115

แผนบรหารการสอนประจ าบทท 8

การควบคมและการจดการสนคาคงคลง

หวขอเนอหาประจ าบท บทท 8 การควบคมและการจดการสนคาคงคลง มหวขอดงตอไปน

1. ความส าคญของการจดการสนคาคงคลง 2. ประเภทของสนคาคงคลง 3. สาเหตทตองมสนคาคงคลง 4. การจดล าดบความส าคญของสนคาคงคลง 5. การก าหนดปรมาณของสนคาคงคลงทเหมาะสม 6. การก าหนดจดสงซอใหม

วตถประสงคเชงพฤตกรรม การจดการเรยนการสอนบทท 8 มวตถประสงคเชงพฤตกรรมทตองการใหผเรยนปฏบตไดดงตอไปน

1. อธบายถงความส าคญและประเภทของการจดการสนคาคงคลงได 2. สามารถเขาใจถงวตถประสงคของการจดการสนคาคงคลงได 3. สามารถอธบายขนตอนและการจดประเภทของสนคาคงคลงดวยระบบ ABC

Analysis ได 4. สามารถวางแผนการก าหนดปรมาณของสนคาคงคลงทเหมาะสมดวย EOQ ได

5. สามารถอธบายค านวนและก าหนดจดสงซอใหมได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนประจ าบท

บทท 8 มวธสอนและกจกรรมการเรยนการสอนทใชดงตอไปน 1. วธสอน ผสอนใชวธการสอนแบบบรรยาย และวธการสอนแบบถามตอบ 2. กจกรรมการเรยนการสอน สามารถจ าแนกได ดงน 2.1 กจกรรมกอนเรยน ผเรยนศกษาบทเรยนท 8 2.2 กจกรรมในหองเรยน มดงตอไปน 2.2.1 ผสอนปฐมนเทศรายวชา โดยอธบายแผนการจดการเรยนการสอนตลอดจนกจกรรมตางๆตามแผนบรหารการสอนประจ าบท 2.2.2 ผสอนบรรยายเนอหาบทท 8 และมกจกรรมพรอมยกตวอยางประกอบ ถาม - ตอบ จากบทเรยน

116

2.3 กจกรรมหลงเรยน ผเรยนทบทวนเนอหาทไดเรยนในบทท 8 โดยใชค าถามจากค าถามทบทวนทายบท ตลอดจนการศกษาบทตอไปลวงหนาหนงสปดาห 2.4. ใหผเรยนสบคนขอมลจากแหลงเรยนรตางๆ เชน หองสมดหรอสออเลกทรอนกสตางๆ

สอการเรยนการสอนประจ าบท

สอทใชส าหรบการเรยนการสอน มดงตอไปน 1. แผนบรหารการสอนประจ าบท 2. พาวเวอรพอยทประจ าบท 3. เอกสารประกอบการสอน 4. หนงสอ ต ารา และเอกสารทเกยวของ 5. สออเลกทรอนกส

การวดผลและประเมนผลประจ าบท

1. สงเกตการณตอบค าถามทบทวนเพอน าเขาสเนอหาในบทเรยน 2. สงเกตการตงค าถาม และการตอบค าถามของผเรยน หรอการท าแบบฝกหดในชนเรยน 3. วดเจตคตจากพฤตกรรมการเรยน การเขารวมกจกรรมการเรยนการสอน และความกระตอรอรนในการท ากจกรรม 4. ความเขาใจและความถกตองในการท าแบบฝกหด

117

บทท 8

การควบคมและการจดการสนคาคงคลง

การด าเนนธรกจทกประเภทองคกรควรใหความส าคญตอการควบคมและจดการสนคาคงคลงหากไมสามารถควบคมและจดการสนคาคงคลงใหมประสทธภาพจะสงผลตอตนทนของธรกจได ความทาทายในการควบคมและจดการสนคาคงคลงไมใชการเกบสนคาคงคลงใหมปรมาณนอยทสดเพอลดคาใชจาย หรอการเกบสนคาคงคลงไวในปรมาณมากเพอบรการแกลกคา การควบคมและจดการสนคาคงคลงทด คอการหาปรมาณสนคาคงคลงท เหมาะสมซงท าใหการด าเนนงานมประสทธภาพ

8.1 ความส าคญของการจดการสนคาคงคลง

ในสภาพการแขงขนทางธรกจในปจจบนทตลาดเปนของผบรโภค ความตองการสนคาและบรการมความหลากหลาย เทคโนโลยสารสนเทศ เชน ระบบอนเตอรเนต และเทคโนโลยสอสารไรสายตาง ๆ ท าใหผผลตและลกคาสามารถตดตอสอสารกนไดอยางรวดเรวอยางทไมเคยเกดขนมากอน ประกอบกบเงอนไขการลงทนและการคาระหวางประเทศไดเปลยนแปลงไปเปนการเปดเสรทางการคาและการลงทนระหวางประเทศ ภายใตกรอบการคาตางๆ การจดการโลจสตกสและโซอปทานจงไดเขามามสวนส าคญในการเพมขดความสามารถทางการแขงขน โดยมเปาหมายส าคญเพอใหมสนคาหรอบรการในปรมาณ เวลา คณภาพ ราคา และสถานท ตรงตามทลกคาตองการขอยกตวอยางของปญหาการจดการโลจสตกสและโซอปทานทเกดขนจรงในธรกจ เชน

- โซน ไดออกเกม Playstation 2 ในป 2000 ไดมนกเลนเกมตองการซอ Playstation 2 ซงจะตองรอหลายสปดาหกวาทจะไดรบสนคา เพราะมสนคานอยกวาความตองการของลกคา

- ในขณะท Microsoft ออกเกม X-box แตปรากฎวารานคาปลกจะตองลดราคา X-box ลงกลองละกวา100 เหรยญสหรฐฯ เพอเปนการลางสตอกสนคาทเหลอกวา 100,000 ชน จะเหนไดวา หากองคกรหรอธรกจไมสามารถบรหารใหมสนคาหรอบรการตามความตองการของลกคาได สงทจะเกดขนคอ การขาดโอกาสในการขายสนคา เชน กรณของบรษทโซน ทมสนคาไมเพยงพอกบความตองการของลกคา (หากมคแขงมสามารถออกเกม ไดในลกษณะเดยวกนกบโซน คดวาลกคาจะยอมรอสนคาจากโซนไหม) แตในทางตรงกนขาม ตนทนทเกดขนกบ X-box คอ ตนทนทจะตองลดราคาสนคากวา 100 เหรยญสหรฐฯ ทเกดขนจากการทมสนคาคงคลงมากกวาความตองการของลกคา ดงนนการบรหารสนคาคงคลง จงเปนสวนส าคญของแตละองคกรรวมทงโซอปทาน ทจะจดการใหอปทาน (Supply) สอดคลองกบอปสงค (Demand) ใหไดมากทสด เราจงสามารถสรปไดวาการบรหารสนคาคงคลงเปนหนงในวธการจดการกบอปทาน (Supply) ใหสอดคลองกบความแปรปรวนของอปสงค (Demand) เพอใหเกดความมนใจไดวาจะมสนคาเพยงพอในการรกษาระดบการ

118

ใหบรการ (Service Level) ทมตอลกคาได และจดเปนวตถประสงคหลกขอหนงของการจดการโลจสตกสและโซอปทาน อยางไรกตามการมตนทนในการด าเนนงานในระดบทเหมาะสมกเปนวตถประสงคอกขอหนงของการจดการโลจสตกสและโซอปทาน ทงสองวตถประสงคนเปนเปาหมายทขดแยงกน แตบรษทหรอองคกรรวมทงโซ

อปทานตองมการปรบเพอใหสามารถบรรลทงสองเปาหมายน ไดพรอมๆ กน เพอรกษาขดความสามารถทางการแขงขน (ธนญญา วสศร และวลยลกษณ อตธรวงศ)

8.1.1 ประเภทของสนคาคงคลง โซอปทานในอดมคต เปนโซอปทานทมปรมาณสนคา หรอ อปทาน (Supply) ทเหมาะสม

พอดกบปรมาณความตองการสนคาหรอ อปสงค (Demand) โดยไมจ าเปนตองเกบส ารองสนคา แตภายใตสถานการณ และเงอนไขของระหวางระยะเวลาทใชในการผลต (Production time) และระยะเวลาในการกระจายสนคา (Distribution time) ท าใหจ าเปนทจะตองมสนคาคงคลง โดยสนคาคงคลงทอยภายในโซอปทาน อาจอยในรปตางๆ ดงน

1) สนคาคงคลงทอยในรปวตถดบ (Raw Material Inventory) เปนวตถดบเพอแปลงสภาพเปนสนคาระหวางการผลต หรอ สนคากงส าเรจรป และสนคาส าเรจรปในทสด เชน แผนเหลก สบปะรดสด ยางแผนรมควนผา กระดม ดาย เปนตน

2) สนคาคงคลงทอยในรปของสนคาทอยระหวางการผลต (Work-in-process Inventory) เปนสนคาทอยในระหวางกระบวนการผลต เชน เหลกทขนรปเปนกระปอง สบปะรดทหนเปนชน ๆ ทรอเขากระบวนการบรรจ ยางทผสมสตรตาง ๆ (Vulcanized rubber) ผาทตดพรอมส าหรบการ

3) สนคาคงคลงทอยในรปของสนคาส าเรจรป (Finished Goods Inventory) เปนสนคาทผลตเปนสนคาส าเรจรปทพรอมจ าหนายใหแกลกคาได เชน กระปองส าหรบบรรจอาหาร สบปะรดกระปอง ยางรถยนตและเสอผาส าเรจรป เปนตน

4) สนคาคงคลงทอยในระหวางการกระจายสนคา (Distribution Inventory) เปนสนคาคงคลงทอยในกระบวนการกระจายสนคาจากผผลตไปยงลกคา ซงอาจจะเปนผบรโภคขนสดทาย หรอ โรงงานทจะน าเอาสนคาคงคลงนนไปแปรรปตอได เชน ดอกทวลปจากเนเธอรแลนด สนคาแฟชนจากอตาล หรอ เหลกเสน จากรสเซย เปนตน

5) สนคาคงคลงส าหรบการซอมบ ารง (Maintenance and Repair Operation Inventory) เปนสนคาคงคลงทส ารองในการซอมบ ารงรกษาอปกรณและเครองจกร เพอรกษากระบวนการรบค าสงซอ กระบวนการผลตกระบวนการจดสงสนคาในโซอปทาน เปนไปอยางมประสทธภาพ เชน สายพาน นอต สกร เปนตน

119

8.1.3 สาเหตทตองมสนคาคงคลง

1) เพอใหมอตราทประหยด (Economies of Scale) โดยปกตแลวการสงซอสนคาครงละจ านวนมาก หรอเปน ลอตขนาดใหญ ไมวาจะเปนทงวตถดบเพอน าเขาสกระบวนการผลตหรอสนคาส าเรจรปเพอน าไปจ าหนายตอ จะท าใหผสงซอไดรบสวนลดตามปรมาณทสงซอพรอมกนนน และสงผลใหตนทนคาขนสงสนคาตอหนวยลดลง เนองจากเปนการขนสงสนคาทมจ านวนมากหรออาจจะเตมคนรถหรอเตมตคอนเทนเนอร มสนคาคงคลงส าเรจรปเพอประโยชนในดานตนทนตอหนวย ยงรวมถงการผลตสนคาส าเรจรปครงละจ านวนมาก เพอใหไดตนทนการผลตตอหนวยทต า แตอยางไรกตามการสงซอหรอสงผลตสนคาครงละจ านวนมากแตไมสามารถน าไปผลตหรอไปขายตอไดหมดในระยะเวลาอนเหมาะสม จะท าใหตนทนสนคาคงคลงมมากเกนไปดงนนจงควรเปรยบเทยบระหวางตนทนการสงซอ ตนทนการสงผลต และตนทนการเกบสนคาคงคลง เพอพจารณาหาระดบการผลตและปรมาณสนคาคงคลงทเหมาะสมควรวาเปนเทาใด

2) เพอปองกนความไมแนนอนทอาจเกดขนในอนาคต (Protection from Uncertainties)ความสามารถในการสงสนคาทไดคณภาพและตรงเวลาของผสงมอบในโซอปทานไมแนนอนปรมาณความตองการสนคาของลกคาไมแนนอน และบางครงยงรวมถงกระบวนการผลตขององคกรหรอบรษทเอง ทไมแนนอนจงยงคงจ าเปนทตองมสนคาคงคลงทเปนวตถดบ สนคากงส าเรจรป และสนคาส าเรจรป ในระดบทเหมาะสม เพอใหมความสมดลตออปสงค รวมทงเปนการจดเกบสนคาคงคลงเพอทจะตอบสนองความตองการอยางทนทวงทและสรางความพงพอใจใหแกลกคา รวมถงรกษาระดบการใหบรการแกลกคา

3) เพอปรบความตองการทเปนตามฤดกาล (Smooth Seasonal of Cyclical Demand) ในกรณทปรมาณความตองการสนคาทเปนไปตามฤดกาล เชน ความตองการเครองปรบอากาศในชวงฤดรอน หรอ ความตองการเสอผาปองกนหนาวในชวงฤดหนาว เปนตน การมสนคาคงคลงเพอส ารองไวในชวงฤดกาลขาย อาจจ าเปนเนองจากความสามารถหรอก าลงการผลตมไมเพยงพอกบปรมาณความตองการในชวงฤดกาลดงนนการผลตแบบรกษาระดบการผลตให คงท (Level) จงเกดขน เพอเปนการส ารองสนคาส าหรบความตองการในชวงฤดกาล และในบางกรณเราอาจจ าเปนตองมสนคาคงคลงส าหรบวตถดบทมผลผลตออกในชวงฤดกาลเทานนเชน ผลตผลทางการเกษตรตาง ๆ เปนตน

4) เพอการเกงก าไร (Speculation) สนคาคงคลงท เกบไวเพอเกงก าไร เปนการเกบทมากกวาส าหรบความตองการในปจจบน เชน การสงซอวตถดบจ านวนมากกวาปกตเนองจากทราบวาวตถดบหรอสนคาจะขนราคาหรอขาดแคลนในอนาคต

120

การจดการสนคาคงคลง จงเปนการเกบทรพยากรไวใชในปจจบน หรอในอนาคต เพอใหการด าเนนการของกจการด าเนนไปอยางราบรน ผานการวางแผนก าหนดปรมาณสนคาคงคลงทเหมาะสม การจดการตางๆ ทเกยวกบรายการสนคาในคลง ตงแตรวบรวม จดบนทกสนคาเขา -ออก การควบคมใหมสนคาคงเหลอในปรมาณทเหมาะสม มระเบยบ เพอใหสนคาทมอยตรงตามความตองการของผบรโภคทงในดานแบบ ส ขนาด แฟชน โดยมจดมงหมาย เพอรายงานแกผบรหารวา “รายการสนคาใดขายด สนคาใดขายไมด สนคาใดควรสงซอเพม หรอสนคาใดควรลดราคาลางสตอก หรอควรตดสตอก เพราะสนคาเสอมคณภาพ-ลาสมยแลว

8.2 ระบบการควบคมสนคาคงคลง (Inventory Control System) ภาระงานอนหนกประการหนงของการบรหารสนคาคงคลง คอ การลงบญชและตรวจนบสนคาคงคลง เพราะแตละธรกจจะมสนคาคงคลงหลายชนด แตละชนดอาจมความหลากหลาย เชน ขนาดรปถาย สผา ซงท าใหการตรวจนบสนคาคงคลงตองใชพนกงานจ านวนมาก เพอใหไดจ านวนทถกตองภายใตระยะเวลาทก าหนด เพอทจะไดทราบวาชนดสนคาคงคลงทเรมขาดมอ ตองซอมาเพม และปรมาณการซอทเหมาะสม ระบบการควบคมสนคาคงคลงทมอย 3 วธ คอ 1. ระบบสนคาคงคลงอยางตอเนอง (Continuous Inventory System Perpetual System)

เปนระบบสนคาคงคลงทมวธการลงบญชทกครงทมการรบและจายของ ท าใหบญชคมยอดแสดงยอดคงเหลอทแทจรงของสนคาคงคลงอยเสมอ ซงจ าเปนอยางยงในการควบคมสนคาคงคลงรายการทส าคญทปลอยใหขาดมอไมได แตระบบนเปนวธทมคาใชจายดานงานเอกสารคอนขางสง และตองใชพนกงานจ านวนมากจงดแลการรบจายไดทวถง ในปจจบนการน าเอาคอมพวเตอรเขามาประยกตใชกบงานส านกงานและบญชสามารถชวยแกไขปญหาในขอน โดยการใชรห สแหง(Bar Code) หรอรหสสากลส าหรบผลตภณฑ (EAN13) ตดบนสนคาแลวใชเครองอานรหสแหง(Laser Scan) ซงวธนนอกจากจะมความถกตอง แมนย า เทยงตรงแลว ยงสามารถใชเปนฐานขอมลของการบรหารสนคาคงคลงในซพพลายเชนของสนคาไดอกดวย

121

ภาพท 8.1 ตวอยาง Barcode ทมา : William, J. Stevenson, Operations Management, 2002: 545.

2. ระบบสนคาคงคลงเมอสนงวด (Periodic Inventory System)

เปนระบบสนคาคงคลงทมวธการลงบญชเฉพาะในชวงเวลาทก าหนดไวเทานน เชนตรวจนบและลงบญชทกปลายสปดาหหรอปลายเดอน เมอของถกเบกไปกจะมการสงซอเขามาเตมใหเตมระดบทตงไว ระบบนจะเหมาะกบสนคาทมการสงซอและเบกใชเปนชวงเวลาทแนนอน เชน รานขายหนงสอของซเอดจะมการส ารวจยอดหนงสอในแตละวน และสรปยอดตอนสนเดอน เพอดปรมาณหนงสอคงคางในรานและคลงสนคา ยอดหนงสอทตองเตรยมจดสงใหแกรานตามทตองการสงซอ โดยทวไปแลวระบบสนคาคงคลงเมอสนงวดมกจะมระดบสนคาคงคลงเหลอสงกวาระบบสนคาคงคลงอยางตอเนอง เพราะจะมการเผอส ารองการขาดมอโดยไมคาดคดไวกอนลวงหนาบาง และระบบนจะท าใหมการปรบปรมาณการสงซอใหม เมอความตองการเปลยนแปลงไปดวย การเลอกใชระบบสนคาคงคลงแบบตอเนองและระบบสนคาคงคลงเมอสนงวดมขอดของแตละแบบดงน ขอดของระบบสนคาคงคลงแบบตอเนอง 1.มสนคาคงคลงเผอขาดมอนอยกวา โดยจะเผอสนคาไวเฉพาะชวงเวลารอคอยเทานนแตละระบบเมอสนงวดตองเผอสนคาไวทงชวงเวลารอคอย และเวลาระหวางการสงซอแตละครง 2.ใชจ านวนการสงซอคงทซงจะท าใหไดสวนลดปรมาณไดงาย 3.สามารถตรวจสนคาคงคลงแตละตวอยางอสระ และเจาะจงเขมงวดเฉพาะรายการทมราคาแพงได ขอดของระบบสนคาคงคลงเมอสนงวด

1.ใชเวลานอยกวาและเสยคาใชจายในการควบคมนอยกวาระบบตอเนอง 2. เหมาะกบการสงซอของจากผขายรายเดยวกนหลายๆชนด เพราะจะไดลดคาใชจายเกยวกบเอกสาร ลดคาใชจายในการสงซอ และสะดวกตอการตรวจนบยงขน

122

3.คาใชจายในการเกบขอมลสนคาคงคลงต ากวา 8.3 การจดล าดบความส าคญของสนคาคงคลง (ABC Analysis)

การบรหารสนคาคงคลงมวตถประสงคเพอใหคาใชจายทเกดขนในการจดการสนคาคงคลงต าทสด แตอยางไรกตามแตละบรษทมสนคาคงคลงมากมายหลายชนด ไมวาจะเปนวตถดบ ชนสวนประกอบหรอสนคาส าเรจรป การทเราสนใจการควบคมตนทนของสนคาคงคลงเหลานนทงหมดอยางใกลชดจะท าใหสนเปลองทงคาใชจายและเสยเวลา การใหความส าคญกบสนคาคงคลงบางชนดทถงแมวาจะมการใชในปรมาณทมาก แตมมลคาต าจะไมคมกบสวนทประหยดได แตในทางกลบกน สนคาคงคลงบางอยางถงแมจะมปรมาณการใชนอย แตมลคาสง ดงนนทางทดทสดจงควรจะจ าแนกประเภทของสนคาคงคลงตามล าดบความส าคญจากมากไปหานอย

การแบงประเภทสนคาคงคลงดวยระบบ ABC ( ABC Classification ) เปนวธการจดกลมสนคาคงคลงทนยมใชกนอยางแพรหลาย โดยแบงสนคาคงคลงออกเปน 3 ชนด คอ A , B และ C โดยวธนอาศยหลกการของพาเรโต ( Pareto ) ทมงใหความส าคญในสนคาจ านวนนอยแตมมลคามาก ส าหรบความหมายของสนคาคงคลงทง 3 ชนดคอ สนคากลม A เปนสนคาคงคลงทมมลคาในการสงซอสงหรอหมนเวยนสงทสด โดยปกตจะมจ านวนประมาณ20% ของรายการสนคาคงคลงทงหมด สวนสนคาคงคลงกลม B นน เปนสนคาคงคลงทมมลคาในการสงซอหรอหมนเวยนสงปานกลาง และสนคาคงคลงกลม C เปนสนคาคงคลงทมมลคาในการสงซอหรอหมนเวยนต าทสด แตมจ านวนมากทสด แนวทางในการจดล าดบสนคาคงคลงสามารถสรปไดดงตารางท 1.1

ตารางท 8.1 การแบงประเภทสนคาคงคลงดวยระบบ ABC

กลมสนคา มลคาการใชสนคาสงซอ ปรมาณสนคาคงคลงทงหมด A 70-80 % แรกของมลคา 10-15% B 10-15 % ถดมาของมลคา 30-40% C 3-5 % สดทายของมลคา 50-60%

ซงความสมพนธระหวางเปอรเซนตสะสมของปรมาณสนคาคงคลงและเปอรเซนตสะสมของมลคาของสนคาคงคลงทงหมดทหมนเวยนในรอบป โดยแบงประเภทของสนคาคงคลงออกเปน 3 ประเภทตามเปอรเซนตดงกลาวขางตน โดยแกนนอนแสดงถงจ านวนเปอรเซนตสะสมของปรมาณสนคาคงคลง แกนตงแสดงเปอรเซนตสะสมของมลคาของสนคาคงคลง เมอพจารณาจากกราฟจะเหนวา สนคาคงคลงทมเปอรเซนตสะสมของปรมาณสนคาคงคลงนอยแตมมลคาสงจะเปนประเภท A ในทางตรงกนขาม สนคาคงคลงทมเปอรเซนตสะสมของปรมาณสนคาคงคลงสงแตมมลคาต าจะเปนประเภท C สวนประเภท B จะมเปอรเซนตสะสมของปรมาณของคงคลงและเปอรเซนตของมลคาสนคาคงคลงใกลเคยงกน ดงแสดงในรปท 8.1

123

รปท 8.2 การแบงประเภทของสนคาคงคลงโดยใชระบบ ABC Analysis

ทมา : ณฏฐพนธ เขจรนนทน และคณะ, การบรหาร การด าเนนงานและการผลต, 2545: 122.

A เปนสนคาคงคลงทมปรมาณนอย (5-20% ของสนคาคงคลงทงหมด) แตมมลคารวมคอนขางสง ( 80% ของมลคาทงหมด) B เปนสนคาคงคลงทมปรมาณปานกลาง (21-30% ของสนคาคงคลงทงหมด) และมมลคารวมปานกลาง (30% ของมลคาทงหมด) C เปนสนคาคงคลงทมปรมาณมาก (50-60% ของสนคาคงคลงทงหมด) แตมมลคารวมคอนขางต า (5 -20% ของมลคาทงหมด)

ระบบนเปนวธการจ าแนกสนคาคงคลงออกเปนประเภทโดยพจารณาปรมาณและมลคาของสนคาคงคลงแตละรายการเปนเกณฑ เพอลดภาระในการดแล ตรวจนบ และควบคมสนคาคงคลงทมอยมากมายซงถาควบคมทกรายการอยางเขมงวดเทาเทยมกน จะเสยเวลาและคาใชจายมากเกนความจ าเปน ตามเกณฑดงตอไปน

124

ตารางท 8.2 การควบคมสนคาคงคลงดวยระบบ ABC

ประเภท การควบคม A : รายการทมมลคาสง คอสนคาคงคลง รอยละ 15- 20 มม ล ค า ร ว มถ ง ร อ ยล ะ 75-80 ของมลคาทงหมด

A > ควบคมอยางเขมมาก ดวยการลงบญชอยบอยๆ (เชน ทกสปดาห) การควบคมจงควรใชระบบสนคาคงคลงอยางตอเนองและตองเกบของไวในทปลอดภย ในดานการจดซอกควรหาผขายไวหลายรายเพอลดความเสยงจากการขาดแคลนสนคาและสามารถเจรจาตอรองราคาได

B : รายการทมมลคาปานกลาง คอสนคาคงคลง รอยละ 30-40 มมลคารวม ประมาณ รอยละ 15 ของมลคาทงหมด

B > ควบคมอยางเขมงวดปานกลาง ดวยการมบญชคมยอดบนทกเสมอเชนเดยวกบ A ควรมการเบกจายอยางเปนระบบเพอปองกนการสญหาย การตรวจนบจ านวนจรงกท าเชนเดยวกบ A แตความถนอยกวา (เชน ทกสนเดอน) และการควบคม B จงควรใชระบบสนคาคงคลงอยางตอเนองเชนเดยวกบ A

C : รายการทมมลคาต า คอสนคาคงคลง รอยละ 40-50 มมลคารวม ประมาณ รอยละ 10-15 ของมลคาทงหมด

C > ไมมการจดบนทกหรอมกเพยงเลกนอย สนคาคงคลงประเภทนจะวางใหหยบใชไดตามสะดวก เนองจากเปนของราคาถกและมปรมาณมาก ถาท าการควบคมอยางเขมงวด จะท าใหมคาใชจายมากซงไมคมคากบประโยชนทไดปองกนไมใหของสญหาย

ตวอยางท 1 ฝายซอมบ ารงในโรงงานเอสเอสไอ รบผดชอบในการส ารองอะไหลในการซอม

บ ารงเครองจกรซงไดเกบประวตการใชงานทผานมา มหมายเลขชนสวน ราคาตอหนวย และการใชงาน ดงแสดงในตารางตอไปน

ชนสวนท ตนทนตอหนวย อปสงคตอป 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

60 350 30 80 30 20 10 320 510 20

90 40 130 60 100 180 170 50 60 120

125

ซงสามารถหาชนของอะไหลโดยคณระหวางตนทนตอหนวยกบอปสงคตอป และจดชนไดดงน ชนสวน

ท มลคารวม %ของมลคารวม %ของปรมาณรวม %สะสม

9 8 2

30,600 16,000 14,000

35.8314 18.7354 16.3934

6.00 5.00 4.00

A

6.0 11.0 15.0

1 4 3

5,400 4,800 3,900

6.3232 5.6206 4.5667

9.00 6.00 13.00

B

24.0 30.0 43.0

6 5 10 1

3,600 3,000 2,400 1,700

4.2155 3.5129 2.8103 1.9906

18.00 10.00 12.00 17.00

C

61.0 71.0 83.0 100.0

สรปการจดหมวดหมสนคา

หมวดสนคา รายการ %ของมลคารวม %ของปรมาณ A 9,8,2 70.9602 15.0 B 1,4,3 16.5105 28.0 C 6,5,10,7 12.5293 57.0

8.3 การก าหนดปรมาณของสนคาคงคลงทเหมาะสม

โดยค านงถงตนทนในการบรหารสนคาคงคลงดวย ผประกอบการตองพจารณา

1. ปรมาณการสงซอทมตนทนต าทสด (Economic Order Quantity: EOQ) ในแตละครง ซงถาผประกอบการสามารถค านวณหาปรมาณการสงซอทท าใหทงตนทนในการสงซอ และตนทนในการเกบรกษานได กจะท าใหทราบวาเมอสนคาในคลงสนคาถกขายออกไปจนหมด จะตองสงซอสนคาเขามาใหมในจ านวนเทาใดจงจะประหยดทส โดยมสมมตฐานทก าหนดเปนขอบเขตไววา

126

1) ทราบปรมาณอปสงคอยางชดเจน และอปสงคคงท 2) ไดรบสนคาทสงซอพรอมกนทงหมด 3) รอบเวลาในการสงซอ ซงเปนชวงเวลาตงแตสงซอจนไดรบสนคาคงท 4) ตนทนการเกบรกษาสนคาและตนทนการสงซอคงท 5) ราคาสนคาทสงซอคงท 6) ไมมสภาวะของขาดมอเลย

การหาขนาดการสงซอประหยด (EOQ) และตนทนรวม (TC) จะท าไดจาก

EOQ = Cc

CoD2

TCmin =

2

QCc

Q

CoD

โดย EOQ(Q*)= ขนาดการสงซอตอครงทประหยด (หนวย) D = อปสงคหรอความตองการสนคาตอป (หนวย) Co = ตนทนการสงซอ หรอตนทนการตงเครองจกรใหมตอครง (บาท) Cc = ตนทนการเกบรกษาตอหนวยตอป (บาท) Q = ปรมาณการสงซอตอครง (หนวย) TC = ตนทนสนคาคงคลงโดยรวม (บาท)

TOC (Total Ordering Cost/year) ตนทนการสงซอตอป = CoQ

D

TCC (Total Ordering Cost/year) ตนทนการเกบรกษาตอป = CcQ

2

N จ านวนการสงซอตอป = *Q

D

T รอบเวลาการสงซอ = D

Q *

ถาตองการตนทนรวมทต าสด จ านวนสงซอตอป หรอรอบเวลาการสงซอทจะสามารถ

ประหยดไดมากทสด ใหแทน Q ดวย EOQ หรอ Q* ทค านวณได ตวอยาง บรษทจ าหนายวสดผนงหนสงเคราะหในประมาณการวา ปนจะมอปสงครวม 10,000 ตารางเมตร ตนทนการเกบรกษาตอหลายเทากบ 0.75 บาท ตนทนการสงซอครงละ 150 บาท จงหา

127

1.ขนาดการสงซอทประหยด (EOQ)

EOQ = Cc

DCo2

= )75.0(

)10000)(150(2

= 2,000 ตารางเมตร/ครง 2.ตนทนรวมทต าสด

TCmin =

2

QCc

Q

CoD

= 2

)000,275.0(

000,2

)000,10150( xx

x

= 1,500 บาท/ป 3.จ านวนครงของการสงซอทประหยดทสด

N =*Q

D = 000,2

000,10 = 5 ครงตอป

4. ถาบรษทมวนท าการ 311 วนตอป รอบการสงซอประหยดทสดคอ

T = D

Q * = 10000

3112000x = 62.2 วน (62 วน)

8.4 . การก าหนดจดสงซอใหม (Reorder Point: ROP)

ในการจดซอสนคาคงคลง เวลากเปนปจจยทส าคญอยางยงตวหนง โดยเฉพาะอยางยงถาระบบการควบคมสนคาคงคลงของกจการเปนแบบตอเนอง จะสามารถก าหนดทจะสงซอใหมไดเมอพบวาสนคาคงคลงลดเหลอระดบหนงกจะสงซอของมาใหมในปรมาณคงทเทากบปรมาณการสงซอทก าหนดไว ซงเรยกวา Fixed order Quantity System จดสงซอใหมนนมความสมพนธแปรตามตวแปร 2 ตว คอ อตราความตองการใชสนคาคงคลงและรอบเวลาในการสงซอ (Lead Time)

จดสงซอใหมในอตราความตองการสนคาคงคลงคงทและรอบเวลาคงท เปนสภาวะทไมเสยงทจะเกดสนคาขาดมอเลย เพราะทกสงทกอยางแนนอน

จดสงซอใหม R = d x L

128

โดยท d = อตราความตองการสนคาคงคลงตอวนหรอสปดาห L = ระยะเวลารอคอย ตวอยาง ถาโรงงานท าซาลาเปาฮองเตใชแปงสาล วนละ 10 ถง และการสงแปงจากรานคาสงจะใชเวลา 2 วนกวาของจะมาถง จดสงซอใหมจะเปนเทาใด จดสงซอใหม = d x L = 10 x 2 = 20 ถง เมอแปงสาลเหลอ 20 ถง ตองท าการสงซอใหมมาเพมเตม สตอคเพอความปลอดภย (Safety Stock) เปนสตอคทตองส ารองไวกนสนคาขาดเมอสนคาถกใชและปรมาณลดลงจนถงจดสงซอ (Reorder point) เปนจดทใชเตอนส าหรบการสงซอรอบถดไป เมออปสงคสงกวาสนคาคงคลงทเกบไว เปนการปองกนสนคาขาดมอไวลวงหนา หรออกค าอธบายหนงเปนการเกบสะสมสนคาคงคลงในชวงของรอบเวลาในการสงซอ ระดบการใหบรการ (Service Level) เปนวธการวดปรมาณสตอคเพอความปลอดภย เพอใหสอดคลองกบขอก าหนดในดานคณภาพ โดยปกตในระบบคณภาพลกคาจะมการคาดหวงในระดบทก าหนดเปนรอยละของการสงซอวาสามารถจดสงไดหรอไม ซงขนกบนโยบายทปองกนสตอคขาดมอ โดยขนอยกบตนทนส าหรบสตอคเพมเตม และเสยยอดขายเนองจากไมสอดคลองกบอปสงค

บทสรป สนคาคงคลงสามารถจ าแนกออกเปน 4 ประเภท ไดแก สนคาคงคลงประเภทวตถดบชนสวน สนคาคงคลงประเภทงานระหวางผลต สนคาคงคลงประเภทอะไหลส าหรบการซอมบ ารง และสนคาคงคลงประเภทผลตภณฑส าเรจรป ในบทนไดกลาวถง สนคาคงคลงส าหรบกรณความตองการทเปนอสระ การแบงประเภทสนคาคงคลงตามฐานกจกรรม ความถกตองแมนย าของการบนทกรายการสนคาคงคลง การตรวจนบตามรอบเวลาระบบการจดการสนคาคงคลงในปจจบนมสองชนดคอ แบบตอเนอง และแบบสนคาปลายงวด ซงระบบการสงซอมหลายตวแบบในการค านวณ ขนกบสภาวการณตางๆ เพอก าหนดจ านวนทสงซอ เวลาในการสงซอ และจดสงซอใหม ทนยมใชมากทสดคอ การสงแบบตอเนองเมอสนคาถกใช และการสงซอเมอจ านวนสนคาเหลอตามจ านวนทก าหนด ซงนยมการสงซอโดยใชแบบจ าลองปรมาณการสงซอแบบประหยด (EOQ) เพอใชเปนทางเลอกระหวางตนทนคาจดเกบและตนทนการสงซอสนคา นอกจากนนยงสามารถใชในการตดสนใจในการพจารณาเลอกในการลงทนใหมตนทนการสงซอต าสด และสามารถลดตนทนสนคาคงคลงทงระบบในซพพลายเชนต าสด อยางไรกตามเมอมหลกการในการบรหารจดการในดานของวสดหรอวตถดบแลวสงทตองตามมาในสวนของกระบวนการจดการจะเปนเรองของการควบคมวตถดบ และการจดเกบดแลรกษา

129

วตถดบทอยในกระบวนจดเกบในคลงสนคาสงผานไปยงกระบวนการผลตหรออยในระหวางการผลตสนคา โดยการควบคมวตถดบประกอบดวยการควบคมการท างานในสวนทเกยวของกบวตถดบ 2 สวนคอ ประการแรก เปนการควบคมปรมาณ และประการทสองเปนการควบคมตนทน โดยในกระบวนการควบคมวตถดบจะมวตถประสงคหลก ๆ ในการควบคม คอ 1) วตถดบมคณภาพตรงตามความตองการของผใชวตถดบ 2) ปรมาณการจดซอวตถดบจะตองมจ านวนเทากบปรมาณการจดซอทท าใหเกดการประหยด 3) เงนลงทนในวตถดบควรจะตองรกษาระดบใหมจ านวนทนอยทสด 4) การจดซอวตถดบจะตองอยทระดบราคาทนาพอใจทสด 5) วตถดบคงเหลอทมอยจะตองไดรบการปองกนจากการสญหายเนองจากการยกยอก ลกขโมย และอยในสภาพทดพรอมใหสามารถท าการขนยาย 6) วตถดบควรจะถกเกบรกษาภายใตเงอนไขทท าใหมตนทนในการขนยายในระดบต า 7) เอกสารใบส าคญเกยวกบจะตองมผตรวจสอบดวยทกครง 8) การเบกวตถดบไปใชจะตองไดรบอนมตจากผมอ านาจในการลงนามและตองมการตรวจนบทกครง 9) จดหาวตถดบใหมพรอมใชตลอดเวลา และระบผทมความรบผดชอบส าหรบแตละประเภทของวตถดบ

ค าถามทายบท

1. จงอธบายสนคาคงคลงทง 5 ประเภท พอสงเขป 2. วตถประสงคของระบบการแบงประเภทสนคาคงคลง (ABC analysis) คออะไร 3. บรษทแหงหนงมสนคาคงคลงประเภทวตถดบ 6 ชนดอยในคลงสนคา โดยมรายละเอยดใน

สวนของราคาตอหนวยและปรมาณความตองการรายป ดงน

รหสวตถ ราคาตอหนวย ปรมาณความตองการรายป XX1 5.84 1,200 B66 5.40 1,110

3CPO 1.12 896 33CP 74.54 1,104 R2D2 2.00 1,110 RMS 2.08 961

จงวเคราะหโดยใชแนวคดการแบงประเภทสนคาคงคลง (ABC analysis) พรอมทงระบวา สนคาคงคลงชนดใดจ าเปนตองมการควบคมอยางเขมงวด และชนดใดสามารถลดระดบการควบคมได

130

4. จงระบและอธบายตนทนประเภทตางๆ ทเกยวของในระบบสนคาคงคลง 5. จงอธบายความสมพนธระหวาง ปรมาณสงซอทประหยด (Economic order quantity) กบ

ความตองการ (Demand) ตนทนกรเกบรกษา (Holding cost) และตนทนการจดเตรยม (Setup Cost)

6. โดยปกตแลว บรษทกฎหมาย Henry Crouch จะสงซอหมกพมพ 60 หนวยในแตละครงบรษทไดประมาณการตนทนการเกบรกษาอยท 40% ของราคาตอหนวย (10 ดอลลารสหรฐ) และปรมาณความตองการสนคาเทากบ 240 หนวยตอป จงวเคราะหโดยใชตวแบบปรมาณสงซอทประหยดเพอหาตนทนการสงซอในแตละครงทเหมาะสมทสด

7. เวลาน าเสนอของสนคาชนดหนงเทากบ 21 วน ในขณะทความตองการสนคาตอวนโดยเฉลยเทากบ 100 หนวย จงหาคาจดสงซอใหม (Reorder point)

131

เอกสารอางอง

จนตนย ไพรสณฑ และคณะ. (2556). การจดการการผลตและการปฏบตการ . กรงเทพฯ : กรนแอปเปล กราฟฟค.

ชมพล ศฤงคารสร. (2550). การวางแผนและควบคมการผลต. กรงเทพฯ : สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน). ไซเทกซ จ ากด

ฐตมา ไชยะกล. (2548). หลกการจดการการผลตเบองตน. กรงเทพฯ : เพยรสน เอนดเคชน อนโดไชนา.

ณฏฐพนธ เขจรนนทน. (2548). การจดการการผลตและการด าเนนงาน . กรงเทพฯ : บรษท ซเอดยเคชน จ ากด (มหาชน).

ประสงค ประณตพลกรง และคณะ. (2547). การบรหารการผลตและการปฏบตการ . กรงเทพฯ : บรษท ธรรมสาร จ ากด .

พชต สขเจรญพงษ. (2545). การจดการวศวกรรมการผลต. กรงเทพฯ : บรษท ซเอดยเคชน จ ากด (มหาชน).

พภพ ลลตาภรณ. (2553). การควบคมกจกรรมการผลต : การจดตารางการผลตและการควบคม. กรงเทพฯ : สมาคมสงเสรมเทคโนโลย (ไทย-ญปน).

พภพ ลลตาภรณ. (2556). การวางแผนและควบคมการผลต. กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน. Stevenson, W.J. (2007). ). Opertion Management, 9th edition. New York, NY, McGraew

Hill/Irwin. Herzer, J.& Render,B. (2014). Opertion Management: Sustainability and Supply Chain

Management, 11th ed Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice

Hall. Herzer, J.& Render,B. (2006). Opertion Management, 8th edition,Upper Saddle River, NJ: Pearson Prentice Hall. Nigel Slack, Alistair Brandon-Jones and Robert Johnston. (2013). Operation Management, 7th ed. London : Copyright Licensing Agency Ltd. Roberta S. Russell and Bernard W.Taylor. (2014). Operation and Supply Chain Management, 8 th ed. Singapore : John Wiley & Sons Singapore Pte.Ltd