เอกสารหมายเลข ๓ โครงรางการเสนอผลงาน เรองท 1

1. ชอผลงาน สภาวะการประมงและผลจบสตวนาในบงโขงหลง จงหวดบงกาฬ

2. ระยะเวลาทดาเนนการ ตลาคม 2552 – กนยายน 2554 3. ความรทางวชาการหรอแนวคดทใชในการดาเนนการ

บงโขงหลงเปนบงนาจดขนาดใหญในลมนาสงคราม ไดรบการขนทะเบยนเปนพนทชมนาทม ความสาคญระดบนานาชาต (Ramsar site อนดบท 1,098) ตงอยในพนท อาเภอบงโขงหลง และอาเภอเซกา จงหวดบงกาฬ มพนททงหมด 13,837.5 ไร ความลกเฉลย 0.5-1 เมตร มความสาคญตอชมชนทอาศยอยโดยรอบ โดยเฉพาะอยางยงในเขตเทศบาลบงโขงหลง ซงใชเปนแหลงนาดบเพอผลตนาประปา และเพอการอปโภค บรโภค เกษตรกรรม ประมง และสนทนาการ ราษฎรในชมชนรอบบงโขงหลงไดอาศยพงพาการใชประโยชนจากพชนา พชบก และของปา เปนพนทชมนาทมคณคาและความสาคญตอสรรพสงทหลอเลยงชวตผคนและระบบนเวศ โดยเปนแหลงอนรกษความหลากหลายทางชวภาพของพชและสตว ใหความเกอหนนตอชนดพนธทตกอยในสถานภาพใกลสญพนธของทงนกและปลา เปนแหลงประมงทสรางความมนคงดานอาหารใหแกราษฎรทอาศยอยโดยรอบ

เนองจากขอมลดานทรพยากรประมงในบงโขงหลงยงขาดความตอเนองและเพยงพอตอการวางแผนบรหารจดการทรพยากรประมง นอกจากนองคกรปกครองสวนทองถนและชมชนโดยรอบบงโขงหลง สวนใหญยงไมตระหนกตอมาตรการตาง ๆ ทางดานประมงของทางราชการทออกมาบงคบใช ซงปญหาเหลานจะสงผลกระทบทาใหจานวนและชนดพนธสตวนาลดลงเรอยๆ จนกอใหเกดผลกระทบตอความมนคงดานอาหารโปรตนและรายไดของชาวประมงในทสด ดงนนจงจาเปนตองศกษาสภาวะการทาการประมงและผลจบสตวนาในบงโขงหลง เพอรวบรวมขอมลในการวางแผนกาหนดนโยบายและมาตรการในการบรหารจดการทรพยากรประมงในบงโขงหลงใหมการใชประโยชนอยางยงยนสบตอไป 4. สรปสาระและขนตอนการดาเนนการ การศกษาครงนมวตถประสงค เพอทราบถงลกษณะทวไปของบงโขงหลง สภาวะสงคมและเศรษฐกจของชาวประมง สภาวะการทาการประมงและเครองมอประมง การตลาดและการคาสตวนา และเพอทราบถงปญหาและอปสรรคในการทาการประมง สารวจเกบรวบรวมขอมลจานวน 3 ครง ในรอบป ซงแบงเปนฤดกาลไดแก ครงท 1 ในเดอนมกราคม เปนตวแทน ฤดหนาว (เดอนตลาคมถงเดอนมกราคม) ครงท 2 ในเดอนพฤษภาคม เปนตวแทน ฤดรอน (เดอนกมภาพนธถงเดอนพฤษภาคม) และครงท 3 ในเดอนกนยายน เปนตวแทน ฤดฝน (เดอนมถนายนถงเดอนกนยายน) โดยมการรวบรวมขอมลดงน

1) การรวบรวมขอมลปรมาณผลจบสตวนาจากบงโขงหลง โดยการใชแบบสมภาษณแบบ มโครงสรางสมภาษณชาวประมง ผคาสตวนา และการสารวจทาขนปลาและตลาดสตวนา

2) การรวบรวมขอมลสภาพสงคมและเศรษฐกจ ลกษณะการทาการประมง เครองมอประมงและการตลาดและการคาสตวนา โดยการใชแบบสมภาษณแบบมโครงสรางสมภาษณชาวประมง และจดบนทกขอมลจากชาวประมง และผคาสตวนา

3) การรวบรวมขอมล ชนดและปรมาณผลจบสตวนารายเดอน จากกลมตวอยางชาวประมง จานวน 8 ครวเรอน โดยวธการใชสมดจดบนทกปรมาณผลจบสตวนา (log book) การวเคราะหขอมล 1) วเคราะหขอมลเบองตน เชน การแจกแจงความถ รอยละและวดแนวโนมเขาสศนยกลางแบบมชฌมเลขคณต เกยวกบสภาพสงคมและเศรษฐกจ สภาวะการประมงและเครองมอประมง ดวยโปรแกรมสาเรจรปสาหรบวเคราะหขอมลการวจยทางสงคมศาสตร 2) การวเคราะหเพอประเมนประสทธภาพการจบสตวนาของเครองมอประมงแตละชนด (Catch per unit of effort, CPUE) โดยสมภาษณครวเรอนประมง

CPUE = นาหนกสตวนาทจบไดตามชนดเครองมอ (กโลกรม)

ชวงเวลาททาการประมง (วน)

3) การวเคราะหขอมลเพอประเมนปรมาณผลจบสตวนารายเดอน ดาเนนการโดยคานวณจากการประยกตสตรของ Caddy and Bazigos (1985)

ปรมาณผลจบสตวนา (กโลกรมตอเดอน) =

เมอ i = ชนดของเครองมอประมง W = ปรมาณนาหนกสตวนาทจบไดเฉลยตอครวเรอนตอวน (กโลกรม) D = จานวนวนทชาวประมงออกทาการประมงในรอบเดอน (วน)

F = จานวนชาวประมง (ครวเรอน) 4) การวเคราะหเพอเปรยบเทยบความแตกตางระหวางคาเฉลยผลจบสตวนากบเขตพนทและเดอนสารวจ โดยใชคาสถต F – test ทระดบความเชอมนรอยละ 95 ดวยโปรแกรมสาเรจรปสาหรบวเคราะหขอมลการวจยทางสงคมศาสตร

5. ผรวมดาเนนการ (ถาม)

1. นางแสงอรณ เนองสทธ สดสวนงาน 60 % (หวหนาโครงการ) 2. นางสาวนงนช สวรรณเพง สดสวนงาน 20 % 3. นางสาวผองใส จนทรศร สดสวนงาน 15 %

4. นายพงศเทพ จนทรชต สดสวนงาน 5 %

n

∑ Wi x Di x Fi i=1

6. สวนของงานทผเสนอเปนผปฏบต

กจกรรม ลกษณะงาน สดสวนของผลงาน

1. วางแผนและเตรยมการ - สารวจขอมลเบองตนจากผนาชมชนเพอทราบ จานวนชาวประมง - จดทาแบบสมภาษณทใชเกบรวบรวมขอมลจาก ชาวประมง

10 %

2. รวบรวมขอมล - สมภาษณครวเรอนประมง 10 % 3. วเคราะหขอมล - ตรวจสอบความถกตอง และความสมบรณของแบบ

สมภาษณ นามาเขารหสขอมล และประมวลผล ดวยโปรแกรมสาเรจรป

10 %

4. สรปผล 10 % 5. เขยนรายงาน - เขยนรายงานและจดพมพเผยแพร

ตามหนวยงาน 20 %

7. ผลสาเรจของงาน (เชงปรมาณ/คณภาพ) การศกษาสภาวะการประมงและผลจบสตวนาในบงโขงหลง จงหวดบงกาฬ ดาเนนการโดยรวบรวมขอมลทตยภมทเกยวของ และสมภาษณครวเรอนประมงจานวน 152 ครวเรอน ในระหวางเดอนมกราคมถงธนวาคม 2553 เพอทราบถงสภาพทวไปของบงโขงหลง สภาวะเศรษฐกจสงคมของชาวประมง สภาวะการทาประมง เครองมอประมง ปรมาณผลจบสตวนา การตลาดและการคาสตวนา ตลอดจนปญหาและอปสรรคในการทาการประมงในบงโขงหลง

ผลการศกษาพบวาบงโขงหลงเปนหนงในบงนาจดขนาดใหญในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มราษฎรประกอบอาชพประมงในบงโขงหลงรวม 152 ครวเรอน โดยเปนผมภมลาเนาเดมอยในจงหวดบงกาฬรอยละ 94.7 และมประสบการณทาประมงเฉลย 19 ป มสมาชกในครวเรอนเฉลย 5 คน และทาประมงเฉลยครวเรอนละ 1 คน มรายไดเฉลยจากการประกอบอาชพหลกจานวน 44,137 บาทตอป และรายไดเฉลยจากการทาประมงจานวน 11,154 บาทตอป โดยชาวประมงทศกษารอยละ 77.6 เปนผมภาระหนสน การศกษาเครองมอประมงพบเครองมอขายเปนเครองมอทนยมใชมากทสดรอยละ 67.8 ทาประมงเฉลย 13 วนตอเดอน และเครองมอสวงชอนปลาซวแกวเปนเครองมอทมประสทธภาพการจบสตวนาดทสด 8,776.4 กรมตอหนวยเครองมอตอชวโมง รองลงมาไดแก เบดตก ปนฉมวก และผาชอน มประสทธภาพการจบสตวนา 848.5, 745.4 และ 750.0 กรมตอหนวยเครองมอตอชวโมง ตามลาดบ สวนการประเมนปรมาณผลจบสตวนาพบมคาเฉลย 4.7 กโลกรมตอรายตอวน โดยปรมาณผลจบสตวนาของบงโขงหลงจากการประเมนดวยผลจบสตวนาของเครองมอประมง 9 ชนด พบมจานวน 97,689 กโลกรมตอป และมผลจบเฉลย 7.06 กโลกรมตอไรตอป

การศกษาการใชประโยชนจากสตวนาพบชาวประมงนาสตวนามาจาหนายรอยละ 67.6 ใชบรโภคในครวเรอนรอยละ 32.4 ของปรมาณผลจบสตวนาทงหมด สวนปญหาและอปสรรคดานการทาประมงทพบมากคอปรมาณสตวนาลดลง และความตองการขอรบความชวยเหลอของชาวประมง คอ ตองการใหปลอยพนธสตวนารอยละ 78.6 ของชาวประมงทตองการขอรบความชวยเหลอ

8. การนาไปใชประโยชน ผลจากการทางานวจยนจะไดขอมลพนฐานเกยวกบการทาการประมง ชนดและจานวนเครองมอทาการประมง ชนดและปรมาณผลจบสตวนา การเปลยนแปลงของผลจบสตวนา ปญหาเกยวกบการทาการประมงในบงโขงหลง เพอจะไดใชขอมลนประกอบในการจดทาแผนการจดการทรพยากรประมงในบงโขงหลงไดอยางถกตองและใชประโยชนไดอยางยงยน โดยมหนวยงานทนาผลการวจยไปใชประโยชน คอ กรมประมง องคการบรหารสวนทองถน ตลอดจนสถานศกษาตางๆ และประชาชนผสนใจทวไป

9. ความยงยากในการดาเนนการ/ปญหา/อปสรรค 1) ผวจยตองสรางความไววางใจกบผใหสมภาษณ เพอไดมาซงขอมลทนาเชอถอ อกทงตองมการตรวจสอบขอมลยอนกลบอกครงเพอความมนใจในขอมลทได 2) ผวจยตองมองคความรดานชอสตวนาทองถนซงแตกตางจากชอสามญตามตารา และเพอความมนใจในขอมลทไดตองทาการฝกสอน และทดสอบวธการเกบขอมลจนมนใจวาผรวมวจย (ชาวประมง) มความสามารถจดบนทกขอมลผลจบสตวนาประจาวนไดอยางถกตอง 3) ผวจยตองตรวจสอบความถกตองของขอมลทไดจากผรวมวจยทกเดอนทกรายโดยเรว หากขอมลมความผดพลาดตองรบดาเนนการแกไข และลงพนทเพอตรวจสอบความถกตองของขอมลโดยดวน

10. ขอเสนอแนะ ควรใชแนวทางการบรหารจดการทรพยากรประมงโดยการมสวนรวมของชมชน ชาวประมง และ

ผทใชประโยชนจากบงโขงหลง โดยใชเครอขายอาสาสมครดานประมงทมอยแลวเปนสอกลาง เชน การกาหนดเขตพนทอนรกษเพอเปนแหลงเพาะขยายพนธของสตวนา การสรางจตสานกในการอนรกษใหกบเดก เยาวชน และประชาชน โดยประสานงานรวมกบองคกรปกครองสวนทองถนและหนวยงานดานการศกษาในพนท เพอขยายเครอขายเพมเตมใหเปนสอกลางนาขอมลไปกระจายสชาวประมง เผยแพรความรใหคนในครอบครว และคอยสอดสองดแลตกเตอนผกระทาผด และชใหเหนถงประโยชนของการอนรกษพนธสตวนา เพอใหมทรพยากรประมงใชประโยชนไดในระยะยาว ในดานการใชเครองมอประมงควรศกษาเพมเตมเกยวกบขนาดชองตาของเครองมอทเหมาะสมในการทาการประมงรวมกน เชน ขาย และลอบดกกง ซงยงมการใชชองตาขนาดเลกและใชลอบดกกงแบบมเฝอกกนทาใหกดขวางทางเดนของสตวนา สวนพนธปลาหายากและปลาประจาถนทอยในภาวะถกคกคาม ควรมการศกษาเพอหาแนวทางอนรกษและปลอยคนกลบสบงโขงหลง ซงในการจดกจกรรมการปลอยพนธสตวนาแตละครงควรพจารณาเลอกจดปลอย ชนด และพนธสตวนา ใหเหมาะสม และประสานงานกบชมชนในการปลอยพนธสตวนาในบรเวณเขตอนรกษทชมชนจดตงขน เพอใหชมชนเกดการมสวนรวม และตระหนกในความเปนเจาของรวมกน

ขอรบรองวาผลงานดงกลาวขางตนเปนความจรงทกประการ

ลงชอ…………………………......................... (นางแสงอรณ เนองสทธ) ผเสนอผลงาน …...…../...………./…………..

ขอรบรองวาสดสวนหรอลกษณะงานในการดาเนนการของผเสนอขางตนถกตองตรงกบความเปนจรงทกประการ ลงชอ.............................................................. (นางสาวนงนช สวรรณเพง) ผรวมดาเนนการ ............../....................../................

ลงชอ.............................................................. (นางสาวผองใส จนทรศร) ผรวมดาเนนการ ............../....................../................

ลงชอ.............................................................. (นายพงศเทพ จนทรชต) ผรวมดาเนนการ ............../....................../................

ไดตรวจสอบแลวขอรบรองวาผลงานดงกลาวขางตนถกตองตรงกบความเปนจรงทกประการ ลงชอ...................................................... (นายเจรญ อดมการ)

ผอานวยการศนยวจยและพฒนาประมงนาจดนครราชสมา ............../....................../................

(ผบงคบบญชาทควบคมดแลการดาเนนการ)

ลงชอ...................................................... ( ) ผอานวยการสานกวจยและพฒนาประมงนาจด ............../....................../................

เอกสารหมายเลข ๓ โครงรางการเสนอผลงาน เรองท 2

1. ชอผลงาน โครงสรางและการแพรกระจายของประชาคมปลาในแมนาช 2. ระยะเวลาทดาเนนการ ตลาคม 2550-กนยายน 2552 3. ความรทางวชาการหรอแนวคดทใชในการดาเนนการ แมนาชเปนแมนาสายหลกสายหนงของพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย มตนกาเนดจากเทอกเขาในจงหวดชยภม ไหลผานจงหวดขอนแกน มหาสารคาม รอยเอด กาฬสนธ และยโสธร ไปบรรจบกบแมนามลทอาเภอวารนชาราบ จงหวดอบลราชธาน มความยาวทงสนประมาณ 765 กโลเมตร แมนาชนอกจากไหลผานพนทเกษตรกรรม ชมชนทเปนยานการคาและโรงงานอตสาหกรรมตาง ๆ แลวยงเปนแหลงทรพยากรธรรมชาตทกอใหเกดประโยชนอยางมากมายแกประชากรทอาศยอยบรเวณ 2 ฝงแมนา เชน การอปโภคบรโภค การเกษตรกรรม การประมง และอตสาหกรรม โดยเฉพาะอยางยงดานการประมงถอไดวาเปนแหลงผลตอาหารโปรตนธรรมชาตทสาคญของพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงจากรายงานวกฤตการณนาเสยในแมนาพอง ช และมลของ พนจ และคณะ (2535) ในชวงระหวางวนท 14 มนาคม ถง 9 เมษายน พ.ศ. 2535 จากการรวไหลของกากนาตาลโรงงานนาตาลขอนแกน จากด ทาใหประชาชนทอาศยอยใน 6 จงหวด ตงแตจงหวดขอนแกน มหาสารคาม กาฬสนธ รอยเอด ยโสธร และอบลราชธาน ไดรบความเดอดรอนในการนานามาอปโภคและบรโภค และทาใหสตวนาสญเสยประมาณ 439,800 กโลกรม จานวน 65 ชนด ซงบญสง และคณะ (2541) ประเมนวา ระบบนเวศนของแมนาตองใชเวลาประมาณ 11 เดอนหลงวกฤตการณ ในการปรบตวเขาสเสถยรภาพสมดลใหม โดยพบประชาคมปลาทบรเวณตอนกลางของสามแมนาทตอเนองกน บรเวณตอนตนแมนา และตอนทายแมนา มคาความคลายคลงของประชาคมปลาภายในจดสารวจเฉลยมากกวาบรเวณอน ๆ นอกจากนนการสรางฝายและเขอนกนแมนา เพอประโยชนทางการเกษตร รวมถงกจกรรมอนๆ เชน การเลยงปลาในกระชง การสรางโรงงานอตสาหกรรมใกลแมนา ทาใหเกดผลกระทบตอสภาพแวดลอมในแมนา จารก และคณะ (2548) ไดรายงานผลการศกษาโครงสรางและการแพรกระจายของประชาคมปลาในแมนาช พบพนธปลารวม 88 ชนด 24 วงศ พบวงศปลาตะเพยนมากทสด 42 ชนด ซงโครงสรางประชาคมปลาโดยจานวนและนาหนกทพบมากคอ ปลาซา และปลาชอน ตามลาดบ พบกลมปลาเกลดเปนองคประกอบหลก รอยละ 59.95 ดงนนการศกษาถงโครงสรางการแพรกระจายของประชาคมปลาในแมนาช เพอเปนขอมลพนฐานททาใหสามารถทราบถงชนด ปรมาณโครงสรางและการเปลยนแปลงของประชากรปลา อนทจะเปนขอมลพนฐานในการประเมนความอดมสมบรณของแหลงนาเพอหาแนวทางจดการบรหารทรพยากรประมงในแมนาช ใหมความอดมสมบรณและยงยนตอไป

4. สรปสาระและขนตอนการดาเนนการ

วตถประสงค เพอศกษาความชกชมและความหลากหลาย โครงสรางและการแพรกระจายของประชาคมปลา และประสทธภาพผลจบและการเลอกจบของเครองมอขาย

ขนตอนการดาเนนงาน 1. การวางแผนการสารวจ

1.1 กาหนดจดสารวจ 6 จดสารวจ ไดแก จดสารวจท 1 บานทาฉาง ตาบลคอนสวรรค อาเภอคอนสวรรค จงหวดชยภม

จดสารวจท 2 บานเหลานกชม ตาบลเมองเกา อาเภอเมอง จงหวดขอนแกน จดสารวจท 3 บานแกงโกสม ตาบลหวขวาง อาเภอโกสมพสย จงหวดมหาสารคาม จดสารวจท 4 บานมะบา ตาบลบงงาม อาเภอทงเขาหลวง จงหวดรอยเอด จดสารวจท 5 บานยางนอย ตาบลหวเมอง อาเภอมหาชนะชย จงหวดยโสธร จดสารวจท 6 บานแดงหมอ ตาบลแดงหมอ อาเภอเของใน จงหวดอบลราชธาน

1.2 ระยะเวลาการเกบตวอยาง สมเกบตวอยางระหวางเดอนตลาคม ๒๕๕๐ ถงกนยายน ๒๕๕๒ เกบรวบรวมขอมล จานวน ๓ ครงในรอบป ไดแก เดอนมกราคมเปนชวงฤดนาทาปานกลาง เดอนเมษายนเปนชวงฤดนาทานอย และเดอนสงหาคม ๒๕๕๑ เปนชวงฤดนาทามาก

2. การเกบตวอยาง สารวจชนด ปรมาณ และการแพรกระจายของประชาคมปลา โดยรวบรวมตวอยางปลาดวยกระแสไฟฟาขนาด 650 วตต ความตางศกย 220 โวลท ใน 6 จดสารวจ ๆ ละ 60 นาท และรวบรวมตวอยางปลาดวยเครองมอขาย 6 ขนาดชองตา ไดแก 20, 30, 40, 55, 70 และ 90 มลลเมตร ทความยาว 15, 30, 30, 50, 50 และ 50 เมตร ตามลาดบ โดยขายทกขนาดชองตามความลก 2 เมตร นาขายทง 6 ขนาดชองตามาตอกนเปนแนวเสนตรงดวยการจดลาดบแบบสมโดยตลอด ในแตละจดสารวจใชรวบรวมจดละ 3 ซา สมจบปลาโดยวางขายในเวลาเยนและเกบขายในเวลาเชา แลวนาตวอยางปลาทไดไปจาแนกชนด วดขนาดความยาวตวดวยไมบรรทดทมความละเอยด 0.1 เซนตเมตร และชงนาหนกปลาดวยเครองชงทมความละเอยด 0.1 กรม สวนชนดพนธปลาทยงไมสามารถจาแนกได ทาการเกบรกษาในนายาฟอรมาลนเขมขน 10 เปอรเซนต เพอนากลบไปจาแนกชนดในหองปฏบตการดวยหนงสอคมอของ Rainboth (1996) Taki (1974) และ Smith (1945) ตอไป

3. การวเคราะหขอมล การเตรยมขอมลสาหรบการวเคราะหในการศกษาครงน เนองจากเครองมอทใชสมตวอยางมความแตกตางกน ปรมาณปลาทสมไดแตละเครองมอมหนวยวดทตางกน ดงนนมการเตรยมขอมลสาหรบวเคราะหดงน 1) จากเครองมอขาย เนองจากขายแตละชองตามความยาวทตางกน จงปรบขอมลผลจบปลาเปนตอพนทขายตอเวลาการวางขาย มหนวยนาหนกเปนกรมตอพนทขาย 100 ตารางเมตรตอคน หนวยจานวนเปนตวตอพนทขาย 100 ตารางเมตร ตอคน 2) จากเครองมอกระแสไฟฟา ทใชเวลาในการสมตวอยาง 1 ชวโมง จงปรบขอมลผลจบปลาเปนตอหนวยเวลาในการสมตวอยาง มหนวยนาหนกเปนกรมตอชวโมง หนวยจานวนเปนตวตอชวโมง จากหนวยวดทปรบคาแลวผลจบปลาแตละเครองมอตองนามาคานวณสดสวนปลาทจบไดเปนสดสวนรอยละของปลาแตละชนด แลวจงหาคาเฉลยผลจบปลาแตละชนดจากทงสองเครองมอ ตามจดสารวจและเดอนสารวจ สาหรบการวเคราะหดงน 3.1 ความชกชมของประชาคมปลาโดยนาหนกจากผลจบแตละเครองมอ 3.1.1 ความชกชมของประชาคมปลา จากผลจบปลาของกระแสไฟฟา (catch per unit of effort, CPUE)

CPUE = นาหนกปลาทงหมดทจบได (กรม)ระยะเวลาทจบปลา (ชวโมง)

3.1.2 ความชกชมของประชาคมปลา จากผลจบของชดเครองมอขาย (catch per unit of effort, CPUE) ทหนวยพนทขาย 100 ตารางเมตร

CPUE = นาหนกปลาทงหมดทจบได (กรม)ระยะเวลาทจบปลา (คน)

3.2 โครงสรางประชาคมปลา 3.2.1 โครงสรางประชาคมปลาโดยนาหนกและจานวนของชนดพนธปลา (1) ความถของการพบชนดปลา (frequency of occurrence) เปนคาทบงชถงความถหรอโอกาสของการไดพบปลาแตละชนดในชวงเวลาททาการศกษา ซงแสดงถงลกษณะหรอการกระจายของชนดปลาในเชงพนท ไดแก ระยะทางหรอจดสารวจ ในเชงเวลา ไดแก ฤดกาลหรอเทยวการสารวจ มคาเปนรอยละ และจานวนชนดเครองมอในการสมตวอยาง (บญสง และคณะ, 2541) โดยคานวณจาก

% OC = จานวนครงทพบปลาชนดนนในแตละจดสารวจ เทยวสารวจ และชนดเครองมอ x 100จานวนครง จดสารวจ และชนดเครองมอททาการสมตวอยางทงหมด

(2) องคประกอบชนดปลา (percentage species composition, E-value) เปนคาทแสดงถงประสทธภาพการอยรอดของประชาคมปลาชนดตางๆ ในแหลงนานน โดยปกตคานวณได 2 แบบ คอ แบบองคประกอบของชนดปลาโดยความชกชม (จานวนตว) และแบบองคประกอบของชนดปลาโดยมวลชวภาพ (biomass) มคาเปนรอยละ (บญสง และคณะ, 2541) โดยคานวณจาก

E-value (%) = จานวนตว (นาหนก) ของชนดปลาทพบ x 100 จานวนตว (นาหนก) ของปลาทงหมด

3.2.2 โครงสรางประชาคมปลาโดยดชนทางนเวศ (1) คาดชนความมากชนด (richness index) เปนคาบงชความหลากหลายของกลมสงมชวตทพบในแตละจดสารวจและชวงเวลาทสารวจ มพนฐานการคานวณจากจานวนชนดทพบทงหมดและจานวนตวทพบทงหมด โดยใชการคานวณคาดชนความมากชนดตามวธการของ Margalef index (Ludwig and Reynolds, 1988; Clarke and Warwick, 1994) จากสตร R = (S-1) / ln (n) โดย R = คาดชนความมากชนด S = จานวนชนดทงหมดทพบ n = จานวนตวทงหมดทพบ ln = natural logarithm (2) คาดชนความเทาเทยม (evenness index หรอ equitability index) เปนคาทบงบอกการกระจายในภาพรวมของสงมชวตแตละชนดของแตละจดสารวจ ถามคาสงแสดงวาจดสารวจประกอบดวยสงมชวตทมจานวนใกลเคยงกนและมการกระจายทเหมอนกน ในการวเคราะหใชการ

คานวณตามวธของ Pielou index (Washington, 1984; Ludwig and Reynolds, 1988; Clarke and Warwick, 1994) โดยมสตรดงน E = H/In S หรอ H/Hmax (Hmax = In S) โดย E = คาดชนความเทาเทยม H = คาดชนความหลากหลาย S = จานวนชนดทพบในจดสารวจนน Hmax = คาดชนความหลากหลายทมคาไดมากทสดของแตละจดสารวจจากการพบจานวนในแตละชนด (S) มปรมาณมากเทา ๆ กน (3) คาดชนความหลากหลายของชนดพนธ (diversity index) เปนดชนทใชบงชระดบความหลากหลายหรอความแตกตางกนของชนดพนธปลาทพบ และบงบอกคณภาพสงแวดลอมของแหลงนาทงภายในจดสารวจและโดยภาพรวมของแหลงนา การวเคราะหใชวธคานวณตามสตรของ Shannon-Weiner Diversity Index (Washington, 1984; Ludwig and Reynolds, 1988; Clarke and Warwick, 1994) โดยมสตรดงน H = ∑ (Pi log2 Pi) โดย H = ดชนความหลากหลาย Pi = สดสวนของจานวนสงมชวตชนดท i ตอจานวนทงหมดในตวอยาง 3.2.3 โครงสรางประชาคมปลาโดยการจดกลมความคลายคลง (1) โดยคาดชนความคลายคลงของชนดพนธ (similarity index) เปนดชนทเปรยบเทยบโครงสรางชนดพนธปลาและจานวนตวทพบในแตละชนดระหวางตวอยางสม 2 ตวอยาง วามระดบความเหมอนกนหรอแตกตางกนของประชาคมปลาของทงสองจดสมตวอยางมากนอยเพยงใด เพอทาใหทราบวาประชาคมปลาทพบในแตละบรเวณทนามาเปรยบเทยบกนมองคประกอบของชนดและจานวนตวภายในชนดนนคลายคลงกนระดบไหน ในการศกษาใชวธการคานวณตามคาสมประสทธความคลายคลงแบบ Bray-Curtis (Washington, 1984; Ludwig and Reynolds, 1988; Clarke and Warwick, 1994) คาทไดถามคาสงแสดงถงประชาคมสงมชวตทพบมความคลายคลงกนมาก สตรทใชอยในรปเมทรกซของแถวในแนวตงและแนวนอนดงน S = 100[1 – (∑( i = 1→n) |Yij - Yik|/∑( i = 1 →n) ( Y ij + Y ik ) )] โดย S = คาดชนความคลายคลง มคาอยระหวาง 0-100 ถา S = 0 แสดงวาทงสองตวอยางไมมชนดและปรมาณทเหมอนกนเลย S = 100 แสดงวาทงสองตวอยางมชนดและปรมาณทเหมอนกน j = จานวนชนด i ทพบในตวอยางจดสารวจ j k = จานวนชนด i ทพบในตวอยางจดสารวจ k i = ชนดทพบในจดสารวจทเปรยบเทยบกน (1….n) (2) โดยการจดกลมของประชาคมสงมชวตดวยวธ cluster analysis และ ordination multi – dimensional scaling (MDS) เปนวธวเคราะหทางสถตแบบการวเคราะหหลายตวแปร (multivariate analysis) โดยจาแนกและแสดงลกษณะการจดกลมความหลากหลายและความชกชมของประชาคมปลาทสมตวอยาง ซงมพนฐานการคานวณและการเปรยบเทยบจากคาดชนความคลายคลงแบบ Bray-Curtis ของประชาคมปลาทพบในแตละจดสมตวอยางและเดอนทสมตวอยาง กอนการคานวณขอมลไดแปลงขอมลดวยวธรากทสอง (square root) เพอใหขอมลมการกระจายทเทาเทยมกน ผลการวเคราะหของวธ cluster analysis ไดนาเสนอโดยภาพ

dendrogram หรอ tree diagram ซงมระดบการจดกลมแบบ hierarchical clustering ดวยคาดชนความคลายคลงของ Bray-Curtis similarity ทระดบตาง ๆ กน สวนผลการวเคราะหโดยวธ MDS เพอใชแสดงลกษณะการกระจายของขอมลดวยภาพ2 มต จากการเปรยบเทยบคาความหลากหลายและความชกชมของสงมชวตโดยใชพนฐานการคานวณและเปรยบเทยบคาBray-Curtis similarity index ของประชาคมสงมชวตทพบในแตละจดสารวจและเดอนทสารวจ ภาพการกระจายทไดมระยะทางของความใกลไกลของแตละคจดสารวจ ซงบอกระดบความคลายคลงกนวามอยมากหรอนอย ตาแหนงของคทอยใกลกนจะมความคลายคลงกนมากกวาตาแหนงของคทอยไกลกนออกไปและมคา stress value ทเปนตวบงชความนาเชอถอของผลการวเคราะหวามความนาเชอถอเพยงไร โดยมคาดงน 1) stress value< 0.05 ภาพการวเคราะหทไดมความแมนยาสงมากและมความนาเชอถออยางยง 2) stress value< 0.10 ภาพการวเคราะหทไดมความแมนยาสงและมความนาเชอถอไมทาใหแปลผลผดพลาด 3) stress value< 0.20 ภาพการวเคราะหทไดมความแมนยาอยและยงมศกยภาพในการนาไปใช 4) stress value> 0.20 ภาพการวเคราะหทไดมความแมนยานอย จดตาง ๆ ทแสดงมระดบความนาเชอถอตา (3) การเปรยบเทยบความแตกตางของประชาคมปลาแตละกลมดวยวธdissimilarity percentage (simpler analysis) เปนการเปรยบเทยบระดบความแตกตางกนของประชาคมปลาทพบระหวางเดอนสารวจในแตละจดสารวจ โดยใชการเปรยบเทยบคา average dissimilarity ของสดสวนประชาคมปลาทพบของแตละกลมขอมลทนามาวเคราะห หลงจากนนไดทาการวเคราะหและคานวณตอเพอเปรยบเทยบคาการกระจายความแตกตางกนตามรายชนดพนธปลาทพบ โดยใชโปรแกรม simpler analysis จากชดโปรแกรมสาเรจรปของ Prime 3.3. การแพรกระจายของประชาคมปลาในแมนาช การแพรกระจายของประชาคมปลาโดยสดสวนทพบแตละชนดโดยวธ ranked species abundance curve เปนการวเคราะหและเปรยบเทยบการกระจายของประชาคมปลาดวยการเปรยบเทยบลกษณะเสนกราฟความชกชมของสงมชวตในแตละจดสารวจตามวธของ species abundance distribution (Clarke and Warwick, 1994) โดยการเปรยบเทยบลกษณะเสนกราฟทไดจากความสมพนธระหวางคารอยละสะสมของปรมาณสงชวตในชนดทพบมากกบการเรยงลาดบในมาตราสวน logarithm ของชนดสงมชวตทพบจากมากไปนอยขององคประกอบชนดสงมชวตนนๆ ในแตละจดสารวจ 3.4. ประสทธภาพการจบและการเลอกจบของเครองมอขาย 3.4.1 ประสทธภาพการจบปลาของเครองมอขาย เปนการวเคราะหประสทธภาพการจบปลาจากการสมตวอยางดวยชดเครองมอขาย (catch per unit of effort, CPUE) การวเคราะหขอมลความชกชมของประชาคมปลาและประสทธภาพการจบปลาของเครองมอขายขนาดชองตาตางๆ กน จากขอมลนาหนกปลาทสมตวอยางได จากการปรบขอมลผลจบตอพนทขายตอเวลาการวางขายเปนมาตรฐานเดยวกน เปนคาทแสดงถงปรมาณปลาทจบไดตอหนงหนวยเวลาของการใชเครองมอทาการประมงชนดใดชนดหนง หรอผลตอบแทนตอการทาการประมงในชวงเวลานนๆ (Swingle, 1950) มหนวยเปนกรมตอพนทขาย 100 ตารางเมตรตอคน และตวตอพนทขาย 100 ตารางเมตรตอคน ซงในการศกษาครงนใชเครองมอขายทขนาดชองตาตางกน 6 ชองตา

CPUE =

จานวนตว (นาหนก) ปลาทงหมดทจบได (ตว, กรม)

ระยะเวลาทจบปลา (คน)

3.4.2 เปรยบเทยบประสทธภาพผลจบปลาของเครองมอขาย โดยการวเคราะหความแปรปรวนของประสทธภาพเครองมอขาย จากปรมาณผลจบปลาตอหนวยเครองมอขายรวม 2 คา คอปรมาณผลจบโดยนาหนกปลามหนวยเปนกรมตอพนทขาย 100 ตารางเมตรตอคน และปรมาณผลจบโดยจานวนปลามหนวยเปนตวตอพนทขาย 100 ตารางเมตรตอคน ดวยการวเคราะหทางสถตตามวธวเคราะหความแปรปรวนแบบการจดกลมสมบรณ (randomized complete block design, RCBD) และเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยระหวางกลมการทดลองตามวธตก (Tukey’s method) ทระดบความเชอมน 95 เปอรเซนต (P= 0.05) (จรญ, 2540) 3.4.3 การเลอกจบของขนาดชองตาขาย ขนาดชองตาตาง ๆ ของชนดปลาทพบมากในแมนาช โดยเสนโคงการประมาณการเลอกจบของขาย (estimation of gill net selection) ตามแบบจาลองสาหรบตาอวนหลายขนาดของโฮลท (Holt, 1963 และ Hamley, 1975) ดงสมการ SL = e[(L-Lm)2/2xS2] เมอ SL = ความยาวเหมาะสมทถกจบ S2 = คาเบยงเบนมาตรฐานของการแจกแจงแบบปกต โดยขนตอนการวเคราะหดงน ขนตอนท 1 กาหนดจดกงกลางอนตรภาคชนความยาว (L) และใชขอมลจานวนตวทถกจบในแตละอนตรภาคชนความยาวของขายแตละขนาดชองตา ขนตอนท 2 คานวณคาลอการทม (ln) ของอตราสวนในแตละกลมความยาวโดยใชขอมลความยาวกลมทมความเหลอมซอนกนดงน Yi+1/i = ln(Cmi+1/Cmi) C = ผลจบโดยจานวนตว Mi+1 = ขนาดชองตาใหญ Mi = ขนาดชองตาเลก ขนตอนท 3 วเคราะหความถดถอยโดยใชคาลอการทม (ln) ของอตราสวน Yi+1/i=ln(Cmi+1/Cmi) เปนตวแปรตามและใชคาความยาวกงกลางอนตรภาคชนเปนตวแปรอสระ คานวณคาจดตดบนแกน Y(a) และคาความชน (b) อยางละ n-1 ดงนนผลของการคานวณจะไดทสอดคลองกบขนาดตาขาย [a1,b1], [a1,b1], [a2,b2],......................[an-1,bn-1] [m1,m1], [m1,m1], [m2,m2],......................[mn-1,mn-1] ขนตอนท 4 คานวณคาปจจยรวม (SF) และคาความชนรวม (b) ดงน yi = -2 x ai/bi x = mi+,mi+1 = ∑(Xi x yi)/(∑ Xi)2 SF รวม = -2[∑(mi+,mi+1) x (ai/bi)]/[∑(mi+mi+1)2] ขนตอนท 5 คานวณคาตวแปรรวมถกประมาณเปนคาเฉลยทประมาณจากขายขนาดชองตาแตละขนาดและเปนคกบขนาดขายทใหญกวาถดมา n-1 S2 = 1/n-1 x ∑[ -2x ai (mi+1 - mi)/bi

2 x(mi+mi+1)] i=1 ขนตอนท 6 ความยาวทเหมาะสมของแตละขนาดชองตาขาย คานวณไดจาก

Lopt = SF รวม xmi ขนตอนท 7 คานวณจดตาง ๆ บนเสนโคงการเลอกจบของขายแตละชองตา (SiL) ตามความยาวแตละกลมในสมการท 1 จากนนจงรวมคาเหลานสาหรบแตละกลมความยาว และทาใหผลรวมทงหมดมคาเทากบ 1 เพอทาใหเปนเสนโคงของการแจกแจงแบบปกต แลวเปลยนเปนเสนโคงการเลอกจบรวมเพยงเสนเดยว ซงสามารถทาไดโดยการหารคาของผลรวมดวยคาสงสดในผลรวมนน 5. ผรวมดาเนนการ (ถาม)

1. นายพงศเทพ จนทรชต สดสวนงาน รอยละ 60 (หวหนาโครงการ) 2. นางแสงอรณ เนองสทธ สดสวนงาน รอยละ 40

6. สวนของงานทผเสนอเปนผปฏบต

กจกรรม ลกษณะงาน สดสวนของผลงาน 1. วางแผนและเตรยมการ - กาหนดจดสารวจ ชวงเวลาการสารวจและขนตอนการ

เกบตวอยาง รอยละ 5

2. เกบรวบรวมขอมล - รวบรวมตวอยางปลาดวยกระแสไฟฟาขนาด 650 วตต ความตางศกย 220 โวลท และเครองมอขาย 6 ขนาด ชองตา

รอยละ 10

3. วเคราะหขอมล - จาแนกชนดปลา - วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมสาเรจรป

รอยละ 10

4. สรปผลขอมล รอยละ 10 5. เขยนรายงาน - เขยนรายงาน และจดพมพเผยแพรตามหนวยงาน

ตาง ๆ รอยละ 5

7. ผลสาเรจของงาน (เชงปรมาณ/คณภาพ)

7.1 ผลสาเรจของงานเชงปรมาณ ไดเอกสารวชาการฉบบท 16/2557 เรอง โครงสรางและการแพรกระจายของประชาคมปลาใน

แมนาช จานวน 1 เรอง เพอเผยแพรไปยงหนวยงานตาง ๆ เชน หองสมดมหาวทยาลย หนวยงานในกรมประมง เปนตน โดยมผลการศกษาดงน 7.1.1 ความหลากหลายของชนดพนธปลา ผลการศกษาประชาคมปลาในแมนาชดวยกระแสไฟฟา และเครองมอขายขนาดชองตาตางกน จากการสารวจในเดอนมกราคม เมษายน และสงหาคม 2551 พบมความหลากหลายของชนดปลารวม 82 ชนด 20 วงศ พบวงศปลาตะเพยน 41 ชนด โดยชนดปลาทพบเพมขนในวงศปลาตะเพยนไดแก ปลานาหมก ปลาซวหนวดยาว ปลาสรอยหลอด และวงศปลาตะเพยนทไมพบในการสารวจครงนคอ ปลาซวหางกรรไกร ปลาซวขางลาย ปลาหมากมง ปลาแดงนอย และปลาตะเพยนจด สวนชนดปลาทพบเพมขนในวงศอน ๆ ไดแก ปลาแขยงธง ปลาดกบกอย ปลาดกรสเซย ปลาเสอดา ปลากระดนาง และปลาแรด สวนชนดปลาทไมพบในการสารวจครงนคอ ปลาซวแกว ปลาซวหางกรรไกร ปลาซวขางลาย ปลาหมากมง ปลาตะเพยนจด ปลาแดงนอย ปลานวลจนทรเทศ ปลาหมหางแดง ปลากดคง ปลาดกมล ปลาเคาขาว ปลาเทโพ ปลาดกดาน ปลานล และปลากรม ซงการพบชนดพนธปลาทแตกตางกนของการศกษา

ในแตละครงนาจะมาจากการใชเครองมอทแตกตางกน จานวนครงในการสมตวอยาง ชวงเวลาทแตกตางกน และการปลอยพนธปลาชนดตาง ๆ เพอเพมผลผลต ตลอดจนพนธปลาทอาจจะมการหลดรอดมาจากกระชง หรอบอเลยงปลาของเกษตรกร ซงสาเหตเหลานทาใหโอกาสในการพบชนดพนธปลาทแตกตางไป รอยละของความถในการพบชนดปลาตลอดการสารวจ ทกจดสารวจ และทกเครองมอสารวจ นน พบชนดปลาทมคารอยละของโอกาสในการพบสงสดรอยละ 100 จานวน 33 ชนด 7.1.2 ความชกชมของประชาคมปลา ผลการศกษาประสทธภาพผลจบปลาในแมนาชดวยเครองมอกระแสไฟฟา พบมคาเฉลย 10.20 กโลกรมตอชวโมง โดยมประสทธภาพผลจบปลาสงในจดสารวจท 3 บานแกงโกสม และจดสารวจท 6 บานแดงหมอ และประสทธภาพผลจบปลาสงในเดอนเมษายน เปนชวงทระดบนาทานอย ดานประสทธภาพผลจบปลาในแมนาชดวยเครองมอขายขนาดชองตาตางกน 6 ชองตา ไดแก 20, 30, 40, 55, 70 และ 90 มลลเมตร พบวาผลจบปลามคาเฉลย 339 กรมตอพนทขาย 100 ตารางเมตรตอคน มคาสงในจดสารวจท 3 บานแกงโกสม และเดอนมกราคม เนองจากสภาพนเวศนของจดสารวจท 3 บานแกงโกสม มคลองนา หนอง บง อยบรเวณจดสารวจดงกลาว ทาใหสตวนามการเคลอนยายเขา ออกจากแมนาและเปนแหลงรองรบปรมาณแรธาต ทาใหเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของแพลงกตอน เปนอาหารของสตวนาชนดตางๆ 7.1.3 โครงสรางประชาคมปลาจากการจาแนกองคประกอบโดยกลมปลาพบกลมปลาเกลดเปนองคประกอบหลกโดยนาหนกและจานวนมากกวารอยละ 50 และกลมปลากนเนอ เปนกลมปลาทรองลงมาทองคประกอบหลกโดยนาหนก ซงโครงสรางของกลมปลาทพบในครงนพบกลมปลาเกลดเปนหลกในทกจดสารวจ และเดอนสงหาคม อาจเปนผลมาจากนาหลากและทวมขงในหนอง บง และลาคลอง จงทาใหพบกลมปลาเกลดทมลกษณะการอพยพเคลอนยายในฤดนามาก สวนองคประกอบโครงสรางชนดปลา (รอยละ) จากการสารวจดวยกระแสไฟฟาและเครองมอขายขนาดชองตาตางกน ทพบทงหมดโดยนาหนกรวมและจานวนตวในแมนาช พบปลาชอนเปนชนดปลาทเปนองคประกอบโครงสรางโดยนาหนกสงสดรอยละ 18.95 และปลาซวควายเปนชนดปลาทเปนองคประกอบโครงสรางโดยจานวนตวสงสดรอยละ 15.94 และพบปลาสรอยนกเขาเปนองคประกอบหลกในเดอนสงหาคม เปนไปไดวาในเดอนดงกลาวซงเปนชวงทปรมาณนาทามากปลามการอพยพเคลอนยายเพอหาอาหารและผสมพนธวางไขจงทาใหโอกาสในการพบมากยงขน ซงจากองคประกอบโครงสรางของประชาคมปลาในแมนาชทรอยละสะสมประมาณ 80 พบจานวนชนดปลาทเปนองคประกอบโครงสรางหลกโดยนาหนกจานวน 18 ชนด และโครงสรางโดยจานวน 19 ชนด ซงมองคประกอบดวยชนดปลาทคารอยละสะสมไมแตกตางกนมากนก แตมความแตกตางในชนดปลาทพบ คอ ปลาซวควายซงเปนปลาขนาดเลกพบสดสวนโดยจานวนตวมากกวาสดสวนโดยนาหนก ปลาชอนซงเปนปลาขนาดใหญพบสดสวนโดยนาหนกมากกวาสดสวนโดยจานวนตว ดงนนการนาเสนอภาพองคประกอบของโครงสรางประชาคมปลาโดยนาหนกปลา สามารถแสดงลกษณะการแพรกระจายไดดกวา เนองจากปรมาณนาหนกปลาเปนผลทสบเนองมาจากการถายทอดพลงงานของแตละชนอาหารของสงมชวตในระบบนเวศนแหลงนา ซงมการถายทอดพลงงานจากชนผผลตเบองตนทประกอบดวยแพลงกตอนพช และพนธไมนา ไปสแพลงกตอนสตวและสตวหนาดน และจากแพลงกตอนสตวและสตวหนาดนกถายทอดสงขนไปเปนกลมปลากนพช กลมปลากนตวออนแมลงและสตวหนาดน และกลมปลากนเนอ ตามลาดบ คาเฉลยดชนความมากชนด ดชนความเทาเทยม และดชนความหลากหลายเทากบ 7.14±0.17, 0.58±0.01และ 2.11±0.02 ตามลาดบ โดยดชนความมากชนด พบมคาสงในจดสารวจท 3 บานแกงโกสม เฉลย 8.43±0.54 สวนตามเดอนสารวจพบมคาสงในเดอนเมษายนเฉลย 7.49±0.94 โดยคาดชนความมากชนด

ทไดจากการวเคราะห มคาสงในเดอนเมษายนสอดคลองกบชนดปลาทสารวจพบมากสดในเดอนนจานวน 70 ชนด ซงเปนชวงทปรมาณนาทานอยทาใหโอกาสในการสารวจพบชนดพนธปลามากตามไปดวย ดชนความเทาเทยม พบมคาสงในจดสารวจท 2 บานเหลานกชม จดสารวจท 4 บานมะบา เฉลย 0.60±0.02 และ 0.60±0.01 สวนตามเดอนสารวจพบมคาสงในเดอนมกราคมเฉลย 0.59±0.03 แสดงวาในชวงเดอนมกราคม ประชาคมปลาในแมนาชมการกระจายของจานวนปลาแตละชนดมความใกลเคยงกนมากทสด โดยคาดชนความเทาเทยมทสงแสดงถงการกระจายของจานวนปลาแตละชนดมความใกลเคยงกน ดชนความหลากหลาย พบมคาสงในจดสารวจท 3 บานแกงโกสม เฉลย 2.19±0.12 สวนตามเดอนสารวจพบมคาสงในเดอนมกราคมมคาเฉลย 2.14±0.11 พบวาแมนาชยงมสภาพทเหมาะสมกบการเจรญเตบโตของสงมชวต ซงคาดชนความหลากหลายจะบงบอกถงคณภาพสงแวดลอมของแหลงนา ซงคาดชนความหลากหลายของสงมชวตมคาอยระหวาง 1–3 ถาตากวา 1 แสดงวาแหลงนานนมคณสมบตไมเหมาะสมสาหรบการอาศยของสงมชวต ถามคาระหวาง 1–3 แหลงนานนมคณสมบตทสงมชวตพออาศยอยได ถาเกน 3 ขนไป มสภาพทเหมาะสมกบการเจรญเตบโตของสงมชวต (Tudorance et al., 1975) แสดงวาแมนาชมคณสมบตทสงมชวตพออาศยอยได จากการเปรยบเทยบลกษณะโครงสรางของประชาคมปลาในนาช ดวยคาดชนความคลายคลง แบบ bray - curtis similarity พบวาคาสมประสทธความคลายคลงกนของทกคสารวจ มคาอยระหวางรอยละ 47.73-79.11 มคาเฉลยเทากบ 63.97 โดยทกคสารวจ มคาสมประสทธความคลายคลงมากกวารอยละ 47 และพบวาคสารวจทมความคลายคลงกนมากทสดคอ จดสารวจท 4 บานมะบา เดอนสงหาคม และจดสารวจท 6 บานแดงหมอ เดอนสงหาคม มคาสมประสทธความคลายคลงรอยละ 79.11 สวนคสารวจทมความคลายคลงกนนอยทสดคอ จดสารวจท 2 บานเหลานกชม เดอนสงหาคม และจดสารวจท 5 บานยางนอย เดอนสงหาคมโดยมคาสมประสทธความคลายคลงรอยละ 47.73 เมอเปรยบเทยบระดบความคลายคลงของชนดพนธของประชาคมปลาในนาช พบวาอทธพลของความแตกตางของจดสมตวอยาง มผลตอการแพรกระจายของประชาคมปลาในนาชมากกวาอทธพลของความแตกตางของเดอนทสารวจ และบงบอกไดวาเดอนสารวจมความคลายคลงกนมากกวาจดสารวจ

การศกษาการแพรกระจายของประชาคมปลาโดยการวเคราะหโครงสรางชนดปลา และจานวนตวปลาทพบในแตละชนดดวยวธการจดกลม (cluster analysis) และการจดลาดบขอมล (ordination-multidimensional scaling MDS) ซงบงบอกถงความคลายคลงของชนดและปรมาณทพบในชนดพนธเดยวกน พบวาลกษณะการจดกลม ทมโครงสรางของประชาคมปลาแตกตางกนของแตจดสารวจ และเดอนสารวจ โดยพบวา 1) จดสารวจท 1 บานทาฉาง และจดสารวจท 2 บานเหลานกชม พบชนดและปรมาณปลามแนวโนมแตกตางกนจากการสารวจในเดอนมกราคม เมษายน และสงหาคม 2) จดสารวจท 3 บานแกงโกสม จากการสารวจเดอนเมษายน และสงหาคม พบชนดและปรมาณปลามแนวโนมแตกตางจากการสารวจในเดอนมกราคม 3) จดสารวจท 4 บานมะบา จดสารวจท 5 บานยางนอย และจดสารวจท 6 บานแดงหมอ พบชนดและปรมาณปลามแนวโนมแตกตางกน จากการสารวจในเดอนมกราคม เมษายน และสงหาคม จากผลการศกษาดงกลาวแสดงวาจดสารวจและเดอนสารวจทตางกนมอทธพลตอการพบชนดและปรมาณปลาในจดสารวจท 1 บานทาฉาง และจดสารวจท 2 บานเหลานกชม สวนจดสารวจท 3 บานแกงโกสม จดสารวจท 4 บานมะบา จดสารวจท 5 บานยางนอย และจดสารวจท 6 บานแดงหมอ พบชวงเวลาทสารวจมอทธพลตอการพบชนดและปรมาณปลา 7.1.4 การแพรกระจายของประชาคมปลา โดยการเปรยบเทยบการกระจายของเสนโคงประชาคมสงมชวตโดยวธ ranked species abundance curve พบวาเดอนมกราคม ชนดและปรมาณปลาในทกจดสารวจมการแพรกระจายทใกลเคยงกน โดยจดสารวจท 3 บานแกงโกสม พบชนดและปรมาณปลา

ใกลเคยงกนมากทสด เดอนเมษายน ชนดและปรมาณปลาในจดสารวจท 2 บานเหลานกชม และจดสารวจท 4 บานมะบา มการแพรกระจายทใกลเคยงกนมาก และเดอนสงหาคม พบวาชนดและปรมาณปลาทพบในแตละจดสารวจมความใกลเคยงกน จากผลการศกษาเสนโคงการแพรกระจายโดยความหลากหลาย และความชกชมของประชาคมปลาในแมนาช ในแตละเดอนมความแตกตางกนไมมากนก จากผลการศกษาเสนโคงการแพรกระจายโดยความหลากหลายและความชกชมของประชาคมปลาในแมนาช แสดงวาจดสารวจท 6 บานแดงหมอ พบชนดปลาและสดสวนปลาทเปนชนดเดนชดเจน ในเดอนมกราคม และเมษายน สวนจดสารวจท 5 บานยางนอย พบชนดปลาและสดสวนสวนปลาทเปนชนดเดนชดเจน ในเดอนสงหาคม การแพรกระจายโดยความชกชมของจานวนประชากรปลาทพบมาก 7 ชนด ไดแก ปลาซวควาย ปลาสรอยนกเขา ปลาซา ปลาปกไก ปลาหนาหมอง ปลาสงกะวาดขาว และปลาแปบ (2) พบวาจดสารวจท 1 บานทาฉาง พบปลาหนาหมอง ปลาสงกะวาด และปลาแปบ (2) มความชกชมสง จดสารวจท 5 บานยางนอยพบปลาปกไก มความชกชมสง และจดสารวจท 6 บานแดงหมอ พบปลาซวควาย มความชกชมสง สวนการแพรกระจายของชนดปลาทพบมากตามเดอนทสารวจ พบวาในเดอนมกราคม ปลาซา ปลาสงกะวาดขาว และปลาแปบ (2) มสดสวนความชกชมสง เดอนเมษายน พบปลาซวควาย และ ปลาหนาหมอง มสดสวนความชกชมสง และเดอนสงหาคม พบปลาปกไก มสดสวนความชกชมสง โดยจากการศกษาพบวาการแพรกระจายของชนดปลามสดสวนความชกชมสงในจดสารวจท 1 บานทาฉาง และเดอนเมษายน ซงสภาพพนทของแมนาชตอนบนมความลาดชนสงทาใหในชวงปรมาณนาทานอยจะพบนาขาดชวงแมนาแบงเปนตอน ๆ จงมโอกาสในการสมพบตวอยางสตวนามากยงขน และในฤดนาหลากกระแสนาไหลแรงทาใหโอกาสในการสมพบตวอยางสตวนานอย การแพรกระจายโดยขนาดความยาวของประชากรปลาทง 7 ชนด สามารถจดแบงลกษณะความแตกตางกนเชงพนทได 3 กลม จากผลการศกษาการแพรกระจายความยาวของประชากรปลาในกลมท 3 ประกอบดวยปลาแปบ (2) ปลาซา ปลาสรอยนกเขา และปลาหนาหมอง พบปลาขนาดเลกพบมความชกชมสงบรเวณปลายนา ปลาขนาดใหญมความชกชมสงบรเวณตนนา ซงแสดงไดวาปลาดงกลาวมการผสมพนธวางไขบรเวณตนนาและเลยงตวออนเจรญเตบโตบรเวณปลายนา ดงนนการควบคมการทาการประมงทใชเครองมอประมงทมชองตาขนาดเลกในพนทปลายนานาจะเปนแนวทางหนงในการสรางโอกาสการอยรอดของประชากรปลารนใหมใหมการเจรญเตบโตจนถงขนาดทเหมาะสมในการนาไปใชประโยชน 7.1.5 ประสทธภาพการจบและการเลอกจบของเครองมอขาย ผลจบปลาดวยขายขนาดชองตาตางกนตามจดสารวจ พบวามผลจบปลาเฉลยสงในจดสารวจท 3 บานแกงโกสม มผลจบสงจากขายขนาดชองตา 20 มลลเมตร ในจดสารวจท 1 บานทาฉาง มผลจบปลาเฉลยสงในเดอนมกราคม และมผลจบสงจากขายขนาดชองตา 20 มลลเมตร ในทกเดอนสารวจ ผลการจาแนกกลมปลาตามชนดทพบมาก พบปลาตะเพยนขาว มผลจบปลาสงเฉลย 51.76 กรมตอพนทขาย 100 ตารางเมตรตอคน ซงเปนชนดปลาทจบไดในขายทกขนาดชองตา และประสทธภาพผลจบปลาตามจดสารวจพบวาขายขนาดชองตา 20 มลลเมตร มผลจบปลาสงในจดสารวจท 1 บานทาฉาง จดสารวจท 2 บานเหลานกชม จดสารวจท 4 บานมะบา จดสารวจท 5 บานยางนอย และจดสารวจท 6 บานแดงหมอแสดงวาในแมนาชมปลาขนาดเลกเปนโครงสรางหลก สวนในจดสารวจท 3 บานแกงโกสม พบขายขนาดชองตา 55 เซนตเมตรมผลจบปลาสง ซงเปนกลมโครงสรางปลาขนาดใหญ ดานประสทธภาพผลจบปลาตามเดอนสารวจ พบวามผลจบปลาสงในเดอนมกราคมเฉลย 369 กรมตอพนทขาย 100 ตารางเมตรตอคน และพบวาปลาตะเพยนขาว เปนชนดปลาทพบไดในขายทกขนาดชองตา สวนขายขนาดชองตา 20 มลลเมตรมผลจบปลาสงในเดอนมกราคม และสงหาคม แสดงวามปลาขนาดเลกเปนโครงสรางหลก เชนเดยวกน สนนษฐานไดวาปลาขนาดเลกเหลานเปนลกปลาทอยในชวงระยะเวลาวยรน ทเกดจากการผสมพนธวางไขในชวงนาทามากระหวางเดอนกนยายนถงพฤศจกายน

การวเคราะหความแปรปรวนประสทธภาพเครองมอขายของปรมาณผลจบปลาโดยนาหนกตอหนวยเครองมอ (catch unit of effort, CPUE) (กรมตอพนทขาย 100 ตารางเมตรตอคน) และปรมาณผลจบปลาโดยจานวน (ตวตอพนทขาย 100 ตารางเมตรตอคน) ของปจจยการศกษา ไดแก จดสารวจ เดอนสารวจ และขนาดชองตาขายตางกน พบวาปรมาณผลจบปลาโดยนาหนกตอหนวยเครองมอขายเฉลย มความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (p<0.05) และปรมาณผลจบปลาโดยนาหนกตอหนวยเครองมอขายเฉลยตามเดอนสารวจไมมความแตกตางกนทางสถต (p>0.05) สวนปรมาณผลจบปลาโดยนาหนกตอหนวยเครองมอขายในจดสารวจ พบจดสารวจท 3 แกงโกสม มความแตกตางกบจดสารวจท 1 บานทาฉาง จดสารวจท 2 บานเหลานกชม จดสารวจท 4 บานมะบา จดสารวจท 5 บานยางนอย และจดสารวจท 6 บานแดงหมอ สวนปรมาณผลจบปลาโดยนาหนกตอหนวยเครองมอขายเฉลยตามขนาดชองตาขายทสมตวอยาง พบวามความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (p<0.05)

ดานปรมาณผลจบปลาโดยจาวนตอหนวยเครองมอขาย พบวาปรมาณผลจบปลาโดยจานวนตอหนวยเครองมอขายเฉลยทกจดสารวจ และเดอนสารวจไมมความแตกตางกนทางสถต (p>0.05)

สวนปรมาณผลจบปลาโดยจานวนตอหนวยเครองมอขายเฉลยตามขนาดชองตาขายทสมตวอยาง พบวามความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (p<0.05) และดานการเลอกจบปลาของขนาดชองตาขาย โดยชนดพนธปลาพบวาขายขนาดชองตา 30 มลลเมตร มความสามารถในการเลอกจบชนดพนธปลามากทสดรวม 52 ชนด รองลงมาคอขายขนาดชองตา 20 มลลเมตร สามารถจบชนดพนธปลาไดรวม 41 ชนด สวนขายขนาดชองตา 40, 55, 70 และ 90 มลลเมตร สามารถจบชนดพนธปลาไดรวม 40, 22, 16 และ 10 ชนด ตามลาดบ สวนการประมาณการเลอกจบของขาย พบวาปลาซา ความยาวทเหมาะสมการเลอกจบจากขายขนาดชองตา 20, 30, 40, และ 55 มลลเมตร มความยาว 2.3, 3.5, 4.7 และ 6.4 เซนตเมตร และคาความยาวการเลอกจบรวมมคา 3.5 เซนตเมตร ปลาสรอยนกเขา ความยาวทเหมาะสมการเลอกจบจากขายขนาดชองตา 20, 30, 40, 55 และ 70 มลลเมตร มความยาว 1.9, 2.8, 3.7, 5.1 และ 6.5 เซนตเมตร และคาความยาวการเลอกจบรวมมคา 3.5 เซนตเมตร ปลาปกไก ความยาวทเหมาะสมการเลอกจบจากขายขนาดชองตา 20, 30, 40 และ 55 มลลเมตร มความยาว 3.3, 5.0, 6.6 และ 9.1 เซนตเมตร และคาความยาวการเลอกจบรวมมคา 5.5 เซนตเมตร ปลาสรอยปกแดง ความยาวทเหมาะสมการเลอกจบจากขายขนาดชองตา 20, 30, 40 และ 55 มลลเมตร มความยาว 2.6, 3.9, 5.2 และ 7.2 เซนตเมตร และคาความยาวการเลอกจบรวมมคา 4.5 เซนตเมตร และปลาไสตนตาขาว ความยาวทเหมาะสมการเลอกจบจากขายขนาดชองตา 20, 30, 40 และ 55 มลลเมตร มความยาว 2.2, 3.3, 4.3, 6.0 และ 7.6 เซนตเมตร และคาความยาวการเลอกจบรวมมคา 3.5 เซนตเมตร 8. การนาไปใชประโยชน

สามารถนาขอมลทไดไปใชประกอบการวางแผนเพอกาหนดนโยบายในการบรหารจดการทรพยากรประมงในแมนาชใหสอดคลองกบสภาพความเปนจรง เชน การเพมความหลากหลายของชนดพนธ กาหนดชนดและปรมาณการปลอยพนธสตวนา กาหนดพนทและขนาดชองตาขายเพอการทาการประมงทเหมาะสม รวมถงการทราบถงสภาวะทรพยากรสตวนาในปจจบน เพอนาขอมลทไดไปใชในการวางแผนการบรหารจดการทรพยากรและเปนขอมลสนบสนนการศกษาวจยตอไปในอนาคต โดยมหนวยงานทนาผลการวจยไปใชประโยชน คอ กรมประมง องคการบรหารสวนทองถน ตลอดจนสถานศกษาตางๆ และประชาชนผสนใจทวไป

9. ความยงยากในการดาเนนการ/ปญหา/อปสรรค 9.1 ผวจยตองจาแนกชนดปลาทไดจากการสมตวอยางปลาดวยความความรอบคอบ เพอความ

ถกตองของขอมล เนองจากในการสมตวอยางในแตละครงมความหลากหลายของชนดพนธปลาตาง ๆ 9.2 ผวจยตองรวบรวม และตรวจสอบความถกตองของขอมล และหาทางปองกน แกไขหากเกด

ขอผดพลาด 10. ขอเสนอแนะ เพอประเมนและตดตามการเปลยนแปลงของระบบนเวศทรพยากร ผลผลตและผลจบสตวนาในแมนาช ซงเปนขอมลพนฐานสาคญสาหรบการวางแผนการจดการทรพยากรประมง โดยคานงถงคณคาและประโยชนของทรพยากรประมง การทาการวจยควรยดหลกการทางานวจยโดยใหชมชนเปนผรวมวจย โดยการใชเทคนคการเกบขอมลแบบมสวนรวม บรณาการองคความรดานวทยาศาสตรและภมปญญาชาวบานในการเกบขอมล และประมวลผลขอมลทไดจากการเกบขอมลโดยวธทางวทยาศาสตร (scientific methods) และภมปญญาทองถน (local knowledge) เพอประเมนสถานภาพระบบการประมงในแมนาช ใหถกตองยงขน ซงจะทาใหชมชนยอมรบขอมลมากขน เพราะมสวนรวมในการวจยและเกบขอมล อนจะนาไปสการยอมรบมาตรการทกาหนดขนจากขอมลพนฐานทไดจากการวจยรวมดงกลาว

ขอรบรองวาผลงานดงกลาวขางตนเปนความจรงทกประการ

ลงชอ………………..………………….……… (นางแสงอรณ เนองสทธ) ผเสนอผลงาน

………/……………/…………… ขอรบรองวาสดสวนหรอลกษณะงานในการดาเนนการของผเสนอขางตนถกตองตรงกบความเปน

จรงทกประการ

ลงชอ………………..………………….……… (นายพงศเทพ จนทรชต) ผรวมดาเนนการ

………/……………/……………

ไดตรวจสอบแลวขอรบรองวาผลงานดงกลาวขางตนถกตองตรงกบความเปนจรงทกประการ

ลงชอ………………..………………….……… ลงชอ………………..……….…………….……… (นายเจรญ อดมการ) ( ) ผอานวยการศนยวจยและพฒนาประมงนาจดนครราชสมา ผอานวยการสานกวจยและพฒนาประมงนาจด ………/……………/…………… ………/……………/…………… (ผบงคบบญชาทควบคมดแลการดาเนนการ)

เอกสารหมายเลข ๔ โครงรางขอเสนอแนวความคด/วธการเพอพฒนางานหรอปรบปรงงานใหมประสทธภาพมากขน ของ นางแสงอรณ เนองสทธ เพอประกอบการแตงตงใหดารงตาแหนง นกวชาการประมงชานาญการพเศษ ตาแหนงเลขท 1655 สานกวจยและพฒนาประมงนาจด เรอง การมสวนรวมของชมชนในการบรหารจดการทรพยากรประมงในบงละหาน จงหวดชยภม

หลกการและเหตผล บงละหานเปนแหลงนาธรรมชาตขนาดใหญในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ตงอยในเขตอาเภอ

จตรส จงหวดชยภม มลกษณะเปนทราบลมคลายแองกระทะ มพนท 17,368 ไร 3 งาน 7 ตารางวา ระดบความลก 1 – 2 เมตร สามารถเกบกกนาไดสงสด 62 ลานลกบาศกเมตร ทศเหนอตดตอกบลานาช ทศใตตดเขตตาบลหนองบวใหญและตาบลบานกอก ทศตะวนออกตดเขตตาบลละหาน ทศตะวนตกตดเขตตาบลหนองบวบาน แหลงตนนาทไหลลงสบงละหานประกอบดวยลานา 4 สาย ไดแก ลาคนฉ ลาหวยยาง ลาคลองกระเบอง และคลองยายแกว ซงคลองยายแกวเชอมตอกบลานาชทาหนาทเปนลานาสายหลกทนานาเขาและออกจากบงละหาน บงละหานจงเปนแหลงกกเกบนาธรรมชาตมลกษณะคลายแกมลงปองกนปญหาอทกภยแกราษฎร มความสาคญดานการประมง การเกษตร การประปาและสนทนาการ ประชาชนทอาศยโดยรอบบงละหาน 19 หมบาน มครวเรอนทจบสตวนาในบงละหานประมาณ 621 ครวเรอน (พงศเทพ, 2550) จากการศกษาของสมโภชน และคณะ (2525) พบพนธปลาในบงละหาน 32 ชนด สวนเทยนทองและคณะ (2538) สารวจพนธปลาในบงละหาน 2 ครง ในป 2537 – 2538 ครงท 1 พบพนธปลา 13 ครอบครว 25 ชนด ครงท 2 พบพนธปลา 8 ครอบครว 16 ชนด จากการศกษาชนดและจานวนพนธปลามแนวโนมลดลง ซงอาจเปนผลเนองจากปจจยทเกดจากการกระทาของมนษยและปจจยจากสงแวดลอม ไดแก ปญหาการบกรกพนท ปญหาการขยายตวของวชพช ปญหาคณภาพนาเสอมโทรม ปญหาการตนเขน และปญหาการทาการประมง สงผลกระทบตอระบบนเวศในบงละหานและทรพยากรประมงซงเปนสวนหนงของระบบนเวศ

การเปลยนแปลงของทรพยากรประมงในทศทางทมแนวโนมลดลงทงชนดและปรมาณของพนธสตวนา ยอมสงผลกระทบตอความมนคงทางดานอาหารโปรตนจากสตวนาของชมชนโดยรอบบงละหาน ซงยทธศาสตรกรมประมง พ.ศ. 2556-2559 กรมประมงมวสยทศนมงพฒนาและบรหารการเปลยนแปลง เพอเปนผนาและสรางความมนคงอาหารดานประมงภายใตการพฒนาทยงยน โดยมประเดนยทธศาสตรทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรประมง ไดแก การบรหารจดการทรพยากรสตวนาใหยงยนและคงความหลากหลาย มกลยทธในการฟนฟและอนรกษทรพยากรประมงใหคงอยในระดบสมดลและเสรมสรางการมสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรสตวนา หนงในภารกจหลกของกรมประมงคอการศกษาวจยและพฒนาดานการประมง โดยมวตถประสงคเพอนาไปสการบรหารจดการทรพยากรประมงใหมการใชประโยชนอยางยงยน มปรมาณสตวนาเพยงพอตอความตองการบรโภคและสามารถคงความหลากหลายทางชวภาพของสตวนา โดยในชวงระยะเวลาทผานมามากกวา 80 ป ทไดมการกอตงกรมประมง จะเหนไดวากรมประมงไดใหความสนใจในการศกษาวจยดานการประมงมาอยางตอเนอง โดยเฉพาะดานการประมงนาจด (Inland Capture Fisheries) เนองจากไดเลงเหนถงความสาคญของการประมงนาจดในบรบททเปนแหลงอาหารทสาคญของ

ประชาชน โดยเฉพาะอยางยงตอประชาชนระดบลางของสงคมทตองพงพาการยงชพหรอดารงชพและสรางรายไดจากการจบสตวนา สอดคลองกบประเดนยทธศาสตรของจงหวดชยภม ในประเดน ยทธศาสตรท 5 การอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดงนนการศกษาถงวธการหรอมาตรการทจะนามาใชเปนแนวทางการบรหารจดการทรพยากรประมง จงมความจาเปนอยางยงทจะคงความหลากหลายและความอดมสมบรณของทรพยากรเพอใหมทรพยากรประมงไวใชประโยชนอยางยงยนตอไป

บทวเคราะห/แนวคด/ขอเสนอ บทวเคราะหจากการวเคราะหสถานการณปจจบน สภาพปญหา และการบรหารจดการ

ทรพยากรประมงในบงละหาน จงหวดชยภม พรอมทงวเคราะหหนาททไดรบมอบหมายตามพนธะกจของกรมประมง คอ การจดการทรพยากรสตวนาเพอใหมผลผลตใชอยางยงยนและคงความหลากหลาย ทงสรางการมสวนรวมของชาวประมงและประชาชนในภาคการจดการทรพยากรในชมชน สามารถวเคราะหสถานการณปจจบน แบบ SWOT Analysis ทงสภาพแวดลอมภายนอก (โอกาส-อปสรรค) และสภาพแวดลอมภายใน (จดแขง-จดออน) ดงรายละเอยดตอไปน ปจจยภายใน

จดแขง (Strength) ในการพฒนางานโดยการศกษาวจยการมสวนรวมของชาวประมงในการบรหารจดการทรพยากรประมงในบงละหาน จงหวดชยภม ดงน

1. ดานภารกจและหนาท ศนยวจยและพฒนาประมงนาจดชยภม มหนาทใหการสนบสนนวชาการ องคความร และเทคโนโลยดานการประมงแกเกษตรกรและชาวประมงในพนทจงหวดชยภม ผลตพนธสตวนาจดปลอยลงแหลงนาเพอเพมผลผลตสตวนา และอนรกษทรพยากรสตวนาใหคงอยอยางยงยน เพอสรางความมนคงดานอาหารโปรตนจากสตวนาใหแกประชาชน

2. ดานโครงสรางพนฐาน เปนหนวยงานภาครฐในพนททสนบสนนงานดานวชาการ ทาการคนควา ทดสอบ วจย พฒนาทรพยากรประมงและปฏบตงานตามภารกจ โดยประเมนสถานภาพและแนวโนมทางการประมงในแหลงนา เพอนามาบรหารจดการทรพยากรประมงใหมประสทธภาพ

3. ดานบคลากร บคลากรในหนวยงานมความร ความสามารถ ประสบการณ และมความพรอมในการปฏบตงานรวมกบชมชนและชาวประมง

4. ดานงบประมาณ เปนหนวยงานทไดรบสนบสนนงบประมาณจากสานกวจยและพฒนาประมงนาจด กรมประมงสามารถบรหารจดการงบประมาณในการดาเนนกจกรรม เพอพฒนางานใหมประสทธภาพยงขน

5. ดานเครองมอและอปกรณ มหองปฏบตการและเครองมอทมความพรอมและเอออานวยตอการปฏบตงาน

จดออน (Weakness) 1. ดานการมสวนรวมของชมชน ขาดการมสวนรวมของชมชนและแรงจงใจในการรวมกลม ทาให

ขาดการบรหารจดการทรพยากรประมงโดยชมชน 3. ดานการบรหารจดการทรพยากรประมง ชมชนไมใหความสาคญกบมาตรการและกฎระเบยบ

ในการจดการทรพยากรประมงในทองถน

4. ขาดการบรณาการระหวางหนวยงานภาครฐกบชมชน และการทางานรวมกบผมสวนไดสวนเสยในการจดการทรพยากรประมง เชน ชมชน ชาวประมง องคกรสวนทองถน หนวยงานของรฐ รวมทงองคกรอสระทเกยวของ ปจจยภายนอก

โอกาส (Opportunity) ในการพฒนางานโดยการศกษาวจยการมสวนรวมของชมชนในการบรหารจดการทรพยากรประมงในบงละหาน จงหวดชยภมมดงน

1. รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ป พ.ศ. 2550 เปดโอกาสใหการเขามามสวนรวมของประชาชนกบภาครฐในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต ทาใหชมชนองคกรทองถนสามารถเขามาบรหารจดการทรพยากรไดโดยชมชนเอง

2. ความสาคญของนโยบายและยทธศาสตรการวจยของชาต ฉบบท 8 (พ.ศ. 2555-2559) ในประเดนยทธศาสตรการวจยท 3 การอนรกษ เสรมสรางและพฒนาทนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มเปาประสงค คอ พฒนาองคความรและฐานขอมลเพอการบรหารจดการและการพฒนาทนทางทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ทมประสทธภาพอยางเปนระบบ โดยเนนทองถน และชมชนมสวนรวม โดยการวจยนจะมงเนนการวจยเกยวกบการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ความหลากหลายทางชวภาพ การอนรกษและใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตอยางยงยน โดยการมสวนรวมของประชาชนและสงคม รวมทงการสรางองคความรเกยวกบทรพยากรสตวนา โดยเฉพาะอยางยงการมสวนรวมของชมชนในระดบทองถน

3. วสยทศนและพนธะกจของกรมประมง เกยวกบการบรหารจดการทรพยากรสตวนา โดยมยทธศาสตร คอ บรหารจดการทรพยากรสตวนาใหมความยงยนและคงความหลากหลาย เปาประสงค ทรพยากรประมงมความยงยนและคงความหลากหลายทางชวภาพ

4. ดานสภาพสงคมและวฒนธรรม ชมชนสวนใหญทสรางบานเรอนอยตดบงละหานเปนชมชนทมการอาศยพงพงทรพยากรประมงในชวตประจาวนและเปนชมชนทไดรบประโยชนและผลกระทบโดยตรงจากการเปลยนแปลงของทรพยากรประมง มผลตอความมนคงดานอาหารของชมชนโดยรอบ จงเปนโอกาสในการสงเสรมและสนบสนนใหชมชนดงกลาวไดสนใจทรพยากรประมงในทองถนของตนเองและหนมาใหความสาคญ เพอทจะมทรพยากรประมงไวใชประโยชนอยางยงยนตอไป

อปสรรค (Threat) ในการพฒนางานโดยการศกษาวจยการมสวนรวมของชาวประมงในการบรหารจดการทรพยากรประมงในบงละหาน จงหวดชยภม มรายละเอยด คอ

1. บงละหาน มปญหาหลายดาน เชน ปญหาทดนทากน ปญหาการบกรกพนท ปญหาการขยายตวของวชพช ปญหาคณภาพนาเสอมโทรม ปญหาการตนเขน และปญหาผลผลตสตวนาลดลง

2. ชาวประมงมการลกลอบทาการประมงแบบผดกฎหมาย เชน การจบปลาในฤดวางไข การใชกระแสไฟฟา ซงเปนการทาลายลางทรพยากรประมง

3. องคกรปกครองสวนทองถน และชมชนชาวประมงใหความสาคญตอการบรหารจดการทรพยากรประมงในบงละหานคอนขางนอย ขาดการบรณาการระหวางหนวยงาน ทาใหขาดฐานขอมลทสาคญ

4. มการใชยาและสารเคมในการทาการเกษตร เมอถงชวงฤดฝนจงถกชะลางลงสบงละหาน สงผลใหเกดมลพษทางนา คณภาพนาเสอมโทรมลง และมผลตอปรมาณสตวนา

ดงนนจงเสนอแนวความคด/ วธการเพอพฒนาหรอปรบปรงงานใหมประสทธภาพมากขน เพอเปนแนวทางกาหนดการบรหารจดการทรพยากรประมงในบงละหาน จงหวดชยภม ใหคงความหลากหลายและความอดมสมบรณ ใหชมชนมทรพยากรประมงไวใชประโยชนอยางยงยน โดยเนนการมสวนรวมของชมชน

ทองถนเปนหลก เพอใหเกดความสมดลในการใชประโยชนและการทดแทนทของทรพยากรประมง ดงรายละเอยดตอไปน กจกรรมท 1 การประเมนสภาวะชมชนโดยกระบวนการมสวนรวมและการกาหนดรปแบบ วธการ ในการบรหารจดการทรพยากรประมงโดยชมชน

เปนกระบวนการทเปดโอกาสใหชมชนไดมบทบาทเขามามสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรประมง และไดทราบถงปญหาอปสรรคและความขดแยงทมอยจากการใชทรพยากรของชมชนและชาวประมง ตลอดจนการพงพาทรพยากร แนวคดการพฒนา ลาดบความตองการของชมชน และรวมกนกาหนดรปแบบและมาตรการ ในการบรหารจดการทรพยากรประมง

กจกรรมท 2 การเฝาระวงควบคมคณภาพนาในบงละหาน โดยการมสวนรวมของชมชน เปนกระบวนการตรวจตดตาม และเฝาระวงคณภาพนาทปลอยลงบงละหานอยางตอเนอง เพราะ

จากรายงาน การประเมนสถานการณคณภาพนาในบงละหาน พบวาคณภาพนาจดอยในประเภทท 2 และมบรเวณบางจดทคณภาพนาถกจดอยในประเภทท 5 (เสอมโทรมมาก) ไดแก บรเวณลาคนฉ คลองแสนแสบ บรเวณศาลเจาพอ - โรงสบนาประปา และบานหนองหญาขาวนกถงบานดอนละนาม ซงเปนจดวกฤตคณภาพนาจงเปนปจจยหลกทสงผลตอชนดและปรมาณสตวนา หากมการตดตามและตรวจสอบคณภาพนาอยางตอเนอง และนาผลการตรวจสอบคณภาพนาไปเผยแพรประชาสมพนธใหแตละชมชนรอบบงละหานทราบ

กจกรรมท 3 การจดการดานทรพยากรสตวนา โดยการมสวนรวมของชมชน เปนกระบวนการผลตและปลอยพนธสตวนา เพอเพมความหลากหลาย เพมความอดมสมบรณ

และเพมผลผลต โดยประสานกบชมชนและชาวประมงในการดาเนนการในขนตอนตางๆ และมวธการดาเนนการ เชน เพาะพนธปลาพนเมองปลอยลงบงละหาน เพาะพนธปลาโดยใชระบบเพาะฟกเคลอนท (Mobile Hatchery) ในฤดปลาวางไขเพอรวบรวมพอแมพนธสตวนาในบงละหานและลาเลยงขนมาเพาะฟก แลวปลอยกลบคนสบงละหาน และนาบางสวนไปอนบาลภายในศนยฯ เพอเปนพอแมพนธตอไป

กจกรรมท 4 การควบคมการทาการประมง โดยการมสวนรวมของชมชน เปนกระบวนการประชมชแจง เพอสรางความรและความเขาใจ ถงวตถประสงคของการควบคม

การทาการประมง โดยนาผลการวจยทเกยวของมาประมวลและสรปเปนแนวทางในการกาหนดมาตรการควบคมการทาการประมง ถงแมวาในบงละหานจะมกฎหมายควบคมตามพระราชบญญตการประมง พ.ศ. 2490 กตาม แตบางครงชาวประมงอาจยงไมมความร ความเขาใจเทาทควร โดยประสานขอความรวมมอจากสานกงานประมงจงหวดชยภม เพอชแจงประเดน การกาหนดขนาดเครองมอทาการประมง กาหนดขนาดชองตาขาย กาหนดพนทในการใชเครองมอทาการประมง และการควบคมปรมาณเครองมอทาการประมง เปนตน

กจกรรมท 5 การกาจดปลาตางถนทคกคามในพนทบงละหาน จงหวดชยภม โดยการมสวนรวมของชมชน เปนกระบวนการรวมมอระหวางชมชนชาวประมงกบหนวยงานราชการ ในการกาจดปลาตางถน

ทเปนภยคกคามตอพนธสตวนาพนถนในบงละหาน ทาใหสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ สงผลใหสดสวนโครงสรางระหวางประชากรปลากนพชและปลากนเนอไมสมดลกน

กจกรรมท 6 การจดเกบขอมลแบบมสวนรวมเพอการบรหารจดการทรพยากรประมง เปนกระบวนการศกษาโครงสรางของระบบการเกบรวบรวมขอมล เพอการบรหารจดการ

ทรพยากรประมงในบงละหานทมอยในปจจบน ตลอดจนแนวทางพฒนาระบบการใชขอมลรวมกนระหวางหนวยงานราชการ องคกรปกครองสวนทองถน และหนวยงานอนๆ ทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรในบงละหานรวมกบชมชน

กจกรรมท 7 ประเมนผลการดาเนนกจกรรมและเผยแพรขอมลขาวสาร เปนกระบวนการสรปผลของการดาเนนงานทง 6 กจกรรมแลวนามาประเมนศกยภาพ

วเคราะหถงประสทธภาพการจดการทรพยากรประมงในบงละหาน รวมทงการมสวนรวมของชมชนในกระบวนการจดการทรพยากรประมง โดยจดใหมการประชาสมพนธในรปแบบตางๆ เชน จดทาเอกสารขอมลแผนพบ ปายประชาสมพนธตามจดตางๆ แจกจายระบบฐานขอมลใหกบองคกรสวนทองถน ชมชน และหนวยงานทเกยวของ เพอใหคนในชมชนมความเขาใจและใหความรวมมอในการจดเตรยมแผนงานใหสอดคลองกบขอมลและชมชนในการบรหารจดการทรพยากรประมง เปาหมาย

ในป 2558-2560 ปรมาณสตวนาตอหนวยลงแรงประมงในบงละหานเพมขนไมนอยกวารอยละ 5 ตอป ขอบเขตการดาเนนงาน

ขอบเขตพนท พนทบงละหานและชมชนรอบบงละหาน จานวน 12 หมบาน ขอบเขตระยะเวลา ระยะเวลาในการศกษาครงน ตงแตเดอนพฤศจกายน 2558- เดอนตลาคม 2560 ผลทคาดวาจะไดรบ

1. ชมชนรอบบงละหานมความร ความเขาใจเกยวกบการฟนฟและอนรกษทรพยากรประมงมากขน และสามารถปฏบตตามมาตรการทไดตกลงกน

2. คณสมบตนามความเหมาะสมตอการดารงชวตของทรพยากรประมง เชน พนธปลา แพลงกตอนพช แพลงกตอนสตว พรรณไมนา และสตวหนาดน ทาใหทรพยากรสตวนามความอดมสมบรณ และมความหลากหลายมากขน

3. ทราบถงปญหาและความตองการของชมชนในการบรหารจดการทรพยากรประมง 4. ไดพฒนาองคความรของชาวประมง และเจาหนาทผปฏบตงาน 5. ไดขอมลพนฐานทางดานเศรษฐกจ สงคม สภาพการทาการประมง และการใชประโยชน

จากทรพยากรประมง ตลอดจนปญหาอปสรรคในการอนรกษทรพยากรประมง เพอเปนแนวทางในการสงเสรมการดาเนนงานดานอนรกษทรพยากรประมงตอไป

6. มการบรณาการระหวางหนวยงานภาครฐ และชมชนประมงรอบบงละหาน

7. ทราบถงขอดและขอเสยของผลการดาเนนกจกรรม เพอหาวธการปรบปรงแกไขแนวทางในการบรหารจดการทรพยากรประมงในบงละหาน และเผยแพรขอมล ขาวสาร ใหผมสวนเกยวของสามารถนาไปใชประโยชนได

ตวชวดความสาเรจ ตวชวดเชงปรมาณ

- จานวนผกระทาผดพรบ.กฎหมายประมง ลดจานวนลงรอยละ 5 ตอป - ปรมาณผลจบตอหนวยลงแรงประมง (CPUE) มคาเพมขนไมนอยกวารอยละ 3-5 ตอป

ในชวง 2-3 ปแรก - จานวนชมชนชาวประมงทรวมดาเนนการจานวน 12 หมบาน ในเขตพนทรอบบงละหาน - จานวนชาวประมงทเขารวมไมตากวารอยละ 50 ของจานวนชาวประมงทงหมด - น าข อม ลท ไ ด เผยแพร แกหนวยงานของกรมประมง ส านกงานนโยบายและแผน

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กรมควบคมมลพษ สถาบนการศกษาตาง ๆ และเวบไซดของหนวยงาน ฯ

ตวชวดเชงคณภาพ - ชมชนมความรความเขาใจในแนวทางการบรหารจดการทรพยากรประมงเพมมากขน - ชมชนเหนความสาคญและตระหนกในความเปนเจาของทรพยากรประมงในทองถนของ

ตนเอง และมสวนรวมในการบรหารจดการทรพยากรประมง - หนวยงานทเกยวของกบชมชนทราบถงความตองการของชมชนในการบรหารจดการ

ทรพยากรประมง - ชมชนและหนวยงานภาครฐมการประสานความรวมมอกนมากขน - ชาวประมงมสวนรวมในการเสนอแนวความคดในการบรหารจดการทรพยากรประมง ใหดารง

ไวเพอการใชประโยชนอยางยงยนตอไป

ลงชอ .............................................

(นางแสงอรณ เนองสทธ) ผเสนอแนวคด