηνο ππεχζπλνο γηα ηε δεκηνπξγία

επλντθήο ζρνιηθήο αηκφζθαηξαο κέζα ζηελ ζρνιηθή ηάμε, κέζα ζηελ

νπνία ζα δήζνπλ, ζα θηλεζνχλ, ζα εξγαζηνχλ, ζα ζπλεξγαζηνχλ, ζα κνξθσζνχλ, ζα θνηλσληθνπνηεζνχλ θαη ζα αλαπηπρζνχλ σο

πξνζσπηθφηεηεο νη καζεηέο.

Ν εθπαηδεπηηθφο νθείιεη λα γλσξίδεη θαη λα απνδέρεηαη ηελ αλνκνηνγέλεηα ηεο ηάμεο. Νθείιεη λα γλσξίδεη θαιά φηη θάζε καζεηήο

ζέιεη ηδηαίηεξε κεηαρείξηζε, γηαηί έρεη ηε δηθή ηνπ πξνζσπηθφηεηα. Κηα πξνζσπηθφηεηα πνπ ηειεί ππφ δηακφξθσζε (εηδηθά γηα ηνπο

καζεηέο ησλ κηθξφηεξσλ ηάμεσλ). Δπηπιένλ ην ζρνιείν θαη ε ηάμε απνηειεί κηα κηθξή θνηλσλία κέζα ζηελ νπνία ν λένο πξνζπαζεί λα

πξνζαξκνζηεί. Ν καζεηήο έρεη αλάγθε ηε βνήζεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνθεηκέλνπ λα κε βξεζεί κπξνζηά ζε ζπγθξνχζεηο ζηελ πξνζπάζεηα

πξνζαξκνγήο ηνπ. Ζ νκαιή πξνζαξκνγή ηνπ καζεηή ζηελ ηάμε ζα ηνλ απειεπζεξψζεη απφ θφβνπο, ζπλαηζζήκαηα αλαζθάιεηαο,

αγσλίεο θαη άιια ζπκπηψκαηα. Ζ πξνζαξκνγή πξνο ηνπο

ζπκκαζεηέο ζα ηνλ βνεζήζεη ζηε ζπλεξγαζία (λα δψζεη θαη λα πάξεη).

Νη πξνζσπηθφηεηεο ησλ καζεηψλ ηνπ, αιιά θαη νη δηαπξνζσπηθέο

ζρέζεηο ησλ καζεηψλ ηνπ πξέπεη λα γίλεηαη ζπζηεκαηηθφ αληηθείκελν κειέηεο γηα ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Κε απηή ηελ έλλνηα ν εθπαηδεπηηθφο

πξέπεη λα είλαη έλαο θαιφο παξαηεξεηήο, λα έρεη ζην κπαιφ ηνπ έλα θνηλσληφγξακκα ηεο ηάμεο.


23

Ν εθπαηδεπηηθφο είλαη ππεχζπλνο θαη γηα ην θιίκα ειεπζεξίαο θαη

εκπηζηνζχλεο πνπ δεκηνπξγείηαη κέζα ζηελ ηάμε. Κε απηφ ηνλ ηξφπν ζα σζήζεη ηνπο καζεηέο ηνπ λα δηαηππψζνπλ απνξίεο ζρεηηθά κε ηε

δηδαθηηθή χιε, αιιά θαη λα ζπδεηήζνπλ πξνβιήκαηα θαη δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδνπλ κε ηα καζήκαηα, αιιά θαη κε ηνπο ζπκκαζεηέο

ηνπο.

1. Γσζθοιίες ζηελ αποηειεζκαηηθή κάζεζε θαη

θοηλφληθοποίεζε

Ρν ζρνιείν απνηειεί κηθξνγξαθία ηεο θνηλσλίαο, έλα νξγαλσκέλν

θνηλσληθφ ζχλνιν κέξνο ηνπ νπνίνπ είλαη νη εθπαηδεπηηθνί θαη νη καζεηέο.

Νη καζεηέο, ηδηαίηεξα ζηηο πξψηεο ηάμεηο, πεξλνχλ κηα πεξίνδν δχζθνιεο πξνζαξκνγήο, απφ ην θιεηζηφ, γλψξηκν, νηθείν θαη

πξνζηαηεπκέλν πεξηβάιινλ ηεο νηθνγέλεηαο ζε έλα πεξηβάιινλ άγλσζην θαη απαηηεηηθφ, κέζα ζην νπνίν θαινχληαη λα

θνηλσληθνπνηεζνχλ, λα αλαπηχμνπλ ηελ αηνκηθφηεηα θαη ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπο, αιιά θαη λα ζπλππάξμνπλ κε πνηθίινπο

αλζξψπνπο θαη λα αληηκεησπίζνπλ απξφβιεπηεο θαηαζηάζεηο, νη νπνίεο κπνξεί λα πεξηέρνπλ αθφκε θαη ζπγθξνχζεηο. Πην ζρνιείν νη

καζεηέο κπνξεί λα ληψζνπλ θφβν, άγρνο, αγσλία, απνγνήηεπζε, ζπκφ, κνλαμηά. Πην ζρνιείν κε ηε βνήζεηα ησλ δαζθάισλ ν καζεηήο

πξέπεη λα κπνξεί λα αλαγλσξίζεη ηα αηζζήκαηα πνπ έρεη γηα ηνλ εαπηφ ηνπ, λα δνπιέςεη ζε δεηήκαηα απηνεθηίκεζεο – αμηνιφγεζεο.

Πε θάζε πεξίπησζε, ε εηθφλα, ε γλψκε πνπ έρεη ν θαζέλαο απφ καο

γηα ηνλ εαπηφ ηνπ ζπκβάιιεη ζεκαληηθά ζηε δηαδηθαζία

θνηλσληθνπνίεζήο ηνπ. Όπσο θαη ε νηθνγέλεηα, έηζη θαη ην ζρνιείν απνηειεί έλαλ απφ ηνπο θχξηνπο παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηε

δφκεζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ. Ρν ζρνιείν κάιηζηα πξνζθέξεη έλα επξχηεξν θαη πην ζχλζεην δίθηπν θνηλσληθψλ

ζρέζεσλ. Ξνιιέο θνξέο αληηιακβαλφκαζηε σο εαπηφ καο, φρη ηελ πξνζσπηθφηεηα ή αηνκηθφηεηα, αιιά ην ξφιν καο ζηελ θνηλσλία θαη

ζηηο δηαπξνζσπηθέο καο ζρέζεηο (Θνζκφπνπινο, 1995). Πε θάζε πεξίπησζε αλαπηχζζεηαη κηα δπλακηθή ζηηο ζρέζεηο καζεηή θαη

εθπαηδεπηηθνχ – παηδαγσγνχ θαη ησλ καζεηψλ κεηαμχ ηνπο (Θνζκφπνπινο, 1995).

Ν ξφινο ηνπ ζρνιείνπ θαίλεηαη πσο έρεη ζπδεηεζεί αξθεηά, αθνχ

δηαδξακαηίδεη έλαλ πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηα δεηήκαηα ζεηηθήο απηναληίιεςεο θαη απηνεθηίκεζεο, πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ηξφπν

ζθέςεο θαη ηηο πξάμεηο καο, ηηο αμίεο, ηηο ηδέεο θαη ηηο πεπνηζήζεηο

καο, θαζψο θαη ησλ αιιειεπηδξάζεψλ καο κε ηνπο άιινπο. Νη


24

πξαθηηθέο πνπ επηηξέπνπλ ηε γλήζηα ζπκκεηνρή, ηε ζπλεξγαζία, ηελ

επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ θαη ηα επηηεχγκαηα κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε ελίζρπζε ηεο απηνεθηίκεζεο ησλ καζεηψλ.

Όζνλ αθνξά ηνπο δαζθάινπο, ππάξρνπλ δχν ηνπιάρηζηνλ

εξσηήκαηα πνπ κπνξνχλ λα ζέζνπλ ζρεηηθά κε ηελ απηναληίιεςε θαη ηελ απηνεθηίκεζε.

1. Κε πνην ηξφπν ε απηνεθηίκεζε επεξεάδεη ηε ζπκπεξηθνξά ελφο καζεηή ζην ζρνιείν;

2. Κε πνην ηξφπν ε δσή ζην ζρνιείν επεξεάδεη ηελ απηνεθηίκεζε;

Ζ πςειή απηνεθηίκεζε ζρεηίδεηαη κε πην επλντθή ζηάζε ησλ καζεηψλ απέλαληη ζην ζρνιείν, κε πην ζεηηθή ζπκπεξηθνξά κέζα

ζηελ ηάμε, κε πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο γηα επηηπρίεο θαη πξφνδν θαη κε κεγαιχηεξε δεκνηηθφηεηα κεηαμχ ησλ άιισλ καζεηψλ (Cauley &

Tyler, 1989, Metcalfe, 1981, Reynolds, 1980).

Απφ κειέηε δηαπηζηψζεθε φηη ε ηθαλνπνίεζε ησλ καζεηψλ γηα ην

ζρνιείν, ε αίζζεζή ηνπο φηη ηα καζήκαηα είλαη ελδηαθέξνληα θαη φηη νη δάζθαινη λνηάδνληαη γη’ απηνχο, θαζψο θαη ε αλάδξαζε θαη νη

αμηνινγήζεηο πνπ παξείραλ νη δάζθαινη επεξέαδαλ ηελ απηνεθηίκεζε ησλ καζεηψλ. Νη απφςεηο ησλ δαζθάισλ ζε δηάθνξα καζήκαηα,

φπσο γηα παξάδεηγκα ζην κάζεκα ηεο γπκλαζηηθήο ή ηεο δσγξαθηθήο, είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθέο γηα ηε δηακφξθσζε ησλ

αληηιήςεσλ ησλ καζεηψλ ηνπο ζρεηηθά κε ηηο αζιεηηθέο ή θαιιηηερληθέο ηθαλφηεηέο ηνπο αληίζηνηρα.

Γηα λα εληζρχζνπλ ηελ απηνεθηίκεζε θαη ζεηηθή απηναληίιεςε,

απηνεηθφλα ηνπο, νη καζεηέο πξέπεη λα απνδίδνπλ ηελ επηηπρία ηνπο ζηηο δηθέο ηνπο πξάμεηο, φρη ζηελ ηχρε ή ζηελ επηπξφζζεηε βνήζεηα.

Γηα ην ιφγν απηφ πξέπεη νη καζεηέο λα επηηπγράλνπλ κε ζεκηηφ ηξφπν

ζε εθείλεο ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ έρνπλ ζεκαζία γη’ απηνχο θαη αηζζάλνληαη έηζη θαιά κε ηνλ εαπηφ ηνπο.

Δπηπξφζζεηα ε αλάδξαζε πνπ παξέρνπλ νη δάζθαινη, νη κέζνδνη

βαζκνιφγεζεο, νη αμηνινγήζεηο θαη ν ηξφπνο επηθνηλσλίαο πνπ θαλεξψλεη φηη νη δάζθαινη λνηάδνληαη γηα ηνπο καζεηέο ηνπο,

κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ζεηηθά ηνλ ηξφπν πνπ νη καζεηέο αηζζάλνληαη γηα ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο ζε ζπγθεθξηκέλα καζήκαηα. 29

Όκσο πνιχ ζεκαληηθφ γηα ηνπο καζεηέο, θαη ηδηαίηεξα γηα ηνπο

εθήβνπο, πέξα απφ ηηο ζρνιηθέο ηνπο επηδφζεηο είλαη νη θνηλσληθέο ζρέζεηο πνπ αλαπηχζζνπλ ζην ζρνιείν θαη ε ηαπηφηεηα πνπ

απνθηνχλ κέζα απφ ηηο δηαπξνζσπηθέο ηνπο ζρέζεηο κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο θαη ηνπο δαζθάινπο ηνπο. Γηα ηελ νκαιή

29 Woolfolk A. (2007), Δπηκέιεηα: Καθξή- Κπφηζαξε Δ., Εθπαηδεπηηθή Ψπρνινγία, Αζήλα: Έιιελ, 1ε Έθδνζε, ζει. 73-75


25

θνηλσληθνπνίεζε, ηελ πξνζαξκνγή ησλ καζεηψλ είλαη απαξαίηεην λα

ππάξρεη έλα θιίκα αζθάιεηαο θαη ππνζηήξημεο ζην ζρνιείν.

Ξνιινί καζεηέο δπζθνιεχνληαη λα πξνζαξκνζηνχλ ζηα «δεδνκέλα», ζηηο απαηηήζεηο θαη ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ ζρνιείνπ θαη ηεο

ζρνιηθήο ηάμεο. Ρν δήηεκα ηεο πξνζαξκνγήο ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ θάζε καζεηή. Άκεζε ζχλδεζε κε ηελ

πξνζσπηθφηεηα έρνπλ θαη νη έλλνηεο ηεο απηνεηθφλαο, απηναληίιεςεο, απηνπεπνίζεζεο θαη απηνεθηίκεζεο ηνπ αηφκνπ -

καζεηή.

Γηαηί έλαο καζεηήο δελ δείρλεη ελδηαθέξνλ γηα ην κάζεκα ή γηαηί δελ έρεη ελεξγή ζπκκεηνρή ζηε δηεμαγσγή ηεο δηδαθηηθήο πξάμεο; Γηαηί

παξακέλεη ζησπειφο, θιεηζκέλνο ζηνλ εαπηφ ηνπ ή δελ ζπλεξγάδεηαη κε ηνπο ππφινηπνπο καζεηέο; Απηά είλαη θάπνηα απφ ηα εξσηήκαηα

πνπ αλαθχπηνπλ ζε έλαλ εθπαηδεπηηθφ πνπ δηαζέηεη ζπλαηζζεκαηηθή

θαη δηαπξνζσπηθή – θνηλσληθή λνεκνζχλε.

Ξνιινί άλζξσπνη θνβνχληαη λα αλαιάβνπλ επζχλεο απφ ηνλ θφβν κήπσο απνηχρνπλ θαη εξκελεπηεί ε απνηπρία ηνπο σο έιιεηςε

ηθαλφηεηαο. Ξνιιέο θνξέο νη καζεηέο απνθεχγνπλ λα εθζέζνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο ζηελ ηάμε, λα αλαιάβνπλ κηα εξγαζία ή λα ζπκκεηέρνπλ

ζην κάζεκα απφ θφβν κήπσο πνχλε θάηη αλφεην ή άζρεην κε ην κάζεκα. Γηα ην ιφγν απηφ επηιέγνπλ λα κελ ζπκκεηέρνπλ ζην

κάζεκα είηε ζησπψληαο, είηε θάλνληαο θαζαξία.

Δδψ βξίζθεηαη ν δάζθαινο πνπ ζέηεη εμαξρήο ηνπο φξνπο δηεμαγσγήο ηνπ καζήκαηνο: ε αγάπε θαη ε απνδνρή ηνπ δαζθάινπ απέλαληη ζε

φινπο ηνπο καζεηέο είλαη δεδνκέλε απφ ηελ πξψηε είζνδφ ηνπ κέζα ζηε ζρνιηθή ηάμε. Θαλείο δελ θξίλεηαη αξλεηηθά ή ζεηηθά εθ ησλ

πξνηέξσλ θαη φινη ξηζθάξνπκε ην ίδην κέζα ζηελ ηάμε.

Ν άλζξσπνο είλαη θαηά βάζε «θαιφο», ζέιεη λα θεξδίζεη ηελ αγάπε

θαη ηελ εκπηζηνζχλε ησλ άιισλ. Όκσο, ε θαθή επηξξνή απφ ην πεξηβάιινλ ηνπ (π.ρ. έλαο εκπαηγκφο ησλ ζπκκαζεηψλ, έλαο θαθφο

ζρνιηθφο βαζκφο, θιπ) θαηαζηξέθνπλ ηελ απηνεηθφλα θαη ηελ απηνπεπνίζεζε ηνπ παηδηνχ θαη νη εκπεηξίεο απηέο αμηνινγνχληαη

αξλεηηθά. Όηαλ νη αξλεηηθέο εκπεηξίεο επαλαιακβάλνληαη δεκηνπξγνχλ άηνκα θιεηζηά ζηνλ εαπηφ ηνπο, θνβηζκέλα, κε ρακειή

απηνπεπνίζεζε.

Πχκθσλα κε ηνλ Οφηδεξο νη άλζξσπνη ζπλεζίδνπλ λα θαηαπηέδνπλ ηα πξαγκαηηθά ηνπο ζπλαηζζήκαηα γηα λα κελ ράζνπλ ηε ζεηηθή γλψκε

ησλ άιισλ γη’ απηνχο. Ν δάζθαινο ινηπφλ πξέπεη λα βνεζήζεη ηνπο καζεηέο λα βξνχλε ηνλ δηθφ ηνπο δξφκν, ηα δηθά ηνπο ζέισ, γηα λα

κπνξέζνπλ λα δήζνπλ ηε δηθή ηνπο δσή. Ζ πξαγκαηηθή επηπρία


26

έξρεηαη φηαλ ηα άηνκα ζπλεηδεηά πξάηηνπλ απηφ πνπ πξαγκαηηθά ηα

ίδηα επέιεμαλ λα ζέινπλ.

Έλα βαζηθφ ιάζνο ησλ γνληψλ θαη ησλ δαζθάισλ, ζχκθσλα κε ηνλ Οφηδεξο, είλαη φηη δεκηνπξγνχλ φξνπο αμίαο (conditions of worth). Ν

φξνο απηφο πεξηγξάθεη ηελ ηάζε ησλ γνληψλ θαη ησλ δαζθάισλ λα νδεγνχλ ην παηδί ζηελ πεπνίζεζε φηη έρεη αμία σο άηνκν, εάλ

αληαπνθξίλεηαη ζηνπο φξνπο, ζηηο πξνυπνζέζεηο θαιήο ζπκπεξηθνξάο. Δλψ νη φξνη αμίαο δεκηνπξγνχληαη απφ εμσηεξηθνχο

παξάγνληεο, επαλαιακβάλνληαη ηφζν ζπρλά έηζη ψζηε λα εζσηεξηθεχνληαη πνιχ έληνλα απφ ηνλ άλζξσπν.

Πχκθσλα κε ηνλ Οφηδεξο, δελ έρεη κφλν ζεκαζία ε απνλνκή επαίλσλ

ή ηηκσξηψλ απφ ηνπο γνλείο θαη ηνπο δαζθάινπο, αιιά θαη ε δηαηχπσζή ηνπο, ε νπνία δελ πξέπεη λα ζπλνδεχεηαη απφ ηελ

απψιεηα ηεο αγάπεο, νχηε λα γίλεηαη ζπλψλπκν ηεο θνηλσληθήο

απνδνρήο.

2. Ο ζσκβοσιεσηηθός ρόιος ηοσ εθπαηδεσηηθού30

Ν εθπαηδεπηηθφο – ζχκβνπινο πξέπεη λα κπνξεί λα αλαπηχμεη κέζα ζηελ κηθξή θνηλσλία ηεο ηάμεο, αιιά θαη ζην επξχηεξν θνηλσληθφ

πιαίζην, ηηο δεμηφηεηεο εθείλεο πνπ πξνσζνχλ ηελ πξνζσπηθή αλάπηπμε ησλ καζεηψλ ηνπ. Ππγθεθξηκέλα, νη δεμηφηεηεο είλαη νη

αθφινπζεο: ελεξγφο αθξφαζε, άλεσ όρφλ αποδοτή θαη ζεβαζκφο ζηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ άιινπ, ελζσλαίζζεζε θαη γλεζηόηεηα.

Έηζη, ζην πιαίζην ηεο δπλακηθήο πνπ αλαπηχζζεηαη ζηελ ηάμε σο

θνηλσληθή νκάδα δεκηνπξγνχληαη εθείλεο νη δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο πνπ δηεπθνιχλνπλ ην άηνκν λα πξνρσξήζεη κε κεγαιχηεξε αζθάιεηα

ζηελ πνξεία απηνδηεξεχλεζεο θαη αλάπηπμεο. Αλακθίβνια, δνκνχκε

ηελ ηαπηφηεηά καο κέζα απφ δηππνθεηκεληθέο ζρέζεηο. Δπηπξφζζεηα νη παξαπάλσ δεμηφηεηεο πξνσζνχλ ηελ θνηλσληθή αλάπηπμε αθνχ

δηεπθνιχλνπλ ηηο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο θαη ηελ επηθνηλσλία.

Ν εθπαηδεπηηθφο δελ είλαη κέζα ζηελ ηάμε κφλν γηα λα παξαδψζεη ην κάζεκά ηνπ θαη λα θχγεη. Πθνπφο ηνπ είλαη αθελφο λα βνεζήζεη ηνπο

καζεηέο ηνπ λα εληνπίζνπλ θαη λα αλαθαιχςνπλ ηηο πξαγκαηηθέο ηάζεηο, ελδηαθέξνληα, ζηφρνπο θαη θηινδνμίεο ηνπο, αθεηέξνπ λα

ηνπο θάλεη λα πηζηέςνπλ ζηνλ εαπηφ ηνπο θαη λα απνθηήζνπλ ηελ αλαγθαία απηνπεπνίζεζε πνπ ζα ηνπο νδεγήζεη ζηελ πινπνίεζε ησλ

ζηφρσλ πνπ νη ίδηνη έζεζαλ γηα ηνπο εαπηνχο ηνπο. (απηφ πνπ ν Οφηδεξο νλνκάδεη self- actualization), δειαδή, απηφ- πξαγκάησζε, ν

αληίζηνηρνο φξνο ηεο αξηζηνηειηθήο ελδειέρεηαο (Feldman, 1990: 500).

30 www.tahmatzidis.com/moodle/file.php/6/Docs/Carl_Rogers.doc



27

Ξψο φκσο κπνξεί λα γίλεη θάηη ηέηνην; Κε ην λα αθνχεη ν εθπαηδεπηηθφο ηνπο καζεηέο κε ελζπλαίζζεζε θαη ζηεξίδνληαο ηηο

επηινγέο ηνπο αλεπηθχιαθηα θαη αλεμάξηεηα απφ ηηο πξνζσπηθέο ηνπ πξνζδνθίεο γη’ απηνχο (Zimbardo & Weber, 1994: 387).31 Λα κπνξεί

λα δεη ηνλ θφζκν κέζα απφ ηα κάηηα ησλ καζεηψλ ηνπ θαη λα ηνπο νδεγήζεη κέζα απφ ηελ απνδνρή ησλ ζπλαηζζεκάησλ θαη ζθέςεσλ

ζηελ ζπλαηζζεκαηηθή ηνπο αλάπηπμε. Ζ ελζπλαίζζεζε είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα θάζε κνξθή γλήζηαο επηθνηλσλίαο. Ζ

θαηνρή ηεο ελζπλαηζζεηηθήο ηθαλφηεηαο εξκελεχεηαη σο θαηάδπζε ζηνλ θφζκν ηνπ άιινπ δίρσο λα ράλεζαη ζε απηφλ. Γελ ζεκαίλεη

βέβαηα φηη πξέπεη λα επέιζεη ηαχηηζε ησλ ζπλαηζζεκάησλ ηνπ ζπκβνχινπ κε ηνλ ζπκβνπιεπφκελν. Αληίζεηα ζην επίθεληξν ηεο

ζπκβνπιεπηηθήο δηεξγαζίαο βξίζθεηαη ε θαηαλφεζε ηεο θαηάζηαζεο ηνπ ζπκβνπιεπφκελνπ, πξνθεηκέλνπ ν ζχκβνπινο λα είλαη ζε ζέζε

λα παξαθνινπζεί θαη λα ζπλνδεχεη ην ζπκβνπιεπφκελν ζηελ πνξεία

απηή.

Νη απφςεηο ηνπ Οφηδεξο ζην ζεκείν απηφ είλαη πνιχ ζεκαληηθέο επεηδή πεξηγξάθνπλ κία εθπαηδεπηηθή θηινζνθία, ζχκθσλα κε ηελ

νπνία ζθνπφο ηεο εθπαίδεπζεο δελ είλαη ε κεηάδνζε γλψζεσλ, αιιά ε θαιιηέξγεηα θαη ε αγσγή, ηα εξγαιεία θαη νη δεμηφηεηεο λα

αλαθαιχςεη ηνλ εαπηφ ηνπ, ην ηαιέλην θαη ηνπο ζηφρνπο ηνπ θαη έρεη ηελ απηνπεπνίζεζε λα ηα πινπνηήζεη. Δπηπιένλ νη πξνζσπηθέο

επηινγέο ησλ καζεηψλ δελ πξέπεη λα ζπλνδεχνληαη απφ απψιεηα αγάπεο ή ηεο απνδνρήο ζηελ πεξίπησζε πνπ δελ αληαπνθξίλνληαη

ζηηο απαηηήζεηο ησλ κεγάισλ.32

Ρν λα αθνχζεη έλαο δάζθαινο ινηπφλ έλαλ καζεηή ζεκαίλεη λα αθνχζεη ηε δηθή ηνπ θσλή θαη φρη ηε δηθή ηνπ. Κφλν έηζη κπνξεί λα

ηνλ θέξεη ζε επαθή κε ηα δηθά ηνπ ζπλαηζζήκαηα θαη φρη ν δάζθαινο

κε ηα δηθά ηνπ, θάηη πνπ άιισζηε δελ ζα σθεινχζε ζε ηίπνηε. Κφιηο ν καζεηήο ληψζεη φηη ν δάζθαινο ηνλ αθνχεη πξαγκαηηθά ηφηε απνθηά

ηελ απηνπεπνίζεζή ηνπ, δηφηη ληψζεη φηη αληηκεησπίδεηαη σο

31 Ν ίδηνο ν Οφηδεξο ην δηαηχπσζε κε ηελ θξάζε «unconditional positive regard» ελλνψληαο φηη πξέπεη ε αλαηξνθή ησλ παηδηψλ ή ε δηδαζθαιία ησλ καζεηψλ λα γίλεηαη κε

αλεπηθχιαθηε ζεηηθή ελίζρπζε, φπνπ νη γνλείο ή νη δάζθαινη αληίζηνηρα πξέπεη λα παξακεξίδνπλ ηελ πξνζσπηθή ηνπο ζέζε, άπνςε, αληίιεςε θαη πξνζδνθία γηα ην κέιινλ ηνπο. Κε ηε ζέζε απηή ν Οφηδεξο ελλννχζε φηη ηα παηδηά πξέπεη δηαξθψο λα αηζζάλνληαη φηη πάληνηε νη γνλείο ηνπο ζα ηα αγαπάλε, αλεμάξηεηα απφ ηα ιάζε πνπ κπνξεί θακηά θνξά λα θάλνπλ: ηα παηδηά δελ πξέπεη λα αηζζάλνληαη φηη πξέπεη λα θεξδίζνπλ ηνπο γνλείο ηνπο. Γεληθά φηαλ νη άλζξσπνη ληψζνπλ φηη ηνπο αγαπνχλ άλεπ φξσλ θαη πεξηνξηζκψλ, δελ ρξεηάδεηαη λα αλεζπρνχλ γηα ην αλ ζα πξέπεη λα θεξδίζνπλ ηελ απνδνρή ησλ άιισλ θαη

κπνξνχλ λα αζρνιεζνχλ κε ην πψο ζα γίλνπλ θαιχηεξνη γηα ηνλ εαπηφ ηνπο θαη γηα ηνπο άιινπο, παξέρνληαο, δειαδή, νη ίδηνη ηελ αγάπε θα ηελ απνδνρή ηνπο ζηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπο. Απηή είλαη θαη ε γεληθφηεξε θηινζνθία ηεο αλζξσπηζηηθήο πξνζέγγηζεο θαη ζηεξίδεηαη ζηελ άπνςε ηνπ Ξιάησλα πεξί επηπρίαο, φηη δειαδή επηπρηζκέλνο είλαη εθείλνο ν άλζξσπνο πνπ κε ηηο πξάμεηο ηνπ κπνξεί λα κεηαδψζεη ηελ επηπρία θαη ζηνπο άιινπο. 32 Απηφ ζεκαίλεη φηη ην παηδί ηφηε αληηκεησπίδεηαη σο απηφλνκε πξνζσπηθφηεηα. Απηφ

ζεκαίλεη ζχκθσλα κε ηνλ Φξφηλη φηη νη γνλείο ή νη δάζθαινη ζα δερηνχλ ηελ απψιεηα νπνηνπδήπνηε ειέγρνπ πάλσ ζην λεαξφ άηνκν.


28

μερσξηζηφ άηνκν κε απηφλνκε πξνζσπηθφηεηα (Bernstein et al.,

1994: 575).

Κε ηε Ππκβνπιεπηηθή (Θνζκίδνπ-Hardy, 1992, Θνζκίδνπ-Hardy θ.ά, 1996) 33, ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα βνεζήζεη νπζηαζηηθά ηνπο λένπο

λα δνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο θξηηηθά θαη κε απνδνρή, λα μεθηλήζνπλ κηα πνξεία απηνγλσζίαο θαη αλάπηπμεο, ζηεξηδφκελνη κε απηνπεπνίζεζε

ζηα δηθά ηνπο πφδηα. Κε άιια ιφγηα, ζα πξέπεη νη ζρέζεηο πνπ ζπλάπηεη ν εθπαηδεπηηθφο λα ζηνρεχνπλ ζηελ ρεηξαθέηεζή ηνπο, ελψ

είλαη απαξαίηεην λα θαηαλνήζεη φηη εθπαηδεπηηθφο θαη καζεηέο ζπλππάξρνπλ, αιιεινεπεξεάδνληαη θαη ζπλαπνθαζίδνπλ κέζα ζε

θιίκα ζεβαζκνχ θαη εκπηζηνζχλεο.

Ρέινο, είλαη ζεκαληηθφ ν εθπαηδεπηηθφο λα δίλεη ζηνπο καζεηέο ηα θίλεηξα γηα ελεξγεηηθή ζπκκεηνρή θαη ιήςε απνθάζεσλ, θαη λα

ζπκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία ζπλεξγαηηθήο λννηξνπίαο θαη

αιιειεγγχεο κεηαμχ ησλ καζεηψλ. Κε ηηο θαηάιιειεο παηδαγσγηθέο ζπλζήθεο ζα ππάξρεη ζεηηθφ θιίκα θαη κέζα ζε απηφ ην πεξηβάιινλ

ζα εληζρπζεί θαη ε αηνκηθφηεηα ηνπ θάζε καζεηή κε ηελ αλάπηπμε ζεηηθήο απηναληίιεςεο, αιιά θαη νη αξκνληθέο δηαπξνζσπηθέο

ζρέζεηο κεηαμχ ησλ καζεηψλ, ζπκβάιινληαο έηζη ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ηνπ λεαξνχ αηφκνπ.

3. σζηάζεης γηα ηελ ελίζτσζε ηες ασηοεθηίκεζες34

1. Λα εθηηκάηε θαη λα απνδέρεζηε φινπο ηνπο καζεηέο, ηφζν γηα

ηελ πξνζπάζεηά ηνπο φζν θαη γηα ηα επηηεχγκαηά ηνπο. 2. Γεκηνπξγήζηε έλα θιίκα πνπ είλαη θαηάιιειν γηα ηε ζσκαηηθή

θαη ςπρνινγηθή αζθάιεηα ησλ καζεηψλ ζαο. 3. Γλσξίζηε ηηο πξνζσπηθέο ζαο πξνθαηαιήςεηο (φινη καο έρνπκε

θάπνηεο πξνθαηαιήςεηο) θαη πξνζδνθίεο.

4. Βεβαησζείηε φηη νη δηαδηθαζίεο πνπ αθνινπζείηε ζηε δηδαζθαιία θαη ζηελ νκαδνπνίεζε ησλ καζεηψλ ζαο, είλαη πξαγκαηηθά

απαξαίηεηεο, θαη δελ απνηεινχλ απιψο έλα βνιηθφ ηξφπν γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκαηηθψλ καζεηψλ ή γηα ηελ

απνθπγή ηεο επαθήο κε νξηζκέλνπο καζεηέο. 5. Απνζαθελίζηε πνηα είλαη ηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο θαη

βνεζήζηε ηνπο καζεηέο λα κάζνπλ λα αμηνινγνχλ νη ίδηνη ηα επηηεχγκαηά ηνπο.

6. Λα επηδεηθλχεηε θαηάιιειεο κεζφδνπο απηφ-θξηηηθήο, επηκνλήο θαη απηφ-επηβξάβεπζεο.

33 Θαζζσηάθεο Κ. (2004), Ππκβνπιεπηηθή θαη Δπαγγεικαηηθφο Ξξνζαλαηνιηζκφο, Θεσξία θαη Ξξάμε, Αζήλα: Ρππσζήησ, ζει. 334- 335 34 Woolfolk A. (2007), Δπηκέιεηα: Καθξή- Κπφηζαξε Δ., Εθπαηδεπηηθή Ψπρνινγία, Αζήλα:

Έιιελ, 1ε Έθδνζε, ζει. 75


29

7. Λα απνθεχγεηαη ηηο θαηαζηξεπηηθέο ζπγθξίζεηο θαη ηνλ

αληαγσληζκφ. Λα ελζαξξχλεηε ηνπο καζεηέο λα αληαγσλίδνληαη ηνλ εαπηφ ηνπο κε βάζε ηελ πξνεγνχκελε

πξφνδφ ηνπο. 8. Λα απνδέρεζηε ην καζεηή αθφκα θαη φηαλ πξέπεη λα

απνξξίςεηε κία ζπγθεθξηκέλε κνξθή ζπκπεξηθνξάο ή απνηέιεζκα. Νη καζεηέο ζα πξέπεη λα έρνπλ απηνπεπνίζεζε.

Γηα παξάδεηγκα, ε απνηπρία ηνπο ζε έλα ηεζη ή ε επίπιεμή ηνπο κέζα ζηελ ηάμε δε ζεκαίλεη φηη είλαη «θαθνί» άλζξσπνη.

9. Λα ζπκάζηε φηη ε ζεηηθή έλλνηα ηνπ εαπηνχ πξνέξρεηαη απφ ηνλ επηηπρεκέλν ηξφπν κε ηνλ νπνίν ην άηνκν ιεηηνπξγεί κέζα

ζηνλ θφζκν θαη απφ ην θαηά πφζν νη ζεκαληηθνί άλζξσπνη ζην πεξηβάιινλ ηνπ ην εθηηκνχλ.

10. Δλζαξξχλεηε ηνπο καζεηέο ζαο λα αλαιακβάλνπλ ηελ επζχλε γηα ηηο αληηδξάζεηο ηνπο ζηα γεγνλφηα. Γείμηε ηνπο φηη έρνπλ

επηινγέο ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αληηδξνχλ.

11. Γεκηνπξγήζηε νκάδεο ππνζηήξημεο ή «ζπληξφθνπο κειέηεο» ζην ζρνιείν θαη δηδάμηε ζηνπο καζεηέο ζαο πψο λα ελζαξξχλνπλ

ν έλαο ηνλ άιιν. 12. Βνεζήζηε ηνπο καζεηέο ζαο λα ζέζνπλ ζαθείο ζηφρνπο θαη

ζθνπνχο. Αληαιιάμηε ηδέεο καδί ηνπο ζρεηηθά κε ηα κέζα πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπο.

13. Ρνλίζηε ηελ αμία ησλ δηαθνξεηηθψλ εζληθψλ νκάδσλ- ηελ θνπιηνχξα θαη ηα επηηεχγκαηά ηνπο.


30

ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ

Ν Οφηδεξο εζηίαζε ην ελδηαθέξνλ ηνπ ζηελ βειηίσζε ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο θαη απηφ απνηειεί ίζσο ηελ κεγαιχηεξε ηνπ ζπλεηζθνξά

ζηνλ γεληθφηεξν ρψξν ηεο ςπρνινγίαο. Ξαξέκεηλε κέρξη ην ηέινο έλαο θαηλνκελνινγηθφο θιηληθφο εξεπλεηήο ηνπ αλζξψπνπ θαη ησλ

ζρέζεψλ ηνπ, βξίζθνληαο ηελ νπζηαζηηθή εκπεηξία ζην βίσκά ηεο θαη φρη ζηελ αλάιπζή ηεο.

Κέζα ζην πιαίζην ηεο ςπρνινγίαο, άλνημε ηνλ ηνκέα ηεο

ςπρνζεξαπείαο ζηελ έξεπλα. Σαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην επίκνλν (αιιά θαη ηδηαίηεξα δηεηζδπηηθφ) ελδηαθέξνλ ηνπ γηα ηε ζεξαπεία θαη ηηο

ζπλζήθεο αιιαγήο ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αλζξψπνπ. Αθφκε πεξηζζφηεξν, ζχκθσλα κε ηε γλψκε ηνπ «ν ππξήλαο ηεο

αλζξψπηλεο θχζεο είλαη ζηε βάζε ηνπ ζεηηθφο (Rogers, 1961).

«Δίλαη έλαο νξγαληζκφο/πξνζσπηθφηεηα ηνλ νπνίν κπνξνχκε λα εκπηζηεπζνχκε» (Rogers, 1977).

Ζ πξνζσπνθεληξηθή πξνζέγγηζε άζθεζε επίδξαζε θαη πέξα απφ ηα

φξηα ηεο ζεξαπείαο: ζηελ νηθνγελεηαθή δσή, ζηελ εθπαίδεπζε, ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ ηνκέα, ζηελ πνιηηηθή (Krebs & Blackman, 1988).

Ρέινο, πεξηζζφηεξν απφ νπνηνλδήπνηε άιιν ζεσξεηηθφ ηεο πξνζσπηθφηεηαο, ν Οφηδεξο εζηίαζε ηφζν ζεσξεηηθά φζν θαη

εκπεηξηθά ζηνλ πξνζδηνξηζκφο ηεο έλλνηαο ηνπ εαπηνχ.

Βαζηθέο έλλνηεο πνπ παξνπζηάζηεθαλ ζε απηή ηελ εξγαζία ήηαλ: α) ε πειαηνθεληξηθή ζεξαπεία, ε πξψηε ζεξαπεπηηθή κέζνδνο πνπ

ρξεζηκνπνίεζε, ζηελ νπνία ν ζχκβνπινο δείρλεη ελδηαθέξνλ γηα ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο βηψλεη ν πειάηεο ηνπ ηνλ εαπηφ ηνπ θαη ηνλ

θφζκν,

β) ε αζπκθσλία εαπηνχ – εκπεηξίαο, ηε βάζε ηεο ςπρνπαζνινγίαο, ζηελ νπνία ν Οφηδεξο δίλεη ηδηαίηεξε έκθαζε.

γ) ε ζπκθσλία, θαη θαη’ επέθηαζε απνπζία ζχγθξνπζεο αλάκεζα ζηνλ εαπηφ καο θαη ζηελ εκπεηξία,

δ) ε απεξηφξηζηε ζεηηθή αλαγλψξηζε, δειαδή ε άλεπ φξσλ απνδνρή ελφο αλζξψπνπ θαη,

ζη) ε ελζπλαίζζεζε/ ζπλαηζζεκαηηθή θαηαλφεζε πνπ απνηεινχλ ηηο ζεκειηψδεηο ζπλζήθεο ζεξαπείαο γηα ηελ αλάπηπμε θαη ηελ πξφνδν

ηεο ζεξαπείαο.

Ζ δεκηνπξγία ησλ θαηάιιεισλ ζπλζεθψλ απφ ηνλ ζχκβνπιν ζα νδεγήζεη ζηε ζεηηθή αιιαγή ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ θαη ελ

ηέιεη ζηελ απηνπξαγκάησζε ηνπ.

Ζ πξνζσπνθεληξηθή πξνζέγγηζε ηεο ζεσξίαο ηνπ γηα ηελ πξνζσπηθφηεηα, ηε ζεξαπεία θαη ηε κάζεζε βξίζθεη εθαξκνγή θαη


31

ζηελ εθπαίδεπζε. Ν εθπαηδεπηηθφο θαιείηαη λα αλαιάβεη ην

ζεκαληηθφ ξφιν ηνπ ζπκβνχινπ- εκςπρσηή.

Κέζα ζε έλα πεξηβάιινλ αζθάιεηαο θαη εκπηζηνζχλεο ν καζεηήο ζα θαηαθέξεη λα αλαθαιχςεη ηνλ εαπηφ ηνπ, λα ακβιχλεη ηα

πξνβιήκαηά ηνπ, λα εληζρχζεη ηελ απηνεθηίκεζή ηνπ, θαη λα νδεγεζεί βαζηδφκελνο ζηηο δηθέο ηνπ δπλάκεηο ζηε δνκή θαη

αλάπηπμε κηαο νινθιεξσκέλεο πξνζσπηθφηεηαο.

Άιισζηε θάζε άλζξσπνο, ζχκθσλα κε ηνλ αλζξσπηζηή Οφηδεξο είλαη θαηά βάζε θαιφο θαη έρεη κηα θπζηθή ηάζε πξνο ηελ

απηνπξαγκάησζε θαη ηελ απηνβειηίσζή ηνπ.


32

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΔ ΑΝΑΦΟΡΔ

Διιεληθέο

-Θνξθηάηε Α. (2009), Ζ Αλαγθαηφηεηα Θαζηέξσζεο Ρεο

Ππκβνπιεπηηθήο Πην Πρνιείν, Ξαλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ Ξαηδαγσγηθφ Ρκήκα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο

-Θνζκφπνπινο Α., (1995), ρεζηνδπλακηθή Παηδαγσγηθή ηνπ

Πξνζώπνπ, Αζήλα: Γξεγφξεο

-Θαζζσηάθεο Κ. (2004), πκβνπιεπηηθή θαη Επαγγεικαηηθόο Πξνζαλαηνιηζκόο, Θεσξία θαη Πξάμε, Αζήλα: Ρππσζήησ

-Κπαθηξηδήο, Θ. (2003), Επηθνηλσλία θαη αγσγή, Αζήλα: Gutenberg,

2ε έθδνζε

Μελφγισζζεο

-Pervin L., John O., (2001), Θεσξίεο Πξνζσπηθόηεηαο, Έξεπλα θαη Εθαξκνγέο, Αζήλα: Γαξδαλφο

-Woolfolk A. (2007), Δπηκέιεηα: Καθξή- Κπφηζαξε Δ., Εθπαηδεπηηθή

Ψπρνινγία, Αζήλα: Έιιελ, 1ε Έθδνζε

Αρζρογραθηθές Αλαθορές

-Γεξκηηδάθεο Κ., Ησαλλίδεο Β. (2004), Ν ζχγρξνλνο ξφινο ηνπ

εθπαηδεπηηθνχ. Αμηνπνίεζε αξρψλ ηεο Ξξναγσγήο ηεο γείαο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, Σηκεηηθόο ηόκνο θαζεγεηή Λνπθά πάξνπ,

ζει. 329-339

-Ληνχζθαο Λ. (2007), Ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζην ζχγρξνλν ζρνιείν, Εηζήγεζε ζην 1ν Επηζηεκνληθό πλέδξην, πνπ δηνξγαλψζεθε

ζηα Ησάλληλα (12-15 Καΐνπ 2006) απφ ηελ Ξεξηθεξεηαθή Γηεχζπλζε Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο κε ζέκα: «Ρν ειιεληθφ ζρνιείν θαη νη

πξνθιήζεηο ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο».

Γηαδηθησαθές Αλαθορές

http://el.wikipedia.org/wiki/

http://oiko.wordpress.com/2010/02/06/carl-rogers-1902-1987/ http://e-psychology.gr/psychotherapy/125----carl-rogers

http://www.tahmatzidis.com/moodle/file.php/6/Docs/Carl_Rogers.d

oc

http://el.wikipedia.org/wiki/

http://e-psychology.gr/psychotherapy/125----carl-rogers




33

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Διιεληθή

-Γεκεηξνπνχινπ, Θ., Θαιαληδή, Β. (1993), Δθπαηδεπηηθή πξφηαζε εκςχρσζεο νκάδσλ ζε Δηδηθά Πρνιεία ηεο Θεζζαινλίθεο κε ηελ κε

θαηεπζπληηθή παξεκβαηηθή κέζνδν. Σεηξάδηα Ψπρηαηξηθήο, η. 42, ζει 99-105

-Θνζκφπνπινο Α., Κνπιαδνχιεο Γ. (2003), Ο Καξι Ρόηδεξο θαη ε

πξνζσπνθεληξηθή ηνπ ζεσξία γηα ηελ ςπρνζεξαπεία θαη ηελ εθπαίδεπζε, Αζήλα: Διιεληθά Γξάκκαηα

-Θνζκφπνπινο Α. (1994), Ψπρνινγία θαη Οδεγεηηθή ηεο Παηδηθήο θαη

Νεαληθήο Ηιηθίαο, Αζήλα: Γξεγφξεο

-Θνππίδνπ, Π. (2007), Εκςύρσζε νκάδνο ζπλύπαξμεο καζεηώλ

ζρνιείνπ εηδηθήο αγσγήο, γεληθήο αγσγήο θαη θνηηεηώλ – Από ηε γλσξηκία ζηε ζπλάληεζε θαη ηελ επηθνηλσλία, Γηπισκαηηθή εξγαζία

κεηαπηπρηαθνχ ηίηινπ ζπνπδψλ, Α.Ξ.Θ., Ξαηδαγσγηθή Πρνιή, Ρκήκα Δπηζηεκψλ Ξξνζρνιηθήο Αγσγήο θαη Δθπαίδεπζεο, Θεζζαινλίθε.

Μελφγισζζε

-Rogers, C. R. (1980), A way of being, Boston: Houghton- Miffin


34


35

Documents

2010 Πτυχιακή - Γάκη Αλεξάνδρα - Καρλ Ρότζερς. Η Θεωρία του και οι Εφαρμογές της στην Εκπαίδευση