25 Soruda İş Sağlığı ve Güvenliği - PwC...• İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin

25 Sorudaİş Sağlığı ve Güvenliği

www.pwc.com.tr

Giriş

Çalışma hayatı; istihdamdan, çalışma şartlarına; sosyal güvenlikten, mesleki eğitime; iş sağlığı ve güvenliğinden, yurtdışında çalışan vatandaşların haklarının korunmasına kadar çok geniş bir alanı ve toplumun büyük bir kesimini kapsamaktadır.

İnsan beden ve ruh sağlığı üzerinde yarattığı olumsuz etkiler, iş kazası ve meslek hastalığı sonucu ortaya çıkan giderlerin telafisine yönelik yapılan harcamaların büyüklüğü ve yaşanan iş gücü kaybı dikkate alındığında, iş kazası ve meslek hastalığı olayları bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de çalışma hayatının en önemli sorun alanlarından birini oluşturmaktadır.

Bu açıdan, İş sağlığı ve güvenliği konusu, sadece işyeri ve çalışan düzeyinde değil, toplumun genelini doğrudan ilgilendiren, aynı zamanda ulusal ve uluslararası düzeyde ele alınması gereken bir önceliğe sahiptir.

Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği alanında Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 2010 yılı verilerine göre; günde yaklaşık 173 iş kazası olmakta, bu iş kazaları sonucu her gün 4 işçi hayatını kaybetmekte, 5 işçi de sürekli iş göremez (daimi sakat) hale gelmektedir.

Diğer ülkelerle karşılaştırıldığında da, ülkemiz iş kazası ve meslek hastalıkları olaylarının yüksekliği bakımından dünya genelinde Hindistan ve Rusya’dan sonra üçüncü, AB ülkeleri içerisinde de birinci sırada yer almaktadır.

Türkiye’deki işyerlerinin %99,7’si 1-249 kişi istihdam eden KOBİ’lerden oluşmakta olup, çalışanların %83,8’i bu işyerlerinde istihdam edilmektedir. İş kazalarının ise %83’ü KOBİ’lerde meydana gelmektedir.

Bu çerçevede, gerek yukarıda açıklanmaya çalışılan olumsuz tablonun düzeltilmesi, gerek koruyucu ve önleyici hizmetlerden çalışanların yararlanmasının sağlanması, gerekse Avrupa Birliği ve Uluslararası Çalışma Örgütü normlarına uyum sağlanması gibi gerekçelerle müstakil bir kanun olarak hazırlanmış olan İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (İSGK) 30 Haziran 2012’de Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Söz konusu kanunla işverenlere önemli yükümlülükler getirilirken, çalışanlara da bazı yeni haklar verilmektedir.

İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak hazırlamış olduğumuz bu kitapçıkta işverenler ve çalışanlar açısından önem taşıyan hususlar hakkında bilgi verilmektedir.

PwC Türkiye

25 Soruda İş Sağlığı ve Güvenliği 2012 3

Soru 1: İSGK hangi işyerlerine ve kimlere uygulanacaktır?

İSGK, kamu ve özel sektöre ait bütün işlere ve işyerlerine, bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalışanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanacaktır.

Soru 2: İSGK’nda hangi faaliyetler ve kişiler kapsam dışında tutulmuştur?

a) Fabrika, bakım merkezi, dikimevi ve benzeri işyerlerindekiler hariç Türk Silahlı Kuvvetleri, genel kolluk kuvvetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığının faaliyetleri,

b) Afet ve acil durum birimlerinin müdahale faaliyetleri,

c) Ev hizmetleri,

ç) Çalışan istihdam etmeksizin kendi nam ve hesabına mal ve hizmet üretimi yapanlar,

d) Hükümlü ve tutuklulara yönelik infaz hizmetleri sırasında, iyileştirme kapsamında yapılan işyurdu, eğitim, güvenlik ve meslek edindirme faaliyetleri,

İSGK kapsamında dışında olup, bu faaliyetlere ve kişilere kanun uygulanmayacaktır.

‘‘İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, faaliyet konusuna ve işçi sayısına bakılmaksızın kamu ve özel tüm işyerleri ve işlere uygulanacaktır”

4 25 Soruda İş Sağlığı ve Güvenliği 2012

Soru 3: İSGK’na göre hangi haller iş kazası ve meslek hastalığı sayılacaktır?

İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olaylar iş kazası olarak kabul edilmektedir.

Yine, mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalıklar da meslek hastalığı sayılacaktır.

Soru 4: İSGK ile işverenlere hangi yükümlülükler getirilmektedir?

İSGK ile işverenlere;

• Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmaların yapılması, (Md.4/1-a)

• İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığının izlenmesi, denetlenmesi ve uygunsuzlukların giderilmesi, (Md.4/1-b)

• İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin görevlendirilmesi, (Md.6/1)

• Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarının karşılaması, (Md.6/1-b)

• İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyonun sağlanması, (Md.6/1-c)

• Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar tarafından iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirlerin yerine getirilmesi, (Md.6/1-ç)

• Çalışanların sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakkında; görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanların ve bunların işverenlerinin bilgilendirmesi (Md.6/1-d)

‘‘İşyerleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli çalıştıracaklardır”


Soru 4: İSGK ile işverenlere hangi yükümlülükler getirilmektedir?

İSGK ile işverenlere;

• Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmaların yapılması, (Md.4/1-a)

• İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığının izlenmesi, denetlenmesi ve uygunsuzlukların giderilmesi, (Md.4/1-b)

• İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin görevlendirilmesi, (Md.6/1)

• Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarının karşılaması, (Md.6/1-b)

• İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyonun sağlanması, (Md.6/1-c)

• Görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar tarafından iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirlerin yerine getirilmesi, (Md.6/1-ç)

• Çalışanların sağlık ve güvenliğini etkilediği bilinen veya etkilemesi muhtemel konular hakkında; görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların, başka işyerlerinden çalışmak üzere kendi işyerine gelen çalışanların ve bunların işverenlerinin bilgilendirmesi (Md.6/1-d)

• İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkilerinin, görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kısıtlanmaması (Md.8/1)

• İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda; işyeri sağlık ve güvenlik biriminin kurulması (Md.8/6)

• İş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapılması veya yaptırılması (Md.10/1)

• İş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasının sağlanması (Md.10/4)

• Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardımla ilgili kanunda sayılan yükümlülüklerin yerine getirilmesi (Md.11)

• Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda çalışanların tahliyesine ilişkin önlemlerin alınması (Md.12)

• İş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydının tutulması, gerekli incelemelerin yapması, bunlar ile ilgili raporların düzenlenmesi (Md.14/1-a)


‘‘Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalıştırılacak işçiler, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılmayacaktır”

• İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayların incelenerek bunlarla ilgili rapor düzenlenmesi (Md.14/1-b)

• İş kazalarının kazadan sonraki üç iş günü içinde SGK’ya bildirmesi (Md.14/2-a)

• Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde SGK’ya bildirilmesi (Md.14/2/b)

• Sağlık hizmeti sunucularının kendilerine intikal eden iş kazalarını, yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının ise meslek hastalığı tanısı koydukları vakaların en geç on gün içinde SGK’ya bildirilmesi (Md.14/4)

• Çalışanların işyerinde maruz kalacakları sağlık ve güvenlik risklerini dikkate alarak sağlık gözetimine tabi tutulmalarının sağlanması (Md.15/1-a)

• Çalışanların işe girişlerinde, iş değişikliğinde, iş kazası, meslek hastalığı veya sağlık nedeniyle tekrarlanan işten uzaklaşmalarından sonra işe dönüşlerinde talep etmeleri hâlinde, işin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin

tehlike sınıfına göre Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasının sağlanması (Md.15/1-b)

• Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde çalışacakların, yapacakları işe uygun olduklarını belirten sağlık raporu olmadan işe başlatılmaması (Md.15/2)

• İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve sürdürülebilmesi amacıyla çalışanların ve çalışan temsilcilerinin bilgilendirilmesinin sağlanması (Md.16)

• Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimi almalarının sağlanması (Md.17/1-7)


• İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda çalışanların ve çalışan temsilcilerinin görüşlerinin alması ve katılımlarının sağlanması, (Md.18)

• Çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla çalışan temsilcisinin görevlendirilmesi (Md.20/1),

• Görevlerini yürütmeleri nedeniyle, çalışan temsilcilerinin ve destek elemanlarının haklarının kısıtlanmaması ve görevlerini yerine getirebilmeleri için gerekli imkânların sağlaması, (Md.20/4)

• Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere iş sağlığı ve gevenliği kurulunun oluşturulması ve iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uygun kurul kararlarının uygulanması, (Md.22)

• Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde yönetimin, iş sağlığı ve güvenliği konusunda koordinasyonu sağlaması ve işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirlerin alınması için işverenlerin uyarılması, uymayan işverenlerin Bakanlığa bildirilmesi (Md.23/2)

• İşin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücretlerinin ödenmesi veya ücretlerinde bir düşüklük olmamak kaydıyla meslek veya durumlarına göre başka bir iş verilmesi (Md.25/6),

• İşletmeye başlanmadan önce, büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerleri için, işyerlerinin büyüklüğüne göre büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu hazırlanması, (Md.29)

• Kanunun 30’uncu maddesi uyarınca Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerde belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmesi,

şeklinde çok sayıda yükümlülük öngörülmüştür.


Soru 5: İSGK’nda belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi halinde işverenlere ne kadar idari para cezası uygulanacaktır?

İSGK’nda belirtilen yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya geç yerine getirilmesi halinde 1.000 TL ile 80.000 TL arasında idari para cezası uygulanacaktır. Bazı cezalar aykırılığın devam ettiği için her ay için ayrı ayrı uygulanacaktır.

Soru 6: İSGK’na göre işyerleri nasıl sınıflandırılacaktır?

İSGK’nda, “Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli” şeklinde tanımlanmıştır.

Buna göre, iş sağlığı ve güvenliği açısından, yapılan işin özelliği, işin her safhasında kullanılan veya ortaya çıkan maddeler, iş ekipmanı, üretim yöntem ve şekilleri, çalışma ortam ve şartları ile ilgili diğer hususlar dikkate alınarak işyerleri “az tehlikeli”, “tehlikeli” ve “çok tehlikeli” şeklinde sınıflandırılacaktır.

İşyeri tehlike sınıfları; 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 83’üncü maddesine göre belirlenen Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi de dikkate alınarak, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürünün Başkanlığında ilgili taraflarca oluşturulan komisyonun görüşleri doğrultusunda, Bakanlıkça çıkarılacak tebliğ ile tespit edilecektir.

Ancak, işyeri tehlike sınıflarının tespitinde, o işyerinde yapılan asıl iş dikkate alınacaktır.

‘‘İşyerleri, iş sağlığı ve güvenliği açısından, ‘az tehlikeli’, ‘tehlikeli’ ve ‘çok tehlikeli’ şeklinde sınıflandırılacaktır”


Soru 7: İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri için hangi nitelikte personel çalıştırılması gerekmektedir?

İSGK’na göre, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için işverenlerce, çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personeli görevlendirilecektir.

Çalışanları arasında belirlenen niteliklere sahip personel bulunmaması hâlinde, bu hizmetin tamamı veya bir kısmı ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet satın alınarak yerine getirebilecektir.

Ancak, belirlenen niteliklere ve gerekli belgeye sahip olması hâlinde, tehlike sınıfı ve çalışan sayısı dikkate alınarak, bu hizmetin yerine getirilmesini işveren kendisi de üstlenebilecektir.

İşveren, görevlendirdikleri kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşların görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılayacaktır.

Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde, diğer sağlık personeli görevlendirilmesi zorunlu olmayacaktır.

Ancak, işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının tam süreli görevlendirilmesi gereken durumlarda; işveren, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kuracaktır.

Soru 8: İş güvenliği uzmanları bütün işyerlerinde görev alabilecekler midir?

İş güvenliği uzmanlarının görev alabilmeleri için; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı, tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde en az (B) sınıfı, az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise en az (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip olmaları gerekmektedir.

Ancak, İSGK’nun Geçici 4’üncü maddesinde yapılan düzenleme uyarınca, çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, bu işyerlerinde Kanunun yürürlüğe girdiği (30 Haziran 2012) tarihten itibaren dört yıl süreyle (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi; tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, bu işyerlerinde Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç yıl süreyle (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi kaydıyla yerine getirilmiş sayılacaktır.

‘‘İşyerleri tehlike sınıflarına göre; (A) sınıfı, (B) sınıfı ve (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip iş güvenliği uzmanı çalıştıracaklardır”


Soru 9: İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının görev, yetki ve sorumlulukları nelerdir?

İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; görevlendirildikleri işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgili alınması gereken tedbirleri işverene yazılı olarak bildirmek, bildirilen hususlardan hayati tehlike arz edenlerin işveren tarafından yerine getirilmemesi hâlinde ise bu hususu Bakanlığın yetkili birimine intikal ettirmekle yükümlü olacaklardır.

İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri, görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle hiçbir şekilde kısıtlanamayacak ve bu kişiler, görevlerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içerisinde yürüteceklerdir.

Hizmet sunan kuruluşlar ile işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumlu olacaklardır.

Ayrıca, çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının yetki belgesi Bakanlıkça belirlenen sürece askıya alınacaktır.

Soru 10: Risk değerlendirmesiyle ilgili işverenlere nasıl bir yükümlülük getirilmektedir?

İSGK’nda, “Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalar” şeklinde tanımlanmıştır.

Bu çerçevede, işverenler, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaları yapmak veya yaptırmakla yükümlü olacaklardır.

‘‘İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; hayati tehlike arz etmesine rağmen işveren tarafından önlem alınmayan durumları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildireceklerdir”


Soru 10: Risk değerlendirmesiyle ilgili işverenlere nasıl bir yükümlülük getirilmektedir?

İSGK’nda, “Risk değerlendirmesi: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalar” şeklinde tanımlanmıştır.

Bu çerçevede, işverenler, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaları yapmak veya yaptırmakla yükümlü olacaklardır.

Soru 11: İşverenlerin acil durum, yangınla mücadele ve ilk yardım konularında hangi yükümleri olacaktır?

İşverenler, meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek acil durum planlarını hazırlamak, önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişiyi görevlendirmek, araç ve gereçleri sağlayarak eğitim ve tatbikatlarını yaptırmak, ekiplerin her zaman hazır bulunmalarını sağlamak, özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapmakla yükümlü olacaklardır.

‘‘İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanları; hayati tehlike arz etmesine rağmen işveren tarafından önlem alınmayan durumları Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bildireceklerdir”

Soru 12: Çalışanlar hangi durumlarda çalışmaktan kaçınabileceklerdir?

Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği kuruluna, bu kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebileceklerdir.

Kurul veya işverenin, çalışanın talebi yönünde karar vermesi hâlinde çalışan, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilecektir.

Çalışanların çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücreti ile kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan diğer haklarında herhangi bir kesinti yapılmayacaktır.

Ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda ise, çalışanlar iş sağlığı ve güvenliği kuruluna veya işverene başvurmaksızın işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk edebileceklerdir. Çalışanların bu hareketlerinden dolayı da hakları kısıtlanamayacaktır.

Çalışanlara,

• İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerinin tehlikeye düşürmemesi,

• İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarının kurallara uygun şekilde kullanılması, bunların güvenlik donanımlarının doğru olarak kullanması, keyfi olarak çıkarılmaması ve değiştirilmemesi,

• Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımın doğru kullanılması ve korunması,

• İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber verilmesi,

• Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapılması,

• Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapılması

şeklinde yükümlülükler öngörülmüştür.

‘‘Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdürler”

Soru 13: Çalışanlar iş sağlığı ve güvenliğinden dolayı hangi durumda iş sözleşmesini feshedebileceklerdir?

İş sözleşmesiyle çalışanlar, talep etmelerine rağmen iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi oldukları kanun hükümlerine göre iş sözleşmelerini feshedebileceklerdir.

Soru 14: Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yükümlülükleri nelerdir?


Soru 15: İş sağlığı ve güvenliği çalışan temsilcisi nasıl ve hangi sayıda belirlenecektir?

İSGK’nda “Çalışan temsilcisi: İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışan” şeklinde tanımlanmıştır.

Buna göre; çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla,

• 2-50 arasında çalışanı bulunan işyerlerinde 1,

• 51-100 arasında çalışanı bulunan iş yerlerinde 2,




• 2001 ve üzeri çalışanı bulunan işyerlerinde 6

çalışan temsilcisinin görevlendirilmesi gerekmektedir.

İşyerinde yetkili sendikanın bulunması hâlinde, işyeri sendika temsilcileri çalışan temsilcisi olarak da görev yapabilecektir.

Soru 16: Hangi işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturulacaktır?

Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu ve altı aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde işveren, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalarda bulunmak üzere iş sağlığı ve güvenliği kurulu oluşturacaktır.

Altı aydan fazla süren asıl işveren-alt işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde, kurulun oluşturulmasında alt işveren işçileri de dikkate alınacaktır.


Soru 17: İşin durdurulmasına hangi durumda ve nasıl karar verilecektir?

İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir hususun iş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili iş müfettişi tarafından tespit edilmesi halinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulabilecektir.

Ayrıca, çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal ve yapı işleri ile tehlikeli kimyasallarla çalışılan işlerin yapıldığı veya büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde, risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulacaktır.

İşin durdurulması kararı, iş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili iş müfettişinin tespiti üzerine, iş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili üç iş müfettişinden oluşan heyet tarafından tespit tarihinden itibaren iki gün içerisinde verilecektir. Ancak tespit edilen hususun acil müdahaleyi gerektirmesi hâlinde; tespiti yapan iş müfettişi, heyet tarafından karar alınıncaya kadar geçerli olmak kaydıyla işi durdurabilecektir.

Soru 18: Hangi işyerleri güvenlik raporu ve büyük kaza önleme politika belgesi düzenlemek zorundadır?

Büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerleri için işletmeye başlamadan önce işyerinin büyüklüğüne göre büyük kaza önleme politika belgesi veya güvenlik raporu hazırlanması gerekmektedir.

‘‘Hayati tehlike durumunda, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulabilecektir”


Soru 19: Hangi işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği giderlerini SGK karşılayacaktır?

Kamu kurum ve kuruluşları hariç ondan az çalışanı bulunanlardan, çok tehlikeli ve tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yerine getirilmesine yönelik giderleri iş kazası ve meslek hastalığı bakımından kısa vadeli sigorta kolları için toplanan primlerden kaynak aktarılmak suretiyle, SGK tarafından finanse edilecektir.

Ancak, Bakanlar Kurulu, ondan az çalışanı bulunanlardan az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinin de faydalanmasına karar verebilecektir.

İSGK ve diğer mevzuat gereğince yapılan kontrol ve denetimlerde; istihdam ettiği kişilerin sigortalılık bildiriminde bulunmadığı tespit edilen işverenlerden, tespit tarihine kadar yapılan ödemeler yasal faizi ile birlikte SGK tarafından tahsil edilecek, ayrıca bu durumdaki işverenler, sağlanan destekten üç yıl süreyle de faydalandırılmayacaktır.

Soru 20: İşyeri yöneticilerinin/işveren vekillerinin İSGK’na göre sorumlulukları var mıdır?

İş Kanunu’na göre işveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimseler işveren vekili olarak kabul edilmektedir.

Buna göre, işveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, İSGK’nun uygulanması bakımından işveren sayıldıklarından, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yükümlülüklerden işverenle birlikte sorumludurlar.

‘‘İşveren vekilleri ve yöneticiler, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yükümlülüklerden işverenle birlikte sorumlu olacaklardır”


Soru 21: İş kazası ve meslek hastalığı bildirimleri nereye yapılacaktır?

İşverenler,

• İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde

• Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını ise öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde,

SGK’ya bildireceklerdir.

İş kazası ve meslek hastalığı ile ilgili Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne ayrıca bir bildirimde bulunulmayacaktır.


Soru 22: Çalışanlar sağlık raporlarını nereden alabileceklerdir?

Sağlık raporları, işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alınan ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınacaktır.

Raporlara itirazlar Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen hakem hastanelere yapılacak ve verilen kararlar kesin olacaktır.

Soru 23: Çalışanların mevcut sağlık raporları geçerli olacak mıdır?

Çalışanlar için, 4857 sayılı Kanun ve diğer mevzuat gereği daha önce alınmış bulunan periyodik sağlık raporları süresi bitinceye kadar geçerli olacaktır.

Soru 24: İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlığı ile ilgili sertifika ve belgeleri geçersiz sayılanlar ne yapmaları gerekiyor?

30 Haziran 2012 tarihinden önce Bakanlıkça verilen işyeri hekimliği, iş güvenliği uzmanlığı ve işyeri hemşiresi sertifikası veya belgesi ile Türk Tabipleri Birliği tarafından verilen işyeri hekimliği sertifikası sahiplerinden belgeleri geçersiz sayılanlar, mevcut belge veya sertifikalarını 30 Haziran 2012 tarihinden itibaren bir yıl içinde Bakanlıkça düzenlenecek belge ile değiştirmeleri şartıyla İSGK ile verilen bütün hak ve yetkilerini kullanabileceklerdir.

Aynı tarihten önce eğitim kurumlarınca verilen işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı eğitimlerini tamamlayanlardan eğitimleri geçersiz sayılanlar ise, ilgili mevzuata göre Bakanlıkça düzenlenecek sınava girmeye hak kazanmış sayılacaklardır.

‘‘Mevcut sağlık raporları süresi bitinceye kadar geçerli olacaktır”


‘‘İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, işyerinin tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre, kademeli olarak 6 ay, 1 yıl ve 2 yıl içinde yürürlüğe girecektir”

Soru 25: İSGK hükümleri hangi tarihten itibaren uygulanmaya başlayacaktır?

İSGK’nun; iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi, işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları ile ilgili hususlarında düzenlendiği 6, 7 ve 8’inci maddeleri; kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan; az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için yayımı tarihinden itibaren iki yıl sonra, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için yayımı tarihinden itibaren bir yıl sonra, 50 ve üzeri çalışanı olan işyerleri için yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra, 9, 31, 33, 34, 35, 36 ve 38’inci maddeleri ile geçici 4, geçici 5, geçici 6, geçici 7 ve geçici 8’inci maddeleri; yayımı tarihinde, diğer maddeleri ise; yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra yürürlüğe girecektir.

İş ve Sosyal Güvenlik Danışmanlık Hizmetleri

• Genel iş ve sosyal güvenlik danışmanlığı• Sosyal güvenlik ve iş mevzuatı check-up hizmeti• Yabancıların çalışma izinleri ve sosyal güvenlik hizmetleri• Yurtdışına işçi gönderiminde iş ve sosyal güvenlik danışmanlığı• Yöneticilerin sigortalılık ve emeklilik statüsü• İşyeri devir ve birleşmeleri• Asgari işçilik ve uzlaşma danışmanlık hizmetleri• İş ve sosyal güvenlik mevzuatında alt işveren çalıştırma ve sorumluluğu• Ekonomik krize çözüm: Kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği• İş sözleşmelerinin kurulmasında danışmanlık hizmetleri• Çalışma modellerine göre istihdam danışmanlık hizmetleri• İzin uygulamalarında danışmanlık hizmeti• Kıdem ve ihbar tazminatına ilişkin danışmanlık hizmetleri• Toplu iş hukuku danışmanlık hizmetleri• İş ve sosyal güvenlik dava danışmanlığı• İş ve sosyal güvenlik incelemelerinde danışmanlık• İş ve sosyal güvenlik mevzuatı eğitim hizmetleri


PwC İş ve Sosyal Güvenlik Danışmanlığı Ekibi

Bilgütay Yaşar PwC Türkiye OrtakTel: +90 (212) 326 6094E-posta: [email protected]

Ekin AltıntaşPwC Türkiye Kıdemli Müdür, Gelir VergisiTel: +90 (212) 326 6428E-posta: [email protected]

Rıza EroğluPwC TürkiyeKıdemli Danışmanİş ve Sosyal Güvenlik HizmetleriTel: +90 (212) 326 6421E-posta: [email protected]

Celal ÖzcanPwC TürkiyeKıdemli Danışmanİş ve Sosyal Güvenlik HizmetleriTel: +90 (212) 326 6734E-posta: [email protected]

Burcu BozkuşPwC Türkiye Danışmanİş ve Sosyal Güvenlik HizmetleriTel: +90 (212) 326 3921E-posta: [email protected]


© 2012 PwC Türkiye. Tüm hakları saklıdır. Bu belgede “PwC” ibaresi, her bir üye şirketinin ayrı birer tüzel kişilik olduğu PricewaterhouseCoopers International Limited’in bir üye şirketi olan PwC Türkiye’yi ifade etmektedir. “PwC Türkiye”, Başaran Nas Bağımsız Denetim ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik A.Ş., Başaran Nas Yeminli Mali Müşavirlik A.Ş. ve PricewaterhouseCoopers Danışmanlık Hizmetleri Ltd. Şti. ticari unvanları ile Türkiye’de kurulmuş tüzel kişiliklerden oluşan PwC Türkiye organizasyonunu ifade ve temsil etmektedir.

PwC Türkiye

PwC, tüm dünyada en üst düzey sektör uzmanlığı ile sunduğu denetim, vergi ve danışmanlık hizmetleri ile müşterilerine aradıkları değeri katar.

158 ülke 180.000’i aşkın çalışanı ile PwC yeni bir yaklaşım ve pratik tavsiyeler üretmek üzere müşterileri ile düşünce, deneyim ve çözüm önerilerini paylaşır.

PwC 1981’den bugüne faaliyet gösterdiği Türkiye’de, İstanbul’da iki, Ankara’da, Bursa’da ve İzmir’de birer ofis olmak üzere toplam 5 ofiste, yaklaşık 1.350 kişilik profesyonel kadrosu ile Türk iş dünyasının aradığı değeri yaratmak için hizmet sunmaktadır.

Documents

25 Soruda İş Sağlığı ve Güvenliği - PwC...• İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin sunulması için iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin