NEportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/PF/pf002/pf002... · 2015-03-06 · 4 EYİN TEMELLİ ÖĞRENME eyin ve Öğrenme Dolayısıyla bu kayıp bir şey ifade etmez. Günde 10000

1

BEYİN TEMELLİ ÖĞRENME

Yrd. Doç. Dr. İsmail GELEN

NE ÖĞRENİCEĞİZ

Beyin ve Öğrenme Beyin Temelli Öğrenme Nedir? Öğrenme Beyinde Nasıl Oluşur? Beyin Ve Beslenme Beyin Temelli Öğrenmenin İlkeleri Beyin Temelli Öğrenmenin Özellikleri Beyin Temelli Öğrenmede Öğretmenin Rolü

2

NE ÖĞRENİCEĞİZ

Beyin Temelli Öğrenmede Öğrencinin Rolü Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımının

Uygulanmasında Dikkat edilmesi Gereken Noktalar

Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımının Avantajları Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımında Karşılaşılan

Güçlükler Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımının Uygulama

Basamakları


Beyin ve Öğrenme

A.R. Wallace’nin ifadesiyle “sahibinin ihtiyaçlarından fazla gelişmiş bir araç” olan beyin; insan zihninin ve öğrenmenin merkezidir. Öğrenmenin temelinde beyin ve sinir sistemi yer alır.


Beyin ve Öğrenme

Nörobilim alanındaki çalışmaları öğretmen ve öğrenme durumların uyarlayan psikolog ve eğitimciler, beynin çalışma sistemi bilinmeksizin; öğrenmenin doğasının anlaşılamayacağı iddiasına destek vermişlerdir. Öğrenme; görme, işitme, dokunma, tad alma ve dokunma duyuları ile algılanan uyarıları beyinde ilişkilendirme, tekrarlama gibi birden çok beyin işlevi sonucu gerçekleşir.


Beyin ve Öğrenme

Öğrenmenin tam olarak anlaşılması için, öğrenmenin gerçekleştirildiği beynin nasıl işlediği, değişim ve aktivitelerin ölçülmesine dayalı araştırmalara ağırlık verilmiştir. İnsanın öğrenme merkezi beyindir. Öğrenmenin insan beyninde değişmeler oluşturduğu bilinmektedir.

3


Beyin ve Öğrenme

Beynimizdeki nöronların sayısı yaklaşık 100 milyar (100 000 000 000) kadardır. Bunların 10-15 milyarı sinir hücresi, geri kalanları yapı taşı işlevini gören “galia” dır.


Beyin ve Öğrenme

Her bir beyin hücresi 15000 (x15 milyar) beyin hücresi ile bağlantı kurabilir. Beynimizdeki nöronların olası bağlantı sayısı, tüm evrendeki atom sayısından daha fazladır. Her bir nöron diğer bir nörona 10 milisaniyeden (göz kırpma süremizin 1/10 den daha az) daha kısa bir zamanda ulaşabilir.


Beyin ve Öğrenme

Beynin 1gr.ında bulunan nöronların bağlantı kapasitesi tüm dünyadaki telefon ağından daha fazladır (15 000x15000000000= 225 000 000 000 000). Ortalama olarak insan beyin kapasitesinin ancak %1-2 sini kullanabilmektedir. İnsanlık son 15 yıl içinde beyin hakkında bildiklerini ikiye katladı. Ancak bugün beynimizin en fazla %5’ini anlayabiliyoruz. Beş yaşına kadar nöronlar arasındaki bağlantının %50’den fazlası kurulmuş olur.


Beyin ve Öğrenme

Yaş ilerledikçe bu bağlantı sayısı da artar. Araştırmalar eğer beyin uyarılırsa hangi yaşta olursa olsun nöron bağlantılarının oluşmaya devam ettiğini ortaya koymuştur. Beyin hücreleri diğer hücrelere kıyasla daha az ve daha yavaş ölür. Ancak yerine yenisi üretilmez. Buna karşın beyinde meydana gelen hücre ölümlerinden, çok daha fazla nöron bağlantısı beyinde oluşturulabilir.

4


Beyin ve Öğrenme

Dolayısıyla bu kayıp bir şey ifade etmez. Günde 10000 beyin hücresi kaybetsek bile, 80 yaşına geldiğimizde bu kayıp toplam hücrelerin %3’ü bile etmiyor. Tarih sayfalarında yetenek ve buluşların yaşa bağlı olmadığı örneğini çokça görürüz. Örneğin Michelangelo 80 yaşına doğru heykel-sanat ve yazı alanında ürünler verdi.


Beyin ve Öğrenme

Picasso 90 yaşlarında çok ürün verdi, Haydn yaşamının son yıllarında en güzel bestelerinden bazılarını yazdı. Beyne her 10 saniyede yeni bir bilgi yüklense bile ortalama bir ömürde beynin yarısı kullanılmış olur. Zeka beynin büyüklüğü ile ilgili değildir. Ancak zekânın beyin kıvrımlarının artışı ile doğru orantılı olduğu bilinmektedir. Nöron bağlantıları arttıkça, bu kıvrımlılık artmaktadır.


Beyin ve Öğrenme

İnsan yavrusunun en büyük organı olan beyin, vücut ağırlığının 22’de 1’ine eşittir. İnsanların beyin ağırlığı 1300-1800 gr arasında değişmektedir. İspermeçet balinasının beyni ortalama 9 kg iken, filin beyni 5kg, bal arısının beyni ise 0,01 gr kadardır.


Zihinsel Potansiyelimiz

Evrenin en kompleks ve gelişmiş makinesine sahibiz, ancak bu süper bilgisayarın çok az (%1-2) kısmını kullanabiliyoruz. İnsanoğlu evrene hükmetmek için gösterdiği çabayı kendisini tanımak için harcamadı. Bunun sonucunda ürettiği ve bulduğu bazı şeyler kendisine zarar verir oldu. Uzak bir gezegenden bilim adamlarının yeryüzündeki büyük bir şehri teleskop ile izlediklerini hayal edelim.

5



İlk görünen şey şehrin fiziksel yapısıdır. Ayrıntıya girdiklerinde fabrika, banka, okul, şirket, alış-veriş merkezleri olduğunu ve bu kurumların ray, yol, sokak ve kablolarla birbirlerine bağlandığını görür ve bu bağlantıların hayati önem taşıdığını görürler. İşte bunun gibi insanın zihin kapasitesi beyindeki nöron (sinir hücresi) sayısına değil, bu nöronlar arasında kurulan “bağlantının çokluğuna” bağlıdır.



Yani insanlar yaklaşık 15 milyar nöron ile doğar, ama herkes bu nöronları aynı derecede etkili kullanamaz. Bu etkililik kurulan bağın çokluğuna bağlıdır. Nöronların görünüşü ahtapota benzer. Her birinin 15 bin kolu olan, 15 milyar ahtapot. Algıladığımız her şey beynimizde yeni bir bağlantı oluşturur. Önce zayıf olarak kurulan bağlantı, aynı uyaran beyne gönderildikçe güçlenir.



Adeta patikalardan otobanlar oluşur. Ve insanın aynı durumlarda düşünmesi otomatikleşir Yada yeni doğan bir bebeğin beyin hücresini bir fidana benzetirsek, fidanların sayısında artış söz konusu olmayıp zaman geçtikçe dal, gövde ve köklerinde bir gelişme oluşur. Bir sporcu kaslarını kullandıkça kasları güçlenir. Bunun gibi beynimizde kullanıldıkça gelişir, kullanılmadıkça tembelleşir, bağlantılar zayıflar, gevşer.



O nedenle beyin ne kadar kullanılırsa o kadar güçlenir. Yeni oluşturulan bağlantılarla beynin her tarafı internet bağı gibi donatılır. Bu bağlardan hangileri kullanılırsa, o bağlantılar güçlenir ve otoban gibi işler hale gelir.

6



Aynı kas egzersizi yapan birisinin (karın, göğüs, kol, baldır vb.) ilgili kaslarının gelişmesi gibi, beyninin çoğunlukla hep aynı kısmını kullanan birisinin de o kısmı daha çok gelişir. Ancak beynimizin diğer taraflarını da etkili kullanmak için farklı uyarıcılar, yaşantılar, öğrenmeler ve bağlantılara ihtiyacımız vardır. Böylece beynimizin potansiyelini artırabiliriz.



Yani “çalışan demir ışıldar”. İnsanlar bir ürün alabilmek için, zor kararlar verebilmek için birbirleriyle topluluk oluştururlar. Aynı şekilde beyinde kümeleme ile çalışır. Birbiri ile ilgili uyarıcılar, beynin benzer yerlerinde işlem görürler. Öğrenme süreci fikirlerin birleştirilmesine bağlıdır. Dolayısıyla en az beynimiz kadar bizimde işbirliğine ihtiyacımız vardır.



İnsanlar bir ürün alabilmek için, zor kararlar verebilmek için birbirleriyle topluluk oluştururlar. Aynı şekilde beyinde kümeleme ile çalışır. Birbiri ile ilgili uyarıcılar, beynin benzer yerlerinde işlem görürler. Öğrenme süreci fikirlerin birleştirilmesine bağlıdır. Dolayısıyla en az beynimiz kadar bizimde işbirliğine ihtiyacımız vardır.


Duygularımız ve Beyin

Beynimiz; refleks ve hayati işlevleri sağlayan beyin sapı, duygularımızı kontrol eden limbik sistem ve algılar, düşünme ve zihinsel fonksiyonları idare eden neokorteks denilen üç bölümden oluşmuştur. Kendimiz iyi hissettiğimiz zaman beynimiz zevk kimyasalı olan endorfini salgılar. Endorfin nöronlar arasındaki bağlantıyı kolaylaştıran, ateşlendiren ve yağlayan bir salgıdır.

7



Kendimizi iyi hissettiğimizde bu salgı salgılanır. Yaptıklarımızdan zevk alı eğlenceli buluyorsak endorfin salgılanır ve öğrenilenlere duygusal bir boyut kazandırır. Böylece öğrenmelerimiz daha kalıcı olur. Eğer kendimizi kötü hissediyor, stres, korku, endişe vb. duygular yaşıyorsak bu sefer limbik sistem içinde yer alan talamus düşünme ve öğrenmeyi olumsuz yönde engeller.



İnsan duyular aracılığıyla algıladıklarını anlamlandırır ve düşünerek tepkiler ortaya koyar. Neokortekse ait olan bu özellik, insanı diğer canlılardan ayıran ve yaratılmışların en üstünü yapan bir özelliktir. Bir konu hakkında, beyne gelen uyarıcı sayısı ya da çeşidi arttıkça onları saklama (loblar) ve hatırlama olasılığımız da artmaktadır. Bir konu hakkında ne kadar çok duyu organı işin içine girerse öğrenme o denli nitelikli olur.



Örneğin; deneyim yaşama, konuşarak gösterme, izleme, duyma, görme, haz alma, müzik dinleme, eğlenme vb. şeylerin çeşitliliği ve niteliği öğrenme ve öğrendiklerimizi kullanma ya da hatırlama olasılığımızı belirler.



Örneğin; Anlatılanların %5’ini Okunanların %10’unu Görüp-işittiklerimizin %20’sini Gösterilenlerin %30’unu Tartıştıklarımızın %50’sini Yaptıklarımızın %75’ini, Diğerlerine öğrettiklerimizin ve

kullandıklarımızın %90’ını hatırlarız.

8


Beyin Temelli Öğrenme (BTÖ) Nedir?

BTÖ; Nörobilim, nörodilbilim ve bilişsel psikoloji ile bağlantılı beynin yapısına ve işlevine dayalı olarak öğrenmenin nasıl olması gerektiğini açıklayan, bireyin öğrenmesinin daha etkin ve kalıcı olması için sunulan öğrenci merkezli bir yaklaşımdır. BTÖ, öğretime gelişimsel ve sosyokültürel açıdan bakan, insan beyninin yapısı ve fonksiyonları üzerine temellendirilmiş bütüncül bir yaklaşımdır.



BTÖ beynin nasıl algıladığını, işlediğini, yorumladığını, bağlantı kurduğunu, depoladığını ve mesajları hatırladığını dikkate alan öğretimdir. BTÖ araştırmaları; duyguların öğrenmeyi nasıl etkilediğini, duygu, algı, dikkat, bellek gibi sınıfla ilişkili konularla ilişkilendirir. BTÖ’nün felsefesi; normal beyin süreçleri ile ilgili ve tutarlı öğrenme imkânları ve açıklamaları sunmasıdır.



BTÖ beynin nasıl algıladığını, işlediğini, yorumladığını, bağlantı kurduğunu, depoladığını ve mesajları hatırladığını dikkate alan öğretimdir. BTÖ araştırmaları; duyguların öğrenmeyi nasıl etkilediğini, duygu, algı, dikkat, bellek gibi sınıfla ilişkili konularla ilişkilendirir.



BTÖ’nün felsefesi; Normal beyin süreçleri ile ilgili ve tutarlı öğrenme imkânları ve açıklamaları sunmasıdır.

9


Öğrenme Beyinde Nasıl Oluşur?

Nörofizyolojik Öğrenme Kuramını ortaya atan Hebb ve Lashley’e göre; Her yeni deneyim beyindeki nöronlar arasındaki fiziksel yapıyı ve elektro- kimyasal uyarılarımızı değiştirir. Beyin herhangi bir yerden uyarıcı aldığı zaman, hücreden hücreye iletişim başlar. Eğer bilgi önemliyse bilgi hücre bağları aracılığıyla uzun süreli belleğe taşınır.



Beyin temelli öğrenme; kimya, nöroloji, psikoloji, sosyoloji, genetik, biyoloji ve bilgisayar destekli nörobiyoloji gibi farklı çalışma alanları ile iç içedir. Beyin temelli öğrenmeye göre; beyinde öğrenme öncesi ve sonrası arasında farklılık vardır. Beynin daima öğrenme ve anlamlandırma ihtiyacı vardır.



Birbirine benzer bilgiler, birbiriyle bağlantılı bir dizi nöronu birbirine bağlar ve nöron toplulukları oluşturur. Bu örüntüler oluştukça öğrenme oluşur ve gelişir. İnsan davranışlarının çoğu; beyin hücrelerinin etkileşiminin eseridir. Düşüncelerimiz, duygularımız, hareketlerimiz ve konuşmamızın hepsi; beyin hücrelerimizin etkileşimi sonucu oluşmaktadır.



Nöronlar arası bağlantıların sayısı arttıkça, öğrenme daha üst düzeyde gerçekleşir. Hebb’e göre ;bireyin karşılaştığı her nesne, beyinde hücre topluluğu olarak adlandırılan birbiriyle bağlantılı bir dizi nörondan oluşan karmaşık bir sistemi ateşler. Bir hücre topluluğu ateşlendiğinde, zihinde o topluluğun ilişkili olduğu nesne yada olay canlanır.

10



Kişi olay yada nesnelerle karşılaştığı zaman, ilgili nöron paketini harekete geçirir. Örneğin; “olgun elma” nın; “kırmızı”, “tatlı”, “sulu” ve “yumuşak” olduğu öğrenilmiş olduğunda; zihinde bununla ilgili bir hücre topluluğu ve kavram haritası oluşturulur.



Faz ardışıklığı; Birbiriyle ilgili olan hücre topluluklarının (yani bilgilerin) birbirini hatırlatması, ateşlemesi ve belirli bir mantıksal sıra halinde oluştuğunu anlatır.



Hebb Nörofizyolojik Öğrenme Kuramında şu üç görüşü ileri sürmektedir; Beyin basit bir telefon santrali (-ki davranışçılar

beyni böyle tanımladılar) değildir. Genel yetenek kalıtımdan çok, kişinin geçirdiği

yaşantılarla belirlenir. Genel yeteneğin belirlenmesinde; çocuklukta

geçirilen yaşantılar, yetişkinlikteki yaşantılardan daha etkilidir.



Hebb’e göre hücre toplulukları ve ardışık safhalar çocukluktaki öğrenmelerle oluşmaktadır. Çocukluktaki öğrenmeler; gelecekteki öğrenmelerin çerçevelerini çizmekte, onları zenginleştirmekte veya sınırlandırmaktadır. Hebb’e göre beynin işlevlerini yerine getirmesinde bireyin kalıtımdan çok sonradan geçirdiği yaşantıların rolü daha büyüktür.

11



Bu durumda; özellikle okul öncesi ve ilköğretim döneminde, çocuğun uyarıcı bakımından zengin bir çevre içinde yaşantı kazanması, onun bilişsel gelişimi için gerekli nörolojik yapılanmaların oluşumunu sağlar. Ne kadar çok çeşitli obje, olay, mense vb. ile karşılaşılırsa beyin de o kadar çok hücre kümeleri ve ardışık aşamalar oluşacaktır.



Disraeli’nin “Deneyim düşüncenin, düşünce ise eylemin çocuğudur” sözü bu durumu net olarak ifade etmektedir



Öğrenmenin temelinde sinir sistemi ve beyin yer alır. Beyin Temelli Öğrenmeyi sağlayan süreçler; Çevresel uyarıcıların duyusal bellek aracılığıyla

görsel ve işitsel olarak algılanması,

Dikkat ve tanıma işlevleri ile kısa süreli bellekte tekrar ve kontrol edilerek yorumlanması,



Yorumlandıktan sonra yeniden kodlanarak uzun süreli bellekte saklanması ve

Belli stratejiler kullanarak bilgilerin bulunup yeniden getirilmesi sonucu organizmanın belli bir davranışta bulunması şeklinde özetlenebilir.

12



Bu nedenle öğrenme yaşantıları düzenlenirken; tüm duyulara hitap eden araçlar kullanılarak; öğrencilerin mümkün olduğunca çok duyusunun uyarılması gereklidir. Çocukluktaki ilk öğrenmeler çağrışımsal ilkelere göre gerçekleşmektedir. Özellikle nörolojik düzeyde hücre kümelerinin ve ardışık safhaların oluşumu için “bitişiklik”e ve “tekrar”a ihtiyaç vardır.



Çevresel objeler ve olaylar bir arada sıkça meydana gelirse bunlar hücre kümeleri ve ardışık safhalar biçiminde nörolojik olarak temsil edilirler. Bu durumda ana-babalar ve öğretmenler yaratıcı bir şekilde düzenledikleri uyarıcı bakımından zengin çevrede çocuğun objelerle, olaylarla birbirleriyle ilişki bir şekilde ve sıkça karşılaşmasına denemeler ve alıştırmalar yapmasına ve doğrudan yaşantı kazanmasına fırsatlar vermelidirler.



Yetişkinlerdeki öğrenmeler işe daha içgörüsel ve yaratıcı olan öğrenmelerdir. Yetişkinler daha çok bilişsel öğrenmelere yönelir ve oluşturdukları hücre kümesinde düzenlemeler yaparlar. Bu durum “çocukların büyüklerin minyatürü olmadıkları” görüşü tarafından da desteklenmektedir



Bu durumda ergenlik ve sonrası yaş gruplarının öğretmenleri; öğrencileri daha çok yaratıcılığa yönelten çok yönlü düşünmelerine imkan sağlayan bir öğrenme-öğretme ortamı hazırlamalıdır. Problemlere farklı çözüm yollarının geliştirilebildiği, öğrenilen bilgilerin yeni durumlara uygulanabildiği öğrenme yaşantıları düzenlemelidir.

13



Beynin sağ ve sol yarısı iki farklı türdeki zihinsel etkinlikleri yönetir. Beynimizin sol yarısının vücudun sağ yarısını, sağ yarısının da vücudun sol yarısını yönettiği Eski Mısırlılardan beri bilinmektedir. Bu yarıların hem işlevi hem de işleyişi farklıdır. Beynin sağ ve sol tarafları ameliyatla ayrılsalar, her biri görevini yapmaya devam eder. Ancak her iki yarım küre birlikte uyum içinde çalıştığında sonuç mükemmel olur

Beynin Sağ ve Sol Yarısı



California Üniversitesinden Robert Ornstein öğrencilerin bazılarına beyin dalgalarını ölçen bazı başlıklar taktı. Sonra onların resmi, mektup ve hikâye yazma, matematiksel toplama, renkli blokları düzenleme, mantık kurma, hayal kurma vb. istedi. Ortaya çıkan sonuçlar beynin sol yarısının; mantık, matematik, dil, irdeleme, yazma vb. faaliyetleri, sağ yarısının hayal, renk, müzik, ahenk vb. faaliyetleri yaptığı ortaya çıkmıştır




İnsanlar beynini bazı kısımlarını diğerinden daha baskın kullanma eğilimi içerisinde olurlar. Ornstein’in bu araştırmasında beyinin iki yarısından “zayıf” olanı, kuvvetli olan taraf ile işbirliği içinde çalışmaya uyarıldığı ve teşvik edildiği zaman; sonuçta genel yetenek ve etkide büyük bir artış olduğu ortaya çıktı.




Bu durum beynin standart matematikten farklı çalıştığını

gösterdi.


14



Yani, 1+1=2 misli etkili performans olması gerekirken, beynin bu iki yanının birbirleriyle birlikte çalıştıklarında çoğunlukla 5 ila 10 misli (yani 1+1=5 ila 10 arası bir şey ediyor) daha etkili çalıştığı ortaya çıkmıştır. Bu da eğitimcilerin sadece akademik değil sanat, hayal ve duygularla da ilgilenmesi gerektiğini ortaya koymuştur.




Beynimizin sağ ve sol yarıları en küçük etkinlikte bile birlikte çalışırlar. Beynimizin sağ ve sol kısımları arasındaki iletişimi sağlayan 300 milyon nöron vardır.




Örneğin; Bir müzik dinlerken beynimizin sol yarısı sözleri, sağ yarısı melodiyi algılar. Veriler burada birbirine iletilerek ortak tepki vermemizi sağlamaktadır




Sol Yarı; Mantıksal, matematiksel, analitik ve akademik düşünme bu yarıda gerçekleşir. Konuşma, mantık, dil ve akılcı düşünmenin merkezidir. Çözümleme yapmak, neden-sonuç ilişkisi kurmak, ayrıntıları yakalamak, soyutlama yapmak sol yarının işlevlerindendir.


15



Özgürlük, bağımsızlık, hak, adalet, ilke gibi kavramlar bu soyutlamanın sayesinde gerçekleşir. Sol yarı adım adım düşünür. Kelimelerle ard arda düşündüğü için tümevarımcıdır. Numaraları ve sembolleri iyi anlar. Mantıksal ve matematiksel olarak ustalaşmıştır.




Örneğin; Bir banka soyguncusunun eşkâlini verirken sol beyin yaşını, boyunu, saçını, elmacık kemiklerini teker teker söyler.




Oysa sağ beyin onu bir bütün olarak çizer ve algılar. Bir mimar yapacağı bir yapının şeklini hayal ederken beyninin sağ tarafını kullanır. Bunu proje haline getirirken ölçmeler ve hesaplamalarda ise sol tarafını kullanır.




Sağ Yarı; Sağ yarı sözcükler yerine görüntülerle düşünür. Mantıksallık değil, sezgisellik ön plandadır. Hislerimiz, duygularımız burada anlam kazanır. Aşk, güzellik, bağlılık vb. duygularımız burada anlam kazanır. Resim, ritim, renk ve görüntülerle ilgilenir. Yaratıcı düşünür. Tümdengelimci (holistik)dir.


16



Sağ Yarı; Ayrıntıları değil, genel kalıpları algılar. “Bu kişiyi bir yerden tanıyorum” dediğinizde sağ beyninizi kullanıyorsunuz demektir. Çünkü seziyor ve bütünü hatırlıyorsunuz.




Beynimizin Sol ve Sağ Yarılarının Baskın Özellikleri

SOL YARI (Mantıksal) SAĞ YARI (Hayalperest)

İsimleri hatırlar. Yüzleri hatırlar.

Ayrıntıları görür. Zor ve karmaşık

işlerde verileri adım adım

uygulayarak ve zorlukla ilerler.

Bütünü görür. Zor ve karmaşık

bağlantıları kavrar ve çözer.

Zihinsel ağırlıklıdır. Sezgisel ağırlıklıdır.

Bir defada bir şey düşünür. Aynı anda çok şey düşünür.

Kelimelerle düşünür. Görüntülerle (fotografik)

düşünür

Her şeyi planlar. İşleri oluruna bırakır.

Analitiktir. Yaratıcıdır.

Zamana yönelimlidir. Mekâna yönelimlidir.



Beynimizin Sol ve Sağ Yarılarının Baskın Özellikleri

SOL YARI (Mantıksal) SAĞ YARI (Hayalperest)

Mantık ile hareket eder. Duyguları ile hareket eder.

Yazma ve konuşmayı tercih eder. Çizmeyi ve yapmayı tercih

eder.

Verilerle düşünür Fanteziler ile düşünür.

Dilde odaklanır, konuşma ve yazmayı

sever.

Üslupta odaklanır.

Duygularını kontrol eder. Duygularıyla hareket eder.

Sözlü talimatları daha iyi anlar. Yazılı ve görsel talimatları

sever.

Riskten kaçar. Risk almaktan korkmaz.

Duyguları engeller. Bağımsız ve sanatçı düşünür.



Sağ – Sol Beyin Üstünlüğü Testi

Beynin sağ ve sol loblarından hangisinin daha gelişmiş olduğunu, sözel veya sayısal yeteneklerin tespit edilmesini bu testi yaparak bulabiliriz.

17




A B

1 Okulda iken hangi dersleri

tercih ederdin?

Sayısal dersler Sosyal

dersler

2 Hangi spor dalını tercih

edersin?

Takım halinde

yapılan

Yalnız yapılan

3 Gördüğün rüyayı berrak canlı

olarak hatırlıyor musun?

Nadir veya asla Çoğu zaman

4 Konuşurken Çok az mimik

hareket

Çok mimik ve

hareket




A B

5 Ellerini birleştir. Sağ

başparmağın

Altta mı? Üstte mi?

6 Saatine bakmadan doğru

zamanı tahmin etmeye çalış.

Tahminin 10

dakika içinde

mi?

Tahminin 10

dakika

geçiyorsa

7

Daha çok

İnsanların

ismini mi

hatırlıyorsun?

İnsanların

yüzünü mü

hatırlıyorsun?




A B

8 İki gözün açık olarak bir

kalemi düz bir kenara doğru

tut. Sol gözünü kapat ve

kalemin yer değiştirdi mi,

değiştirmedi mi? Not et,

ondan sonra aynısını sağ

gözünü kapatarak yap ve not

et. Kalemin

Sağ gözünü

kapatınca yer

değiştirdi.

Sol gözünü

kapatınca

yer

değiştirdi.

Not: A lar B lerden fazla ise sol beyin daha hakim-B ler A lardan

fazla ise sağ beyin hakim


Beyin Ve Beslenme

Beyin en fazla enerjiyi öğrenme ve zihinsel etkinlilerin yoğun olarak yaşandığı anlarda tüketir. Beynin temel enerji kaynağı kandır.

Bunun yanı sıra öğrenme ve karar vermeyle ilgili görevlerini en etkili biçimde yerine getirmesi için günde en az 8-12 bardak suya ihtiyacı vardır. Bol su içme alışkanlığının kazanılmaması; kişinin daha iyi öğrenmesini olumsuz yönde etkileyerek onların tembel uyuşuk ve bezgin olmalarına neden olmaktadır.

18


Beyin Ve Beslenme

Susuzluk kandaki su oranının azalması demektir ve kandaki su oranının azalması tuz miktarının yükselmesi anlamına gelir. Bu durum ise tansiyon yükselmesine ve strese neden olmaktadır.

Sonuç olarak su içmenin öğrencilerin öğrenme anında yaşabilecekleri stres düzeyleri üzerinde güçlü ve olumlu bir etkisi vardır.


Beyin Ve Beslenme

Büyük yapraklı yeşil sebzeler soya fasulyesi, balık ve balık yağı, ceviz, badem, fındık, yağsız kırmızı et, tavuk, üzüm, kaysı kiraz ve bal beyin için gerekli enerjiyi sağlayan ve iyi bir öğrenmeye yardımcı olan besinlerdendir.

Yapılan araştırmalarda demir ve çinkonun azalması kandaki hemoglobinin de azalmasına ve beyne yeterince oksijen taşınamamasına neden olarak öğrenmeyi yavaşlatmaktadır.


Beyin Ve Beslenme

Ayrıca doğduktan sonra uzun süre anne sütüyle beslenen çocukların zeka seviyelerinin anne sütüyle beslenmemiş diğer çocuklara oranla daha yüksek olduğunu ortaya koymaktadır.

Beyin ve fonksiyonları için bir diğer önemli enerji kaynağı ise oksijendir. Beyin; üst düzeyde dikkat, yoğun zihinsel çalışmalar ve hastalıkların daha çabuk iyileşmesi için daha kaliteli havaya ihtiyaç duyar.


Beyin Ve Beslenme

Sonuç olarak başarı için mümkünse doğa ile iç içe yaşamak veya ara sıra bol oksijenli kırlara, ormanlara parklara gitmek oldukça faydalıdır.

19


Beyin Temelli Öğrenmenin İlkeleri

Öğrenme ve öğretmeyi etkili hale getirmek için ileri sürülen Beyin temelli öğrenmenin on iki ilkesi şunlardır. Beyin bir paralel işlemcidir, pek çok işlevi aynı

anda yapar.

Öğrenme fizyoloji ile ilgilidir.

Beyin kendisine ulaşan verilere anlam yüklemeye çalışır.



Anlam yükleme örüntüleme (patterning) yoluyla olur.

Duygu ve biliş birbirinden ayrılmaz. Duygular örüntülemede önemli yer tutar.

Beyin parça ve bütünü aynı anda algılar.

Öğrenme hem çevresel algıyı, hem de odaklanmış dikkati içerir.

Öğrenme bilinç ve bilinç dışı süreçleri içerir.



İnsanda iki tip hafıza sistemi vardır.

Olgu ve beceriler doğal uzamsal hafızada yapılandırıldığı zaman en iyi anlar ve hatırlar.

Öğrenme teşvikle (zihni zorlayan etkinliklerle) artar, korkuyla azalır.

Her beyin kendine özgüdür.



Beyin birden fazla eylemi aynı anda gerçekleştirebilir. Düşünce, duygu ve imgeleme vb. farklı işlemler aynı anda ve ahenk içerisinde etkileşimde bulunur. Örneğin birey karşıdan karşıya geçerken; görsel görüntü, biçim, ses, zaman, hız, duygular, fiziksel hareket vb. aynı anda ve ahenkle çalışır.

Beyin bir paralel işlemcidir, pek çok işlevi aynı anda yapar

20



Öğrenme nefes almak kadar doğaldır. Öğrenmeyi engellemek yada kolaylaştırmak mümkündür. Bireyin fizyolojisini etkileyen her şey (örneğin; açlık, susuzluk, ruh hali, hava sıcaklığı, koku, mutluluk vb), öğrenmesini de etkiler.

Öğrenme fizyoloji ile ilgilidir



Beyin kendine ulaşan verilere, çevresinde olup-bitenlere anlam yüklemeye çalışır.

Beyin kendisine ulaşan verilere anlam yüklemeye çalışır



Anlam oluşturma örüntüler yoluyla ve doğuştandır. Örüntüleme, bilginin kategorilendirilmesi ve anlam organizasyonunu anlatır. Beyin bir taraftan kalıpları algılar ve anlam oluşturur, diğer taraftan anlamsız örüntüleri reddeder. Buradaki anlamsız örüntüler, ilişkisiz bilgi parçalarıdır.

Anlam yükleme örüntüleme (patterning) yoluyla olur



Duygular; bilginin depolanmasında ve geri getirilmesinde önemli yer tutar. Duyguların etkisi uzun süre devam eder. Bireyin öğrenmesi; beklenti, önyargı, özsaygı ve sosyal etkileşim ihtiyacı gibi duygulardan etkilenir. Olumlu (sevgi, saygı, barış vb.) duygular öğrenmeyi kolaylaştırırken; olumsuz duygular (korku, tehdit, kaygı vb) duygular da öğrenmeyi olumsuz yönde etkiler

Duygu ve biliş birbirinden ayrılmaz

21



Beyin ayrılmaz bir bütündür ve bütün bölümleri eşzamanlı olarak etkileşim halindedir. Beynin sağ ve sol yarıları arasında önemli farklılıklar vardır. Ama buna rağmen beynin iki yarım küresi arasında yoğun etkileşim vardır.

Beyin, parça ve bütünü aynı anda algılar



Beyin dikkatin yoğunlaştığı bilgileri alırken, dikkat dışındaki ikincil uyaranları da alır. Bunlar sınıftaki yada ekrandaki arka plan renkleri, beden dili, işaretler vb. olabilir. Beyin öğrenme ortamındaki her şeye tepkide bulunabilir.

Öğrenme hem çevresel algıyı, hem de odaklanmış dikkati içerir



Bilinçli öğrenmelerin yanı sıra, çevreden gelen uyarıcılarla farkına varmadan etkileşmesi sonucu bilinçsiz öğrenmeler de oluşur. Farkında olmadan algıladığımız ve bilinçaltında depoladığımız pek çok şey, vereceğimiz kararları ve öğrenme biçimimizi etkileyebilir.

Öğrenme bilinç ve bilinç dışı süreçleri içerir



Bunlar doğal uzamsal ve ezbersel mekanik bellek sistemleridir. Doğal uzamsal bellek; prova ve tekrar gerektirmeyen, anlık deneyimlerin kaydedilmesini sağlayan otobiyografik yada sürekli bellektir. Ezbersel mekanik bellek; sadece bilgi boyutunda olguların ezberlendiği bellektir. Örneğin isimleri, yerlerin, tarihlerin,çarpım tablosunun vb. ezberlenmesi hep bu bellekte gerçekleşir

İnsanda iki tip hafıza sistemi vardır

22



Doğal uzamsal bellek; prova ve tekrar gerektirmeyen, anlık deneyimlerin kaydedilmesini sağlayan otobiyografik yada sürekli bellektir. Dilin öğrenilmesi, sosyal becerilerin öğrenilmesi vb. hep bu bellekte oluşturulur. Zengin öğrenme ortamları ve bol etkileşimli yaşantılar bu anlama ve hatırlamada önemli yer tutar.

Olgu ve beceriler doğal uzamsal hafızada yapılandırıldığı zaman, en iyi anlar ve hatırlar



Öğrenme olumlu ortamlarla, olumu duygularla ve zihni zorlayan etkinliklerle artar. Kaygı, korku, heyecan vb. durumlarda azalır.

Öğrenme teşvikle artar ,korkuyla azalır



Her beynin; Algılama, örgütleme ve anlamlandırma süreçleri birbirinden ayrıdır. Temel duyular ve duyguları kapsayan aynı beyin sistemine sahip olsak bile, her beyinde bu sistem farklı çalışır. Bu nedenle öğrenme bireyden bireye farklılık gösterir.

Her beyin kendine özgüdür


Beyin Temelli Öğrenmenin Özellikleri

BTÖ’de bireysel farklılıklar önemlidir. Her beyin ancak parmak izi kadar birbirine benzer. Bu benzersizlik bireyin öğrenme ve anlama şekline yansır. Bu nedenle öğretimde bireysel farklılıklar dikkate alınmalıdır.

BTÖ anlamlı öğrenmedir. Bireyin karşılaştığı

uyaranlar rastgele ve düzensiz bilgi yığınları şeklinde değil, örgütlü, örüntülü ve bütüncül olarak organize etmesini hedefler.

23



BTÖ’de duygular önemlidir. Heyecan, merak, duygusallık, tehdit, korku, şiddet ve stres öğrenmeyi etkiler.

BTÖ’de duyular önemlidir. Özellikle okul ortamlarında gerçekleştirilen planlı öğretim faaliyetlerinde öğrenenin mümkün olduğunca çok duyu organına etki eden uyaranlar kullanılmalıdır.



BTÖ’de uyaranların sadeliği önemlidir. Uyaranların belirli bir bütünlük ve öğrenenin anlayabileceği bir sadelik içerisinde sunulması gerekir.



BTÖ’de çeşitlilik ve farklılıklar önemlidir. Problemlerin değişik çözüm yolları gösterilmeli, bir konunun değişik yönleri olabileceği ortaya konulmalı, bit konuda birden fazla doğru olabileceği gerçeği dikkate alınmalıdır.

Bu sadece siyah-beyaz bir dünya yerine, sonsuz renk olduğu anlayışını gerektirir. Bir konu değişik yollarla öğrenilmeli yada bireyin kendi yolunu bulması sağlanmalıdır.



BTÖ gerçek yaşamla bağlantı kurmayı gerektirir. Bir konu ne kadar hayati ise, beyin o konuya o kadar çok ilgi duyacak ve iyi öğrenecektir.

İnsanların en iyi öğrendikleri konuların hayatta kalma ile ilgili konular olduğu hatırlanırsa, öğrenilecek konunun hayatla ilişkisinin kurulmasının öğrenmeyi ne derece etkileyeceği daha iyi anlaşılacaktır.

24



BTÖ bütüncül bir öğrenmedir. Bu nedenle tematik bir öğrenme anlayışı gerektirir. Bir temanın tüm alanlarla ilişkisi kurulmalıdır. Bunun için disiplinler arası öğretim programları geliştirilmeli ve kullanılmalıdır.


Beyin Temelli Öğrenmede Öğretmenin Rolü

Eğitim faaliyetlerinde tehditten uzak bir ortam.

Öğrenme yaşantılarında anlamlı bir içerik

Öğrenen kişiye değişik öğrenme yöntem, araç ve sürelerinin tanındığı seçenekli bir öğrenme yaşantısı

Öğrenen kişinin ihtiyaç duyduğu kadar zamanın sağlanması

Öğrenme sürecinde zenginleştirilmiş bir çevre


Beyin Temelli Öğrenmede Öğretmenin Rolü

Problem çözme, açıklama ve yeni ürün oluşturmada, birlikte çalışma imkânı

Öğrenen bireyin eksikliklerini tamamlamaya yönelik anında verilmiş geri bildirim

Öğrenilen bilgilerin gerçek yaşama koşullarına uygulanması

25


Beyin Temelli Öğrenmede Öğrencinin Rolü

BTÖ yaşantılarının gerçekleştirilmesinde öğrenci aktif olmalıdır.

Öğrenmelerini oluştururken mümkün olduğunca çok duyu organını kullanmayı alışkanlık haline getirmelidir.

Bunun için doğal gözlemlere ağırlık vermeli, iyi bir dinleyici olmalı, çizim, maket ve modeller yaparak devinimsel hedeflerini gerçekleştirmelidir.



Öğrendiği konunun gerçek hayatta nasıl uygulanabileceği ile ilgili arayışlar içinde olmalıdır.

Problemlerin çözümünde bir çözüm yolu ile yetinmemeli, değişik çözüm yolları aranmalı ve uygulama alışkanlığı edinmelidir.



Öğrendiği konuyu değişik araçlarla pekiştirmelidir. Öğrenilen bir konu ile ilgili bir dramatizasyon gerçekleştirme ve bir oyun sergileme, bir müzik parçası oluşturma, şiir yazma ve resim yapma yollarını da denemelidir.

Bilgilerini ve deneyimlerini çevresindeki insanlarla paylaşmalı, tartışmalı ve çevresindekilerin görüşlerinden yararlanmalıdır.



Bireysel farklılıklara önem vermeli, farklı görüş ve düşüncelerin bireylerin beyinlerinin benzersizliklerinden kaynaklandığını, bunun doğal olduğunu anlamalı, bu farklılıkları dışlamak yerine hoş karşılamalı ve bunlardan yararlanma yoluna gitmelidir.

26


Uygulamada Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Duygusal İyilik ve Güvenli Ortam; Aşırı yoğun duygular öğrenme ve düşünmeyi olumsuz yönde etkiler, bunun tersi de doğrudur. Bede, Hareket ve Beyin: Bedenimize ne aldığımız ve onunla neler yaptığımız öğrenmemizi doğrudan etkilemektedir. Beden, zihin ve duygular arasında bir ilişki vardır. Beslenme, uyku ve fiziksel hareket beynin sağlığını, işlevlerini ve öğrenmesini doğrudan etkilemektedir.



İlinti Kurma ve Seçenekler; Beyin önceki bilgilerle yada deneyimlerle ilintili ve anlamlı bilgileri daha kolay anımsar. Beyin kullanılacak bilginin önemli ve gelecekte kullanılabilir olmasını istemektedir. Böylece bilgiler bir örüntü halinde daha kalıcı olarak saklanabilir



Zaman, Zaman ve Daha Fazla Zaman; Zaman ve yönetimi başarımızda önemli bir rol oynar. Zaman ile ilgili üş nokta üzerinde durulmaktadır. Birincisi; öğrenme görevleri için ayrılan zaman, İkincisi; daha fazla zamana duyulan gereksinim ve Üçüncüsü; öğrenme için en uygun zaman ile ilgilidir. Dikkat süresi yaşa bağlı olarak değişir.



Beyin için zenginleştirme; Araştırmalar ortamın, beyin gelişimi üzerinde etkisinin olduğunu göstermektedir. Ortam ve uyarıcılar zenginleştirildiğinde, beyinde yeni bağlantılar kurulabilmektedir.

27



Değerlendirme; BTÖ yaklaşımına göre yapılan değerlendirmede, öğrencinin kazandığı bilgi ve becerilerle “ne” yapabildiği önem kazanmaya başlamıştır. Bu da ölçme ve değerlendirmede otantik yaklaşımı zorunlu kılmaktadır.



İşbirliği; İnsan beyni sosyaldir. İnsanlar diğerleri ile işbirliği kurarak daha iyi öğrenirler. İşbirliği; birey-okul-çevre arasında kurulması gereken önemli bir beceridir.


Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımının Avantajları

BTÖ yaklaşımı insanın doğasının bir yansıması ve biyolojik yapısına uygun bir anlayışa sahiptir.

Bireyin doğasında var olan potansiyelin ortaya çıkarılmasına büyük oranda imkan sağlar.

Anlamlı öğrenmeler oluşturulmasına hizmet eder.

Öğrenme merkezli öğrenme ortamları oluşturmayı kolaylaştırır.


Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımının Avantajları

Derinlemesine öğrenmenin oluşumunu sağlar.

Zevkli öğrenme yaşantıları oluşturmayı kolaylaştırır.

Öğrenmenin okul dışında da devam etmesini sağlar.

Öğrenilen bilgilerin yeni öğrenmeler ve farklı alanlara transfer edilmesine imkân verir.

28


Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımında Karşılaşılan Güçlükler

Bütünleştirilmiş öğretim programının kullanılması, farklı branşlarda birden çok öğretmenin aynı anda çalışmasını gerektirebilir.

BTÖ bu yaklaşımı iyi bilen öğretmenlerce uygulanabilir. Bu nedenle özellikle ülkemiz koşullarında öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının iyi yetiştirilmesi gerekmektedir.



Görsel ve işitsel öğelerin kullanılmasını gerektirdiğinden, öğretim ortamında bilgisayar, poster, resim, tablo, şablon, grafik, model vb. ders araç-gereçleri bulundurulması gerekir.

Öğrencilerin öğrendikleri konularla ilgili uyun ortamlara ihtiyaç vardır.



Öğrenilen konunun günlük yaşamda kullanılmasının gerekmesi, öğrenme etkinliklerinin sınıf dışına çıkarılmasını gerektirir. Bu aslında olumlu bir durumdur. Ancak öğretmenlerin bu uygulamaları takip etme güçlükleri yaşanabilir.


Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımının Uygulama Basamakları

Ders

Öğrenme Alanı

Kazanımlar

Araç - Gereçler

29



Giriş Etkinlikleri

Rahatlama Etkinlikleri

Slogan Oluşturma

Bilişsel Hazırlık

Duygusal Hazırlık



İşleniş (Anlamlandırma Ve Örüntüleme)

Mevcut Bilgilerin Tespiti

Teni Bilgileri Öğrenme Etkinlikleri

Aktif Süreçleme ve Derinleştirme

Öğrenci öğrenmeleri hakkında özdeğerlendirme

NE ÖĞRENDİK ?

Beyin ve Öğrenme Beyin Temelli Öğrenme Nedir? Öğrenme Beyinde Nasıl Oluşur? Beyin Ve Beslenme Beyin Temelli Öğrenmenin İlkeleri Beyin Temelli Öğrenmenin Özellikleri Beyin Temelli Öğrenmede Öğretmenin Rolü

NE ÖĞRENDİK ?

Beyin Temelli Öğrenmede Öğrencinin Rolü Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımının

Uygulanmasında Dikkat edilmesi Gereken Noktalar

Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımının Avantajları Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımında

Karşılaşılan Güçlükler Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımının Uygulama

Basamakları

30

TEŞEKKÜRLER

Yrd. Doç. Dr. İsmail GELEN

Documents

NEportal.uzem.omu.edu.tr/dersler/2014-2015/PF/pf002/pf002... · 2015-03-06 · 4 EYİN TEMELLİ ÖĞRENME eyin ve Öğrenme Dolayısıyla bu kayıp bir şey ifade etmez. Günde 10000