1

2.3. BAO BÌ KIM LOẠI

Đặc tính chung

Phân loại

Bao bì sắt tây

Bao bì nhôm

2

2.3.1 ĐẶC TÍNH CHUNG

Ưu điểm

Nhẹ, thuận lợi cho vận chuyển

Đảm bảo độ kín (thân, nắp, đáy cùng loại vật liệu)

Chịu nhiệt độ cao và áp suất cao

Truyền nhiệt tốt, chắc chắn

Có bề mặt bóng đẹp, hấp dẫn, có thể in và tráng mạ vecni bảo vệ nên thích hợp cho nhiều loại sản phẩm thực phẩm

Dễ gia công, sử dụng, vận chuyển và bảo quản

Nhược điểm: - Dễ bị ăn mòn

3

2.3.2 PHÂN LOẠI

Vật liệu chế tạo

Sắt tây

- Sắt phủ thiếc

- C≤ 0,2%; Mn ≤0,8%; Si ≤0,4%; P ≤0,05%; S ≤0,05%

Công nghệ chế tạo

Nhôm

- Độ tinh khiết đạt đến 99%

2 mảnh

- Thân dính liền với đáy, nắp rời được ghép với thân

- Chế tạo theo công nghệ kéo vuốt

3 mảnh

- Gồm thân, nắp và đáy

- Thân cuộn lại và ghép mí thân, nắp và đáy ghép mí với thân

* Sắt mạ Crom/oxyt Crom

4

2.3.3 BAO BÌ SẮT TÂY

1. Qui cách vật liệu thép tráng thiếc

- Thép tấm dùng làm lon hộp bao bì thực phẩm được phân theo một số loại: L, MR, D, N, MC tùy thuộc thành phần các kim loại có trong thép

- Độ dày của thép tấm 0,18-0,49 mm

5

Loại

Thành phần các kim loại khác

(theo % lớn nhất) Tính chất Ứng dụngC Mn P S Si Cu

L 0,13 0,6 0,015 0,05 0,01 0,06

Độ tinh sạch cao,

hàm lượng kim

loại tạp thấp

Dùng cho bao bì

chứa thực phẩm

có tính ăn mòn

cao

MR 0,13 0,6 0,02 0,05 0,01 0,2

Độ tinh sạch khá

cao, Cu, P tăng,

thường dùng chế

tạo thép tấm

tráng thiếc

Thường dùng

làm bao bì đựng

rau quả, thịt, các

loại thực phẩm

có tính ăn mòn

thấp

N 0,13 0,6 0,015 0,05 0,01 0,2

Độ tinh sạch cao

song thành phần

N tăng (0,02%)

nên độ cứng tăng

Làm thùng chứa

có thể tích lớn

cần độ cứng

chắc, làm nắp

bình phun tia

D 0,12 0,6 0,02 0,05 0,02 0,2

C giảm, P và Cu

tăng nên có độ

bền cơ, độ bền

dẻo cao

Dùng để kéo sợi,

để chế tạo lon

hai mảnh

Một số loại thép sử dụng làm bao bì sắt tây phổ biến

6

2.3.3 BAO BÌ SẮT TÂY (tt)

2. Tiêu chuẩn tráng thiếc

- Thiếc sử dụng để tráng lên bề mặt thép có độ tinh khiết đến 99,75%

- Lon chứa đựng thực phẩm có độ tráng thiếc từ 5,6 - 11,2g/m2, có thể đến 15,1g/m2

- Thiếc có thể tráng bằng phương pháp nhúng (14-15kg/tấn thép) hoặc mạ điện (4-5kg/tấn thép)

- Tấm thép sau khi mạ thiếc được phủ lớp dầu bôi trơn DOS (dioctyl sebacate) từ 2-5mg/m2

7

Mặt hàng Ký hiệu Phân loại Đặc trưng

Sản phẩm cán nguội một lần

B SángBề mặt thiếc sáng bóng,trơn nhẵn, phản chiếukhá tốt

R Đá Bề mặt thiếc sáng có vân

như bề mặt đá mài

S Bạc Bề mặt lớp thiếc bóng, có

màu bạc đục

M Xỉn Lớp thiếc không sáng bạcmà trở nên đục xám

Sản phẩm cán nguội

hai lầnR Đá Bề mặt sáng bạc có vân

Bề mặt hoàn thành của thép tráng thiếc

8

2.3.3 BAO BÌ SẮT TÂY (tt)

3. Cấu tạo tấm thép tráng thiếc

1. Lớp dầu DOS (0,002µm)

2. Lớp Sn2O (0,002µm)

3. Lớp Sn (0,35µm)

4. Lớp FeSn2

(0,15µm)

5. Lớp Fe nền (0,2 - 0,36mm)

•Låïp oxyt

4. Qui trình công nghệ chế tạo lon sắt tây

Dung môi hữu cơ (bốc hơi)

Sản phẩm thân ghép đáy

Nguyên liệuRửa lớp dầu,

sấy khô

Cuộn, hàn mí thân

Cắt sắt

Tách lon

Loe miệng

Tạo gân

Sấy

Ghép mí đáy và thânPhủ vecni

10

Các bước cắt sắt tạo lon 3 mảnh

Bước 1: Cắt thành nhiều tấm nhỏ có chiều rộng bằng chiều cao lon

Bước 2: Cắt thành tấm nhỏ có chiều dài bằng chu vi đáy lon

Bước 3: Cắt góc, gấp mép tạo mí thân

11

Cuộn hàn mí thân

b) Mối ghép mí thân

Mặt cắt ngang mối ghép thân theo phương pháp

cơ học

Mặt cắt ngang mối ghép thân theo phương pháp

hàn điện

a) Thân trụ chuẩn bị ghép mí

c)Thân trụ đã được ghép mí

12

hàn

ép chảy

tán

làm sạch

Nguyên liệu thép tấm tráng thiếc

Rửa lớp dầu, sấy khô

Sấy khô 60oC

Tráng vecni

Sấy khô 210oC

Cắt sắt định hình

Dập tạo gân và móc

Viền nắp

Phun cao su đệm kín

Vecni

Cao su dạng pasta

Nắp hoặc đáy

Qui trình chế tạo nắp hoặc đáy lon ba mảnh

Vị trí phun cao su đệm kín

Nắp lon đã gia công hoàn chỉnh

Thân và nắp lon hộp ba mảnh

hoàn chỉnh

17

Bề mặt đáy hoặc nắp

có gân chịu lựcThân hộp đã được

hàn mí loe mép

Vị trí thân và nắp lúc

chuẩn bị ghép mí

Cấu tạo mối ghép thân

và nắp hoàn chỉnh

Ghép mí

18

Con lăn ghép mí lần thứ nhất Con lăn ghép mí lần thứ hai

Nắp

Nắp

Thân

Đế nâng

Lực nâng bàn kẹp theo chiều thẳng đứng hoặc đế nâng

Mâm cặp

Lực nâng bàn kẹp theo chiều thẳng đứng hoặc đế nâng

Đế nâng

Thân

Con lăn ghép mí lần 2

Nắp

Nắp

Mâm cặp (định vị)

Con lăn ghép mí lần 1

Sơ đồ mâm cặp ghép mí và

các con lăn

Quá trình tạo mối ghép giữa thân

và đáy hoặc nắp

Máy ghép mí thủ công

Máy ghép mí bán tự động

Máy ghép mí bán tự động

1: động cơ điện

2: bánh răng

3: con lăn

4: hộp

5: mâm dưới

6: trục mâm

7: cơ cấu đưa con lăn tiến

sát hộp

8: bàn đạp

Máy ghép mí bán tự động

Các con lăn ghép mí hộp vuông

Máy ghép mí tự động

Dây chuyền rót, ghép mí lon

27

Các kích thước tiêu chuẩn của mối ghép

28

29

Chiều cao mí quá lớn Móc thân quá ngắn Móc thân quá dài

Móc nắp quá dài Phần chồng mí bị hụtMóc nắp quá dài

30

Mặt cắt ngang mí ghép

bị gồ

Mí ghép bị gồ xung

quanhMí ghép bị đứt đầu

Mí ghép sai Thân hộp bị oằnMí ghép bị nứt

e

Một số kiểu lon ba mảnh điển hình

32

Kích thước hộp tròn

a: Chiều cao mí hộp

δ: Chiều dày mí hộp

h: Chiều cao trong của hộp

H: Chiều cao ngoài của hộp

d: Đường kính trong của hộp

D: Đường kính ngoài của

hộp

Tính kích thước của hộp tròn:

- Đường kính ngoài D:D = (d + 2δ) ÷ 0,05 mm

- Chiều dày mí hộp:

δ = (3s1 + 2s2 + 0,16) ÷ 0,12 mm

s1,s2: là chiều dày lá sắt làm nắp, thân.

0,16: chiều dày trung bình của lớp đệm cao su

0,12: sai số chiều dày lá sắt

- Chiều cao ngoài H:

H = R – a = h + 2c + 2s1

R: chiều rộng của miếng sắt cắt làm thân hộp

a: chiều cao mí hộp, a=3,2mmc: chiều sâu của nắp hộp, thường c=3,2mm

- Chiều cao trong h:

h = R – (a + 2c + 2s1) = R – 2s1 – 9,6 mm- Thể tích hộp V:

V = π.d2.h/4 = 0,7854d2h = 0,7854d2(R – 2s1 – 9,6)

Một số cỡ lon ba mảnh điển hình

Đường kính Φ và chiều

cao HPhạm vi sử dụng

• Φ153 x H178

• Φ153 x H114

• Φ99 x H119

• Φ83 x H113

• Φ74 x H113

• Φ50/52 x H132

• Φ57/65/62 x H91

• Φ52 x H89

Rau quả, thịt

Cá

Sữa bột, cà phê bột, rau quả

Rau quả, thực phẩm dạng hạt khô

Rau quả, thịt cá

Nước quả, nước uống các loại

Nước quả, nước uống các loại

Cá, hạt giống

36

2.3.4 BAO BÌ NHÔM

1. Đặc điểm bao bì nhôm

Có dạng trụ tròn thuộc loại lon hai mảnh: thân dính liền đáy và nắp

Nhôm có độ mềm dẻo cao và nhiệt độ nóng chảy cao nên lon hộp thường được chế tạo bằng phương pháp dập, vuốt

Thường được dùng để chứa nước giải khát có gaz, bia, có tạo áp lực bên trong bao bì

Nhôm dùng làm bao bì có độ tinh khiết 99-99,8%

Độ dày lá nhôm làm lon hộp khoảng 320µm

Lá nhôm dùng để gói kẹo, socola, phomat…

37

Qui trình sản xuất nhôm lá nguyên liệu

Cuộn lá nhôm

Quặng bauxit Tinh chế

Điện phân

Rót khuôn tạo thỏi

Cán thành tấm

Nhôm nóng chảy

Oxyt nhôm

Một số KL khác:

Mn, Mg, Cr, Si..

38

Cuộn nhôm

láBôi trơnDuỗi, trãi thẳng

Cắt thành hình tròn Cắt thành hình

tròn nắp

Tạo khóa nắp

Dập tạo hình

thân trụ sơ bộDập tạo hình nắp,

tạo móc nắp

Nong vuốt tạo thân trụ

có ch.cao yêu cầu và

tạo dạng đáy lon

Cắt phần thừa ở viền

miệng lon

Gắn khóa nắp

vào tâm nắp

Rửa sạch chất

bôi trơn

In mặt ngoài, loe mép

Phủ vecni bảo

vệ lon, nắp

Sấy khô

vecni

Phun cao su

đệm kín

Rửa sạch chất

bôi trơn

Thân lon

thành phẩm

Nắp thành

phẩm

Qui trình chế tạo thân & nắp lon nhôm

Sấy thân lon

Sấy khô

39

* Chế tạo thân hộp

Nguyên liệu cuộn nhôm: 11.250 kg, dài 508-762 m, rộng 127-152,4 mm, dày 0,32 mm

Phần bụng được vuốt qua 2 giai đoạn: bụng lon dày 109μm, thân gần miệng lon dày 168μm

Thể tích lon: 355 ml, 330 ml, 375 ml, 500 ml

Phần đáy được tạo thành vòm làm tăng độ chắc ở đáy lon

* Chế tạo nắp lon

Từ cùng cuộn nhôm sản xuất thân

Phun cao su đệm kín sau khi tráng phủ vecni

40Các bước sản xuất thân hộp 2 mảnh

41Các bước tạo hình thân hộp 2 mảnh

42

Qui trình ép vuốt thân hộp

43Cấu tạo lon nhôm

44