Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων

Προτάσεις και επισημάνσεις στο τελικό κείμενο του νέου εθνικού σχεδίου διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ)

ΑΡΧΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ Το τελικό κείμενο του ΕΣΔΑ σημαδεύεται από δύο, κομβικής σημασίας, επιλογές, οι οποίες αν δεν αναιρεθούν θα δυσκολέψουν σοβαρά την υλοποίηση ενός μοντέλου διαχείρισης των αποβλήτων με κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό όφελος. Αναφερόμαστε:

Στην υιοθέτηση της, νεοφιλελεύθερης «κοπής», επιλογής της ιδιωτικοποίησης μιας λειτουργίας με καθαρά δημόσιο χαρακτήρα.

Στη συντήρηση των ανεπαρκειών και των παραλείψεων της οδηγίας 2008/98/ΕΚ και του ν. 4042/2012.

Η εκτίμηση αυτή τεκμηριώνεται:

Ως προς το πρώτο σημείο, από την αντιμετώπιση της διαχείρισης των αποβλήτων σαν μιας κλασικής οικονομικής δραστηριότητας, απ’ όπου και απορρέει η παραπομπή στη στρατηγική «Ευρώπη 2020», στις ΣΔΙΤ, στην «αξιοποίηση» ιδιωτικών κεφαλαίων και η συνεχής επίκληση της επιχειρηματικότητας.

Ως προς το δεύτερο σημείο, από τη συντήρηση μιας ορισμένης ερμηνείας της ιεράρχησης της διαχείρισης, από την προτίμηση στη γενική έννοια της ανάκτησης, αντί της προδιαλογής υλικών, από την ενθάρρυνση της μηχανικής επεξεργασίας σύμμεικτων και των πρακτικών ενεργειακής αξιοποίησης των αποβλήτων. Την ίδια στιγμή, που ακόμη και η ίδια η ΕΕ αναθεωρεί, προς το αυστηρότερο, την οδηγία 2008/98/ΕΚ.

Α. ΠΡΟΟΙΜΙΟ Σημειώνουμε σαν πολύ θετικό γεγονός την επισήμανση, που αφορά στους ΠΕΣΔΑ: «οι στόχοι που καθορίζονται στα ΠΕΣΔΑ θα πρέπει κατ’ ελάχιστον να είναι σε συμφωνία με τους αντίστοιχους ποσοστιαίους στόχους του ΕΣΔΑ, ενώ μπορούν να τεθούν και πιο φιλόδοξοι στόχοι σε επίπεδο Περιφέρειας ανάλογα με τις ανάγκες, τα χαρακτηριστικά και τη στρατηγική της». Κάτι αντίστοιχο θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε και για τον ΕΣΔΑ, που μπορεί, κάλλιστα, να είναι πιο φιλόδοξος στους στόχους και να αίρει τις αδυναμίες και παραλείψεις, τόσο της οδηγίας 2008/98/ΕΚ, όσο και του ν. 4042/2012. Β. ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Στην ενότητα «Πολιτική - στρατηγικές διαχείρισης αποβλήτων» οι παρατηρήσεις μας αφορούν στα εξής ζητήματα: 1. Απαλοιφή των αναφορών, που παραπέμπουν στην ιδιωτικοποίηση, άμεση ή έμμεση, της

διαχείρισης των αποβλήτων. 2. Αποσαφήνιση του κεντρικού ρόλου της πολιτείας και της αυτοδιοίκησης πρώτου και

δεύτερου βαθμού, στο σχεδιασμό και στην υλοποίηση της διαχείρισης των αποβλήτων.

3. Εισαγωγή, με δεσμευτικό τρόπο, της υποχρέωσης των δήμων να εκπονούν και να υλοποιούν τοπικά σχέδια διαχείρισης αποβλήτων, συμπληρωματικά στους εθνικούς και περιφερειακούς σχεδιασμούς.

4. Στο πλαίσιο αυτό, διασφάλιση των αρμοδιοτήτων των δήμων, ώστε να μπορούν να υλοποιούν όλο το φάσμα των δράσεων των τοπικών σχεδίων διαχείρισης, συμπεριλαμβανομένης της απρόσκοπτης διάθεσης των ανακτήσιμων υλικών.

5. Συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για τα ειδικά εθνικά σχέδια για τα επικίνδυνα απόβλητα και για τα επικίνδυνα απόβλητα υγειονομικών μονάδων, εξειδίκευση δράσεων και υποδομών, που θα ενσωματωθούν στα, υπό αναθεώρηση, περιφερειακά σχέδια (ΠΕΣΔΑ).

6. Δημιουργία των απαραίτητων υποδομών διαχείρισης επικίνδυνων αποβλήτων, με πρωτοβουλία της πολιτείας, με δεδομένο ότι η εναπόθεση της επίλυσης αυτού του προβλήματος στην ιδιωτική πρωτοβουλία έχει αποτύχει παταγωδώς. Γενικότερα, να διασφαλιστεί ότι η χρησιμοποίηση των αποβλήτων ως πόρων κατά την παραγωγική διαδικασία θα γίνεται με ασφάλεια.

7. Επανεξέταση και αντιμετώπιση του υφιστάμενου υδροκεφαλισμού και της χωροθέτησης της διαχείρισης των ΕΑΥΜ και, ειδικότερα, των εγκαταστάσεων αποτέφρωσης.

8. Επαναδιατύπωση του βασικού στόχου της εθνικής πολιτικής αποβλήτων, ως εξής: Η εθνική πολιτική για τα απόβλητα είναι προσανατολισμένη στους εξής στόχους-ορόσημα για το 2020: τα κατά κεφαλή παραγόμενα απόβλητα να έχουν μειωθεί δραστικά, η επαναχρησιμοποίηση και η προδιαλογή ανακυκλώσιμων - βιοαποβλήτων να εφαρμόζεται σε τουλάχιστον 50% του συνόλου των ΑΣΑ, η ανάκτηση ενέργειας να αποτελεί περιφερειακή - συμπληρωματική μορφή διαχείρισης, όταν έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια άλλου είδους ανάκτησης και η υγειονομική ταφή να έχει περιοριστεί σε λιγότερο από το 30% του συνόλου των ΑΣΑ.

9. Ορθή ερμηνεία της ιεράρχησης στη διαχείριση των αποβλήτων, με τη λογική: η πρόσβαση σε κάποιο στάδιο διαχείρισης να προϋποθέτει την εξάντληση των δυνατοτήτων των προηγουμένων σταδίων. Κάθε παρέκκλιση από αυτόν τον κανόνα, να απαιτεί ισχυρή περιβαλλοντική, τεχνική και οικονομική τεκμηρίωση.

10. Σε αυτήν τη βάση, η προδιαλογή των υλικών, θα έχει σαφές προβάδισμα έναντι του διαχωρισμού σύμμεικτων αποβλήτων στις μονάδες μηχανικής επεξεργασίας. Να τεθούν πιο φιλόδοξοι στόχοι (ποσοτικοί και χρονικοί), στην προδιαλογή υλικών, ειδικότερα, των οργανικών (προσοχή, δεν αναφερόμαστε στην εκτροπή από την ταφή!).

11. Στην ιεράρχηση των δράσεων θεωρούμε ότι η ενεργειακή αξιοποίηση πρέπει να πάψει να εξομοιώνεται στην «άλλου είδους ανάκτηση» με άλλες μεθόδους, όπως η κομποστοποίηση και να αποτελέσει ξεχωριστή κατηγορία, πριν την ταφή.

12. Να δηλωθεί ρητά ότι η απευθείας καύση των απορριμμάτων ή η καύση δευτερογενών προϊόντων από επεξεργασία σύμμεικτων απορριμμάτων, δεν αποτελεί επιλογή της πολιτείας. Άλλες μορφές ενεργειακής αξιοποίησης (π.χ. καύση βιοαερίου από αναερόβια επεξεργασία οργανικών) μπορούν να αποτελέσουν περιφερειακές - συμπληρωματικές μορφές διαχείρισης, όταν έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια άλλου είδους ανάκτησης.

13. Σαφής αποστασιοποίηση από λογικές εξαγωγής των αποβλήτων. 14. Ανεξάρτητα από την επιλογή της μεθόδου υπολογισμού του στόχου για την προετοιμασία

για επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση ΑΥ των ΑΣΑ, σημασία έχει οι στόχοι να είναι σαφείς και υψηλοί (άλλο το 30% στο σύνολο των ανακυκλώσιμων και άλλο το 30% στο σύνολο των ΑΣΑ).

15. Ρητή αναφορά σε ριζική αναθεώρηση της λειτουργίας των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης και επανασχεδιασμού τους από μηδενική βάση, στο πλαίσιο ενός ενιαίου φορέα σχεδιασμού και συντονισμού.

16. Αποσαφήνιση του στόχου για προώθηση εθελοντικών δράσεων-συμφωνιών σχετικά με τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις και την προμήθεια βιώσιμων/ πράσινων προϊόντων.

17. Ενθάρρυνση των κοινωνικών πρωτοβουλιών για πιο άμεση συμμετοχή και αναζήτηση του καλύτερου τρόπου, ώστε αυτές να ενσωματωθούν και να συμπλεύσουν με ένα σύστημα δημόσιας αποκεντρωμένης διαχείρισης.

Γ. ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Από τη μελέτη, αλλά και από τα στοιχεία του τελικού κειμένου του ΕΣΔΑ, προκύπτουν επιφυλάξεις και σοβαρές ενστάσεις, ως προς την ακρίβεια της περιγραφής της υφιστάμενης κατάστασης, την αποφυγή αξιολόγησης και σχολιασμού βασικών επιλογών διαχείρισης και την πρόθεση ή μη υλοποίησης του πνεύματος των αλλαγών που έχουν γίνει στο θεσμικό πλαίσιο. Ζητήματα αξιοπιστίας στην απεικόνιση της υφιστάμενης κατάστασης Στη μελέτη παρουσιάζονται σαν πηγές πληροφόρησης το ΥΠΕΚΑ, οι περιφέρειες, οι ΦοΔΣΑ, τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης κ.ά.. Απουσιάζει, όμως, η πρωτογενής πληροφόρηση και τεκμηρίωση, δηλαδή τα στοιχεία και οι εκθέσεις των παραπάνω πηγών. Με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ελεγχθεί η ακρίβεια και η ορθότητα των στοιχείων, που παρατίθενται στις μελέτες, καθώς και των συμπερασμάτων που τα συνοδεύουν. Αντίθετα, θέσεις και πρακτικές των ίδιων φορέων αναδεικνύουν σοβαρές αντιφάσεις. Δίνουμε μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα: Το ΥΠΕΚΑ φέρεται να έχει προμηθεύσει τη μελετητική ομάδα με πλήθος στοιχείων. Ωστόσο,

το ΥΠΕΚΑ, ακόμη και σήμερα, δεν έχει αναρτήσει τις τελευταίες υποχρεωτικές τριετείς εκθέσεις του (2010-2011-2012) για την εφαρμογή των κοινοτικών οδηγιών για τα απόβλητα, για την υγειονομική ταφή των αποβλήτων και για τη χρήση της ιλύος στη γεωργία (http://www.ypeka.gr/Default.aspx?tabid=438&language=el-GR)

Η πρόσφατη (2010) μελέτη για την αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ Πελοποννήσου εκτιμά ότι τα αστικά απόβλητα του 2013 θα είναι 303.651 τόνοι. Η πιο πρόσφατη (2013) ΜΠΕ, που συνοδεύει την ανάθεση των έργων διαχείρισης σε εργολάβους, στηρίζεται σε εκτίμηση για 217.532 τόνους. Ποια εκδοχή συμμερίζεται η μελετητική ομάδα;

Η ένωση τσιμεντοβιομηχανιών Ελλάδας και ο ΣΕΒΙΑΝ (βασικές πηγές πληροφόρησης των μελετητών) ισχυρίζονται δημόσια ότι μπορούν άμεσα να αποτεφρώνουν 350.000 τόνους το έτος RDF/SRF και, σε ένα βάθος χρόνου, 700.000 τόνους/έτος. Στη μελέτη για τον ΕΔΣΑ (4ο παραδοτέο, σελ. 18) φέρονται να δηλώνουν ότι, μέχρι το 2020, μπορούν να δέχονται το πολύ 288.000 τόνους/έτος για συναποτέφρωση. Στο τελικό κείμενο του ΕΣΔΑ γίνεται λόγος για 480.000 τόνους/έτος, έπειτα από επενδύσεις αναβάθμισης/ τεχνολογικής προσαρμογής των εγκαταστάσεών τους. Ποια είναι η αλήθεια;

Ειδικότερες παρατηρήσεις, στη βάση και των παραπάνω εκτιμήσεων:

Η ακρίβεια των στοιχείων των πινάκων 1-6 και των σχημάτων 1-2 ελέγχεται. Το ίδιο το κείμενο του ΕΣΔΑ διαπιστώνει μεγάλα προβλήματα στην καταγραφή των ποσοτήτων, ιδιαίτερα αυτών που διατίθενται σε ΧΑΔΑ ή των σύμμεικτων που διακινούνται παράνομα, μέσω των ΚΔΑΥ.

Σε ορισμένες περιπτώσεις δίνεται πλασματική εικόνα. Στο σχήμα 1, για παράδειγμα γίνεται λόγος για κομποστοποίηση της τάξης των 159.283 τ/έτος, ενώ είναι σαφές πως πρόκειται για οργανική μάζα ενσωματωμένη, είτε στα δευτερογενή καύσιμα, είτε στο CLO, που παράγεται στις μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων και η οποία στο σύνολό της, σχεδόν, οδηγείται σε ταφή.

Με βάση το παραπάνω στοιχείο, η εκτίμηση για κομποστοποίηση της τάξης του 3% είναι τελείως πλαστή.

Ως προς τη σύνθεση των ΑΣΑ, το 2011, εμφανίζονται (πίνακας 1) να είναι: τα βιοαπόβλητα, 2.470.000 τ/έτος ή 44,3% του συνόλου των ΑΣΑ τα ανακυκλώσιμα - ανακτήσιμα, 2.794.000 τ/έτος ή 50,1% του συνόλου των ΑΣΑ τα λοιπά, 311.000 τ/έτος ή 5,6% του συνόλου των ΑΣΑ

Από το σύνολο των ΑΣΑ, φέρεται το 4,7% (262.014 τ/έτος) να οδηγείται στις μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων και το 6,9% (384.658 τ/έτος) να οδηγείται στα ΚΔΑΥ.

Το επίπεδο και η λειτουργία της ανακύκλωσης Μεγάλα προβλήματα παρουσιάζονται, επίσης, στην καταγραφή της κατάστασης στον τομέα της ανακύκλωσης υλικών και συσκευασιών, που εμφανίζεται να είναι στο 15%. Με δεδομένη την αδυναμία πρόσβασης στις εκθέσεις του ΕΟΑΝ και των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης, καθώς και στα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία των επιδόσεων των ΚΔΑΥ και των δήμων, περιοριζόμαστε στο σχολιασμό των στοιχείων που παρατίθενται: • Δημιουργείται η πλασματική εντύπωση ότι η ανακύκλωση βρίσκεται σε ένα αξιοπρεπές

επίπεδο. Η αλήθεια είναι ότι η ανακύκλωση συσκευασιών, στους μπλε κάδους και στα ΚΔΑΥ, υπολογίζοντας ένα ποσοστό καθαρότητας 60% για το 2011, αφορά μόνο στο 4,14% (6,9% Χ 60%), από το συνολικό 15%.

• Η ανάκτηση συσκευασιών στις ΜΕΑ δε ξεπερνά το 3% των εισερχομένων σ’ αυτές, οπότε η πραγματική ανάκτηση είναι της τάξης του 0,14% (4,7% Χ 3%).

• Το σύνολο, συνεπώς, της ανάκτησης συσκευασιών ανέρχεται σε 4,28%. Το υπόλοιπο 10,72% (15% - 4,28%) αφορά σε βιομηχανικές συσκευασίες, έντυπο χαρτί και στα άλλα ρεύματα ανακυκλώσιμων υλικών. Τεκμηριώνεται, όμως αυτό;

• Γίνεται μια αυθαίρετη(;) κατανομή των ανακυκλώσιμων - ανακτήσιμων υλικών (50,1%), σε υλικά συσκευασίας (15,5%) και μη (34,6%).

• Υποθέτουμε ότι αυτό γίνεται για εμφανιστεί ότι έχουν καλυφθεί ή ότι βρισκόμαστε κοντά στην κάλυψη των στόχων της ανακύκλωσης (πίνακας 7).

Αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης • Δεν αξιολογείται σαν κάτι σημαντικό το ιδιαίτερα χαμηλό ποσοστό της προδιαλογής

υλικών, ιδιαίτερα των βιοαποβλήτων, που είναι πλήρως υποβαθμισμένη. Γίνεται, γενικά, λόγος για ανακύκλωση, που κι αυτή, όμως, βρίσκεται σε πάρα πολύ χαμηλό επίπεδο.

• Δε γίνεται εκτίμηση της λειτουργικότητας του ενός (μπλε) κάδου, που αποτελεί τη βασική μέθοδο προδιαλογής συσκευασιών στους δήμους, ούτε αξιολογούνται οι επιδόσεις των δήμων, που λειτουργούν αυτόνομα δημοτικά συστήματα ανακύκλωσης. Επισημαίνουμε την απουσία ενημέρωσης για το ποιους δήμους εξυπηρετεί το κάθε ΚΔΑΥ και για το ποιες είναι οι επιδόσεις του κάθε ΚΔΑΥ και του κάθε δήμου.

• Ένα κρίσιμο στοιχείο για την επιτυχή λειτουργία της ανακύκλωσης όλων των ρευμάτων αποτελεί η ορθή και διαφανής διαχείριση των σχετικών πόρων (τέλη ανακύκλωσης κλπ.), που οφείλουν να λειτουργούν ανταποδοτικά. Επισημαίνουμε, ιδιαίτερα, την περικοπή της πρόσθετης ενίσχυσης στους δήμους, που είχε θεσμοθετηθεί παλιότερα. Στο σημείο αυτό, οι μελέτες κρατούν την ίδια τακτική, αυτήν της απόκρυψης, με τον ΕΟΑΝ και τα εναλλακτικά συστήματα διαχείρισης, κυρίως την ΕΕΑΑ, που έχει τεθεί, ήδη, στο μικροσκόπιο των ευρωπαϊκών ελεγκτικών αρχών.

• Διαχέεται η ιδέα ότι εκτροπή των βιοαποδομήσιμων από την ταφή γίνεται μόνο μέσω της επεξεργασίας σύμμεικτων, αγνοώντας την προδιαλογή και κομποστοποίηση.

• Έτσι τεκμηριώνεται η ανάγκη κατασκευής ΜΕΑ μεγάλης δυναμικότητας, αντί να μπαίνει ένα ανώτερο πλαφόν δυναμικότητας (π.χ. 30%), προκειμένου να μην υπονομεύεται η προδιαλογή ανακυκλώσιμων υλικών και βιοαποβλήτων για κομποστοποίηση.

• Στην αξιολόγηση της διαχείρισης των βιομηχανικών αποβλήτων δε γίνεται αναφορά στο διαδεδομένο φαινόμενο της επιμόλυνσης των ΑΣΑ, με επικίνδυνα βιομηχανικά απόβλητα, εξαιτίας του υψηλού κόστους και την απουσία εγκαταστάσεων διαχείρισης.

Δ. ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Το κεντρικό πρόβλημα του σχεδιασμού Η μελέτη του ΕΣΔΑ φαίνεται να αγνοεί ότι ένα από τα κυριότερα θέματα αντιπαράθεσης στη διαχείριση των ΑΣΑ είναι το αν θα υπάρξει προσανατολισμός στη μεγιστοποίηση της προδιαλογής και ανάκτησης υλικών ή στη διατήρηση των ΑΣΑ σε σύμμεικτη μορφή, ώστε να αποτελέσουν έτοιμη πρώτη ύλη για συγκεντρωτικές μονάδες επεξεργασίας. Με τη δεύτερη να αποτελεί την κυρίαρχη επιλογή της πολιτείας και των εργολάβων, με λογικές πλήρους ιδιωτικοποίησης της διαχείρισης των απορριμμάτων. Επιλέγεται η διατήρηση των ΑΣΑ σε σύμμεικτη μορφή Στο βασικό σενάριο του ΕΣΔΑ, όπως αποτυπώνεται στο διάγραμμα σχεδιασμού διαχείρισης ΑΣΑ (σχήμα 3), «σερβίρεται» η ίδια λογική, σαν να πρόκειται για την απόλυτα φυσική επιλογή, χωρίς ιδιαίτερη τεκμηρίωση και δικαιολόγηση. Με μια άλλη μορφή, το διάγραμμα σχεδιασμού αποδίδεται στον πίνακα που παραθέτουμε στο τέλος. Από τον πίνακα διαπιστώνουμε, με δεδομένο ότι τίποτα δε θα οδηγείται ανεπεξέργαστο για ταφή, ότι το 73% των ΑΣΑ θα οδηγείται, σε σύμμεικτη μορφή, σε μονάδες επεξεργασίας και από κει ένα 39% θα οδηγείται για διάθεση - ταφή (ή για καύση, το μεγαλύτερο μέρος του, θα προσθέταμε εμείς). Το μεγαλύτερο μέρος της ανάκτησης (34%) προβλέπεται να γίνεται στις μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων (κακής ποιότητας, το γνωρίζουμε όλοι) και μόνο το 27% με προδιαλογή. Από τα υλικά που «ανακτώνται» στις μονάδες της μηχανικής επεξεργασίας το μεγαλύτερο μέρος είναι τα οργανικά (το 63% του συνόλου των οργανικών ή το 28% του συνόλου των ΑΣΑ). Μόνο το 21% των οργανικών (9% του συνόλου των ΑΣΑ) θα προδιαλέγεται. Στην πράξη, τα πράγματα, με τους διαγωνισμούς ΣΔΙΤ, εξελίσσονται ακόμη πιο δραματικά, γεγονός το οποίο η μελέτη και ο ΕΣΔΑ όφειλαν να το εξετάσουν και να το αξιολογήσουν. Η επιλογή αυτή σηματοδοτεί την πλήρη ανατροπή των βασικών προβλέψεων του ν. 40242/2012 και της οδηγίας 2008/98/ΕΚ, που, ήδη, βρίσκεται σε διαδικασία αναθεώρησης, προς πιο φιλόδοξους στόχους ανάκτησης, φυσικά. Και, βεβαίως, σηματοδοτεί την εκχώρηση της διαχείρισης στο ιδιωτικό κεφάλαιο και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τη ραγδαία αύξηση του κόστους διαχείρισης και των δημοτικών τελών, κατ’ επέκταση. Κόστος που προβλέπεται να γίνει ακόμη μεγαλύτερο όταν στην ατζέντα θα μπει και η, σχεδόν βέβαιη, ενεργειακή αξιοποίηση - καύση μεγάλου μέρους των προϊόντων των μονάδων μηχανικής επεξεργασίας σύμμεικτων ΑΣΑ. Την τελευταία εκτίμησή μας, τη στηρίζουμε στη μεγάλη δυναμικότητα των μονάδων επεξεργασίας, που βρίσκονται στη διαδικασία δημοπράτησης, με τη μέθοδο ΣΔΙΤ. Ανάλογα με τη φύση των μονάδων επεξεργασίας, η παραγωγή δευτερογενών καυσίμων RDF/SRF (αλλού θα τα συναντήσουμε σαν υπόλειμμα) μπορεί να φτάσει μέχρι και το 40% των ποσοτήτων των εισερχομένων στις μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων. Σε παρόμοιο

συμπέρασμα οδηγεί και το βασικό σενάριο του ΕΣΔΑ, που, όπως επισημάναμε, προβλέπει υπόλειμμα της τάξης του 39%. Η αξιολόγηση του ενεργειακού οφέλους Με βάση τα παραπάνω, θεωρούμε ότι υπάρχει επιλεκτικός προσανατολισμός στην ενεργειακή αξιοποίηση - καύση. Θεωρούμε, επίσης, δεδομένο ότι σε κάποια επόμενη φάση θα τεθεί ανοιχτά το θέμα αυτό, με νέες μονάδες καύσης. Αφού η ίδια η τσιμεντοβιομηχανία δηλώνει αδυναμία να χρησιμοποιήσει τις τεράστιες ποσότητες δευτερογενών καυσίμων, που μας επιφυλάσσει ο προωθούμενος σχεδιασμός. Ξέρουμε, τέλος, ότι ένα από τα βασικά επιχειρήματα είναι το προσδοκώμενο ενεργειακό όφελος από τη μαζική εφαρμογή μεθόδων θερμικής επεξεργασίας. Είναι απορίας άξιο το για ποιο λόγο η μελέτη και ο ΕΔΣΑ δεν θεωρεί σκόπιμο να αξιολογήσει αυτήν την επιλογή και να προσδιορίσει το πιθανό όφελος, στην περίπτωση που θα συμφωνούσαμε ότι αυτό μπορεί να υπερκεράσει τους μεγάλους περιβαλλοντικούς κινδύνους, που εγκυμονούνται. Μια απλή προσέγγιση του ζητήματος τεκμηριώνει ότι ακόμη και με τη μέγιστη παραγωγή δευτερογενών καυσίμων και την καύση τους για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, το αντίστοιχο ενεργειακό όφελος δεν είναι μεγαλύτερο από αυτό μιας θερμικής μονάδας 300 MW, που σημαίνει κάτι κοντά στο 1,5% της συνολικής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας. Μέγεθος, κατά τη γνώμη μας, απολύτως απαγορευτικό για οποιαδήποτε σκέψη διαχείρισης των απορριμμάτων με βασικό προσανατολισμό την ενεργειακή αξιοποίηση. Σοβαρή παράλειψη θεωρούμε, επίσης, το γεγονός ότι δεν εξετάζεται καθόλου το ενδεχόμενο μη εκπλήρωσης του όρου της ελάχιστης ενεργειακής απόδοσης (65%) των μελλοντικών μονάδων καύσης, πράγμα που το θεωρούμε εξαιρετικά πιθανό, με κίνδυνο να «τιναχτεί στο αέρα» όλο το σαθρό οικοδόμημα που στήνεται. Αναμόρφωση του σχεδιασμού και του βασικού σεναρίου Με βάση τα παραπάνω, θεωρούμε αναγκαίο να υπάρξει αναμόρφωση της ενότητας του σχεδιασμού, ξεκινώντας από τους γενικούς στόχους και εξειδικεύοντάς τους στους επιμέρους. Στα όσα έχουν, ήδη, αναφερθεί, σημειώνουμε τις συγκεκριμένες μας παρατηρήσεις στην καταγραφή των γενικών στόχων:

Σαφής αναφορά - προσθήκη στην προτεραιότητα που πρέπει να δοθεί στην προδιαλογή υλικών σε αποκεντρωμένες υποδομές, έναντι της ανάκτησης σε συγκεντρωτικές εγκαταστάσεις μηχανικής διαλογής σύμμεικτων ΑΣΑ.

Αποσαφήνιση ότι στην «άλλου είδους ανάκτηση» πρέπει να υπάρχει σαφής διαχωρισμός της ανάκτησης οργανικών και της παραγωγής δευτερογενών καυσίμων.

Προσθήκη, που θα προβλέπει την καθιέρωση της υποχρέωσης των δήμων να εκπονούν και να υλοποιούν τοπικά σχέδια διαχείρισης αποβλήτων.

Τα παραπάνω αποτυπώνονται στο ενδεικτικό σενάριο της ΠΡΩΣΥΝΑΤ, με έτος αναφοράς το 2020, που παρατίθεται, σε αντιπαραβολή με το βασικό σενάριο του ΕΣΔΑ (στο τέλος). Δράσεις για την υλοποίηση του ΕΣΔΑ Ορισμένες αποσπασματικές προτάσεις, στο κεφάλαιο των δράσεων για την υλοποίηση του ΕΣΔΑ είναι οι παρακάτω:

Σχετικά με την ΚΥΑ για την εφαρμογή και είσπραξη του ειδικού τέλους ταφής, επισημαίνεται ότι δεν μπορεί να εφαρμοστεί αν δεν δημιουργηθούν στοιχειώδεις υποδομές προδιαλογής και ανάκτησης. Αλλιώς, οδηγούμαστε μαθηματικά στις ΣΔΙΤ.

Σχετικά με το νέο θεσμικό πλαίσιο των ΦοΔΣΑ, πρέπει να αποτραπεί η εξέλιξη των περιφερειακών ΦοΔΣΑ σε ΑΕ.

Αντί για ενιαίο κώδικα καθαριότητας, θα ήταν προτιμότερο να μιλήσουμε για οδηγό εκπόνησης τοπικού σχεδίου διαχείρισης αποβλήτων. Βασικές αρχές του οδηγού θα μπορούσαν να συνοδεύουν, σαν παράρτημα, τον ΕΔΣΑ.

Όχι στην ιδιωτικοποίηση των «πράσινων σημείων».

Σχετικά με τα κριτήρια αξιολόγησης για εγκαταστάσεις διαχείρισης αποβλήτων, δεν μπορεί να έχουμε γενικά κριτήρια χωροθέτησης, για όλων των ειδών της εγκαταστάσεις διαχείρισης. Ιδιαίτερα, χρειάζονται ρυθμίσεις που θα διευκολύνουν τη χωροθέτηση υποδομών ανακύκλωσης και κομποστοποίησης στον αστικό ιστό.

Ο ΕΟΑΝ πρέπει να παίξει κεντρικό ρόλο στην εναλλακτική διαχείριση και, κυρίως, στη διαχείριση των πόρων της ανακύκλωσης, στο πλαίσιο ενός ενιαίου εθνικού φορέα.

Σε αυτό πλαίσιο, κρίνεται επιβεβλημένη η δημοσιοποίηση των επιχειρησιακών σχεδίων των ΣΕΔ και της οικονομικής τους διαχείρισης.

Οι αρμοδιότητες των δήμων, έτσι όπως καταγράφονται, συνιστούν υποχώρηση από τις ισχύουσες αρμοδιότητες.

Στη μελέτη του ΕΣΔΑ υπήρχε η πρόταση για τον ελληνικό οργανισμό διαχείρισης αποβλήτων (ΕΟΔΑ). Στο τελικό κείμενο γίνεται λόγος για την εκπόνηση μελέτης σκοπιμότητας για τη σύσταση εθνικού φορέα διαχείρισης αποβλήτων. Εκτιμούμε ότι η απόφαση αυτή πρέπει να περιλαμβάνεται στον ΕΣΔΑ, χωρίς τις αρνητικές προβλέψεις για τον ΕΟΔΑ, που περιείχε η μελέτη. Ο φορέας αυτός θα έχει την ευθύνη του εθνικού σχεδιασμού και του συντονισμού των δράσεων διαχείρισης των αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της ευθύνης διαχείρισης του δημόσιου πόρου του τέλους ανακύκλωσης. Ο προτεινόμενος συντονισμός των δράσεων διαχείρισης των βιοαποβλήτων θα μπορούσε να ενσωματωθεί στις αρμοδιότητες του ενιαίου φορέα.

Ε. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΕΣΔΑ

) 30/3/20156/4/2015

ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ (ΠΡΩΣΥΝΑΤ) prosynat.blogspot.gr - prosynat@gmail.com

Βασικό σενάριο ΕΣΔΑ (έτος αναφοράς 2020)

υλικό σύνολο ανάκτηση με προδιαλογή

μηχανική επεξεργασία σύνολο

ανάκτηση με προδιαλογή

μηχανική επεξεργασία

ανάκτηση διάθεση σύνολο ανάκτηση διάθεση σύνολο

οργανικά 2.560.500 530.000 1.605.400 425.100 2.030.500 100% 21% 63% 17% 79%

χαρτί/χαρτόνι 1.283.200 648.000 150.300 484.900 635.200 100% 50% 12% 38% 50%

πλαστικό 803.400 95.400 70.800 637.200 708.000 100% 12% 9% 79% 88%

μέταλλο 225.400 87.300 110.500 27.600 138.100 100% 39% 49% 12% 61%

γυαλί 248.500 96.300 22.800 129.400 152.200 100% 39% 9% 52% 61%

ξύλο 265.800 23.300 242.500 242.500 100% 9% 0% 91% 91%

λοιπά 393.200 74.445 318.755 318.755 100% 19% 0% 81% 81%

σύνολο 5.780.000 1.554.745 1.959.800 2.265.455 4.225.255 100% 27% 34% 39% 73%

σύνολο 5.780.000 3.514.545 2.265.455 100% 61% 39%

ΠΡΩΣΥΝΑΤ - προτεινόμενο σενάριο (έτος αναφοράς 2020)

υλικό σύνολο σύνολο ανάκτηση με προδιαλογή

μηχανική επεξεργασία σύνολο

ανάκτηση με προδιαλογή

μηχανική επεξεργασία

ανάκτηση διάθεση σύνολο ανάκτηση διάθεση σύνολο

οργανικά 2.560.500 2.560.500 1.024.200 1.024.200 512.100 1.536.300 100% 40% 40% 20% 60%

χαρτί/χαρτόνι 1.283.200

2.560.500 1.792.350 256.050 512.100 768.150 100% 70% 10% 20% 30% πλαστικό 803.400

μέταλλο 225.400

γυαλί 248.500

ξύλο 265.800 265.800 106.320 106.320 53.160 159.480 100% 40% 40% 20% 60%

λοιπά ανακτήσιμα 393.200

93.200 65.240 4.660 23.300 27.960 100% 70% 5% 25% 30%

λοιπά 300.000 0 0 300.000 300.000 100% 0% 0% 100% 100%

σύνολο 5.780.000 5.780.000 2.988.110 1.391.230 1.400.660 2.791.890 100% 52% 24% 24% 48%

σύνολο 5.780.000 5.780.000 4.379.340 1.400.660 100% 76% 24%