2015 Lect 01 Intro & Magma.pdf

7/23/2019 2015 Lect 01 Intro & Magma.pdf

http://slidepdf.com/reader/full/2015-lect-01-intro-magmapdf 1/20

Thạch học 11/11/2015

Đinh Quang Sang 1

Đinh Quang Sang @ 2015

Khoa Địa chấtTrường ĐH Dầu KhíEmail: [email protected]

THẠCH HỌC (Rocks)

KháiKhái niệmniệm vềvề đáđáĐá là một tập hợp nhiều khoáng vật

hay một khoáng vật là một bộ phậnchủ yếu cấu tạo nên lớp vỏ trái đất.

►đá đơn khoáng

►đá đa khoáng

Khoáng vật tạo đá chiếm > 5%, gọi làkhoáng vật chính, < 5% là khoángvật thứ yếu, không phổ biến khoángvật phụ.

Khi nghiên cứu về đá, cần xét thànhphần khoáng vật , kiến trúc, cấu tạo ,thế nằm của đá vì chúng phản ánhđiều kiện thành tạo của đá.




Đinh Quang Sang 2

CHU TRÌNHCHU TRÌNH ĐÁĐÁ

CácCác đặcđặc trưngtrưng cơcơ bảnbản củacủa đáđábaobao gồmgồm::

►► ThànhThành phần phần khoángkhoáng vật vật :: chỉchỉ sự sự cócó mặtmặt cáccác khoángkhoáng vậtvậttrongtrong đáđá vàvà tỷtỷ lệlệ hàmhàm lượnglượng củacủa chúngchúng..

►► Kiến Kiến trúctrúc:: làlà mứcmức độđộ kếtkết tinhtinh,, kíchkích thướcthước tuyệttuyệt đốiđối,, tươngtươngđốiđối vàvà hìnhhình dạngdạng cáccác hạthạt khoángkhoáng vậtvật tạotạo đáđá..

Ví Ví dụ dụ :: kiếnkiến trúctrúc toàntoàn tinhtinh,, kiếnkiến trúctrúc vivi tinhtinh,, kiếnkiến trúctrúc thủythủytinhtinh,…,…

►► Cấu Cấu tạo tạo :: làlà vịvị trí trí tươngtương quanquan giữagiữa cáccác thànhthành phầnphần khoángkhoángvậtvật tạotạo đáđá vàvà cáchcách thứcthức sắpsắp xếpxếp củacủa chúngchúng vềvề mặtmặt khôngkhônggiangian..

Ví Ví dụ dụ :: cấucấu tạotạo đặcđặc,, cấucấu tạotạo xốpxốp,, cấucấu tạotạo dảidải..►► Thế Thế nằm nằm :: làlà hìnhhình dạngdạng củacủa vậtvật thể thể tạotạo nênnên đáđá trongtrong vỏvỏ tráitrái

đấtđất.. Ví Ví dụ dụ :: vỉavỉa,, mạchmạch,, thể thể nấmnấm,….,….




Đinh Quang Sang 3

Ý nghĩa của việc n/c các đặc trưng Ý nghĩa của việc n/c các đặc trưng►► NghiênNghiên cứucứu cáccác đặcđặc trưngtrưng thànhthành phần phần khoángkhoáng vật vật ,, kiến kiến

trúctrúc,, cấu cấu tạo tạo ,, thế thế nằm nằm củacủa đáđá nhằmnhằm giúpgiúp tata xácxác địnhđịnh đượcđượctêntên đáđá,, loạiloại đáđá,, điềuđiều kiệnkiện hìnhhình thànhthành vàvà tồntồn tạitại củacủa đáđá từ từ đóđó đánhđánh giágiá đượcđược khảkhả năngnăng ứngứng dụngdụng trongtrong hoạthoạt độngđộng củacủaconcon ngườingười..

Các loại đá chínhCác loại đá chính

►►ĐáĐá magmamagma

►►ĐáĐá trầmtrầm tíchtích

►►ĐáĐá biếnbiến chấtchất




Đinh Quang Sang 4

ĐáĐá magma (4magma (4--13)13)►► QuáQuá trìnhtrình hìnhhình thànhthành (2)(2)

►► PhânPhân LoạiLoại TheoTheo hàmhàm lượnglượng SiOSiO22

HàmHàm lượnglượng trungtrung bìnhbình củacủacáccác khoángkhoáng vậtvật tạotạo đáđámagmamagma

►► Thế Thế nằmnằm►► KhoángKhoáng vậtvật củacủa đáđá

magmamagma

►► KiếnKiến trúctrúc đáđá magmamagma (2)(2)

►► CấuCấu tạotạo đáđá magmamagma (2)(2)

QuáQuá trìnhtrình hìnhhình thànhthành magmamagma

►► DungDung dịchdịch magmamagma làlà ddddsilicatsilicat nóngnóng chảychảy đượcđượchìnhhình thànhthành trongtrong lònglòng đấtđấttạitại nhữngnhững nơinơi gọigọi làlà lòlòmagmamagma cócó chứachứa hầuhầu hếthết

tấttất cảcả cáccác nguyênnguyên tố tố ,, kể kể cảcả cáccác chấtchất dễdễ baybay hơihơi vàvàhơihơi nướcnước..

►► DungDung dịchdịch magmamagma đượcđượcphátphát sinhsinh dodo tạitại đóđó nhiệtnhiệtđộđộ tăngtăng lênlên độtđột ngộtngột (do(docáccác lòlò phảnphản ứngứng hạthạt nhânnhânhoặchoặc dodo haihai mảngmảng vavachạmchạm nhaunhau).).

►► LòLò magmamagma xuấtxuất hiệnhiện ởở độđộsâusâu 5050--150km.150km.




Đinh Quang Sang 5

QuáQuá trìnhtrình hìnhhình thànhthành magmamagma

►►DungDung dịchdịch magmamagmasinhsinh rara trongtrong lònglòngđấtđất tạitại nhữngnhững nơinơi gọigọilàlà lòlò magma (magmamagma (magmachamber),chamber), điđi lênlên(rising),(rising), nguộinguội lạnhlạnh,,

đôngđông cứngcứng tạotạo thànhthànhđáđá magmamagma

Phân LoạiPhân Loại

►►XâmXâm nhậpnhập:: NôngNông

SâuSâu (3(3--5km)5km)

DạngDạng mạchmạch((nôngnông hayhay sâusâu làlà phản phản ánhánh quaqua mức mức độ độ kết kết tinhtinh,, kíchkích thước thước hạt hạt khoángkhoáng vật vật ))

►►PhunPhun tràotrào:: KiểuKiểu cổcổ KiểuKiểu mớimới

((Cổ Cổ hayhay mới mới phản phản ánhánh thôngthông quaquacấu cấu tạo tạo của của đá đá ,, mức mức độ độ phongphonghóahóa đá đá ))




Đinh Quang Sang 6

Phân loại đáPhân loại đá theo hàm lượng SiOtheo hàm lượng SiO22

►►TrongTrong quáquá trìnhtrình phân phân loạiloại theotheo hàmhàm lượnglượng hóahóa họchọc,, hàmhàmlượnglượng %% củacủa oxitoxit silicsilic trongtrong đáđá đượcđược coicoi làlà chỉchỉ sốsố vềvề độđộaxitaxit, do, do vậyvậy mớimới cócó nhữngnhững từtừ nhưnhư ""đáđá axitaxit"" tứctức giàugiàuSiOSiO22 vàvà ""đáđá bazơ bazơ "" giàugiàu hợphợp phần phần bazơ bazơ ((CaOCaO,, MgOMgO,,FeOFeO)) vàvà tươngtương ứngứng làlà nghèonghèo silicsilic..

►►HiệnHiện naynay theotheo hàmhàm lượnglượng củacủa silicsilic cáccác đáđá magmamagma đượcđượcchiachia thànhthành cáccác nhómnhóm sausau::NhómNhóm đá đá HàmHàm lượng lượng SiOSiO22 (% wt )(% wt )

SiêuSiêu bazơbazơ ((UltrabasicUltrabasic)) <45<45 BazơBazơ 4545 -- 5252 TrungTrung tínhtính 5252 -- 6565 Axit Axit 6565 -- 7575 SiêuSiêu axitaxit trêntrên 7575

HàmHàm lượnglượng trungtrung bìnhbình củacủa cáccáckhoángkhoáng vậtvật tạotạo đáđá magmamagma

►► KhoángKhoáng vật vật HàmHàm lượng lượng trungtrung bìnhbình(%(% trọng trọng lượng lượng ))

FeldsparFeldspar 5959

ThạchThạch anhanh 1212 Amphibol Amphibol vàvà pyroxenpyroxen 1717

MicaMica 44

CácCác khoángkhoáng vậtvật còncòn lạilại 88




Đinh Quang Sang 7

Thế Thế nằmnằm►►ĐáĐá xâmxâm nhậpnhập

DạngDạng nềnnền DạngDạng nấmnấm DạngDạng lớplớp,, dạngdạng

mạchmạch

►►ĐáĐá phunphun tràotrào

DạngDạng lớplớp phủphủ DạngDạng dòngdòng chảychảy DạngDạng vòmvòm

Thế nằm đá xâm nhậpThế nằm đá xâm nhập

►►Dạng nềnDạng nền -- batholithbatholith




Đinh Quang Sang 8

Thế nằm đá xâm nhậpThế nằm đá xâm nhập►►Thế nằm đá xâmThế nằm đá xâm

nhập dạng mạchnhập dạng mạch((dykedyke), dạng lớp), dạng lớp((sillsill), dạng nấm), dạng nấm((laccolithlaccolith))


►►ĐáĐá basaltbasalt xiênxiêncắtcắt đáđá trầmtrầm tíchtíchtiềntiền CambriCambri – –dạngdạng mạchmạch




Đinh Quang Sang 9


►►Đá magma xâmĐá magma xâmnhập dạng lớpnhập dạng lớp

Thế Thế nằmnằm đáđá xâmxâm nhậpnhập

►►KhốiKhốimagmamagma

pegmatitpegmatit((màumàu xámxámtrắngtrắng,, bênbêndướidưới)) xâmxâmnhậpnhập vàovàođáđá gneissgneiss




Đinh Quang Sang 10

Thế nằm đá phun tràoThế nằm đá phun trào

►►Dạng vòmDạng vòm – – vòm núi lửa đang hoạt độngvòm núi lửa đang hoạt động


►►Dạng lớp phủ, khi magma phun theo dạng đứt gãyDạng lớp phủ, khi magma phun theo dạng đứt gãykéo dài và phủ trên diện rộngkéo dài và phủ trên diện rộng




Đinh Quang Sang 11


►►Dạng dòng chảyDạng dòng chảy


►►Dạng dòng chảyDạng dòng chảy




Đinh Quang Sang 12

Khoáng vậtKhoáng vật của đá magmacủa đá magma►►ĐaĐa số số cáccác đáđá magmamagma làlà dodo silicatsilicat tạotạo

nênnên..

►►ĐặcĐặc điểmđiểm HầuHầu hếthết cócó liênliên kếtkết cộngcộng hoáhoá trịtrị bềnbền vữngvững ĐượcĐược thànhthành tạotạo ởở điềuđiều kiệnkiện nhiệtnhiệt độđộ caocao,, ápáp

suấtsuất lớnlớn KémKém bềnbền vữngvững trongtrong điềuđiều kiệnkiện môimôi trườngtrường tự tự

nhiênnhiên

Phun trào

Xâm nhậpFrom Press & Siever1994

Khoáng vậtKhoáng vật của đá magmacủa đá magma




Đinh Quang Sang 13

Khoáng vậtKhoáng vật của đá magmacủa đá magma►►CácCác khoángkhoáng vậtvật tạotạo đáđá chínhchính chiếmchiếm đếnđến 99%99%

thànhthành phầnphần chungchung củacủa đáđá magma,magma, làlà nhữngnhữngkhoángkhoáng vậtvật sausau::

khoángkhoáng vật vật sángsáng màumàu ((thạchthạch anhanh, Feldspar, …);, Feldspar, …);

khoángkhoáng vật vật sẫm sẫm màumàu ((cáccác khoángkhoáng vậtvật chứachứa sắtsắt,,manhemanhe như như olivinolivin,, pyroxenpyroxen,, Amphibol Amphibol,, biotitbiotit).).

Việc Việc phânphân chiachia cáccác khoángkhoáng vậtvật thànhthành haihai nhómnhómtheotheo màumàu quanquan sátsát đượcđược bằngbằng mắtmắt thườngthường cócó ýýnghĩanghĩa lớnlớn vàvà nónó phảnphản ánhánh thànhthành phầnphần hóahóa họchọc củacủachúngchúng..

Khoáng vậtKhoáng vật của đá magmacủa đá magma

►►Thành phầnThành phầnkhoáng vật của đákhoáng vật của đábasalt soi dướibasalt soi dưới

kính hiển vi. Trongkính hiển vi. Trongđá có chứa nhiềuđá có chứa nhiềukhoáng vật kháckhoáng vật khácnhaunhau




Đinh Quang Sang 14

Kiến trúcKiến trúc đá magmađá magma►► DựaDựa vàovào mứcmức độđộ kếtkết tinhtinh củacủa tinhtinhthể thể chiachia kiếnkiến trúctrúc củacủa đáđá magmamagma raracáccác loạiloại sausau:: Kiến Kiến trúctrúc toàntoàn tinhtinh:.:. KiếnKiến trúctrúc toàntoàn tinhtinh

đặcđặc trưngtrưng chocho đáđá magmamagma xâmxâm nhậpnhập sâusâunhưnhư:: granitgranit,, gabrogabro. (. (cócó thờithời giangian kếtkếttinhtinh))

Kiến Kiến trúctrúc porfia porfia:: chỉchỉ thấythấy đượcđược bằng bằngmắtmắt thườngthườngmộtmột sốsố tinhtinh thểthể lớnlớn rảirải rácráctrêntrên nềnnền tinhtinh thểthể rấtrất nhỏnhỏ.. KiếnKiến trúctrúc pocfia pocfia đặcđặc trưngtrưng chocho đáđá mạchmạch..

Kiến Kiến trúctrúc ẩnẩn tinhtinh:: toàntoàn bộ bộ nềnnền đáđá gồmgồmnhữngnhững tinhtinh thểthể rấtrất nhỏnhỏ,, mắtmắt thườngthườngkhôngkhông nhìnnhìn thấythấy đượcđược,, muốnmuốn xácxác địnhđịnhchúngchúng phải phải dùngdùng kínhkính hiểnhiển vi.vi. ĐặcĐặc trưngtrưngchocho đáđá phun phun tràotrào..

Kiến Kiến trúctrúc thủythủy tinhtinh:: cáccác khoángkhoáng vậtvật cócóthểthể coicoi nhưnhư hoànhoàn toàntoàn khôngkhông kếtkết tinhtinh,,khôngkhông cócó hìnhhình dạngdạng bên bên ngoàingoài.. ĐặcĐặctrưngtrưng chocho cáccác loạiloại trotro,, bụi bụi núinúi lửalửa..

Kiến trúcKiến trúc đá magmađá magma►►DựaDựa vàovào kíchkích thướcthước hạthạt

kiếnkiến trúctrúc hạthạt lớnlớn: > 5mm: > 5mm

kiếnkiến trúctrúc hạthạt vừavừa: 5: 5 -- 2mm2mm

kiếnkiến trúctrúc hạthạt nhỏnhỏ: 2: 2 -- 0,2mm0,2mm

kiếnkiến trúctrúc hạthạt mịnmịn: < 0,2mm: < 0,2mm►►DựaDựa vàovào mứcmức độđộ đồngđồng đềuđều củacủa kíchkích thướcthước

hạthạt kiếnkiến trúctrúc hạthạt đềuđều:: cáccác hạthạt ởở trongtrong đáđá cócó kíchkích

thướcthước gầngần như như nhaunhau

kiếnkiến trúctrúc hạthạt khôngkhông đềuđều:: trongtrong đáđá cáccác hạthạt cócókíchkích thướcthước lớnlớn,, nhỏnhỏ kháckhác nhaunhau..




Đinh Quang Sang 15

CấuCấu tạotạo đáđá magmamagma►►Dựa Dựa vàovào định định hướng hướng của của khoángkhoáng vật vật trongtrong

đá đá CấuCấu tạotạo khốikhối ((cấucấu tạotạo đồngđồng nhấtnhất):): làlà loạiloại cấucấu

tạotạo theotheo bấtbất kỳkỳ hướnghướng nàonào trongtrong đáđá,, cáccáckhoángkhoáng vậtvật cũngcũng phátphát triểntriển như như nhaunhau..

CấuCấu tạotạo dòngdòng ((cấucấu tạotạo dảidải):): làlà loạiloại cấucấu tạotạo màmàcáccác khoángkhoáng vậtvật trongtrong đáđá tậptập hợphợp thànhthành dảidải theotheo

hướnghướng chuyểnchuyển độngđộng củacủa dòngdòng dungdung nhamnhammagma.magma.

CấuCấu tạotạo đáđá magmamagma

►►Dựa Dựa vàovào mức mức độ độ hổng hổng của của đá đá CCấu ấu tạo tạo đặc đặc xítxít:: làlà cấucấu tạotạo trongtrong đáđá khôngkhông cócó

lỗlỗ hổnghổng,, cáccác khoángkhoáng vậtvật đượcđược chènchèn xítxít nhaunhau..

Cấu Cấu tạo tạo lỗ lỗ hổng hổng :: trongtrong đáđá tồntồn tạitại cáccác lỗlỗ hổnghổng Cấu Cấu tạo tạo hạnh hạnh nhânnhân:: cáccác lỗlỗ hổnghổng trongtrong đáđá đượcđược

lấplấp đầyđầy bằngbằng cáccác khoángkhoáng vậtvật thứ thứ sinhsinh như như ::thạchthạch anhanh,, cloritclorit, opal,, opal, calcitcalcit,…,…




Đinh Quang Sang 16

Kiến trúcKiến trúc – – cấu tạocấu tạo đá magmađá magma

►► Kiến trúc toàn tinhKiến trúc toàn tinh►► Cấu tạo khối chặt xítCấu tạo khối chặt xít – – các khoáng vật sắp xếp hổn độn,các khoáng vật sắp xếp hổn độn,

không có sự định hướngkhông có sự định hướng


►►ĐáĐá granodioritgranodiorit,, kiếnkiếntrúctrúc porfiaporfia:: cáccác KVKVfeldsparfeldspar hạthạt lớnlớn

nằmnằm trêntrên nềnnềnkhoángkhoáng vậtvật hạthạt nhỏnhỏhơnhơn – – cấucấu tạotạo khốikhối..




Đinh Quang Sang 17


►►PegmatitPegmatit vàvà granitgranit (magma acid)(magma acid) toàntoàn tinhtinh,, cấucấutạotạo khốikhối,, hạthạt lớnlớn..


►►GabroGabro đáđá xâmxâmnhậpnhập,, thànhthành phầnphầnbazơbazơ..

►►KếtKết tinhtinh toàntoàn tinhtinh,,hạthạt vừavừa

►►CấuCấu tạotạo khốikhối




Đinh Quang Sang 18

Kiến trúcKiến trúc – – cấu tạocấu tạo đá magmađá magma►►DacitDacit,, đáđá phunphun

tràotrào,, thànhthành phầnphầntrungtrung giangian giữagiữaRyolitRyolit vàvà andesitandesit

►►KiếnKiến trúctrúc porfiaporfia

►►CấuCấu tạotạo khốikhối


►► Obsidian, đá vỏ chai, kiến trúc thuỷ tinh (không kết tinh),Obsidian, đá vỏ chai, kiến trúc thuỷ tinh (không kết tinh),cấu tạo hoa tuyết, hạnh nhâncấu tạo hoa tuyết, hạnh nhân -- khối chặt sít.khối chặt sít.




Đinh Quang Sang 19


►►Đá basalt cấu tạoĐá basalt cấu tạolổ rỗng, kiến trúclổ rỗng, kiến trúcthuỷ tinhthuỷ tinh


►►RhyolitRhyolit,, đáđá phunphuntràotrào axitaxit,, kiếnkiếntrúctrúc ẩnẩn tinhtinh,, cấucấu

tạotạo khốikhối chặtchặt sítsít..




KiếnKiến trúctrúc – – cấucấu tạotạo đáđá magmamagma►►Pumice, đá bọt,Pumice, đá bọt,

đá magma phunđá magma phuntrào thành phầntrào thành phầnaxitaxit – – trung tính,trung tính,

►►Cấu tạo lổ rỗngCấu tạo lổ rỗng►►Kiến trúc thuỷKiến trúc thuỷ

tinhtinh►►Không chìm trongKhông chìm trong

nướcnước

Documents

2015 Lect 01 Intro & Magma.pdf