ΕΜΠΕΙΡΙΚΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΑΝΔΡΟΥ

Εργασία στα πλαίσια Περιβαλλοντικού Προγράμματος, από την

ομάδα της Γ’ τάξης Γυμνασίου, με θέμα:

«Η σχέση του ανθρώπου με τα ζώα: Πανίδα της Άνδρου»

ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ

ΠΕΤΚΙΔΟΥ ΕΙΡΗΝΗ (ΠΕ15)

ΑΝΔΡΟΣ, 2013

2

Θα έρθει η εποχή που οι άνθρωποι, όπως και εγώ, θα κοιτάζουν τη

δολοφονία των ζώων, όπως τώρα κοιτάνε τη δολοφονία των ανθρώπων.

Λεονάρντο Ντα Βίντσι

Ο Πολιτισμός ενός έθνους διακρίνεται από τον τρόπο, με τον οποίο οι

άνθρωποι συμπεριφέρονται στα ζώα.

Μαχάτμα Γκάντι

Τα ζώα μοιράζονται με εμάς το προνόμιο να έχουν ψυχή.

Πυθαγόρας

Τα ζώα διαθέτουν το χάρισμα της επικοινωνίας και το χρησιμοποιούν... αλλά

εμείς φαίνεται να το αγνοούμε.

Alice Walker

3

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ

Για την ολοκλήρωση της παρούσας εργασίας συμμετείχαν δεκαοχτώ

(18) μαθητές και μαθήτριες της Γ’ τάξης του Εμπειρικείου Γυμνασίου στο νησί

της Άνδρου. Για τη συλλογή των δεδομένων πραγματοποιήθηκαν- παρά τις

δύσκολες συνθήκες μετακίνησης των μαθητών/τριών- συναντήσεις εντός του

σχολείου.

Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε 1) τον Διευθυντή του

Εμπειρικείου Γυμνασίου Άνδρου, κ. Γόρδιο Γεώργιο, για τη στήριξη και τη

βοήθεια που μας προσέφερε, 2) την κα. Πριμέντα Όλγα για τη θέληση και τη

συμμετοχή της στην περιβαλλοντική επισκέψη στο Κ.Π.Ε. Κορθίου, 3) τον κ.

Ηλία Νικόλαο για τη στήριξη και τη συμμετοχή του στην τριήμερη

περιβαλλοντική επίσκεψη του Ναυπλίου και το Κ.Π.Ε. Νέας Κίου.

Τέλος, ευχαριστούμε τους μαθητές της ομάδας καθώς και την υπεύθυνη

καθηγήτρια του περιβαλλοντικού προγράμματος για τη διάθεση και τον

πολύτιμο χρόνο τους. Οι μαθητές που συμμετείχαν στο πρόγραμμα είναι οι

εξής: Γαρύφαλλος Νικόλαος, Μαλταμπές Αχιλλέας, Μαραβελής

Παναγιώτης, Καρδαμίτσης Ιωάννης, Μήλα Ζαφείρα, Κρίσιλια Σοφία –

Ευαγγελία, Καπάκη Ελένη, Ανύση Αικατερίνα, Κόδρου Ειρήνη, Λάβδα Νίκη

– Μαρία, Μπλάνα Ιωάννα, Παπαδάκη Φωτεινή, Σπυριδακη Ελεωνόρα,

Σάββας Ορέστης – Παύλος, Πελέκη Παρασκευή, Κουλάρη Γαβριέλα,

Δάρα Σοφία – Ευαγγελία, Μοσχόβη Φιλία.

4

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ……………………………………………………………………………………………………σελ.5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ: ΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ

1.1. ΓΕΝΙΚΑ ……………………………………………………………………………………………………..σελ.7

1.2. ΕΙΔΗ ΠΑΝΙΔΑΣ ……………………………………………………………………………………σελ.7

1.3. ΚΥΝΗΓΕΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2012-2013 ……………………………………………σελ.14

1.3.1. ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ ΔΗΜΟΥ ΑΝΔΡΟΥ ………………………………...........σελ.16

1.4. ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ & ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΗ ΖΩΩΝ …………………………………… σελ.20

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΜΕ ΤΑ ΖΩΑ

2.1. ΓΕΝΙΚΑ ……………………………………………………………………………………………......σελ.23

2.2. ΠΑΙΔΙΑ & ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ ΖΩΑ: ΟΦΕΛΗ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ ………… σελ.23

2.3. ΕΠΤΑ ΛΟΓΟΙ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΜΕΤΑΞΥ

ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΚΑΙ ΖΩΩΝ ……………………………………………………………………… σελ.24

2.4. ΤΑ ΖΩΑ ΣΤΗ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ………………………...σελ.27

2.5. ΤΑ ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ ΖΩΑ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ … σελ.28

2.6. ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΩΝ ΖΩΩΝ …………………………………… σελ.31

2.7. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΖΩΑ …………………………………………………………….......σελ.33

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ………………………………………………………………………………………σελ.36

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ……………………………………………………………………………………………σελ.38

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ………………………………………………………...... σελ.39

5

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

«Γνώρισα τον άνθρωπο και αγάπησα τα ζώα», λέει μια ρήση που

ακούγεται παράξενα σε μια εποχή που εξορίζει το συναίσθημα. Η αλήθεια

είναι πως είναι πιο εύκολο να αναπτύξει κανείς μια σχέση τρυφερότητας με

ένα ζώο παρά με έναν άνθρωπο, γιατί από την πλευρά των ζώων η άδολη

διάθεση είναι δεδομένη εκ των προτέρων. Το ζώο δεν αναπληρώνει την

έλλειψη ανθρώπινης σχέσης, συμπληρώνει την ανάγκη μας για συναισθηματική

επικοινωνία. Ο άνθρωπος νιώθει τρυφερότητα για τα ζώα, εκφράζεται

καλύτερα όταν εξοικειώνεται μαζί τους.

Ανεξάρτητα όμως, από το τι λένε οι ειδικοί, από τη δική μας πείρα

ξέρουμε ότι τα ζώα είναι η καλύτερη συντροφιά, όταν αναζητάς αφοσίωση,

πίστη, τρυφερότητα, αγάπη. Τα ζώα μας βοηθούν να εκφράσουμε την

καταπιεσμένη τρυφερότητα που κρύβουμε μέσα μας. Μια τρυφερότητα που

έχουν ανάγκη να εκδηλώσουν μικροί και μεγάλοι, και την οποία τα ζώα,

σίγουρα, θα ανταποδώσουν. Τα ζώα και οι άνθρωποι ζούνε μαζί εδώ και

χιλιάδες χρόνια, όμως, τα τελευταία 100 χρόνια, ο ρυθμός των αλλαγών σε

αυτές τις σχέσεις είναι εξαιρετικός. Τα τελευταία 100 χρόνια, οι άνθρωποι

έχουν εμφανώς αλλάξει τις απόψεις τους, τις σχέσεις τους και τη χρήση των

ζώων και των προϊόντων από τα ζώα. Πολλές από αυτές τις αλλαγές έχουν

συμβεί και στην εποχή μας.

(πηγή: http://pettherapygreece.wordpress.com/tag/%CE%B7-

%CF%83%CF%87%CE%B5%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-

%CE%B1%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%89%CF%80%CE%BF%CF%85-

%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%B1-%CE%B6%CF%89%CE%B1-

%CF%83%CF%85%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%B9/)

Είναι χαρακτηριστικό ότι 900 είδη πανίδας διαβιούν στην Ελλάδα,

καθώς η χώρα είναι καταφύγιο για πολλά είδη προς εξαφάνιση, τα οποία

προστατεύονται μέσω προγραμμάτων ειδικής δράσης που εφαρμόζονται από

τις αρχές, στοχεύοντας στη διαχείριση και προστασία της βιοποικιλότητας.

Ανάμεσα στα προστατευόμενα είδη είναι η μεσογειακή χελώνα Καρέτα-Καρέτα

και η φώκια Μονάχους-Μονάχους. Η τελευταία φιλοξενείται στα ύδατα της

Ζακύνθου και της Κεφαλονιάς, ενώ η πρώτη συναντάται στα ύδατα του

Αιγαίου και του Ιονίου πελάγους.

Επιπλέον, τα πυκνά δάση και τα βραχώδη προεξοχές του Δάσους της

Δαδιάς, ανεβαίνοντας τον Έβρο ποταμό στη Θράκη, είναι καταφύγιο για τη

μεγαλύτερη ποικιλία κυνηγετικών πουλιών στην Ευρώπη. Κατά τον ίδιο τρόπο,

η Μικρή Πρέσπα στη Μακεδονία, έχει την πλουσιότερη αποικία ψαροφάγων

6

πουλιών στην Ευρώπη, ενώ μπορούμε επίσης να συναντήσουμε κορμοράνους,

νερόκοτες, σταχτόχηνες και χηνοπρίστες.

Επίσης, η καφέ αρκούδα — το μεγαλύτερο θηλαστικό της Ευρώπης —

επιβιώνει στα βουνά της Πίνδου και στα βουνά των συνόρων με την Αλβανία,

τη FYROM και τη Βουλγαρία. Τέλος, τα βόρεια δάση προσφέρουν καταφύγιο

στην αγριόγατα, το σαμούρι και τον αίγαγρο, και περιστασιακά σε λύκους και

λύγκες, ενώ ευρωπαϊκοί αίγαγροι και σκαντζόχοιροι ζουν στον νότο. (πηγή:

http://www.eu2003.gr/gr/cat/134/).

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να εντοπίσουμε την πλούσια

πανίδα που υπάρχει στην Άνδρο, να εξετάσουμε τη σχέση των ανθρώπων με

τα ζώα καθώς και την επιρροή των ζώων στην ψυχολογία και υγεία του

ανθρώπου.

7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΑΝΔΡΟΥ

1.1. ΓΕΝΙΚΑ

Η ελληνική πανίδα είναι ιδιαίτερα πλούσια, για τα ευρωπαϊκά δεδομένα,

λόγω της γεωγραφικής της θέσης και του πλούσιου οριζόντιου και κάθετου

διαμελισμού της και του μεγάλου εύρους των ενδιαιτημάτων που προσφέρει.

Βασικό στοιχείο του πλούτου αυτού αποτελεί ο αυξημένος ενδημισμός και η

γεωγραφική διαφοροποίηση των περισσοτέρων ζωικών ομάδων. Έτσι, στο

ελληνικό έδαφος συναντάμε αναρίθμητα είδη χερσαίας ή υδρόβιας πανίδας,

ενώ, ανάλογα με το επιμέρους περιβάλλον, διακρίνουμε εύκρατη, θαλάσσια,

λιμναία, ή ποτάμια πανίδα. Έχουν αναγνωριστεί πάνω από 1.200 είδη

σπονδυλωτών ζώων και περί τα 30.000 είδη ασπόνδυλων.

Υπολογίζεται ότι υπάρχουν περί τα 50.000 είδη ζώων, με έναν

ενδημισμό που φθάνει το 25% περίπου. Η πλειοψηφία των ειδών ανήκουν στα

έντομα, τα οποία είναι και τα πλέον άγνωστα. Εξαιρετικής σημασίας για τον

ενδημισμό είναι και τα πολυάριθμα σπήλαια της Ελλάδας (περίπου 10.000),

από τα οποία έχουν ερευνηθεί από πανιδική άποψη μόνο μερικές

εκατοντάδες. Από τα λιγοστά συγκεντρωμένα στοιχεία προκύπτει ότι σχεδόν

σε κάθε σπήλαιο υπάρχουν και κάποια ενδημικά της Ελλάδας, ασπόνδυλων

κατά κύριο λόγο.

Δεκάδες περιοχές προστασίας της χλωρίδας και πανίδας

περιλαμβάνονται στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Natura 2000, βάσει της Κοινοτικής

Οδηγίας 92/43 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας

πανίδας και της αυτοφυούς χλωρίδας. Πρόκειται για 234 περίπου περιοχές

βιοτόπων. Σε αυτές περιλαμβάνονται και οι 52 περιοχές ειδικής προστασίας

για τη διατήρηση άγριων πουλιών, βάσει της κοιν. οδηγίας 79/409.Τα

προστατευόμενα από τη νομοθεσία είδη είναι συγκριτικά λίγα (περί τα 700

είδη ζώων και 900 είδη φυτών) και, μάλιστα, για ελάχιστα από αυτά έχουν

στην πράξη ληφθεί μέτρα προστασίας.

1.2. ΕΙΔΗ ΠΑΝΙΔΑΣ

Η Άνδρος φιλοξενεί σημαντική πανίδα, ορισμένα είδη από τα οποία

είναι προστατευόμενα. Καταφύγιο πλήθους ζώων αποτελεί η τοποθεσία στα

Διποτάματα όπου μπορεί να συναντήσει κανείς νυφίτσες, ασβούς, λαγούς,

φίδια και διάφορα είδη πουλιών και κυρίως πέρδικες. Γενικότερα όμως σε όλο

8

το νησί υπάρχουν πολλά είδη πουλιών, νυκτερίδες, ασβοί, πετροκούναβα,

μαυροπόντικοι, σταχτοπόντικοι, λαγοί, αγριοκούνελα κ.ά.

Από προστατευόμενα είδη υπάρχει ο Τρανορινόλοφος, ο Αρασκός, ο

Σκαντζόχοιρος. Στις θαλασσοσπηλιές και στις βραχονησίδες συναντάται και η

μεσογειακή φώκια. Σημαντική είναι και η ερπετοπανίδα του νησιού. Υπάρχουν

διάφορα είδη φιδιών όπως ο Έφιος (το μεγαλύτερο φίδι των Κυκλάδων), ο

Τυφλίτης, ο Λαφίτης, ο Ανήλιαστος, το Αγιόφιδο, «το Φίδι του κάμπου», το

Σπιτόφιδο, η Δεντρογαλιά, η Κατσουροχιά (το μόνο δηλητηριώδες).

Πλούσια είναι η παρουσία σαυροειδών: σαμιαμίδια, κυρτοδάκτυλοι κ. ά.

Αφθονεί επίσης η Ραβδωτή ή Γραμμωτή νεροχελώνα. Από αμφίβια υπάρχει ο

λιμνοβάτραχος και ο προστατευόμενος χωματοφρύνος και πρασινόφρυνος.

Όσον αφορά την ορνιθοπανίδα, στην Άνδρο υπάρχουν πάνω από 200

είδη πουλιών είτε μόνιμοι κάτοικοι είτε μεταναστευτικά πουλιά, όπως ο

σταχτοτσικνιάς, ο πορφυροτσικνιάς, η μπεκάτσα, η νερόκοτα, το χελιδόνι, η

πετροπέρδικα κ.ά Κάποια από τα είδη είναι προστατευόμενα, όπως: η

κουκουβάγια, ο γκιώνης, το αηδόνι, η καρδερίνα, ο Φλώρος, ο Μαυρολαίμης, ο

Κορυδαλλός, το τρυγόνι κ.α.

Πιο συγκεκριμένα

(πηγή: http://www.kpekorthiou.gr/index.php?ID=zSzIpn9Or1msN5lU):

Ασπόνδυλα

Ασπόνδυλα: είναι ζώα, τα οποία δεν διαθέτουν σπονδυλική στήλη.

Υπάρχουν 22 είδη πεταλούδων στην Άνδρο και 11 ακόμη είδη στις υπόλοιπες

Κυκλάδες

Ενδιαφέρον παρουσιάζουν:

Το κολεόπτερο Callimorpha quadripunctaria που είναι αυστηρά

προστατευόμενο

Το λεπιδόπτερο Hipparchia aristaeus που είναι προστατευόμενο

Αμφίβια και Ερπετά

Αμφίβιο: είναι κάθε σπονδυλωτό ζώο που ανήκει στην ομάδα των ζώων που

μπορούν να αναπνεύσουν μέσα στο νερό και ελεύθερα τον αέρα.

Ερπετά: είναι τετράποδα σπονδυλόζωα της κλάσεως Σαυρόψιδα

(Sauropsida). Χαρακτηρίζονται από την αναπνοή αέρα, τη γέννηση

9

κελυφωτών αυγών (με εξαίρεση κάποιων φιδιών που γεννούν ζωντανά μικρά)

και έχουν δέρμα που καλύπτεται με φολίδες ή αποφύσεις.

Στην Άνδρο υπάρχουν: 2 Είδη αμφίβιων. Ο χωματόφρυνος (Bufo bufo) που προστατεύεται

από το Π.Δ. 67/81

15 Είδη ερπετών

1 Είδος νεροχελώνας (καμία όμως χερσαία χελώνα)

6 Είδη φιδιών

Ο κολόσαυρος (Lacerta trilineata citrovittata) της Άνδρου που

αποτελεί υποείδος και υπάρχει μόνο στην Άνδρο και την Τήνο

Συνολικά 11 είδη που υπάρχουν στην Άνδρο προστατεύονται αυστηρά σε

Εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο

ΣΠΙΤΟΦΙΔΟ Elaphe situla (ΣΑΪΤΑΡΙ)

ΝΕΡΟΦΙΔΟ Natrix natrix (ΦΟΥΡΝΟΦΑΪΣΑ)

ΖΑΜΕΝΗΣ Coluber caspius (ΕΦΙΟΣ)

ΟΧΙΑ Vipera ammodytes meridionalis (ΣΑΠΙΤΗΣ)

ΓΡΑΜΜΩΤΟΛΑΙΜΗ ΝΕΡΟΧΕΛΩΝΑ Mauremys caspica

ΚΥΡΤΟΔΑΚΤΥΛΟΣ Cyrtodactylus kotschyitinensisi

ΑΒΛΕΦΑΡΟΣ Ablepharus kitaibelii

ΑΙΓΑΙΟΣΑΥΡΑ Podarcis erhardii mykonensis

ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ

Έχει επιβεβαιωθεί η παρουσία τουλάχιστον 9 ειδών θηλαστικών. Από αυτά 2

(ΔΕΝΔΡΟΜΥΩΞΟΣ (Dryomys nitedula) & ΔΑΣΟΜΥΩΞΟΣ (Glis Glis) –

Αρασκός) έχουν παρατηρηθεί μόνο στην Άνδρο από όλες τις Κυκλάδες και

απαιτούν αυστηρή προστασία

ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΦΩΚΙΑ (Monachus monachus), η οποία συναντάται σε

απόκρημνες ακτές του νησιού και θεωρείται εξαιρετικά κινδυνεύον

είδος

ΝΗΣΙΩΤΙΚΟΣ ΛΑΓΟΣ (Lepus Europeus)

ΚΟΥΝΑΒΙ – ΕΤΟΥΛΑΣ (Martes foina)

ΣΚΑΝΤΖΟΧΟΙΡΟΣ (Erinaceus europaeus)

ΟΡΝΙΘΟΠΑΝΙΔΑ

Στην Άνδρο έχουν παρατηρηθεί 180 είδη πτηνών από τα οποία τα 46

φωλιάζουν στο νησί. Από τα αναπαραγόμενα είδη, 31 είναι μόνιμοι κάτοικοι

και 15 καλοκαιρινοί επισκέπτες.

10

Αρκετά προστατευόμενα είδη πτηνών φωλιάζουν στους οικότοπους της

Άνδρου

Είδη πτηνών στην Άνδρο

1. Αγριοπερίστερο (Columba livia)

2. Αετογερακίνα (Buteo rufinus)

3. Αετομάχος (Lanius collurio)

4. Αηδόνι (Luscinia megarhynchos)

5. Αιγαιόγλαρος (Lanus audouinii)

6. Αλκυόνα (Alcedo arthis)

7. Αμπελουργός (Emberiza melanocephala)

8. Αργυροτσικνιάς (Casmerodius albus)

9. Αρτέμης (Calonectris diomedea)

10. Ασημόγλαρος(Larus cachinnans)

11. Ασπροκώλα ή ασπροκωλίνα (Oenanthe hispanica)

12. Ασπρομετοπώχηνα (Anser fabalis)

13. Βαλτόπαπια (Aythya nyroca)

14. Βλάχος (Emberiza hortulana)

15. Βουνοτσίχλονο (Emberiza cia)

16. Βραχοκιρκίνεζο (Falco tinnunculus)

17. Βραχοχελίδονο (Ptyonoprogne rupestris)

18. Γαιδουροκεφαλάς (Lanius minor)

19. Γαλαζοκότσυφας(Monticola solitarius)

20. Γαλαζοπαπαδίτσα(Parus caeruleus)

21. Γερακίνα (Buteo buteo)

22. Γερακότσιχλα (Turdus pilaris)

23. Γιδοβύζι ή Βυζάχτρα (Caprimulgus europaeus)

24. Γκιώνης (Otus scops)

25. Δασότριγγας (Tringa ochropus)

26. Δασοφυλλοσκόπος (Phylloscopus sibilatrix)

27. Δεκαοχτούρα (Streptopelia dekaocto)

28. Δενδροκελάδα (Anthus trivialis)

29. Δενδροσταρήθρα (Lallula arborea)

30. Δενδρότσιχλα (Turdus viscovorus)

31. Δενδροφυλοσκόπος (Phylloscopus collybita)

32. Δενδροχελίδονο ή Μιλτοχελίδονο (Hirundo daurica)

33. Δεντρογέρακο (Falco subbuteo)

34. Δρεπανοσκαλίδρα (Calidris ferruginea)

11

35. Θαλασσοκόρακας (Phalacrocorax aristotelis)

36. Θαλασσοσφυριχτής (Charadrius alexandrinus)

37. Θαμνοτριλιστής (Locustella naevia)

38. Θαμνοτσιροβάκος (Sylvia communis)

39. Θαμνοφυλοσκόπος (Phylloscopus trochillus)

40. Καλαμόκιρκος (Circus aeruginosus)

41. Καλημάνα (Vanellus vanellus)

42. Καλόγερος (Parus major)

43. Καλομοποταμίδα (Accrocephalus scirpaceus)

44. Καρβουνιάρης (Phoenicurus ochrunos)

45. Καρδερίνα (Carduelis carduelis)

46. Καστανοκέφαλος Γλάρος (Lanus ridibundus)

47. Καστανολαίμης (Saxicola rubetra)

48. Κατσουλιέρης (Galerida cristata)

49. Κελαϊδότσιχλα (Turdus philomelos)

50. Κιρκινέζι (Falco naumani)

51. Κιρκίρι (Anas crecca)

52. Κιτρινοκαλιακούδα (Pyrrhocorax graculus)

53. Κιτρινοσουσουράδα (Motacilla flava)

54. Κοκκινοκεφαλάς (Lanius senator)

55. Κοκκινολαίμης (Erithacus rubecula)

56. Κοκκινοτσιροβάκος (Sylvia cantillans)

57. Κοκκινότσιχλα (Turdus iliacus)

58. Κοκκινούρης (Phoenicurus phoenicurus)

59. Κόρακας (Corvus corax)

60.Κορμοράνος (Phalacrocorax carbo)

61. Κότσυφας (Turdus merula)

62. Κούκος (Cuculus canorus)

63. Κουκουβάγια (Athene noctua)

64. Κουρούνα (Corvus corone cornix)

65. Κρυπτοτσικνιάς (Ardeola ralloides)

66. Λαγγόνα (Phalacrocorax pygmeus)

67. Λασποσκαλίδρα (Calidris alpina)

68. Λασπότρυγγας (Tringa glareola)

69. Λευκοσκαλίδρα (Calidris alba)

70. Λευκοσουσουράδα (Motacilla alba)

71. Λευκοτσικνιάς (Egretta garzetta)

72. Λιβαδόκιρκος (Circus pygargus)

73. Λούγαρο (Carduelis spinus)

12

74. Μαυροκέφαλος γλάρος (Larus melanocephalus)

75. Μαυροκιρκίνεζο (Falco vespertinus)

76. Μαυρολαίμης (Saxicola torquata)

77. Μαυρομυγοχάφτης (Ficedula hypoleuca)

78. Μαυροπετρίτης (Falco eleonorae)

79. Μαυροσκούφης (Sylvia atricapilla)

80. Μαυροτσιροβάκος (Sylvia melanocephala)

81. Μαχητής (Philomachus pugnax)

82. Μελισσοφάγος (Merops apiaster)

83. Μικρογαλιάντρα (Calandrella brachydactyla)

84. Μικροτσικνιάς (Ixobrychus minutus)

85. Μπεκάτσα (Scolopax rusticola)

86. Μπεκατσίνι (Callinago gallinago)

87. Μυγοχάφτης ή Σταχτομυγοχάφτης (Muscicapa striata)

88. Μύχος (Puffinus yelkouan)

89. Ναναοσκαλίδρα (Calidris minuta)

90. Νανοβουτηχτάρι (Tachybaptus ruficollis)

91. Νανογέρακο (Falco columbarius)

92. Νερόκοτα (Gallinula chloropus)

93. Νησιωτική πέρδικα (Alectoris chukar)

94. Νυχτοκόρακας (Nycticorax nycticorax)

95. Όρνιο (Gyps fulvus)

96. Ορτύκι (Coturnix coturnix)

97. Οχθοχελίδονο (Riparia riparia)

98. Πετρίτης (Falco peregrinus)

99. Πετροτριλίδα (Burhinus oedicnemus)

100. Πορφυροτσικνιάς (Ardea purpurea)

101. Ποταμογλάρονο (Sterna hirundo)

102. Ποταμοσφυριχτής (Charadrius dubius)

103. Ποταμότρυγγας ή Ακτίτης (Acitis hypoleucos)

104. Πρασινοκέφαλη (Anas platyrhynchos)

105. Σαρσέλα(Anas querquedula)

106. Σιρλοτσίχλονο (Emberiza cirlus)

107. Σιταρήθρα (Alauda arvensis)

108. Σκαρθάκι (Serinus serinus)

109. Σκεπαρνάς ή Βουνοσταχτάρα (Apus melba)

110. Σκουρόβλαχος ή Φρυγανοτσίχλανο (Emberiza caesia)

111. Σκουφοβουτηχτάρι (Podiceps cristatus)

112. Σουβλόπαπια (Anas acuta)

13

113. Σπιζαετός (Hieraaetus fasciatus)

114. Σπίνος (Fringilla coelebs)

115. Σπιτοσπουργίτης (Passer Domesticus)

116. Σπιτοχελίδονο (Delichon urbica)

117. Σταυραετός (Hieraaetus pennatus)

118. Σταχτάρα (Apus apus)

119. Σταχτοπετροκλής (Oenanthe oenanthe)

120. Σταχτοσουσουράδα (Motacilla cinerea

121. Σταχτοτσικνιάς (Ardea cinerea)

122. Σταχτόχηνα (Anser anser)

123. Στεπόκιρκος (Circus macrourus)

124. Συκοφάγος (Oriolus oriolus)

125. Σφηκιάρης (Pernis apivorus)

126. Σφυριχτάρι (Anas Penelope)

127. Σφυριχτάρι (Anas Penelope)

128. Τρυγόνι (Streptopelia turtur)

129. Τρυποφράχτης (Troglodytes troglodytes)

130. Τσαλαπετεινός (Upupa epops)

131. Τσιφτάς (Miliaria calandra)

132. Τσιχλογέρακο ή Ξεφτέρι (Accipiter nisus)

133. Τσιχλοποταμίδα (Accrocephalus arundinaceus)

134. Τυτώ (Tyto alba)

135. Φαλαρίδα (Fulica atra)

136. Φανέτο (Carduelis cannabina)

137. Φάσσα (Columba palumbus)

138. Φιδαετός (Circaetus gallicus)

139. Φλώρος (Carduelis chloris)

140. Χαλκόκοτα (Plegadis falcinellus)

141. Χαλκοκουρούνα (Coracias garrulous)

142. Χαμοκελάδα (Anthus campestris)

143. Χειμωνογλάρονο (Sterna sandvicensis)

144. Χελιδόνι ή Σταυλοχελίδονο (Hirundo rustica)

145. Χουλιαρόπαπια (Anas clypeata)

146. Χρυσαετός (Aquila chrysaetos)

147. Χρυσοβασιλίσκος(Regulus regulus)

148. Χρυσογέρακο (Falco biarmicus)

149. Χωραφοσπουργίτης (Passer hispaniolensis)

150. Ψαραετός (Pandion haliaetus)

151. Ψαρόνι (Sturnus vulgari)

14

152. Ψευδαηδόνι (Cettia celtti)

153. Ωχροστριτσίδα (Hippolais pallida)

1.3. ΚΥΝΗΓΕΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2012-2013

Στο νησί μας έχει ιδρυθεί, από το 1934, ο Κυνηγετικός Σύλλογος

Άνδρου. Ένα Σωματείο αναγνωρισμένο & συνεργαζόμενο με το ΥΠΕΚΑ.

Σύμφωνα με το Δ.Σ. του Κυνηγετικού Συλλόγου υπάρχει η παρακάτω

ρυθμιστική απόφαση για το έτος 2012-2013.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΘΗΡΕΥΣΙΜΩΝ ΕΙΔΩΝ

Κυνηγετικής περιόδου 2012-2013

(πηγή: http://ksandrou.blogspot.gr/p/2012-2013.html)

Α/Α ΕΙΔΟΣ ΖΩΝΕΣ 1 ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΗΜΕΡΕΣ ΕΠΙΤΡΕΠΟΜΕΝΟΣ

ΑΡΙΘΜΟΣ

ΘΗΛΑΣΤΙΚΑ

1. * Αγριοκούνελο

(Oryctolagus cuniculus) 20/8-14/9 15/9-10/3 Όλες Χωρίς περιορισμό

2. *** Λαγός

(Lapus europeus) 15/9 -10/1 Τετ.,Σαβ.,Κυρ 1

3. Αγριόχοιρος

(Sus scrofa) 15/9 -20/1 Τετ.,Σαβ.,Κυρ 4 κατά ομάδα

4. Αλεπού

(Vulpes vulpes) 15/9 -28/2 Όλες Χωρίς περιορισμό

5. Πετροκούναβο

(Martes foina) 15/9 -28/2 Όλες Χωρίς περιορισμό

ΠΟΥΛΙΑ

α. Δενδρόβια, εδαφόβια κ.α.

1. Τρυγόνι

(Streptopelia turtur) 20/8-14/9 15/9-28/2 Όλες 12

2. Φάσα

(Columba palumbus) 20/8-14/9 15/9-20/2 Όλες Χωρίς περιορισμό

3. Αγριοπερίστερο

(Columba livia) 20/8-14/9 15/9-28/2 Όλες Χωρίς περιορισμό

4. Ορτύκι

(Coturnix coturnix) 20/8-14/9 15/9-28/2 Όλες 12

5. Σιταρήθρα

(Alauda arvensis) 20/8-14/9 15/9-10/2 Όλες 10

6. Τσίχλα

(Turdus philomelos) 20/8-14/9 15/9-28/2 Όλες

25 Συνολικά

από όλα τα είδη

7. Δενδρότσιχλα 20/8-14/9 15/9-20/2 Όλες

15

(Turdus viscivorus)

8. Κοκκινότσιχλα

(Turdus iliacus) 20/8-14/9 15/9-28/2 Όλες

9. Γερακότσιχλα

(Turdus pilaris) 20/8-14/9 15/9-28/2 Όλες

10. Κότσυφας

(Turdus merula) 20/8-14/9 15/9-20/2 Όλες

11. Καρακάξα

(Pica pica) 20/8-14/9 15/9-28/2 Όλες Χωρίς περιορισμό

12. Κάργια

(Corvus monedula) 20/8-14/9 15/9-28/2 Όλες Χωρίς περιορισμό

13. Κουρούνα

(Corvus corone) 20/8-14/9 15/9-28/2 Όλες Χωρίς περιορισμό

14. Ψαρόνι

(Sturnus vulgaris) 20/8-14/9 15/9-28/2 Όλες Χωρίς περιορισμό

15. Μπεκάτσα

(Scolopax rusticosa) 15/9-28/2 Όλες 10

16. Φασιανός

( Phasianus colchicus ) 15/9-31/12 Τετ.,Σαβ.,Κυρ. 1

17. Πετροπέρδικα

(Alectoris graece) 01/10-15/12 Τετ.,Σαβ.,Κυρ. 4

18. ** Νησιώτικη πέρδικα

(Alectoris chukar) 01/10-15/12 Τετ.,Σαβ.,Κυρ. 4

ΠΟΥΛΙΑ

β. Υδρόβια και παρυδάτια

1. Σφυριχτάρι

(Anas penelope) 15/9- 10/ 2 Όλες

12 Συνολικά

από όλα τα είδη

2. Κιρκίρι

(Anas crecca) 15/9- 31/ 1 Όλες

3. Πρασινοκέφαλη

(Anas platyrynchos) 15/9- 31/ 1 Όλες

4. Σουβλόπαπια

(Anas acuta) 15/9- 10/ 2 Όλες

5. Σαρσέλα

(Anas querquedula) 15/9- 10/ 2 Όλες

6. Χουλιαρόπαπια

(Anas clypeata) 15/9- 10/ 2 Όλες

7. Κυνηγόπαπια

(Aythya ferina) 15/9- 31/ 1 Όλες

16

8. Τσικνόπαπια

(Aythya fuligula) 15/9- 10/ 2 Όλες

9. Φλυαρόπαπια

(Anas strepera) 15/9- 31/ 1 Όλες

10. Φαλαρίδα

(Fulica atra) 15/9- 10/ 2 Όλες

11. Ασπρομετωπόχηνα

(Anser albifrons) 15/9- 10/ 2 Όλες

12. Νερόκοτα

(Gallinula chloropus) 15/9 – 10/ 2 Όλες 10

13. Μπεκατσίνι

(Gallinago gallinago) 15/9 – 10/ 2 Όλες 10

14. Καλημάνα

(Vanellus vanellus) 15/9 – 31/ 1 Όλες 10

* Από 1/3-10/3 μόνο σε νησιά που υπάρχει αγριοκούνελο χωρίς συνοδεία

σκύλου.

** Ειδικές ρυθμίσεις του κυνηγίου της νησιώτικης πέρδικας καθορίζονται στο

κεφάλαιο Β παρ.7

*** Οι εξαιρέσεις του κυνηγιού του λαγού καθορίζονται στο κεφάλαιο Β παρ.5

**** Έως 10/1 στην Πελοπόννησο.

1.3.1. ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ ΔΗΜΟΥ ΑΝΔΡΟΥ

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ «ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ- ΘΕΟΤΟΚΟΥ», ΔΗΜΟΣ

ΆΝΔΡΟΥ

ΒΟΡΕΙΑ: Ποτάμι ΒΟΥΡΚΩΤΗΣ με παραλία ΑΧΛΑ εκκλησάκι Αγίου

Νικολάου.

ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ: Εκκλησάκι Αγίου Νικολάου ακολουθώντας την ακτογραμμή

μέχρι το κάβο ΜΠΑΡΠΑΡΟΛΑ.

ΝΟΤΙΑ: Από τον ΚΑΒΟ ΜΠΑΡΜΠΑΡΟΛΑ μέσω Αγροτικής αμαξωτής οδού

στον επαρχιακό δρόμο ΑΠΟΙΚΙΩΝ- ΒΟΥΡΚΩΤΗΣ.

17

ΔΥΤΙΚΑ: Επαρχιακός δρόμος ΑΠΟΙΚΙΩΝ – ΒΟΥΡΚΩΤΗΣ από το σημείο

τομής με τον ΝΟΤΙΟ ΣΥΝΟΡΟ, μέχρι τις κεραίες τηλεφωνίας, από τις

κεραίες τηλεφωνίας η νοητή γραμμή πάνω από την ΜΟΝΗ ΑΓΙΟΥ

ΝΙΚΟΛΑΟΥ μέχρι το σημείο τομής με το ΒΟΡΕΙΟ ΣΥΝΟΡΟ ( ποτάμι ).

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ «ΧΑΡΑΚΑΣ», ΔΗΜΟΣ ΥΔΡΟΥΣΑΣ

ΕΚΤΑΣΕΩΣ πέντε χιλιάδων Στρεμμάτων (5000)

ΝΟΤΙΟΣ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΟΣ: Με θάλασσα.

ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ: Με θάλασσα και λίμνη Γαυρίου, μεγάλο Ρέμα μέχρι

συναντήσεως της δημόσιας αμαξωτής Οδού, που κατευθύνεται προς

ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΦΕΛΛΟΥ ακολουθώντας ρέμα ΚΑΜΙΝΙ – ΜΠΑΜΠΟΥΣΙ

μέχρι ΑΥΧΕΝΑ σκάλα ΦΕΛΛΟΥ.

ΒΟΡΕΙΟΣ: Ακολουθεί ρέμα ΤΡΩΧΑΛΙΑΣ μέχρι συναντήσεως καροποιητού

οδού την οποία ακολουθεί μέχρι ορίων ΦΕΛΛΟΥ.

ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ «ΣΤΑΥΡΟΠΕΔΑΣ», ΔΗΜΟΙ ΑΝΔΡΟΥ-ΚΟΡΘΙΟΥ-

ΥΔΡΟΥΣΑΣ

ΕΜΒΑΔΟΥ Τεσσάρων χιλιάδων επτακοσίων στρεμμάτων (4700)

Έπειτα από τροποποίηση βάση της αποφάσεως Αριθμού Πρωτοκόλλου

241641/6780

Αρχίζει από το ακρωτήρι ΚΑΤΕΡΓΟ η γραμμή ακολουθεί κοινοτικό δρόμο

μέχρι συναντήσεως του επαρχιακό δρόμου ΓΑΥΡΙΟΥ-ΑΝΔΡΟΥ η ΚΟΡΘΙΟΥ

τον οποίο ακολουθεί μέχρι της θέσεως ΣΤΑΥΡΟΠΕΔΑ στην διασταύρωση

του επαρχιακού δρόμου ΓΑΥΡΙΟΥ-ΧΩΡΑΣ ΑΝΔΡΟΥ και ΓΑΥΡΙΟΥ-

ΚΟΡΘΙΟΥ από εκεί ακολουθεί ανώνυμο ρέμα μέχρι του ορμίσκου

ΣΤΡΟΦΥΛΛΑ και στην συνέχεια με όριο την θάλασσα καταλήγει στο

ακρωτήριο ΚΑΤΕΡΓΟ από όπου και άρχισε.

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ «ΣΥΝΕΤΙΟΥ», ΔΗΜΟΙ ΑΝΔΡΟΥ-ΚΟΡΘΙΟΥ

ΕΜΒΑΔΟΥ: δυο χιλιάδες πεντακόσια στέμματα (2500)

18

ΒΟΡΕΙΑ: Αρχίζει από τον όρμο ΠΑΡΑΠΟΡΤΙΟΥ συνεχίζει τον κοινοτικό

δρόμο από γωνία κτήματος ΚΑΛΛΙΒΡΟΥΣΗ ΑΝΤΝΙΟΥ και συνοικισμό

ΒΡΑΧΝΟΥ μέχρι τον αμαξωτό δρόμο ΧΩΡΑΣ ΑΝΔΡΟΥ- ΣΥΝΕΤΙΟΥ-

ΚΟΡΘΙΟΥ

ΔΥΤΙΚΑ: συνεχίζει με το δρόμο ΑΝΔΡΟΥ-ΣΥΝΕΤΙΟΥ-ΚΟΡΘΙΟΥ μέχρι τον

σταθμό αυτοκινήτων της κοινότητας ΣΥΝΕΤΙΟΥ

ΝΟΤΙΑ: κατέρχεται από τον σταθμό ΣΥΝΕΤΙΟΥ ακολουθεί τον κοινοτικό

δρόμο μέχρι τον Όρμο ΣΥΝΕΤΙΟΥ

ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ: βρέχεται από την θάλασσα σε όλο το μήκος του και καταλήγει

στον Όρμο ΠΑΡΑΠΟΡΤΙΟΥ από όπου και άρχισε.

ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟ ΑΡΙΘΜΟ 175814/3040/7-7-1980

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ «ΣΤΕΝΟΥ», ΔΗΜΟΣ ΚΟΡΘΙΟΥ

ΕΜΒΑΔΟΥ Δέκα επτά χειλάδων Στρεμμάτων περίπου (17000)

ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ Από το δεξιό του κολπίσκου ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ περνά τα

υψώματα ΤΡΙΚΟΛΑ, ΜΑΡΜΑΡΟ, ΓΚΟΥΡΟΥΝΙ και ΤΡΥΠΗΤΗ, ΦΛΕΤΡΑ.

ΒΟΡΕΙΑ Από ύψωμα ΤΡΥΠΗΤΗ, ΦΛΕΤΡΑ ακολουθεί την κορυφογραμμή του

υψώματος ΡΑΧΗ με δυτική κατεύθυνση και διέρχεται από την εκκλησία ΑΓΙΑ

ΤΡΙΑΔΑ μέχρι την εκκλησία ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ.

ΔΥΤΙΚΑ Κατέρχεται από τον ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ ακολουθεί το δρόμο

ΚΟΡΘΙΟΥ-ΣΤΕΝΟΥ και με κατεύθυνση ΝΟΤΙΑ διέρχεται από τα σημεία

ΚΑΒΑΛΛΙΚΕΥΤΡΑ, ΛΑΓΟΤΡΥΠΑ και συναντάται με νέο ανοιχθέντα

χωματόδρομο από την ΔΕΗ, ο οποίος ακολουθεί μέχρι το ακρωτήριο

ΚΑΛΟΓΡΙΑΣ.

ΝΟΤΙΑ Βρέχεται από θάλασσα.

ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ 161271/2-7-1982.

ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ «ΒΟΡΗΣ», ΔΗΜΟΣ ΥΔΡΟΥΣΑΣ

ΕΚΤΑΣΕΩΣ: πέντε χιλιάδων στρεμμάτων (5000)

Οροθετείται ως με δρόμο αμαξωτό προς την παραλία ΒΟΡΗΣ από την μία

πλευρά και από την άλλη πλευρά με δρόμο αμαξωτό και φυσική ρεματιά προς

την παραλία της ΛΕΥΚΑΣ, βόρειο ανατολικά δε βρέχεται από θάλασσα.

ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ με αριθμό πρωτοκόλλου 2402/17-7-1998.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ «ΚΑΣΤΡΟΥ ΚΟΧΥΛΟΥ», ΔΗΜΟΣ

ΚΟΡΘΙΟΥ

19

ΒΟΡΕΙΑ: αμαξωτής οδού

ΑΝΑΤΟΛΙΚΑ: από πετρόκτιστη μάντρα η οποία κατευθύνεται ΝΟΤΙΑ και

συναντά παλαιό Αγροτικό δρόμο

ΝΟΤΙΑ: ο προ αναφερόμενος αγροτικός δρόμος

ΔΥΤΙΚΑ: Ο προαναφερόμενος αγροτικός δρόμος συναντά το ΤΕΡΜΑ της

αμαξωτής οδού ακολουθεί την αμαξωτή οδό μέχρι την διασταύρωση του

ΒΟΡΕΙΟΥ ΣΥΝΟΡΟΥ.

Ακολουθεί χάρτης με τα καταφύγια Άνδρου

(πηγή: http://ksandrou.blogspot.gr/p/blog-page_13.html)

20

1.4. ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ & ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΗ ΖΩΩΝ

Η διακήρυξη των δικαιωμάτων των ζώων:

Άρθρο 1

Όλα τα ζώα γεννιούνται με ίσα δικαιώματα στη ζωή και στη

δυνατότητα ύπαρξης.

Άρθρο 2

Ο άνθρωπος οφείλει να σέβεται τη ζωή κάθε ζώου.

Ο άνθρωπος ανήκει στο ζωικό βασίλειο και δεν μπορεί να εξοντώνει ή

να εκμεταλλεύεται τα άλλα είδη του ζωικού βασιλείου. Αντίθετα,

οφείλει να χρησιμοποιεί τις γνώσεις για το καλό των ζώων.

Κάθε ζώο δικαιούται φροντίδας, προσοχής και προστασίας από τον

άνθρωπο.

Άρθρο 3

Κανένα ζώο δεν πρέπει να υποβάλλεται σε κακομεταχείριση ή

απάνθρωπη συμπεριφορά.

Αν η θανάτωση ενός ζώου θεωρηθεί υποχρεωτική, πρέπει να γίνει

στιγμιαία, ανώδυνα και χωρίς καμιά πρόκληση αγωνίας του ζώου.

Άρθρο 4

Κάθε ζώο δικαιούται να ζήσει στο φυσικό του χώρο (γη, θάλασσα,

αέρας) και να αναπαράγεται σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους,

Η στέρηση ελευθερίας του ζώου, ακόμη κι αν γίνεται για μορφωτικούς

σκοπούς, είναι αντίθετη προς τη διακήρυξη δικαιωμάτων αυτού.

Άρθρο 5

Κάθε ζώο που από παράδοση θεωρείται κατοικίδιο δικαιούται να ζήσει

με το ρυθμό και τις συνθήκες ζωής και ελευθερίας που αντιστοιχούν

στο είδος του.

Η διαφοροποίηση αυτών των συνθηκών από τον άνθρωπο έχει

σκοπούς κερδοσκοπικούς και είναι αντίθετη προς τη διακήρυξη.

Άρθρο 6

Κάθε ζώο που αποτελεί σύντροφο του ανθρώπου έχει δικαίωμα

διάρκειας ζωής ανάλογης με τη φυσική του μακροβιότητα.

Η εγκατάλειψη ενός ζώου θεωρείται πράξη απάνθρωπη και

εξευτελιστική.

Άρθρο 7

Αναφορικά με τα ζώα που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στον

άνθρωπο, η διάρκεια και η ένταση δουλειάς πρέπει να είναι σε λογικά

πλαίσια, η διατροφή τους ικανοποιητική και η ανάπαυσή τους

21

υποχρεωτική.

Άρθρο 8

Οποιοσδήποτε πειραματισμός πάνω στα ζώα, ιατρικός, επιστημονικός,

κλπ. αντιτίθεται προς τα δικαιώματα των ζώων, εφόσον προκαλεί πόνο

σωματικό ή ψυχικό.

Πρέπει να επιδιώκεται η αντικατάσταση του πειραματισμού πάνω στα

ζώα από άλλες υπάρχουσες τεχνικές.

Άρθρο 9

Τα ζώα που εκτρέφονται για τη διατροφή του ανθρώπου πρέπει να

στεγάζονται, να τρέφονται, να μετακινούνται και να θανατώνονται

χωρίς πρόκληση πόνου και αγωνίας.

Άρθρο 10

Απαγορεύεται η εκμετάλλευση των ζώων για τη διασκέδαση των

ανθρώπων.

Η έκθεση ζώου και τα θεάματα που χρησιμοποιούν ζώα αποτελούν

καταστρατήγηση της αξιοπρέπειας και του σεβασμού προς τη ζωή του

ζώου.

Άρθρο 11

Κάθε πράξη που χωρίς λόγο προκαλεί θάνατο ζώου είναι βιοκτονία,

είναι έγκλημα απέναντι στη ζωή.

Άρθρο 12

Κάθε πράξη που προκαλεί θάνατο μεγάλου αριθμού άγριων ζώων

Η μόλυνση και οποιαδήποτε καταστροφή του φυσικού μας

περιβάλλοντος οδηγούν στη γενοκτονία.

Άρθρο 13

Σεβασμός επιβάλλεται ακόμη και στο νεκρό ζώο.

Κάθε σκηνή βίας στην τηλεόραση και το σινεμά με θύματα ζώα πρέπει

να απαγορευτεί και μόνο οι σκηνές που έχουν σκοπό να ενημερώσουν

για τα δικαιώματα των ζώων οφείλουν να προβάλλονται.

Άρθρο 14

Οι οργανισμοί προστασίας και προάσπισης των ζώων πρέπει να

αντιπροσωπεύονται από κάθε κυβέρνηση.

Τα δικαιώματα του ζώου πρέπει να κατοχυρωθούν απ' τους νόμους,

όπως ακριβώς και τα δικαιώματα του ανθρώπου.

…και η καταπάτησή τους

Άρθρο 1

Ο άνθρωπος δε σέβεται τη ζωή κάθε ζώου και τα σκοτώνει, πολλές

22

φορές χωρίς λόγο π.χ. οι κυνηγοί που έχουν για χόμπι να σκοτώνουν

τα ζώα. Εξοντώνει πολλά ζώα για τη γούνα τους, το κρέας τους, τους

χαυλιόδοντές τους κλπ. Εκμεταλλεύεται πολλά ζώα στο τσίρκο (τα

οποία εκπαιδεύει με βασανιστήρια), στους ζωολογικούς κήπους και σε

διάφορα άλλα θεάματα (αρκούδα χορεύτρια).

Άρθρο 2

Ο άνθρωπος εκμεταλλεύεται τα κατοικίδια ζώα σε μεγάλες

κτηνοτροφικές και πτηνοτροφικές μονάδες, όπου τα ζώα είναι το ένα

δίπλα στο άλλο, χωρίς καθόλου χώρο, για να κινούνται. Αυτό το κάνει,

για να παχύνουν και να δώσουν περισσότερο κρέας, γάλα και αυγά.

Ακόμα και στις αυλές των σπιτιών δένουνε τα ζώα, για να μην

κινηθούν ή τα έχουνε κλεισμένα μέσα σε μικρούς χώρους.

Άρθρο 3

Υπάρχουν πολλά ζώα υπό εξαφάνιση (ο ελέφαντας, η χελώνα καρέτα –

καρέτα, το πάντα, η φώκια μοναχός, οι γύπες κ.ά.), γιατί ο άνθρωπος

σκοτώνει μεγάλο αριθμό ζώων του κάθε είδους.

Άρθρο 4

Οι άνθρωποι ρυπαίνουν τις θάλασσες, τα ποτάμια, τις λίμνες και τον

αέρα και έτσι κινδυνεύουν τα ζώα που ζουν εκεί. Βάζουν φωτιές στα

δάση ή τα καταστρέφουν κόβοντάς τα και έτσι μερικά ζώα πεθαίνουν

και άλλα αναγκάζονται να φύγουν από το «σπίτι» τους. (πηγή:

http://dim-rizou.pel.sch.gr/ergasies/zoa/page10.html).

23

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΜΕ ΤΑ ΖΩΑ

2.1. ΓΕΝΙΚΑ

Τα ζώα συντροφιάς έχουν μάθει να ζουν κοντά μας, σαν πολύτιμοι

φίλοι και σύντροφοί μας. Έχουν την ανάγκη μας και έχουμε τη δική τους. Η

παρουσία τους λειτουργεί σαν ένα είδος θεραπείας από το καθημερινό άγχος.

Έχει επιστημονικά αποδειχθεί ότι η ύπαρξή τους κοντά σε παιδιά, τα

διδάσκει αξίες όπως η υπευθυνότητα, η φιλία και ο σεβασμός και αναπτύσσει

την κοινωνικότητα, την ευαισθησία και την προσωπικότητά τους.

Είναι πολύτιμοι σύντροφοι για τους ανθρώπους τρίτης ηλικίας. Τους

βοηθούν να διατηρήσουν τα ενδιαφέροντα, τη ζωτικότητα και την οξύτητα του

πνεύματός τους και να αντιμετωπίσουν τη μελαγχολία που πολλές φορές

εμφανίζεται σε αυτές της ηλικίες.

Ειδικές συναισθηματικές σχέσεις αναπτύσσονται μεταξύ ζώων

και ανθρώπων με ειδικές ανάγκες. Τα ζώα γίνονται η παρηγοριά τους,

γίνονται οι πολύτιμοι συμπαραστάτες τους, γίνονται κάποιες φορές, το φως

τους. Σε μια εποχή όπου ο άνθρωπος έχει χάσει την επαφή του με τη φύση, η

σχέση του με τα ζώα τον βοηθάει να αποκαταστήσει την σχέση του μαζί της,

με τους συνανθρώπους του και με τον ίδιο τον εαυτό του.

2.2. ΠΑΙΔΙΑ & ΚΑΤΟΙΚΙΔΙΑ ΖΩΑ: ΟΦΕΛΗ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ

Τα παιδιά που μεγαλώνουν με κατοικίδια έχουν τη δυνατότητα να

μάθουν εμπειρικά για τον κύκλο της ζωής όπως η αναπαραγωγή, η γέννηση,

τα γηρατειά, η ασθένεια και ο θάνατος. Μέσω της παρατήρησης, θα

κατανοήσουν βιωματικά τις αναλογίες της ανθρώπινης ζωής και της ζωής

των ζώων αποκτώντας μια καλύτερη επαφή με τη δική τους φύση και τις

υπαρξιακές του διαστάσεις.

Σύμφωνα με πολλές ψυχολογικές θεωρίες, η

βιωματική μέθοδος γνώσης, δηλαδή η εμπειρία, ενισχύει

ουσιαστικά το άτομο. Αυτά τα παιδιά αντιμετωπίζουν τη

ζωή πιο ρεαλιστικά και αντιμετωπίζουν πιο εύκολα τις

διάφορες απώλειες στη ζωή τους. Τα ζώα συντροφεύουν

τον άνθρωπο στη μοναξιά του. Σύμφωνα με στοιχεία

επιστημονικών μελετών, η θεραπευτική συμβολή των ζώων, συντροφιάς σε

24

παιδιά, με προβλήματα νοσολογικά, συναισθηματικά και συμπεριφοράς είναι

ανεκτίμητη.

Η παιδική ωμότητα απέναντι στα ζώα προμηνύει ενήλικη

επιθετικότητα και εγκληματικότητα. Ένα από τα χειρότερα πράγματα που

μπορούν να συμβούν σε ένα παιδί σε σχέση με τη μετέπειτα ενήλικη ζωή του,

είναι να βασανίσει ή να σκοτώσει ένα ζώο και να μην έχει συνέπειες. Η

παιδική εγκληματικότητα κατά των ζώων αποτελεί ένα δείκτη του πως θα

εξελιχθεί το παιδί αργότερα ως ενήλικας. Μαθαίνοντας από νωρίς στο παιδί

το σεβασμό προς τα ζώα, του προσφέρουμε ένα πολύτιμο εφόδιο για ένα

σωστό τρόπο συμπεριφοράς ενάντια στη «Βία».

Τέλος, οι γονείς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην επιτυχία αυτής

της διαδικασίας. Η επιλογή του ζώου, η προστασία των παιδιών από τις

μολύνσεις που πιθανόν μπορούν να υποστούν από αυτά, η ηλικία των παιδιών,

ο χώρος τον οποίον διαθέτουν καθώς και η συμμετοχή των ιδίων των γονιών

στη φροντίδα αυτών είναι παράγοντες τους οποίους θα πρέπει να λάβουν

υπόψη οι γονείς πριν την απόφαση για απόκτηση ενός ζώου στο σπίτι.

Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι μέσω των κατοικίδιων

ζώων καλλιεργούνται στα παιδιά οι αξίες του ανθρωπισμού, της οικολογικής

συνείδησης, της ηθικής ευθύνης, του αλτρουισμού. Όλα τα πιο πάνω

αποτελούν μόνο κάποια από τα οφέλη της συμβίωσης του παιδιού με ένα

κατοικίδιο ζώο.

2.3. ΕΠΤΑ ΛΟΓΟΙ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΜΕΤΑΞΥ

ΑΝΘΡΩΠΩΝ ΚΑΙ ΖΩΩΝ

Όταν το δέσιμο μεταξύ ανθρώπων και ζώων αποτυγχάνεται συχνά

ακούμε τη φράση «δέσιμο ανθρώπου και ζώου». Δεν είναι όλες οι σχέσεις

μεταξύ ανθρώπων και ζώων συντροφιάς πετυχημένες. Υπάρχουν δυσκολίες

25

και, κάποιες φορές, οι σχέσεις αυτές είναι φανερά αποτυχημένες. Μερικοί

άνθρωποι που αποκτούν κάποιο κατοικίδιο για τον εαυτό τους ή για κάποιο

παιδί δεν διαθέτουν, πραγματικά, την ικανότητα να δεθούν με το ζώο -

απλώς, δεν υπάρχει το αίσθημα της στοργής.

Πολλές φορές, κάποιος δεν θα καταφέρει να δεθεί με ένα

συγκεκριμένο ζώο, ίσως επειδή οι αντικρουόμενες προσωπικότητες ή οι

διαφορετικές ανάγκες δημιουργούν αρκετά μεγάλη ένταση και ανεπαρκή

αμοιβαία αγάπη. Φυσικά, μερικές φορές, υπάρχει ισχυρό δέσιμο ανάμεσα σε

έναν άνθρωπο και ένα ζώο, αλλά παρόλα αυτά η σχέση αποτυγχάνει να

λειτουργήσει επειδή το ζώο αντιμετωπίζει θέματα συμπεριφοράς ή έχει

συναισθηματικές ανάγκες, τις οποίες ο άνθρωπος δεν είναι σε θέση να

χειριστεί.

Η κτηνίατρος Mary Stewart στο βιβλίο της Companion

Animal Death τονίζει ότι μερικοί από τους κύριους λόγους για τις

αποτυχημένες σχέσεις μεταξύ ανθρώπων και ζώων είναι οι εξής:

1. Η επιλογή του λάθους είδους ζώου ή της λάθος ράτσας, για συγκεκριμένο

τρόπο ζωής ή προσδοκίες. Η κλασική περίπτωση της μεγάλης οικογένειας

που υιοθετεί ένα λαμπραντόρ ριτρίβερ – όπως ο Marley – αλλά, στην ουσία,

είναι ιδιαίτερα απασχολημένοι για να αποκτήσουν οποιοδήποτε ζώο, πόσο

περισσότερο κάποιο ζώο που ζει για την επικοινωνία και χρειάζεται αρκετή

από την προσοχή μας.

2. Όταν οι προσδοκίες δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα ή είναι

πολύ συγκεκριμένες. Ίσως, για παράδειγμα, κάποιος παίρνει μια γάτα επειδή

θέλει ένα ζώο που θα κουρνιάζει στην αγκαλιά του/της. Δεν αρέσει, όμως, σε

όλες τις γάτες να κουρνιάζουν σε αγκαλιές. Ίσως, κάποιος παίρνει έναν

μεγάλο σκύλο ως φύλακα του σπιτιού, αλλά δεν αργεί να ανακαλύψει ότι αυτός

ο συγκεκριμένος σκύλος είναι πιο πιθανό να αρχίσει να γλύφει τον εισβολέα

παρά να γαβγίζει και να γρυλίζει.

3. Η έλλειψη της αντίληψης ότι ένα κουτάβι έχει μεγάλες απαιτήσεις και ότι

υπάρχουν πολλές δυσκολίες στη συμβίωση με ένα κατοικίδιο. Είναι αρκετά

διασκεδαστική η ιδέα της απόκτησης ενός κουταβιού, αλλά μόλις το πάτε

σπίτι, συνειδητοποιείτε ότι πέρα από τις αγκαλίτσες και την ιδιαίτερη ανάσα

του, αυτό το πλάσμα στη ζωή σας σημαίνει ότι πρέπει να σηκώνεστε

οποιαδήποτε ώρα κατά τη διάρκεια της νύκτας να καθαρίζετε τις ανάγκες του

από το πάτωμα, να το πηγαίνετε βόλτα είτε θέλετε είτε όχι, να σηκώνεστε

26

στις 5 τα ξημερώματα στο ρεπό σας και να βρίσκετε τρύπες στα αγαπημένα

σας παπούτσια.

4. Αδυναμία να κατανοήσετε την οικονομική δέσμευση για τη φροντίδα ενός

ζώου. Η οργάνωση ASPCA εκτιμά ότι ένας σκύλος κοστίζει περίπου $1.300 –

1.500 τον χρόνο και μια γάτα λίγο περισσότερο από $1.000 – χωρίς να

υπολογιστούν έκτακτα έξοδα κτηνιατρικής περίθαλψης. Ακόμη κι ένα ινδικό

χοιρίδιο, το λεγόμενο «γουρούνι Γουινέας» κοστολογείται περίπου $700 τον

χρόνο.

5. Η άγνοια σχετικά με την εκπαίδευση και την κοινωνικοποίηση ενός μη

εκπαιδευμένου ζώου δημιουργεί προβλήματα συμπεριφοράς. Οι

«προβληματικές» συμπεριφορές αποτελούν ακόμη έναν λόγο που οι σκύλοι

και οι γάτες εγκαταλείπονται σε καταφύγια, και αυτός είναι και ο κύριος λόγος

που θανατώνονται υγιή ζώα. Συχνότερα, την ευθύνη φέρει ο ιδιοκτήτης και

όχι το ζώο. Μπορεί ο κόσμος να ενθουσιάζεται στην ιδέα της εκπαίδευσης

του νέου του κουταβιού ώστε να μάθει το κουτάβι να κάθεται, αλλά η

εκπαίδευση απαιτεί πειθαρχία και αφοσίωση για να μπορέσετε συνεχίσετε να

συνεργάζεστε με το ζώο για το υπόλοιπο της ζωής του, καθώς υπάρχει μια

ολόκληρη ζωή διαπραγματεύσεων όσον αφορά τη συμπεριφορά και τα

συναισθήματα μεταξύ ανθρώπου και ζώου. Τα μοτίβα συμπεριφοράς μπορούν

να αλλάξουν καθώς το ζώο μεγαλώνει. Νέες συμπεριφορές που, μερικές

φορές, αποτελούν ιδιαίτερη πρόκληση, μπορούν να αναπτυχθούν. Πρέπει να

εργαστούμε σκληρά για να φτιάξουμε τη συμπεριφορά ενός ζώου ώστε να

ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις προσδοκίες μας, και είναι άδικο να

ρίχνουμε το φταίξιμο στα ζώα για την αποτυχία εκμάθησης, όποτε

αποτυγχάνουν στην εκπαίδευση.

6. Άγνοια σχετικά με τις ανάγκες του ζώου. Κάποιος, για παράδειγμα, μπορεί

να αποφασίσει να πάρει έναν σκύλο Δαλματίας επειδή η κόρη του/ της

αγάπησε την ταινία 101 Dalmations.

(Τα 101 σκυλιά της Δαλματίας) και επειδή τα κουτάβια είναι πολύ

χαριτωμένα. Μάλλον, επειδή δεν έκαναν καμία έρευνα, οι γονείς δεν

συνειδητοποίησαν ότι οι σκύλοι Δαλματίας χρειάζονται πολλή άσκηση και

μπορούν να γίνουν λίγο τρελοί, αν δεν λαμβάνουν επαρκή ερεθίσματα σε

σωματικό και διανοητικό επίπεδο. Επίσης, κάποιος, μπορεί περνώντας από

κάποιο κατάστημα πώλησης κατοικίδιων ζώων και πτηνών (pet shop), να

αγοράσει στο παιδί του ένα νεροχελώνα με εντυπωσιακά κόκκινα μάγουλα.

Πολλές από αυτές τις παρορμητικές αγορές έχουν ως αποτέλεσμα τον χαμό

27

των χελωνών, καθώς οι ιδιοκτήτες τους δεν γνωρίζουν την ακριβή ποσότητα

και το είδος τροφής του συγκεκριμένου είδους νεροχελώνας ή ότι, σε

αντίθεση με άλλα είδη, απαιτείται ενυδρείο, στο οποίο να μπορούν να

τοποθετηθούν ειδικοί λαμπτήρες ώστε να μπορέσει να μεγαλώσει σωστά η

χελώνα.

7. Οι έξι πρώτοι λόγοι σχετίζονται με τις ανθρώπινες ανάγκες και

ευθύνες. Αλλά, μπορεί, και τα ίδια τα ζώα, να έχουν δυσκολία στο να

αγαπήσουν. Είναι πιθανό η προσωπικότητα ενός ζώου να μην «ταιριάζει» με

αυτήν του ιδιοκτήτη. Οι άνθρωποι και τα ζώα μπορεί να τρέφουν αμοιβαία

αντιπάθεια ή μπορεί κάποιο ζώο να έχει κάποια ιδιορρυθμία, όπως σοβαρή

διαταραχή άγχους. Κάποια ζώα μπορεί να είναι τρελούτσικα ή να επιδεικνύουν

πραγματικά προβληματικές συμπεριφορές ή απρόβλεπτη επιθετικότητα.

Όταν το δέσιμο δεν πετυχαίνει, τα πράγματα παίρνουν άσχημη τροπή. Από

την πλευρά του ανθρώπου, η αποτυχία στη δημιουργία σχέσης μπορεί να

αποβεί εξοργιστική και απογοητευτική. Υπάρχει πιθανότητα να γεννηθούν

συναισθήματα θυμού και απόγνωσης για το ζώο. Υπάρχει πιθανότητα κάποιο

άτομο να παραμείνει με αισθήματα ενοχής και αυτό-αμφισβήτησης. Όσον

αφορά τα ζώα, τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα. Στην καλύτερη

περίπτωση, ένα ζώο θα παραμείνει σε κάποιο σπίτι που δεν θα το αγαπούν

και θα το παραμελούν. Όταν ένας άνθρωπος νιώθει θυμό και απόγνωση για

ένα ζώο, σύντομα θα το μαλώσει ή θα το τιμωρήσει. Πολύ συχνά, όταν μια

σχέση δεν έχει αίσια έκβαση, το ζώο καταλήγει, κυριολεκτικά, στον δρόμο ή

αφήνετε σε κάποιο καταφύγιο ζώων. Στη χειρότερη περίπτωση, γίνεται

ευθανασία. (πηγή: http://vetbloggr.blogspot.gr/2012/08/blog-post.html)

2.4. ΤΑ ΖΩΑ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

Τα παιδιά που έχουν κατοικίδια ζώα έχουν την ευκαιρία για μάθηση,

για ανάπτυξη της συναισθηματικής τους νοημοσύνης, για ανάπτυξη του

αισθήματος της ευθύνης και για περισσότερη σωματική άσκηση. Επίσης, έχει

παρατηρηθεί ότι αυτά έχουν περισσότερη αυτοπεποίθηση και αισθήματα

κοινωνικής ευθύνης. Τα παιδιά διδάσκονται για τα συναισθήματα των άλλων

και τα για δικά τους μέσα από την αλληλεπίδραση. Ένα βασικό χαρακτηριστικό

της συναισθηματικής νοημοσύνης σύμφωνα με τον Goleman είναι η

«ενσυναίσθηση» δηλαδή η ικανότητα του ατόμου να αντιλαμβάνεται και να

κατανοεί τα συναισθήματα του άλλου.

Ο σκύλος επειδή είναι ένα ζώο πολύ επικοινωνιακό προσφέρει μιαν

εξαιρετική ευκαιρία για την ανάπτυξη της «ενσυναίσθησης» στο παιδί. Βέβαια

28

σε αυτή τη διαδικασία μάθησης είναι πολύ σημαντικός ο ρόλος των γονιών. Η

ενσυναίσθηση βοηθά το άτομο στην οριοθέτηση της δικής του συμπεριφοράς

αναγνωρίζοντας και σεβόμενο τις ανάγκες του άλλου. Σε αυτή την περίπτωση

η οριοθέτηση δεν επιβάλλεται από τους γονείς στο παιδί αλλά προέρχεται

από το ίδιο το άτομο σαν μια ικανότητα αυτορρύθμισης.

Η επίδραση των ζώων στα παιδιά είναι ευεργετική για πολλούς λόγους.

Τους παρέχεται, μέσω των ζώων συναισθηματική υποστήριξη και αίσθημα

ασφάλειας . Σε σχετική μελέτη βρέθηκε ότι τα νήπια και βρέφη που

μεγαλώνουν με ζώο συντροφιάς, δεν γλείφουν τον αντίχειρά τους, κλασσικό

παράδειγμα συναισθηματικής ανασφάλειας. Μέσω της φροντίδας του ζώου

αναπτύσσεται στο παιδί η υπευθυνότητα, η φροντίδα για τους άλλους και η

αίσθηση ικανότητας. Το παιδί νιώθει χρήσιμο. Η αυτοπεποίθηση και η

αυτοεκτίμηση του ενδυναμώνονται.

(πηγή: http://www.filozoiki.gr/content/articles/view/218-ta-zwa-kanoun-

kalo-sta-paidia)

2.5. ΤΑ ΚΑΤΟΙΚΙΔΙ ΖΩΑ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Ένα ζώο, όπως και κάθε εξωτερικός περιβαλλοντικός παράγοντας,

επηρεάζει ποικιλοτρόπως τη ζωή του ατόμου.

Α) Συμβάλλει στη μείωση του άγχους.

Συγκεκριμένα, η φροντίδα ενός ζώου, λειτουργεί αγχολυτικά για το

άτομο, καθώς κατά τη διάρκεια της φροντίδας του, το άτομο αναγκαστικά,

αλλάζει την εστίαση του ενδιαφέροντος του, οπότε συνειδητά ή όχι, κάνει μια

παύση σε αυτά που το προβληματίζουν και αδειάζει η σκέψη του, έστω και

προσωρινά. Η προσωρινή αυτή παύση, λειτουργεί απίστευτα ευεργετικά στην

μπλοκαρισμένη λειτουργία του εγκεφάλου, καθώς αποσυμπιέζει το άτομο, και

το βοηθάει μετά να δει, τα ίδια γεγονότα με μια πιο ρεαλιστική ματιά.

Β) Συμβάλλει στην μείωση συναισθημάτων κατάθλιψης

1) Αποτελεί παρέα για τους μοναχικούς ανθρώπους και υποκατάστατο της

ανθρώπινης συντροφικότητας, που κάποια διαστήματα της ζωής τους, μπορεί

να τους λείπει. Η συντροφικότητα συμβάλλει στη μείωση συναισθημάτων

μελαγχολίας και απόγνωσης.

2) Μπορεί να τους προκαλέσει γέλιο με τις παιδικές και χαριτωμένες

αντιδράσεις του.

3) Η ίδια του η ύπαρξη, αποτελεί κίνητρο για κίνηση (αν για παράδειγμα το

ζώο πρέπει να κινηθεί) και ενεργοποιεί το άτομο αποτελώντας θεραπευτικό

29

κίνητρο για αυτό, ακόμα και χωρίς να το επιθυμεί, καθώς αισθάνεται την

ευθύνη της φροντίδας, μιας αδύναμης ψυχής.

Γ) Συμβάλλει στην εξέλιξη της προσωπικότητας του ατόμου

Συγκεκριμένα, η φροντίδα ενός ζώου, συμβάλει στην εξέλιξη της

προσωπικότητας καθώς το άτομο:

1) Αποκτάει μεγαλύτερη αίσθηση προσωπικής ευθύνης και συνέπειας,

απέναντι σε μια ζωντανή ύπαρξη

2) Αποκτάει μητρικά στοιχεία και στοιχεία φροντίδας και ευαισθησίας

3) Σε περίπτωση θανάτου ενός ζώου, βιώνει τις συνέπειες της απώλειας

που είναι αναπόσπαστο στοιχείο της ζωής και εξοικειώνεται με την ιδέα του

θανάτου και την αντιμετώπιση του

4) Αποτελεί το ίδιο το ζώο, πρότυπο μίμησης για τον άνθρωπο ,καθώς το

καθένα, διακρίνεται από σπουδαία χαρακτηριστικά που το διαφοροποιούν.

Για παράδειγμα, ένα σκύλο μπορείς να τον θαυμάσεις-μιμηθείς για την πίστη

του και την έμφυτη αίσθηση ευθύνης που έχει να είναι προστάτης. Μια γάτα

για την ικανότητα της να χειρίζεται με διπλωματία και θηλυκά στοιχεία, το

αφεντικό της και να «εξουσιάζει »με το δικό της τρόπο, και ούτω καθεξής..

5) Ένα αγαπημένο ζώο, μπορεί να αποτελέσει ερέθισμα να εκπαιδευτεί το

άτομο περισσότερο και να μάθει, σχετικά με τη φροντίδα του.

6) Ενδεχομένως να αποτελέσει έναυσμα για πιο φιλοσοφικές σκέψεις, όπως

για παράδειγμα για την πολυπλοκότητα και την ταυτόχρονη απλότητα που

διέπει τη φύση.

7) Μπορεί να αποτελέσει καθρέφτη των δικών του ελαττωμάτων, καθώς

μέσω των λαθών που κάνει σε ένα ζώο, προετοιμάζεται για να μην κάνει τα

ίδια λάθη και σε έναν άνθρωπο.

8) Ανακαλύπτει στοιχεία του εαυτού του, που πριν δεν γνώριζε, καθώς ένα

ζώο που παίρνει κάποιος υπό την κατοχή του, τον εξουσιοδοτεί με δύναμη και

ισχύ πάνω του. Ο τρόπος που θα επιδείξει την ισχύ του πάνω στο ζώο, ο

τρόπος που θα το φροντίσει και θα το εκπαιδεύσει, ο τρόπος που θα

αντιμετωπίσει ενδεχόμενη απώλεια του, αποκαλύπτει στοιχεία της

προσωπικότητας του, που πριν του δοθεί το συγκεκριμένο ερέθισμα, ίσως δεν

γνώριζε.

9) Μπορεί να αποτελέσει εξαιρετικό στάδιο μερικής προετοιμασίας, για τις

ευθύνες που επέρχονται, κατά την έλευση ενός παιδιού.

10) Αποτελεί ζωντανό εκπαιδευτικό μέσο ,για τη διαπαιδαγώγηση των

παιδιών και την εξοικείωση τους με συναισθήματα αγάπης, φροντίδας,

ευαισθησίας, συνεργασίας, ευθύνης, δυναμικότητας, χαράς.

30

11) Τέλος, όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που θα αποκτήσει το άτομο, ξεκινούν

και λαμβάνουν χώρα με έναυσμα τη φροντίδα ενός ζώου, αλλά στην πορεία

γενικεύονται στη φροντίδα και στο ενδιαφέρον των συνανθρώπων του.

Βέβαια, θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρω ότι το κέντρο ενός ανθρώπου

πρέπει να είναι ο άνθρωπος και δεν θα πρέπει να καλύπτει ενδεχόμενα κενά

του εκδηλώνοντας στοιχεία φροντίδας μόνο προς ένα ζώο.

Το ζώο προσφέρει όλα τα παραπάνω, αλλά για να νιώθει ένας

άνθρωπος πληρότητα, πρέπει όλες τις παραπάνω δεξιότητες, να καταφέρει

να τις επιτύχει και να τις γενικεύσει με ανθρώπους. Απλά, το ζώο μπορεί να

προετοιμάσει και να εφοδιάσει έναν άνθρωπο με στοιχεία ώστε να

συναναστρέφεται και να αγαπάει άλλους ανθρώπους ,που είναι και το

δυσκολότερο.

Επειδή το ίδιο, δεν αλληλεπιδρά στην επικοινωνία του (δεν αντιδράει)

όπως ένας άνθρωπος, καθώς εμείς είμαστε πιο ισχυροί από αυτό, αποτελεί

ένα ασφαλές πλαίσιο προετοιμασίας του εαυτού μας, που ενισχύει την υγιή

μας συναναστροφή με ανθρώπους και τη γνωριμία με τον ίδιο μας τον εαυτό.

Η θετική επίδραση των ζώων στην υγεία μας:

Έρευνες έχουν δείξει ότι το χάιδεμα και η φροντίδα των ζώων,

ιδιαίτερα εκείνων με τα οποία έχει δημιουργηθεί μια στενή σχέση,

μπορεί να μειώσουν την πίεση και τους ρυθμούς της καρδιάς και να

βελτιώσουν τα ποσοστά επιβίωσης μετά από καρδιακές ασθένειες.

Διάφορες έρευνες κατέληξαν στο ότι η παρουσία και η επαφή με ένα

ζώο συντροφιάς θα μειώσει την πίεση ενός ατόμου. Το κοίταγμα μιας

γυάλας με ψάρια επίσης μείωσε την πίεση σε επίπεδο ακόμη

χαμηλότερο από όταν ο άνθρωπος καθόταν ακίνητος και κοιτούσε έναν

κενό τοίχο.

Το κοίταγμα ενός ενυδρείου κατά τη διάρκεια οδοντικής θεραπείας και

στοματικών εγχειρήσεων μπορεί να μειώσει το στρες.

Μεγαλύτερη έκπληξη μπορεί να προκαλέσουν οι ανακαλύψεις ότι η

ιδιοκτησία κατοικίδιων μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο που έπαθε

καρδιακή προσβολή, να ζήσει περισσότερο.

Οι ηλικιωμένοι άνθρωποι που έχουν κατοικίδια επισκέπτονται τους

γιατρούς 16% λιγότερο από εκείνους που δεν έχουν και ότι οι

ιδιοκτήτες σκύλων ιδιαίτερα κάνουν 21% λιγότερες επισκέψεις.

Τα ζώα συντροφιάς, λοιπόν, έχουν μάθει να ζουν κοντά μας σαν

πολύτιμοι φίλοι και σύντροφοί, μπορούν να βοηθήσουν στην προστασία

31

του καρδιαγγειακού συστήματος. Έχουν την ανάγκη μας και έχουμε τη

δική τους.

Η παρουσία τους λειτουργεί σαν ένα είδος θεραπείας από το

καθημερινό άγχος.

Η αρνητική επίδραση των ζώων στην υγεία μας:

Τα κατοικίδια ζώα όπως οι σκύλοι οι γάτες και άλλα προσφέρουν

πολλά ωφελήματα στον άνθρωπο. Παράλληλα όμως μπορούν να μας

μεταδώσουν και κάποιες ασθένειες. Ο κίνδυνος για να μολυνθούμε από

κάποιο μικροοργανισμό που προέρχεται από τα κατοικίδια ζώα είναι μικρός. Ο

κίνδυνος για προσβληθούμε από μια μεταδοτική ασθένεια είναι πολύ

μεγαλύτερος λόγω μολυσμένου φαγητού η νερού. (πηγή:

http://www.petzoo.gr/ekpaideush-skilou/articles/psixologia-skilos-

katoikidio.html)

2.6. ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ΤΩΝ ΖΩΩΝ

Ένα σημαντικό θέμα που απασχολεί τους ανθρώπους είναι το εάν και

κατά πόσον η συμβίωση με τα ζώα εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία. Η

ελλιπής ενημέρωση έχει σαν αποτέλεσμα να υπάρχει σύγχυση γύρω από

ορισμένες ασθένειες των ζώων. Θα αναφερθούμε στις κυριότερες από αυτές:

1. ΕΧΙΝΟΚΟΚΚΟΣ

- Είναι παρασιτική ασθένεια.

- Κύριος φορέας είναι τα πρόβατα και τα βοοειδή.

- Ο σκύλος προσβάλλεται αποκλειστικά εφόσον καταναλώσει ωμό κρέας

άρρωστου από εχινόκοκκο ζώου.

- Δεν μεταδίδεται από τη γάτα.

- Στον άνθρωπο μεταδίδεται από τα κόπρανα του μολυσμένου σκύλου,

καθώς και μετά από κατανάλωση μολυσμένων ωμών λαχανικών και

χόρτων.

Επομένως, τα ιδιόκτητα ζώα, των οποίων ελέγχεται η διατροφή, δεν

διατρέχουν κίνδυνο. Ο κίνδυνος μόλυνσης για τον άνθρωπο για τον άνθρωπο

ελαχιστοποιείται με τις αποπαρασιτώσεις των ζώων και με την τήρηση των

βασικών κανόνων ατομικής υγιεινής.

32

2. ΛΥΣΣΑ

- Είναι οξεία ιογενής μολυσματική και θανατηφόρα νόσος που προσβάλλει όλα

τα ζώα και τον άνθρωπο.

- Για να μολυνθεί ο άνθρωπος από λύσσα, πρέπει να δαγκωθεί από

λυσσασμένο ζώο.

- Ένα άγριο ζώο δεν σημαίνει ότι είναι λυσσασμένο.

- Η πρόληψη της νόσου γίνεται με υποχρεωτικό από το νόμο ετήσιο

αντιλυσσικό εμβολιασμό σε όλα τα κατοικίδια ζώα.

- Η λύσσα έχει πρακτικά εκλείψει από την Ελλάδα.

Σε περίπτωση που κάποιος δαγκωθεί από σκύλο, θα πρέπει να αναζητήσει

κατά πόσον το ζώο είναι εμβολιασμένο με αντιλυσσικό εμβόλιο. Εφόσον το

ζώο δεν έχει εμβολιασθεί, τότε πρέπει να εξετασθεί και να παρακολουθηθεί

από κτηνίατρο. Ο άνθρωπος που έχει δαγκωθεί θα πρέπει, κατόπιν

συνεννοήσεως με τον γιατρό του, να καλυφθεί με αντιτετανικό ορό.

3. ΤΟΞΟΠΛΑΣΜΑ

- Είναι παρασιτική

ασθένεια.

- Μεταδίδεται σπανίως

από τον σκύλο και κυρίως

από τη γάτα.

- Τα ζώα προσβάλλονται

καταναλώνοντας ωμό

κρέας και ερχόμενα σε

επαφή με περιττώματα

μολυσμένων ζώων.

- Στους ανθρώπους προκαλεί κυρίως στειρότητα και αποβολή σε περίπτωση

εγκυμοσύνης.

Η προστασία από τη νόσο προϋποθέτει σωστή διατροφή των ζώων και

τακτική αποπαρασίτωσή τους. Πρέπει επίσης, οι νοικοκυρές να πλένουν καλά

τα λαχανικά και το κρέας, να μη δοκιμάζουν ωμό κιμά και να μην τον

ζυμώνουν με γυμνά χέρια. Συνιστάται καλό ψήσιμο του κρέατος.

4. ΛΕΠΤΟΣΠΕΙΡΩΣΗ

- Είναι μικροβιακή νόσος (ζωοανθρωπονόσος).

- Δεξαμενή του μικροβίου και υπεύθυνο για τη μόλυνση σκύλου και

ανθρώπου, είναι τα τρωκτικά.

- Ο άνθρωπος μολύνεται όταν έρθει σε επαφή με τα ούρα μολυσμένων

σκύλων, τρωκτικών και άλλων ζώων.

33

Για την προστασία από τη νόσο απαιτείται ο σχετικός εμβολιασμός των

σκύλων, η εξολόθρευση των τρωκτικών και η εφαρμογή των κανόνων

ατομικής υγιεινής.

5. ΛΕΪΣΜΑΝΙΑΣΗ (ΚΑΛΑ-ΑΖΑΡ)

- Είναι παρασιτική νόσος.

- Προσβάλλει κυρίως τον σκύλο και σπανίως τις γάτες και τον άνθρωπο.

- Η νόσος μεταδίδεται τόσο στον σκύλο κατά πρώτο λόγο, όσο και στον

άνθρωπο σπανιότερα, με το τσίμπημα μολυσμένης σκνίπας.

- Ενδημεί σε περιοχές με αυξημένη βλάστηση, ζέστη και υγρασία που ευνοούν

την ανάπτυξη της σκνίπας.

Συνιστάται ο συχνός διαγνωστικός έλεγχος των σκύλων και η προστασία τους

από την προσέγγιση της σκνίπας, με ειδικά σκευάσματα. Σε περίπτωση

προσβολής σκύλου από τη νόσο, η αντιμετώπιση προσδιορίζεται κατά

περίπτωση από τον κτηνίατρο. Στις σπάνιες περιπτώσεις που προσβάλλεται

άνθρωπος, η θεραπεία είναι δυνατή και αποτελεσματική.

6. ΜΟΡΒΑ, ΤΥΦΟΣ, ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ, ΡΙΝΟΤΡΑΧΕΙΙΤΙΔΑ,

ΠΑΝΛΕΥΚΟΠΕΝΙΑ, FIV (AIDS ΤΗΣ ΓΑΤΑΣ), ΕΡΛΕΙΧΙΩΣΗ, Κ.ΑΛ

Οι ασθένειες αυτές δεν προσβάλλουν τον άνθρωπο. Πολλές από αυτές

καλύπτονται με τον εμβολιασμό των ζώων.

7. ΔΕΡΜΑΤΟΠΑΘΕΙΕΣ

Οι περισσότερες δερματοπάθειες των ζώων δεν μεταδίδονται στον άνθρωπο

πλην ορισμένων εξαιρέσεων, όπως για παράδειγμα η ψώρα, οι

δερματοπάθειες από εξωπαράσιτα (ψύλλοι, τσιμπούρια) και οι μύκητες

(κυρίως από γάτα) όπου σε περίπτωση προσβολής ανθρώπου, η θεραπεία

γενικά είναι απλή αλλά απαιτεί χρόνο.

Το συμπέρασμα από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω είναι ότι η σωστή πρόληψη,

μέσα από τους εμβολιασμούς και τις αποπαρασιτώσεις των ζώων και η

τήρηση των κανόνων υγιεινής, εξασφαλίζει την υγιεινή συμβίωση ανθρώπων

και ζώων.

(πηγή:http://www.istotopos.gr/news/show.cfm?areaid=4&id=145&obcatid=

24\)

2.7. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΖΩΑ

Τα ζώα στο περιβάλλον μας:

1) Βοηθούν στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας

34

2) Η ανακύκλωση της ύλης που κάνουν τα βακτήρια

3) Η χρήση μικροοργανισμών στα φυτά

Τα σημερινά παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα, όπως το

φαινόμενο του θερμοκηπίου, η εξασθένηση της στιβάδας του όζοντος, η

αποψίλωση των δασών, η υποβάθμιση των υδατικών πόρων και η ρύπανση

του αστικού περιβάλλοντος αποτελούν την κορύφωση της αλόγιστης χρήσης

των φυσικών πόρων και των αλόγιστων ανθρωπίνων δραστηριοτήτων εις

βάρος του φυσικού περιβάλλοντος.

Σύμφωνα με την πλειοψηφία της επιστημονικής κοινότητας, η αλλαγή

στις κλιματικές συνθήκες οφείλεται στις εκπομπές αερίων που

απελευθερώνονται στην ατμόσφαιρα κατά την καύση των υδρογονανθράκων.

Τα αέρια αυτά συσσωρεύονται στα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας και

μέσω πολύπλοκων αντιδράσεων προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Με απλά λόγια, τα παραπάνω αέρια, με κυριότερο αντιπρόσωπο το

διοξείδιο του άνθρακα (CO2) εγκλωβίζουν την υπέρυθρη ακτινοβολία του

ηλίου και την επιστρέφουν στην επιφάνεια της Γης με αποτέλεσμα να

αυξάνουν τη θερμοκρασία της. Οι κλιματικές αλλαγές επηρεάζουν τα

παραγωγικά ζώα με πολλαπλούς τρόπους. Οι κυριότερες επιδράσεις αφορούν

μείωση του ρυθμού αναπαραγωγής, μείωση του παραγόμενου γάλακτος,

μειωμένη ανάπτυξη και υψηλό ρυθμό θνησιμότητας.

Επίσης, παρουσιάζουν έντονη εφίδρωση και αλλαγή στα εξωτερικά

χαρακτηριστικά τους (για παράδειγμα χρώμα δέρματος και πυκνότητα

τριχώματος). Οι επιδράσεις των κλιματικών αλλαγών στα παραγωγικά ζώα

ζημιώνουν τον τομέα της κτηνοτροφίας καθώς οδηγούν σε μείωση της

παραγωγικότητας.

Οι προτάσεις που αναφέρονται σχετίζονται είτε με τη σωστή ανάπτυξη

μιας κτηνοτροφικής μονάδας, με στόχο τη μείωση των περιβαλλοντικών

επιπτώσεων, είτε με δράσεις που σχετίζονται με την εκπομπή των αερίων

του θερμοκηπίου. Πρέπει οι προτάσεις των επιστημόνων να εφαρμοσθούν

τόσο σε συλλογικό, όσο και σε ατομικό επίπεδο. Στόχος θα πρέπει να είναι η

μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης ώστε να επιβραδυνθεί ο ρυθμός αύξησης

της μέσης θερμοκρασίας της Γης. Αν δεν ληφθούν δραστικά μέτρα, τότε στο

εγγύς μέλλον οι κλιματικές αλλαγές θα εντατικοποιηθούν και θα οδηγήσουν

σε εξαφάνιση μια πλειάδα οικοσυστημάτων και ειδών ζώων.

Οι τεχνολογικές προοπτικές μείωσης των κλιματολογικών

επιπτώσεων είναι μεγάλες και συνίστανται κυρίως στην υποκατάσταση των

αγροτοχημικών προϊόντων, στην ορθολογική διαχείριση του νερού, στη

διαφύλαξη της ποιότητας του εδάφους, στον περιορισμό της παραγόμενης

35

ρύπανσης και γενικότερα στη χρήση τρόπων φιλικότερων προς το περιβάλλον

για την ενίσχυση της αγροτικής παραγωγής.

(πηγές:http://www.petzoo.gr/ekpaideush-skilou/articles/psixologia-

skilos-katoikidio.html,

http://www.bestrong.org.gr/el/health/healthinfo/healthandpets/)

36

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Με βάση όλα τα παραπάνω αξίζει να σημειωθεί ότι ο Δήμος Άνδρου

έχει ευαισθητοποιείται σε ότι αφορά την πανίδα του νησιού και τη

βιοποικιλότητά του και συμμετέχει ενεργά στο Πρόγραμμα LIFE: Φύση και

Βιοποικιλότητα με τίτλο «Διαχείριση της Ζώνης Ειδικής Προστασίας

(ΖΕΠ) της Άνδρου με σκοπό την επίτευξη ικανοποιητικής κατάστασης

διατήρησης 4 ειδών πτηνών προτεραιότητας».

Το παρόν έργο στοχεύει στην εφαρμογή μέτρων διατήρησης για την

άμεση προστασία 4 ειδών πτηνών προτεραιότητας στην ΖΕΠ της Άνδρου. Ο

γενικός στόχος είναι να προταθεί, να δημιουργηθεί και να λειτουργήσει

δοκιμαστικά σε επιχειρησιακή κλίμακα, ένα καλά δομημένο, αποτελεσματικό,

κοινωνικά αποδεκτό και οικονομικά βιώσιμο Σύστημα Διαχείρισης της ΖΕΠ.

Το Σύστημα αυτό πρέπει να είναι ικανό να συντονίζει τις δραστηριότητες των

αρμόδιων αρχών στο χώρο της ΖΕΠ και να υλοποιήσει τα βασικά μέτρα

διαχείρισης, δηλαδή τα μέτρα που θεωρούνται απολύτως αναγκαία για την

επίτευξη της ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης των ειδών

προτεραιότητας στην ΖΕΠ.

Πιο συγκεκριμένα, το πρόγραμμα, διάρκειας 48 μηνών έχει ως

πρωταρχικό στόχο να παράγει βασικά εργαλεία διαχείρισης και υποδομής της

ΖΕΠ, με πρώτο από αυτά το Σχέδιο Διαχείρισης της ΖΕΠ που θα

προδιαγράψει το καθεστώς διαχείρισής της και τα αναγκαία διαχειριστικά

μέτρα που πρέπει να υλοποιηθούν σε ορίζοντα πενταετίας. Με βάση το

Σχέδιο Διαχείρισης θα εφαρμοστούν στοχευμένες δράσεις για τη

μακροπρόθεσμη διαχείριση της ΖΕΠ της Άνδρου, και την άμεση προστασία

του Μαυροπετρίτη (Falco eleonorae *), του σπιζαετού (Hieraaetus fasciatus

*), του αιγαιόγλαρου (Larus audouinii *) και του Θαλασσοκόρακα

(Phalacrocorax aristotelis desmarestii *). Τα αποτελέσματα αυτών των

δράσεων αναμένεται να οδηγήσουν σε σημαντική βελτίωση της κατάστασης

διατήρησης των 4 ειδών προτεραιότητας στη ΖΕΠ της Άνδρου. Οι δράσεις

που θα εφαρμοστούν θα επικεντρωθούν στις πλέον άμεσες απειλές που

αντιμετωπίζουν τα είδη προτεραιότητας στα ενδιαιτήματα αναπαραγωγής και

τροφοληψίας τους. Οι δράσεις που προβλέπονται είναι σύμφωνες με τις

κατευθυντήριες γραμμές και προτεραιότητες που καθορίζονται από την

Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Birdlife International, στα Διεθνή Σχέδια

Δράσης Ειδών για τα 4 είδη-στόχους. Μια εκτεταμένη εκστρατεία

ενημέρωσης και συμμετοχής του κοινού και των εμπλεκόμενων φορέων

προβλέπεται να ακολουθήσει τις δράσεις διαχείρισης, για τη διάδοση της

37

προσέγγισης του έργου και των αποτελεσμάτων στην τοπική κοινωνία, τους

επισκέπτες και το ευρύ κοινό. (πηγή: http://www.androslife.gr/?page_id=2)

38

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ

01.http://www.petzoo.gr/ekpaideush-skilou/articles/psixologia-skilos-

katoikidio.html

02.http://www.bestrong.org.gr/el/health/healthinfo/healthandpets/

03.www.visitgreece.gr

04. http://www.kpekorthiou.gr/index.php?ID=zSzIpn9Or1msN5lU

05.http://www.istotopos.gr/news/show.cfm?areaid=4&id=145&obcatid=24

\

06.http://www.filozoiki.gr/content/articles/view/218-ta-zwa-kanoun-

kalo-sta-paidia

07. http://users.sch.gr/babaroutsoup/oikoik/oikoikbb.htm

08.http://www.schools.ac.cy/eyliko/mesi/Themata/oikiaki_oikonomia/inde

x.html

09.http://www.mathima.gr/education/yliko/01_oikiaka.php

10.http://home-economics-hellas.blogspot.gr/

11. http://www.eu2003.gr/gr/cat/134/

12. http://vetbloggr.blogspot.gr/2012/08/blog-post.html

13. http://dim-rizou.pel.sch.gr/ergasies/zoa/page10.html

14. http://www.androslife.gr/?page_id=2

39

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ:

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ ΑΠΟ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ

Επίσκεψη στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Κορθίου με τίτλο

«Αν τα ψάρια είχαν φωνή»

40

41

42

43

44

Επίσκεψη στο Ναύπλιο και το Κέντρο Περιβαλλοντικής

Εκπαίδευσης Νέας Κίου

45

46

47

48

49