ژماره 254 2014/11/15 1

ساڵی شەشه م ژماره 254 شەممە 2014/11/15 نرخ )1500( دینار

سەرنووسەر: مەریوان عومەر Email: mariwan_2014@yahoo.com Tel: 0750 460 7290 خاوەن ئیمتیاز: ژیروان نوری

دەستەی نووسەران: بیالل سەعید پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی سەروەر ساڵەیی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.org civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 254 2014/11/15

سياسەت

راوێژ كامەران

دەزگاكانی نێو ئەنجومەنی ئاسایش لە نێو خۆدا یەكگرتوو نین

بە تەواوەتی یەكی نەگرتۆتەوە

ژماره 254 2014/11/15 3

سياسەت

"تائێستا ئەو دەزگایانە تەنها بەیاسا

یەكخراونەتەوە، لەبواری پراكتیكیدا بەو شێوەیە

نییە"

پـــاش ئەوەی لەســـاڵی 2011 ســـەرجەم دەزگاكانـــی بـــواری ئاســـایش لەهەرێمـــی كوردستان لەئەنجومەنێكدا یەكخران، بەاڵم لەبـــواری كردەیدا ئـــەو یەكگرتنە تائێســـتا جێبەجـــی نەكـــراوە و دامەزراوەكانـــی نێو ئەنجومەنەكـــە بەســـەربەخۆیی كاردەكـــەن و یەكگرتـــوو نین، پرســـی ناردنی چەكیش بـــۆ كۆبانـــێ جارێكـــی دیكـــە ئەم پرســـەی وروژاندەوە، بەتایبـــەت لەكاتێكدا كە الیەنە جیاوازەكانـــی ئەنجومەنەكـــە یەیاننامەیـــان لـــەدژی یەكتـــر لەنێـــو هەمـــان ئەنجومەندا

دەردەكرد.ئەنجومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان بەپێی یاســـای ژمـــارە )4(ی ســـاڵی 2011 دامـــەزراو و پێكدێـــت لەدەزگای ئاســـایش، ســـەربازی ، هەواڵگـــری بەرێوەبەرایەتـــی ئاژانســـی پاراســـتن و دەزگای زانیاری كە دوو دەزگای ســـەر بـــە یەكێتـــی و پارتین راوێـــژكاری وەك بارزانـــی مەســـرور و ئەنجومەن و خەسرەو گوڵ محمدیش وەك جێگری دیاری كرا، بـــەاڵم لەچەند هەفتەی رابـــردوودا پـــاش ئـــەوەی كۆمەڵێك چەك رەوانەی كۆبانێ كرا، لەالیەن الهور شـــێخ جەنگـــی بەیاننامەیەك باڵو كرایەوە و تێیدا ئاماژەی بەوەدا، كە ئەو چەكانە هی یەكێتی بـــووە و لەالیەن دژە تیـــرۆرەوە نێردراوە، لەكاتێكدا ئەو دەزگایە بەشێكە لەئەنجومەنی دامەزراوەیەكـــی ئەویـــش كـــە ئاســـایش،

هەرێمی كوردستانە.لەنێـــو ئـــەو كێشـــانەش دروســـتبوونی دامـــەزراوە جیاوازەكانـــی ئەنجومەنەكـــەدا كە ســـەر بەهەر دوو پارتی دەســـەاڵتدارن، شـــتێكی نوێ نیـــە، ئەمـــەش ســـەلمێنەری یەكنەگرتنـــەوەی ئـــەو دامەزراوەیەیە تاكو ئێســـتا، پەرلەمانتارێكی یەكێتیش بەئاشكرا ئـــەو پرســـە ناشـــارێتەوە. بە وتـــەی قادر وەتمان ئەندامی لیژنەی ئاســـایش و ناوخۆ لە پەرلەمانی كوردستان، هەرچەندە بەپێی یاسا هێزەكانی ئاسایش و دەزگای زانیاری و پاراستنی هەرێم یەكخراونەتەوە، بەاڵم ئەو یەكخستنەوەیە لەسەر ئەرزی واقع جێبەجێ نەكراوە. قادر وتمان وتی "هەتا ئێســـتا ئەو دەزگایانـــە تەنهـــا بەیاســـا یەكخراونەتەوە، ئەگـــەر نا لەبواری پراكتیكیدا بەو شـــێوەیە نییە، كە ئەمەش گرفتێكی بواری ئاسایشـــە لەهەرێمـــی كوردســـتان و دەبێت لەئایندەدا چارەســـەر بكرێـــت و بەتەواوەتـــی بكرێنە دامەزراوەی نیشتمانی، كە رەنگە لەئێستادا بەهۆی ئەو جەنگەی هەرێمی كوردســـتانی

گرتۆتەوە كارێكی سەخت بێت".

نێـــو دەزگاكانـــی یەكنەگرتنـــەوەی ئەنجومەنەكەش لەكاتێكدایە، ئەو ئەنجومەنە ئەركێكی نەتەوەی گەورەی لەســـەر شانە، كە خۆی لەمسۆگەركردنی ئەم ئامانجانەدا دەبینێتەوە: دابینكردنی ئاســـایش و ئارامی لەهەرێم و پاراستنی بنەما و پرەنسیپەكانی دەســـتووری و یاسایی هەرێم، كۆكردنەوە و شـــیكردنەوەی زانیاری و هەڵسەنگاندنی هـــەر هەڕەشـــەیەك بـــۆ ســـەر ئاسایشـــی هەرێـــم، ئاڵوگۆڕكردنـــی زانیـــاری لەنێوان و لەهەرێـــم تایبەتمەنـــد دەزگاكانـــی ئاڵوگۆڕكردنـــی و فیدراڵـــدا حكومەتـــی تۆمەتبـــار و تاوانبـــاران و رادەســـتكردنی كێشـــەكانیان لەنێوان دەزگاكانی ئاسایشی هەرێـــم ئاسایشـــی پاراســـتنی فیـــدراڵ، و مەترســـیدارەكان تاوانـــە لەبوارەكانـــی تاوانـــی و بەرنامەڕێژكـــراوەكان تاوانـــە مـــادەی هۆشـــبەر و تەزویركردنـــی دراو و دارایـــی و كارگێـــڕی گەندەڵیـــی و شۆردنەوەی سامان و پاراستنی سیستەمی تیـــرۆر بەرەنگاربوونـــەوەی و زانیـــاری ســـیخوڕی، كاری بەرەنگاربوونـــەوەی و و پەیوەندیكـــردن ئاسایشـــی پاراســـتنی فڕۆكەخانـــە و دەروازە ســـنوورییەكان و ئاسایشی كەســـایەتیی فەرمی و ئاسایشی ئابووریی و خۆراك و تەندروستی و وزە و دەزگا ژیارییەكان، بەدواداچوونی كاروباری پەنابـــەران و ئاوارە و بیانیانی نیشـــتەجێی هەرێم، ئاسایشـــی رێكخراوی نێودەوڵەتی و نێـــردەی دیپلۆماتی و كونســـوڵخانەكان لەهەرێمـــدا و مســـۆگەركردنی ئاسایشـــی و پێشـــمەرگە پێكهاتەكانـــی و بـــارەگا و هەواڵگریـــی زانیاریـــی كۆكردنـــەوەی

مەیدانی و ستراتیژی و هەڵسەنگاندنیان.محەمـــەد شـــێخ شـــوان بەوتـــەی لەپەرلەمانـــی پارتـــی پەرلەمانتـــاری كوردســـتان، ئەنجومەنەكە بەم شـــێوەیەی ئێستاش گرنگیەكی زۆری بۆ هەرێم هەیە، ئـــەو ناكۆكیانـــەی كە هەشـــە تەنها لەالیەن چەند كەسێكەوەیە. شوان شێخ محمد وتی "پرسی دروستبوونی ناكۆكی و نەگونجان لەنێو ئەنجومەنی ئاسایش لەپاش ئەو دۆخە هاتـــە ئـــاراوە، كە لەســـەر ناردنی چەك بۆ كۆبانـــێ دروســـتبوو، لەكاتێكدا ناردنی ئەو چەكانە بەبڕیاری پەرلەمانی كوردســـتان و لەالیەن حكومەتـــی هەرێمەوە ئەنجامدرا و سەروەریەكەشـــی بـــۆ هەموومانە، چونكە هەر شـــتێكی لـــەو جۆرە دەبێـــت لەرێگەی و هەرێـــم حكومەتـــی دامودەزگاكانـــی ســـەرۆكایەتیەكەیەوە بێت، ئەگـــەر نا هەر

لەنێـــو ئـــەو حزبانـــەی دیكەش كەســـانێك هەبـــوون، كە دژ بەو جـــۆرە لێدوانە بوون بـــۆ جیاكردنـــەوەی دەزگاكان، چونكە ئێمە وەك گەلـــی كـــورد ئەمـــرۆ لەهەمـــوو كات زیاتـــر پێویســـتمان بەیەكڕیـــزی و تەبایی هەیە و هەر شـــتێكیش كـــە دەكرێت دەبێت

لەو چوارچێوەیەدا بێت".ئـــەم پەرلەمانتارە وتیشـــی "ئەنجومەنی ئاسایشـــی هەرێمیـــش لەئێســـتادا رۆڵێكی گرنگیان لەپاراســـتنی هەرێمی كوردســـتان هەیە، بەتایبەتیش لەشـــەڕی داعشـــدا، بەو پێیەی رێگریەكـــی زۆریان كردووە لەهاتنە نـــاوەی داعـــش بۆ هەرێـــم و ئەنجامنەدانی كاری تیرۆریســـتی لەهەرێـــم، هـــەر بۆیـــە ئەنجومەنەكە توانیویەتی بەباشی كارەكانی

خۆی ئەنجام بدات".لەگەڵ ئەوەشدا ئەحمەد سلێمان پسپۆڕی یاســـایی و چاودێری سیاسی پێیوایە هەتا ئێســـتا ئەو دەزگایانە یەكیـــان نەگرتۆتەوە بـــۆ و تەنهـــا چوارچێوەیەكـــی یاســـاییان دروســـتكراوە. ئەحمەد ســـلێمان وتی "ئەم دەزگایـــە ناتوانرێـــت بكرێتـــە دەزگایەكـــی یەكبگرێتـــەوە، بەتەواوەتـــی و نیشـــتمانی تـــا كەســـانی دەرەوە یەكێتـــی و پارتیـــش پێنەدرێـــت، لەنێویـــدا بەرپرســـیاریەتیان چونكـــە ئێســـتا دەزگاكان لەســـەر بنەمای

حزبی پێكهێندراون و دامەزرێندراون".ئەحمەد ســـلێمان ئاماژە بەوەش دەدات، كە پێویستە ئەو یاســـایەی ئەنجومەنەكەی پێكهێناوە هەموار بكرێتەوە، بۆ ئەوەی ئەو الیەنانە ناچار بكرێن بەتەواوەتی یەكبگرن، چونكە بەوتەی ئەو "ئەمەش لەكاتێكدایە كە بەپێی یاسا ئەنجومەنی ئاسایش راستەوخۆ سەر بەســـەرۆكایەتی هەرێمی كوردستانە و سەر بەئەنجومەنی وەزیران نیە، بەمەش پەرلەمانـــی كوردســـتان ناتوانێـــت لەكاتی كەمتەرخەمیدا لێپێچینەوە لەو دامەزراوەیە بكات، تەنها بودجـــەی بۆ دابین دەكات، كە

ئەوەش بۆخۆی كێشەیە".

4 ژماره 254 2014/11/15

195 رۆژ تێپەڕیكرد و كێشمەكێشی پارێزگای سلێمانی هەربەالدا نەكەوت

سياسەت

یاســـای ناوبراو، دەبووایە لەو بـــەروارەوە بۆ ماوەی 15 رۆژ سەرۆك و جێگری ئەنجومەنی نوێی پارێزگاری سلێمانی لەیەكەمین دانیشتندا ئەندامانـــی ژمـــارەی رەهـــای بەزۆرینـــەی ئەنجومەنەكە، واتە )نیوە+1(، هەڵبژێردرایە، كە دەكاتە 17 كورسی، بەاڵم نەتوانرا پۆستەكانی سەرۆك و جێگری ئەنجومەنی نوێی پارێزگای ســـلێمانی یەكالیـــی بكرێنـــەوە، تـــا ئەم ســـاتە نەتوانراوە لەنێوان ئەو دوو الیەنە پارێزگارێكی

نوێ دیاری بكرێت.دانیشـــتنی نـــۆ ئـــەوەی ســـەرەڕای ئەمـــە ئەنجومەنـــی پارێزگای ســـلێمانی بەمەبەســـتی یەكالییبوونەوەی پۆستەكان بەڕێوەچوو، بەاڵم

رۆژی 2014/4/30 هەڵبژاردنـــی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێمی كوردســـتان ئەنجامدرا و بەچل رۆژ دوای ئـــەو وادەیە و بەدیاریكراوی لـــەرۆژی 2014/6/10 دا، ئەنجامەكانی هەولێر ئـــەم راگەیەنـــدران. دهـــۆك و ســـلێمانی و بەروارەی دوایی، لێرە بەدواوە بەپێی یاســـای ژمارە 3ی ســـاڵی 2009 یاســـای پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان، بووە پێوەری سەرەكی بۆ دیاریكردنی وادە و سەقفی هەڵبژاردنی پۆستە

بااڵكانی پارێزگاكانی هەرێمی كوردستان.بەپێـــی بڕگەی یەكەم لەماددەی شەشـــەمی

نەتوانرا ئـــەو كارە بكرێت، تا دواجار بڕیاردرا لەكۆبوونەوەی لوتكەدا ئەو پۆســـتانە یەكالیی

بكرێنەوە.لەو نێوانەدا، زۆر پێشـــنیار هاتن و رۆیشتن و الیەنەكان لەسەر هیچیان رەزامەند نەبوون، ســـلێمانی پارێـــزگاری لەوەرگرتنـــی هـــەر بەشـــێوازی دوو ســـاڵ بەدوو ســـاڵ، تادەگاتە هەڵبژاردنـــی زۆرینـــە و دواتـــر گۆڕینـــەوەی پارێزگاكانـــی ســـلێمانی و هەڵەبجـــە لەنێـــوان یەكێتـــی و گۆڕانـــدا، بەاڵم الیەنـــەكان ئامادەی سازشكردن نین و هەریەكەیان ئەوەی دەوێت

كە خۆی مەبەستییەتی.ئەگەرچـــی وا دیاربـــوو یەكێتـــی و گـــۆڕان

پێشەوا محەمەد

"یەكێتی و گۆڕان گیرۆدەی بەڵێنی كاتی بانگەشەی هەڵبژاردنەكانن"

گۆڕان بژاردەكانی یەكێتی بۆ پارێزگای سلێمانی رەتدەكاتەوە

ژماره 254 2014/11/15 5

"گۆڕان گەر بەالدانی هەڤاڵ ئەبوبەكر

رازیبێت، ئەوا دڵی 250 هەزار دەنگدەر لەخۆی

دەشكێنێت"

"یەكێتی كە تائێستا گوتویەتی هەڤاڵ ئەبوبەكر بەعسیە، گەر پێی رازیبێت،

مانای دووفاقی لەگەڵ جەماوەرەكەی

دەگەیەنێت"

سياسەت

بەشـــێوازی دوو ساڵ بەدوو ساڵ لەوەرگرتنی پۆستی پارێزگاری سلێمانیدا رەزامەندبن، بەاڵم زۆری پێنەچـــوو یەكێتی پەشـــیمان بووەوە و وتی پۆستەكەی بۆ ماوەی چوار ساڵ دەوێت. بەرەوپێشچوونەكانی لەتازەترین جگەلەوەش، لێپرســـراوی بەختیـــار، مـــەال پرســـەدا، ئـــەو دەســـتەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسیی یەكێتی، رایگەیاند، كە ئەوان ســـێ بژاردەیان خســـتۆتە بـــەردەم بزوتنـــەوەی گـــۆڕان بـــۆ رێككەوتـــن

لەسەر پۆستی پارێزگاری سلێمانی:بژاردەی یەكەم: كەسێكی بێالیەن دابندرێت

بۆ ماوەی چوار ساڵ.بژاردەی دووەم: دوو ساڵی یەكەم بۆ گۆڕان

بێت بەمەرجێك كاندیدەكەیان بگۆڕان.یەكـــەم ســـاڵی دوو ســـێیەم: بـــژاردەی پارێزگاری ســـلێمانی بۆ یەكێتـــی بێت و دواتر

گۆڕان ئازادە لەوەی كێ دەكاتە پارێزگار.ئاســـۆ فەرەیدون، ســـەرۆكی لیستی سەوز لەپارێزگای سلێمانی، ئاشكرایكرد، ئەو بژاردانە هی یەكێتییە و مەرج نییە بارودۆخەكە یەكالیی بكاتەوە، بەاڵم پێویستیشـــن. سەبارەت بەوەی لەیاســـاكەدا ئەوە نییە كە كەسێك لەدەرەوەی ئەنجومـــەن بهێندرێت و بكرێتـــە پارێزگار، ئەو گوتی "دەتوانرێت یاســـاكە هەموار بكرێتەوە و لەسلێمانیشـــدا خەڵكێكی زۆر و خاوەن پێگە و بەهێز هەن بۆ ئەو پۆستە". ئاماژەی بۆ ئەوەش كرد، هەم یەكێتیش و هەم گۆڕانیش پێویســـتە

ئـــەوە بزانـــن، كـــە دەبێـــت رێكبكـــەون و چیتر ئیدارەی سلێمانی لەبۆشـــاییدا نەهێڵنەوە، بۆیە وەك ئەو دەڵێت ئەو پێشنیارانەش نەبێت، هەر دەبێت لەسەر شێوازێك رێكبكەون و ئیدارەكە

پێكبهێنن.كـــە چـــواردا، مانگـــی لەهەڵبژاردنەكانـــی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكانی هەرێم بوو، یەكێتی و گۆڕان لەسنووری پارێزگای سلێمانی لەكێبەركێیەكی ســـەختدا بوون، بەجۆرێك ئەو بارگرژییەی لەكاتی بانگەشـــەكاندا لەنێوانیاندا دروســـت بـــوو، هەتـــا ئێســـتا نەڕەویونەتەوە. لەكۆتاییشـــدا، كاتێك ئەنجامەكان راگەیەندران، گـــۆڕان 12 كورســـی و یەكێتی 11 كورســـیان بەدەســـتهێنا و هیچیـــان نەیانتوانـــی بەتەنهـــا ئەو پۆســـتە یەكالیـــی بكەنەوە، ســـووربوونی داواكارییەكانیـــان، لەســـەر هـــەردووالش بارودۆخەكەی بەمجۆرەی ئێســـتا و بۆ ماوەی

زیاتر لەهەشت مانگە هێشتۆتەوە.رۆژی پرســـە، بـــەو ســـەبارەت هـــەر ســـلێمانی، دادگای رابـــردوو، پێنجشـــەممەی بەكراوەیـــی هەڵوەشـــاندنەوەی بڕیـــاری ئەنجومەنـــی دانیشـــتنەكانی هێشـــتنەوەی پارێـــزگای ســـلێمانی دەركرد و مـــاوەی پانزە رۆژیشـــی وەك دوا مۆڵـــەت دا بەالیەنەكان تا

بتوانن رێكبكەون. بەاڵم بزوتنەوەی گۆڕان بژاردەكانی یەكێتی رەتدەكاتـــەوە و دەڵێت، كە ئەوانیش بۆچوونی

تایبەت بەخۆیان هەیە. ئاسۆ رەحیم، باژێروانی گۆڕان لەســـلێمانی، باســـی لەوەكرد، پۆســـتی پارێزگاری سلێمانی بەپڕۆسەیەكی دیموكراسی، كە هەڵبژاردنـــە، بۆتە مافی بزوتنەوەی گۆڕان. باژێروانەكـــەی ســـلێمانی بزوتنـــەوەی گۆڕان، گوتیشی "پۆستێك كە بەگەمەیەكی دیموكراسی بووبێـــت بەمافی ئێمـــە، نامانەوێـــت و قبوڵمان نییـــە بەگەمەیەكی نادیموكراســـی و بەمەرج و مەرجكاری لەو مافەی خۆمان خۆشبین". وەك روونیشیكردەوە، گۆڕان كورسییەكی زیاترە و مەرجی بـــۆ كەس دانەناوە، مەرجی كەســـیش

قبوڵ ناكات.لەالیەكـــی تریشـــەوە، حەمەتۆفیـــق رەحیم، گـــۆڕان، بزوتنـــەوەی دیـــاری هەڵســـوڕاوی لەچاوپێكەوتنێكیدا كـــە لەم ژمارەیەی گۆڤاری ســـڤیلدا باڵوكراوەتـــەوە، ئامـــاژەی بـــۆ ئـــەوە كـــردووە، هـــەر الیەنێك ئازادە پێشـــنیار بكات بۆ پۆستی پارێزگاری ســـلێمانی، بەاڵم گۆڕان بەتێڕوانینی خۆیەوە دەچێتە دانوستانەكانەوە. یەكەمـــی لەســـلێمانیدا "گـــۆڕان گوتوشـــیەتی بەدەســـتهێناوە و سووریشە لەسەر وەرگرتنی

پۆستی پارێزگاری سلێمانی".سیاســـیی، چاودێرانـــی خۆشـــیانەوە الی پێیانوایە هـــەم یەكێتی و هەم گۆڕان كەوتوون لەبـــەر ناتوانـــن و بانگەشـــەكانیاندا بەســـەر پێچەوانـــەی بكـــەن شـــتێك دەنگدەرەكانیـــان

بانگەشەكانیان بێت.د. ســـیروان كەریـــم، مامۆســـتای زانكـــۆی ســـلێمانی و چاودێری سیاسیی، ئاماژەی بەوە دا، گۆڕان زیاتر لە 250 هەزار دەنگی بەهەڤاڵ ئەبوبەكر كۆكردۆتەوە و ئێستا كە ئەو الببات، واتا دڵی 250 هەزار دەنگدەری خۆی شكاندووە. ئـــەو گوتی "هاوكات كورسییەكیشـــی لەیەكێتی زیاترە و ئەگەر ئەو پۆســـتە بەدەســـتنەهێنێت، ســـەیر دۆڕاو وەك دەنگدەرەكانـــی الی دەكرێت". ســـەبارەت بەیەكێتیش، ئەو چاودێرە سیاسییە پێیوایە، یەكێتی بەدرێژایی بانگەشەی هەڵبژاردن گوتویەتی، كـــە كاندیدەكەی گۆڕان بەعســـی بووە، بۆیە ئێســـتا ئەگەر بەو كاندیدە ڕازی بێت، دووچـــاری دووفاقی دەبێت لەگەڵ جەماوەرەكەی. هەروەها گوتیشی "بەاڵم ئێستا یەكێتی پۆســـتی پارێزگاری سلێمانی بەدەست خۆیەوەیەتـــی و زۆر بەالیـــەوە گرنگ نییە ئەو

پۆستە چەندی تر دوادەكەوێت".كۆبوونـــەوەی مانگـــە، ئـــەم 25ی رۆژی لوتكـــەی نێوان گـــۆڕان و یەكێتییە بۆ یەكالیی ســـلێمانی، پارێـــزگاری پۆســـتی كردنـــەوەی ئەوكات دەردەكەوێت چۆن و بەكام پێشنیاری كام الیەنـــە، پۆســـتەكە یەكالیـــی كراوەتـــەوە، بێگومـــان ئەگەر لـــەو كۆبوونەوەیەشـــدا بگەنە

رێككەوتن.

6 ژماره 254 2014/11/15

پێشەوا محەمەد

حەمەتۆفیق ڕەحیم، هەڵســــوڕاوی دیاری بزوتنــــەوەی گــــۆڕان، لــــەم دیدارەیــــدا باس لــــەوە دەكات، بزوتنــــەوەی گۆڕان پۆســــتی پارێزگاری سلێمانی بە مافی خۆی دەزانێت و ســــوورە لەســــەری، هــــاوكات دەربارەی كاروبەنامــــەی گــــۆڕان لەنــــاو حكومــــەت و بەتایبەتیــــش وەزارەتــــی پێشــــمەرگە قســــە دەكات و ســــەبارەت بە بەشــــداری كورد لە حكومەتی بەغدا و چارەنووسی قەیرانەكانی

هەرێم و بەغدا ڕوونكردنەوە دەدات.

كـــەی پرســـی پارێـــزگاری ســـلێمانی یەكالیی دەبێتەوە؟

حەمەتۆفیـــق رەحیم: بڕیـــارە 25ی ئەم مانگە كۆبوونـــەوەی لوتكەی گـــۆڕان و یەكێتی بكرێت و دەبێـــت لـــەو كۆبوونەوەیـــەدا ئیتر ئەو پرســـە

یەكالیی بكرێتەوە. ئـــەوە دواكۆبوونـــەوە دەبێـــت بۆ ئەو

پرسە؟لەژێـــر هەموومـــان رەحیـــم: حەمەتۆفیـــق

فشارداین، كە كێشەكە یەكالیی بكەینەوە. چـــۆن دەچنـــە ئـــەو كۆبوونەوەیـــەوە، ســـوورن لەسەر وەرگرتنی پۆســـتی پارێزگاری

سلێمانی؟گـــۆڕان بزوتنـــەوەی رەحیـــم: حەمەتۆفیـــق زۆرینەی هێناوە و ئەو پۆستەش بەمافی رەوای خۆی دەزانێت و سووریشە لەسەر وەرگرتنی.

ئـــەو ســـێ پێشـــنیارەی یەكێتی قبووڵ دەكەن؟

حەمەتۆفیق رەحیم: ئـــەوان ئازادن هەرجۆرە پێشـــنیارێك دەكەن، بەاڵم ئێمە تێڕوانینی خۆمان هەیە و بۆ خۆمان بڕیاردەدەین چی بكەین و چی

باشە پێی هەڵسین. بەئاســـایی دەزانـــن ســـلێمانیتان بـــێ

هیچكات نەمانوتووە سیاسەتی نەوتیی هەرێم شكستخواردووە

حەمەتۆفیق رەحیم بۆ سڤیل:

6 ژماره 254 2014/11/15

ژماره 254 2014/11/15 7

سياسەت

حكومەتی خۆجێیی هێشتۆتەوە؟حەمەتۆفیق رەحیم: نەخێر ئاسایی نییە.

دواكەوتنـــە لـــەم التـــان كام بەرپرسیارن؟

الیەنـــەكان هەمـــوو رەحیـــم: حەمەتۆفیـــق پۆســـتی نەكردنـــەوەی لەیەكالیـــی بەرپرســـن

پارێزگاری سلێمانی. چەند مانگێكە گۆڕان چۆتە حكومەتەوە،

ئەداكەی چۆن هەڵدەسەنگێنی؟گـــۆڕان بەشـــداریی رەحیـــم: حەمەتۆفیـــق هەرێمـــدا حكومەتـــی هەشـــتی لەكابینـــەی لەبارودۆخێكی نائاساییدا بوو، پێش ئەوەی ئێمە بەشـــدار بین كێشەی بودجە هەبووە، كە چووینە حكومەتـــەوە داعش ســـەریهەڵداوە و بارودۆخی ناوچەكە هەمووی ئاڵۆزە، بۆیە بە باشـــمانزانیوە لەم بارودۆخـــەدا ئەركی سەرشـــانمان جێبەجێ

بكەین. ئەركەكەتان لـــەم بارودۆخەدا چییە و

دەتوانن چی بكەن؟حەمەتۆفیق رەحیم: هـــەوڵ دەدەین هاوكاری هەمووالیـــەك بكەین، تا كوردســـتان لەم قەیرانە رزگاری دەبێـــت، ئەمـــەش ئەركـــی ئێمەیـــە لـــەم

قۆناغەدا. خەڵك وتیان گۆڕان چووە حكومەتەوە، هەموو شـــتێك باش دەبێـــت، بـــەاڵم قەیرانەكان

زیادیان كردووە؟ حەمەتۆفیق رەحیم: دەبێت خەڵك لەوە تێبگات لەهەمـــوو شـــوێنێكی دونیادا كاتێـــك واڵتێك یان ناوچـــە و هەرێمێـــك دەكەوێتـــە بەر مەترســـی، دەبێـــت هەندێـــك كێشـــە بخەیتـــە الوە، تـــا ئـــەو مەترســـییە تێبپەڕێـــت و نەمێنێـــت، دواتر بێیت و باسی بانگەشەكانت بكەیتەوە، ئێستا بزوتنەوەی گۆڕان ئەو كارە دەكات و دواتریش وەك پێشوو بەردەوام دەبێت، بەمەرجێك مەترسییەكانی سەر كوردســـتان بڕەونەوە و قەیرانەكان چارەســـەر

ببن. ئێـــوە پێش ئەوەی بچنە حكومەت زۆر باسی مەلەفی نەوتتان دەكرد، بەاڵم بۆچی ئێستا

باسی ناكەن؟حەمەتۆفیـــق رەحیـــم: ئێمـــە بەردەوام باســـی نەوتمـــان كـــردووە. ئێســـتا پێشـــنیاریش هەیـــە ئەنجومەنی بااڵی وزە لەهەرێم دروســـت بكرێت، كە لەحەوت كەس پێكدێت و بێگومان ئەوان زۆر

شتمان بۆ روون دەكەنەوە. پێشـــتر هەمیشـــە دەتانوت سیاسەتی نەوتـــی هەرێـــم ســـەركەوتوو نەبووە، ئێســـتاش

هەمان تێڕوانینتان هەیە؟حەمەتۆفیق رەحیم: ئەو لیژنەیە تێڕوانینەكانمان ئـــەو نەوتـــە چـــۆن لـــەوەی روون دەكاتـــەوە،

دەردەهێندرێت و چۆن دەفرۆشرێت و چەندە. بـــەاڵم خـــۆ پێشـــتریش ئـــەو لیژنەیـــە نەبوو و بەرچاویشـــتان روون نەبوو، بەاڵم هەر

دەتانوت ئەو سیاسیەتی نەوتەی هەرێم شكستی خواردووە؟

حەمەتۆفیق رەحیم: ئێمە هیچكاتێك نەمانوتووە مەلەفی نەوتی كوردستان شكستخواردووە.

پارتـــی لەگـــەڵ پەیوەندیتـــان هاوپەیمانێتییە؟

هاوپەیمانێتـــی ئێمـــە رەحیـــم: حەمەتۆفیـــق ســـتراتیژیمان لەگـــەڵ پارتی نییـــە، هاوپەیمانێتی ستراتیژی حیزبەكان دەكات بەیەك، ئیتر ئەوكاتە گرنگـــی بوونیان چییە؟ بـــەاڵم هاوپەیمانێتی ئێمە لەگـــەڵ پارتـــی، هاوپەیمانێتییەكـــی كاتییـــە و بۆ

قۆناغێكی دیاریكراوە. ئەی لەگەڵ یەكێتی؟

حەمەتۆفیـــق رەحیـــم: ئێمـــە لەگـــەڵ هەمـــوو الیەنـــەكان ئامادەی گفتوگۆین و لەگەڵ یەكێتیش لەهەوڵـــی هاوپەیمانێتییەكداین، گۆڕان هەمیشـــە ویســـتویەتی پەیوەندییەكی ئاســـایی لەگەڵ هەر

الیەنێكدا هەبێت.باجـــی دەوت بەیەكێتیـــان پێشـــتر نزیكبوونـــەوە لەپارتـــی دەدات، پێتانوایە ئێوەش

هەمان باج بدەن؟حەمەتۆفیـــق رەحیم: لەهەمـــوو هەڵبژاردنێكدا ئـــەو بەرنامـــە سیاســـیی و باجـــی حیزبـــەكان

ستراتیژییە دەدات، كە دایدەنێت.بەرنامەیـــەی بـــەم گـــۆڕان پێتوایـــە لەحكومەتـــدا، ئەداكـــەی بـــە ئێســـتایەوە، بەنزیكبوونەوەی لەپارتی، باج بدات و دەنگەكانی

كەم بكات؟حەمەتۆفیـــق رەحیـــم: ئەگەر ئـــەم بارودۆخە لەهەڵبژاردنـــی گـــۆڕان تێنەپەڕێندرێـــت، داهاتـــوودا دەنگەكانی كەمدەبێتـــەوە، خۆ ئەگەر نوێنەرەكانیشـــی لەنـــاو حكومەتدا چـــاالك نەبن و بەرنامەكانـــی گۆڕان جێبەجـــێ نەكەن، باجەكە

قورستر دەبێت. ئێوە زۆر باسی پێشمەرگەتان كردووە، ئێســـتا كە وەزارەتتان بەدەســـتەوەیە دەتوانن چ

لەو وەزارەتەدا بكەن؟حەمەتۆفیق رەحیم: واڵتانی دەرەوە ســـوورن لەســـەرئەوەی هێزێكـــی نیشـــتیمانی و پڕچـــەك و مەشـــقپێكراو لەكوردســـتان دروســـت بكرێت و ســـەرجەمیان هاتوونەتە ســـەر بۆچوونەكەی بزوتنەوەی گۆڕان، كە پێشـــمەرگە یەك كۆنتڕۆڵ

و بڕیاردەری هەبێت. بەیەكێتی و پارتیشەوە؟

حەمەتۆفیـــق رەحیـــم: بەڵـــێ ئێســـتا ئەوانیش هەمـــان بۆچوونی گۆڕانیـــان هەیە. چونكە ئەگەر

هەرێم بشكێت هەموو دەشكێین.هەبووایـــە، ئۆپۆزســـیۆن ئەگـــەر

كێشەكانی ئێستە هەربەوجۆرە دەبوون؟حەمەتۆفیـــق رەحیم: لـــەم بارودۆخەدا ئەگەر ئۆپۆزسیۆنیش هەبووایە بارودۆخەكان هەر بەم

جۆرەی ئێستا دەبوون.

ئەگەر پێویســـت بكات گۆڕان دەبێتەوە بە ئۆپۆزسیۆن؟

حەمەتۆفیق رەحیم: لەم بارودۆخەی ئێســـتادا نا، كە كوردســـتان هەڕەشە و مەترسی لەسەرە، زۆر لەئەگـــەرە یەكێكـــە لەداهاتـــوودا بـــەاڵم

بەهێزەكان. تێڕوانینتان بۆ كێشەكانی نێوان هەرێم

و بەغدا چۆنە؟لەوەتـــەی عێـــراق رەحیـــم: حەمەتۆفیـــق دروســـتبووە، تەرازووی هێـــز بەڕێوەی بردووە نەك یاســـا و دەســـتوور، ئێمە هەمیشە وتومانە بۆ ئەوەی عێراق حساب بۆ كورد بكات، پێویستە هەرێم بەهێز بێت. بۆ ئەو مەبەســـتەش، پێویستە ئەنجومەنێكی ئاساییشی نەتەوایەتی و هەرێمایەتی هەبێـــت، كـــە بریتییـــە لەئابوورییەكـــی بەهێز، كە تائێستا لەكوردستاندا نییە، چونكە ئەو ئابوورییە تەنها نەوت نییە، بەڵكو پشتبەســـتنە بەكشتوكاڵ و ئاژەڵـــداری و پیشەســـازی. جگەلـــە ئابـــووری پێویســـتە پێشـــمەرگە بەهێـــز بكەین، كـــە جگەلە چەك و مەشق و رێكخستن، دەزگای هەواڵگیریی ناحیزبـــی هەبێت، هاوكات سیاســـەتێكی دەرەكی یەكگرتووشمان پێویستە. وەك گۆڕان دەمانتوانی لەهەموو شـــوێنێك نوێنەرایەتی خۆمان دابنێین، بـــەاڵم هەمیشـــە وتومانـــە نوێنەرایەتـــی هەرێـــم دەبێـــت حكومی بێـــت نەك حیزبی، بەاڵم ئێســـتا هەر لە پەیوەندییەكانـــی ئەنجومەنی وەزیرانەوە بۆ هەموو پەیوەندییەكانی تر بەحیزبیكراوە. واتا گرنگە لەو بوارانەدا دەوڵەتمەدارانە بیربكەینەوە. بـــۆ تێپەڕاندنـــی ئـــەم قەیرانـــە چـــی

بكرێت؟حەمەتۆفیق رەحیم: جگەلە یەكخســـتنی هێزی هەواڵگیریـــی، و پەیوەندییـــەكان و پێشـــمەرگە بۆدەرچوون لـــەم قەیرانـــە ژێرخانێكی ئابووری بەهێزمان دەوێت. چونكە دەبێت بزانین ئەمجارە بودجەی كوردســـتان لەســـەر نەوت بڕیاردراوە، جارێكـــی تـــر لەســـەر شـــتێكی تـــر و بەوجۆرە بەردەوام دەبێت. تەنها چارەسەریش لەم دۆخەدا و بـــۆ رۆژكاری دواتریش، بەهێزی كوردســـتانە تاكـــو بەرگەی هەمـــوو ئەو فشـــارانە بگرێت، كە

بەهۆكاری سیاسیی لەسەری دروست دەكرێن. ئـــەو ســـێ مانگـــەی وەك مـــەرج بـــۆ حكومەتەكەی عەبادی داندرابوو تا داخوازییەكانی كورد جێبەجێ بكات كەمتر لەبیست رۆژی ماوە،

كورد چی دەكات؟حەمەتۆفیـــق رەحیـــم: دەبـــێ چاوەڕێـــی ئـــەو ماوەیـــەش بكەیـــن، چونكە كـــورد زۆر بەالوازی چـــووە نـــاو حكومەتەكـــەی عەبادییـــەوە، ئێمـــە گفتوگۆمان تەواو نەكردبوو، كە ئەوان كارنامەی حكومەتەكەیان لەپەرلەمانی عێراقدا دەخوێندەوە، دوای ئەو ماوەیـــەش دەبێت كورد بڕیار بدات و كۆبوونەوەی فراوان ئەنجـــام بدرێت. هەرچەندە

لەم ماوەیەدا كورد لەبەغدا هیچی نەكردووە.

8 ژماره 254 2014/11/15

سياسەت

د. رەشید خەییون توێژەرێكی ناسراوی عێراقیە لەبواری فەلسەفە فیكری ئیسالمی و مێـــژوو بە گشـــتی، چەندین توێژینەوە و كتێبی گرنگـــی لەبارەی مێژوو و هزری ئیسالمی سیاسی هەیە، بڕوانامەی دكتۆراكەشی هەر لەبواری فەلسەفەی ئیسالمییە. لەم دیمانەیەی ســـڤیلدا باســـی چەند پرسێكی تایبەت بەئیســـالمی سیاسی لەعێراق دەكات. هـــەروەك بـــاس لـــە توندڕەویی ئاینی و مەزهەبی و هۆكاری ســـەرهەڵدانی

داعشیش دەكات.بەشی دووەم و كۆتایی

هەر ئیسالمییەك لە دەرەوەی دەوڵەت چەك هەڵبگرێت داعشە، سوننە بێت یا شیعە

رەشید خەییون بۆ سڤیل:

قاسم سولەیمانی فەرمانڕەوایەتی عێراق دەكات

سەروەر ساڵەیی

قاسم سولەیمانی تەدەخول لەپرسی كوردیش دەكات و

هەندێك سەركردەی كوردیش ملكەچی ئەو و

ئێرانن

ژماره 254 2014/11/15 9

سولەیمانی لەو شــــارەیە، كاتێكیش من ئەو وتارەم نوســــی بەناوی )نامەیــــەك بۆ والی عێراق، قاســــم ســــولەیمانی( من مەبەســــتم بــــوو، قاســــم ســــولەیمانی فەرمانڕەوایەتی عێراق دەكات و سیاســــەتی عێراقی بەڕێوە قســــەیە ئــــەو سیاســــییەكانیش دەبــــات، دەكــــەن، یەكێك لەشــــوێنكەوتووانی حیزبی دەعــــوە، لەســــاڵی 2006 لەچاوپێكەوتنێكــــی رۆژنامەوانیــــدا رایگەیانــــد، كە ســــولەیمانی دادەمەزرێنێت، فەرمانگــــەكان بەڕێوەبەری قاســــم دەڵێــــم، لەهەولێــــرم لێــــرەوە مــــن ســــولەیمانی تەدەخــــول لەپرســــی كوردیش دەكات و هەندێــــك ســــەركردەی كوردیــــش ملكەچی ئەو و ئێرانن، هەندێك سەركردەی ســــوننەش بەهەمان شــــێوە ملكەچی قاســــم ســــولەیمانین. لەدیاریكردنــــی نــــاوی كەس و الیەنــــەكان بــــەدوورم بگــــرە، مــــن وەك حاڵەتێكی گشتی باسی دەكەم و هەر كەسە

و خۆی دەناسێت.هەبێــــت رۆڵــــی ئێــــران پێتوایــــە لەدروســــتكردنی ئــــەو رەوشــــە ئاڵۆزەی بە پەیوەندییەكانــــی نێوان هەولێــــر و بەغداوە

دیارە؟رەشــــید خەییــــون: بەڵــــێ، ئێــــران رۆڵــــی هەیــــە، بەبەڵگــــەی ئــــەوەی كاتێــــك قــــەوارە سیاسییە كوردییەكان لەگەڵ كوتلە شیعی و ســــوننیەكان رێككەوتن لەسەر سەندنەوەی متمانــــە لەنــــوری مالیكی، كە چارەســــەری كێشــــەی عێــــراق بــــوو و رێگریــــش دەبوو داعــــش و چاكســــازی لەهاتنــــەژوورەوەی لەســــوپا و بەرگری دەكرا، ئێــــران پڕۆژەی پوچەڵكــــردەوە، متمانــــەی ســــەندنەوەی پێشموایە هەر ئێران بوو ئەوەی سەپاند، كە سەرۆك جەالل تاڵەبانی پڕۆژەكە پێشكەش بەپەرلەمــــان نەكات، ئەو بڕیــــارە بڕیارێكی

ئێرانی بوو، ئەوەش بۆ مێژوو دەڵێم.باســــی سیاســــەتمەداران وەك

چ هۆكارێــــك بــــوو كــــە هەندێــــك ناوچــــەی عێراقی كردە زەوییەكی بەپیت بۆ

داعش؟رەشــــید خەییــــون: بــــا راشــــكاوانە قســــە بكەیــــن، ناوچــــەی رۆژئــــاوای عێــــراق كــــە ناوچەی ســــوننە نشینە، سەرەتا قاعیدە لەو ناوچەیە دروستبوو، دواتریش داعش، بەاڵم ئایــــا هۆكارەكــــەی ئەوەیــــە خەڵكی ســــوننە لەگــــەڵ داعش و قاعیــــدەن؟ چەند هۆكارێك لەئــــارادان، كاتێك ئەمریكییــــەكان لەجەنگی دژ بەرژێمی پێشووی عێراق ئەو رژێمەیان رووخاند، ئایا هەڵســــوكەوتیان دروستبوو، یاخــــود هاتن و دەوڵەتێكیــــان خاپوور كرد؟ دوای ئەوە عێراق بۆ ماوەی زیاتر لەشەش مانــــگ بەبــــێ ســــنوور و بەبــــێ كۆتوبەند و بــــێ هیچ شــــتێك مایەوە، تۆ كە ســــوپایەك دەهێنیــــت ژمارەكەی 150 هەزار ســــەربازە زریپۆشــــەكانییەوە، و تانــــك و بەفڕۆكــــە تــــۆ بیرناكەیتــــەوە جەنگەكــــە دوای ئایــــا رژێمەكــــەت روخانــــد، ئایــــا رۆژی دواتــــر پالنیــــان ئەمریكییــــەكان روودەدات؟ چــــی نەبــــوو بــــۆ رۆژی دواتر، لەســــاڵی 2003 و راســــتەوخۆ دوای روخانــــی رژێــــم، چەنــــد پڕۆسەیەكی تۆڵەسەندنەوە ئەنجامدران بۆ تۆڵەســــەندنەوە لەبەعســــییەكان و عەرەبی ســــوننە، هۆكارێكــــی تــــر ریشەكێشــــكردنی بەعســــییەكان بــــوو، زۆر لەو بەعســــییانەی بەشێوازێكی نەگونجاو لەگەڵ دیموكراسیدا ریشەكێشــــكران، كــــە بینییــــان رووبەڕووی كوشــــتن دەبنــــەوە و لەوالشــــەوە قاعیــــدە بوونی هەیــــە، ئەوە پەیوەنــــدی بەقاعیدەوە دەكــــەن، چەند ئەفســــەرێكی ســــوپا و چەند فڕۆكەوانێــــك كوژران، ســــەرۆك تاڵەبانیش ژمارەیەكــــی زۆری فڕۆكەوانــــی شــــیعە و خۆشــــی پاراســــت، لەســــلێمانی ســــوننەی وایگــــوت، بــــۆ؟ چونكــــە هەوڵێــــك هەیــــە بۆ تۆڵەسەندنەوەی شەڕی عێراق و ئێران، ئەو

ئەفسەرانە چیدەكەن لەكاتێكدا بەبێ مووچە دەمێننــــەوە و پڕۆســــەی تۆڵەســــەندنەوەش لەبەردەمیانە، كە ئاوڕیش دەدەنەوە، قاعیدە دەبینن، ئایا پەیوەنــــدی بەقاعیدەوە ناكەن؟ لەڕاســــتیدا ئەو میلیشــــیایانەی راســــتەوخۆ هاتنــــە نــــاو عێراقــــەوە زۆر هــــاوكار بوون عێــــراق رۆژئــــاوای ناوچەكانــــی لــــەوەی جۆرێك لە لەئامێزگرتن بۆ ئەو رێكخراوانە هەبێت، دوای 2003 ســــەددام حوسێن وەك كەســــێكی ســــوننە مەزهەب نیشــــانی خەڵك ناوچــــەی هەمــــوو هۆیەشــــەوە بــــەو درا، سوننەنشــــین ترســــا، تۆ كــــە دەتەوێت تۆڵە لەســــەددام وەربگریتــــەوە، مانــــای ئەوەیــــە دەتەوێــــت تۆڵــــە لەســــوننە وەربگریتــــەوە، لەكاتێكدا ئێمە لەسەرەتاوە دەنوسین و قسە لەســــەر ئەوە دەكەین، كە لەیەكەم رۆژەوە ئاشــــتبوونەوە ئەنجامبدرێت، ئێســــتا باسی ئەو ئاشــــتبوونەوەیە دەكەن، ئاشــــتبوونەوە

12 ساڵ دواكەوت. لەوتارێكــــدا باســــی رۆڵــــی قاســــم ســــولەیمانیت لەعێراق كردووە و ناوبراوت كــــردووە، ناوزەنــــد واڵتــــە ئــــەو بەوالــــی بەبۆچوونی تۆ رۆڵی ئێران لەعێراقدا هۆكارە بۆ شكستخواردنی ئیسالمی سیاسی شیعی

لەبەڕێوەبردنی عێراقدا؟رەشــــید خەییــــون: لەراســــتیدا ئیســــالمی ئیســــالمێكی هــــەر سیاســــی شــــیعی وەك سیاســــی تــــر نموونــــەی پێشــــكەش نەكرد، بەپێچەوانەوە ئەو كەســــانەی پێشكەشــــكرد كە دەســــتیان بەســــەر ئیدارە و سەروەت و ســــامانەوە گرت و خەڵكی لێهاتوو نەبوون، لێهاتووییــــەكان تەنهــــا جیهاد بووە، كەســــی موجاهید دەتوانێت بجەنگێت، بەاڵم ناتوانێت بونیادبنێــــت، دەوڵــــەت یاخــــود دەســــەاڵت بــــەو واڵت كــــە ئێرانــــە لەبەرژەوەنــــدی شــــێوەیە بەردەوام بێــــت، چونكە ئەوان زاڵ دەبن بەســــەریدا، لەهەر كێشــــەیەكدا قاسم

بەبوونی هێزی ئیسالمی سیاسی شیعە، هیچ ئومێدێكم

بەوە نییە عێراق ئاستەنگەكان

ببڕێت

ئەو قسانەی لەبارەی دەوڵەتی كوردییەوە دەكرێن

لەچوارچێوەی فشاری سیاسی

دەرناچن

ئەگەر سەرۆك مەسعود بارزانیش ببێتە سەرۆكی عێراق، هەرێمی

كوردستان لەعێراق جیاناكاتەوە

10 ژماره 254 2014/11/15

سياسەت

ئەگەر دەوڵەتی كوردی بەجیابوونەوە لەعێراق

پێكبێت ئەوە كارەساتە بۆ كورد بەر لەعەرەب

زێڕەی ناوی عێراقە، لەژێر دەســــتی رەژوو فرۆشەكە دەربهێنێت.

پێتوایە كام لەالیەنە سیاســــییەكان ئــــەو زێڕنگەرە بێــــت؟ ئایا لەناو ئیســــالمی

سیاسییەوە سەردەكەوێت؟شــــتێكی ئــــەوە خەییــــون: رەشــــید چاوەڕوانكراوە، من ئێســــتا ناڵێم ئەوە كێیە، بەهۆی ئەو دابەشــــكارییەی كە هەیە، بەاڵم لەناو ئیســــالمی سیاسی نییە، من كە باسی ئیسالمی سیاســــی دەكەم وەك تیۆر باسی دەكەم نــــەك وەكو تــــاك، مومكینە عەبادی و هەندێك كەســــایەتی سیاســــی ئیســــالمی كورد دەســــتبەرداری ئیسالمی سیاسی بن، لەڕاســــتیدا پشتبەستن لێرە لەسەر رەگەزی هاوواڵتیبوونە، كێشەكە ئەوەیە دابەشكاری تائیفی رێگەنادات ئەو زێڕنگەرە دەربكەوێت و زێڕەكە لەرەژوو فرۆشەكە وەربگرێتەوە، تەنانەت لەناوچەی كوردیش دابەشــــكاریی

هەیە. بەتێڕوانین لەماوەی دەسەاڵتدارێتی ئاینــــدەی پێتوانییــــە شــــیعەكان لەعێراقــــدا، عێــــراق بەگشــــتی و ئاینــــدەی پەیوەندییــــە پێكهاتەكانــــی نێــــوان ئاشــــتەواییەكانی

لەمەترسیدا بێت؟رەشــــید خەییون: من راشــــكاوانە دەیڵێم، بەبوونی ئەو رووخسار و هێزە سیاسییانەی تۆ بەئیســــالمی سیاســــی شــــیعە ناوزەندت كردن، من هیــــچ ئومێدێكم بەوە نییە عێراق ئاســــتەنگەكان ببڕێت، هۆكارەكەشی ئەوەیە لەمــــاوەی ئــــەو چەنــــد ســــاڵە نموونەیەكــــی خراپ پێشكەشكرا، ئێمە كە باس لەئیسالمی مەبەســــتمان دەكەیــــن، شــــیعە سیاســــی لێــــدان نییــــە لەئیســــالمی سیاســــی شــــیعە، بەڵكــــو لەبەرئەوەیــــە ئەوان ســــەركردایەتی دەســــەاڵتیان بەدەستە. سەرۆك وەزیرانیان بەدەســــتە، كە لەهەمــــان كاتــــدا فەرماندەی

گشتی هێزە چەكدارەكانە. پێتوایە ئــــەو ناكۆكییانەی لەنێوان هەولێــــر و بەغدا هەن، ناكۆكــــی نەتەوەیین، یاخــــود دروســــتكراوی دەســــتی ئیســــالمی

سیاسی شیعەن؟رەشــــید خەییون: من پێموانییە نەتەوەیی بــــن، ئەگەر مەســــەلەی دژایەتــــی نەتەوەیی نێوان عەرەب و كورد هەبێت، ئەوە لەســــەر ئاستێكی سادەیە، ئەو پرسە كۆتایی هاتووە، بەڵكو كێشەكە سیاسییە، ئایا رۆژێك لەڕۆژان بینیــــت خێڵێكــــی كــــورد هێرش بكاتە ســــەر خێڵێكی عــــەرەب یان بەپێچەوانەوە؟ نەخێر، شەڕەكە لەنێوان چەكدارانی شۆڕشی كورد

و حكومــــەت بوو، خەڵــــك پەیوەندییان پێوە نییە، كورد بەشداری لەبونیادنانی دەوڵەتی عێراق كردووە، ئایا دەزانیت كورد دەنگیان بەوەدا موســــڵ بخرێتە سەر عێراق؟ منیش ئەوەم لەســــەرۆك مەسعود بارزانی بیست، لەســــااڵنی بیســــتەكانی ســــەدەی رابردوو، موســــڵیش بــــەوەدا، دەنگیــــان كــــوردەكان مافێكی عێراقییە و لەمێژووشدا لەنەخشەی عێــــراق بــــووە، پێموایــــە ئــــەو پەیوەندییــــە مێژووییە. ئێســــتا كێشەی ئیسالمی سیاسی شــــیعە ئەوەیــــە، كــــە ئەگــــەر ببینێــــت كورد لەئێران چــــەك دژی حكومــــەت هەڵدەگرن، ئەوە ئەو دژیــــان دەوەســــتێتەوە، لەكاتێكدا لەعێــــراق هاوپەیمانیانە، ئەم دژ بەیەكییەش

كێشەیەكی سیاسی و حیزبییە. چەند جارێك باس لەجیابوونەوەی كــــورد لەعێــــراق و دامەزراندنــــی دەوڵەتــــی كــــوردی كــــراوە، بۆچوونت لــــەو بارەیەوە

چییە؟رەشــــید خەییــــون: من بەهیچ شــــێوەیەك دژی دەوڵەتــــی كــــوردی نیم، بــــەاڵم ئەگەر ئەو دەوڵەتە بەجیابوونەوە لەعێراق پێكبێت، ئەوە كارەســــاتە بــــۆ كورد بــــەر لەعەرەب، هۆكارەكەشــــی ئەوەیــــە چەندین ئاســــتەنگ هــــەن، یەكەمیــــان ئەوەیــــە تــــۆ مێژوویەكی درێژی دەوڵەتێكی وەك عێراق دەپچڕێنێت، دووەم، رووبەڕووی چەنــــد واڵتێكی زلهێز دەبێتەوە، لەوانە ئێــــران و توركیا، بەو پێیە تۆ لەنێوان چیاكان گۆشەگیر دەبیت، پێموایە بوونی هەرێمــــی كوردســــتان لەدەوڵەتێكی فیدڕاڵــــی لەگەڵ عێــــراق ئایندەی كوردە، من دەڵێــــم نابێــــت نەوە عێراقییە كــــوردەكان بۆ ئامانجێك لەناوببرێن، كە ناكرێت لەئێستادا كــــورد كــــە دەمێنێتــــەوە ئــــەوە بێتــــەدی، چاوەڕوانــــی هەلومەرجــــی گونجاو بكات و ناوچەكــــەش لەســــەر دامەزراندنی دەوڵەتی كــــوردی رێكبكەوێت، نەك بەم بارودۆخەی ئێستا، بەئەمانەتەوە دەیڵێم كە ئەو قسانەی لەبارەی دەوڵەتی كوردییەوە دەكرێن راست نین، بەڵكو لەچوارچێوەی فشــــاری سیاسی دەرناچن، تەنانەت ئەگەر سەرۆك مەسعود

دەكــــەن مالیكی چەندین كێشــــەی بۆ عێراق دروســــتكرد، پێتوایــــە عەبــــادی لەو باشــــتر

بێت؟رەشــــید خەییون: هەمیشە من پەلە ناكەم لەبڕیاردان و هەڵسەنگاندن، بۆ ماوەی دوو ســــاڵ نوســــیم، كە دەمەوێت مالیكی عێراقی بێت و سەرۆك وەزیرانی عێراق بێت، بەاڵم بەداخەوە ئەو خۆی وەك سەرۆك وەزیرانی حیزبێك پێشكەشــــكرد، نەك وەك سەرۆك وەزیرانــــی تائیفەیەكیــــش، تاكــــڕەوی كــــرد لەدەســــەاڵت، بۆیە ئێستا هۆشداری دەدەمە تەواوی بەرپرسان لەوەی كە فەرمانگەكانیان ببــــن بەماڵ بۆ خانەوادەكانیان، من لەڕووی كەســــایەتییەوە متمانــــەم بەعەبــــادی هەیە، چونكە ئەو كەســــێكی تەكنۆكراتە، كەسێكی حیزبــــی تونــــدڕەو و تائیفــــی نەبــــوو، ئــــەو لەئەزموونــــی خــــۆی لەواڵتانــــی ســــوودی رۆژئــــاوا وەرگــــرت، خۆشــــی بەڕەچەڵــــەك بەغدادییە و لەخێزانێكی بەغدادی پەروەردە بووە، پێش روخانی رژێمی پێشــــوو لەگەڵ ئێران و هەر الیەنێكی تر هیچ بەشدارییەكی لەكاری چەكــــداری نەبووە، بــــەاڵم ئایا ئەو عەبــــادی لەدەوروبــــەری هەلومەرجــــەی هەیە هاوكاری دەبێــــت؟ نازانم، بۆیە داوای لێدەكەم ئەگەر ئەو هەلومەرجەی نەبینییەوە شــــانازی بەدەســــەاڵتەوە نەكات و قســــەی

خۆی بكات و جێی بهێڵێت. پێشــــتر لەوتارێكــــدا تــــۆ عێراقــــت بەزێڕێك شــــوبهاندووە، كە لەژێر دەســــتی رەژووفرۆشــــێكدایە و نرخەكــــەی نازانێت، پێتوایە رۆژێك لەڕۆژان زێڕنگەرێك بتوانێت ئەو زێرە لەژێر دەســــتی رەژووفرۆشــــەكە

دەربهێنێت؟رەشــــید خەییــــون: زۆریش، ئەگــــەر ئەو متمانــــەی دەكەیــــت باســــی زێڕەنگــــەرەی بەهونەرەكــــەی و بەزێڕەكــــە و بەخــــۆی هەبێــــت، ئەگــــەر حكومەتێكــــی نیشــــتیمانی تەكنۆكرات هەبوو، كە دەســــتوور جێبەجێ بــــكات و داخوازییەكانی خەڵــــك بەدیبهێنێت و سوپایەكی نیشتیمانی و ناتائیفی دروست بكات، پێموایە ئەوە ئەو زێڕنگەرەیە، كە ئەو

هەندێك نوسەری كەنداو داوای بەخشینی

خەاڵتی نۆبڵیان بەسیستانی كرد

ژماره 254 2014/11/15 11

سياسەت

ئەو كەسەی مالیكی لە پۆستەكەی جێگیركرد

سەرۆك مەسعود بارزانی بوو، ئەوەشی نەیهێشت

متمانەی لێبسەندرێتەوە، سەرۆك جەالل تاڵەبانی

بوو

ســــووربن لەســــەر ئــــەم بابەتــــە، چونكــــە بوونی میلیشیا شــــیعەكان دڵنیایی بەناوچە سوننەنشینەكان نابەخشێت، بەڕای من هەر ئیســــالمییەك لــــەدەرەوەی دەوڵــــەت چەك

هەڵبگرێت ئەوە داعشە.كاركردنــــی شــــێوازی لەبــــارەی حیزبــــە ئیســــالمییەكانی عێــــراق و حیزبــــە

ئیسالمییە كوردییەكان رات چییە؟ رەشــــید خەییون: شــــێوازی كاركردنیان خراپــــە، ئەنجامەكەش ئەوەیــــە كە لەماوەی 12 ساڵی رابردوودا واڵت لەخراپەوە بەرەو خراپتر هەنــــگاو دەنێت، حیزبە ئیســــالمییە كوردییــــەكان بڕیــــار بەدەســــت نەبوونــــە، لەڕاســــتیدا مــــن ستایشــــی الیەنێكــــی ئــــەو حیزبانە دەكەم، كە بەشــــداری لەپڕۆســــەی سیاسی دەكەن و چەكیان فڕێداوە، زۆرێك لــــەوان وەك عەلــــی باپیــــر و كەســــانی تــــر چەنــــد هەنگاوێكی گەورە پێشــــكەوتن دژی تونــــدڕەوی و خۆیــــان لەئەنســــار ئیســــالم

گەیشتیت بەو بڕوایە؟رەشید خەییون: ئەوە من نیم ئەو قسەیە دەكــــەم، بەڵكو بەڕێز مەهدی حەكیم كوڕی بەڕێز موحسین حەكیمە لەیادەوەرییەكانیدا باســــی دەكات، ئــــەوە فەتــــوا نییــــە بەڵكــــو هەڵوێســــتێكی جوانــــە، مــــن ئــــەو قســــەیەم بــــە د. بەرهــــەم ســــاڵحیش گــــوت، كــــە ئەو هەڵوێســــتەی ناوبــــراوی بەفەتــــوا ناوبــــرد، كاتێك عەبدولسەالم عارف ویستی دژایەتی كــــورد بكات، رای زانایــــان ئاینی وەرگرت، ناوی موحسین حەكیمیش خرایە ناو لیستی نــــاوی ئــــەو كەســــانەوە، بەڕێز موحســــین حەكیم تانەی لەنوســــینی نــــاوی ئەو گرت، ئەمــــەش فەتــــوا نییە و منیــــش رەخنە لەوە

دەگرم.كەســــایەتییە و مەرجەعییــــەت شــــیعە و ســــوننە بەناوبەنگەكانــــی لەدووركەوتنەوە لەتوندوتیژی و توندڕەوی

چ رۆڵێكیان هەیە؟رەشــــید خەییون: لەڕاســــتیدا ستایشــــی رۆڵی مەرجەعییەتی بەڕێز عەلی سیستانی دەكەم كە فەتوا و رێنمایی دژی تائیفییەت و كوشــــتنی مەسیحی و ئێزیدی و سابیئەكان زانایانــــی دەســــتەی هەروەهــــا دەركــــرد، موسڵمان، كە بەدەستەیەكی توندڕەو ئەژمار دەكرێت، ناڕەزایی دەربڕی دژی كوشــــتنی یادكردنــــەوەی لەمەراســــیمەكانی شــــیعە حوســــێنی كــــوڕی عەلــــی، هەروەرها دژی مەســــیحییەكانیش، و ئێزیــــدی كوشــــتنی هەروەها زانایانی ســــوننە لەمزگەوتی ئەبو حەنیفەی نوعمان و مزگەوتی عەبدولقادری تائیفییەتــــن، دژی وتارەكانیــــان گەیالنــــی ستایشــــی رۆڵی ئەو كەســــایەتییە ئاینییانە لــــەدەرەوەی ئیســــالمی سیاســــی دەكــــەم، نــــەك تەنها مــــن بەڵكو هەندێك نوســــەری كەنــــداو داوای بەخشــــینی خەاڵتــــی نۆبڵیان

بەسیستانی كرد. دروســــتە كە داعــــش بەخەواریج

ناوببرێن؟خەواریــــج نەخێــــر، خەییــــون: رەشــــید مەفهومێكــــی تایبەتــــە بەكۆمەڵێــــك كە دژی معاویــــە و عەلــــی كوڕی ئەبــــو تاڵیب بوون لەنێوانگیری، راســــتە لەنــــاو ئەوان هەندێك بیروبۆچوونــــی توندڕەویان تێدا دەركەوت، بــــەاڵم ئەوەش گروپێكی كــــەم بوون، كە بە ئەزرەقییەكان ناســــران و گروپەكانی تریان بــــوون بەگروپی هزری، مــــن پێموایە ئەوە جۆرێــــك لەرووخاندنــــی ئێســــتایە بەســــەر

مێژوودا.

بارزانیــــش ببێتە ســــەرۆكی عێراق، هەرێمی كوردستان لەعێراق جیاناكاتەوە.

بــــەاڵم پێتوانییە بۆ كورد ئەســــتەم بێــــت لەگــــەڵ ئــــەو عەقڵییەتــــە سیاســــییەی

عێراقدا هەڵبكات؟رەشــــید خەییون: لێرەدا لۆمەی كوردیش دەكرێــــت، كــــورد خۆیــــان هاوپەیمانێتییــــان ئــــەوان 54 ئــــەو هێزانــــە بەســــت، لەگــــەڵ ئەندامیان لەپەرلەمان هەیە، دەكرا فشــــاری

گەورەتریان هەبێت. كورد چارەی تری هەبوو؟

رەشــــید خەییــــون: دەكــــرا رێكنەوكەون، دەكــــرا كــــورد رێگر بــــن لەوەی كەســــێكی وەك مالیكــــی بێتــــە ســــەر دەســــەاڵت، بــــۆ زانیاریش ئەو كەســــەی مالیكی لەو پۆســــتە جێگیركرد ســــەرۆك مەسعود بارزانی بوو، ئەو كەسەشــــی لەكاتی ســــەندنەوەی متمانە لەپۆســــتەكەی هێشــــتییەوە، سەرۆك جەالل تاڵەبانــــی بوو، كەوایــــە هەموویان لەبەردەم

بەرپرسیارێتی كوردن. كەوایە بەڕای تۆ باشــــترین بڕیار چییــــە كە ســــەركردایەتی كــــورد بیدات لەم

هەلومەرجەدا؟رەشــــید خەییــــون: بەڕای من باشــــترین بڕیــــار كــــە كــــورد بیــــدات ئەوەیــــە دڵنیایی ســــەبارەت تــــر بەعێراقییەكانــــی بــــدەن پاراســــتنی لەگــــەڵ عێراقــــی بەناســــنامەی مۆركــــی نەتەوایەتییــــان، ناكرێــــت لەالیەك باســــی فیدڕاڵی و یەكێتی عێــــراق بكەیت و لەالیەكی ترەوە باســــی جیابوونەوە بكەیت، هەرچەنــــدە ئەو داواكارییەكانە راســــت نین و دەچنــــە خانەی فشــــارەوە، بــــەاڵم خەلەل لەنەفسییەتی عێراقی بەشــــێوەیەكی گشتی دروســــت دەكەن، بــــا كــــوردەكان بمێننەوە ســــووربن لەسەر جێبەجێكردنی دەستوور، پرســــی كەركــــوك و ناوچــــە جێناكۆكانیش و درێژتــــرە بەماوەیەكــــی پێویســــتی

بەتەشەنوج چارەسەر ناكرێت. باشترین رێگە بۆ رووبەڕوونەوەی

داعش چییە؟رەشید خەییون: یەكەم شت پێدانی دڵنیاییە بەناوچەكانــــی رۆژئاوای عێــــراق و خەڵكی سوننە بەگشتی، واتا ئاشتەوایی نیشتیمانی بكرێت، پێویستە پڕۆسەی ریشەكێشكردنی بەعس نەمێنێت، كە زیاتر بەرامبەر ســــوننە پەیڕەوكــــرا، هەروەها مــــاددەی 4ی تیرۆر ســــوننەكان راوەدووی كــــە هەڵبگیرێــــت، دەنێت، لەگەڵ ئەوەشدا پێویستە میلیشیاكان كــــوردەكان پێویســــتە هەڵبوەشــــێنرێنەوە،

جیاكردەوە، بەڕای من ئایندەی بزوتنەوەی ئیسالمی كوردی مەدەنی دەبێت.

لەنــــاو ئیســــالمی سیاســــیدا هیــــچ ئاڕاستەیەكی نەتەوەیی دەبینیت؟

رەشــــید خەییون: ئێســــتا الی ئیســــالمی نەتەوەیــــی نەفەســــێكی ســــوننە سیاســــی عەرەبی هەیە، ئــــەوەش بووە هۆی ئەوەی ئیســــالمی سیاســــی كــــوردی رەخنــــە لــــەو نەفەســــە بگرێت و ناكۆكیش هاتــــە ئاراوە، بۆیە ئیسالمی سیاسی كوردی زیاتر لەگەڵ

واڵتێكی ئیسالمیدان. لەكتێبــــی )100 عــــام مــــن تاریــــخ االســــالم السیاســــی فی العراق( ئەو قسانە رەتدەكەیتەوە، كە موحسین حەكیم فەتوای حەرامكردنی كوشتنی كوردی دابێت، چۆن

12 ژماره 254 2014/11/15

سياسەت

پالنــــی كۆنتڕۆلكردنــــەوەی زوممار لەالیەن پێشمەرگەوە چۆن بوو؟

لیــــوا مســــتەفا: كۆنتڕۆڵكردنــــەوەی زوممار دوای ئازادكردنــــەوەی رەبیعــــە دێــــت، كە ئێمە پێشــــتر بەشــــداریمان كردبوو، بەمەش بارێكی زومماریــــش بتوانیــــن كــــە رەخســــا باشــــتر ئــــەم ئازادكردنــــەوەی بكەینــــەوە. كۆنتــــڕۆل شــــوێنانەش بەچاودێری ســــەرۆك مەســــعود بارزانی بوو، بــــۆ ئازادكردنەوەی ئەم ناوچانە لەگــــەڵ جەنابیان دانیشــــتین و رای بەرپرســــە سەربازیەكانی وەردەگرت، ئایا چی بكەین و بە چ شــــێوەیەك ئەم شوێنانە كۆنتڕۆڵ بكەینەوە، پــــرس و رای بەئێمــــە دەكــــرد، نــــەك خــــۆی بڕیارەكان بەسەرماندا بســــەپێنێت، تەنها زۆر تەئكیدی لەســــەر ئەوە دەكردەوە هیچ زیانێك لــــەم هێرشــــانەدا بــــەر پێشــــمەرگە نەكەوێــــت، هەمیشــــە ئامۆژگاری بەرپرسە سەربازیەكان بەهۆشــــیارانەوە دەكــــرد پێشــــمەرگەكانی و هەڵســــوكەوت بكەن، بەتایبەت لەتەقینەوەكان، ئامۆژگاری پێشــــمەرگەكانی دەكرد نەچنە ناو خانــــووەكان لەبــــەر مەترســــی تەقینــــەوەكان، پۆچەلكردنــــەوەی تیمەكانــــی ئەوكاتــــەی تــــا تەقەمەنییەكان دەگەنە ئەم شــــوێنانە. ئەوەبوو دوای داڕشــــتنی پالنێكــــی تۆكمە لــــە 10-25-2014 هێرشــــی پێشــــمەرگە بۆ ســــەر زوممار دەستی پێكرد و توانیمان كۆنتڕۆڵی بكەینەوە، بەاڵم بەداخەوە چەندین شــــەهید و بریندارمان دا، كــــە زۆربــــەی شــــەهیدەكان پێشــــمەرگە و بــــوون. هەڵگــــورد فەرماندەیــــی ئەفســــەرانی "عەمیــــد عــــادل مهاجیر"یــــش یەكێك بــــوو لەم شــــەهیدانەی بەگوللە شــــەهید بــــوو، هەندێكی تریــــان بەهــــۆی تەقینەوەیــــەك بــــوو. مــــن لەم شــــەڕەدا بەرپرســــیاریەتی میحەورێكم دەكرد لەقۆڵێكــــەوە، ئەو شــــوێنەی كە بــــۆ میحوەری ئێمــــە دانرابوو )كۆمەڵــــگای گرڤر( بوو، هەموو هێــــزی داعــــش لەزوممــــار لــــەم شــــوێنەبوو، كــــە بەرگریەكــــی زۆر توندیــــان دەكــــرد، بینیم

لیوا مســــتەفا گۆرۆنی جێگــــری فەرماندەیی هەڵگــــوردە، لەزۆربەی شــــەڕەكانی میحوەری رەبیعــــە و زوممــــار دژ بــــە داعــــش بەشــــدار بــــووە. ئــــەو لــــە ئۆپەراســــیۆنی رزگاركردنــــی زوممــــاردا بەگوللــــەی قەننــــاس برینــــدار بوو، ســــێ لەپاسەوانەكانیشی بریندار بوون. هێشتا برینەكــــەی تازەیە و بەچاكی ســــاڕێژ نەبووە، بەاڵم دڵی نەشكاندین و لەم دیمانەیەی سڤیلدا وەاڵمــــی چەنــــد پرســــیارێكی لەبــــارەی هێزی

پێشمەرگە و شەڕی داعش داینەوە.

سەرۆك بارزانی لەپالنی شەڕەكاندا راوێژ بە ئێمە دەكات و بڕیاری

خۆی ناسەپێنێت

لیوا مستەفا گۆرۆنی:

هۆكاری شكستە سەرەتاییەكانی پێشمەرگە نەبوونی كەسی شیاو بوو لە شوێنی شیاو

محەمەد هەسنانی

ژماره 254 2014/11/15 13

سياسەت

هەمیشە سەرۆك ئامۆژگاری

پێشمەرگەكانی دەكرد نەچنە ناو خانووەكان

لەبەر مەترسی تەقینەوەكان

مایەی شەرمەزارییە هەندێك بەرپرس

وەك پاڵەوان خۆیان لەبەردەم شاشە نمایش

دەكەن

پیرۆزییە تێناگات، لەوانەیە شــــەڕێك رووبدات ورەی دواجــــار پێنەتەقێــــت، فیشــــەكێكی پێشــــمەرگەكانی دیكەش دادەبەزێنێت، لێرەوە بەم جۆرە كەســــانە دەڵێم كەس ئێوەی بەزۆر نەكردۆتە پێشــــمەرگە، بەدوای كارێكی دیكەدا بگەڕێن باشــــترە، تۆ هێزێكی رێكوپێكت هەبێت باشترە لەو رێژە زۆرەی پێشمەرگە، كە ئێستا هەیە، زۆرجار هێز هەیە ژمارەی پێشمەرگەكانی خۆی لەســــێ چوار هەزار پێشــــمەرگە دەدات، كەچی كاتێــــك رووداوێك دێتە پێش و بانگیان دەكرێــــت، هــــەزار پێشــــمەرگە ئامــــادە نابێــــت، بێگومــــان ئەوە هەمووی بارگرانییە، پێویســــتە هێزێكی واهەبێت مەشــــقی سەربازی پێبكرێت، جگەلەوەش رۆژانە كاتژمێرێك لەمەشق دابن.

بۆچی هەنگاوی رزگاركردنەوەی ئەو ناوچانەی ماون هێندە بەهێواشی دەڕوات؟

لیــــوا مســــتەفا: ئەگەر شــــنگال وەك نموونە بهێنینــــەوە 100 كیلۆمەتــــر لەرەبیعــــە دوورە، ئەگەر بمانەوێت شــــنگال كۆنتــــڕۆڵ بكەینەوە، دەبێــــت ئــــەم هەمــــوو رووبــــەرەش بگرینەوە، بێگومــــان ئەوەش هێزێكی زۆری دەوێت، بۆیە دەبێــــت پــــالن و بەرنامەیەكی بــــاش هەبێت، تا زیــــان بەپێشــــمەرگە نــــەگات، حیســــابی رێــــگا بكەیــــن، ئەگەرنــــا بەدڵنیایــــەوە ســــەرجەم ئەم شــــوێنانە ئــــازاد دەكرێنــــەوە. ئەم شــــوێنانەش عەرەبی زۆری لێ نیشــــتەجێیە جێگەی متمانە

و باوەڕپێكردن نین. تۆ وەك فەرماندەیەكی پێشــــمەرگە، یەكــــەم لــــە پێشــــمەرگە شكســــتی هــــۆكاری پەالماریــــدا بۆ ســــەر شــــەنگال و زوممار چی

بوو؟لیوا مستەفا: نەبوونی متمانە بەعەرەبی ئەم شوێنانە و ئەو رووبەرە زۆرەی ناوچەكە، كە پێویســــتی بەهێزێكی زۆری پێشمەرگە هەبوو، هــــۆكار بــــووە، لەهەمانكاتیشــــدا كەموكــــوڕی پێشــــمەرگەدا ســــەربازیەكانی لەبەرپرســــە هەبــــووە، چونكــــە مــــن هێزێكــــم لەبەردەســــتە دەبێــــت هەوڵــــی رێكخســــتنی بــــدەم، لەكاتێكدا شــــەڕێكی واش دروســــت نەبــــوو ببێتە مایەی ئــــەوەی پێشــــمەرگە ئەم ناوچانە چــــۆڵ بكات، تەنهــــا لــــە شــــنگال لەرەبایەكــــی زێرەڤانیان دا و شــــەهیدێكیان لێبەجێمــــا، ئەگەرنــــا بەرگری و شــــەڕێكی وانەكــــرا، وەك راپەڕینێكی لێهات و كــــەس نەیدەزانــــی چــــۆن روویدا. بەگشــــتی هۆكارەكانی ئەم شكەســــتانە دەگەڕێنمەوە بۆ نەبوونی كەس و بەرپرســــی شــــیاو بۆ شوێنی شــــیاو، بەاڵم لەو چەند ســــاڵەی رابردوو شەڕ نەبوو، هەموو خەڵك بووە پلەدار و مەســــئول، بێئــــەوەی بزانرێــــت ئایــــا ئــــەم كەســــە تاچەند ئــــەم تایبەتمەندیانــــەی تێدایە، كە ئــــەم پلەیەی

پێبسپێردرێت. ئێســــتا دوای چەند مانگێك لەشەڕی داعش، پێشمەرگە شــــارەزای تەكتیكی شەڕی

داعش بووە؟ تاكتیكــــی لــــە پێشــــمەرگە مســــتەفا: لیــــوا هۆكارەكانــــی بــــەاڵم تێگەیشــــتووە، داعــــش ســــەركەوتنە ســــەرەتاییەكانی داعش لەعێراق و كوردســــتاندا، بۆ خودی سەرۆك وەزیرانی عێــــراق نوری مالیكی دەگەڕێنمەوە، چونكە بێ هیــــچ تەقەیەك زیاتر لە 20 هەزار ســــەربازی داعــــش رادەســــتی چەكەكانییــــان عێراقــــی، كــــرد و رایانكــــرد، بۆیە گومانــــم هەیە پالنێك بووبێــــت كە ئەم داعشــــانە پڕچــــەك بكرێن بۆ رووبەڕووبوونــــەوەی كــــورد، بــــەاڵم ئــــەوەی

جێگەی خۆشحاڵیە شكستمان بەم پالنە هێنا.بەرپرســــێكی چەنــــد لەشاشــــەكان بــــەردەوام دەردەكــــەون، وادێنــــە ســــەربازی

بەرچاو كە تەنیا ئەمانە شەڕی داعش بكەن؟لیوا مستەفا: زۆر بەكەمی پەیامنێر و كەناڵە راگەیاندنــــەكان دێنــــە پێشــــەوەی جەنــــگ، من لەزۆربەی شــــەڕەكان لەســــەنگەری پێشەوەدا بوومــــە، بــــەاڵم رۆژنامەنوســــەكان زۆربەیان لــــەدواوە لێدوانــــی بەرپرســــان وەردەگــــرن و بــــۆ بەرچاوی تیڤیــــەكان تەقە دەكــــەن، خۆیان وادەردەخەن گوایە لەســــەنگەری پێشەوەدان، كەچی ئەوەیان تەنها ســــیناریۆیەكە بەراســــتی

ئەوەش شەرمە. هەستت چیە كە تۆ لەسەنگەر دابیت و هیــــچ چركەیەك لەژیانی خــــۆت دڵنیا نەبیت، كەچــــی هەندێك بەرپرســــیش بازرگانی لەگەڵ

داعش دەكەن؟لیوا مســــتەفا:ئەگەر وابێت ئەوە كارەســــاتە و گەورەتریــــن خیانەتە جا هەركەســــێك بێت، لەالیــــەك ئێمــــە شــــەهید و قوربانــــی بدەیــــن، لەالیەكــــی دیكەوە كەســــانێك بازرگانی لەگەڵ داعــــش بكــــەن. بەراســــتی ئەمــــە خیانەتێكــــی

نیشتیمانییە.

دۆشــــكەیەكی داعــــش لەنــــاو خانویەكــــدا بوو تەقــــەی زۆری لەپێشــــمەرگە دەكــــرد، لەگــــەڵ چەند پێشــــمەرگەیەك هێرشــــمان كردە ســــەر و دەســــتمان بەســــەردا گرت، لەگەڵ كۆمەڵێك پارچەچەكی دیكە، بەمەش ورەی داعشــــەكان زیاتــــر دابەزی و پێشــــمەرگە توانــــی لەهەموو قۆڵێكەوە گەمارۆی شارۆچكەكە بدات و داعش توانــــای بەرگریكردنی نەما، بــــەاڵم تەقەكردنی داعــــش لەچەنــــد شــــوێنێكەوە بــــەردەوام بوو، هەر لەم شــــەڕەدا خۆم و سێ لە پاسەوانەكەم برینداربوویــــن، مــــن گوللەی قەناســــە بەر الی چەپــــی ملم كەوت، هەوڵمدا دان بەخۆمدا بگرم و ئــــەم برینداربوونــــەم نەبێتە هۆی وەســــتانم لەم شــــەڕدا، بەاڵم بەهۆی ســــەختی برینەكەم نەمتوانــــی و ئێمەیــــان بەبرینــــداری گەڕاندەوە نەخۆشــــخانەیەكی شــــاری دهۆك و دواتریش

زوممار بەیەكجاری ئازادكرا. هێزی راستەقینەی داعش بەو جۆرەیە

بتوانێت بەرامبەر پێشمەرگە بوەستێت؟شــــەڕی داعــــش نەخێــــر مســــتەفا: لیــــوا پێشــــمەرگەی پێناكرێــــت، هەرچەنــــدە خەڵكــــی فیداكاریان هەیە و ئامادەن خۆیان بتەقێننەوە، چونكــــە خەڵكێكی ســــادە و نەزانــــن وا دەزانن راســــتەوخۆ دەچنــــە بەهەشــــت. جگەلــــەوەش زۆربەی ئەوانەی خۆیان وەك داعش نیشــــان دەدەن، عەشیرەت و خێڵە عەرەبە شۆڤینییەكانی ناوچەكانن، شــــان بەشــــانی داعش رووبەڕوی پێشــــمەرگە دەبنەوە، لەهەمانكاتیشــــدا عەڕەبی واهەیــــە لەدەســــت داعش بێــــزارە و هاوكاری

پێشمەرگە دەكەن.هێــــزی لەســــەر تێبینیەكــــت تــــۆ چ

پێشمەرگە بە گشتی هەیە؟لیوا مســــتەفا: ئــــەوەی چەكێكــــی لەمل كرد پێشمەرگە نییە، بەڵكو پێشمەرگە ئەو كەسەیە بەمەبدەئــــی ببێتــــە پێشــــمەرگە و گیانــــی خۆی فیدابــــكات، نــــەك بەهــــۆی بێــــكاری یــــان هەر هۆكارێكی دیكە چەك بكاتە شــــانی. بەداخەوە كەســــی واكراوەتــــە پێشــــمەرگە لەمانــــای ئەم

14 ژماره 254 2014/11/15

هەڵەیەكی تری ستراتیژی كورد ئەوەیە، كە تا ئێستا نەیتوانیوە چاالكیە هەواڵگرییەكانی یەكپارچە بەڕێوەببات

سياسەت

هەڵە كوشندەكانی بەرەكانی جەنگی پێشمەرگە نەبوونی دۆكتۆرینی جەنگی و پەراگەندەیی هێزە سەربازییەكانی كوردستان

كورد بۆ جەنگی داعش پێویستی بەقۆستنەوەی سێ نەبەردی: كالسیكی و پێشمەرگانە و تێكەڵ هەیە

"ئەوەی نە هێزی خۆی و نە هێزی دوژمنەكەشی بناسێت، هەمیشە تێكدەشكێت"

ژماره 254 2014/11/15 15

سۆن زی )تسۆ( پێش دوو هەزار و پێنجسەد ســـاڵ لەمەوبەر لەچیـــن لەكتێبەكەیدا كە بەناوی "هونەری جەنگ" نوسیوێتی، سەبارەت بەجەنگ یەك قسەی سەرەكی هەیە دەڵێت "ئەوەی هێزی خـــۆی و بەرامبەرەكـــەی بزانێ ســـەردەكەوێت. ئـــەوەی تەنهـــا هێـــزی خـــۆی بزانـــێ و هێـــزی بەرامبەرەكـــەی نەزانێ جارێك ســـەردەكەوێ و جارێكیـــش بندەكەوێت. ئەوەشـــی نەهێزی خۆی هەمیشـــە بزانـــێ، دوژمنەكەیشـــی نەهێـــزی و تێكدەشكێت". ئەم قســـەیە رێسایەكی جەنگییە و ئەگەر بۆ خەڵكی یەكجار پێویســـت بێت، ئەوە بۆ

كورد دەجار پێویستە. جـــارێ بـــا بڵێین هـــۆكاری چییە ئەم قســـەیە دەكەینە ســـەردێڕی ئـــەم بابەتە. هۆكارەكەی بۆ ئـــەو جەنگـــە دەگەڕێتەوە، كـــە بەدرێژایی 1500 كیلۆمەتر ســـنورەكانی كوردســـتانی گرتۆتەوە. بەرەیـــەك لەجەنگ هەیە، هەمـــوو رۆژێك تەرم دەگەڕێتەوە، هەمو رۆژێك بودجەیەكی زەبەالح بۆ ئەو جەنگە خەرجدەكرێ و رۆژانە ئەولەویەتی سیاســـی، بەئابـــووری، كوردســـتان هەرێمـــی

سەربازیی، كۆمەاڵیەتی و میدیاییەوە داپۆشین و رووماڵكردنی ئەو جەنگەیە كە بەرۆكی گرتووە. بـــەاڵم لێـــرە بەبۆچونی پســـپۆڕانی ســـتراتیژی زنجیرەیەك خەتای ترسناك دووبارە دەكرێنەوە و بڕیارســـازەكانی هەرێمی كوردستان بایەخی

پێنادەن. جا بێینەوەســـەر كرۆكی بابەتەكە و بپرســـین دۆخـــی بەرەكانی جەنـــگ چییە و هەڵـــە گەورە

سەربازییەكان چین؟ دۆخی سێ بەرەكەی جەنگ

پێـــش ئـــەوەی هەڵە گـــەورە ســـەربازییەكان پێویســـتە بدوێیـــن، لەســـەری و پۆلێنبكەیـــن ئاوڕێك لەدۆخی سێ بەرەكەی جەنگی هەرێمی كوردســـتان بدەینەوە: ئەگەر لەرووی جوگرافی جەنگییـــەوە بمانەوێ كوردســـتان پۆلێبن بكەین، ئەوا دەتوانرێ بەســـەر ســـێ بەرەی ســـەرەكی جەنگدا دابەشـــبكرێت: بەرەی باكووری خۆرئاوا )نەینەوا–هەولێر(، بەرەی ناوەڕاست )كەركوك( و بەرەی باشـــووری خۆرهـــەاڵت )دیالە(. بەپێی ئەم ســـێ بەرەیەش دەبێ بزانیـــن پێگەی هێزی پێشـــمەرگەی كوردســـتان لەهـــەر شـــوێنێكیاندا جیـــاوازە. بـــۆ نمونە لەبـــەرەی نەینـــەوا پێگەی

سياسەت

كاتێك سەیری بەرەكانی جەنگی الی خۆمان

دەكەین تابلۆیەكی سەیر و سەمەرە دەبینین، چونكە

هەڵەی كوشندە هەن

بەشی سیاسەت

پێشـــمەرگە ســـەرەتا گەلێك الوازبـــوو و زیانی شـــێلگیری بەركـــەوت و لـــەم بەرەیـــەوە داعش هێرشی دەسپێكرد و سەركەوتنیشی بەدەستهێنا. بـــەاڵم دوای ئـــەوە ئـــەم بەرەیـــە كۆكرایـــەوە و هێرشی پێچەوانە لێرەوە دەسیپێكرد و ئەنجامی گرنگیشی لێبەدەســـتهات. بەاڵم هەر لەم بەرەیە

هێشتا شەنگال بەدەست داعشەوەیە. لەبەرامبەر ئەمەدا بەرەی كەركوك بێدەنگترین بـــەرەی جەنـــگ بـــووە، نەداعش هێـــرش دەكات )حەویجـــەی لێبترازێ( و نە هێزی پێشـــمەرگەی كوردســـتانیش لەو میحوەرەوە هیچ پالنێكی بۆ رزگاركردنـــی ریـــاز، حەویجـــە، رەشـــاد و زاب هەیـــە. دەڵێی ئاگربەســـتێكی فیعلـــی نەك فەرمی لەنێـــوان هەردووالدا هەیە و كەس توخنی كەس ناكـــەوێ و هەمووالیەكیش لەیـــەك رازین! واتە هاوســـەنگییەكی فیعلی هاتۆتەكایەوە و كەسیش نایـــەوێ ئـــەو هاوســـەنگییە بشـــكێت، هەردووال لەگەڵ یەك سازشـــیان هەیە! هەرچی میحوەری باشـــووری خۆرهەاڵتـــە )دیالە( ئـــەوە دۆخێكی ســـەیرتری هەیـــە. هێـــزی پێشـــمەرگە ســـەرەتا كەوتە هێرشـــەوە و تەنانـــەت توانی جەلەوالش رزگاربـــكات. هەروەها لـــەوالی ئەو میحوەرەوە بەهەماهەنگی لەگەڵ میلشـــیا شـــیعەكان و ئێران توانـــرا كۆتایـــی بەگەمـــارۆی ئامرلـــی بهێنـــرێ،

تەنانەت سلێمان بەگیش رزگار بكرێت. بـــەاڵم لەگەڵ ئەم راســـتییەدا دەشـــێ بزانین پێگـــەی داعش لـــەم میحـــوەرە الوازترینـــە. ئەم میحـــوەرە بـــۆ ئێرانیـــش گەلێك گرنگـــە، چونكە ســـەركەوتنی داعـــش لـــەم میحـــوەرە بەواتـــای زیانـــی ســـتراتیژی بـــۆ ئێـــران دێت. ســـەرباری ئەمە و پشـــتیوانی راســـتەوخۆی ئێران، میلیشیا شـــیعەكان و بۆردومانـــە دوانییەكانـــی هێـــزی ئاسمانی ئەمەریكا و عێراق، كەچی داعش هێشتا جەلەوالی بەدەستەوەیە و لەسەعدییەش پێگەی لـــەوە بەهێزترە. گەلێك هۆكاری نادیاریش هەن، گەلـــۆ بۆچـــی هێزی پێشـــمەرگە لـــەو میحوەرە ناتوانـــێ جەلەالو بگرێت، بـــەاڵم دەتوانێ ئامرلی

بگرێتەوە؟

16 ژماره 254 2014/11/15

سياسەت

گەر دوژمنی كورد بەهێزبایە و شەرعیەتی

نێودەوڵەتی هەبایە، دەمێك بوو بەهۆی هەڵە كوشندەكانەوە چارەنوسی جەنگەكە بەزیانی كورد

بەالدا كەوتبوو

هەڵەیەكی گەورەی كورد ئەوەیە، بەتەواوی

پالنسازی جەنگی بەهێزە گڵۆباڵەكان سپاردووە و خۆی وەك هێزێكی تەواوكەر هەڵدەسوڕێت

هەڵە ستراتیژییە سەربازییەكانكوشـــندەكان: هەڵـــە دێینەوەســـەر ئێســـتا بەگوێـــرەی رێســـا جەنگییـــەكان و ســـتراتیژییە هێـــرش باشـــترین دەگوتـــرێ ســـەربازییەكان قاتـــی دە ئەگـــەر واتـــە تاكتیكییـــە. هێرشـــی بەرامبەرەكـــەت هێـــزت هەبوو، ئـــەوە بێئەوەی جەنگ بكـــەی، گەمارۆیبـــدە و بیشـــكێنە. ئەگەر پێنجقاتی بەرانبەرەكەت هێزت هەیە، ئەوە باڵوە بەهێزەكانـــی بكە و پێویســـت بەهێرشـــی گەورە ناكات. ئەگـــەر دوو قاتـــی بەرامبەرەكەت هێزت هەیە، ئەوە پەالماری بدە و بەسەریدا زاڵبە. ئەگەر هێندەی بەرامبەرەكەت هێزت هەیە، ئەوە هەڵبدە دەرەقەتی بێیت. ئەگـــەر كەمتر لەبەرامبەرەكەت هێـــزت هەیە، هەوڵبـــدە بەخافاڵندن بیشـــكێنیت. ئەگەر لەبەرامبەرەكـــەت الوازتریت، ئەوە خۆت

لەجەنگەكە بدزەرەوە. و جەنـــگ باشـــترین دەردەكـــەوێ لێـــرەوە باشـــترین ســـەركەوتن ئەوەیـــە كەمتریـــن جار بۆیـــە بكەیـــت. شـــەڕ دووچـــاری هێزەكـــەت جـــاری وایـــە هێرشـــێكی تاكتیكی چارەنوســـی جەنـــگ بەالدادەخات، بێئـــەوەی زیانێكی زۆرت هەبێـــت، دوژمنەكەت بەچۆكدا دەهێنیت. ئێســـتا كاتێـــك ســـەیری بەرەكانی جەنگـــی الی خۆمان دەكەین تابلۆیەكی ســـەیر و ســـەمەرە دەبینیت. چونكە هەڵەی كوشـــندە هـــەن، ئەگەر دوژمنەكە نێونەتەوەییشـــی شـــەرعیەتی و بەهێزبوایـــە هەبوایـــە، ئەوە دەمێك بو چارەنوســـی جەنگەكە

بەزیانی هەرێمی كوردستان بەالدا كەوتبوو!هەرێمـــی ســـەربازییەكانی گـــەورە هەڵـــە نەبوونـــی بـــۆ یەكـــەم بەپلـــەی كوردســـتان دەگەڕێتـــەوە. تایبـــەت جەنگـــی دۆكتۆرینێكـــی بڕیارســـازانی دەركەوتـــووە بۆمـــان ئێســـتا سەربازی و سیاســـی هەرێمی كوردستان نەك پشـــت بەخۆیان، بەڵكو پشـــتیان بەهێزی گلۆباڵ بەستووە، تاوەكو بەپشتیوانی و تەكنیكی جەنگی ئـــەوان بەرەنگاری داعش ببنـــەوە. بۆیە هەرێمی كوردستان بەتەواوەتی پالنسازی جەنگی بەهێزە گلۆباڵەكان سپاردوە و بۆخۆیشی وەكو هێزێكی

تەواوكار هەڵدەســـوڕێت، نـــەك گرنگترین هێزی بەرنگاربوونەوەی داعش. ئەمەش یەكەم هەڵەی

كوشندەیە، كە هەرێمی كوردستان دەیكات.كـــە لەهەرێمـــی دووەم هەڵـــەی ســـەربازی مەســـەلەی بەرچاودەكەوێـــت، كوردســـتان یەكخســـتنەوەی هێزە سەربازییەكانە. تائێستاش بەناو هێزەكان یەكخراونەتەوە، ئەگەرنا بەفیعلی دوو هێزی پێشمەرگەی كوردستان سەربە دوو فەرماندەیی سەربازین، لەگەڵ پشكی كەمی ئەو هێزە نیزامیانەی سەربە وەزارەتی پێشمەرگەن. هێزەكانی هەفتا و هەشـــتا هێشتا سەربە یەكێتی و پارتیـــن و فەرمان لەكەســـە ســـەربازییەكانی مەكتەبی سیاســـی یەكێتـــی و پارتی وەردەگرن! جا پرسیارەكە ئەوەیە هێزێك ئەوەندە پەرتوباڵو بێت، ئەوەندە فرەفەرماندەیی بێت، چۆنی دەتوانێ مامەڵە لەگەڵ بەرەیەكی بەرفراوان و دوژمنێكی

یەكپارچەدا بكات؟ نەیتوانیـــوە كوردســـتان هەرێمـــی ســـێیەم، چاالكییەكـــی هەواڵگری یەكپارچە بەڕێوەبەرێت، نەیتوانیوە هەرسێ شـــێوازی جەنگی كالسیكی، جەنگـــی پێشـــمەرگانە و جەنگی تێكـــەڵ لەدژی داعـــش بقۆزێتـــەوە. بۆیـــە لەدیـــدی ســـتراتیژی سەربازیشـــەوە هەتـــا ئێســـتا خـــاوەن چەمك و پالنســـازییەكی تایبەت بەخۆی نییە. بۆیە ئەمانە تێكـــڕا بەبـــاش و بەخـــراپ لەبەرەكانـــی جەنگدا گەلێـــك كاریگـــەری رەنگبـــێ رەنگدەدەنـــەوە، خراپتریشـــی لێبكەوێتـــەوە. چونكە لەقاموســـی ســـەربازی و جەنگدا یەك رێســـای گرنگ هەیە، ئەویـــش بریتییـــە لە: ئەگـــەر فەماندەیی جەنگیت بەهێـــز و یەكپارچە بێـــت و فەرماندەیی جەنگی پەراگەنـــدە و پارچەپارچـــە بەرانبەرەكەشـــت بێـــت، ئەوە بـــراوەی جەنگەكەیت، بـــەاڵم ئەگەر بەپێچەوانەوە بێت، ئەوە بەرامبەرەكەت براوەی

جەنگەكەیە. ئەنجـــام: پێش دوو هەزار و پێنجســـەد ســـاڵ بـــاس لەوە كـــراوە، ئەگـــەر فەرماندە و شـــالیار لێـــك نزیك بن، ئـــەوە واڵت بەهێز دەبێت. ئەگەر شـــالیار و فەرماندە لەگەڵ یەك ناكۆك بن، ئەوە

واڵت بەرەو بێهێزی دەڕوات. شـــالیارێك لەسێ حاڵەتدا سەری فەرماندە دەخاتە بەاڵوە.

كاتێك هێزە سەربازییەكان نەتوانن پێشڕەوی بكەن و فەرمانی پێشـــڕەوی بـــدات، كاتێك هێزە ســـەربازییەكان نەتوانـــن پاشەكشـــێ بكـــەن و فەرمانی كشانەوە بدات، كاتێكیش سەر لەنەزم و هیرارشی ناو سوپا دەرنەكات و دەسكاری ئەم نەزمە بكات و ســـەر لەفەرماندەكان بشێوێنێت. ئـــەم دۆخـــە ســـەربازەكان توشـــی دڵەراوكـــێ، دودڵـــی و رارایـــی دەكات. ئەمـــەش دەبێتەهۆی دوبەرەكی. كاتێك سوپا دووچاری دووبەرەكی بوویـــەوە، ئـــەوە كوێخـــا بچكۆلـــە ناوخۆییەكان ئەمە دەقۆزنەوە و واڵت بەرەو پارچەپارچەبون

دەبەن. هەرێمـــی دەیڵێینـــەوە دیســـانەوە بۆیـــە كوردستان پێویســـتی بە: دۆكتۆرینی سەربازی هەیـــە، پێویســـتی بـــە یـــەك ســـوپای یەكپارچە هەیە، پێویســـتی بەقۆســـتنەوەی ســـێ نەبەردی كالســـیكی، پێشمەرگانە و تێكەڵ هەیە، پێویستی بەدەزگایەكی هەواڵگری تۆكمە هەیە، پێویســـتی بەرۆڵ دابەشـــكردن لەنێوان هەر سێ بەرەكانی باكوور، ناوەڕاست و باشوور هەیە و لەكۆتاییشدا پێویستی بەهەماهەنگی سەركردایەتی سیاسی و

فەرماندەیی سەربازی هەیە.

ژماره 254 2014/11/15 17

سياسەت

رێباز بێركۆتی، سەرۆكی لیستی یەكێتی لــــەو هەولێــــر پارێــــزگای لەئەنجومەنــــی دیدارەدا لەگەڵ گۆڤاری ســــڤیل قسە لەسەر دابەشــــكردنی پۆســــتە ئیدارییەكانی هەولێر دەكات و دەڵــــێ لەكۆبوونــــەوە محەلییەكان لەگــــەڵ پارتــــی گەیشــــتوونەتە بنبەســــت و كۆبوونــــەوەكان چوونەتە ئاســــتی مەكتەبی

سیاسی.

بەشـــداریكردنی هەوڵەكانـــی الیەنەكانـــی تـــری ئەنجومەنـــی پارێزگای هەولێـــر لەئیـــدارە و پۆســـتەكانی هەولێر

بەكوێ گەیشت؟رێبـــاز بێركۆتـــی: یەكێـــك لەبنەماكانی كـــە ئەوەیـــە دیموكراســـی پرۆســـەی هەریەكێك بەئەندازەی توانا و دەنگەكانی سیاســـی پرۆســـەی لەبەرێوەبردنـــی ئـــەوەی جێـــگای بـــەاڵم بەشـــداربێت، و ســـەرنجە، كێشـــە لەنـــاو ئەنجومەنـــەكان

و خەڵكـــن هەڵبژیـــردراوی كـــە نییـــە، كێشـــە سیاســـیەكانن، هێـــزە نوێنـــەری لـــەدەرەوەی ئەنجومەنـــەكان و لەپێكهاتە كـــە سیســـتەمەیە لـــەو سیاســـیەكانە، ئەمـــڕۆ حوكمرانی هەرێمی كوردســـتانی پێدەكرێت، لەو ئیســـتحقاقە هەڵبژاردنەیە، كـــە ئێمـــە هەرالیەنێك بەدەســـتمانهێناوە، كە ئایـــا داوای چی دەكەیـــن. حاڵی حازر پێكهاتـــەی سیاســـی لەســـلێمانی و دهۆك و هەولێـــر هەریـــەك بەجۆرێكـــە، راســـتە بیالل سەعید

گەر پارتی لەهەولێر هیچمان پێنەدات، ئێمەش لەكەركوك و سلێمانی و هەڵەبجە هیچیان پێنادەین

و ئەوەی هەشیانە لێیاندەستێنینەوە

رێباز بێركۆتی، سەرۆكی لیستی یەكێتی لەئەنجومەنی پارێزگای هەولێر:

18 ژماره 254 2014/11/15

سياسەت

جەماوەری یەكێتی داوامان لێدەكەن بەو 170 هەزار دەنگەی

هێناومانە دووەم پۆستی سیادی هەولێر

وەربگرین، كە سەرۆكی ئەنجومەنە

ئەگەر لە كۆبوونەوەكان نەگەیشتینە ئەنجام، بۆ رایگشتی رووندەكەینەوە

كە ئیدارەی هەولێر سەركەوتوو بووە یان

ژێركەوتوو

راوێژ كامەران

لەژێر ئیدارەی حوكمەتی فیدراڵی عێراقە، بەاڵم لەكەركوك پێگەی یەكێتی بەهێزترە لەدهۆكیش بەهەمان شـــێوە پێگەی پارتی بەهێزتـــرە. بۆیە ئەنجومەنـــی پارێزگاكان بەتایبـــەت ئـــەوەی ئێمـــە باســـی دەكەین بـــۆ دابەشـــكردنی كارەكان و هەروەهـــا هەڵبژاردنـــە، ئیســـتحقاقی وەرگرتنـــی بۆیـــە وەك یەكێتـــی نەگەیشـــتوینەتە هێچ ئەنجامێك. نەمبیستووە الیەنەكانی تریش

گەیشتبنە ئەنجام.چ داوای یەكێتـــی وەك ئێـــوە

پۆستێكتان كردووە؟رێبـــاز بێركۆتی: بەحوكمی ئەوەی ئێمە لیســـتی دووەمین و بڕاوەی هەڵبژاردنین پۆســـتی داوای هەولێـــر، لەپارێـــزگای ســـەرۆكی كـــە كـــردووە، دووەممـــان ئەنجومەنـــی پارێزگای هەولێرە، هەروەها كارگیرییەكانمـــان پۆســـتە 24%ی داوای كردووە. لە 25 كورســـی ئەنجومەن، جگە لەشـــەش كورســـی كۆتا، یەكێتی خاوەنی 6 كورســـییە، جگەلـــەوەش لەچوار قەزای ســـنووری پارێـــزگای هەولێـــر )چۆمـــان، رەواندوز، مەخموور، كۆیە(.یەكێتی یەكەم

بووە.پارێـــزگای لەســـنوری یەكێتـــی هەولێـــر بەقـــەزا و ناحییەكانیـــەوە چەنـــد

پۆستی بەدەستەوەیە؟رێباز بێركۆتی: هیچ پۆستێكی ئیداریمان

لەپارێزگای هەولێر بەدەستەوە نییە.بـــەوەی گەشـــبینین چەنـــد تـــا لەوبارەوە لەگەڵ پارتی بگەنە رێكەوتنێك؟ پێتان وایە پارتی جدییە لەبەشداریپێكردنی

الیەنەكانی تر؟رێبـــاز بێركۆتـــی: بەرای خـــۆم مرۆڤ لەگفتۆگـــۆ و دانیشـــتن رەشـــبین نەبێـــت

باشـــە. ئێســـتا ئێمە لەقۆناغـــی گفتۆگۆین لەسەر ئاســـتی مەكتەبی سیاسی، چونكە لەدوای ســـێ دانیشـــتن لەســـەر ئاســـتی هیـــچ و بنبەســـت گەیشـــتینە محەلـــی ئەنجامێكـــی نەبوو، ئـــەوەی ئێمە داوامان دەكرد ئەوان نەیاندەدا. ئەوان دەیانویست ئێمە رازیبین بێ ئەوەی پۆســـتمان بدەنێ، ئێمـــەش ئەمانەتـــی خەڵكمان لەســـەرە و خەڵك دەنگی بەئێمە داوە، بۆ ئەوەی ئێمە لەبەرێوەبردنی ئیدارەی هەولێر بەشداری بكەیـــن. من دەڵێم بۆ ئـــەوەی ئیدارەیەكی بەهێـــز و ســـەركەوتووت هەبێـــت، دەبێت هاوســـەنگیەك لەنێو هێزە سیاســـیەكاندا هەبێـــت، چونكە جوگرافیـــای پێگەی هێزە یـــەك وەك لەكوردســـتان سیاســـیەكان نییـــە. بۆیە ئەگـــەر پارتـــی لەهەولێر ئێمە رەفز بكاتەوە و هیچمان پێنەدات، ئێمەش لەكەركوك هیچیان پێنادەین و ئەوەشـــی هەیانـــە لێیاندەســـتێنینەوە، لەهەڵەبجـــە و

سلێمانیش هیچ پۆستێكیان پێنادەین. مەبەســـتت ئەوەیـــە وەك یەكێتی

پۆستەكان لەپارتی وەردەگرنەوە؟رێبـــاز بێركۆتـــی: بەڵـــی وەك یەكێتی، لێیـــان هەیانـــە ئـــەوەی لەكەركـــوك وەردەگرینەوە، لەســـلێمانی و هەڵەبجەش

هیچیان پێنادەین. لەگەڵ كەموكوڕیەكانی پێكهێنانی ئیدارەی پارێزگای هەولێر، پێتوانیە هێشتا ئـــەو ئەزموونە باشـــترە لـــە دواكەوتنی 7 مانگی دیاریكردنی پارێزگاری ســـلێمانی، كە تائێستاش ئاسۆكەی روون نیە چەندی

تری پێدەچێت؟رێبـــاز بێركۆتـــی: ئەگـــەر ئەنجومەنـــی پارێزگای هەولێر و ئەنجومەنی پارێزگای ســـلێمانی مقارنـــە بكەین، ئـــەوەی هەولێر حیلەیەكـــی شـــەرعییە بۆت دەســـەلمێنم، ئەویـــش ئەوەیـــە 12 كورســـی زائیـــد 5 یاســـاییەكەی رێـــژە كۆتایـــە، كورســـی تەواوكـــردووە، بـــەاڵم گـــۆڕان و یەكێتی و لیســـتی خزمەت ) یەكگرتـــوو، كۆمەڵ(یـــان فەرامۆشـــكردووە. لەگەڵ رێزم بۆ 5 كورســـیە كۆتاكەی ئەنجومـــەن، بەاڵم بی سێ و دوو ئەوانە سێبەری پارتین، با بێن لێكۆڵینەوە دەكەین. بەاڵم ئەوەی سلێمانی، دروســـتكردنی ئیدارەی سەربەخۆی بنكە فـــراوان كاتی زیاتری دەوێـــت، بەداخەوە دەبوو لەیاســـاكە رێكبخرایە، یان مۆڵەتی زۆرتـــری بۆ دیاریـــی بكرایە، بـــۆ ئەوەی ئەگەر براوەی یەكەم نەیتوانی ئەنجومەن

هەڵبژیرێـــت، بـــراوەی دووەم بەكارەكـــە هەڵبســـتایە، یاســـاكە كەموكورتی تێیدایە و پێویســـتی بەهەمواركردنـــە. جیـــاوازی ئـــەوەی ســـلێمانی و هەولێـــر ئەوەیە، هی هەولێر شێوازی داوەتنامەكە نابەجێ بوو، دەبوو بەشێوەیەكی فەرمی بایە و هەموو لیســـتەكان داوەت بكرابـــان، ئـــەوە نەكرا، بۆیە ئێمە دەنگمان بەسەرۆكی ئەنجومەن

و پارێزگار نەداوە. واتە ئێســـتا سەرۆكی ئەنجومەن

و پارێزگار نوێنەرایەتی ئێوە ناكەن؟رێباز بێركۆتی: هیچ كاتێك نوێنەرایەتی ئێمە ناكەن، پێشمانگوتون كە نوێنەرایەتی ئێمە ناكەن، چونكە ئێمە دەنگمان پێنەداوە، بەاڵم ئێمە ئێستا لەگفتۆگۆین ئومێد دەكەین ئەوان پێداچوونەوە بەرای خۆیاندا بكەن،

چونكە قۆناغەكە مەترسیدارە. پێتوایـــە پارتـــی چـــاوی لەوەیـــە لەســـلێمانی بەشـــە پۆســـتەكانی خۆی بۆ دیاری بكرێت، تا ئەویش لەهەولێر لەسەر

ئەو بنەمایە پۆست بە ئێوە بدات؟ رێباز بێركۆتی: ئەمە هەمان وەاڵمی ئەو پرسیارەییە، كە من دەڵێم دەبێت بەسازان كاربكرێـــت، بۆیـــە پێویســـتمان بەســـازان هەیـــە، بـــەاڵم مـــن بـــەڕووی خۆشـــیاندا گوتوومە پارتی سیاســـیەتی ئیزدیواجیەت دەكات، ئـــەوان لەهەولێـــر دەڵێن دەزگای جێبەجێكـــردن دەبێـــت یەك دەســـت بێت، ئەمـــە رای لیســـتی پارتییـــە لەئەنجومەن، باشـــە ئەگەر وایە پارتی بۆچی لەهەڵەبجە داوای پۆســـتی قایمقـــام دەكات؟ كەوایـــە ئێمـــەش قایمقامت پێنادەیـــن، لەبەرئەوەی

ئەوە ئیزدیواجیەتی تێیدایە لەكاركردن.لـــەم دەڵـــێ پارتـــی بـــەاڵم و بـــوون ســـەركەوتوو یەكدەســـتبوونە

كاری باشیان كردووە؟

ژماره 254 2014/11/15 19

سياسەت

ناكرێت تاكۆتایی شەڕی داعش بكەینە پاساوی

نەبەستنی كۆنگرە

ئەو پێنج كورسیە كۆتایەی پارتی ئیدارەی

هەولێری لەگەڵ پێكهێنان، بێ سێودو

سێبەری پارتین

پێكهێنانی ئیدارەی پارێزگای هەولێر

بەبەراورد بە ئەنجومەنی پارێزگای

سلێمانی حیللەیەكی شەرعی بوو

ئەگـــەر بێركۆتـــی: رێبـــاز ئەنجـــام، نەگەینـــە لەكۆبوونەوەكانمـــان ئێمـــە بۆ رایگشـــتی كارەكانـــی حوكمەتی خۆجێیـــی لەهەولێر، كارگەكانـــی هەولێر، پەكەوتوویـــی هەولێر، بێـــكاری لەهەولێر، هەموو بارودۆخەكان هەڵدەســـەنگێنین و دەیخەینـــەڕوو، ئینجـــا با ئـــەوكات خەڵك

بڕیاری لەسەربدات. ئێوە ئامادەكاریتـــان كردووە بۆ

دوای دانوستانەكان؟رێباز بێركۆتی: ئامادەكاریمان كردووە و داتـــای تەواومـــان لەبەردەســـتە، بۆیان دەســـەلمێنین. دێین باســـی مۆڵكی گشتی دەكەیـــن، باســـی ماســـتەرپالنی هەولێـــر دەكەین و مقارنەی دەكەین بەئاســـۆیی و ســـتوونییەكەی، هەروەها ئەو گەندەڵییەی تێیـــدا كـــراوە، بەهەدەردانـــی زەوییەكەی، ئاســـتی ژینگـــەی هەولێـــر و بەنەبوونـــی كارگـــەی ریســـایكلین، بۆ ئـــەوەی بزانین

سەركەوتوو بووە یان ژێركەوتووە. ئەگـــەر لەگـــەڵ پارتی گەیشـــتنە رێكەوتن لەسەر پۆستە ئیدارییەكان، داوا

دەكـــەن جارێكـــی دیكە پۆســـتی پارێزگار و ئەنجومەن بخرێتـــە دەنگدانەوە، چونكە جەنابـــت وتـــت ئێمـــە دەنگمـــان بـــۆ ئـــەو

پۆستانە نەداوە؟رێباز بێركۆتی: نەخێر، ئەگەر ئێمە مافی خۆمـــان و ئیســـحقاقی خۆمـــان پێبدرێت، پێویست بەوە ناكات داوای ئەو پرۆسەیە بكەیـــن، چونكـــە ئـــەوكات رەزامەندیمـــان

داوە.داواكاری ســـەقفی كەمتریـــن یەكێتـــی لەپۆســـتە ئیدارییەكانـــی هەولێر

چیە؟ رێبـــاز بێركۆتـــی: جەمـــاوەری یەكێتی داوا لەئێمـــە دەكـــەن، كـــە نزیكـــەی 170 هـــەزار دەنگمان هێنـــاوە و دەنگێكی كەم نییە، پۆستی دووەمی سیادیی وەربگرین، ئەویـــش پۆســـتی ســـەرۆكی ئەنجومەنە، لەهەندێك شوێن گوێبیستی ئەوە دەبم، كە گوایە من بۆخۆم داوای پۆستی سەرۆكی

ئەنجومـــەن دەكـــەم، بـــەاڵم مـــن بۆخـــۆم نییـــە و هەر برادەرێكـــم خۆی پااڵوت من كێشـــەم نییە، راســـتە من پۆستی حیزبیم تا بەرپرسی مەڵبەند بینیوە، بەاڵم پۆستی حكومیـــم نەبینیـــوە، چـــاوم لەپۆســـت و پۆستكاریش نییە، تەنیا دەمەوێت خزمەتی هەولێـــر بكەیـــن، بەتەوافقـــی ئەو یاســـایە بخرێتە بـــواری جێبەجیكـــردن و ئەكتیڤ جێبەجێكـــردن دەزگای نـــەك بكرێـــت، بیەوێت وەك بوكەشووشە بەكامانبهێنێ، رێـــزم هەیـــە بـــۆ براكانـــم لەئەنجومەنـــی پارێـــزگا، بـــۆ ئـــەوەی ئەنجومـــەن بتوانێ چاودێـــر بێت بەســـەر پارێـــزگای هەولێر و نەهێڵیـــت چێتـــر بەهەدەردانی بودجە و تەخشان و پەخشانكردنی زەوی و واستە و واســـتەكاری و بەخشـــینەوەی تابلـــۆی

ئۆتۆمبیل و.. هتد ئەنجام بدرێت. لەبـــارەی كۆنگـــرەی یەكێتیەوە، كە لـــەم وادەوە بۆ ئـــەو وادەیە و لەو بۆ دواتر دوادەخرێت، هێنـــدەی ئاگادار بیت، بەراشـــكاوی هۆكاری نەبەســـتنی كۆنگرە چیـــە؟ چونكـــە چیتـــر بیانـــوی ســـەرقاڵی بەرپرســـەكان بـــە بەرەكانی شـــەڕەوە بۆ

جەماوەری یەكێتی جێگای باوەڕ نیە.رێبـــاز بێركۆتـــی: ئێســـتاش لەحاڵەتـــی پێكـــەوە پارتـــی و یەكێتـــی شـــەڕداین، پەنجـــا و هـــەزار بەدرێژایـــی لەئێســـتا كیلۆمەتـــر لەشـــەڕدان، راســـتە وەزارەتی پێشـــمەرگە هەیە، بـــەاڵم یەكێتی و پارتی شـــەڕەكە بەرێوەدەبـــەن. ئـــەوەش گرنگە بزانیـــن ناكرێـــت تاكۆتایـــی ئەمـــە بكەینە پاســـاو، بەاڵم كۆنگـــرەش گرنگە و رەنگە بكەوێتـــە قیـــادەش شـــەرعیەتی دواتـــر ژێر پرســـیارەوە، لەگەڵ ئەوەشـــدا ئێستا لەشـــەڕین و لەو هەڵوێستەدا نین كۆنگرە ببەســـتین، بـــەاڵم كۆنگرەش دەبەســـتین، هەرچەندە ناتوانم كاتت بۆ دیاریی بكەم.

دەگوترێت ئێستا یەكێتی بەهۆی

دروســـتكردنی قەیرانی بـــەردەوام لەگەڵ خـــۆی جەمـــاوەری گـــۆڕان، و پارتـــی سەرقاڵكردووە و سەرنجی لەسەر كێشە ترسیشـــی البـــردوون، ناوخۆییەكانـــی لەكۆنگرەیە، كە ناكۆكیەكان بگەنە ئاســـتی

تەقینەوە؟رێبـــاز بێركۆتـــی: )بەپێكەنینـــەوە( واتە فیڵكـــردن لەخۆكردن ئەگەر بەو شـــێوەیە بێت، چـــۆن دەبێت فێڵ لەخۆمـــان بكەین، چونكـــە ئـــەوە كارێكـــی خراپـــە، كۆنگـــرە بااڵترین دەســـەاڵتە، بەاڵم وەك باسمكرد كۆمەڵێك گرفتمان هەیە، غیابی مام جەالل بۆ ئێمە هەندێك گرفتە، چونكە مام جەالل رۆڵێكـــی ســـەرەكی لەزۆر شـــت هەبووە، ئێســـتا جەنابـــی مـــام جـــەالل لەپرۆســـە

سیاسیەكە نییە و جۆرێكە لەگرفت. پرســـیارێكی راشكاوانە، تۆ وەك كادیرێكی پێشكەوتووی یەكێتی، هەمیشە یەكێتی خۆی بەپارتێكی پێشكەوتووخواز زانیوە و رەخنەی لەبنەماڵەییبوونی پارتی گرتووە. بەاڵم ئەوە بۆ جەماوەری یەكێتی جێگای قبوڵـــە، كە دوای نەخۆشـــكەوتنی كەســـوكارەكەی و خانـــەوادە تاڵەبانـــی، بەم جۆرەی ئێســـتا لەهەموو ئاســـتەكاندا هاتوونەتـــە پێشـــەوە و ســـیمایەكی تەواو بنەماڵەییبوونیـــان بەیەكێتی داوە؟ چونكە دەرفەتـــەی ئـــەم جـــەالل مـــام پێشـــتر

پێنەدەدان؟رێبـــاز بێركۆتی: خۆی لەراســـتیدا ئەو گلەییەمـــان لێدەكرێت، بـــەاڵم بەتێڕوانینی من ئەگەر كەساتییەكان گەنج بن و توانای كاركردنیـــان هەبێـــت و بەدەنگـــدان بێت، كارێكی ئاســـاییە، بەاڵم ئەگەر بەدەنگدان نەبێت، لەوانەیە شتێكی دیكە بێت، بۆیە من پێموایە بۆ یەكێتی و پارتی هیچ عەیبەیەكی تێدا نییە ئەگەر كادیری بەتوانا و كەفائەت

و كۆدەنگی و هەڵبژاردن بێت.

20 ژماره 254 2014/11/15

سياسەت

مامۆستایەكی زانكۆ: ئەم ئەقڵە زیرەكانە بەهۆی رەخساندنی

ژینگەی كاركردنەوە لەیەكێتیەوە

روویانكردۆتە الی پارتی

هەورامـــی بـــووە ســـەرۆكی دامەزراوەیەكـــی توێژینـــەوە بەنـــاوی ئینســـتیتیوتی ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاســـت بـــۆ توێژینـــەوە، دامەزراوەكـــەش )مێـــری( دیـــداری رابـــردودا رۆژی لەچەنـــد لەشـــاری هەولێر رێكخســـت و بەشـــێكی زۆر لەسەركردەكانی كورد بەشدارییان تێداكرد، كە بەوتـــەی د. عەالئەدین كۆی تێچووی دیدارەكە

لەسەد هەزار دۆالرێك كەمتر بووە.د. دالوەر عەبدولعەزیـــز عەالئەدین كولێژی بەغـــدا لەزانكـــۆی موستەنســـریەی پزیشـــكی تەواوكـــردووە و هەڵگری ماســـتەر و دكتۆرا و پلەی MRCP لەبەریتانیا لەبواری چارەسەری وەك 1994 لەســـاڵی میكرۆبـــی، نەخۆشـــی مامۆســـتای زانكۆ لەكۆلێژی پزیشكی تۆتنگهام ئەكادیمـــی پلـــەی 2002 ســـاڵی دامـــەزراوە، پرۆفیســـۆری پێدراوە و لەهەمانكاتدا پزیشكی پســـپۆڕی نەخۆشـــی میكرۆبی بـــووە، هاوكات زانســـتییە توێژینـــەوەی بەشـــی ســـەرۆكی لەكۆلێژی شاهانەی بەریتانیا و ئەندامی بۆردی توێژینەوەی پزیشـــكییە بووە لەئاستی بەریتانیا و چەندین توێژینەوەی زانســـتی هەیە، تایبەتی لـــە بـــواری دۆزینەوەی ڤاكســـینی نەخۆشـــییە میكرۆبییەكان و دامەزرێنەری كۆرسی ماجستێر و سەرپەرشتیاری چەندین خوێندكاری دكتۆرا بـــووە، بەردەوامیـــش لەبـــواری ســـتراتیژی و مەسەلەی چارەنوسسازی نەتەوەییدا بۆچونی

خۆی هەبووە.بەوتەی حوســـین حوســـێنی ئەكادیمیست و مامۆســـتا لەكۆلێژی زانست لەزانكۆی سلێمانی هۆكاری رۆیشـــتنی ئەو عەقڵـــە زیرەكانە لەالی یەكێتیـــەوە بـــۆ پارتـــی بەهـــۆی رەخســـاندنی ژینگەی كاركردنەوەیە. حوســـێنی وتی"كەسانی ئەكادیمیســـت و پسپۆر گەر لەشوێنێك نەتوانن كار بكەن و ئەوەی مەبەســـتیانە بیخەنە ســـەر ئـــەرزی واقـــع، ئـــەوا ئـــەو شـــوێنە جێدەهێڵن،

لەماوەی رابردوودا بۆ باشـــتر بەڕێوەبردنی چەنـــد كوردســـتان لەهەرێمـــی پۆســـتەكان كەســـایەتیەكی پســـپۆڕ لەدەرەوەی كوردستان بۆ خزمەتكردن لەبوارە جیاوازەكاندا گەڕانەوە كوردســـتان، كـــە دیارترینیـــان هەریەكـــە لە د. ئاشتی هەورامی و د. دالوەر عەالئەدین بوون، كـــە هەردووكیـــان ســـەرەتا لەالیـــەن یەكێتـــی نیشـــتمانی كوردســـتانەوە گەڕێندرانـــەوە بـــۆ كوردســـتان، بەاڵم دواتر د. ئاشـــتی الی پارتی پۆســـتی وەرگرت و د.عەالئەدینیش لەو بوار و كایەیەی مەبەســـتیەتی، الی پارتی دەرفەتی بۆ رەخسێندرا. پســـپۆڕان و چاودێرانی سیاسیش هۆكاری چونی ئەو ئەكادمیستانە بۆ الی پارتی

بەبوونی فرەبڕیاری لەناو یەكێتی دەگێڕنەوە.كەســـایەتیانەی ئـــەو لەدیارتریـــن یەكێـــك لەئەوروپـــاوە بـــۆ كاركـــردن لەبـــواری نـــەوت د.ئاشـــتی كوردســـتان، هەرێمـــی گەڕایـــەوە هەورامـــی بوو، ئەو لە ئایـــاری 2006ەوە وەك وەزیری ســـامانە سروشـــتیەكان لەسەر پشكی بەپێـــی لەكاتێكـــدا دەستنیشـــانكراوە، پارتـــی لەالیـــەن بەڵگەنامەیەكـــی ویكلیكـــس ســـەرەتا یەكێتی نیشـــتمانی كوردســـتانەوە لەئەوروپاوە هێنراوەتەوە بۆ كوردستان، بەاڵم دواتر لەسەر پشـــكی پارتی كراوە بەوەزیر، هاوكات لە 28ی تشـــرینی یەكەمی 2009دا لەكابینەی شەشـــەم دەستنیشانكراوەتەوە، هەروەها لە 5ی نیسانی 2012دا لەحەوتەم كابینەی حكومەت و بەهەمان

شێوە لەسەر پشكی پارتی دانرایەوە.ناوبـــراو بەرلـــەوەی لەهەرێمی كوردســـتان ببێتـــە وەزیر، پســـپۆڕێكی بواری نـــەوت بووە، بـــەو پێیەی بەكالۆریۆســـی لەئەنـــدازەی نەوت لەزانكۆی بەغدا لەساڵی 1971 وەرگرتووە و لە 1971 تـــا 1974 وەك ئەندازیارێك لەكۆمپانیای

نەوتـــی نیشـــتمانی عێراقی )INOC( لەبەســـرە كاریكردووە، پاشان چۆتە بەریتانیا و لە 1975 تـــا 1982 وەك ئەندازیارێـــك لەدەریای باكوور لەســـكۆتلەندا بـــۆ كۆمپانیای نەوتی نیشـــتمانی بەریتانی كاریكردووە، دواتر بۆ كۆمپانیای ئینتێرا لـــە لەندەن كاریكـــردووە، ئینجـــا كۆمپانیایەكی ئەندازیاریی لەبەریتانیا دروســـتكردووە، دواتر بۆتـــە ســـەرۆكی ئەنجومەنـــی بەڕێوەبـــردن و .ECL Group Plc بەڕێوەبـــەری جێبەجێكاریدوای خانەنشینی لە ECL، لەساڵی 2006 بووە وەزیری ســـامانە سروشتیەكان، هەموو ئەمانە ئاشـــتی هەورامیـــان كردۆتە كەســـی شـــیاوی

یەكەم بۆ ئەو پۆستەی كە تێیدایە.هەرچی دالوەر عەالئەدینیشە، پاش وەرگرتنی كابینەی شەشـــەم لەالیەن بەرهەم ســـاڵحەوە، لەبەرامبـــەر بڕێـــك پـــارە، كـــە درایـــە زانكۆی تۆتنگهـــام، گەڕێندرایەوە هەرێمی كوردســـتان و وەك وەزیـــری خوێندنی بـــااڵو توێژینەوەی زانستی دەستبەكار بوو، لەماوەی دەسەاڵتیشیدا كۆمەڵێك گۆڕانكاری ریشـــەیی ئەنجامدا، بەاڵم پاش كۆتاییهاتنی كابینەی شەشەم ئامادەنەبوو جارێكـــی دیكـــە وەزارەتەكـــەی وەربگرێتـــەوە، هێندەی نەبرد ئەمیش بەهەمان شێوەی ئاشتی

ئەقڵە زیرەكەكانی یەكێتی دەچنە الی پارتی"الی پارتی هەم ژینگەی كاریان بۆ رەخساوە و هەم پارێزراویشن"

راوێژ كامەران

ژماره 254 2014/11/15 21

سياسەت

كەمال رەئوف: پارتی دەستكراوەترە و

كێشەی ناوخۆیی كەمترە و بەجدیش هەوڵی

راكێشانی ئەو ئەقاڵنە دەدات

عەقڵی پرۆفیشـــناڵ بەپێی پالن و بڕیاری خۆی كاردەكات، نـــەك بەشـــێوازی دەســـتێوەردانی سۆزداریانە و قسەكردن لەسەر كوتلەی خۆم و بـــەرەی خۆم، هەربۆیە ئەو عەقاڵنە روودەكەنە ئەو شوێنانەی بواری ئەوەیان پێدەدەن كاربكەن

و ئەوەی لەمێشكیادایە جێبەجێی بكەن".حزبێكـــە "پارتـــی وتیشـــی حوســـێنی جگەلـــەوەی بواری كاركردنی بۆ ئەو كەســـانە زۆریـــش تارادەیەكـــی دەســـتەبەركردووە، هـــەم و كەســـایەتییان هـــەم دەیانپارێزێـــت، بەرژەوەنـــدی تایبەتـــی خۆشـــیان دەپارێزێـــت، لەكاتێكـــدا وەك بینیمـــان د. دالوەر لەدەڤـــەری ســـەوزدا تەنها ئەوكاتە توانـــی كاربكات، كە د. بەرهەم وەك ســـەرۆكی حكومەت دەســـەاڵتی پێدابوو، بەاڵم ســـەڕەرای ئـــەوەش تاوانباركرا لەحكومـــەت زۆر پـــارەی بـــڕە بەوەرگرتنـــی بـــەڕای لەكاتێكـــدا كارەكەیـــدا، لەبەرامبـــەر مـــن نمونەی ئـــەم جۆرە كەســـانە نـــەك تەنها لەكوردستان، بەڵكو لەهەموو جیهاندا كەمە، ئەو گـــەر كورد نەبوایە، ئێســـتا لەڕیزی گەورەترین كەســـەكانی جیهانـــدا دەبـــوو، ئـــەو لەبـــواری ئەكادمییـــی موفەكیرێكـــی نەتەوەسازییشـــدا بەتوانایە و لەو كاتەشـــدا كـــە لەئەوروپا بووە،

لۆبیكارێكی گەورەی كورد بووە".هـــاوكات كەمـــال رەئـــوف رۆژنامەنـــووس پێیوایـــە پارتـــی زۆر مەبەســـتیەتی ئـــەو عەقڵە زیرەكانـــە بۆخۆی ببات، ئـــەو وتی"من پێموانیە د. دالوەر بوبێتـــە پارتـــی، بـــەاڵم ئـــەو حزبـــە دەستكراوەترە لەیەكێتی و دامەزراوەی زیاترە و كێشـــەی ناوخۆیشی كەمترە و زۆر بەجدیش كار لەسەر ئەوە دەكات، ئەو كەسانەی لەبوارە جیاوازەكانـــی كۆمەڵگەدا رۆڵیـــان هەیە، بۆالی خۆیانـــی ڕابكێشـــێت، لەكاتێكـــدا یەكێتـــی زیاتر خـــۆی كارەكانـــی داخراوتـــردا لەبازنەیەكـــی دەكات، هەربۆیـــە مانەوەی ئەم جۆرە كەســـانە تێیـــدا كەمێك ســـەختە، بەو پێیەی ئـــەوان هیچ پشتێكی حزبیان نییە و دەسەاڵتی تەواوەتیشیان

پێنادرێت بۆ ئەوەی كار بكەن".

ژماره 254 2014/11/15 21

22 ژماره 254 2014/11/15

وا دێته به رچاو جۆرێک له بااڵنســــی هێز له عێراق هاتبێتــــە کایه وه . هیچ پێکهاته یه ک به تــــه واوی هێــــزی ســــه رکه وتنی نییه ، 18 پارێزگای ئه م واڵته له نێوان سێ رکابه ری سه ره کی دابه ش بووه. ئێستا به ناو عێراق واڵتێکــــی یه کپارچه یــــه ، بــــه اڵم به پراکتیک و رابــــردوو گۆڕانکاریه کانــــی دوای و

له کۆتاییه کانــــی 2014، خاکــــی ئــــه م واڵته به ســــه ر ســــێ الیه ندا دابه ش بووه ، کورد،

داعش و شیعه کان.داعــــش زۆربــــه ی ناوچــــه ســــوننه کانی له کۆنترۆڵكردنــــی بــــه اڵم به ده ســــته وه یه ، شیعه نشــــینه کانی ناوچــــه و کوردســــتان دەستەوەستانە. شیعه کان 9 پارێزگای ئه م واڵته یان له ژێر رکێف دایه ، به اڵم له ناوچه سوننه کان هێز و توانای پاشه کشێکردنیان

به داعش نییه، به هه مان شێوه له کوردستان کوردیــــش نییــــه . ده ســــه اڵتێکیان هیــــچ به راده یه کی زۆر كۆنتڕۆڵی به ســــه ر خاکی خۆیــــدا هه یــــه ، بــــه اڵم له ناوچه شــــیعه کان

که مترین راده ی نفوزی هه یه . عێراقی ئه بوبه کر به غدادی

داعــــش، کۆنترۆڵــــی ژێــــر ناوچه کانــــی خاوه نی ســــنوورێکی دیاریکراوه . له رووی جوگرافییــــه وه له باکووره به ره و باشــــوور

ئێستا عێراقی ئەبوبەكر بەغدادی بەدرێژایی زیاتر لە هەزار كیلۆمەتر دراوسێی هەرێمی كوردستانە

سياسەت

بەشی سیاسەت

عێراقی بارزانی، عێراقی عه بادی و عێراقی ئه بوبه کر به غدادی

ئێستا عێراقی راستەقینە، كە بەغدا دەسەاڵتی بەسەردا بشكێت، تەنیا لە 9 پارێزگای شیعەنشین پێكدێت

ژماره 254 2014/11/15 23

به پێوانه ی رووباری دیجله دیاری ده کرێ. له موسڵه وه تا ده گاته 100 کیلۆمه تری به غدا، زۆربه ی هــــه ره زۆری ناوچه کانی که ناری رووباری دیجله ی به ده سته وه یه . هه روه ها رۆژئاوای دیجله تاده گاته رووباری فورات، هەمــــووی له ژێر کۆنتڕۆل دایه . ناوچه یه ک به جه زیــــره مێژووییــــه وه لــــه رووی کــــه رۆژئاوایــــی ســــنووره کانی به ناوبانگــــه . داعــــش ســــنووره کانی کۆنترۆڵــــی ژێــــر نێــــوان عێــــراق و ســــوریایە، هه رچه نــــدە له ودیوی سنووره کانیش هه ندێک ناوچه ی به ده ســــته وه یه . سنووره کانی عێراق له گه ڵ ســــوریا ، ئێســــتا ئیدی بەســــنووری داعش له گه ل ســــوریا لەقەڵەم دەدرێ، له راستیدا هیچ ســــنوورێک لەنێــــوان ناوچه کانی ژێر کۆنتڕۆڵــــی داعــــش نابینــــدرێ. ئه وه نده ی ده مێنێتــــه وه ده که وێته نزیک ســــێکوچکه ی نێوان سنووری عێراق و سوریا و تورکیا کــــه له ژێر کۆنتڕۆلی هه رێمی کوردســــتان دایــــه و ده وڵه تــــی ناوه نــــدی عێــــراق فڕی به ســــه ر ئــــه م ناوچه یــــه وە نییــــه . ئــــه وه ی پێیده گوترێ ده وڵه تی فه رمی عێراق، ئیدی ئه مڕۆ هاوسنووری سوریا نییه . هه روه ک چــــۆن له باکــــووره وه ســــنوورێکی له گــــه ڵ تورکیا نه ماوه ، ئه گه رهەش بێت ســــنووری هه رێمــــی کوردســــتانه ، به مپێیــــه ده وڵه تی چاودێرێكــــە . ته نیــــا عێــــراق مه رکــــه زی گرووپی داعــــش النیکه م لەناوچه کانی ژێر به ده ســــته وه یه . پارێــــزگای 3 کۆنتڕۆڵــــی موســــڵ گرنگترینیانــــه ، کۆمه ڵێــــک شــــاری سوننه نشینیشی گه مارۆداوه، که بریتین له رومادی )ناوه نــــدی پارێزگای ئه لئه نبار( و دوو شــــاری دیکه ی حەدیســــە و عامریه ی فه لوجه . چه ند شــــارێکی دیکه شی کردۆته ئامانجــــی هێرشــــه کانی خــــۆی )بەعقوبــــه ،

میقدادیه ، ئەبوغریب و زلوعیە(.

عێراقی بارزانیکــــورده له کــــۆی 18 پارێــــزگا، بەفەرمی ســــێ پارێزگا و بە پراكتیكــــی 4 پارێزگای بەدەســــتەوەیە، له هه ندێــــک له ناوچه کانــــی دیکــــه ش که متــــازۆر نفوزی هه یــــه . کورد بەبەڵگــــەی مێژوویی هه ندێک له ناوچه کانی له قه لــــه م دابڕێنــــدراو به ناوچــــه ی دیکــــه که رکــــوک، ته له عفــــه ر، )زه مــــار، دەدات خانه قیــــن، ســــه عدیه ، جه لــــه وال، شــــنگال و مه نده لی(. له ساڵی 1991 به مالوه ناوچه ی خودموختاریان هه بووه . دوای له ناوچوونی ده ســــه اڵتی به عــــس به فه رمــــی به هه رێمی کوردســــتان ناوبانگی ده رکــــردووه . بڕیار چاره نووســــی دیاریکردنــــی بــــۆ وابــــوو ناوچه کانــــی ده ره وه ی، هه رێــــم به تایبه تی که رکوک، ســــه رژمێری و راپرسی ئه نجام بدرێ، به اڵم تائێســــتا هه رســــێ ســــه رۆک وه زیــــران )ئیبراهیــــم جه عفــــه ری، نــــوری مالیکــــی و حه یــــده ر عه بادی( کــــه ئه ندامی حیزبی ده عوه ن، ملیان بۆ ئه م بریاره که چ

نه کردووه .به غــــدا، و هه رێــــم نێــــوان پەیوه نــــدی پێوه ندیه کی ئاڵۆزه ، النیکه م ئه وه بووه ، که تائێستا به بارگرژی و به نادبەڵی چۆته پێش. هــــه رکات هه ر الیه نێکیــــان به هێزتر بووبێ ئه وه بااڵ ده ســــت بووه . هێزی پێشــــمه رگه له ســــاڵی 1991 هــــاوکات له گه ڵ هێرشــــی ئه مریــــکا چــــووه نــــاو که رکوکــــه وه ، به اڵم نه یتوانی بۆ ماوه یه کی زۆر خۆی رابگرێت، ســــه رئه نجام ســــوپای عێــــراق که رکوکــــی دیســــان 2003 لــــه کــــرده وه . کۆنتــــڕۆڵ به ده ســــته وه شــــاره یان ئــــه م کۆنترۆڵــــی گــــرت. به تێپه ربوونــــی کات نــــوری مالیکی بــــۆ ســــه پاندن و جێگیرکردنــــی هه یمه نه ی ده وڵه تی مه رکه زی، یه که یه کی ســــه ربازی به ناوی "ئۆپەراسیۆنی دیجله" سازکرد، بۆ رووبه رووبوونــــه وه ی هێزی پێشــــمه رگه، له قۆناغێکدا به شێوه یه کی سنووردار ملیان له ملــــی یه کترنا، ئــــه م بارگرژییــــه درێژه ی خایاند، تا ئه وه ی که سه رئه نجام داعش هاته ناو کایه که وه . ســــوپای عێراق پاشه کشه ی کرد و هێزی پێشمه رگه به یه کجاری چووه ناو شــــاره که وه ، به اڵم سه عدیه و جەله وال که وته ده ســــتی داعش. قه ده ر وابوو هێزی پێشمه رگه و فه رمانده یی عه مه لیاتی دیجله دژ به داعــــش بکه ونــــه به ره یه کــــه وه . به اڵم ئەمە هاوپه یمانییه کی رواڵه تییه و هیچكات

مانای راسته قینه ی به خۆوه نه گرتووه .

ئێســــتا هه رێمــــی کوردســــتان 1050 کم سنووری هاوبه شــــی له گه ڵ دراوسێکه ی، واته داعش، هه یه و ته نیا 15 کم سنووری مه رکــــه زی ده وڵه تــــی له گــــه ڵ هابه شــــی عێــــراق هه یــــه ، ئه ویش له پارێــــزگای دیاله . ئێســــتا له رۆژهه اڵتــــه وه دراوســــێی ئێرانه ، له باکووره وه له گەڵ تورکیا و له باشووره وه

له گه ڵ داعش هاوسنووره. عێراقی عه بادی

عێراق 9 پارێزگای شــــیعه نشینی هه یه، که به ده گمه ن کورد و عه ره بی سوننه ی تیا ده بینرێ. ده وڵه تی مه رکه زی به ســــه ر ئه م پارێزگایانه دا نفوزی ته واوی هه یه ، جگه له ناوچه کانــــی باکووری پارێــــزگای بابل، که داعــــش به شــــێوه ی تــــاک و تــــەرا حزوری تێدا هه یه. بــــەم دواییانه عه مه لیاتی "جرف الصخر" بۆ لێدانی داعش ئه نجامدرا. هه ندێک له ناوچه و شاره کانیش، بۆ نمونه میقدادیه

و به عقوبه ، ناســــەقامگیریی و بێده سه اڵتی حکومه تی ناوه ندیی پێوه دیاره.

ئه م دابه شــــکارییه ، وێنه یه ک له راســــتی لــــه رووی ئه مــــڕۆ عێراقــــی ده خاتــــه ڕوو، سه ربازی و ئه منییه وه ، هه رچه ند ده وترێ یه کپارچه یــــه ، بــــه اڵم به کــــرده وه له رووی و لێکجــــودا هه رێمــــی ســــێ سیاســــیه وه جیــــاوازن، ره نگه له رووی ســــه ربازییه وه ناوچــــه و شــــار )کۆنترۆڵکردنــــه وه ی داگیرکــــراو و گه مــــارۆدراوه کان( هه ندێک گۆڕانکاری تاکتیکــــی له پەیوە ندیه کانی ئه م ســــێ هه رێمه رووبــــدات، بــــه اڵم له رووی ســــتراتێژیه وه زۆر دوور دێته به رچاو که گۆرانکارییه کی بنه ڕه تی له م دابه شــــکارییه بێتــــە ئــــاراوه . له راســــتیدا عێراقــــی ئه مڕۆ عێراقــــی هــــه ر یــــه ک له و ســــێ که ســــه یه :

بارزانی، عه بادی و ئه بوبه کر به غدادی .

عێراقی ئه مڕۆ هەرچەندە لەرواڵەتدا دەگوترێ یەكپارچەیە،

بەاڵم له رووی سه ربازی و ئه منییه وه سێ هه رێمی

جیاوازن

له رووی ستراتیژیه وه ئەگەرێكی دوورە

گۆرانکارییه کی بنه ڕه تی له م دابه شکارییەی

ئێستای عێراقدا بێتە ئاراوه

سياسەت

24 ژماره 254 2014/11/15

سياسەت

رێكەوتنی ناوكیی ئێران لەگەڵ كۆمەڵگای نێودەوڵەتیدا، ئێران لەو پارتە كوردییە

خۆرهەاڵتیانە نزیكدەكاتەوە كە

باوەڕیان بەدانوستان لەگەڵ ئێران هەیە

پرســـی ناوکيـــی کۆماری ئیســـالمی یەکێکە دەســـەاڵتدارانی و ئەمریـــکا بابەتانـــەی لـــەو ئێرانی بەخۆیەوە خەریک کردووە. لەالیەکەوە ســـەرۆکی ئەمریکا لەرۆژانی هاتنە سەرکاری باسی لەم پرسە کردووە، وەک یەکێک لەبابەتە ســـەرەکییەکانی سیاســـەتی دەرەوەی خـــۆی. لەهەمانکاتدا دەســـەاڵتدارانی ئێرانیش بەهەمان رادە و بگـــرە زۆرتـــر پرســـی ناکوکیان بەالوە گرنـــگ بووە. نمونەی هـــەرە زەق لەپاش هاتنە ســـەرکاری رووحانـــی دەبینیـــن، کـــە رۆژانـــە باسی ئەم پرسە دەکرێت. ئاماژەدان بەم باسە لەســـەرەتاوە لەوە سەرچاوە دەگرێت، کە گەر پرسی ناوکیی بۆ کۆمەڵگای جیهانی و هەروەها دەســـەاڵتدارانی ئێرانیش ئەوەندە گرنگە، ئاخۆ ئەم پرســـە دەتوانێ بەهەمـــان رادە کاریگەری لەسەر مامەڵە یان داهاتووی ئێران لەگەڵ پارتە سیاسییەکانی خۆرهەاڵتدا هەبێ؟ بەواتایەکیتر چـــۆن و لـــە چ ســـونگەیەکەوە دەتوانین وێنای کاریگەری رێکەوتن یان نەکەوتنی دانوســـتان ناوکیی ئێران لەگەڵ کۆمەڵگای جیهانی لەسەر پەیوەنـــدی ئێـــران و پارتەکانـــی خۆرهـــەاڵت

بکەین؟پێدەچـــێ وەک ئاماژەیەکی ســـەرەتایی ئەو پرســـیارە بێتە ئاراوە، کە باسکردن لەم بابەتە چـــۆن دەتوانـــێ واتا و مانای هەبـــێ. بەکورتی پێدەچـــێ کەســـێک پرســـیاری ئەوە بـــکات، کە گرنگی ئەم باسە لەکوێوە سەرچاوە دەگرێت؟ وەاڵمێک کـــە دەتوانیـــن بیخەینـــەروو ئەوەیە، کـــە رێکەوتـــن یـــان نەکەوتنی ئێران لەپرســـی ناوکیی داهاتووی ئەم سیستەمە لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاســـت دیاری دەکا. بۆیە دەتوانین وێنای ئـــەوە بکەیـــن کـــە لەئەگـــەری رێکەوتـــن یـــان

نەکەوتن ئێران چۆن ئاوڕ لەپرســـی ســـەرەکی ناوخـــۆی واڵت لەبـــواری کرانەوەی سیاســـی

دەداتەوە.گریمانـــەی ســـەرەتای ئـــەم باســـە لەســـەر ئـــەوە ســـاغبۆتەوە، کـــە رێکەوتنـــی کۆمـــاری ئیســـالمی لەبواری پرســـی ناوکیی جۆرێک لە متمانەبەخۆبـــوون الی دەســـەاڵتدارانی ئێـــران ســـازدەکات، کە دواجار ئـــەم باوەڕبەخۆبوونە دەبێتە هۆی ئەوەی پرۆژەی دانوســـتان لەگەڵ بەشـــێک لەپارتەکانی خۆرهەاڵت دەســـپێبکەن، یان باشتروایە بڵێم درێژە پێبدەن. لەبەرامبەردا لەئەگەری ســـەرنەکەوتنی کۆماری ئیســـالمی، دەبێتە هـــۆی ئەوەی متمانەی سیســـتەم بگاتە ئاســـتێکی الواز. بـــەاڵم لەبەرامبەردا ئەو الیانە کوردیانـــەی باوەڕیـــان بەرووخانی سیســـتەم هەیـــە، بەهێزبـــکات. پێـــش گریمانـــە یـــان ئەو بابەتـــەی پاڵنەری ئەم جـــۆرە لەبیرکردنەوەیە، ئەوەیـــە کـــە پرســـی ناوکیی بۆتە پرســـێک بۆ کۆمەڵـــگای جیهانـــی. کەواتە الیانـــی ئەرێنی و نەرێنـــی رێکەوتـــن لەم بـــوارە، دیســـان لەژیر کاریگەری هەلومەرجی نێودەوڵەتی و داهاتووی

سیاسەتی ئەمریکا لەناوچەکەدا دەبێت. ئێمـــە و پرســـی باســـەکەی ئـــەو خاڵـــەی ناوکـــی بەیەکـــەوە گرێـــدەدا، لەوە ســـەرچاوە دەگرێ، کە لەســـاڵی 2009 و بەتایبەت لەپاش هاتنەســـەرکاری رووحانی لە 2013 سیاسەتی ئێـــران و جۆری روانینی پارتە سیاســـییەکانی خۆرهەاڵت بەرامبەر کۆماری ئیسالمی گۆڕانی بەســـەرداهاتووە. ئـــەم گۆڕانە بریتیـــە لەوەی جۆرێک لەجەمسەربەندی هاتۆتە ئاراوە. چونکە لەو بـــاوەڕەدام بەرەی کـــوردی لەخۆرهەاڵت چەند سالێکە لەنێوان دوو گوتاردا دابەش بووە.

رێکەوتنی ناوکیی کۆماری ئیسالمی و پارتە سیاسییەکانی خۆرهەاڵت

حیسام دەسپیش

ژماره 254 2014/11/15 25

سياسەت

ئەو پارتە كوردییە خۆرهەاڵتیانەی باوەڕیان

بە رووخانی ئێران هەیە، بیرۆكەكەیان لە

كۆماریخوازەكانی ئەمریكا نزیكە

کۆماری ئیسالمی بەخاوەن ئەو تایبەتمەندیانە نازانن، کە هەڵگری مافی کورد بێ. کەواتە تاکە رێگا رووخانی ئەم سیستەمەیە. ئەم بیرۆکەیە ئەمریـــکا، لەسیاســـەتوانانی بەشـــێک لەگـــەڵ بەتایبـــەت کۆماریخوازەکان کە لـــەم رۆژانەدا خەیاڵـــی گەڕانەوە بۆ کۆشـــکی ســـپی دەبینن،

دەگونجێ.رووحانـــی، ســـەرکاری هاتنـــە لەپـــاش ئیســـالمی کۆمـــاری رووخانـــی الیانگرانـــی بینـــی، بەخۆیانـــەوە زۆریـــان هەڵوەرینێکـــی بەتایبەت لـــەالی ئێرانییەکانـــەوە. ئەمە وایکرد کۆماری ئیسالمیش هەست بەجۆرێک لەئارامی بکات. بۆیە دەزگاکانی راگەیاندن و هەموو ئەو دەزگایانەی پەیوەســـتن بەجوانکردنی ســـیمای کۆماری ئیســـالمی لەهەوڵێکی بەردەوامدان بۆ

الوازکردنی هەوڵ و بۆچوونی رووخان. ئێستا کە پرسی ناوکیی لەخاڵە کۆتاییەکانی خۆیدایـــە، هەندێـــك کـــەس بـــاس لەئەگـــەری رێنەکەوتنـــی کۆمـــاری ئیســـالمی و رۆژئـــاوا دەکەن. لەئەگەری رێنەکەوتنی ئەم دوو الیانە، دەبێ وێنای ئەو بکەین، کە سیاسەتی جیهانی و بەرەکانی لەئێران قورستر دەکات، هەروەها ئەو الیانەی باوەڕیـــان بەرووخانی کۆماری هەیە، لەجیهانـــی دەرەوە نزیکتر دەکاتەوە، بەگشـــتی کۆماری ئیســـالمی دەکەوێتـــە حاڵەتێکەوە، کە دەبـــێ تەنهـــا بیر لەمانـــەوەی سیســـتەمەکەی

بکاتەوە، نەک کرانەوەی سیاسی و ..هتد.لێرەدایـــە کـــە نەیارانـــی کۆماری ئیســـالمی لەناو پارتەکانی خۆرهەاڵت جۆرێک لەبوژانەوە بەخۆیانـــەوە دەبینـــن. چونکە یەکەم لەئاســـتی رایگشـــتی هەوڵـــی ئەوە دەدەن بڵێـــن کۆماری ئیســـالمی وەاڵمی کۆمەڵگای جیهانی ناداتەوە، ئیتـــر چۆن وەاڵمی کـــورد دەداتەوە؟ هەروەها سیاســـەتی نێونەتـــەوەی دەرگاکانـــی بـــەرەو نەیارانی کۆماری ئیســـالمی دەکاتەوە، چونکە باوەرێکی گشـــتی ســـاز دەبێت، کـــە دەبێ ئەم

سیستەمە الواز یان لەناو بچێت.باســـەکە. ســـەر دەگەڕێمـــەوە لەکۆتاییـــدا رێکەوتنـــی ناوکیـــی مەودایـــەک دەبەخشـــێتە باوەڕیـــان ئەوانـــەی و ئیســـالمی کۆمـــاری بەدانوســـتان لەگـــەڵ کۆماری ئیســـالمی هەیە، بۆ ئـــەوەی پرۆژەیەک دابرێـــژن. لەهەمانکاتدا رێکنەکەوتنی ناوکی دەبێتە هۆی ئەوەی نەیارانی نێونەتەوەیـــی لەگـــەڵ کۆمەڵـــگای دانوســـتان یەکبگـــرن، تاکو رێگاکانـــی زۆرکردنی ناکۆکی بۆ دەســـەاڵتدارانی ئێـــران زیادبکـــەن. کەواتە دەتوانیـــن بلێیـــن رێکەوتنـــی ناوکیـــی دەتوانێ هەڵگری خێربێ بۆ ئـــەو پارتانەی خۆرهەاڵت، کە الیانگری دانوستانن و رێکنەکەوتنی ناوکیی هەڵگری خێر دەبێ بۆ ئەوانەی بیر لەرووخانی

ئێران دەکەنەوە.

لەالیەکەوە هەندێك لەم پارتانە لەو باوەڕەدان، کـــە دەبـــێ دەرگاکانی دانوســـتان لەگەڵ ئێران بکرێتەوە، بـــۆ ئەوەی رێگایەک بۆ تێگەیشـــتن سازبێت. ئەم بیرۆکەیە پێیوایە قورسایی بزاڤی ناوخۆی روولەزیابوونەوە و ئێرانیش هەستی بەمە کردووە. لەبەرامبـــەردا ئەوانیتر پێیانوایە گۆڕان یان رێفۆرم لەئێران بابەتێکی خەیاڵیە و تەنها کڕینەوەی کاتە بۆ درێژەکێشـــانی ژیانی کۆمـــاری ئێســـالمی. هەروەها لەو بـــاوەڕدان کرانەوە بـــەرەوڕووی ئێران نابێ لەدەروازەی کـــوردەوە بێ، بەپێچەوانەوە ئەوە سیســـتەمی کۆماری ئیســـالمیە کە دەبێ گوتاری سیاســـی خـــۆی بگـــوڕێ، نـــەک بزووتنەوەی سیاســـی کوردستان. کەواتە نابێ بچنە ناو پرۆژەیەکەوە

کە ئێران بەڕێوەی دەبات.لەگـــەڵ بەدیالـــۆگ باوەڕمەنـــد بـــەرەی

کۆماری ئیسالمی و پرسی ناوکییلەم ســـااڵنەی دوایدا قســـە و باســـێک لەناو بەشـــێک لەپارتـــە سیاســـییەکانی خۆرهەاڵتـــدا ســـەریهەڵدا. باسی ئەوە دەکرێ باشترین رێگا بۆ درێژەدانی خەبات لەخۆرهەاڵت توندکردنی ســـەنگەرەکانی خەباتـــی چەکداری نیـــە، بەڵکو باشتروایە بیر لەمکانیزمێکی سیاسی بکرێتەوە، کـــە هاوتەریب بـــێ لەگەڵ خەباتـــی مەدەنی و کرانەوەی سیاســـی لەچوارچێوەی سیستەمی ئێراندا. واتە کـــورد دەتوانێ بەبوونی کۆماری ئیسالمیش هەنگاو بۆ داخوازییەکانی بهاوێژێ. ئەم قسانە ئەو مانایەشی لەگەڵ خۆیدا هێنا، کە کورد بەتەنها ناتوانـــێ ئێران بروخێنی. کەواتە

باشتر وایە بیر لەرێکارێكی تر بکرێتەوە. ئەم جۆرە بیرکردنەوەیە الی کاربەدەستانی ئێرانیش بێ واڵم نەمایەوە، چونکە وەک ئاماژەی پێدەکـــرێ رێگاکانی قســـەکردن لەگـــەڵ ئێران بەنامـــە و هەروەهـــا پاڵپشـــتیکردن لەچاالکانی ناوخۆ هاتنە رۆژەڤەوە. هەموو ئەمانە ئەوەمان پێدەڵـــێ، کە ئێران جۆرە جموجۆڵێکی تێدایە بۆ ئەوەی ئەم رێگایانە بکرێنەوە. بەاڵم ئیتر باسی ئەوە ناکەین مەبەســـتیان چـــی بێ. ئەوەی الی ئێمـــە گرنگە ئەوەیـــە، لەپاش هاتنەســـەرکاری رووحانی، کۆماری ئیســـالمی دەیەوێ بەشێک لەکۆسپەکانی دەرەوەی خۆی چارەسەربکات. جا ئەم کۆســـپانە هەم دەتوانێ پرســـی ناوکیی بێ، هەم پرسی پەیوەست بەسیاسەتی ناوخۆی

ئەو واڵتە.لـــەم نێـــوەدا پرســـی ناوکیـــی لەهەمـــووان بـــۆ بەهەوڵـــدان ئێـــران بەرچاوتـــرە. و زەق چارەسەرکردنی ئەم پرســـە دەیەوێ لەبواری ئابـــووری کەموکوڕییەکانی خۆی چارەســـەر بکات، کە هاوسەنگی سیستەمەکەی خستبووە مەترسییەوە. هەروەەها دەیەوێ رۆڵی سیاسی خـــۆی لەناوچەکـــە بەهێـــز بـــکات. لەئەگـــەری

رێکەوتنی ئێران دەروازەکان بۆ سیاسەتکردن لەدەرەوە کراوە دەبێ. بەکرانەوەی دەرگاکانی دەرەوە، دەبـــێ وێنـــای ئەوە بکەیـــن، کە دەبێ بەشـــێک لەدەرگاکانی ناوخۆش بکرێنەوە. لەم بوارە کۆماری ئیســـالمی متمانەی زیاتر دەبێ، چونکە رێگای ئابووری و سیاسی بۆ ناوچەکە و جیهـــان دەکرێتـــەوە. بۆیـــە بەهاتنەکاییـــەی نیمچـــە ئـــەو هەروەهـــا و ئێـــران متمانـــەی دەرگایانەی کە لەنێوان ئێران و بەشێک لەپارتە سیاسییەکانی خۆرهەاڵتدا کراوەتەوە، دەتوانین وێنـــای ئـــەوە بکەیـــن، کـــە رێکەوتنـــی ناوکیی ئـــەم دوو الیانـــە لەیەکتـــر نزیکتـــر دەکاتـــەوە. لەهەمانکاتـــدا لەئەگـــەری رێکەوتـــن پـــرۆژەی رووخانـــی کۆمـــاری ئیســـالمی، کـــە زۆرترین توانای خۆی لەپاڵپشتی الیانە نەیارەکانی ئێران لەئەمریکا وەردەگـــرێ، دەکەوێتە پەراوێزەوە.

بۆیـــە کەوتنـــە پەراوێزی الیانگرانـــی رووخان لەجیهانـــی دەرەوە، لەهەمانکاتـــدا دەبێتە هۆی بەهێزبوونی هەڵوێستی ئەو بەشە لەپارتەکانی خۆرهەاڵت کە ئاڕاســـتەی سیاسەتەکانی خۆی بـــەو الیـــەدا گۆریـــوە. کەواتە خاڵی ســـەرەکی لەرێکەوتنـــی ناوکیی کرانەوەی رێگای زۆرترە بۆ بەشـــێک لەپارتەکانی خۆرهەاڵت و کۆماری ئیســـالمی، کە درێژە بەنامە و پراکتیکی لەیەک

نزیکبوونەوە بدەن. بەرەی نەیاری کۆماری ئیسالمی و پرسی

ناوکییبـــەرەی نەیاری کۆماری ئیســـالمی لەنێوان پارتەکانـــی خۆرهـــەاڵت، ئەو پارتانـــەی ئێران بەگشـــتی بەسیستەمێکی نادیموکرات دەزانن و لەو باوەڕەدان دیموکراسی لەئێران بەمانەوەی ئـــەم سیســـتەمە بابەتێکـــی مەحاڵـــە. هەروەها بوونـــی سیســـتەمێکی ئاوا لەگەڵ مانفێســـت و بیرکردنـــەوەی ئەوان ناگونجێ، کـــە باوەڕیان بەکیانێکـــی ســـیکوالر و فرەڕەهەند هەیە. بۆیە

26 ژماره 254 2014/11/15

كاندیدێكی چاوەڕواننەكراوئەو كاتەی لەســــاڵی 1974 رۆژنامەنوسێك پێشــــنیاری بــــۆ سەرنوســــەرەكەی كــــرد، كــــە چاوپێكەوتنێــــك لەگــــەڵ كاندیــــدی هەڵبژاردنی ســــەرۆكایەتی ئەمریــــكا "جیمی كارتەر" ســــاز بكەن، سەرنوســــەر بەحەپەســــاویەوە پرســــی "جیمی كارتەر كاندیدی سەرۆكایەتیە؟ بەراستی ئــــەوە نوكتەیە، ئەم گومناوە چۆن خۆی كاندید دەكات"؟! نــــە تەنیا ئــــەم سەرنوســــەرە، بەڵكو زۆر لەئەمریكیەكان هەمان بۆچوونیان هەبوو، تەنانــــەت ئەندامانــــی خانەوادەكەی كارتەریش. دەگێڕنــــەوە كاتێك جیمی كارتەر بەدایكی گوت بەنیازە خــــۆی بۆ ســــەرۆكایەتی كاندید بكات، دایكــــی بەســــادەیی خــــۆی پرســــی "ســــەرۆكی چ شــــتێك"؟!! هەرگیــــز بەخەیاڵیــــدا نەدەهــــات كوڕەكەی خۆی بۆ ســــەرۆكایەتی واڵت كاندید

بكات.تەنانــــەت خەڵكی ئەمریكا لەنــــاو خۆیاندا بە گاڵتەپێكردنــــەوە كە نــــاوی جیمــــی كارتەریان واتــــە )Jimmy who( دەیانپرســــی دەهێنــــا، "جیمی كێ"؟!!! بەو مانایەی ناوی هێندە نامۆیە

خەڵك نایناسن و نازانن كارتەر چی و كێیە!!بــــەاڵم هەموو ئەم رەخنــــە و گاڵـتەپێكردنانە جیمــــی كارتەریــــان ســــاردنەكردەوە، دەســــتی كــــرد و بانگەشــــەی هەڵبــــژاردن بەهەڵمەتــــی گرەوەكەی بردەوە و لەســــاڵی )1981-1977( بــــووە ســــەرۆكی ئەمریــــكا. تا ئەو كاتــــەی، لە هەڵبژاردنــــی 1981 گرەوەكــــەی بــــە "رۆناڵــــد ریــــگان"ی كاندیــــدی كۆماریــــەكان دۆڕانــــد و نەیتوانی بۆ جاری دووەم ببێتەوە بە سەرۆكی

ئەمریكا. خەسڵەتە دیارەكانی كارتەر

وەك لەكەســــانی نزیــــك لەجیمی كارتەرەوە بیستراوە، كارتەر كەسایەتیەكی زۆر رێكخراو جــــۆردان" "هاملتــــۆن بــــووە. بەدیســــپلین و یەكێكە لەیاریدەدەرەكانــــی و لەبارەیەوە دەڵێ "هەركارێكــــی پێســــپێردرابایە، هەموو هەوڵ و كۆششــــێكی بۆ دەدا". هەموو دۆستەكانیشــــی لەســــەر ئەوە كۆكن، كە كارتەر كەســــایەتیەك

بووە، باوەڕی بەدۆڕان و شكست نەبووە. دواهەمین پرسیاری ئەدمیراڵ

ســـاڵی 1948 كارتەر ئەفسەرێكی دەریاوانی ئەمریكا بـــوو، دەیویســـت پەیوەنـــدی بەهێزی ژێردەریاییە ئەتۆمیەكانەوە بكات، كە ئەدمیراڵ "هایمان ریكۆف" سەرپەرشتی دەكرد. بەاڵم بۆ ئەمە پێویست بوو لەپرســـیار و تاقیكردنەوەی

سەخت دەربچێت.ســـەرەتا ئەدمیرال، كارتەری سەرپشك كرد لەوەی چ بوارێكی پێخۆشـــە پرسیاری لێبكات، كارتەر ئەو بەشەی هەڵبژارد كە بەلێكدانەوەی

سياسەت

كاندیدە چاوەڕواننەكراوەكەی سەرۆكایەتی ئەمریكاجیمی كارتەر

مەریوان عومەر

ژماره 254 2014/11/15 27

جیمی كارتەر لەگەڵ ئەنوەر ساداتی سەرۆكی میسر و مێناچم بێگینی سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل

سياسەت

خۆی شـــارەزایی تێدا زۆرە. ئەدمیراڵ دەســـتی پرســـیارەكانی بـــەاڵم بەپرســـیارەكانی، كـــرد زۆر ســـەخت بـــوون، پرســـیار دوای پرســـیار، كارتەر كەوتە هەڵوێستێكی ناخۆشەوە، رەنگی ســـورهەڵگەڕا و سەرتاپای جەســـتەی شەاڵڵی ئارەقـــە ببـــوو، ئـــەوكات تێگەیشـــتن ئەوەندەی دەیزانێـــت بەس نیـــە بۆ وەرگیرانـــی. ئەدمیراڵ بەردەوام بوو لەپرسیارەكانی و لێپرسی "كاتێك لەكۆلێـــژی دەریایی دەتخوێند ریزبەندنت لەنێو قوتابیەكانـــدا چەنـــدەم بـــوو"؟ كارتـــەر وەاڵمی دایـــەوە "پەنجاونۆیـــەم لەكـــۆی 820 قوتابـــی". ئەدمیراڵ پرسی "ئەوە ئەنجامی هەموو هەوڵ و كۆششی خۆت بوو، تا ئەو پلەیەت بەدەستهێنا"؟ كارتەر پەشـــۆكا، ســـەرەتا گوتی "بەڵێ"، دواتر دانیپێدانـــا و گوتـــی "نەخێـــر هەموو كۆششـــی خۆمـــم بەكارنەهێناوە. ئەدمیراڵ دواپرســـیاری لـــە كارتەر كرد، كە دواتر ئەم پرســـیارە ژیانی كارتەری گۆڕی و گوتی "كەواتە بۆچی هەموو

توانای خۆتت بەركارنەهێناوە"؟ئەم پرسیارە )پرســـیاری كۆتایی ئەدمیراڵ(، هەڵمەتـــی لەدروشـــمەكانی یەكێـــك بـــووە هەڵبژاردنـــی كارتـــەر لەســـاڵی 1976 و بـــووە بەشـــێك لەهـــۆكاری ســـەركەوتنی كارتـــەر و

گەیشتنی بەكۆشكی سپی. ئامۆژگارییەكی سەیر

ســـاڵی 1964، لەكاتی هەڵبژاردنەكاندا "شیب كارتـــەر" كـــوڕی جیمـــی كارتەر پشـــتیوانی لە ئەوكاتـــی پاڵێـــوراوی جۆنســـۆن"ی "لینـــدۆن دیموكراتـــەكان دەكـــرد و باجێكی جۆنســـۆنی بـــەاڵم چەنـــد بەكراســـەكەیەوە هەڵواســـیبوو. هاوڕێیەكی دژی جۆنسۆن بوون و باجەكەیان لەقەمیســـی كوڕەكەی كارتەر كـــردەوە. رۆژی دووەم هەڵیواســـیەوە و ئەمجـــارەش بەزۆری لێیانكردەوە. رۆژی ســـێیەم كە هەڵیواســـیەوە، جۆنســـۆنیان باجەكـــەی هاتـــن هاوڕێكانـــی

دیســـانەوە لێكردەوە و تێهەڵدانێكی باشیشـــیان لەكوڕەكەی كارتەر هەڵدا. لەوكاتەدا كوڕەكەی كارتـــەر بەگریانـــەوە ســـكااڵی دەگەیەنێتە الی باوكی. كارتەر پێی دەڵێ "دیســـانەوە باجەكەی جۆنســـۆن هەڵواســـەوە". كوڕەكەی دەیویست باوكی تێبگەیەنێت، كە سودی نیە و هاوڕێكانی هەر لێیدەكەنـــەوە، باوكـــی پێداگیرییەوە گوتی فێـــری خۆشـــت و هەڵیواســـەوە "پێتدەڵێـــم مشـــتەكۆڵە بكە، تا بەرگری لەو كارە بكەی كە

باوەڕت پێی هەیە"!!! سزایەكی قورس

كاتێـــك جیمـــی كارتـــەر حاكمـــی ویالیەتـــی "جۆرجیـــای باشـــوور" بوو، بڕیار بـــوو لەگەڵ شـــاندێكی یـــاوەری بەكارێكی گرنگ گەشـــتێك جگەلـــە شـــاندەكە، تـــەواوی بـــدەن. ئەنجـــام ئەندامێكیـــان نەبێت، لەفڕۆكەخانـــەی ویالیەتی جۆرجیـــا كۆبوونـــەوە، بەاڵم بەهـــۆی نەهاتنی ئـــەو ئەندامەی شـــاندەكەیان، نەیانتوانی بڕۆن. لەوكاتەدا كە لەچاوەڕوانی ئەو كەســـەدا دەبن، لـــەدوورەوە دەبینـــن ئـــەو ئەندامەی شـــاندەكە بەراكـــردن بـــەرەو شـــوێنی فڕۆكەكـــە دێت، تا فریاكەوێـــت ســـەركەوێت و لەگەڵیـــان بڕوات. كاتێـــك نزیـــك دەكەوێتـــەوە، بەرلـــەوەی بگاتە فرۆكەكە، كارتەر فەرمان بەفڕۆكەوانەكە دەكات كـــە بجوڵێ و بەجێیبهێڵێت. بەمەش دەرســـێكی باشـــی ئـــەو ئەندامی شـــاندە دادەدات، تا فێری

رێزگرتن لەكات و وادەی دیاریكراو بێت. كارتەر و دورینەوەی چاكەتەكەی

لەكاتـــی هەڵبژاردنەكانـــی ســـاڵی 1980، كە كارتـــەر دەیەویســـت بـــۆ جـــاری دووەم خۆی كاندیـــد بكاتـــەوە، پەیامنێـــری گۆڤـــاری "پلەی بـــۆی" ســـەردانی دەكات بـــۆ چاوپێكەوتنێكـــی رۆژنامەوانـــی. لەكاتـــی دیمانەكـــە پەیامنێرەكە بـــاوەڕ نـــاكات، كـــە دەبینێـــت جیمـــی كارتـــەر بەدەستی خۆی بەدەرزی و داو شوێنێكی دڕاوی

چاكەتەكەی دەدورێتەوە و بە سەرسوڕمانەوە لێیدەپرســـی "تۆ بـــەردەوام ئـــەم كارە بەخۆت ئەنجـــام دەدەی"؟ كارتـــەر قســـە نـــاكات و بـــە "هـــم.. هم" وەاڵمی دەداتەوە، چونكە لەكاتی ئەو پرسیارەدا خەریك دەبێت بەددانەكانی ئەو داوە

ببڕێت، كە تەقەڵی پێداوەتە چاكەتەكەی!!!! )بەڕێز برای سەرۆك(

كەســـێك 1977 هەڵبژاردنەكانـــی لەكاتـــی كارتـــەر" "بێلـــی كارتـــەر جیمـــی لەبراكـــەی دەپرســـێت، كە ســـەركەوتنی براكەی چ شتێك لەژیانیـــدا دەگۆڕێت؟ بێلی دەڵـــێ "داوا لەخەڵك دەكـــەم لەوكاتـــەوە بـــە نازنـــاوی )بەڕێز برای

سەرۆك( بانگم بكەن"!!دوای ئـــەوەی هەڵبژاردنـــەكان بەكۆتادێن و كارتـــەر ســـەردەكەوێت، دەچێتـــە الی براكەی و بەبزەیەكەوە پێیدەڵێ "ئەمشـــەو كۆششـــێكی زۆرتكرد و زەحمەتی زۆرت كێشا )بەڕێز باری

سەرۆك("!! كارتەر و ئەلیزابێس تایلۆر

جارێكیـــان كارتـــەری ســـەرۆك لەبۆنەیەكدا چـــاوی بەخانمـــە ئەكتـــەری شـــۆخ و شـــەنگی هۆلیـــود "ئەلیزابێس تایلـــۆر" دەكەوێت. كارتەر خـــۆی دەیگێڕێتـــەوە، كـــە چاوەكانـــی بەســـەر تایلۆرەوە گیرسابوونەوە، بەوردی تێیڕامابوو، مێشـــكی بەتەواوی پەرتەوازە ببوو. لەو كاتەدا تایلـــۆر پرســـیارێك لەجیمـــی كارتـــەر دەكات، بەاڵم كارتەر مێشـــكی لـــەوە پەرتەوازەتر بوو ئاگای لەپرســـیارەكە بێت، تایلۆر بەجوانیەكەی سیحرێكی سەیری لێكردبوو، ئاگای لە قسەكانی تایلـــۆر نەمابوو، بۆیە تایلۆر پرســـیارەكەی بۆ دووبـــارە دەكاتەوە، لەوكاتـــەدا كارتەر لەداڵغە قوڵەكـــەی بەئاگادێـــت و بەتایلـــۆر دەڵـــێ "مـــن دڵنیام تۆ قسەت لەگەڵ من دەكرد، بەاڵم سوێند دەخـــۆم تەنانەت گوێم لەیەك وشـــەش نەبووە

لەوەی گوتوتە"!!!!

28 ژماره 254 2014/11/15

تا ژمارە )30( دەرمانكرد.ل���ەدوای كۆنگرەی نۆیەمی پارتی لەس���اڵی 1979 هەڤاڵی بەڕێز خورش���ید ش���ێرە بووە بەرپرسی لقی دوو. ئەو س���ەردەمیش ئاس���ان نەبوو لەپاڵ خەباتی پارتیزانی، خەباتی رۆش���نبیرییش بكرێ، چونكە هەم لەدەربەدەری بووین و هەمیش پێشمەرگە بەزەحمەت دەیتوانی سنورەكانی دڕندایەتی بەعس و رەبیەكانی ببڕن، بەاڵم هەر هەوڵیش���ی دا، ئی���دی ئەویش چوار

پێنج ژمارەی لێدەركرد و پاشان وەستا.لەس���اڵی 1985 شەهید فەرەنس���ۆ هەریری بووە بەرپرس���ی لق���ی 2. ئەوكات بارەگای ل���ق لە )خنێرە( لەناوچ���ەی ل���ۆالن بوو، ش���ەڕی عێڕاق-ئێ���ران لەم ناوچەیەدا پەرەی س���ەندبوو، س���اڵی 1986 هەڤااڵن ب���ارزان مەال خالید و مەس���عود س���اڵەیی لەرادیۆی دەنگی كوردستانەوە بۆ لقی دوو گواسترانەوە. ئیدی ش���ەهید فەڕەنسۆ دەمودەست بیرۆكەی ژیاندنەوەی گۆڤ���اری )س���ەفین(ی خس���تە بەردەمی���ان، ئەواینش لەچەند رۆژێكدا توانیان یەكەمین ژمارەی گۆڤارەكە كە )35( ب���وو، دەركەن. خواهەڵناگرێ چونكە رادەی رۆشنبیربی ئەم دوو هەڤاڵەش باش بوو، ژمارەیەكی یەكجار تێروتەس���ەل و جوان ب���وو. دەنگدانەوەیەكی باش���ی هەب���وو، ئی���دی لقەكان���ی دیكەش دەس���تیان پێك���ردەوە، لق���ی1 بەگۆڤ���اری )مەتی���ن( و لق���ی3 بە )بابەگوڕگ���وڕ( و لقی4 بە)ئەزمەڕ( كەوتنەوە چاالكی

هەمەالیەنە.ش���ەهید فرەنس���ۆ هەوڵیدەدا )س���ەفین( یەكەمیان بێ، ه���ەرواش دەرچوو، بۆی���ە لەدووەمین ژمارەیدا جەنابی س���ەرۆك بارزان���ی بەدەس���تخەتی خۆیەوە پیرۆزبایی لێكردن و بەپێی هەڵس���ەنگاندنی مەكتەبی بەیەك���ەم لەنێ���و هەم���وو گۆڤارەكان���دا سیاس���یش دەرچ���وو. گۆڤارەك���ە ه���ەر بەتەنها بەی���ەك ئامێری )تایپ و رۆنیۆ( دەردەكرا. پاش���ان مەكتەبی سیاسی

وەك دیاری ئامێرێكی )فۆتۆستینس(ی پێبەخشین.

لەژمارەی پێشوو باسی سەردانی دەشتی هەولێر و ناوچەی كۆیە و جوتیارانی هەولێر و كاك بارزانی م���ەال خالی���دم ك���رد. ئینج���ا كە ل���ەالی كاك ب���ارزان گەڕامەوە لق و لەگەڵ كاك مەجید ئەتروشی بابەتی كردنەوەی قوتابخانەم باس���كرد زۆری پێخۆش بوو، لە لق بڕیارێكمان دەكرد بۆ س���اڵی خوێندنی 1967-1968 چەند قوتابخانەی���ەك بكەینەوە. لەوانە گوندی باوەق���وپ مەكتەبی لێبكرێت���ەوە و هەر كاك بارزانی م���ەال خالی���د مامۆس���تای ب���ێ. هەروەه���ا لەگون���دی هی���ران ك���ە )ناحیە( ب���وو، قوتابخانەی ش���ەش پۆلی تێ���دا هەبوو، بڕیارماندا بەش���ێوەی خ���ۆی بكرێتەوە و ب���ەاڵم پۆل���ی شەش���ی نەب���وو. لەگون���دی نازەنین خەڵك���ی گون���د خانوێكیان پێش���كەش كردین و پۆلی یەكەمم���ان تێداكردەوە. لەگوندی )س���ەران(ی س���ەر بەقەزای روان���دز قوتابخانەكمان ك���ردەوە، كە پۆلی یەك و دووی تێدابوو و خانوەكەشی كاتی خۆی بۆ

قوتابخانە نەبوو.بەم ش���ێوەیە دەس���تمانكرد بەدامەزراندنی بەشی زانی���اری و راپۆرتێكم���ان ب���ۆ مەكتەب���ی سیاس���ی نوس���ی و پەس���ندیان كرد و بەس���ەر لقەكانی پارتی دابەش���یانكرد، داوای���ان لێك���ردن بەش���ێوەی لق���ی2 دەستپێش���خەری بك���ەن، بۆی���ە هەموو لق���ەكان واتە لق���ی1 و 3 و 4 لەناوچ���ە رزگاركراوەكان وەكو ئێمە دەس���تیانكرد بەدامەزراندن���ی قوتابخەنە. د. مەحمود عوس���مان س���ەرۆكی مەكتەب���ی تەنفیزی ب���وو، كاك محەمەد ئیسماعیلی كردە بەرپرسی بەشی زانیاری. بۆ هەولێر من بەرپرس���ی زانیاری بووم، لەسەر ئەم

بابەتە قسەم زۆرە بەاڵم ئەوەندە بەسە.دێمەوە سەر باسی گۆڤاری )سەفین(. گۆڤارەكە تا رێككەوتنی یازدەی ئازاری ساڵی 1970، بەداخەوەی لەس���اڵی 1974 لەب���ەر تەوژمی ش���ەڕ و ئاگربارانی لەالی���ەن بەعس���ەوە جێگۆڕكێ���ی زوو كوردس���تان زووم���ان، نەماندەتوانی چیتر ئەم گۆڤارە دەربكەین،

لەس���اڵی 1987 دووب���ارە م���ن بوومە بەرپرس���ی لقی2، هەڤاڵ خورش���ید ش���ێرە و س���ەیدا نەجمەدین یوس���ف ی���اوەرم ب���وون، ئەندامان���ی لقی���ش برای���ان شێخەڵا، مەغدید بنەس���اوەیی، میقداد، بارزان مەال خالی���د، خوالێخۆش���بێت خالی���د ئاژگەی���ی، هەریەكە و كاری خ���ۆی پێس���پێردرا. دی���ارە هەڤ���اڵ ب���ارزان م���ەال خالید دیس���ان ب���ووە بەپرس���ی راگەیاندنی لق لە)ش���ێخ دا، بەدەركردن���ی گۆڤارەك���ە درێ���ژەی و وەسانان(. ئەوانەی لەرووی چاپەوە یارمەتی هەڤاڵ بارزانی���ان دەدا، كاك عەزیز عەبدولخالق نوس���ەری چ���اپ و مامۆس���تا ن���ەورۆز ب���وون. ئی���دی كاروانی گۆڤاری )س���ەفین( تا 1988/8/28 بەردەوام بوو، لەو رۆژەدا دوا ژمارەیان دەركردبوو، كە )500( دانەبوو، بەداخەوە لەبەر ئەنفال و هێرشی سەربازی دوژمن

نەتوانرا ئەم ژمارانە بگەنە دەستی خوێنەران.ئەوەی ش���ایەنی باس���ە بگوترێ شەهید فەڕەنسۆ دەعوەت���ی )ه���ەژاری موكریان���ی( ك���رد ب���ۆ )خنێرە( خ���ۆی رای بەچوارینەی���ەك لێكردب���وو، داوای و دەربب���ڕ بەرامبەر بەس���ەفین، ئەویش بەو چوارینەیە گۆڤارەكەی لەرادەبەدەر پێشخست، پاشان هەر ئەو چوارینە بووە دروش���می گۆڤارەكە و تا دواژمارەش

هەر لەسەر بەرگی یەكەمیدا باو دەكرایەوە:زۆر ل�������ە مێ���ژە و ب���ەر ل�����������ەمێ���ژوونس���ەرب��������ڵندی و ب��������������وون و ژین���������مه���������ەم و ه���ەر چی���ن ل��������ەدوای چی���نئ������ەبین��������م داگی������رك���ەر م�������������ەرگ���ی گ�������ەل���ێ ك��������������ورد دوژمن�������������ان���ی راون���������������راون و ه���������������اتوونەس���ەرم من لەمەیدانی خەباتا هەر چەقیوم من سەفینم

رۆش���نبیرە ئ���ەو هەم���وو و )س���ەفین( ی���ادی شۆڕش���گێڕانە بەخێ���ر، ك���ە لەس���ەردەمی ئەنف���ال و ب���ەدوو چ���ەك ش���ەڕی كیمیاباران���ی كوردس���تاندا

دوژمنیان دەكرد و بەرقی وشەیان تێدەگرت.

محەمەد مەال قادر

شێخ وەسانانساڵێك لە

)12(

چوارینەكەی مام هەژار و پیرۆزبایی سەرۆك بارزانی بۆ سەفین

سياسەت

ژماره 254 2014/11/15 29

نــــاوخــــــــــۆ

نەوت وەك سەرچاوەی داهات، ئابووری هەرێمی كوردستان بەرەو كوێ دەبات؟

پسپۆڕانی ئابووری بە "هەڵەی كوشندە" وەسفی دەكەن

30 ژماره 254 2014/11/15

ناوخۆ

30 ژماره 254 2014/11/15

ژماره 254 2014/11/15 31

ناوخۆ

نەوت وەك سەرچاوەی داهات، ئابووری هەرێمی

كوردستان بەرەو كوێ دەبات؟

سەروەر ساڵەیی

پسپۆڕانی ئابووری بە "هەڵەی كوشندە" وەسفی دەكەن

مامۆستایەكی زانكۆ: ئێستا ئەگەر مەنجەڵێك دۆڵمە بكەین دەبێت لەچەند واڵتێك كەرەستەی بۆ بكڕین!!

"پشتبەستن بەنەوت وەك تەنها سەرچاوەی داهات هەڵەیەكی ستراتیژی و سەركێشییە بەئابووری و دارایی و

ژیانی هاواڵتییانەوە"

"ئابووریی فرە سەرچاوە نەبێت بەرگەی قەیران ناگرێت"

32 ژماره 254 2014/11/15

ناوخۆ

ئەژمار دەكرێت.بـــەاڵم كارزان حەمیـــد، رۆژنامەنـــوس و شارەزا لەبواری ئابووری پێیوایە پشتبەستن بەنەوت وەك تەنها ســـەرچاوەی داهات نەك تەنهـــا زیـــان بەئابووری هەرێـــم دەگەیەنێت، بەڵكو وەك خۆی دەڵێت "زیان بەدەرامەتەكانی تـــری هەرێـــم دەگەیەنێت، وەك كشـــتوكاڵ و پیشەســـازی و گەشتوگوزار، بۆیە حكومەتی هەرێم سیاسەتێكی شكستخواردووی پەیڕەو كـــردووە". ئـــەو دەڵێـــت "حكومەتـــی هەرێـــم نەیتوانیـــوە لەمـــاوەی 18 ســـاڵی رابردوودا ئابوورییەكـــی ســـەربەخۆ دروســـت بـــكات، یاخود ســـەرچاوەی تر بدۆزێتـــەوە، ئەمەش بۆتـــە هۆی ئەوەی هەرێـــم زیاتر پارە خەرج

بكات".جیالەوەش بەبڕوای پســـپۆڕانی ئابووری، چەندیـــن خاوەنـــی كوردســـتان هەرێمـــی دەرامەتی ترە، كە دەكرێت وەك سەرچاوەی داهات ســـوودیان لێببینرێت، كـــە كەرتەكانی گەشـــتوگوزار پیشەســـازی، كشـــتوكاڵ،

بەگرنگترینیان دادەنرێن.میرخـــان" حاجـــی "هێڤـــا لەمبارەیـــەوە كاروبـــاری و دارایـــی لیژنـــەی بڕیـــادەری ئابـــووری لەپەرلەمانـــی كوردســـتان جەخت لـــەوە دەكاتـــەوە، كـــە هەرێمـــی كوردســـتان خاوەنـــی كۆمەڵێـــك كانزایـــە، كـــە تائێســـتا دەســـتیان لێنـــەدراوە و دەكرێـــت داهاتێكـــی گرنـــگ بەدەســـتبهێنن، بەگرنگیشـــی دەزانێت بـــۆ وەربگیرێـــت كانزایانـــە لـــەو ســـوود پێشختســـتنی كەرتی دارایـــی هەرێم. ناوبراو هەروەها دەڵێت "هەرێمی كوردستان كە تازە وردەوردە دەبێتـــە دەوڵـــەت، لەوانەیـــە یەك سەرچاوەی بۆ ئاشكرا بووبێت و لەداهاتوودا

سوود لەسەرچاوەكانی تریش ببینرێت".هەروەها ئەیوب سماقەیی دووپاتیدەكاتەوە دەرامەتـــی بوونـــی لـــەڕووی "هەرێـــم كـــە و لەپێشـــە زۆری دەرفەتـــی ئابوورییـــەوە دەشـــڵێت "هەرچەنـــدە ئێمـــە ئاومـــان نییـــە، بـــەاڵم هەموو دەرامەتێكـــی ئابووری ماددی، مەعنەوی، سروشتی و مرۆییمان هەیە، بەاڵم هەژارین لەچۆنێتی ناسین و بەكارهێنانی ئەو دەرامەتانە، ئەو سیاسەتە ئابوورییەی پەیڕەو دەكرێـــت، بۆتە هـــۆی ئەوەی كـــە بوارەكانی تـــری ژیـــان لەبیربكرێـــن، ئـــەو دەرامەتەش و هەڵبەزیـــن و لەناوچـــوون بەركەوتـــەی

دابەزینی نرخە لەبازاڕدا".لەئێســـتادا نرخی نەوت دابەزینێكی زۆری بەخـــۆوە بینیـــوە و بەو هۆیەشـــەوە زیانێكی زۆر بەر ئابـــووری ئەو واڵتانە كەوتووە، كە

نـــەوت وەك ســـەرچاوەی ســـەرەكی داهات بەكاردەهێنن.

كـــە دەكاتـــەوە لـــەوە جەخـــت كارزان "زیانەكانی پشتبەســـتن بەنـــەوت وەك تەنها سەرچاوەی داهات گەیشـــتووە بەو ئاستەی زەوییە كشـــتوكاڵییەكان بفرۆشرێن و بكرێنە ڤیلال، بەو هۆیەشەوە خەڵك گوند بەرەو شار جێدەهێڵێت". ئەو بەگرنگی دەزانێت حكومەتی هەرێم لەڕێی ســـەپاندنی باج بەســـەر كااڵی هەرێمـــەوە، دەهێنرێنـــە كـــە تـــر، واڵتانـــی هاوكاری بەرهەمهێنەرانی ناوخۆیی بكات بۆ برەودان بەبەرهەمهێنانی خۆماڵی، دەشـــڵێت "ئێمە بیركردنـــەوەی ئابووریمان نییە، بەڵكو لەڕووی سیاســـی و كۆمەاڵیەتییەوە سەیری ئابـــووری دەكەیـــن، لەهەمـــوو روویەكـــەوە ســـەیری ئابـــووری دەكەین، تەنهـــا لەڕووی

ئابوورییەوە نەبێت".لەبارەی گرنگیدان بەسەرچاوەكانی دیكەی داهات، كاروان حەمە ســـاڵح دەڵێت "لەماوەی دەرفەتـــی هەرێـــم حكومەتـــی رابـــردوودا زۆری هەبـــووە كەرتـــە ئابوورییەكانی تری جگە لەنـــەوت ببوژێنێتەوە، بـــەاڵم بەداخەوە و دووربیـــن سیاســـەتێكی و بیركردنـــەوە درێژخایەنمان نەبووە، ئەوەشی كە لەماوەی

لەگـــەڵ زەقبوونـــەوەی قەیرانـــی دارایـــی لەبازاڕەكانـــی نـــەوت نرخـــی دابەزینـــی و جیهان، مەترســـییەكانی پشتبەستنی هەرێمی كوردستانیش بەنەوت وەك تەنها سەرچاوەی بەشـــێك زەقبوونەتـــەوە، زیاتـــر داهـــات لەپســـپۆڕانی ئابوورییش پشتبەستن بەتەنها پشتگوێخســـتنی و داهـــات ســـەرچاوەیەكی ســـەرچاوەكانی تـــر بەهەڵەیەكـــی كوشـــندە

دەزانن.ئەیوب ئەنوەر سماقەیی، پسپۆڕی ئابووری و مامۆستا لەزانكۆی ســـەاڵحەددین، پێیوایە پشتبەســـتن بەكەرەســـتەی خاو بەگشـــتی و نەوت بەتایبەتی زیان بەهەرێمی كوردســـتان دەگەیەنێت، هۆكارەكەشی بۆ ناجێگیری نرخ و كۆنتڕۆڵكردنـــی نرخەكەی لەالیەن واڵتانی دەشـــڵێت دەگەڕێنێتـــەوە. بەكارهێنـــەرەوە "جیالەوە ئەو كەرەستانەی هەرێم دەیانكڕێت كەرەســـتەی تەواو ئامادەكراون، كە نرخیان

بەگشتی لەبەرزبوونەوەدان".هەرچەندە سماقەیی پێیوایە نەوت مەترسی تەواوبوونـــی لەســـەرە، لەهەمانكاتدا جەخت لەوەش دەكاتـــەوە، كە هەرێمی كوردســـتان هیـــچ بناغەیەكی بەرهەمهێنانـــی لەبوارەكانی پیشەســـازی و كشـــتوكاڵ و خزمەتگـــوزاری و بەرهەمـــە نەوتییـــەكان نییـــە بۆ گەیشـــتن

بەتێراخۆ )إكتفاء ذاتی(.ســـاڵح حەمـــە كاروان خۆیـــەوە، الی خوێنـــدكاری دكتـــۆرا و شـــارەزا لەبـــواری كارگێـــڕی و ئابـــووری، پشتبەســـتن بەنەوت وەك تەنها ســـەرچاوەی داهـــات بەهەڵەیەكی ســـتراتیژی و كوشـــندە ناودەبـــات و دەڵێـــت "ئـــەوە سەركێشـــییە بەئابـــووری و دارایی و ژیانی هاواڵتییانەوە، زانستی ئابووری پێمان دەڵێـــت پشتبەســـتن بەتەنها ســـەرچاوەیەك ئابـــووری پێشـــكەوتووی بـــەرەو واڵتێكـــی نامانبـــات، هـــەر واڵتێـــك زیاتـــر لـــە 70%ی بودجەكـــەی لەســـەرچاوەیەكەوە بێت، نابێتە خـــاوەن ئابوورییەكـــی پێشـــكەوتوو، چونكە ئابوورییەكەی فرەســـەرچاوە نییە و بەرگەی قەیران ناگرێت". ئەو واڵتی ئیمارات بەنموونە دەهێنێتـــەوە، كـــە خاوەن دارایـــی و نەوتێكی زۆرە، بـــەاڵم وەك باســـی دەكات بەواڵتێكی پێشـــكەوتووی ئابـــووری ئەژمـــار ناكرێـــت، چونكـــە كەرتە ئابوورییەكانی تری گەشـــەی

نەكردووە.ئەمـــە لەكاتێكدایە پرســـی بازرگانیكردن و دەرهێنانی نەوت كێشـــەكانی نێـــوان هەولێر ئـــەوەش كردووەتـــەوە، قوڵتـــر بەغـــدای و بەمەترسییەكی دیكەی بەردەم داهاتی نەوت

ژماره 254 2014/11/15 33

شارەزایان پێیانوایە دەبێ حكومەت بیر لە كشتوكاڵ و گەشتیاریی و پیشەسازیش بكاتەوە، وەك سەرچاوەی دیكەی ئابووریی واڵت

ناوخۆ

ئـــەو قەیرانـــە داراییەوەیە، كـــە دوای بڕینی بودجـــە و مووچـــەی فەرمانبەرانـــی هەرێم لەالیـــەن بەغداوە هاتووەتە ئـــاراوە. ناوبراو دەشـــڵێت "وەزارەتـــی دارایـــی و حكومەتـــی هەرێـــم لەئێســـتادا كار لەســـەر گرنگیدان و پێشخســـتنی كەرتەكانی تـــری داهات دەكەن وەك كشـــتوكاڵ و پیشەســـازی و ژێرخانی

ئابووری".كوردســـتانیش پەرلەمانتارەكـــەی نایشارێتەوە، كە بەرپرسانی حكومەتی هەرێم لەكۆبوونەوەی هەفتەی رابردووی پەرلەمان ئاماژەیان بەو بابەتە داوە و ویستی ئەوەیان هەیە كار لەسەر ئەو پرسە بكەن، بەاڵم وەك ئەو پەرلەمانتارە دەڵێت ئەو بابەتە پێویســـتی بەكارمەندی شارەزا و بودجەی پێویست هەیە. لەگەڵ ئەوەشـــدا كاروان حەمەســـاڵح پێیوایە بەهۆی شـــەڕی داعش و ناكۆكییەكان لەگەڵ بەغـــدا، بارودۆخی ئێســـتای هەرێـــم گونجاو نییـــە بۆ بوژاندنەوەی كەرتـــە ئابوورییەكانی تر، پێشـــیوایە ئەركی حكومەتـــە بەهەڵەكانی رابـــردووی خۆیـــدا بچێتەوە، بەپێویستیشـــی دەزانێـــت نـــەوت بكرێتـــە ســـەرچاوەیەك بۆ بوژاندنەوەی سەرجەم كەرتە ئابوورییەكانی

هەرێم.

و پشتگوێنەخســـتنیان، دەڵێـــت "كشـــتوكاڵ، پیشەســـازی و گەشـــتوگوزار وەك پێویست پارەشـــیان ئەگـــەر پێنـــەدراوە، گرنگییـــان بـــۆ تەرخـــان كرابێت، ئـــەوە بەشـــێوەیەكی سیستماتیك نەبووە، ئەوەش یەكێكە لەكێشە سەرەكییەكانی ئێمە و مەترسیدارە، كە پشت

بەتەنها سەرچاوەیەك ببەستین".دووپاتیشیدەكاتەوە، كە ئەوان كار لەسەر ئـــەوە دەكـــەن لەئاینـــدەدا ئەو بابەتـــە بكەن بەپـــڕۆژە و لەپەرلەمان قســـەی بكەن، بەاڵم وەك خـــۆی دەڵێـــت "لەئێســـتادا ســـەرقاڵی ئەوەین رێگەیـــەك بدۆزینەوە بۆ دابینكردنی مووچـــەی فەرمانبـــەران، بـــەاڵم لەداهاتوودا كار لەســـەر ئەوە دەكەین بەشـــێك لەداهاتی نـــەوت تەرخـــان بكرێـــت بـــۆ گرنگیـــدان بە

سێكتەرەكانی تر".بەڕێوەبـــەری تاریـــق دلێـــر هەرچەنـــدە راگەیاندنـــی وەزارەتـــی دارایـــی حكومەتـــی هەرێـــم نایشـــارێتەوە، كـــە دابەزینـــی نرخی نـــەوت كاریگـــەری لەســـەر تـــەواوی ئـــەو واڵتانـــە هەیە، كە پشـــت بەنەوت دەبەســـتن وەك ســـەرچاوەی داهـــات، هـــاوكات ئاماژە بـــەوە دەدات، كە پشتبەســـتن بەنەوت وەك تەنها ســـەرچاوەی داهات لەئێســـتادا بەهۆی

رابـــردوودا كـــراوە، زیاتـــر كاری ژمێریاری بووە، نەك كاری دارایی و ئابووری".

و بەنـــەوت پشتبەســـتن ئەیـــوب بـــەاڵم لەو بوارەشـــدا پشتبەســـتن بەواڵتـــی توركیا لەبازرگانیكردنـــی نەوتدا، بەالیەنی سیاســـی دەبەســـتێتەوە و دەڵێـــت "ئـــەو بابەتە دەبێتە هۆی دروستبوونی دیكتاتۆرییەت لەهەرێم و دیكتاتۆرییەتیش دەبێتە هۆی دروســـتبوونی گەندەڵـــی دارایی و نادادپـــەروەری و خەڵك لەبڕیارە چارەنوسسازەكان دووردەخاتەوە، نەســـیجی كۆمەاڵیەتیـــش تێكدەچێـــت و بەو هۆیەوە چینایەتی دروســـت دەبێت". دەشڵێت "لەهەرێم سیاســـەتێكی ئابووری نییە قسەی لەســـەر بكرێـــت، بەڵكـــو ئەوەی هەیـــە تەنها بەڕێوەبردنـــی كاروبـــاری رۆژانەیـــە، ئەگەر ئەو شـــێوازی بەڕێوەبردنەمان سەركەوتوو بووایە ئەوە تێراخۆییمان دەبوو، بەاڵم ئێستا ئەگەر مەنجەڵێك دۆڵمە بكەین دەبێت لەچەند

واڵتێك كەرەستەی بۆ بكڕین".هێڤا حاجی میرخـــان، بڕیاردەری لیژنەی دارایـــی پەرلەمـــان جەخت لـــەوە دەكاتەوە، كـــە ئـــەوان لەپەرلەمـــان فشـــارێكی زۆریان خســـتۆتە سەر حكومەتی هەرێم بەمەبەستی گرنگیـــدان بەســـەرچاوەكانی تـــری داهـــات

34 ژماره 254 2014/11/15

ناوخۆ

گەرچی ئەو قەیرانە داراییەی ماوەی چەند مانگێكــــە هەرێمــــی كوردســــتانی گرتۆتەوە و كڕیــــن رێــــژەی ســــەر كردۆتــــە كاری فرۆشتن لەبازاڕەكانی هەرێمدا، لەهەمانكاتدا و كڕیــــار ئــــەو بەســــەر كاریگەرییەكــــەی فرۆشــــیارانەوە زیاتر دروســــتكردووە، كە پێشتر بەقیستی مانگانە مامەڵەیان كردووە، تەنانــــەت بەشــــێك لەفرۆشــــیاران ســــكااڵی یاساییان دژی كڕیارەكانیان تۆماركردووە.

هەرێم رەشید، لەماوەی رابردوودا چەند پارچــــە ئامێرێكی كارەبایی لەپێشــــانگایەكی هەولێر بەقیســــت كڕیوە، بەاڵم ماوەی چەند مانگێكە نەیتوانیوە قیستەكەی لەكاتی خۆیدا بــــدات. ئــــەو دەڵێــــت "رۆژانە چەنــــد جارێك پەیوەندییان پێوە دەكردم بۆ دانی قیستەكە، بــــەاڵم دواجــــار پێمگوتــــن ئامێرەكانتان بۆ دەگەڕێنمــــەوە چونكــــە ناتوانم قیســــتەكەی

بدەم".پیشــــەی كــــە خــــدر شــــیالن هەروەهــــا مامۆســــتایە، بەبــــڕی 2000 دۆالر ئامێــــر و كەلوپەلی ناوماڵی بەقیست كڕیوە و ماوەی دوو مانگیشــــە بەهــــۆی پێنەدانی مووچەوە

قیســــتەكەی نەداوەتەوە. ئەو دەڵێت "خاوەن پێشانگاكە هەڕەشەی ئەوەم لێدەكات، ئەگەر لــــەوە زیاتــــر قیســــتەكە دوابخەم، ســــكااڵم

لەسەر تۆمار دەكات".الی خۆیــــەوە هاوڕێ ئەحمــــەد، خاوەنی پێشــــانگای هەورامان بۆ فرۆشتنی كەلولی كــــە دەكاتــــەوە، لــــەوە جەخــــت ناومــــاڵ، ســــەرەڕای الوازبوونی ئاســــتی فرۆشــــتنی كەلوپەلەكانیــــان، هاواڵتیــــان بەشــــێوەیەكی سســــت ئەو قیســــتانەی بۆ دەگەڕێنەوە، كە پێشــــتر لەســــەریان بووە. ئــــەو دەڵێ "زیاتر لــــە 80% زیانمان بەركەوتــــووە، داوا لەهەر كەســــێكیش دەكەین بۆ ئەوەی قیستەكەمان بــــۆ بگەڕێنێتــــەوە، پێمــــان دەڵێــــت مووچەم بیگەڕێنمــــەوە". ناتوانــــم و وەرنەگرتــــووە بەوتەی ناوبراو ئەوان ئێســــتا ناتوانن زۆر سكااڵ لەســــەر قەرزارەكانیان تۆمار بكەن، چونكە وەك خۆی دەڵێت "لەم كاتەدا یاساش ناتوانێت وەكو پێویست بەدواداچون بۆ ئەو

كەیسانە بكات".فرۆشــــتنی پێشــــانگایەكی ئیبراهیــــم، دەدات، بــــەوە ئامــــاژە هەیــــە، مۆبیلیاتــــی كــــە كەســــانی وا هــــەن زیاتر لــــە 10 هەزار دۆالری ئەمریكــــی قــــەرزاری ئــــەون، بەاڵم

قیســــتەكانیان دانــــەوەی توانــــای لەئێســــتا نییــــە. لەمبــــارەوە دەڵێت "ئــــەو بابەتە بۆتە هــــۆكاری ئەوەی زیانێكی مــــاددی زۆرمان پێبــــگات و كارەكانمــــان رابگرین و نەتوانین كەلوپــــەل هــــاوردە بكەین، بەو هۆیەشــــەوە شــــاگردەكانمان بێكار بــــوون، یان موچەی

كەمیان پێدەدەین".پێیوایــــە جوڵــــەی ئابوریناســــێك بــــەاڵم جوڵــــەی هۆكارانــــەی لــــەو یەكێكــــە دراو ئابووری دروستدەكەن، بەوتەی هەردەوان نەقشبەندی "كە پڕۆسەی كڕین و فرۆشتن لەســــەر بنەمای قــــەرز دەكرێت و بەكاربەر لەبەر دواكەوتنی مووچە یان هەر هۆكارێكی تــــر ناتوانێــــت لــــەوادەی خۆیدا قــــەرزەكان بداتەوە، ئەمە دەبێتە هۆكاری سســــتبوونی جوڵەی دراو، ئەمەش راستەوخۆ كاریگەری و رەنگدانەوەی لەسەر جوڵەی بازار دەبێت". ئەو ئابوریناســــە دەشــــڵێت "لەدەرئەنجامدا فرۆشــــیار و بازرگانەكان دووچاری زیانی ماددی دەبن و زۆرجاریش ئەوان ناچار دەبن بەشــــێك لەو زیان پێكەوتنە بخەنە ئەستۆی كڕیــــارەكان، بەهــــۆی ناچاركردنــــی كەفیل بەدانــــەوەی قــــەرزەكان، ئەمــــەش زۆرجار

كێشەی كۆمەاڵیەتی لێدەكەوێتەوە".

چرۆ حوسێن

قەیرانی دارایی كێشەی گەورەی بۆ خاوەن قەرزەكان دروستكردووە

خەڵك قیستی مانگانەی پێنادرێتەوە و سكااڵیان لەسەر تۆمار دەكرێت

ژماره 254 2014/11/15 35

كۆمەاڵیەتی

هێشتا هەندێك كەس باوەڕیان بە بوونی خانوو و منداڵی شووم هەیە

36 ژماره 254 2014/11/15

یـــان روحانیـــی شەیتانپەرســـتە ئیمانییەكان:

ئـــەم گروپەیـــان شـــەیتان بەخـــوای خۆیـــان دەزانن، لەرێوڕەســـمی تایبەتدا دەیپەرستن و لەدەسەاڵتەكانی دەترسن و بەهـــۆی ســـروت و پەرستشـــەكان و داوای قوربانییـــەوە پێشكەشـــكردنی لێدەكـــەن لەشـــەڕی خـــۆی بەدووریان شـــەیتان پێیانوایـــە ئـــەوان بخاتـــەوە. خواوەندی شەڕ و تاریكییە و سەرۆكی جیهانە، بۆیـــە لێی دەپاڕێنەوە و نوێژی بـــۆ دەكەن و قوربانیـــی بۆ دەدەن. واتا ئـــەم گروپانـــە وەك خوایەك شـــەیتان دەبنـــەوە، نزیـــك لێـــی و دەپەرســـتن كڵێســـای الیەنگرانـــی بەپێچەوانـــەی شـــەیتانیی یان شـــەیتانیی ئیلحادی، كە بڕوایان بە بوونی شـــەیتان نییە، ئەمانە بڕوایـــان بەشـــەیتان هەیـــە و پێیانوایە شەیتان هێزێكی هەیە یەكسانە بەهێزی خـــوا، بەخشـــین و قەدەغەكـــردن، ژیان و مردن، ســـزا و پاداشـــتی بەدەستە و قوربانی بۆ دەكەن بۆ ئەوەی رەزامەندی

ئەو بەدەست بێنن.ئەمانە لەسەردەم و شوێنی جیاجیا و

بە شێوەی كەس و گروپی جیاواز بەدیار دەكـــەون، بەاڵم زۆربەیـــان كاری نامۆ و ترســـناك ئەنجـــام دەدەن، بۆ نموونە خواردنەوەی خوێـــن و قوربانیكردن و هاواركردنـــی شـــێتانە و خوێندنـــەوەی و بەپێچەوانـــەوە پیـــرۆزەكان كتێبـــە ئەنجامدانی شـــێوە جیاوازەكانی سیحر

و...جـــۆرە ئـــەم پەیڕەوانـــی زۆربـــەی شەیتانپەرســـتییە، كەســـانی هەرزەكار و )لەڕێـــالدەر(ن و دەیانەوێ ئەو ژیانە رەهایە تاقیبكەنـــەوە، بۆیەش زۆرەبەی كات ئـــەو كەســـانەی دەچنـــە نـــاو ئەو

پەرســـتنە، مـــاوەی یـــەك دوو ســـاڵێك زیاتـــر بەردەوام نابن و وازی لێدێنن و

لێی دوور دەكەونەوە.شێوەی سروت و پەرستشەكان الی كەســـانی ســـەر بەو گروپـــە جیاوازە و هەر یەكە و بەدڵی خۆی و بەو جۆرەی حەزی لێـــدەكات ســـروتەكان جێبەجێ كـــە هـــاوڕان، لـــەوەدا بـــەاڵم دەكات،

هەموویان دژی ئایینەكانن.روحانـــی، شـــەیتانیی الیەنگرانـــی شـــەیتانیی الیەنگرانـــی بەپێچەوانـــەی ئیلحـــادی، خۆیـــان لەخەڵكـــی ئاســـایی جیادەكەنـــەوە و شـــێوە و جلوبەرگیان جیـــاوازە، تەنانـــەت زۆرجار شـــێوەی دەموچاویشییان دەگۆڕن و دەیشێوێنن، تاوەكو شـــێوەیان لەشـــێوەی شـــەیتان بچێـــت و دەســـكاری خەلـــق بكـــەن، بۆ نموونە چەند گۆڕانكارییەك لەخۆیان و

رووخساریاندا دەكەن، لەوانە:بەتـــەواوی دەتاشـــن و 1. پرچیـــان خاڵێك لەسەر پێستی سەریان دەكوتن، یان پارچەیەكی كانزیایی یان پالستیكی

لەسەر سەریان دەچەسپێنن.2. كونكردنـــی گوێ یان لـــووت، یان

كـۆمـەاڵیـەتی

سروتە ئاینیەكانی شەیتانپەرستەكاندژایەتی ئاینەكان و خواردنەوەی خوێن و سێكسی بەكۆمەڵ و مادەی هۆشبەر لە سروتە هەرە دیارەكانی شەیتانپەرستەكانە

شەیتانپەرستەكان سەریان دەتاشن و گوێیەكانیان

دەسمن و كەڵبەی دەستكرد دادەنێن و رووخساریان دەشێوێنن

سەنگەر زراری

ژماره 254 2014/11/15 37

گۆڕینـــی قەبارەیـــان بەپارچـــە كانزا و پالستیك.

دەموچـــاوی بەكارهێنانـــی .3دروســـتكراو، كە زۆرجـــار دەموچاوی ترســـناكن و دوو قۆچیـــان هەیـــە، یان هەندێكجار دوو قۆچ لەســـەر ســـەریان دەبەســـتن و دەموچاویـــان بـــە بۆیـــاخ

رەنگ دەكەن.4. دانانی ددانی دەستكرد بەتایبەتیش لەپێشـــەوەی گـــەورە كەڵبـــەی دوو

ددانەكانیان.كیمیایـــی مـــاددەی بەكارهێنانـــی .5بەدەموچـــاو رشـــاندن و تـــرش زۆر و جەســـتەیان بەمەبەســـتی شـــێواندنی

دەموچاو و جەستەیان.و رێوڕەســـم شەیتانپەرســـتەكان سروتێكی دیاریكراویان نییە، بەڵكو هەر یەكەیـــان یان هەر گروپەیان بەگوێرەی خەیـــاڵ و بیركردنەوەی خۆیان هەندێ بۆیـــەش دەدەن، ئەنجـــام ســـروت سروتەكانیان لەگروپێكەوە بۆ گروپێكی دیكـــە جیاوازە، زۆربەی جار دانیشـــتن و سروتەكانیان بریتییە لەخواردنەوەی ئەنجامدانـــی و هۆشـــبەرەكان مـــاددە

دەیخۆنەوە، جـــا چ خوێنی خۆیان بێت، كـــە زۆرجار خۆیان برینـــدار دەكەن و خوێنـــی یەكتر دەخۆنـــەوە، یان خوێنی ســـەگ و پشـــیلە و ئاژەڵـــی تـــر بێـــت،

دەیهێنن و دەیخۆنەوە.4. ئەنجامدانی ســـێكس بەبەرباڵوی: الی ئەوان ئەنجامدانی ســـێكس كارێكی ئازادانەیـــە، هەر كەســـێك، هەركاتێك و لەگەڵ هەر كەســـێكدا بیـــەوێ ئەنجامی بـــدات، زۆرجاریش سێكســـی بەكۆمەڵ

ئەنجام دەدەن.رێژەیەكـــی لەدانیشـــتنەكانیاندا .5و كحولـــی خواردنـــەوەی زۆر و دەخـــۆن ماددەهۆشـــبەرەكان

دەخۆنەوە..الیەنگرانـــی ئاڕاســـتەكەی هـــەردوو شەیتان، واتا هەم شەیتانیی ئیلحادی و هەم شەیتانپەرستەكان، لەوەدا هاوڕان كە هیچ ســـنوورێك بـــۆ ئارەزووەكانی مـــرۆڤ نییـــە و نابـــێ مـــرۆڤ پابەندی كۆتوبەنـــدە كۆمەاڵیەتـــی و ئەخالقی و ئایینییـــەكان بێت، مرۆڤـــە ئازادە و هەر كارێـــك بیـــەوێ دەیـــكات، بـــێ ئەوەی

لێپرسینەوە و كۆتوبەند هەبێ.

كاری سێكســـی و خوێندنـــەوەی كتێبی پیرۆز بەئاوەژوویـــی، تەنانەت هەندێك جـــار دەگاتـــە ئەوەی قوربانـــی بكەن و

خوێنی ئاژەڵ و مرۆڤ بخۆنەوە.گشـــتی بەشـــێوەیەكی دەتوانیـــن سروتەكانی شەیتانپەرستی لەم خااڵنەدا

چڕ بكەینەوە:1. سروتی رەتكردنەوەی ئایینەكان.

2. گوێگرتن لەمۆسیقای بەهاتوهاوار و تووندوتیژئامێز.

3. خوێنخواردن: شەیتانپەرســـتەكان لەدانیشـــتەنەكانیان خوێـــن هەبوونـــی بەگرنـــگ دەزانن و لەكاتی ســـروتەكان

كـۆمـەاڵیـەتی

شوناسی شەیتانهەوڵێك بۆ ناسینی شەیتان

)5(

شەیتانپەرستەكان هەموو سنوورەكانی حەز

و غەریزەكانی مرۆڤ دەشكێنن و پێیانوایە دەبێ

مرۆڤ بە رەهایی لە ئارەزووەكانیدا ئازاد بێت

38 ژماره 254 2014/11/15

كـۆمـەاڵیـەتی

ســـەبارەت بـــە هـــۆكاری جیابوونەوەیـــان شـــادان نەیشاردەوە كە، ئێســـتاش خۆشحاڵە كە بەرلەئاهەنگی گواســـتنەوە بەوەی زانیووە "باشـــبوو كە ئێســـتا ئەو خەســـڵەتانەیم زانی، ئەگەرنـــا زۆر زەحمـــەت بوو بتوانـــم لەگەڵی بژیم، ئەو كوڕێكی دڵپیســـە و دەیەوێت خۆی لەدەموچـــاو شۆردنیشـــم هەڵقورتێنێ، منیش ئـــەوەم پێ تەحەمـــول ناكرێ، واتـــە بابەتەكە

تەنیا ئەو ماكیاژە نییە كە ئەو باسیدەكات". ســـەرەتای كـــە دەگێڕێتـــەوە، شـــادان كێشـــەكەیان لـــەوەوە دەســـتیپێكردووە "ماڵی پورێكـــم ئاهەنگی بوكگواســـتنەوەیان هەبوو، منیـــش ســـەردارم بانگهێشـــت كـــرد، بـــەاڵم هـــەر لەئاهەنگەكـــە شـــەڕێكی لەگـــەڵ كـــردم و تەحەمولـــی نەكرد تـــا بگەڕێمـــەوە ماڵەوە، بەهەموو شـــتێك بێزار بوو، پێیناخۆشبوو كە

شـــادان تەمەنی بیست و دوو ساڵە، بەر لە ئاهەنگی گواستنەوە دەیەوێت لەدەزگیرانەكەی جیابێتـــەوە، وەكخۆشـــی دەیگـــوت "هیچ بەوە ئـــەو لەســـەرەتاوە باشـــبوو نیـــم، دڵتەنـــگ

خەسڵەتانەیم زانی". لەمەوبـــەر شـــادان و ســـەردار، مانگێـــك گرێبەســـتی كەســـی بـــاری دادگای لـــە هاوسەرگیرییان كرووە، بەاڵم ئێستا لەهەمان پـــەڕاوی جیابوونەوەیـــان ئامـــادەن و دادگا

پێشكەش كردووە. شـــادان قوتابـــی كۆلێـــژە، خەڵكـــی قـــەزای كۆیەیە، ســـەردار بڕوانامەی ئامادەیی هەیە و

پیشەی دوكاندارە، خەڵكی شاری هەولێرە. بەپێی قسەی سەردار، كێشەی ئەوان تەنیا

"ئارایشتكردنی شادان"ە، هەر لەبەرئەوەشە كە شادان بەرقدا چووە و دەیەوێت جیابێتەوە.

هەرچەنـــدە ئەو كوڕە پێیباشـــنەبوو، قســـە لەسەر هۆكاری جیابوونەوەكەی بكات، بەاڵم بـــە ناڕەزاییەوە گوتی "مادام رازییە قســـە بۆ گۆڤار بكات، با بشڵێت لەسەر چییە، ژنێك بەو دەموچـــاوە رازی نەبێت كە خوا پێیداوە، ئەوا

بەهیچی تر رازی نابێت". بەپێـــی قســـەكانی ســـەردار، لەســـەرەتای بڕیاردانیـــان بۆ هاوســـەرگیری بە پێویســـتی نەزانیـــوە ئـــەو شـــتانە بە شـــادان بڵێـــت. ئەو گوتی "سەرەتا پێموانەبوو بابەتی ماكیاژكردن ئەوەندە گەورە بكات، كە بڕیاری جیابوونەوەی لەسەر بدات، بۆیە پێم نەگوت، بەاڵم ئێستاش خەتای ئەوە، ئامادەنییە تەنازول لەهیچ شتێك

بكات".

لەسەر ئارایشت لە یەكتر جیادەبنەوە

بەهرە حەمەڕەش

ماوەی دەزگیراندارییان تەنیا ساڵێك درێژەی كێشا

ژماره 254 2014/11/15 39

كـۆمـەاڵیـەتی

قســـە لەگەڵ خزمەكانم بكەم، یان شایی بكەم، دواجاریـــش پێیگوتـــم نابـــێ ئارایشـــت بكەی، لەبەرئـــەوە مـــن بڕیارمداوە لێـــی جیاببمەوە، ئێســـتا كەی زەمانی ئەوەیە من خۆم تووشی

ئەو ژیانە بكەم". ئـــەو كچە گەنجە دەڵێت "ئەو كوڕە ئەوەندە دڵـــی پیســـە لەبـــەر دەرگای كۆلێـــژ چاوەڕێی دەكـــرد بزانـــێ كە تەواو دەبـــم چیدەكەم، یان هەڵسوكەوتم چۆنە، ئێستاش پەشیمانە، بەاڵم

تازە بڕیاری خۆمم داوە". توێـــژەری كۆمەاڵیەتـــی هەتـــاو ئەحمـــەد، ســـەبارەت بە كێشەی شـــادان دەڵێت "باشترە كوڕان و كچان، بەرلەوەی بڕۆنە ناو پرۆسەی هاوسەرگیرییەوە هەموو شتێك بە راشكاوی بەیەكتر بڵێن و بپرســـن، چونكـــە جاری وایە

بچووكترین كێشە گەورە دەبێت".هەروەها بەرای ئەو توێژەرە كۆمەاڵیەتییە، لەكاتـــی پرۆســـەی هاوســـەرگیریدا، ئاســـتی پیشـــەیان "ئەگـــەر گرنگـــە كەســـەكانیش جیاوازبێـــت زۆر ئاســـاییە، بـــەاڵم كەلتـــور و ئاستی رۆشنبیرییان گرنگە، بۆنموونە لەوانەیە كەســـێك لەكەلتـــوری شـــاردا گەورەبووبێت، نەتوانێـــت لەگـــەڵ خێزانێكی داخـــراودا بژیت، یانیش ئاســـتی رۆشنبیریی جیاواز كاریگەری زۆری لەسەر پرۆسەی هاوسەرگیری هەیە و زۆرجار درەنگ بێت یان زوو دەگاتە راددەی

جیابوونەوە".

گەنجێكـــی دهـــۆك بـــە 35 دەســـتە حەبی هۆشبەرەوە دەستگیركرا و لەدادگاكا سزای

بەسەردا سەپێندرا.ئەو دەســـتە حەبەی بوونە هۆی سزادانی بـــوون، )ئارتیـــن( لەجـــۆری گەنجـــە ئـــەو كـــە بـــۆ چارەســـەری نەخۆشـــی دەروونـــی بەكاردەهێنرێت، بەاڵم تۆمەتبارەكە لەبەردەم دادوەر جەختیكردەوە، كـــە ئەو حەبانەی بۆ خـــۆی خواردووە و كڕین و فرۆشـــتنی پێوە نەكردووە، هەر بۆیە بەپێی یاســـا ســـزاكەی سوكتر بوو، لەسزای ئەو كەسانەی بازرگانی و كڕین و فرۆشـــتن بەماددەی هۆشـــبەرەوە

دەكەن.گەنجەكە، تەمەنی 26 ساڵە، لەناو قەفەسی تۆمەتبارانـــی دادگای دهـــۆك ئامـــادە بـــوو، هەرچەندە دانیشتنی دادگا بەبێ ئامادەبوونی هیچ شـــایەتحاڵێك بەڕێوەچوو، بەاڵم پێشتر دادگای لێكۆڵینەوەی پارێزگای دهۆك وتەی

چەند شایەتحاڵێكی وەرگرتبوو.كـــە وتەكانـــی لەشـــایەتحاڵەكان یەكێـــك لەبەردەم دادوەری دادگای تاوانەكانی دهۆك خوێندرایـــەوە، ئامـــاژەی بـــەوەداوە، كە ئەو بەچاوی خـــۆی نەیبینیـــوە تۆمەتبار ماددەی هۆشـــبەر بەكاربهێنێـــت، یاخـــود بازرگانـــی پێوەبكات، بەاڵم زانیاری هەبووە كە ناوبراو حەبی )ئارتین( بەكاردێنێت و چەند جارێكیش

بڕێكی زۆر پارەی لەناو دەستدا بینراوە.كاتـــەی ئـــەو لێكۆڵینـــەوەكان، بەپێـــی تۆمەتبارەكـــە دەســـتگیر كـــراوە 35 دەســـتە

حەبـــی )ئارتیـــن(ی پێبووە، لەگـــەڵ 175 هەزار دینـــاری عێراقی، كە دەركەوتووە ئەو پارەیەی لەئەنجامی كڕێن و فرۆشتنەوەی ئەو حەبانەوە

دەستكەوتووە.بەوەدانـــا، دانـــی تۆمەتبارەكەیـــە هەرچـــی كـــە ئـــەو جـــۆرە حەبـــەی بەكارهێنـــاوە، وەك خۆشـــی باســـی كرد بۆ بێهۆشـــی ئەو حەبەی بەكارنەهێناوە، بەڵكو بۆ چارەسەری نەخۆشی دەروونـــی ئـــەو كارەی كـــردووە. لەبـــەردەم دادوەریشـــدا گوتـــی "من هیـــچ جارێك كڕین و فرۆشتنم بەو حەبەوە نەكردووە، ئەو پارەیەی لەكاتـــی دەســـتگیركردنمدا بەدەســـتمەوە بووە بۆ ئەو كەســـانەم هەڵگرتبوو كە بازرگانی بەو حەبانـــەوە دەكـــەن". بـــەاڵم دانـــی بەوەدانا، كە پێشـــتر بۆ ماوەی دوو ســـاڵ لەسەر كوشتنی كەســـێك زیندانیكـــراوە و لەزینداندا كەســـێكی ناسیوە و لەوەوە فێری بەكارهێنانی ئەو حەبانە بووە. تۆمەتبارەكە لەكاتی دەستگیركردنیشیدا بـــۆ هـــاوكاری دەزگا ئەمنییەكانـــی كـــردووە دەســـتگیركردنی ئەو هاوڕێیەی بازرگانی بەو جۆرە حەبانەوە دەكات، لەبەردەم دادوەریشدا لەئێـــوەی بەڕێـــز "مـــن داواكاریـــم گوتیشـــی ئەوەیـــە، ئازادم بكـــەن و لێمببورن، چونكە من هیـــچ هەڵەیەكم نەكردووە و بازرگانیشـــم بەو

حەبەوە نەكردووە".دواتـــر دادوەری دادگای تاوانەكانـــی دهۆك بەپشتبەســـتن بەدانپێدانانەكانی تۆمەتبارەكە و وتەی شـــایەتحاڵەكان، بڕیـــاری تاوانباربوونی تۆمەتبارەكـــەی دا و بە زیندانیكردن بۆ ماوەی 9 مانـــگ و غەرامەكـــردن بە بـــڕی 120 هەزار

دیناری عێراقی.

حەبی ئارتین 9 مانگ خستیە زیندانەوەدهۆك

ژماره 254 2014/11/15 39

40 ژماره 254 2014/11/15

كـۆمـەاڵیـەتی

زۆرجار منداڵی تازە لەدایكبوو، یا خانوو و ئۆتۆمبێلی تازە، یا هاوســـەرگیریی و تازە بـــووك و ...هتد، الی هەندێك خەڵك بەهۆی عەقیـــدە و بیروباوەڕی كۆنـــەوە، بە مایەی خێروخۆشـــی، یاخود بە مایـــەی نەگبەتی و بەاڵ و ناخۆشـــی دادەنرێن. هێشـــتا خەڵكێك

هەیە بەم جۆرە بیروباوەڕەوە گرفتارە.منداڵی "پێبەخێر" و منداڵی "دمۆر-شوم و مایەی نەگبەتی"، ئەمە ئەو قەناعەتەیە هێشتا الی هەندێك خەڵك هەیە. "شـــكۆفە یوسف" ئافرەتێكـــی خێزانـــدارە و دوو منداڵی هەیە، ئەو بەقســـەی خۆی ســـەرەتا بـــڕوای بەوە

هەبـــووە، كە هەندێك كار و كـــردەوە هەیە، پەیوەندییـــان بەخێردانـــەوە و خێرنەدانەوە هەیە، بـــەاڵم هاوســـەرەكەی بەپێچەوانەوە، رایوایە هەرشتێك خۆمان بمانەوێ دروستی دەكەین. شكۆفە دەڵێ "سەرەتا خانوویەكمان كـــڕی، هەمـــوو رۆژ گرفتمان هەبـــوو، هیچ رۆژێكمان بێ شەڕ و كێشە بەسەر نەدەبرد، منیش هـــەر دەمگـــوت ئەو خانـــووە خێری پێوەنییە، دەبێ بیفرۆشین، دواتر لەدەوروبەر گوێم لێبـــوو، گوایە فەرموودەی پێغەمبەری لەســـەرە، ئەگەر خانوویـــەك خێرنەداتەوە، ئـــەوا دەرگەكـــەی بگۆڕدرێت باشـــە، بەاڵم ئەوەشـــم بەزۆر بەهاوســـەرەكەم كرد، هەر چـــارەی نەبوو، دواتـــر فرۆشـــتمان". بەاڵم

فرۆشـــتنی خانووەكە كێشەی ئەم خێزانەی چارەســـەر نەكـــرد، بەڵكو بەهـــۆی قەرزی زۆر و جێگۆركێـــوە گرفتەكانیان زیاتر بوو. دەشڵێت "ســـەد خۆزگەم بەخانووە كۆنەكە، گرفتمـــان زیاتر بـــوو. دوای چەنـــد جارێك دانیشـــتن لەگەڵ هاوسەرەكەم، گرفتەكانمان چارەسەركرد. ئێستا منیش هاتوومەتە سەر ئەو باوەڕەی خۆمان بڕیار لەژیانی خۆمان

دەدەین، نەك خانوو و ئۆتۆمبێل".كارزان عەلی، تەواو بـــڕوای بەهەبوونی منداڵی پێبەخێر و بێخێر هەیە، ئەو باس لەوە دەكات، كـــە لەگەڵ لەدایكبوونی منداڵەكەیان خانـــووی كڕیوە و پڕۆژەیەكیشـــی هەبووە و قازانجێكی باشـــی كـــردووە، بۆیە بڕوای

هێشتا هەندێك كەس باوەڕیان بە بوونی خانوو و منداڵی شووم هەیە

كۆمەاڵیەتی

كێشە و گرفتی كۆمەاڵیەتی گەورەی بۆ هەندێك كەس دروست كردووە

ژماره 254 2014/11/15 41

كـۆمـەاڵیـەتی

وایە منداڵەكەی پێـــی زۆر بەخێر بووە هەر بۆیەش دەڵێ "منداڵەكەمم زۆر خۆشـــدەوێ و داوای چیـــم لێبكات دڵی ناشـــكێنم، چونكە دەزانم زۆربەی ئەو رزقەی هەمە هی ئەوە. دوعاش دەكەم خوا ئەگەر منداڵەكی دیكەی پێدام وەك ئەوە پێی بەخێربێت و رزقم هەر

لەزیادبوون بێت".كارزان بەپێچەوانـــەی كەریـــم" "ســـارە بـــڕوای بەهەبوونی منداڵی دمۆر و پێبەخێر نییـــە و دەڵێـــت "قســـەیەكی زۆر بێمانایـــە، منـــداڵ خۆی فریشـــتەیە و هیـــچ گوناهێكی نییـــە، منداڵ خۆی خێـــر و بەرەكەتە، بەاڵم بەداخـــەوە هەندێك كەس نەزانی و دۆڕانی

خۆیان بەم قسە پڕوپوچانە دەبەستنەوە".خانەوادەیەكـــی بەســـەرهاتی ســـارە بـــۆ ســـڤیل گێڕایـــەوە، كـــە دوای ئـــەوەی كوڕێكیان بـــووە پیاوەكـــە زەرەری زۆری لەمامەڵەكردندا كردووە، پاشان كە كچێكیان بووە قازانجی كردووە و دەوڵەمەند بۆتەوە، ئێستاش بەهۆی ئەمەوە كچەكەیان زۆر لە

كوڕەكەیان خۆشتر دەوێت."مەریـــوان ســـاڵح" ئاماژە بـــەوە دەدات، كـــە رۆژێـــك لەنەخۆشـــخانەی لەدایكبوون بـــووە و خێزانەكـــەی منداڵـــی بـــووە، ئـــەو رۆژە منداڵێـــك لەدایك دەبێت و خەبەریش بـــۆ خانەوادەكـــە دێت، كە باوكـــی منداڵەكە بـــەرووداوی ئۆتۆمبێل گیانی لەدەســـتداوە، بۆیـــە ئـــەو خانەوادەیـــە هـــەر ئـــەو رۆژە منداڵەكە لەنەخۆشخانە جێدێڵن و دەڵێن ئەو منداڵە دمۆرە. مەریـــوان دەڵێت "ئەگەر ئەو

رووداوەم بەچـــاوی خۆم نەدیبـــا قەتبڕوام نەدەكرد، بەراســـتی بەم ئەقڵیەتە تووشـــی شـــۆك بـــووم، بـــڕوام نەدەكـــرد". مەریوان هـــۆكاری ئـــەو دیاردەیـــە بـــۆ دواكەتووی تاكـــەكان ناهۆشـــیاری و كۆمەڵگـــە دەگەڕێنێتەوە و دەڵێت "ئەگەر كۆمەڵگەیەك دابونەریـــت بەســـەر ئەقڵـــی تاكەكانیدا زاڵ

بوو، شتی بێماناتریش دەبینی".خەڵكـــی ســـاڵە، 28 عومـــەر"ی "بەیـــار شـــارەزوورە، بـــاس لەكاتـــی لەدایكبوونی خـــۆی دەكات، كـــە ئـــەوكات باوكی بەهۆی پێشـــمەرگایەتیەوە لەبەندیخانە بووە، بۆیە لەنێـــو خـــزم و دراوســـێ و ناســـیاوانیان بەمنداڵێكـــی دمۆر "شـــوم" لەقەڵـــەم دراوە. دەشـــڵێ "جـــا بـــۆ بەدبەختـــی خۆشـــم كـــە ددانێكـــم دەیگێڕنـــەوە وەك لەدایكبـــووم هەبـــووە، ئەو ددانـــە یەكجـــار زیاتر قوڕی كردۆتـــە ســـەرم و بەتـــەواوی گوتوویانـــە بەنێوچەوانییـــەوە شـــوومیی نیشـــانەی دیارە". دوای ئـــەوە دایكی بەیار، كوڕەكەی دەباتە الی شـــێخێكی ناوچەكەیان، بەاڵم بۆ بەدبەختی بەیار "شێخەكەش بەقەناعەتەوە بەدایكمی گوتبوو، بەڵـــێ ئەو منداڵە دمۆرە و پێـــی بەخێر نییـــە، نیشانەكەشـــی ئەوەیە ددانێكـــی هەیـــە". بەیـــار زیاتـــر دەڵـــێ "ئەو شـــێخە بەدایكمی گوتبـــوو، دەبێ كوڕەكەت لەسەربانەوە فڕێبدەیە خوارەوە، گەر شووم بێت دەمرێت، ئەگەرنا ئەوە شـــوومییەكەی دەڕوات. بـــەاڵم خوا رەحمی كردووە دایكم دڵی نەهاتووە و بەقسەی نەكردووە". دواتر

مەالیەك ئامۆژگاری دایكی بەیاری كردووە، كە ئـــەم قســـانە راســـت نیـــن و كوڕەكەی

پێبەخێرە."مەال زانا گردەسۆری" پیشنوێژ و گوتار خوێنـــی مزگەوتـــی ئەلرەوزە، ئامـــاژە بەوە دەكات، كە هەندێـــك فەرموودەی پێغەمبەر دەســـتكاریی كراون، یەك لـــەو فەرموودانە ئەبـــوو هوڕەیـــرە ریوایەتـــی كـــردووە، كە گوتویەتی "پێغەمبـــەر گوتویەتی، نەهامەتی لەســـێ شـــت دایە، منداڵ، خانوو، ســـواری لەگـــەڵ ئافـــرەت". بـــەاڵم عایشـــەی خێزانی فەرمـــوودە ئـــەو فەرموویەتـــی پەیامبـــەر ئـــاوا نییـــە، بەڵكـــو پەیامبـــەر فەرموویەتی "یەهوودییەكان بەكوشـــتن بچـــن كە دەڵێن نەهامەتی لەســـێ شـــت دایە". بۆیە عایشـــە پێیوایە ئەبوو هوڕەیرە هەندێك لەقسەكانی پەیامبـــەری گـــوێ لێنەبـــووە، بەتایبەت كە باســـی جولەكەی كردووە. بۆیە مامۆســـتا دەڵێ "هەربۆیە ئەو كلتوورە لەزۆر شـــوێن ماوەتـــەوە، بەاڵم ئەوە بەراســـتی ئەســـڵ و ئەساســـی نییە، لەرووی شەرعەوە هەموو شتێك الی خوای گەورە دابەشكراوە، هەموو شـــتێك بەشـــی خۆی خێر و زیانی تێدایە و هەمـــووش بەدەســـتی مرۆڤەكانە و خۆمان دەتوانین دروستی بكەین و بەدەستی بێنین". مـــەال زانا ئەوەش رەتدەكاتەوە، كە گۆڕینی دەرگای خانـــوو فەرموودەی پێغەمبەر بێت و دەشڵێت "ئەســـڵ و ئەساسی نییە، ئێمەی وەك موسڵمانان دەبێت باوەڕمان وابێ، كە هەموو شتێك بەویست و ئیرادەی خوایە".

42 ژماره 254 2014/11/15

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

سێ رێگە بۆ خۆپاراستن لە هەاڵمەتبۆنی دژە ئارەقە بەكارمەهێنن

نیشانەكانی ئاشقبوون زانستین

توێژینەوەیەكـــی بەریتانـــی دەریخســـتووە ئـــەو بۆنانەی دژی ئارەقەكـــردن بەكاردەهێنرێـــن، بۆنـــی لەش ناخۆشـــتر دەكەن و زیاتری دەكەن، لەجیات ئەوەی نەیهێڵن. لەتوێژینەوەكەدا هاتووە، مادەی ئەلمنیۆم، كە دەچێتە پێكهاتەی ئەو بۆنانەوە، دەبێتە هۆی راكێشـــانی جۆرێك لەبەكتریا و زیادكردنی ئەو بەكتریایە لەسەر

لەش، كە بۆنی لەش زیاد دەكات و ناخۆشتری دەكات. لەالیەكـــی تریشـــەوە ئەو بۆنانە دەبنـــە هۆی گیرانی كونەكانی پێســـت و راگرتنی كرداری ئارەقەكردنەوە، بەمـــەش رێگـــری لەلـــەش دەكرێـــت، كـــە لەرێگـــەی ئارەقەكردنـــەوە مـــادە ژەهراویەكانـــی وەك جیوە و قورقوشـــم بێتـــە دەرێ. هەروەها مـــرۆڤ لەرێگەی ئارەقەكردنـــەوە هاوســـەنگی پلـــەی گەرمـــی لەش دەپارێزێت، بۆیە باشـــتر وایە هەر كاتێك ئارەقەت كـــرد، جلەكانـــت بگـــۆڕی، یـــان خـــۆت بشـــۆی و دووركەویـــەوە لەخواردنی بەهـــارات و تیژی، كە

هۆكارن بۆدروستكردنی ئارەقەی زۆر.

هەمیشـــە خۆپاراستن باشترە لەچارەســـەركردن، بۆ ئەمەش سێ رێگە هەیە كە لەتوشبوون بە هەاڵمەت دەتپارێزێت:

1. خۆپاراستن لەقەرەباڵغی: ئەو شوێنانەی قەرەباڵغن كەسی توشبوویان تێدایـــە، كە لەنزیكەوە لەرێگەی هەناســـە و پژمیـــن و بەریەككەوتن لەگەڵ

دەبیت.كەســـانی توشـــبوو، تۆش توش شوشـــتن دەســـت بەبەردەوامی: پێویســـتە 2. دەســـتەكانت بەتایبـــەت بـــەردەوام بشـــۆی، وابێ دەست لە لەشت ئەگەر شوێنی كاركردنت هەروەهـــا دەرگـــە بدەیـــت، دەســـكی و تەوقەكـــردن مۆبایلـــی و دەســـتكردنە

یاخود توشبوو، بەكارهێنانی كەوچك و كەسانی تۆش توش دەكات.قاپ و كەســـانی توشبوو، بەهێزكردنـــی بەرگری لەش: ئەویش 3. و لەرێگـــەی خواردنـــی میـــوە و ســـەوزە توشـــبوونیش وەرزش و رۆیشتن، لەكاتی رۆژ لەماڵـــەوە بیـــت و پێویســـتە تا ســـێ باش بخەویت و خوادنی پشوو بدەیت و

زیـــاد شـــلەمەنیەكان وەك ســـوپ و شیر و بكەیت،

ئـــاوی خواردنـــەوەی زۆر.

42 ژماره 254 2014/11/15

ژماره 254 2014/11/15 43

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

كێشەی هۆگربوونی مندااڵن بە دایكیانەوە زیانی جگەرە بۆ كۆرپەلە

زۆر كەس بڕوا بەئاشقبوون ناكەن، یاخود كەسەكە بەكەسێكی ناجێگیــــر لەبــــاری دەروونــــی دادەنێــــن، بــــەاڵم توێژینــــەوەكان ســــەلماندویانە ئەشق كاریگەری دەكاتە ســــەر جەستە، هەندێك لەزانیان بەشــــێتبوونی جەســــتە نــــاوی دەبــــەن. هەروەها دەڵێن وەك مادە هۆشــــبەرەكان توشــــی راهاتن دەبێت. ئەو كەســــەش كە ئاشــــق دەبێت هۆرمۆنەكانی جەســــتەی دەرژێن و لێدانی دڵی زیــــاد دەكات و كوڵمەكانــــی ســــورهەڵدەگەرێن و لەپی دەســــتی ئارەقەدەكات، لەوانەشــــە هەســــت بەسەرســــوڕان بــــكات. ئەگەر هاتوو ئەو نیشانانەی خوارەوەشت لەسەر دەركەوت، ئەوە بزانە

ئاشق بوویت:1. بیر لەو كەسە دەكەیتەوە، هەر لە لەخەوهەستانی بەیانیەوە

تا خەوتنی شەوان.

2. ئەو كاتانەی بەتەنیای زەردەخەنە دەتگرێت و لەكاتی هاتنی نامەیــــەك یان بیســــتنی گۆرانیەك هەســــت بەدڵخۆشــــی دەكەی

بەبەردەوامی.3. هەندێــــك كاردەكەی بێ بیركردنــــەوە، هەرچەندە ئەوكارانە شــــیاو نین، وەك تێگرتنی بــــەرد لەپەنجەرەی ماڵــــی یار، یاخود

لێخورینی بەتیژی بەناوكۆاڵنەكاندا و خۆدەرخستن.4. لەرێســــا و یاســــاكانی خۆتان و كۆمەڵگە دەردەچی و زۆر گرنگــــی بەشــــێوەی دەرەوەت دەدەیــــت و ئــــاگاداری بچوكترین

وردەكاریەكانی خۆرازاندنەوە دەبیت.5. خۆشەویســــتی كوێرە و توشی كوێری دەبیت لەئاست ئەو كەسەی خۆشت دەوێت، هیچ گوێ نادەی بە كەموكوڕیەكانی ئەو

كەسەی خۆشت دەوێت و بەچاوی تۆ دەبێتە كامڵترین كەس.

هەندێــــك لەمندااڵن زیاد لەپێویســــت پەیوەســــتدەبن بەدایكیان یان باوكیان، یاخود خاڵ و مام یاهەر ئەندامێكی خێزان، ئەمەش لەرووی تەندروستیەوە باش نیە و كاریگەری دەكاتە سەر كەسایەتی و الوازی دەكات، لەداهاتووشــــدا دەبێتە كەســــێكی ترسنۆك و متمانەی بەخۆی نامێنــــێ و لەهۆشــــیاریی و تێكــــەاڵوی لەگــــەڵ كۆمەڵگــــە دوادەكەوێ.

هۆكاری ئەو هۆگریشە یەكێك لەمانەیە: 1. دایكەكە یان باوكەكە زیاد لەپێویست گرنگی پێدەدات و هەمیشە هەوڵــــی ئــــەوە دەدات كێشــــەكانی بــــۆ چارەســــەر بكات، چاوپۆشــــی

لەهەڵەكانی دەكات و هەمیشە لەراست و چەوتدا بەرگری لێدەكات.2. جێبەجێكردنی هەموو داواكاریەكانی و كڕینی هەرچی ئارەزووی

لێبكات و پێدانی پارەی زۆر و زیاد لەپێویست لەالیەن دایكانەوە.3. دووركەوتنــــەوەی بــــاوك یان دایــــك بۆ ماوەیەكــــی درێژخایەن بەهــــۆی ئیــــش و كارەوە وادەكات منداڵەكــــە بــــەوەی تریانــــەوە زۆر

پەیوەست بێت.

توێژەرەوەكان لەئەمریكا لەپەیمانگای نیشتمانی بۆ تەندروستی و ژینگە رایانگەیاند ئەو دایكانەی دووگیانن و جگەرە دەكێشـــن، منداڵەكانیشـــیان هاوبەشـــن لەگەڵیان لەجگەرەكێشـــانەكە و وەك ئـــەوە وایە منداڵەكەش جگەرە بكێشـــێت. لەپاش لەدایكبوونیشـــی توشـــی راهاتن دەبێت لەســـەر نیكۆتین، كە پێكهاتـــەی جگەرەیە و هـــەر بەو هۆیەشـــەوە ئەگـــەری زۆرە منداڵەكەش جگەرەكێش

دەربچێت.هـــەر لـــەو زیانانـــەی جگەرەكێشـــانی دایـــكان، كە پزیشـــكان باســـیانكردووە، بۆی هەیە منداڵەكە كێشـــەی سنگ و هەناسەدان و كێشی لەشی هەبێت، هەروەها كاریگەری راستەوخۆی لەسەر رەوشـــتی منداڵەكـــەش دەبێـــت، بەتایبەت ئەگەر دایكەكە لەســـێ مانگی یەكەمی ســـكپریەكەیدا جگەرە بكێشێت، بۆیە ئەو دایكانەی نیازی منداڵبوونیان هەیە، پێویســـتە سەرەتا واز لە جگەرەكێشان

بهێنن، تاكو منداڵێكی تەندروستیان ببێت.

44 ژماره 254 2014/11/15

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

دەرمان و هاواڵتیانی كورد

هۆشیاریی تەندروستییهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

لەدێر زەمانەوە ئادەمیزاد لەســـەر گۆی زەوی لەگـــەڵ دار و دارســـتان و گـــوڵ و رووەكـــەكان پەیوەنـــدی باشـــی هەبووە، بەتاقیكردنـــەوە بـــۆی دەركەوتـــووە بـــێ سەوزایی و دارستان و بەرهەمەكانی ژیانی نابـــێ. هەروەهـــا لەو واڵتانەی دارســـتانی كەمن، پەیوەندی باشی هاوڕێیانەی لەگەڵ گیـــا و دڕك و زەویدا هەبووە، هاواڵتیانی ئـــەو شـــوێنانە بەتاقیكردنـــەوە و لەباوك و باپیرانیـــان بۆیـــان ماوەتـــەوە ئەو گیایە بۆچی باشـــە؟ ئەو رووەكە بۆچی باشـــە؟ بەپێـــی كەلتـــوری ئـــەو واڵتانـــە ســـودی باشیان لێوەرگرتووە و زۆرجار نەخۆشی

قورسیان پێ چارەسەر كردووە.لەواڵتـــی چین كە ژمارەی دانیشـــتوانی یەكجار زۆرە، نەخۆشەكان بەگیا و گوڵ و رووەك چارەسەر دەكرێن، لەكوردستانی خۆمان لەناو خێزانە رەسەنەكان ئێستاش هەرباوە، ژانەسك بەگوڵی زەرد )حاجیلە( چارەســـەر دەكـــەن، لەناو ئـــاو دەیكوڵێنن دەیخۆنـــەوە، ســـكچون بەســـماقاو، چەند دانەیەك خەرنوك چارەســـەر دەبێ. ژانی گورچیلە بەباریزەی كواڵو، كە زۆر كەس هەیـــە بەردی پێ فڕێـــداوە. چاوخورادندن و ئێشـــان، شوشـــتنی بە ئـــاوی لیمۆ. زۆر لەئێـــوەش دەزانـــن كـــە رەگی تـــاڵ، ئینجا رێواس بێت یان لەو بابەتەی رێواس بێت،

نیـــو ئیســـتكانی بەكـــواڵوی بۆ نەخۆشـــی شـــەكرە باشـــە، ئەو ئـــاوە زۆر تاڵە بەاڵم چارەسەرە. باسی برینداری و هەوكردنی پێست ناكەم، كە چەند گیایەك هەیە تایبەتە

بەچارەسەركردنی.تەندروســـتی مـــرۆڤ ئـــەوكات ئەگـــەر بەهـــۆی زیندەور نەبوایە، یاخود مێشـــولە بەگشـــتی نەبوایـــە بـــاش بوو، بـــەاڵم ئەو زیندەوەرانە كارەســـاتی گەورەی بەســـەر مرۆڤ هێناوە، كە ئێســـتاش باس دەكرێ. و مشـــك بەهـــۆی كـــە )تاعـــون( وەك جورجەوە دروســـت بـــووە، یـــان مەالریا الصفـــراء( )حمـــی مێشـــولەوە، بەهـــۆی چەندەها ملیۆن ئادەمیزادی كوشت. ئینجا ڤایرۆســـەكان زۆر كەســـیان بەزەرتـــك و

داڕزانی جگەر كوشت.خۆشـــبەختانە رێكخراوی تەندروســـتی جیهانی 20 ساڵ پێش ئێستا رایگەیاند، كە مەالریا لەزۆر دەوڵەتـــان نەماوە، ئەمەش بەچارەســـەركردنی ئـــاوی پیـــس و گۆمی وەســـتاو ئەنجـــام دراوە. داخەكەم ئێســـتا

ئەوە گەڕاوەتەوە. لەوەش ناخۆشـــتر دەردی ڤایرۆســـێك پەیـــدا بووە، كە لەســـاڵی 1980ــــەوە تاكو كوشـــتووە، كەســـی ملیـــۆن 40 ئێســـتا ئەویـــش ڤایرۆســـی ئایـــدزە، كـــە ئایـــدز لـــەش ناهێڵـــێ و سســـتی دەكا، هەمـــوو

میكڕۆبێك پێیدەوێرێ، بەداخەوە ئێستاش لەزیادبووندایـــە و لەواڵتـــی ئێمـــەش پەیدا بووە، ئەو نەخۆشـــیە لەمەیمون باڵوبووە و لەنێـــوان ئادەمیزاد بەتێكەاڵوی جنســـی باڵوبووەوە. ئێســـتاش لەو چەند ســـاڵەی لەئەفریقیـــا ئیبـــۆال نەخۆشـــی دوایـــدا سەریهەڵداوە، هەزاران ئادەمیزادی كوشت و ئێستاش لەباڵوبوونەوەی ترسانك دایە،

گوایە شەمشەمەكوێرە باڵویكردۆتەوە. لەیـــەزدان بكـــەن دوعـــا بەهەرحـــاڵ بپاڕێنـــەوە لێمان دوربگرێ، چونكە بەئێمە چارەســـەریش نـــە دەكـــرێ، نەقەدەغـــە

دەكرێ.جاران )25 ســـاڵ( بەر لەئێستا لەواڵتی ســـەردانی نەخۆشـــێك ئەگـــەر خۆمـــان پزیشـــكی كردبا بۆ تا و لەرزێك یەكســـەر دەرمانی "ئەنتیبایۆتیك"ی بۆ نەدەنوســـی، تاكـــو بەالیەنـــی كەمەوە پشـــكنینی خوێن، تیشكی سنگی، پشكنینی میزی بۆ نەكردبا. زووزوو حەبی ئەســـپرین یان پاڕاستۆلی پشـــكنینەكەی ئەنجامـــی تاكـــو پێـــدەدرا، دەردەچـــوو، ئینجا بەگوێـــرەی میكڕۆبەكە

دەرمانی بۆ دەنوسرا.ئێستا گەر یەكێك ســـەردانی پزیشكێك بكا و بڵێ سەرم دێشێ، 6 یان 7 دەرمانی بۆ دەنوســـێ، ئەمە زۆر سەرنجڕاكێشە، 2

و 3 دەرمانیان دژە میكڕۆبن، بۆچی..؟؟زۆر عەیـــب و شـــەرمەزارییە پزیشـــك دەرمـــان بنوســـێ تەنیـــا لەبـــەر خاتـــری عیادەكـــەی چونكـــە دەرمانخانەیـــەك، بەخـــۆڕای دراوەتـــێ، دەڵێـــم دەرمانخانە، چونكە پزیشـــكی دەرمانســـازی تێدا نییە،

یاریدەدەرەكەی دەرمان دەفرۆشێ. ئـــەو دەرمانانـــە ئەگـــەر دژە میكـــڕۆب بن، نەخۆشـــەكە پێویســـتی پێنەبـــێ، ئەوا میكڕۆبە باشـــەكانی ناو هەناوی دەكوژێ، ئینجا توشـــی نەخۆشـــی تر دەبـــێ، وەك: ئەندامی هەرسی تێكدەچێ، بەرگری لەشی تێكدەچێ، ڤایرۆس و میكڕۆب بەئاســـانی

پێیدەوێرن.پێویســـتە ئێمەی مرۆڤدۆســـت بین نەك پـــارە دۆســـت، بەكەمتریـــن دەرمـــان یان بەبـــێ دەرمان ئەگـــەر بتوانیـــن ڤیتامینات بدەیـــن تاكو بەرگری لەشـــی بەهێز بكەین و بەســـەر نەخۆشییە ســـادەكەیدا زاڵبێت، بەهـــۆی ســـكچون و ئەنفلۆنـــزا وەك خواردنی پیســـەوە یان رشـــانەوە، یاخود ژانـــی میزكردن و هەوكردنی میزەاڵدان و

گورچیلە. هتد. بەشی یەكەم

"زۆر عەیب و شەرمەزارییە پزیشك دەرمان بنوسێ تەنیا لەبەر خاتری دەرمانخانەیەك، چونكە عیادەكەی

بەخۆڕایی دراوەتێ"

ژماره 254 2014/11/15 45

هـــونـــەری

سەرپەرشتیار: زانا دڵشاد دزەیی

كاری پزیشكی لە هونەر سەختترە، چونكە تۆ ژیانی كەسێكت لەبەر دەست دایە

رەوا جەمال:

46 ژماره 254 2014/11/15

هونەریهونەری

ئەحمەد تاریق

ئەلبومەكەم 15 هەزاری لێفرۆشراوە

داهاتی پزیشكیم هاوكارێكی باشمە

بۆ كارە هونەریەكانم

بەداخەوە گیانی هاوكاری نێوان

هونەرمەندان رۆژ بەرۆژ بەرەو كەمی دەڕوات

من بۆ حەزی خۆم كاری هونەری دەكەم و تائێستاش یەك دینارم لەهونەر دەستنەكەوتووە

هــــەم لــــە رەفتــــار و قســــەكردندا، هەم لە گۆانیەكانیشی كەسێكی ئارام و لەسەرخۆیە. ئەو هەم پزیشــــكە و هــــەم گۆرانیبێژ، بەاڵم دەڵــــێ "بەخۆم ناڵێــــم هونەرمەنــــد". د. رەوا هــــەردوو پیشــــەكەی خۆی خۆشــــدەوێت و دەیەوێ هاوســــەنگی لەنێوانیاندا دروســــت بــــدات، بەهەردووكیــــان گرنگــــی و بــــكات پێشــــیوایە دەبــــێ گوێگــــر و نەخۆشــــەكانی بڕیاربدەن، ئاخۆ لەكامیاندا سەركەوتووترە. ئەو كە سەرەتا بە گوتنەوەی گۆرانی چەند هونەرمەندێــــك ناســــرا و خەڵك پێشــــوازی لــــە دەنگ و شــــێوازی ئــــەدای گۆرانیەكانی كــــرد، دواتــــر ئەلبومێكــــی تایبــــەت بەخۆی باڵوكردەوە و لەمیشیاندا پێوازییەكی باشی لێكــــرا و وەك خۆی دەڵــــێ 15 هەزار كۆپی لێفرۆشراوە. لەم دیمانەیەدا د. رەوا باس لە

ژیانی هونەری خۆی دەكات.

46 ژماره 254 2014/11/15

ژماره 254 2014/11/15 47

بكـــەم، بەتایبەت تۆپی پـــێ، بەاڵم هەر لەگەڵ هاورێیانـــی خـــۆم و تیمـــی كۆلێـــژ یاریـــم

كردووە. هیچ پـــرۆژەی كۆنســـێرت كردنت

لەبەردەست نییە ؟رەوا جەمـــال: لـــەو بارودۆخەی ئێســـتادا سازدانی كۆنسێرتێكی تێروتەسەل و تیمێكی موزیكـــی زۆربـــاش و هۆڵێكـــی فـــراوان و دروســـتكردنی كـــەش و میزاجێكی هێمن بۆ خەڵك كارێكـــی زۆر قورســـە، نەخێر، بەاڵم بەهیوام دوای ئارامبوونەوەی ئەم بارودۆخە لەهەمـــوو شـــارەكانی كوردســـتان بتوانـــم

نمایشی بەرهەمەكانم بكەم.تـــازەت كارێكـــی چ ئـــەی

بەدەستەوەیە؟بەرهەمێكـــم چەنـــد جەمـــال: رەوا بەدەســـتەوەیە بەنیـــازم بەهێمنـــی كاریـــان لەســـەر بكەم لەداهاتوودا باڵویان بكەمەوە، بـــاس ئامادەكـــردوە سرودیشـــم دوو دەكات كوردبـــوون و كـــورد لەنەهامەتـــی لەهەرچـــوار پارچـــەی كوردســـتان، بەهیوام

بەدڵی جەماوەر بێت. تـــۆ كـــە بـــەر لـــەكاری هونەریـــی پزیشك بوویت، گیانی هاوكاریكردن لەنێوان

هونەرمەندان چۆن دەبینی؟و چیـــن هەمـــوو وەك جەمـــال: رەوا توێژەكانـــی دیكە بێگومان گیانی هاوكاری و پشتگیری هەیە، بەاڵم بەداخەوە رۆژ بەرۆژ

روو لەكەمبوون دەكات. تائێســـتا بیـــرت لـــەدەرەوەی واڵت نەكـــردووە، بـــۆ خوێندن یا بـــۆ هونەر یا بۆ

ژیانی بەردەوام؟رەوا جەمـــال: من پێمخۆشـــە لەناو خێزان و كەســـوكار و هاواڵتیانـــی خـــۆم بم، وەك دەبینن ئەوانـــەی دەرەوەش وردەوردە روو

لەكوردستان دەكەنەوە. ئـــەوە راســـتە داهاتـــی كاركردنت

چـــۆن توانیوتـــە كاری هونەری و زانستی پزیشكی بەیەكەوە كۆبكەیتەوە؟

رەوا جەمال: مرۆڤ ئەگەر توانای هەبوو و دەرفەت و كاتی گونجاوی هەبوو، دەتوانێ لەهەمان كاتـــدا زیاتر لەپیشـــەیەك جێبەجێ بكات، بـــەاڵم بەمەرجێك بتوانێ هەقی تەواو بداتـــە پیشـــەكەی خۆی، بوارێـــك فەرامۆش نـــەكات، بەهـــۆی جێبەجێكردنـــی بوارێكـــی

ترەوە. كاری هونـــەری ســـەختترە یاخود

كاری پزیشكی؟ئەگـــەر كارێـــك هەمـــوو جەمـــال: رەوا بەدڵســـۆزی بكرێت ئەوا قورسە و پێویستی بەماندووبـــوون و هیالكی بـــەردەوام هەیە، بێگومان هەردووك بەشی خۆیان زەحمەتیان هەیە، بەاڵم پزیشـــكەكە قورسترە، چونكە تۆ

ژیانی كەسێكت لەبەر دەستدایە. تـــۆ 18 ســـاڵ خوێنـــدت تاوەكـــو بوویـــت بەپزیشـــك، پێـــت وایـــە بەئەلبومێك

بووی بەهونەرمەند؟رەوا جەمـــال: مـــن قـــەت بەخـــۆم ناڵێـــم هونەرمەنـــد، ئەو هەڵســـەنگاندن و ناوهێنانە بۆ گوێگرە، من هەمیشە گوتومە تەنها وەكو

حەزێك یاخود خولیایەك گۆرانی دەڵێم. پێتوانییـــە درەنـــگ خـــۆت لەبواری

هونەریدا دۆزییەوە؟رەوا جەمـــال: نەخێـــر پێموانییـــە، چونكە من ســـەرقاڵی خوێندن بووم و بواری ئاوام بۆ نەرەخســـاوە تا بتوانـــم كاری هونەریش بكەم، دواتر درەنگ و زووی بۆ چییە، ئەگەر كارێكـــی جوان بكەیـــت بەتەنیا یـــەك كاری هونـــەری جـــوان لەناو خەڵـــك جێگای خۆی

دەكاتەوە. دەڵێن تۆ یاریزانێكی زۆر باشیشیت،

تائێستا لەهیچ یانەیەك یاریت كردووە؟رەوا جەمال: بەهەمان شێوە لەوەرزشیش كـــەم تـــا زۆر توانیومـــە جارجـــارە وەرزش

لەپزیشـــكی هەمووی بۆ هونەرەكەت خەرج دەكەیت؟

رەوا جەمـــال: )بەپێكەنینـــەوە( كێ ئەوەی پـــێ گوتـــوی؟ بێگومـــان داهاتـــی پزیشـــكی هاوكارێكی باشـــمە بـــۆ جێبەجێكردنی كارە هونەریەكانـــم، بەداخـــەوە دەبوایـــە چەندین كۆمپانیـــا و دەزگا و الیەنی پەیوەســـت بەو مەســـەلەیە هەبوونەیـــە، چونكـــە لـــە هەموو دونیـــا ئەوانەی كاری هونـــەری دەكەن، بەم

چەشنە پشتیوانیان لێدەكرێت. پێتوایـــە رۆژێك بێت لەجیات كاری پزیشـــكی، بتوانـــی بـــە هونەر ژیانـــت دابین

بكەی؟رەوا جەمال: من تـــا ئەم دەقەیە دینارێكم نەكەوتـــووە، دەســـت هونـــەری لـــەكاری ناشمەوێت دەستمكەوێت. من بۆ ئەوە كاری هونـــەری ناكـــەم، وەك گوتم تەنهـــا حەز و

ئارەزووی خۆمە. سەرەتای دەســـتپێكردنت بەكاری هونـــەری خەڵك پێشـــوازیەكی زۆر باشـــی لەبەرهەمەكانـــت كـــرد، ئەی كـــە ئەلبومێكی تایبـــەت بەخۆتـــت باڵوكـــردەوە، پێشـــوازی

خەڵك چۆن بوو؟ رەوا جەمال: دەتوانی سەردانی سەنتەری ئارۆ بكەیت لەســـلێمانی، كە ئـــەو كۆمپانیایە سپۆنسەری ســـیدیەكەم بوو، یەكەم تیراژی تـــەواو و فرۆشـــتووە كۆپـــی هـــەزار 15بـــووە، حەزناكـــەم نـــاو بهێنـــم، هەندێك لەو هونەرمەندانەی لەلوتكـــەدان، تەنها 5 هەزار

كۆپیان دەفرۆشرێت. دەمانەوێ لە دەمی خۆت ببیستین، تۆ پێتوایە هونەرمەندێكی سەركەوتووتریت

یان پزیشكێكی سەركەوتووتر؟رەوا جەمـــال: مەســـەلەیەك هەیـــە كورد گوتویانـــە كەس بـــەدۆی خۆی ناڵێ ترشـــە، ئـــەوە دەبێـــت لەنەخۆشـــەكانم و گوێگرانـــم

بپرسن.

هونەری

كاری پزیشكی لە هونەر سەختترە، چونكە تۆ ژیانی كەسێكت لەبەر دەست دایە

رەوا جەمال:

ژماره 254 2014/11/15 47

48 ژماره 254 2014/11/15

هونەری

ماڵی هونەر.. ماڵێك بۆ دیدار و چاالكی هونەرمەندان

خانمێكی رۆژهەاڵتی كوردستان خانەخوێی هونەرمەندانە لە هەولێر

48 ژماره 254 2014/11/15

ژماره 254 2014/11/15 49

هونەری

زانا دڵشاد دزەیی

خاوەن ماڵەكە: داوا لە هونەرمەندان دەكەم بێن ماڵەكەم

ئاوەدان بكەنەوە

دەتوانێت بێن لێرە دانیشێت وەكو ماڵی خۆی هەس���ت بەئارامی بكات، هەروەها ش���وێنێك بێت بۆ بی���رۆڕا ئاڵۆگۆڕكردنی هونەرمەندان و پەیوەندی دروس���تكردن لەگ���ەڵ یەكتر بۆ پڕۆژەكانی���ان و بەیەكەوە كارك���ردن". بۆیە رۆژی���ار رەت���ی دەكاتەوە ب���ۆ بازرگانیكردن ئەم كارەی كردبێت و ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، تائێس���تا داهات���ی نەب���ووە و پ���ارەی كرێ���ی خانووەكەشی نەهاتۆتەوە. هەروەها گوتیشی "من یەك س���اڵ لەهەولێر ش���وێن بەش���وێن گەڕاوم تاوەكو ئەم كەلوپەالنەم كۆكردۆتەوە و خۆش���م ئێرەم دیزاین ك���ردووە، ئەوانەی من لێ���رە دامناوە لەهیچ ش���وێنی دیكە نییە".لەم���اوەی ئەم مانگەدا وەك رۆژیار ئاماژەی ب���ۆ دەكات، چەند چاالكیەكی���ان ئەنجامداوە، وەك: "كارێكی س���ینەمایی فیلم نمایشكردن، نمایشێكی شانۆیی بۆ كۆبانێ بەناوی )ژیان ب���ۆ كۆبان���ێ(، هەروەها كۆڕێكی ش���یعریی". بۆ پ���رۆژەی داهاتووش���یان رۆژی���ار گوتی "لەرۆژی جیهانی موزیك و ش���انۆ، لەشەوی یەڵ���دا و رۆژی ئافرەت���ان و رۆژی س���ینەما چاالكیم���ان دەبێ���ت، جگ���ە لەوان���ەش بڕیارە یەكێك لە پڕۆژەكانی دروس���تكردنی ماسك ب���ۆ ك���چ و ك���وڕان لێ���رە دەس���ت پێب���كات".ماڵ���ە ل���ەم بیەوێ���ت ش���انۆكارێك ئەگ���ەر ش���انۆیەك بكات، پێویستە لەس���ەر شانۆیی مۆدێ���رن كار بكات، چونك���ە ماڵەكەی ئەوان بچووك���ە و ش���وێنی حەفتا ك���ەس دەبێتەوە، مەرج���ی ئەوانی���ش ب���ۆ ه���ەر هونەرمەندێك

تەنیا مانگێكە خانمە رۆژهەاڵتییەكە دەرگای ماڵەك���ەی خ���ۆی "ماڵ���ی هون���ەر" لەهەولێ���ر كردۆت���ەوە، بەاڵم كۆكردن���ەوەی كەلوپەل و دیزان���ی ن���او ماڵەكە یەك س���اڵی خایاندووە، خاوەن ماڵەكەش لەم چاوپێكەوتنەیدا لەگەڵ )س���ڤیل( رایدەگەیەنێ���ت، ئێس���تاش ن���ۆرەی هونەرمەندانە بێن ماڵەكەی ئاوەدان بكەنەوە.

رۆژی���ار، ك���ە خاوەن���ی ماڵەكەی���ە، خانمێكی دەس���تڕەنگینی رۆژهەاڵتیی���ە و بڕوانام���ەی بەكالۆریۆیس���ی لەبواری دیزاینی جلوبەرگدا هەیە و چەند ساڵێكیش لەبواری دیزاینكردنی جلوبەرگی سینەمایی لەئێران كاری كردووە. نزی���ك گەڕەك���ی ل���ە ماڵ���ە هونەرییەك���ەی رۆناكی، لەسەر شەقامی 100 مەترییە، وەك جۆرێ���ك لە كافتریایە ب���ۆ هونەرمەندان. ئەو لەنێو ماڵەكەی خۆی "ماڵی هونەر" پێشوازی ل���ە )س���ڤیل( ك���رد و بیرۆك���ەی چۆنیەت���ی دروس���تكردنی ئەم ماڵەی باس���كرد و گوتی "لەكوردستان بەتایبەت لەهەولێر ماڵێك نەبوو هی هونەرمەندان بێ���ت، بیرم كردەوە ماڵێك دروس���ت بكەم هونەرمەن���دان بەهی خۆیانی بزانن و هەموویان لەماڵێك كۆببنەوە و نەچن بۆ شوێنێك، كە شوێنی ئەوان نییە، بۆئەوەی ئەگ���ەر كارێكیان هەبێت لێرە ئەنجامی بدەن، ئەگەر نمایش���ی ش���انۆگەرییەك بێت، یاخود ئاهەنگێكی موزی���ك، گەلەرییەك، هەتا ئەگەر هونەرمەندێ���ك هەس���ت بەبێتاقەت���ی ب���كات

ئەوەی���ە "تەنی���ا كەس���ەكە هونەرمەن���د بێ���ت نەبێ���ت". ئەخالق���ی غەی���ری كارەك���ەش و ئەوانیش بۆ هەر چاالكییەك بلیت دەفرۆشن.رۆژی���ار، بەیانی���ان خەریك���ی كۆكردنەوەی هەم���وو جلە كوردیی���ە كۆنەكانە، هی هەموو چاكی���ان دڕاون ئەوانەش���ی ناوچ���ەكان، دەكاتەوە و الی خۆی دەیانپارێزێت. دەشڵێت "ئێواران سەعات چوار ماڵەكەم دەكەمەوە بۆ هونەرمەندان و ئامادەم لەگەڵیان دابنیش���م".ئەو خاوەن ماڵە داوای هاوكاری و پاڵپشتی لەهونەرمەندان دەكات، تاكو بچنە ماڵەكەی و هەمووان بەیەكەوە ئاوەدانی بكەنەوە و دەڵێ "داوا دەكەم وا بیر بكەنەوە ئێرە ماڵی خۆیانە، ئەگەر وا بی���ر بكەنەوە هەوڵدەدەن یارمەتیم بدەن، من لەبەر خاتری ئەوان و خۆشەویستی ك���ردووە". كارەم ئ���ەم هونەرمەن���دان رۆژیار پێش���ئەوەی بە)سڤیل( بڵێت قسەكانم تەواو، گوتی "دوا قسەی من ئەوەیە كاركردن بۆ ئافرەت لێرە زۆر قورسە، لەبەرئەوەی من ئافرەت���م و بەتەنیا كاردەكەم، بۆ ژن ئاس���ان نییە كاری چیمەنتۆ بكات و كارەبا راكێشێت و باخچە دروس���ت ب���كات و دیزاینی ناوماڵ ئام���ادە ب���كات، مالێكی ئ���اوا بەڕێ���وە ببات، بەاڵم هەموو ش���تێك هەوڵدانە بۆ گەیش���تنە بەئامان���ج، م���ن ب���ۆ ئامانجێ���ك كاردەك���ەم، ئەوی���ش خزمەتكردن���ە ب���ە هونەرمەن���دان".

50 ژماره 254 2014/11/15

هونەری

ئاینور:

تا دەمرم گۆرانی بۆ ئازادی دەڵێم

سڤیل: زانا دزەییخانمـــە هونەرمەنـــدی باكووری كوردســـتان ئاینور دەڵێ من بۆ ئازادی گۆرانیم دەســـت پێكردووە و هەتا دەشـــمرم هەر بۆ

ئازادی و سەربەخۆیی گۆرانی دەڵێم.ئاینور لەوەاڵمی پرسیارێكی )سڤیل( سەبارەت بەوەی، هونەر تاچەند دەتوانێ رۆڵی شۆڕش و سەركەوتن بگێرێت، ئەو دەڵێت "چەكـــی بەهێز و كاریگەر مایكی هونەرمەندەكانمانە، هونەرمەند دەتوانێ شۆڕش بەرپا بكات و دەتوانێ داوای ئازادی و یەكسانی مرۆڤایەتـــی بكات، لەهەر كوێ ئازادی نەبـــێ دەنگی من لەوێیە،

من بۆ ئازادی لەدایكبووم و گۆرانی دەڵێم و هەتا دەمرم هەر بۆ ئازادی گۆرانی دەڵێم، ئێســـتاش گەلی كورد شەڕی دژ بەتیرۆر دەكات و پێویستە هەموو گەلی كورد ببنە یەك و بە یەكڕیزییمان

دەتوانین رووبەرووی هەموو شتێك بوەستینەوە".ئاینـــور داوای پاڵپشـــتی بـــۆ ئاوارەكانی كورد لە باشـــووری كوردســـتان و توركیا دەكات و دەڵێت "ئەركی واڵتانی دراوسێ و نێودەوڵەتییـــە هـــاوكاری ئاوارەكانـــی كورد بكـــەن و داواش لەهەمـــوو كوردێـــك دەكەم خۆراگـــر و بەهێز بـــن، دوارۆژێكی

پرشنگدار بۆ گەلی كورد بەڕێوەیە".

50 ژماره 254 2014/11/15

ژماره 254 2014/11/15 51

هونەری

نارین فەقێ واز دێنێ

هێشتا عاشقی ئەو كچەیە كە "هەی مەلەنگێنە گوارەكەت"ی بۆ گوتووە

بۆچی رۆژ كەریم نەیتوانی بەیەكجاری بگەڕێتەوە كوردستان؟

سڤیل: ئەحمەد تاریقخانمـــە گۆرانیبێـــژ ناریـــن فەقێ بڕیاریـــداوە كاتەكانـــی رۆژانەی بۆ

منداڵەكەی تەرخان بكات و كارە هونەرییەكانی خۆی بوەستێنێت.نارین لەپەیجی تایبەتی خۆی لەفەیسبووك دووركەوتنەی لەهونەر بۆ ماوەیەك رادەگەیێنێت و دەڵێت "ئێستا خەریكی بەخێوكردنی منداڵەكەمم

و بەم بۆنەیەوە ماوەیەك لەكاری هونەری دووردەكەومەوە".ساڵی پار نارین فەقێ یەكەم ئەلبوومی بەناوی "دایك" باڵوكردەوە و لەهەمان ســـاڵدا ژیانی هاوسەرگیریی پێكهێنا و ئێستاش لەواڵتی سوید

نیشتەجێیە.

سڤیل: هونەرمەنـــدی بەئەزمـــوون باكـــوری رایگەیاند، تائێســـتاش عاشقی ئەم كچە گوێ بە گوارەیە، كە لەتەمەنی الوێتیدا گۆرانی

"مەلەنگێنە"ـی بۆ گوتووە.باكوری، تەمەن 85 ســـاڵ لە لێدوانێكیدا بۆ )سڤیل( رایگەیاند "تائێســـتا عاشـــقی ئەو كچەم، كە ئاهەنگێكی بووكگواســـتنەوە لەكۆیـــە بینیم و شـــایی دەكـــرد، دیمەنی لەبەرچـــاوم قەت ون نابێـــت، ئـــەوەش وایكرد گۆرانییەكم لەســـەر ئـــەو دانا بەناوی )مەلەنگێنە گوارەكەت(، پێشتر كچی وا جوان و سەرنجڕاكێشم نەبینی بوو". هەروەها گوتیشـــی "ئێســـتاش عاشـــقی ئەو كچە لەدڵمدا ماوە و جوانی پێكەنین و نازكردن و جوانی گوارەكەی

لەبیر و هزری مندا ماوە".

سڤیل: ئەحمەد تاریقجارێـــك دەكات، ئاشـــكرای كەریـــم رۆژ هونەرمەنـــد هەوڵیـــداوە بەیەكجـــاری بگەڕێتـــەوە كوردســـتان، بـــەاڵم

لەهەوڵەكەی سەركەوتوو نەبووە.رۆژ كەریم، كە چەندین ســـاڵە لەواڵتی سوید نیشتەجێیە رایگەیانـــد، جارێـــك هەوڵیـــداوە بگەڕێتـــەوە كوردســـتان، بەاڵم ســـەركەوتوو نەبـــووە، بۆیە بەناچـــاری گەڕاوەتەوە

مـــن واڵتی ســـوید. ئـــەو بە)ســـڤیل(ـی گوت "تەجروبەی خۆم كرد و دوو ســـاڵ بـــەاڵم كوردســـتان، گەڕامـــەوە نەگەیشـــتمە هیـــچ، چونكـــە مـــن ئێســـتا تەنیـــا نیم، مـــاڵ و منداڵم هەیـــە دەبێت كارێك بكەم تاوەكو مـــاڵ و منداڵم بژیەنـــم، ئەو كارەم

لەكوردستان نەدۆزیەوە".هەورەهـــا رۆژ كەریم دەڵێت

"بەداخـــەوە ئەوە چەند ســـاڵە حكومەتـــی كوردســـتــــــــان یاســـایەك نەیتوانیـــووە دابنـــێ بڵـــێ هونەرمەنـــد هاوكاری دەبێــــــــــــــــت بكرێـــت، یاخود رێگری لـــــــــــــــەحەقخواردنـــی بـــكات، هونەرمەنـــدان كەواتە لێرە هونەرمەند ناتوانـــێ بەهونەرەكەی

بژیت".

ژماره 254 2014/11/15 51

52 ژماره 254 2014/11/15

رەنــگاوڕەنــــگ

نایتلی بە یەك مەرج ئامادەیە وێنەی رووتی خۆی باڵوبكاتەوە

خانم���ە ئەكت���ەری بەریتان���ی "كی���را نایتل���ی" رازیب���وو لەس���ەر داخوازییەك���ەی گۆڤ���اری "ئینتەرڤی���و" بە دانان���ی وێنەیەك���ی رووتی خۆی لەس���ەر بەرگی گۆڤارەكە، بەاڵم لەبەرامبەر ئەمەدا

تەنیا مەرجێكی سەیری هەبوو.نایتلی بە گۆڤاری "تایمز"ی راگەیاندووە، كە مەرجی ئەو بۆ دانانی وێنە رووتەكەی لەس���ەر بەرگی ئەم گۆڤارە، ئەوە بووە، كە بە فۆتۆش���ۆپ دەس���تكاری وێنەك���ە نەكرێ. چونكە وەك خۆی دەڵێ "زۆرجار ب���ەم بەرنامەیە دەس���تكاری وێنەكەم ك���راوە، یا بەش���ێكی جەس���تەم ك���راوە، بۆی���ە مەرجی من ئەوەیە بە فۆتۆش���ۆپ سنگم یا بەر هەبەشێكی تری جەستەم گەورە نەكرێت و نەگۆڕدرێت".

یتل���ی زیات���ر لەب���ارەی ئ���ەم مەرج���ەی خۆی���ەوە دەڵێ نا"جەس���تەی ئاف���رەت بۆت���ە گۆڕەپان���ی جەن���گ، ئەم���ەش خەتای وێنەگرەكانە". پێش���تر نایتلی لەساڵی 2004دا لە پۆستەری فیلمی "ش���ا ئارس���ەر"دا س���نگی بە فۆتۆش���ۆپ گەورەكراب���وو و ئەوە

نیگەرانی كردبوو.

ژماره 254 2014/11/15 53

رەنــگاوڕەنــــگ

دوای دوو من���داڵ، ت���ازە بەت���ازە خانم���ە ئەس���تێرەی ئەمریكی "نیك���ۆل پۆلیزی" بڕی���اری هاوس���ەرگیریی و كۆتاییهێنان بەژیانی سەڵتیی دا. بۆ ئەو مەبەستەش ماوەیەكی درێژ خەریكی بەرنامەی دابەزاندن���ی كێش���ی لەش���ی ب���وو و ریجیمێكی توون���دی ئەنجامدا،

رۆژی ب���ۆ خۆئامادەكردنێ���ك نگ���ی وەك هە ئاهاوسەرگیرییەكەی.

كاتێك لە رۆژی ئاهەنگەكە پۆلیزی لەگەڵ دەسگیرانەكەی "جیونی الڤالی" ب���ە تەنورەیەكی رەش و كراس���ێكی س���پیەوە دەرك���ەوت، ه���ەواداران و

ك���ە ئاهەنگەك���ە، ئامادەبووان���ی نزیك���ەی 500 كەس دەبوون،

بەوە سەرسام بوون، كە جەس���تە ماوەیەدا لەم

و لەش���والری خۆی و رێكخس���تۆتەوە لە زۆری بڕێكی كێش���ی لەش���ی

دابەزاندووە.

ئ���ەم پەیك���ەرە برۆنزیی���ەی پەیكەرتاش���ی سویس���ری "ئەلبێرت���ۆ جاكومیت���ی"، كە س���اڵی 1950 دروس���تكراوە و بەرزییەك���ەی كەمتر ل���ە مەترێكە، ل���ە مەزادێكدا ل���ە نیویۆرك بە ب���ڕی 101 ملیۆن دۆالر

فرۆشرا. ن���اوی پەیكەرەكەی جاكومیتی "عارەبانە"یە، كە بریتیە لە پەیكەری ئافرەتێك���ی زۆر الواز و باری���ك بەس���ەر عارەبانەیەك���ی دوو تایەوە وەس���تاوە، ك���ە لەژێر هەر یەك لە تایەكان���ی دۆالبێكی بچووك هەیە. پەیكەرەكە گوزارشت لە قۆناغی نوێبوونەوەی دوای جەنگی جیهانی

دووەم دەكات. بەاڵم ئەم پەیك���ەرە گرانبەهاترین پەیك���ەری جاكومیتی نیە، بەڵكو پەیكەرێك���ی برۆن���زی تری بەناوی "ئ���ەو پیاوەی رێدەكات" لەس���اڵی

2010 بە بری زیاتر لە 104 ملیۆن دۆالر فرۆشراوە.

كۆمپانی���ای "الكش���می" تایب���ەت ب���ە لەناوبردن���ی مش���ك و حەش���ەرات، ل���ە نەخۆش���خانەیەكی حكومی واڵتی هیندس���تان لەماوەی دوو رۆژدا 4400 مش���كی لەناوبرد. نەخۆش���حانەكە دەكەوێت���ە ش���اری "ئیندۆر"، ك���ە 800 كیلۆمەتر لە باش���ووری

نیودەلهی پایتەختەوەیە. "كارم���اكا" س���ەرۆكی كۆمپانیاكەی���ە، رایگەیان���د كە هێش���تا زیات���ر ل���ە 10 هەزار مش���كی ت���ر لەنێ���و كوكەلەبەرەكانی ئەم

ماون. كارماكا گوتیش���ی "هەرچەندە ئێمە نەخۆشخانەیەدا لەسااڵنی نەوەدەكاندا نزیكەی 12 هەزار مشكمان لەم نەخۆشخانەیە گرتبوو و س���وتاندبوو، بەاڵم بەرپرس���انی نەخۆشخانەكە كەمتەرخەم بوونە و

مشكەكان دووبارە زۆربوونەتەوە.

پۆلیزی بۆ رۆژی هاوسەرگیرییەكەی ریجیمێكی تووند دەكات

پەیكەرێكی بچووكی جاكومیتی بە 101 ملیۆن دۆالر دەفرۆشرێت

لە نەخۆشخانەیەك 4400 مشك لەناوبران و هێشتا 10 هەزاری تریش ماون

54 ژماره 254 2014/11/15

هاوێنەهاوێنە

مه لیكه مه زان، ئەو شاعیر و نوسەرە مەغریبیەی عاشقی كورد بووە:

ئه گه ر مردم ته نها خاكی كوردستان به پاك و شایسته ده زانم تێیدا بنێژرێم

ژماره 254 2014/11/15 55

هاوێنە

محه مه د گۆران

هاوێنە

پاش هاتنی داعــــش و داگیركردنی چه ند وتــــه به هــــۆی كوردســــتان، ناوچه یه كــــی به ناوبانگه كــــه ی "ئامــــاده م زه واجــــی نیكاح له گه ڵ پێشــــمه رگه بكــــه م"، ناوی شــــاعیره و رۆماننوســــی مه غریبــــی "مه لیكه مه زان"

زیاتر تیشكی خرایه سه ر! له الیه ك كورده كان هه ڵوه سته یان له سه ر ناوه كــــه ی كــــرد و عه وداڵــــی ئه وه بــــوون، بزانــــن ئاخــــۆ ئه و ژنه بوێــــر و چاالكوان و نوسه ر و دۆســــته فه رامۆشكراوه ی كورد، له كه یه وه ئاوا كوردی خۆشده وێ و بۆچی ئاماده یه نیكاح له گه ڵ پێشــــمه رگه دا بكات؟!. و ئیســــالمییه كان دیكــــه وه ش، له الكــــه ی عه ره به توندڕه وه كان، خســــتیانه به رنامه ی به هه ڕه شــــه ویســــتیان و خۆیــــان كاری و ئیمه یــــل له رێــــگای چاوترســــاندن و لــــه و بكه نــــه وه په شــــیمانی ته له فۆنــــه وه ، پشتگیری و خۆشه ویســــتییه ی بۆ كورد و

پێشمه رگه هه یه تی.بــــۆ ئامــــاژه ی خــــۆی وه ك بــــه اڵم ده كات، هه ڕه شــــه ی عــــه ره ب و تونــــدڕه وه ئیســــالمییه كان ســــاردی ناكه نــــه وه و ئه و له جــــاران زیاتر به رگری لــــه دۆزی ره وای كورد ده كات. خاكی مه غریبیش به داگیركراو ده زانــــێ، بۆیــــه وه ك ده ڵێ "ئه گــــه ر مردم، ته نها خاكی كوردســــتان به پاك و شایسته

ده زانم تاوه كو لێی بنێژرێم".به شــــی ده رچــــووی مــــه زان، مه لیكــــه له واڵتــــی ریبــــات له زانكــــۆی فه لســــه فه یه مه غریب، به بنه چــــه ئه مازیغه ، به اڵم زمانی ئه مازیغــــی نازانــــێ، تائێســــتا پێنــــج دیوانی شــــیعری و رۆمانێكــــی هه یــــه ، وه ك ده ڵــــێ رۆمانی دیكه شی له به رده سته، به اڵم هێشتا

ته واو نه بووه . نوســــینه كانی به زمانێكــــی عه ره بی زۆر پوخت و قــــورس باڵوده كاته وه . هه رچه نده مامۆستای زمانی عه ره بی و قورئانه ، به اڵم ئه وه ش ناشــــارێته وه كه زۆر رقی له زمانی عه ره بییه و نه ته وه ی عه ره بیش به داگیركه ر

ده زانێ.ئــــه و ژنه نوســــه ر و چاالكوانه ئه مازیغه مه غریبییــــه ، ناســــینی میلله تی كورد بۆ ئه و ده مه ده گێڕێته وه ، كە له گه ڵ هاوسه ره كه ی، كــــه دیبلۆماتكار بووه ، له سویســــرا پێكه وه ژیــــاون، ده ڵــــێ "رۆژێــــك ژنێكــــی به ته مه ن چه ند زه رفێكی پڕ له كه لوپه لی به ده ســــته وه

بــــوو و به رێگادا ده ڕۆیشــــت، ته واو هیالك و شــــه كه ت دیاربــــوو، منیــــش داوام لێكرد زه رفێــــك بداته مــــن و بــــۆی هه ڵبگرم، به و جۆره له رێگادا كه وتینه قسه و ژنه كه كورد ده رچوو، هه ندێك باسی كورد و شاره كه ی

و شێوه ی ژیانی خۆیانی بۆ كردم".بارودۆخــــی واڵتــــی تێكچوونــــی پێــــش سوریا، مه لیكه مه زان له الیه ن رێكخراوێكی بۆنه یه كــــی داوه تــــی له په كه كــــه نزیــــك كورده كان له شاری حه له ب ده بێت و له وێ زیاتر ئاشــــنای مێژوو و جوگرافیای كورد

ده بێت.مه لیكه مه زان به ناوی مه لیكه ی مه غریب كــــراوه و له ئێســــتا له شــــاری ریبات ده ژی. لەبــــارەی ژیانــــی خــــۆی بۆ ســــڤیل گوتی، كە مــــاوه ی پانــــزه ســــاڵ له گــــه ڵ پیاوێكی دیبلۆماتــــكاری عه ره ب ژیانی هاوســــه ری پكهێناوه و پاشتر له یه كتری جیابوونه ته وه و گه ڕاوه تــــه مه غریــــب. دوو كچــــی هه یــــه ، دیكه شــــی ئــــه وه ی و له نه رویــــج یه كیــــان له سویســــرا ده ژیــــت، له باره ی ته مه نیشــــی ته نهــــا پێكه نی و هیچی دیكه ی نه وت! به اڵم وه ك )شــــێرزاد هه ینی( نوســــه ر و وه رگێڕ ئامــــاژه ی بۆ ده كات، ته مه نی له ســــه رووی شه ســــت ســــاڵه وه ده بێت و ئه و وته یه شی كــــه ده ڵــــێ ئاماده یه زه واجی نیــــكاح له گه ڵ پێشمه رگه دا بكات، قسه كه زیاتر ئاراسته ی ژنه كانــــی ناو داعش بــــووه و له رقی ئه وان ئه وه ی گوتووه، نه وه ك مه به ســــتی شــــێوه

پراكتیكییه كه ی سێكس بێت.شــــێرزاد هه ینی، نوسه ر و وه رگێڕ ده ڵێ پاشئه وه ی په یوه ندیم به مه لیكه مه زان كرد و پێمگوت نیازموایه رۆمانه كه ی وه رگێڕمه سه ر زمانی كوردی، زۆر زۆری پێخۆشبوو، به اڵم دواتر به هۆی قورسی زمانه كه ی ناو رۆمانه كه ی، شێرزاد ناچار ده بێت دووباره له رێــــگای ته له فۆن په یوه نــــدی به مه زانه وه بــــكات و مــــاوه ی دووكاتژمێــــر له بــــاره ی زاراوه كانــــی نــــاو رۆمانه كه و دۆزی كورد و باری سیاســــی كــــورد و ئه مازیغ بیروڕا

بگۆڕنه وه ."بــــۆ ئامێزێكــــی بۆنــــی تــــۆ" ناونیشــــانی ئــــه و رۆمانه ی مه زانه ، كه شــــێرزاد هه ینی وه ریگێڕاوه ته سه ر زمانی كوردی و ده ڵێ "وه ك مه زان بۆی باســــكردم، ناونیشــــانی رۆمانه كه ی له پارچه هۆنراوه یه كی )ئه حمه د عه سید(ی شاعیری مه غریبی وه رگرتووه"!

ته له فۆنییــــه ی په یوه ندییــــه لــــه و هــــه ر

نێوانیان، له باره ی ناونیشــــانی رۆمانه كه ی، مه لیكــــه مــــه زان ده ڵــــێ، له كاتــــی گه نجێتی رۆژێك له گه ڵ ئه حمه د عه ســــید له كافێیه ك به یه كــــه وه داده نیشــــن و ئه حمــــه د له ســــه ر پارچه كلینسه ك هۆنراوه یه كی پڕ له سۆزی بۆ ده نوســــێ به ناونیشــــانی )بــــۆ ئامێزێكی بۆنــــی تۆ(، به اڵم دواتر قــــه ده ر له یه كتریان جیاده كاته وه و بۆ یه كتری نابن. دوای ئه و هه موو ســــاڵه مــــه زان رۆمانێــــك به هه مان ناونیشــــان ده نوســــێ و گله یــــی له عەســــید ده كات، كه پاشه كشه ی له بیروڕاكانی خۆی كردووه و بۆته پیاوی ده سه اڵت، له كاتێكدا خۆی هــــه ر له ســــه ر بۆچوونه كانی جارانی

خۆی ماوه ته وه .شــــێرزاد هه ینی، ده ڵێ مه زان عه شقێكی بێســــنووری بۆ گه لی كــــورد هه یه و دوای ئه مازیغ ته نها شــــانازی به كوردەوە ده كات و "ئێستاش رۆژانه له شه قامه كانی مه غریب خه ریكی رێپێوان و كه مپین و به رگریكردنه

له كۆبانێ و شه نگال".له باره ی رۆمانه وه رگێڕدراوه كه شی )بۆ ئامێزێكی بۆنی تۆ( هه ینی گوتی "له رۆژانی زۆریــــش بــــازاڕ". ده كه وێتــــه داهاتــــوو سوپاسگوزاری ده زگای نما بوو، كه له به ر رێز و خۆشه ویســــتیان بۆ ئه و ژنه بوێره ، ســــه رباری ئه و دۆخه داراییه ی ئێســــتایان، رۆمانه كــــه له چاپدانــــی بــــۆ ئاماده ییــــان ده ربڕیوه و هاوكات هه ر له رێگای )سڤیل(ه وه شێرزاد ده سخۆشــــی له نه خشه سازی

رۆمانه كه )ئاكار جه لیل( كرد.

56 ژماره 254 2014/11/15

شەموان

دیسكۆ و نەوت

لەم رۆژانە رێكالمێكی سەرنجڕاكێشی دیسكۆیەكی شەوانەم بینی، كە لەشاری كراوەتـــەوە. پایتەختـــدا هەولێـــری رێكالمەكـــە ئاڕمـــی كەناڵێكی ئاســـمانی خۆمانەشی لەسەر بوو، تەواو سەرنجی راكێشـــام، بەاڵم دیقەتم نەكرد شوێنەكە لەكوێیـــە. ســـودفە برادەرێكـــم بینی كە ســـەربوردەیەكی لەگەڵ ئەو دیسكۆیەدا هەبـــوو، ئـــەو دەیزانـــی لە كوێیـــە، بۆیە ســـەربوردەكەی خـــۆی بـــۆ گێڕامـــەوە

گوتی:مەراقم بوو بچمە ئەو دیسكۆیە، بەاڵم دەبوایە بڕێك پارەی باشم پێبێت، تا تەواو بتوانم لەوێ خۆم گەرم بكەمەوە. ناچار بیرم بۆ شـــتێك چوو. خۆشبەختانە ئەو ساڵە كارەبا باشـــە و خەڵك لەسەرمادا هیتەر پێـــدەكات و نـــەوت بەكارناهێنێ. نەفتیـــش بەردەوام لە ســـۆپا خراپەكاندا بۆنی دوكەڵ دەدات و كەڵكی نییە، بۆیە هیتـــەر گەرمتر و بێ بۆنترە. لەبەر ئەوە بڕیارمـــدا ئەو دوو بەرمیـــل نەوتەی لە ماڵەكەمدا هەمانـــە بە )قاچاغی( بیبەم و بیفرۆشـــم، بە پارەكەشـــی بچمە دیسكۆ حەیاتەكەی هەولێر. باش بوو شانســـی مـــن جـــەو ســـەرما داهـــات و بەرمیلـــە نـــەوت گـــران بوو، ئـــەوە بوو بـــە دوو بەرمیلـــە نەوتە قاچاغەكەی ماڵەوە 300 دۆالرم پەیداكرد و بەو پارەی )قاچاغی نەوتـــەوە( چوومـــە دیســـكۆ. وای كـــە دیكســـۆ گەرم بـــوو، بەزمی خۆش بوو، شـــتی زۆر جوانی لێبوو، خۆشـــبەختانە منیش گیرفانم گەرم بوو، ناچار بڕیارمدا شـــەوێكی گەرم و خۆش بەســـەربەرم،

هەســـتم دەكرد خۆم مەلیكم، بەاڵم دیار بوو بە هەڵە چووبووم، چونكە شانسی مـــن خەڵكـــی گیرفـــان گەورەتـــر لەوێ بوون بە )دەفتەر( دۆالریان لەو قەیرانە داراییە فڕێدەدا، دیاربوو هی وانیش هەر پـــارەی نەوت بوو، تەنیـــا جیاوازیەكەی لـــەوەدا بوو هی من دوو بەرمیل نەوتی ماڵەوەم بە قاچاغ بردبوو، كەچی ئەوان

بە )تانكەر( بۆڕیان بە قاچاغ بردبوو..!!و فـــەڕق تانكەریـــش و بەرمیـــل جیاوازیان زۆر زۆرە، بۆیە ئەو شـــەوە تـــا درەنگ دیســـكۆكە بە پـــارەی نەوت گـــەرم و گەرمتر دەبـــوو، وەك فڕنیەك وابوو كـــە بە نەوتـــی رەش كاربكات و بەرهەمی گـــەرم و جوان بەرهەمبهێنێ، چونكە كچە قەشەنگەكان لێویان سوور

و روومەتیان گەرم داهاتبوو.دواتـــر كـــە ئاهەنگەكـــە تـــەواو بـــوو، گیرفانیش بەتاڵ بوو و گەڕامەوە ماڵەوە دیتـــم )كارەبـــا( نییە. پرســـیم ئـــەوە بۆ )كارەبا( نییە؟ گوتیان ئەم ســـاڵ كارەبا تێكچـــووە و رۆژانـــە 5 تـــا 6 ســـەعات دەكوژێتـــەوە، )ســـەرمایە( و كارەبـــاش تەحەمـــول ناكات، دەبێ لە جیاتی هیتەر

سۆپا بێتە گۆڕی و نەوتی تێبكەین.منیـــش تۆزێك دامـــام و بیرمكردەوە، ئـــەوان نەیاندەزانـــی نەوتەكـــە بە قاچاغ چووە و دیكسۆی كوردستانی پێ گەرم

كراوەتەوە.هەزار رەحمەت لە زەمانی رۆستەمی نـــەوت فـــرۆش، كـــە نەوتـــی بـــە قاچاغ نەدەبرد و ماڵی خەڵكی پێ گەرم دەكرد

نەك دیسكۆ...

پشتیوان عەبدوڵاڵ