Embed Size (px)
Citation preview
Thema’s Maatschappijleer 1 voor VMBO KGTTHEMA MEDIA
schooljaar 2016-2017
DOCENTENHANDLEIDING
Antwoorden op vragen en opdrachten
© 2016 Uitgeverij Essener, WormerveerNiets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.
Media
Inhoudsopgave
1 Media en communicatie................................................................................................................................. 32 Soorten media................................................................................................................................................ 6
Verslaafd aan sociale media................................................................................................................... 103 Nieuws 114 De invloed van de media.............................................................................................................................. 14
Wel of niet publiceren?............................................................................................................................ 185 Reclame....................................................................................................................................................... 196 Mediawijsheid............................................................................................................................................... 21
Omgaan met de media............................................................................................................................ 24Samenvatting blz. 126 t/m 128...............................................................................................................25Begrippenlijst blz. 128............................................................................................................................ 27
2
Media
MEDIA
1 Media en communicatie
Vragen blz. 1061. Als je stil bent, geef je non-verbale informatie door.
Je kijkt slaperig als je moe bent, je kijkt iemand niet aan als je geen zin hebt om te praten, je kijkt boos als je er de pest in hebt, enzovoort.
2. Eigen uitwerking leerling.Voorbeeldantwoord:●Een voorbeeld van verbale, tweezijdige, persoonlijke communicatie is: kletsen in een groepje in de
pauze, een klassengesprek, chatten of een wedstrijdbespreking van je sportteam.●Een voorbeeld van non-verbale, eenzijdige, massale communicatie is: een verkeersbord, schilderij of
standbeeld.
3. Non-verbale communicatie, want de spelers zeggen niets over de kaarten die ze hebben.De spelers kijken of de tegenstanders door lichaamstaal verraden of ze goede of slechte kaarten hebben. Als iemand zijn hoofd schudt, kan hij verraden dat hij slechte kaarten heeft.Of een speler die grijnst, kan zonder dat hij het beseft laten zien dat hij goede kaarten heeft.Je kunt natuurlijk ook bewust lichaamstaal gebruiken om tegenstanders te slim af te zijn: glimlachen als je slechte kaarten hebt! Dat heet blufpoker.
4. Geen voorbeeld van een massamedium is een ansichtkaart of een brief.Een kaart of brief stuur je doorgaans naar één (vriend, vriendin, broer of zus) of hooguit enkele personen (je ouders, vrienden die bij elkaar wonen, collega’s).
5. Eigen uitwerking leerling.Voorbeeldantwoord:Ik kijk graag naar DWDD omdat dat programma een leuke mix van nieuws en ontspanning heeft.Als ook klasgenoten naar het programma kijken, worden de onderwerpen op school vaak besproken. Wie het programma heeft gezien, kan meepraten.
6 Wat en hoe wordt er gecommuniceerd? blz. 106
Informatie: de film Rokjesdag draait vanaf 10 maart in de bioscoop, met Lieke van Lexmond en Birgit Schuurman in de hoofdrollen.
Zender: de filmmaatschappij en de bioscoop.Middel: de poster.Ontvanger: iedereen die de poster ziet hangen.
3
Media
7 Communicatie blz. 107
1. Jij staat te praten op het schoolplein.2. Sonja houdt een presentatie over Greenpeace.3. Na etenstijd praat je met je vrienden via WhatsApp.4. Jij praat met je vrienden over de laatste trends op kledinggebied.5. Je beantwoordt een mailtje van je vriend.6. Iedere dag kijk jij net als een miljoen anderen op nu.nl. 7. Jij stelt tijdens een proefwerk een vraag aan de leraar.8. Op de radio is een extra nieuwsbericht vanwege de geboorte van een prinsesje.
Situatie A:
situatie 6, 8
Situatie B:
situatie 2
Situatie C:
situatie 5, 7
Situatie D:
situatie 1, 3, 4
8 In de media: Rare emoji’s blz. 107
AHet gaat fout bij: middel.BEmoji’s horen bij NON-VERBALE COMMUNICATIE, want: je gebruikt een plaatje in plaats van
woorden.C Eigen uitwerking leerling.
Voorbeeldantwoord:Bij serieuze berichten aan mensen die je niet kent. Je kunt dus beter geen emoji gebruiken bij het schrijven van een sollicitatiebrief. Dat staat niet professioneel, dan maak je geen goede indruk.
D Eigen uitwerking leerling.Volgens emojipedia.org betekent de linker emoji ‘Grinning Face With Smiling Eyes’ (grinnikend of grijnzend gezicht met glimlachende ogen).
4
Media
9 Welk medium kies je? blz. 108
Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:
Situatie Medium Redena. Je komt uit school en je wilt even geen gezeur aan je
hoofd.mobieltje ontspanning
b. Voor je toets wiskunde wil je weten wat kwadraten en wortels zijn.
lesboek kennis
c. Je verveelt je en je hebt zin om te lachen! laptop ontspanningBijvoorbeeld een leuke serie op Netflix of grappige YouTube-video’s bekijken.
d. Je hoorde in de bus iets over een auto-ongeluk met een bekende zanger.
mobieltje/iPad nieuwsVia de apps van nu.nl of RTL Nieuws kijken of er wat meer bekend is.
e. Wie van je vrienden gaat ook naar cabaretier Jandino in het buurttheater?
mobieltje contactVia een groepschat vragen wie ook gaat.
f. Je hebt de perfecte selfie gemaakt en die móét je delen.
mobieltje/iPad laten zien wie je bent
g. Moet je nu wel of niet je regenpak meenemen naar school?
mobieltje nieuwsSnel even buienradar.nl raadplegen.
h. Er zijn scholierenverkiezingen en je wilt weten op wie je moet stemmen.
mobieltje/iPad kennisDe stemwijzer doen op stemwijzer.nl.
i. Je wilt weten of het strafbaar is als je voor de grap naar 112 belt.
iPad/pc/laptop kennis
In de voorbeelduitwerking domineert het mobieltje als medium. Zijn er leerlingen die voor alle acht situaties hun telefoon als medium kiezen?
10 Identiteit blz. 108
AEigen uitwerking leerling.Voorbeeldantwoord:Selfies maken deel uit van je identiteit. Je wilt laten zien wie je bent of wat je wilt zijn.Selfies dragen ook bij aan zelfvertrouwen: hoe meer likes en positieve reacties, hoe waardevoller en belangrijker jongeren zich voelen.
BEigen uitwerking leerling.Voorbeeldantwoord:Door selfies kan een nepwereld ontstaan waarin alleen leuke dingen bestaan en alles perfect lijkt. De druk om daaraan te voldoen is enorm.Een ander nadeel is dat de selfie nadelige reacties op kan roepen. In dat geval kan je identiteit een enorme deuk oplopen.
Bespreek met de leerlingen enkele antwoorden. Selfies leiden tot druk, maar waarom doet iedereen dan toch mee? En wat vinden zij van jongeren die op bijvoorbeeld Facebook alleen maar selfies plaatsen?
5
Media
2 Soorten media
Vragen blz. 1091. Eigen uitwerking leerling.
Voorbeeldantwoord:Het verhaal van Nina geldt voor VRIJ VEEL jongeren, omdat heel veel jongeren hun telefoon altijd bij de hand hebben.De meeste jongeren zitten één tot drie uur per dag op sociale media. Vergeleken met het gemiddelde kijken jongeren vaker ‘uitgesteld televisie’ en naar ‘online content’. Van de jongeren zelf zegt 17 procent verslaafd te zijn aan sociale media. (CBS, 2015 mediagebruik, Tijd, 2016).
2. Eigen uitwerking leerling.Er is een verschil tussen kranten en huis-aan-huisbladen. Huis-aan-huisbladen worden gratis verspreid, meestal wekelijks, en bevatten vooral informatie die te maken heeft met lokale winkels en bedrijven.Kranten verschijnen dagelijks en op de meeste moet je je abonneren. Een uitzondering hierop is Metro, die gratis wordt verspreid. De informatie is vooral gericht op de actualiteit.Waar ligt in de antwoorden de nadruk op: regionale of landelijke kranten?Zijn er ook leerlingen die aangeven dat zij thuis alleen de digitale versie van kranten of tijdschriften lezen?
3. Eigen uitwerking leerling.Voorbeeldantwoorden:- Een flink aantal ouderen heeft geen computer.- Een krant kun je overal lezen.
Niet iedereen heeft een smartphone of iPad en er is niet overal een internetverbinding.- Veel mensen vinden van papier lezen prettiger dan van een beeldscherm.- In een krant wordt het nieuws uitgebreider behandeld.
Nieuws op internet bestaat vaak uit korte berichten. Een krant brengt dat nieuws vaak uitgebreider en voorzien van achtergrondinformatie.
4. Doelgroep van SLAM!: jongeren die van dancemuziek houden en veel online zijn.Dave Minneboo, programmadirecteur 538Groep: “We richten ons op jongvolwassenen die in een experimentele levensfase zitten waarin nog niets vast staat en alles mogelijk is. Muziek, vooral dance, speelt in die fase een belangrijke rol, het is een bron van energie.” (adformatie.nl, 30 augustus 2015)
5. Eigen uitwerking leerling.Voorbeeldantwoorden:- Een tijdschrift heeft minder medewerkers, dus zijn er minder vaste kosten.
Een krant verschijnt elke dag, daar zijn meer mensen voor nodig en dus zijn er meer kosten.- Een tijdschrift is duurder dan een krant. De makers verdienen er per verkocht exemplaar dus meer
aan.- Een tijdschrift heeft verhoudingsgewijs veel meer advertenties dan een krant. Die advertenties leveren
geld op.
Laat de leerlingen wat prijzen van kranten en tijdschriften opzoeken. Een krant die je bij de boekwinkel koopt, kost ongeveer 1,90 euro (De Telegraaf, doordeweeks). Een tijdschrift als Linda kost 5,95 euro, Jamie Magazine (van Jamie Oliver) 6,75 euro en het autoblad TopGear zelfs 9,95 euro.Mensen zijn bereid meer te betalen voor een tijdschrift omdat dat na één of twee weken ook nog interessant is: iemand met een drukke baan leest in het weekend zijn favoriete tijdschrift. Bijna niemand leest kranten van een week oud.
6
Media
6.Eigen uitwerking leerling.Voorbeeldantwoord (situatie juli 2016):- Vluchtelingenopvang (van Syriërs) in Nederland.
Zijn er voldoende azc’s, is er veel hulp van vrijwilligers, hoe lang duurt de aanvraag van een (voorlopige) verblijfsvergunning, hoeveel kost de opvang de Nederlandse burgers?
- De Brexit.Wat zijn de gevolgen voor Groot-Brittannië en de EU nu de Britten in een referendum tegen
lidmaatschap van de EU hebben gestemd, hoe gaan de onderhandelingen, wat gaat Nederland dit kosten en wat betekent het voor de economie?
- Wereldwijde aanslagen.Zijn aanslagen zoals die in Parijs, Brussel, Bagdad of Istanbul te voorkomen, wat betekent dat voor
onze privacy of ons gevoel van veiligheid, wat willen de aanslagplegers bereiken, wat zijn hun motieven?
7.Eigen uitwerking leerling.Voorbeeldantwoord:Hierdoor zorgt de overheid ervoor dat er niet alleen maar populaire sport- of amusementsprogramma’s worden uitgezonden. Zij zorgen hiermee voor pluriformiteit in de media.De overheid eist namelijk als tegenprestatie dat de publieke omroepen verschillende soorten programma’s maken voor verschillende doelgroepen. Denk aan programma’s over nieuws, politiek, religie, filosofie, cultuur en onderwijs (leerzame programma’s).
8.Eigen uitwerking leerlingVoorbeeldantwoord:Door pluriformiteit is er heel veel informatie over veel verschillende onderwerpen beschikbaar. Mensen kunnen dan kiezen wat ze informatief of interessant vinden.Stel je maar eens voor dat je geïnteresseerd bent in sport, maar op internet verschijnen geen berichten, er zijn geen sportprogramma’s op tv, er is geen Langs de Lijn op de radio en er zijn geen tijdschriften in de boekenwinkel te verkrijgen. Dan verlies je al snel je interesse in sport.
9.Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:- Kijken of er ook elders berichten over de relatie staan.
Bijvoorbeeld op nos.nl; de NOS is een betrouwbaar medium.- Kijken op facebook.com/ministerpresident of twitter.com/MinPres.
Dat zijn de persoonlijke accounts van Mark Rutte. Als iemand het weet, is hij het wel!
10 Op de stoel van de hoofdredacteur blz. 110
A-B Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:
Gratis landelijke krant Kwaliteitskrant1. Prins Bernard jr. is genezen verklaard van lymfeklierkanker. X2. Chantal Janzen tekent een contract bij de Duitse zender SAT.1.3. De Nederlandse regering is van plan de belastingen te verhogen. X4. De melk in Nederland wordt 4 eurocent per liter duurder.5. Het examen voor het autorijbewijs is te makkelijk.6. De bondscoach van het Nederlands voetbalelftal neemt ontslag. X7. De voorzitter van de Europese Centrale Bank verlaagt de rente. X8. Michael van Gerwen is de beste darter van de wereld.
7
Media
C Eigen uitwerking leerling.Voorbeeldantwoord:● Bij een gratis krant horen artikelen die interessant zijn voor heel veel lezers.
Een brede doelgroep dus. Vaak zijn dit berichten over bekende Nederlanders of berichten over sport en criminaliteit.
● Bij een gratis krant horen geen ingewikkelde berichten.Dus geen lange berichten over de economie en/of de politiek in andere landen.
11 Wie leest wat? blz. 110
1 Mannen, 10-80 jaar.2 Meisjes, 10-16 jaar.3 Vrouwen, 30+.4 Gebruikers van Android-toestellen, 18-50 jaar. 5 Kinderen, 7-12 jaar.
Ook veel oudere kinderen en volwassenen lezen graag de Donald Duck.
12 Publiek of commercieel? blz. 111
APublieke omroepen Commerciële zenders
1. Inkomsten ALLEEN UIT RECLAME / VAN DE OVERHEID
ALLEEN UIT RECLAME / VAN DE OVERHEID
2. Programmering AAN REGELS GEBONDEN / VRIJ AAN REGELS GEBONDEN / VRIJ3. Reclame WEL / NIET TIJDENS
PROGRAMMA’SWEL / NIET TIJDENS PROGRAMMA’S
BCommerciële zenders willen winst maken, publieke omroepen besteden hun hele budget aan het maken van programma’s.Commerciële zenders zenden daarom veel meer reclame uit en besteden meer aandacht aan kijkcijfers, want reclamespotjes tijdens goed bekeken programma’s leveren het meeste geld op.
13 Welk logo weg? blz. 111
Zie voor een toelichting bij deze ‘thinking skill’ ook het document Inleiding en extra’s van de docentenhandleiding 1 VMBO KGT 2016-2017.
Eigen uitwerking leerling.Voorbeeldantwoorden:Logo 3 hoort er niet bij omdat RTL 4 een commerciële zender is, de andere drie zijn publieke omroepen.Of:Logo 2 hoort er niet bij omdat BNN zich speciaal richt op de doelgroep jongeren, de andere drie hebben een veel bredere doelgroep, namelijk jong en oud.
8
Media
14 De kijkcijfers blz. 111
ADe meest bekeken zender is NPO 1 en dat is een PUBLIEKE omroep.BHoge kijkcijfers trekken adverteerders. Van die inkomsten moeten commerciële omroepen het
hebben, want zij krijgen geen subsidie.Voor de reclametijd tijdens goed bekeken programma’s kunnen ze het meeste geld vragen.
* C Sportuitzendingen worden altijd heel goed bekeken. In een top tien van kijkcijfers staan vaak alleen maar sportwedstrijden. Een top tien zonder sport geeft dus een beeld van de ‘normale’ populairste programma’s.Onder de sporten is vooral voetbal populair. In het weekend zijn dat eredivisiewedstrijden, door de week de Europese competities. De wedstrijden van het Nederlands elftal, ook oefenwedstrijden of kwalificatiewedstrijden, staan altijd bovenaan in de kijkcijfers. In de winter kijken veel mensen naar schaatsen. In de zomer wordt de Tour de France goed bekeken. Om de vier jaar zijn er nog de Olympische Spelen en het EK of WK voetbal.
9
Media
Verslaafd aan sociale media
15 Cartoon blz. 112
Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:De tekening gaat over: een groep mensen die bezig is met hun telefoons / tablets. Ze zitten met hun rug naar elkaar toe en letten helemaal niet op elkaar.
De tekenaar wil zeggen dat: de sociale media helemaal niet sociaal zijn, want de mensen zijn allemaal met zichzelf bezig.
Ik vind: dat de tekenaar geen gelijk heeft, want de mensen zijn juist heel sociaal: ze communiceren met hun vrienden.Ik vind: dat de tekenaar gelijk heeft, want mensen zijn alleen maar bezig met hun eigen kringetje van vrienden en interesseren zich niet meer voor de samenleving / de wereld om hen heen.
16 Klassenonderzoek: hoe is jullie mediagebruik? blz. 112
A-C Eigen uitwerking leerling.Toelichting:AIndividueel: de leerlingen moeten voor zichzelf de tijd invullen voor de genoemde categorieën.
Bij het gebruik van de iPad en het mobieltje moeten zij de tijd die zij daarmee aan de verschillende categorieën besteden inschatten en toevoegen.
BIndividueel: u kunt eventueel kort een toelichting geven over het opstellen van een staafdiagram.C Klas: samen rekenen de leerlingen de cijfers voor de hele klas uit.
Bij de vergelijking van de gemiddelden van de klas en die van de individuele leerlingen is het interessant om naar opvallende verschillen te kijken en die proberen te verklaren.
17 In de media: Een jaar zonder internet blz. 112
AEigen uitwerking leerling.Voorbeeldantwoorden:Voordeel: je leert je vrienden beter kennen. De band met je vrienden wordt beter.Nadeel: je blijft niet op de hoogte van het nieuws. Je weet niet waar je vrienden mee bezig zijn.
BEigen uitwerking leerling.Voorbeeldantwoorden:Laat vaker je telefoon liggen, zet het geluid op je telefoon uit, zet je telefoon vaker op vliegtuigstand, installeer minder apps die je afleiden.
C Eigen uitwerking leerling.Voorbeeldantwoorden:Je bent verslaafd aan sociale media als je meer dan zes uur per dag met sociale media bezig bent, als je ongelukkig bent als je niet op sociale media kunt en/of als je aan niets anders kunt denken.Het IVO, het wetenschappelijke bureau voor onderzoek naar leefwijzen en verslaving, gebruikt de volgende kenmerken van een internetverslaving: overmatige aandacht voor het internet, buitensporig gebruik, verwaarlozing van werk en/of school, gebrek aan controle over het gebruik, en verwaarlozing van sociale contacten.
10
Media
3 Nieuws
Vragen blz. 1131. Eigen uitwerking leerling.
Voorbeeldantwoorden:- Het is een bijzonder nieuwsfeit.- Het gebeurt dichtbij.
Namelijk in Nederland zelf.- Veel mensen vinden het interessant.
Er gebeurt iets spannends wat niet mag: namelijk het kopen van een wapen.- Het is belangrijk voor de samenleving.
Het is heel bedreigend voor de Nederlandse samenleving als er criminelen of terroristen zonder veel moeite aan zware wapens kunnen komen.
2. Een krant komt aan nieuws door:- journalisten van de krant die zelf naar nieuws zoeken of tips krijgen;- persberichten van personen of organisaties;- nieuws van persbureaus over te nemen.
3. De doelgroep van de Volkskrant vindt de baby van Sneijder geen interessant nieuws, de doelgroep van De Telegraaf wel. De Volkskrant is een meer serieuze krant. De krant bericht wel op de sportpagina’s over Wesley Sneijder als voetballer, maar de redactie vindt berichten over zijn gezinsuitbreiding niet interessant. Daarnaast is De Telegraaf meer afhankelijk van de losse verkoop. Een krant met de baby van een bekende Nederlander op de voorpagina wordt sneller door mensen meegenomen.
4. Bij nieuws op internet:- is de bron van de informatie vaak onduidelijk;- gaat het vaak om meningen en niet om feiten.
* 5. De journalist geeft in de kop ‘Veel te lichte straf voor zware crimineel’ zijn mening. Dat hoort hij niet te doen. Hij behoort de feiten weer te geven, zodat de lezer zelf zich een mening kan vormen. Nu dringt de journalist zijn mening aan de lezer op.
* 6. Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:Bij hoor en wederhoor laat een journalist beide partijen aan het woord. Dus als de gemeente een café heeft gesloten, vraagt hij een woordvoerder van de gemeente én de eigenaar van het café om hun mening.Beiden kunnen dan uitleggen waarom de sluiting wel of niet terecht is. De lezer kan zelf een conclusie trekken. Als bijvoorbeeld blijkt dat het café gesloten is omdat de café-eigenaar een persoonlijk conflict heeft met de wethouder, dan kunnen de inwoners van de gemeente hiertegen protesteren bij de politiek. Misschien draait de gemeenteraad het besluit dan terug.
* 7. a. Zij wil met haar foto’s politici beïnvloeden zodat die iets doen tegen oorlogen. Ook wil ze mensen met haar foto’s laten zien wat er in de wereld gebeurt.Over oorlogen wordt soms maar weinig informatie gegeven: de gebeurtenissen vinden namelijk ver weg plaats en zijn dus voor veel lezers of kijkers niet interessant.Vraag aan de leerlingen waar nu oorlogen zijn. Over welke oorlogen berichten de media wel en over welke niet? Wat is het gevolg van media-aandacht voor oorlog?
11
Media
b. Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:Niet betrouwbaar, want de fotograaf kiest zelf wat hij wel en wat hij niet laat zien.Je ziet vaak foto’s van burgers als slachtoffers van de oorlog, maar je ziet nooit foto’s van gewapende burgers die militairen doden of militairen die burgers helpen.Eventueel kunt u hier een klassengesprek voeren over bron 13 op blz. 107 van het lesboek.
8.Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:- Wel effect: ze zijn zo heftig dat ze mij blijven raken. Als ik bijvoorbeeld terugdenk aan de beelden van
de aanslagen in Bagdad, lopen de rillingen weer over mijn lijf. Ik word er bang van dat zoiets ook in Nederland kan gebeuren.
- Geen effect: je kijkt niet meer op van al het nieuws over rampen en aanslagen. Het stompt je af. Alleen als iets dichtbij in je omgeving gebeurt, schrik je nog.
9 In het nieuws: blz. 114
Foto 1 gaat over Khadija Arib (PvdA). Zij werd in januari 2016 gekozen tot voorzitter van de Tweede Kamer.
Foto 2 gaat over V&D, de winkelketen die in februari 2016 failliet ging. 62 winkelpanden gingen dicht, 10.000 mensen verloren hun baan.
+Foto 3 gaat over de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Deze gaan tussen Donald Trump van de Republikeinen en Hillary Clinton van de Democraten. De verkiezingen vinden plaats op 8 november 2016.
* 10 Wat hoort bij wat? blz. 114
Nieuwsselectie b. De keuze van een journalist om een bericht wel of niet op te nemen.Nieuwsbron d. Persoon of instelling die informatie heeft.Persbureau e. Verkoopt nieuws.Persbericht a. Informatie die door personen of organisaties verspreid wordt.Hoor- en wederhoor c. De journalist interviewt alle partijen.
* 11 In de media: Journalist zat fout blz. 114
AHoor- en wederhoor.De Top 40 is niet om een reactie gevraagd op de beschuldiging van Gordon.
BDe Volkskrant is een kwaliteitskrant, een krant die serieus nieuws brengt. Je mag van zo’n krant verwachten dat hun journalisten zich aan de afspraken houden om het nieuws zo betrouwbaar mogelijk te brengen: informatie controleren, hoor- en wederhoor toepassen en de nieuwsbron vermelden.
12
Media
12 Miljard mensen zonder water blz. 115
Waar Niet waar1. Het is raar dat dit bericht in de krant heeft gestaan, want het is niet X
actueel.2. Het bericht stond niet op de voorpagina, omdat het geen gevolgen heeft X
voor Nederland.3. Het bericht is niet betrouwbaar, want er wordt geen informatiebron X
genoemd.4. De journalist vermeldt in dit bericht alleen feiten, niet zijn eigen mening. X
Vind jij dat dit artikel op de voorpagina van een krant thuishoort?Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:JA, omdat het veel meer mensen raakt dan veel ander nieuws.Het gebeurt ver van Nederland af, maar het gaat wel om heel veel mensen die in slechte omstandigheden moeten leven.NEE, omdat veel lezers geen interesse hebben in de narigheid van mensen in andere werelddelen.Het zijn feiten die al heel lang bestaan. Je schrikt er niet meer van.
13 Onbetrouwbaar nieuws blz. 115
ADe zinnen:- “… zo te zien loopt de schade in de miljoenen.”- “De brandweer, volgens ons niet de snelste brandweerploeg van Nederland …”- “… in het lelijke en zwaar verouderde bejaardencentrum in de buurt van het winkelcentrum.”
BNee, want:- de omwonende heeft hoogstwaarschijnlijk geen kennis van zaken;
Als dat wel zo was, dan had de journalist dat gemeld, bijvoorbeeld omdat de omwonende iemand zag wegrennen vlak voor de brand ontstond.
- het is niet duidelijk op welke feiten zijn oordeel gebaseerd is.Bovendien staat er “waarschijnlijk”, wat de uitspraak nog onbetrouwbaarder maakt.
C Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:ZAANSTAD – In Krommenie heeft een grote brand zaterdag een winkelcentrum in de as gelegd. Niemand raakte gewond, maar de schade is aanzienlijk. De brandweer gaf om 15.00 uur het sein ‘brand meester’.Het vuur ontstond rond 05.00 uur in een slagerswinkel en sloeg snel over naar andere winkels, waaronder een elektronicazaak en een stomerij.Ongeveer 30 omwonenden werden opgevangen in het bejaardencentrum in de buurt van het winkelcentrum. Over de oorzaak van de brand heeft de brandweer nog geen mededeling gedaan.
13
Media
4 De invloed van de media
Vragen blz. 1161. Je beeld van iets of iemand wordt vooral bepaald door wat je ziet en hoort in de media. Als de media
vooral berichten over rellende voetbalsupporters, ontstaat misschien het vooroordeel dat alle voetbalsupporters agressief zijn.
2. De media hebben GEEN macht, want je kiest zelf wat je wilt zien en wilt horen.
3. De maatschappelijke functie bestaat uit:1. de informatieve functie;2. de controle- of waakhondfunctie;3. de socialiserende functie.
4. a. De controle- of waakhondfunctie.Politici zeggen dat zij de illegale wapenhandel bestrijden, maar in de praktijk blijkt het kopen van een wapen niet zo moeilijk.
b. Die journalisten slaan alarm (net als een waakhond) als zij misstanden in de politiek tegenkomen. Of: Journalisten lopen rond en controleren of alles goed gaat; zo niet, dan slaan ze alarm.
5. De informatieve functie, want DWDD laat het publiek kennismaken met een artiest of een muziekstijl.Een onbekende artiest kan zo in één minuut bekend worden, omdat er gemiddeld 1 miljoen mensen naar het programma kijken. DWDD wil naast informeren ook vermaken (entertainen). Programma’s als DWDD worden daarom ook wel ‘infotainment’ genoemd.
6. Je zorgt ervoor dat de media minder invloed op je hebben door:- er geen of weinig gebruik van te maken;
Kijk geen televisie, laat je mobiel uit.- verschillende bronnen te gebruiken.
Als Facebook je enige bron is, is het gevaar groot dat beeldvorming je vooroordelen bevestigt (en hebben de media veel macht). Als je daarnaast ook veel andere bronnen gebruikt, wordt je beeldvlak groter en kun je een genuanceerder oordeel vellen (en hebben de media minder macht).
7. De machthebbers willen graag een positief beeld van hun dictatuur geven. Door persvrijheid en vrije meningsuiting kan dat positieve beeld in gevaar komen, omdat ontevreden burgers dan kritiek mogen geven. Dat kan andere burgers ook kritisch maken.Om die reden passen de machthebbers censuur toe en verbieden zij soms kritische kranten, sociale media en bijeenkomsten van organisaties. Denk aan de Turkse president Erdogan die journalisten laat oppakken die kritiek op hem en zijn beleid hebben. Ook heeft hij geprobeerd Twitter plat te leggen.
14
Media
8. Eigen uitwerking leerlingen.Voorbeelden van argumenten:
1. “Het internet moet één dag per week onbereikbaar zijn.”Argument voor:Het is goed om een dag in de week even niet met media bezig te zijn. We zijn ook een dag in de week vrij van werk (en school).Argument tegen:Internet is veel te belangrijk geworden om stil te leggen. Veel zieke mensen doen via internet medische tests, je volgt het nieuws via internet, mensen worden via internet gewaarschuwd voor rampen of noodweer, enzovoorts.
2. “Het fotoshoppen van modellen en beroemdheden moet verboden worden.”Argument voor:Veel mensen zien beroemdheden als voorbeeld. Door fotoshoppen worden zij een onbereikbaar voorbeeld, want zo perfect kun je nooit worden. Dat maakt mensen onzeker.Argument tegen:Het fotoshoppen draait om het creëren van een gevoel: sterren hebben een perfect leven, zijn mooi en altijd vrolijk, hebben prachtige huizen en zijn gelukkig. Je weet natuurlijk dat dat niet klopt, maar toch is het fijn om erover te dromen.
3. “Roddelbladen staan vol leugens en hebben daardoor een slechte invloed.”Argument voor:Veel mensen geloven wat er in die bladen staat. Dat bepaalt voor veel mensen de beeldvorming. Vaak zijn het maar roddels en klopt er niets van. Argument tegen:Roddelbladen draaien om roddels. Daarvan weet je dat ze wel of niet waar zijn. Als je dat weet, dan kan er ook geen slechte invloed zijn. Als iets niet klopt, kan iemand toch naar de rechter stappen?
4. “Het journaal en de krant moeten voortaan voor de helft uit leuke berichten bestaan.”Argument voor:Het nieuws gaat nu vaak over aanslagen, oorlog, natuurrampen en ongelukken. Het lijkt net of het leven bestaat uit ellende. Dat is natuurlijk niet zo. Voor een betere beeldvorming is dit een prima maatregel.Argument tegen:Journalisten moeten geen regels opgelegd krijgen over wat ze wel of niet moeten melden. Ze moeten melden welke belangrijke zaken er plaatsvinden. Dat zijn vaak geen leuke berichten. Daarnaast heeft iedereen een eigen mening over wat ‘leuk’ is en wat niet.
Zie voor een toelichting over de klassengesprekken ook het document Inleiding en extra’s van de docentenhandleiding 1 VMBO KGT 2016-2017.
15
Media
9 Maatschappelijke functie blz. 117
Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:
Functie Voorbeeld tv-programma, site, krant of tijdschrift
Uitleg
Informatieve functie NOS Journaal / RTL Nieuws Beide programma’s geven actueel nieuws over gebeurtenissen in Nederland en de wereld.
Controle- of waakhondfunctie Journalisten die een declaratieschandaal bij een gemeente ontmaskeren
Politici horen zich keurig te gedragen. Als zij oneerlijk zijn met declaraties, misbruiken zij belastinggeld. Journalisten controleren hun gedrag en melden misstanden.
Socialiserende functie Nationale dodenherdenking Een uitzending van de nationale dodenherdenking versterkt het wij-gevoel. Wij herdenken dan de slachtoffers die voor onze vrijheid zijn gevallen.
10 In het nieuws: “PowNed mocht beelden niet uitzenden” blz. 117
APowNed wilde laten zien dat Hoes zich niet als een burgemeester gedroeg omdat hij zijn partner bedroog.
BHet oordeel en de uitleg van de rechtbank:De rechter oordeelt dat er geen sprake was van een ernstige misstand die alleen kon worden aangetoond met behulp van een verborgen camera.Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:Als een journalist met de verborgen camera laat zien dat een burgemeester veel geld (smeergeld) van een bedrijf krijgt in ruil voor een bepaalde gunst. Hier is het algemeen belang in het geding want een politicus neemt besluiten omdat hij er persoonlijk beter van wordt, niet omdat het goed is voor de gemeente.Bovendien is het onwettelijk gedrag waarop strenge straffen staan.
Vraag de leerlingen welke tv-programma’s vaak met een verborgen camera werken. Denk aan Opgelicht, Oplichters in het Buitenland en Undercover in Nederland. Met de verborgen camera willen de programmamakers criminelen ontmaskeren. Maar natuurlijk ook hoge kijkcijfers halen.
11 Dokter Corrie blz. 118
A- De informatieve functie.De makers willen kinderen seksuele voorlichting geven.
- Socialiserende functie.De makers willen normen en waarden rond seksualiteit doorgeven.
BEigen mening leerling.Voorbeelden van argumenten:Wel respectloos, want dokter Corrie maakt alleen maar grappen over seks.Niet respectloos, want door met humor over seks te praten, kun je meer informatie overbrengen.Door de grappen haalt dokter Corrie juist de spanning weg die veel leerlingen bij het onderwerp seks voelen.Bekijk enkele afleveringen hier: http://www.schooltv.nl/programma/dokter-corrie.
16
Media
12 Persvrijheid of niet? blz. 118
Twee correcties:* In deze opdracht wordt verwezen naar bladzijde 101 van het lesboek. Dat moet zijn: bladzijde 103.* Voor de opdracht staat een markering die aangeeft dat het om t-stof gaat. Het gaat echter om gewone
stof.
Situatie Persvrijheid, of niet?1. Johan Derksen zegt in Voetbal
Inside dat Marokkaanse amateurvoetballers voor problemen zorgen.
Persvrijheid, want Derksen mag zijn mening geven en die met argumenten steunen.Het is aan andersdenkenden om de uitspraak van Derksen met tegenargumenten te bestrijden. Zo ontstaat er een discussie. Overigens vond minister Schippers (VWS) het goed dat Johan Derksen problemen met voetballers van Marokkaanse komaf benoemt. “Ik denk dat hij een reëel probleem constateert. Je kunt niet ontkennen dat incidenten bij bepaalde clubs veel vaker voorkomen dan bij andere.” Premier Rutte is het met Schippers eens, maar is “ertegen om een probleem dat zich voordoet aan een hele groep toe te schrijven.”
2. In een landelijk dagblad verschijnt een column waarin de Jodenvervolging wordt ontkend.
Overtreding van de regels, want de Nederlandse wet verbiedt ontkenning van de Holocaust (Jodenvervolging).De ontkenning valt onder het discriminatieverbod.
3. Een roddelblad schrijft over een bekende Nederlandse presentatrice dat ze verslaafd is aan cocaïne.
Als het niet waar is, is het tegen de regels: namelijk liegen.Dit ondervond het zakenblad Quote. Dat had geschreven dat presentatrice Wendy van Dijk verslaafd was aan cocaïne. Van Dijk spande een kort geding aan. Zij eiste een schadevergoeding en een rectificatie en de rechter stelde haar in het gelijk. Quote verdedigde zich door te zeggen dat het bericht als ‘gerucht’ was geplaatst, maar dat accepteerde de rechter niet.
4. Joke schrijft op Twitter: “Onze minister-president is een flapdrol.”
Persvrijheid, je mag zo je mening over de minister-president geven.
13 In het nieuws: Gesjoemel theorie-examen blz. 118
A- Informatieve functie: we worden op de hoogte gebracht van een misstand.- Controle- of waakhondfunctie: de media controleert of er iets wordt gedaan met de mening
van de minister.BEigen uitwerking leerling.
Voorbeeldantwoorden:Ja, lekker makkelijk toch?Nee, want je leert niets over de verkeersregels en dat is op de weg gevaarlijk voor anderen maar ook voor jezelf.
Voorbeelden van vragen die met een trucje te beantwoorden waren:Stond het woord ‘invloed’ in de vraag, was het antwoord altijd ‘ja’. Bijvoorbeeld: “Heeft het rijden met open raam invloed op het brandstofgebruik?”Stond het woord ‘fiets’, ‘remweg’, ‘voetganger’, ‘weggebruiker’ of ‘aanwijzing’ in de vraag bij het theorie-examen voor rijbewijs B, dan was het antwoord altijd ‘ja’. Ook bij meerkeuzevragen was dat soort woorden te vinden in de antwoordsuggesties. Bron: RTL Nieuws
Het CBR maakte in juli 2016 bekend dat alle 4.500 examenvragen in de database zijn bekeken. Vragen die met trucjes te beantwoorden zijn, zijn er volgens het CBR uit gehaald. Voortaan wordt elk jaar gecheckt of de vragen te voorspelbaar zijn.
17
Media
Wel of niet publiceren?
14 Schokkende foto’s blz. 119
AEigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:De waarden fatsoen, waardigheid en persoonlijke vrijheid.Iemand die liever geen schokkende foto’s in de krant wil zien, voelt zich vooral aangetast in zijn of haar persoonlijke vrijheid. De confrontatie ontneemt hem of haar de keuze om de foto wel of niet te zien. Andere waarden die een rol spelen bij dit dilemma zijn fatsoen (“dat doe je toch niet”) en bescherming (van je kinderen bijvoorbeeld).
BEigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:De waarden openheid, eerlijkheid en vrijheid van meningsuiting.Openheid en het creëren van maatschappelijke betrokkenheid zijn vaak waarden die genoemd worden door redacties om schokkende foto’s wel te plaatsen. Uiteraard speelt persvrijheid (vrijheid van meningsuiting) ook een belangrijke rol.
Vraag wat de leerlingen van de foto vinden: wel of niet plaatsen? Maakt het voor hen ook verschil als de foto geplaatst wordt samen met de tweede foto waarop Bibi Aisha staat met een nieuwe neus?
15 Heftige videobeelden blz. 119
AEigen mening leerling.Voorbeelden van argumenten:Een argument om de beelden wel te laten zien is: er zullen veel mensen naar kijken. Zij zullen zo boos of geschrokken zijn dat zij willen dat de politiek in actie komt tegen IS.
BEen argument om de beelden niet te laten zien is: beelden met veel geweld zijn te schokkend om uit te zenden. Je kunt je er ook wel iets bij voorstellen zonder de beelden te zien.
16 Geef je mening blz. 119
Eigen uitwerking leerling.Voorbeeldantwoorden:- Er is geen grens. Schokkende beelden laten zien wat er in de wereld gebeurt, de waarheid dus. Je
moet die waarheid onder ogen zien om maatregelen te kunnen nemen. Iets niet laten zien, is voor de waarheid weglopen.
- Als bepaalde beelden te erg voor woorden zijn, moet je ze niet uitzenden. Iedereen weet wel dat er op de wereld heel erge dingen gebeuren, maar het heeft geen zin om kijkers daarmee nachtmerries te bezorgen.Bovendien: wat voegt het uitzenden van videobeelden toe aan de melding dat een Jordaanse piloot op een gruwelijke manier in een kooi is gestorven omdat hij door IS in brand werd gestoken?
18
Media
5 Reclame
Vragen blz. 1201. Eigen mening leerling.
Vraag de leerlingen naar enkele antwoorden. Laat hen ook het motief van hun keuze uitleggen en bekijk eventueel klassikaal wat genoemde reclames. De winnaar van de Ster Gouden Loeki Aller Tijden is Olifant van Rolo (Nestlé) uit 1996. Deze werd gekozen uit de ruim 150.000 commercials die in de loop van 50 jaar door de Ster zijn uitgezonden. De top 12 staat op: www.welovereclame.nl/aller-tijden/top12. Wat vinden de leerlingen de leukste?
2. Jongeren zijn een interessante doelgroep, omdat:- ze veel spullen kopen;- ze het koopgedrag van hun ouders beïnvloeden.
3. a. Zijn doelgroep bestaat uit jongeren.Die kijken even snel op hun mobieltje naar zijn vlogs.
b. Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:Advertenties van automerken, geneesmiddelen, pensioenfondsen, reisbureaus met dure reizen en fabrikanten van e-bikes. Deze advertenties passen niet bij de doelgroep.
4. Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:In een reclamespot over hazelnootpasta zie je een vrolijk en fit gezin smullend aan het ontbijt. Door deze positieve indruk kom je in de verleiding om dat product ook te kopen.Het voorbeeld dat de leerling geeft, moet duidelijk maken dat de reclame positieve emoties oproept: als je hazelnootpasta koopt, wordt het ontbijt een stuk gezelliger!
5. - Het gebruik van een gevoelens: de Kerstman staat voor gezelligheid en vriendelijkheid.- Verborgen reclame: je hebt het eigenlijk niet door, maar elke keer dat je de Kerstman ziet wordt er
reclame gemaakt voor Coca-Cola.
6. a. Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:Reclamespotjes voor auto’s. De auto’s zie je altijd rijden op verlaten wegen in prachtige landschappen. Van files en een gebrek aan parkeerplaatsen is geen sprake.
b. Bij manipulatie worden feiten opzettelijk weggelaten of veranderd (door Axe heb je succes bij vrouwen).
Bij indoctrinatie gaat het erom dat voortdurend een bepaalde mening aan je wordt opgedrongen (de NAVO bedreigt Rusland).
* 7. a. De VARA onderbreekt Pauls Puber Kookshow voor een Ster-reclameblok. Na vijf minuten gaat het programma weer verder. MAG NIETDe VARA is een publieke omroep. Zij mogen programma’s niet onderbreken voor reclame.
b. Enzo Knol maakt op zijn YouTube-kanaal een grappig filmpje over de nieuwste drop van Haribo en eet daarbij in 1 minuut de hele zak leeg. MAG NIETVolgens de Mediawet mag je geen reclame maken voor ongezond eten als een kwart of meer van de kijkers onder de 14 jaar oud is. Ook mogen kinderidolen geen reclame maken voor ongezond voedsel. Maar wie moet controleren of een kijker van het filmpje ouder dan 14 is? Om een account op de sociale media aan te maken moet je 16 jaar of ouder zijn, maar de vlogs van Knol zijn ook zonder in te loggen op YouTube te bekijken. Het probleem is dus dat in de praktijk niet te controleren valt of kinderen een vlog met reclame van Knol ziet.
19
Media
c. RTL 4 laat elke 20 minuten een reclameblok van 8 minuten zien. MAG NIETVolgens de Mediawet mag per uur maximaal 12 minuten aan reclame worden uitgezonden.
d. DWDD besteedt aandacht aan de gekte bij de cd-presentatie van Adele. MAG WELDit is geen reclame, maar het melden van nieuws.
* 8. Eigen uitwerking leerling.Waarschijnlijk hebben alle leerlingen een reclamespot opgenoemd, soms van wel jaren geleden. Zij hebben dus de reclame onthouden en dat is voor veel reclamemakers een doel. Vraag aan de leerlingen: zijn grappige reclamespots ook effectief? De kans bestaat namelijk dat door de humor de reclameboodschap juist verloren gaat.
9 In het nieuws: Knol: “Het is niet mijn zaak” blz. 121
AGevoelens, ideaalbeelden, bekende mensen, verborgen reclame.Gevoelens: Milan is grappig en cool, dus Doritos ook. Ideaalbeelden: met Doritos heb je lol met je vrienden. Bekende mensen: Milan is populair op YouTube en hij is de broer van Enzo. Verborgen reclame: je hebt niet door dat je eigenlijk naar reclame zit te kijken want het is gewoon grappig.
BEigen uitwerking leerling.Voorbeeldantwoorden:De ouders, want zij zijn verantwoordelijk voor wat hun kinderen doen. De overheid, want die moet regels maken over reclame op internet. YouTube, want die moet alles doen om te voorkomen dat kinderen dit soort reclame zien.
Opmerking: bij de opdracht staat een QR-code die de leerlingen leidt naar de video van Milan Knol waar in de opdracht sprake van is (14:11 minuut). Mocht u geen gebruik willen maken van de QR-code, dan kunt u de video ook via deze link bekijken: https://www.youtube.com/watch?v=nY4MKTG7Oos.
Een andere interessante video is van Rauwkost, een nieuws- en actualiteitenprogramma voor jongeren waarin 6 bekende YouTubers de actualiteiten op hun eigen manier behandelen. Deze video heeft als titel: Maakt YouTube dik? https://www.youtube.com/watch?v=HL_T1uyOZCk.
Zie voor een toelichting bij de QR-codes ook het document Inleiding en extra’s van de docentenhandleiding 1 VMBO KGT 2016-2017.
10 De invloed van reclame blz. 121ADe waarde netheid en de norm dat vrouwen voor een net huis moeten zorgen.BHet stereotype dat alleen vrouwen huishoudelijk werk doen.
En ook het stereotype dat alle meisjes ‘net als mama’ een goede en nette huisvrouw willen zijn.Er ontstond veel kritiek op deze pagina in de folder. Bart Smit lijkt geluisterd te hebben: in de nieuwe folder staat: “Ja, ik help wel even mee hoor!” en zijn een meisje én een jongen met stofzuiger te zien.
11 Combineer blz. 121
a. Viral Een foto of video die online massaal wordt doorgestuurd.*b. Mediawet Hierin staan regels, bijvoorbeeld over de hoeveelheid reclame.c. Slogan Een spreuk of slagzin die in je hoofd blijft zitten.d. Ideaalbeeld Als je dit ziet, denk je: dat wil ik ook.e. Doelgroep Een groep mensen met min of meer dezelfde kenmerken en/of interesses.f. Manipulatie Hiervan is sprake als feiten met opzet worden veranderd of weggelaten.
20
Media
6 Mediawijsheid
Vragen blz. 1221. Als je mediawijs bent ga je verstandig met media om.
Je let dan op de betrouwbaarheid van informatie, de belangen die media hebben en de bescherming van je privégegevens.
2. Het belang van de media bepaalt of ze informatie zo eerlijk mogelijk brengen of juist manipuleren.Zo zal een krant streven naar objectief nieuws, maar een reclamemaker juist naar het zo positief mogelijk afbeelden van een product.Denk ook aan een folder van je school. Daarin staan leerlingen die heel positief over de school zijn. In zo’n folder tref je geen verhalen aan van leerlingen die zijn blijven zitten of herhaaldelijk ruzie met de leraren hadden.
3. Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:PowNed is een rechtse omroep die graag met sensationele berichten mensen wil trekken. Bovendien is de omroep heel kritisch over de regering en dus ook over het vluchtelingenbeleid.
4. Privacy is het recht op: een privéleven. De grondwet verplicht anderen zich aan dat recht te houden.Dat recht op privacy wordt bijvoorbeeld geschonden door hackers die inbreken via de webcam. Ze kunnen dan – zonder dat je het weet – zien wat je allemaal achter je computer doet. In 2014 kwam Justitie dan ook met een advies: je kunt je webcam het beste afplakken als je hem niet gebruikt. Je microfoon kun je ook maar beter uitzetten.
5. a. Eigen uitwerking leerling.b. Eigen uitwerking leerling.
Bespreek met de klas een aantal uitwerkingen. Zijn de leerlingen geschrokken van de informatie die over hen te vinden is?
6. Eigen uitwerking leerling.Voorbeelduitwerking:Goed kijken naar wie de informatie verspreidt. In dit geval was dat via Twitter en de berichten die daarop staan, zijn vaak heel onbetrouwbaar.Mensen kunnen zonder enige kennis van zaken via Twitter een bericht de wereld in sturen. En anderen kunnen daar – ook zonder de feiten te kennen – op reageren.
* 7. a. Dat heeft te maken met het begrip ‘online profilering’.Bedrijven hebben je zoekgedrag in kaart gebracht en baseren daarop de informatie die ze je geven.
b. Eigen mening leerling.Voorbeelden van argumenten:Ja, dat is handig, want je krijgt dan altijd informatie die aansluit bij je interesses. Ik vind het prima dat bedrijven weten welke informatie ik wil hebben. Dat scheelt mij weer een hoop zoeken.Nee, het is niet handig, want je krijgt dan altijd dezelfde soort informatie. Namelijk de informatie die lijkt op de informatie waar je al eerder naar zocht. Bovendien vind ik het niet prettig dat bedrijven precies weten wat mijn interesses zijn.
21
Media
8 In het nieuws: Nepmails auditie SpangaS blz. 123
Iedereen kan een gmail-adres aanmaken, maar een bedrijfsmailadres zoals [email protected] kan alleen door het bedrijf zelf aangemaakt worden en is daarom betrouwbaarder.
9 Herschrijf de zin blz. 123
1. De kans op manipulatie is groot klein als je het belang of de identiteit van het medium niet kent.2. In het Wetboek van Strafvordering de grondwet staat dat iedereen recht heeft op een privéleven.3. Mediawijsheid is alleen helemaal belangrijk als je sociale media gebruikt.
* 4. Jouw surfgedrag wordt door de overheid bedrijven in cookiebestanden op je pc bewaard.* 5. De politie gebruikt online profilering inbreken in computers om internetcriminelen op te sporen. Of:
De politie gebruikt Bedrijven gebruiken online profilering om internetcriminelen op te sporen je te kunnen benaderen met persoonlijke reclame.
10 Debat blz. 123
Een interessante opdracht waarbij de leerlingen over enkele stellingen thuis voor- en tegenargumenten moeten bedenken. Vraag de leerlingen die argumenten op papier te zetten.Bij sommige stellingen zal het bedenken van argumenten niet meevallen omdat die in eerste instantie oproepen tot een argument vóór (bijvoorbeeld stelling 6 en 9) of een argument tegen (bijvoorbeeld stelling 1, 3 en 7). Het vereist creativiteit om je dan in andere visies en dus tegengestelde argumenten te verplaatsen.In de klas geeft u aan of de leerling in de discussie de rol van een voor- of tegenstander speelt.
Zie eventueel ook De acht regels bij Met elkaar in debat (werkboek, blz. 13) en de bladzijden Klassengesprekken in het document Inleiding en extra’s van de docentenhandleiding 1 VMBO KGT 2016-2017.
Eigen uitwerking leerling.Voorbeelden van argumenten:
1. “Als ik een kwetsend filmpje doorstuur, ben ik ook verantwoordelijk voor de gevolgen.”Argument voor:Je weet dat het een kwetsend filmpje is. Door het door te sturen maak je de gevolgen voor het slachtoffer alleen maar groter.Argument tegen:Niet de gebruikers, maar de internetproviders zijn verantwoordelijk. Zij moeten hun sites beter controleren.
2. “Ik vind het oké als ontwerpers van games de spelletjes met opzet verslavend maken.”Argument voor:Een spelletje wordt alleen maar spannender als er dit soort verslavende onderdelen in zitten.Argument tegen:(Game)verslaving is een maatschappelijk probleem. De overheid heeft al wetten gemaakt die verslavende stoffen in tabak verbieden. Hetzelfde moet gelden voor games.
22
Media
3. “Leraren moeten zich er niet mee bemoeien als er via internet of WhatsApp gepest wordt.”Argument voor:Leerlingen moeten dat zelf oplossen. Daar worden ze juist weerbaar van.Argument tegen:Pesten kan heel nare gevolgen hebben. Dus moeten leraren helpen om pesten te stoppen en te voorkomen.
4. “Bij gewelddadige filmpjes en foto’s in de nieuwsrubrieken van tv en op internet moet vooraf altijd een mededeling verschijnen dat er iets schokkends wordt getoond.”Argument voor:Zo voorkom je dat kinderen of gevoelige mensen er slapeloze nachten van hebben.Argument tegen:Geweld is onderdeel van de dagelijkse realiteit. Als consument van nieuws moet je daar maar aan wennen.
5. “Als ik 18 ben, wil ik alles wat over mij online staat kunnen wissen.”Argument voor:Dan ben ik volwassen en heb ik het recht om alle domheden uit mijn jeugd te verwijderen. Anders komt misschien een toekomstige baan in gevaar.Argument tegen:Dat is praktisch onmogelijk, want veel informatie over jou staat in alle uithoeken van internet. Die informatie is niet meer te wissen.
23
Media
Omgaan met de media
11 Vragen over de bronnen blz. 124
AEigen mening leerling.Voorbeelden van argumenten:- Het is wel eigen schuld, dikke bult, want je hebt dan geen flauw benul van mediawijsheid en je
vertrouwt mensen veel te gemakkelijk.- Het is niet eigen schuld, dikke bult, want je mag van mensen verwachten dat ze jouw privacy
respecteren. BDe doelgroep van Francien is jongeren die actief zijn op sociale media.C Het doel van Zilla’s actie was: aantonen hoe gemakkelijk je op sociale media voor de gek kan
worden gehouden.D De fout van Sywert van der Lienden geeft mensen die vinden dat vluchtelingen gevaarlijk zijn voor
de Nederlandse samenleving een bevestiging van hun beeldvorming. Of: Door de fout van Sywert van der Lienden kunnen mensen het vooroordeel krijgen dat alle
vluchtelingen gevaarlijk zijn voor de Nederlandse samenleving.
12 In de media: ‘Be nice or leave’ blz. 124
AMensen reageren vaak in een opwelling: voor je het weet heb je een foute reactie geplaatst.BEigen mening leerling.
Voorbeelden van argumenten:- WEL verbieden, omdat: de mensen die discrimineren of dreigen met geweld dan snel gepakt
kunnen worden.- WEL verbieden, omdat: discriminatie en beledigen op internet dan heel wat minder zullen
plaatsvinden. - NIET verbieden, omdat: het recht op vrije meningsuiting een belangrijk recht van mensen is.
13 TEST: Hoe ga jij om met je privacy? blz. 125
Laat de leerlingen de test maken en hun uitslag berekenen.Bespreek daarna klassikaal de resultaten. Welke groep is het meest vertegenwoordigd: A, B, C of D?Als dit A, B of C is: zijn de leerlingen zich wel bewust van de gevaren die zij lopen?
24
Media
Samenvatting blz. 126 t/m 128
Hoofdstuk 1 Communicatie is het doorgeven van informatie. Je communiceert op verschillende manieren: verbaal of non-verbaal, eenzijdig of tweezijdig en persoonlijk of massaal. Een medium is een middel om te communiceren, bijvoorbeeld een boek of een smartphone. Soms gaat er iets mis bij het doorgeven van informatie. Er is dan een communicatiestoornis. Als je op YouTube filmpjes plaatst, ben je zender en ontvanger tegelijk. Media die een groot publiek bereiken noemen we massamedia.We gebruiken de media om verschillende redenen, namelijk 1. kennis en nieuws, 2. ontspanning, 3. contact en 4. laten zien wie je bent of wilt zijn.
Hoofdstuk 2De belangrijkste media in ons land zijn radio en televisie, kranten en tijdschriften en internet. Op tv kun je commerciële omroepen zien als SBS6 en RTL 4, maar ook publieke omroepen zoals de EO en de VPRO. Deze laatste krijgen geld van de overheid en moeten zich houden aan de Mediawet. Zo moeten ze verschillende programma’s maken voor verschillende doelgroepen. Op die manier ontstaat er pluriformiteit in de media. Bij kranten maken we onderscheid tussen populaire kranten (Metro, De Telegraaf) en kwaliteitskranten (Trouw en de Volkskrant).
Hoofdstuk 3Journalisten beslissen steeds weer wat ze wel en niet opnemen als nieuwsbericht. Daarbij kijken ze of iets actueel is, bijzonder is, interessant is voor de kijkers of lezers, of dat het over belangrijke of bekende personen gaat. Journalisten komen op drie manieren aan berichten: van persbureaus zoals het ANP, via berichten van bedrijven of organisaties, of ze zoeken zelf het nieuws op.
* Van internetinformatie moet je altijd controleren of het betrouwbaar is. Je kunt dit doen door te kijken waar het vandaan komt, of het om feiten of een eigen mening gaat en wat de andere media erover zeggen. Goede journalisten controleren de feiten en maken gebruik van hoor en wederhoor. Ook vermelden zij de nieuwsbron.
Hoofdstuk 4De media hebben invloed op ons. Door wat we zien op tv of lezen in de krant, krijgen wij een indruk van iets. Dat noem je beeldvorming. Dat beeld klopt niet altijd. Daarom is het belangrijk dat de informatie die je krijgt completer is. Dan wordt het nieuws betrouwbaar. In een democratie is het belangrijk dat iedereen goed geïnformeerd is. De media hebben daarom ook een maatschappelijke functie. Die bestaat uit drie delen: 1. informatieve functie;2. controle- of waakhondfunctie;3. socialiserende functie.In veel landen kunnen journalisten hun werk niet goed doen. Daar is geen persvrijheid. In Nederland kennen we wel enkele regels: de media mogen niet beledigen, discrimineren, haatzaaien of oproepen tot geweld.
25
Media
Hoofdstuk 5Jongeren vormen een belangrijke doelgroep voor reclamemakers, omdat zij veel kopen, misschien klant blijven en vaak een trend zetten. Reclame roept vaak gevoelens op, laat ideaalbeelden zien en soms maken reclamemakers gebruik van slogans en liedjes. Er is ook reclame op internet. Bijvoorbeeld via apps, websites of virals (of: persoonlijke aanbiedingen). De informatie die je krijgt in reclames is vaak niet betrouwbaar. Soms is er zelfs sprake van manipulatie en worden feiten met opzet weggelaten.
* Reclame heeft wel regels om de hoeveelheid reclame op televisie te beperken. Die staan in de Mediawet. Tv-programma’s mogen niet meer dan 12 minuten reclame per uur uitzenden. Publieke omroepen mogen geen programma’s onderbreken voor reclame, commerciële omroepen mogen dat wel. Ook zijn er speciale regels voor adverteerders die zich op kinderen richten.
Hoofdstuk 6Het is belangrijk dat je mediawijs bent, dat betekent dat je verstandig gebruikmaakt van de media. Je kijkt kritisch of informatie wel klopt en wat het belang is van de makers. Ook let je goed op welke privégegevens je beter niet kunt delen met anderen. Dat heeft te maken met je privacy, jouw recht op een privéleven.
* Als jij tijdens het online browsen vaak reclames tegenkomt van merken waar jij van houdt, is dat geen toeval. Dat komt door cookies.
26
Media
Begrippenlijst blz. 128
Opmerking: in het werkboek ontbreekt voor het begrip Mediawet de aanduiding dat het om t-stof gaat.
Communicatie is het doorgeven en ontvangen van informatie.
Een medium is een middel om te communiceren.
Bij non-verbale communicatie geef je gevoelens en gedachten door met gebaren, houding en uitstraling.
Bij tweezijdige communicatie ben je tegelijk zender en ontvanger.
Bij massacommunicatie zijn er soms miljoenen kijkers en luisteraars.
Populaire kranten zijn meer voor het sensationele nieuws.
Kwaliteitskranten zijn serieuze kranten als de Volkskrant en NRC.
Een doelgroep is bijvoorbeeld jongeren.
Commerciële omroepen zijn bedrijven die vooral als doel hebben om geld te verdienen met hun uitzendingen.
Publieke omroepen zijn van de overheid.
Met pluriformiteit in de media bedoelen we dat er voor alle doelgroepen in Nederland voldoende kranten, tv-zenders en andere media aanwezig zijn.
Persbureaus zijn bedrijven waar journalisten nieuws uit binnen- en buitenland verzamelen.
We noemen het beeldvorming als je je steeds een beeld van iets, iemand of een situatie vormt.
De maatschappelijke functie van de media bestaat uit:- informatieve functie- controle- of waakhond functie- socialiserende functie
Persvrijheid betekent dat journalisten de vrijheid hebben om ongehinderd berichten te kunnen publiceren.
Er is sprake van manipulatie als feiten met opzet worden weggelaten of veranderd.
* In de Mediawet staat hoeveel reclame commerciële en publieke omroepen mogen uitzenden.
Met mediawijsheid bedoelen we dat je verstandig gebruikmaakt van media.
Privacy is het recht op een privéleven.
* Online profilering betekent dat bedrijven met behulp van cookies gegevens over jou verzamelen en daar een digitaal profiel mee maken.
27
Media
Oefentoets-app blz. 129
Zie voor een toelichting bij de oefentoets-app het document Inleiding en extra’s van de docentenhandleiding 1 VMBO KGT 2016-2017.
28
