1

မလြတလပၾကေသးေသာ ျမနမာႏငင၏တငး၇ငးသားမား

ျမနမာႏႈငငသညနယခ အဂၤလပအစး၇ လကမ လြတလပေ၇း၇ခသညမာ (၆၂)ႏစသ ေ၇ာကချပ

တကယဘျမနမာျပညသျပညသား တငး၇ငးသား အားလး စတ၏လြတလပျခငးႏငကယ၏လြတလပ

ျခငးက၇ရပါသလား? အကယ၍ျပညသျပညသားတငး၇ငးသားအမားစက လြတလပေ၇း၏အႏစ

သာ၇က မခစား၇ဖး ဆ၇င ဘယလလတနးစား(သ မဟတ) ဘယအဖြ အစညးက လြတလပေ၇း၏

အ၇သာႏငတနဖးက ခစားၾက၇သနညး?၊ ဤေမးခြနးကေျဖဆ၇ေသာ - လြတလပေ၇း၇ျပးေနာက

ျမနမာတပမေတာမ ေခါငးေဆာငမား၏ လြမားေသာအယအဆႏင တငးျပညကညဖငးစြာအပခပေန

ျခငးေၾကာင ျမနမာႏႈငငအတြငးမတငးေနထငသတဥးတေယာကမလြတလပေ၇း၏အႏစသာ၇က မခ

စားၾက၇ေတာေၾကာငး ေအာကေဖၚျပအခကအလကအခ အားၾကညျခငးျဖငသႏႈငပါသည၊

၁) စစအစး၇ႏငတငး၇ငးသားေတာလနေ၇းအငအားစမားအၾကား တပအငအားျဖညတငး

ျခငး၊ လကနကတပဆငျခငးတ ကယခငကထကပ၍လပေဆာငေနျခငး။

၂) ျပညတြငးစစမခပျငမးသညအျပင ပဆးရြားေသာျပညတြငးစစၾကး ျဖစေပၚေစ၇န စစအစး

၇မဖနတးေနျခငး။

၃) လြတလပေ၇း၇ျပးေနာက(၁၉၄၈-၂၀၁၀)အတြငး ျပညတြငးစစေၾကာငေသေၾကချပးေသာ

ျမနမာႏႈငငသားဥးေ၇ အားလးမာအနညးဆး တစသနးမသးသနးအထ(၁၀၀၀၀၀၀-၃၀၀၀၀၀၀)

ရႏႈငျခငး၊

၄) တငး၇ငးသားလမးစမားႏင စစအစး၇အၾကား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ၊ ယၾကညမႈ ၁၉၆၂-

၂၀၁၀ အၾကားလး၀ပကျပားသြားျခငး။

၅) ဗမာတငး၇ငးသားလအမားစႏင စစအစး၇အၾကား ၁၉၈၈ခႏစ ၈၊၈၊၈၈အေ၇းေတာပ

ေနာကပငး အျပနအလနယၾကညမႈပကျပားသြားျခငးႏင တေန တျခားတငးမာမႈၾကးမားလာေနျခငး။

၆) တငး၇ငးသားမားႏငဆငေသာျပနာအခကအခႏင ႏငငေ၇းျပနာတ ကေျပလည

ေအာငျငမးခမးစြာေျဖရငးႏငေသာအ၇ညအခငး စစအစး၇၌ လး၀မရျခငး။

၇) ယဥေကးေသာ၊ ေဖၚေရႊေသာ ျမနမာျပညသားမားအား ေၾကာကရြ ေသာ၊ ခးစားႏႈကစား

မ၀မး၀သည အနမဆးယဥေကးမႈသ ဥးတညေနေစေသာအေျခအေနမား၊

2

၈) တကမၻာလးရ ႏငငအတာမားမားမ စစေခါငးေဆာငမား၏ ခ၇းသြားလာေ၇း၊ ေငြေၾကး

စေဆာငးထားရမႈတ အားကနသတျခငးႏငအျခားပတဆ မႈမား၊

၉) ျမနမာျပညသလထ တ၇ပလး၏ ပညာေ၇း၊ကနးမာေ၇း၊စးပြါးေ၇း၊လမႈေ၇းအေျခအေနမား

တေန တျခားအနမဆးအဆငသ ေ၇ာကရလာေနျခငး၊

၁၀) စစတပမတငး၇ငးသားေဒသမားအတြငး မဒနးကင၊ လယက၊ သတျဖတ ေနမႈတ က

စနစတကတး၍ျပလပလာေနျခငး။

၁၁) ၁၉၄၈-၆၁ခႏစအတြငး တးတကဆႏႈငငမားထက အလားအလာအေကာငးဆးႏႈငင

အဆငမ ၁၉၆၂-၂၀၁၀ အတြငး ကမၻာအဆငး၇ဆးေသာႏႈငငမားအဆငသ ေ၇ာကရေနျခငး၊

၁၂)ျမနမာတပမေတာမေခါငးေဆာငမား၏မကမစြာစနစတက စတငအသးျပခေသာ အဂတ

လကစားမႈမာ ျပညသမားအၾကားပါပ န လာျပး ယခအခါ ကမၻာအဂတလကစားမႈအဆးဆးႏႈငင

အဆငသ ေ၇ာကရေနျခငး၊ စသည အခကမားအျပင အထကတြင ေဖၚျပမထားေသာ အျခားမေ၇

တြကႏႈငေသာ အခကအလကမားရေနေသးေၾကာငး စာဖတသအားလးသရႈျပးျဖစမညဟ ယၾကည

ပါသည။

ျမနမာႏႈငငရ တငး၇ငးသားျပညသတ၇ပလးအတြက လြပလပေ၇းဟေသာအႏစသာ၇ ပကသဥး

ခသညမာ အႏစ(၅၀) ခန ရျပျဖစသည၊ ထလြပလပေ၇းပကသဥးခ၇သည အဓကအေၾကာငး၇ငးမာ-

၁၉၆၂ခႏစ စစအာဏာရငအစး၇မ တငးျပညကလြမားေသာအယအဆမားျဖင ယတညစြာအပခပ

လာသညအခနမအစပးခသညကလညးျပညသတ၇ပလးသရျပးျဖစသည။

ျမနမာျပညသမားအေနျဖင ထစစအာဏာရငစနစ၏ခါးသးေသာအေတြ အၾကမားကနဂးခပေစ၇န

၇ညရြယခကျဖင ၈၀%ေသာျမနမာျပညသားမား လမးေပၚထြကမမ၏ဆႏၵကေဖၚထတျပသညက

လစလရႈျပး မဆလစစအာဏာရငစနစေန၇ာတြင ပဆးရြားေသာ န၀တစစဘလးစနစျဖင အစားထး

ကာတငးျပညကယတကနးမကမစြာဆကလကအပခပေနျပနသည။

ျမနမာျပညသည တငး၇ငးသားေပါငးစေရးပေ၀သဏမ အတေနထငလာျပး နယခ ၇နအမးမးက

မမေျမမတကထတခသညသမငးမာအျခားမညသညႏငငတ ၏သမငးႏငမတထးျခားဂဏယစ၇ာျဖစ

သည၊ ထထကမက ၁၈၁၉-၁၈၃၇ ခႏစ ဘၾကးေတာဘ၇ားလကထက ကခငစစသညမားက

စစသၾကးမဟာဗႏၶလႏငအတ အာသျပညသ စစခခ သညက စာေ၇းဆ၇ာသမးေမာငက ၁၂၉၃-

3

ခ၊ျပာသလျပညေကာ ၁၀-၇က(၁၉၃၁ခႏစ) ေ၇းေသာ “ျမနမာသ၇ေကာငးမား” အမညရ

အထပၸတကမး စာမကႏာ(၆၂)၌ ေအာကပါအတငး မတတမးတင ေ၇းသားထားသညကေတြ

ရ၇ပါသည၊

၆၂ ျမနမာသ၇ေကာငး-၂

မဃးေကာငးအထကသ ေ၇ာကေသာအခါ ေတာငစားဗလ ေနမး

သနပ၇ာဇာက - ကခငသနးေဖါ လတေထာငေကာႏင လကပါအ

မႈထမးလေၾကာငး ေလာကထားလာသျဖင စစေဆးၾကညရႈျပးလင

ခြငျပလကေလ၏။

စစသၾကးမဟာဗႏၶလ၏မဏပ၇ အာသတကပြ အေၾကာငးက အႏၵယႏငငအာသျပညတြငယေန တင

မတငးေနထငၾကေသာ ကခငတငး၇ငးသားမား(Singpho) အေနျဖငဗမာအမးသားသမငးဆ၇ာမား

ထကမပေတာငေ၇ာျပးသၾကမညမဟတပါ။ အာသျပညတြငယခငကနာမညရခၾကေသာ NRU RAJA,

PISA RAJA, U-RANG DUWA, DAHPA DUWA, DAIHPA DUWA, HPRUP DUWA စေသာ

စစသၾကးမား၏မးဆကမားေျပာျပေသာ သမငးအခကအလကမားအ၇ ဗမာတပမား “အ၀(AVA)”

ေနျပညေတာမ စစသညအလးအ၇ငးျဖင အာသျပညသ စစချခငးမဟတဘ ဌာေနတငး၇ငးသား

ဟးေကာငးဒ၀ါမားႏင အာသျပည၌ေနထငခၾကေသာကခငတငး၇ငးသားမား၏ အကအညျဖင

စစႏငချခငးျဖစေၾကာငး သရ၇သည၊ သ ေသာသမငးတြင ကခငတငး၇ငးသားမားက ခနလပကာ

“ငါဗမာကြ” ခယခကျဖင သမငးကေ၇းသားခေၾကာငး၀မးနစြာသရ၇ပါသည။

ထကသ ဗမာဘ၇ငတ အသအမတျပျခငးမခ၇သညကခငတငး၇ငးသားမားမာ ၁၈၉၀-၁၉၂၉ခႏစ

အေမ၇ကနသာသနာျပဆ၇ာ Dr. Ola Hanson ၏ေကးဇးျဖငသာစာေပယဥေကးမႈရေသာ လမး

အဆငသ ေ၇ာကရခၾက၇သည။

ဒတယကမၻာစစျပးေနာက(၁၉၄၅) ဗမာအမးသားတ (ဖဆပလ)၏ လြတလပေ၇းလႈပရားမႈတ က

မကေျခမျပတေစာငၾကညေနေသာ နယခ အဂၤလပအစး၇က ကခငတငး၇ငးသားေခါငးေဆာငမား

က ဗမာအမးသားမားႏင လြတလပေ၇းၾကးပမးမႈမျပလပၾက၇နႏင ကခငေဒသကအဂၤလပအစး၇

၏အပခပမႈေအာက ဆကလကထားရမာျဖစျပး ကခငလမးႏငကခငေဒသက(၁၀ႏစ) အတြငး

တးတကေခာတမေသာ လကေအာကခကလန အျဖစထားရေပးမညဟေသာ ဂတက၀တမားက

4

အၾကမေပါငးမားစြာျဖင ေျပာဆနားခခေသာလညး ၁၇၂၀-၁၈၉၀ခႏစ အတြငး အၾကမေပါငးမားစြာ

ျဖစပြါးခေသာ အဂၤလပ-ကခင တကပြမားအတြငး ၇ာ၊ ေထာင မကေသာကခငလမးမားက

၇က၇ကစကစကသတျဖတခေသာနယခ အဂၤလပအစး၇မားအား နာကဥးမနးတးမႈ၊ မယၾကညမႈတ

ကတေၾကာငး၊ ဗလခပေအာငဆနး၏ ကခငေခါငးေဆာငမားကတေလးတစားဆကဆမႈ၊ သ၏လပ

ေဆာငခကမားႏင ဂတက၀တတ က ယၾကညလကခခေသာ ကခငအမးသား ေခါငးေဆာင

အမားစ အေနျဖင အဂၤလပ အစး၇ထမ ေတာငတနးေျမျပန မခြျခားဘလြတလပေ၇းေတာငးဆ၇န

ဗလခပေအာငဆနးႏငပးေပါငးချခငးျဖစသည၊(၁၉၅၈-၅၉ခႏစ ကခငျပညနယ၀နၾကး ဥး၀ေဘာ

ေဇာ၇စ ကခငဘာသာျဖငေ၇းေသာ “ဗလခပေအာငဆနးႏငကၽြႏပေတြ စဥက” စာအပမ အခက

အလကအခ တငျပျခငးျဖစသည။)

ထစဥက ကခငအမးသားေခါငးေဆာငမားအေနျဖင မဆလ၊ နအဖ နာမည အမးမးတပျပး

တငး၇ငးသားျပညသမားက ယခကသ ကၽြနျပအပခပ ခ၇မညက တငၾက မနးဆႏငပါက ကခငႏင

အျခားတငး၇ငးသားတ အေနျဖင ယခကသ အငမတနယတညေကာကကစစဥးလညးျပး အဆင

အတနးမရေသာစစအာဏာရငမား၏ အႏငကငျခငးကခ၇စ၇ာအေၾကာငးမရႏငပါ။

ကခငအမးသားတ ၏ ဗမာေခါငးေဆာငမားအေပၚယၾကညကးစားမႈတ မာျမနမာႏႈငငလြတလပေ၇း

၇ျပးေနာက ၁၉၄၉ခႏစမ စတင၍ေ၇ာနညးလာသညသာမက ကခငေသနတကင တပ၇ငး(၁) မ

ဗလၾကးလဖငေနာဆငး ဥးေဆာငျပး ၁၉၄၉ခ ေဖေဖၚ၀ါ၇လ၁၆-၇က တြငအသအလငးစတင ပနကန

ခၾကသည။ ကခငတငး၇ငးသားေခါငးေဆာင အားလး၏သေဘာတညမႈမ၇ရ၍ ထပနကနမႈမာ

ေအာငျမငမႈမ၇ရသညသာမက ေခါငးေဆာငဗလၾကးလဖငေနာဆငးကယတငတရပျပညသ ႏငင

ေ၇းခလမႈခယျပး ေနာကပငးဗမာျပညကြနျမနစ(ဗကပ)ပါတ ႏငပးေပါငးခေၾကာငးသရ၇သည။

ဗလခပေအာငဆနးဥးေဆာငေသာ ဖဆပလေခါငးေဆာငမားႏင ကခငအမးသားေခါငးေဆာငမား

အၾကား ရခေသာ ဂတက၀တမားအနက အေ၇းၾကးေသာ အခကမားထမ (၁) လြတလပေ၇း၇ျပး

ေနာက ႏႈငငေတာကဖယဒ၇ယျပညေထာငစစနစျဖငအပခပ၇န (၂) ကခငျပညနယ၏ နယနမတ

သတမတေပး၇န တ မာ အလြနေ၇းၾကးေသာ အခကမား ျဖစသညအားေလာစြာ ျမနမာႏႈငငေတာ၏

လြတလပေ၇းေကညာသည ၁၉၄၈ ဇႏၷ၀ါ၇လ-၄၇ကေန မ(၆)၇ကအၾကာ ၁၉၄၈ ဇႏၷ၀ါ၇လ ၁၀၇က

ေန ကကခငျပညနယေန အျဖစကမၻာသ ေကျငာချခငးျဖစသည။

ျမနမာျပညလြတလပေ၇းမ၇ခင ကခငအမးသားေခါငးေဆာငၾကးမားအေနျဖင ဖဆပလ၏ အတြငး

ေ၇းျပနာမားႏင ႏငငကအပခပႏငသညအ၇ညအခငးတ က ေလးေလးနကမစဥးစားဘ နယခ

5

အဂၤလပအစး၇ကမနးတးေသာစတ၊ ဗလခပေအာငဆနးကယၾကညေသာစတ စသည ရးသားျဖစင

ေသာစတတ ျဖင လမားစဗမာတငး၇ငးသားမားႏငလြတလပေ၇းက၇ယခၾကျခငးျဖစသည။

သ ေသာ လြတလပေ၇း၇ျပးေနာက ဗမာအစး၇အေနျဖင ဖဆပလအတြငး ၀ါဒေ၇း၇ာျပနာမား

မေျဖရငးႏငျခငး၊ တငးျပညကမႏငးမနငးအပခပေနျခငးတ ေၾကာင တငး၇ငးသားတ ၏ေမာမနး

ခကတ ကျဖညဆညးေပး၇န ဗမာအစး၇မအၾကမၾကမပကကြကခသညသာမက ၎ျပနာမားက

လစလရႈေနျခငးတ မာ တငး၇ငးသားလမးစမား ျပညမအစး၇အေပၚ မားစြာစတပကေစသည

သာမက ျပညတြငးစစၾကးသ ဥးတညလာေစခသည။

ႏငငေတာအစး၇ အေနျဖငျပနာ၏ အေျဖမနက မေျဖရငးသညပငဆကလက၍လစလရႈေန

ေသာ လညးတငး၇ငးသားလမးစေခါငးေဆာငမား သေဘာထားၾကးစြာ တငးျပည၏ျပနာမး

ကျငမးေစ ၇န၇ညသနျပး ၁၉၆၁ ခ၊ ဇြနလ(၈)၇က မ (၁၆)၇က အတြငး ရမးျပညေတာငပငး

ေတာငၾကးျမ တြင ကငးပျပလပခေသာ ျပညနယေပါငးစညလာခၾကး ကကငးပကာ ျမနမာႏငင

တငး၇ငးသားလမးစ တငးမႏငငေတာအစး၇သ အၾကျပတငျပခၾကသည၊ ၿငလာခ၌ေဆြးေႏြး

ေသာအခကအလကမားမာ “ဗလခပေအာငဆနး၏ ညြနၾကားခက(၇)ခက” အေပၚအေျခခ၍

ေဆြးေႏြးခၾကေၾကာငး သမငး အေထာကအထားမားအ၇သရ၇သည။ ဤညလာခၾကးတြင

ကခငျပညမ တငး၇ငးသားကယစားလယ ဥးဇနထားဆင မ ေအာကပါအတငးေဆြးေႏြးတငျပခ

ေၾကာငးမတတမးမားအ၇သရ၇သည “ေဆြးေႏြးတအခါမာ ေဆြးေႏြးတာကဘတခ ကဒါဟာနယခ

ပေယာ၈ပါတယလ စြပစြတာလရပါတယ၊ ဒမာကၽြနေတာတ ကျပနေျပာခငပါတယ၊ ကၽြနေတာတ

ဟာလြတလပေ၇း၇ရ ျပးတေနာကပငးမာေရးကနငဘာမမျခားပါဘး။” တဖန “ဒကေန ကခငျပည

နယမာအမးမးေျပာေန ၾကတယ၊ ဒေန ညလာခမာၾကြေ၇ာကလာတ ကခငကယစားလယ ေတြ

ကေမးၾကညပါ၊ ကခငျပညမာ သပနလး၀မရပါဘး၊ ေနာငအခါမာရမယ မရမယေတာ မေျပာ

ႏငပါဘး။” ဟပြငပြငလငးလငး ႏငငေတာအစး၇သ ေစတနာျဖငတငျပ အသေပးခေၾကာငး ကလညး

မတတမးမားအ၇သရ၇သည။

ႏငငေတာအစး၇အေနျဖင တငး၇ငးသားမား၏ျငမးခမးစြာေစတနာအျပညျဖငတငျပခမႈတ ကလး၀

လစလရႈဥပကၡာျပခသညသာမကဘ ၁၉၆၂ မတလ (၂)၇ကတြင ေန၀ငးစစအစး၇သ ႏငငေတာ

အာဏာကလြေျပာငးေပးသညေျဖရငးနညးျဖင တငးျပည၏ျပနာက ပ၍ရႈပေထြးေသာအေျခအေန

သ တြနးပ လက၇ာ ျမနမာႏငင၏ျပညတြငးစစမးဟနးကနေတာကေလာကလာေစခသည၊ ထနစ

6

၁၉၆၂ ေဖေဖၚ၀ါ၇လ(၅)၇ကေန ကခငတငး၇ငးသားမားလညး လကနကကငေတာလနေ၇းကအသ

အလငး စတငဆငႏြလာချခငးျဖစသည။

ကခငအမးသားမားအေနျဖင သမငးမတတမးမားအ၇ မငးႏငငထေထာငခၾကေသာ လမးစၾကးမား

ကသ မဟတဘ ကယ၀နးေသာေတာငးတနးေဒသအတြငးေစာဘြား၊ဒ၀ါၾကးမားအပခပေသာ စနစမ

ဆငးသကလာေသာမးႏြယစျဖစသညအားေလာစြာျပညေထာငစျမနမာႏငငအတြငး လြတလပေသာ

ျပညနယႏင ကယမးႏြယစႏငယဥေကးမႈက ကယတငဖနတးဆးျဖတခြငရေသာ၇ပငခြငသာ ႏငင

ေတာမအာမခႏငပါက ေတာလန၇နအေၾကာငးမရသလ ခြထြကႏငငထေထာင၇နလညးအေၾကာငး

မရပါ၊

ကခငအပါအ၀င ျမနမာႏႈငငရ တငး၇ငးသားမားယခၾကေတြ ေနေသာအေျခအေနမနမာ- တငး၇ငး

သားမားကယတငထနးသမးေစာငေရာက၇နအခကအခမးစႏငစမေခၚမႈအမားအျပားရလာေနေသာ

စာေပယဥေကးမႈတ က စစအစး၇ကယတငမေလးစားသညသာမက စနစတကဖကဆးေျဖာကဖက

ေနမႈတ ေၾကာင ျမနမာႏငငရတငး၇ငးသားတ ၏ရတညေနမႈကပငျခမးေျခာကလာေနေသာ အေျခ

အေနသည လြတလပေသာျပညေထာငစျမနမာႏငင အျဖစဆကလကတညရ၇န ျဖစႏငမညမဟတ

ပါ၊ ဗမာစစအစး၇၏ တငး၇ငးသားမားအေပၚမကမစြာ ထမးခပေနေသာအခကအမားအျပားရသည

အနကအေသးဆးအမားတခဥပမာေျပာ၇၇င- သတငးစာနယဇငးမား၊ ရးသးစာမားတြငကခငလမး

လနာမညေ၇းသားေဖၚျပ၇ာတြငမားေသာအားျဖင ေမာငလဂာ၊ ဥးလဂာ ဟ၍သာေဖၚျပေ၇းသားျပး

ကခငလမးတ ၏အမေထာငစမးရးနာမညကအသအမတျပေ၇းသားေဖၚျပျခငးမရသညမာ

ႏစေပါငး မားစြာၾကာျမငေနျပျဖစသည၊ တကယဆ ဥးမ၇န လဂာ၊ ေမာင လဖင လဂာ

ဟသာေ၇းသားေဖၚျပ သငပါသည၊ ကခငလမးတ သည ဗမာလမးမဟတပါ၊ မယားပါသားလညး

မဟတၾကပါ၊ တငးတပါး နယခ တ ၏လကေအာကမ

လြတလပေ၇းကသေဘာတညစြာ၇ယခၾကေသာ တငး၇ငးသားအခငး ခငးျဖစၾကသညအတငး

တဥးႏငတဥး မတညေသာယဥေကးမႈ ဓေလထးစမားက အသအမတျပ

အျပနအလနေလးစားၾကျခငးျဖငသာ ျပညေထာငစျမနမာႏငငကတညေဆာကႏငမညျဖစပါသည။

ဗမာမငးႏငငေခာတမ ကခငအမးသားမားႏငဆကဆခေသာ ဗမာလမးမားအေနျဖင ကခငလမး

အခငးခငးၾကား လမႈေ၇းဆကဆျခငး၊ စာေ၇းဆကသြယၾကျခငးမား ကနားမလညဘ ၂၁-၁၁-၂၀၀၉

၇ကေန ျမနမာအလငးသတငးစာတြင NDAK နယျခားေစာငတပမ ဗလယနးနန ဆသက KIA တပမ

သငယခငးဘ၇နေရာငဆသသ ဗထးတပျမ မေ၇းလကေသာစာေၾကာင ကခငအမားစမာ ေတာ

7

ေတာေလးစတပကခၾကသည၊ ကခငလဟနေဆာငျပး၀ါဒျဖန လလင ကခငတ ၏ယဥေကးမႈႏင

အခငးခငးစာေ၇းသညအခါထားသညသေဘာထားမားကသဖ လပါသည၊ ထစာမာ ကခငလထ

အတြငး၀ါဒျဖန စာ ျဖစမလာဘ ၇စ၇ာ စကဆတဖြယစာ တစေစာငအျဖစသာရခသညက ထစာေ၇း

သသမညမဟတပါ။

တဖန ၂၀၀၉ခ၊ ႏ၀ငဘာလ ၂၆-၂၈ အတြငး ကခငျပညနယ၊ဗနးေမာျမ ၊၂-မင ေအာငသာတြင

ကခငရး၇ာေကာကသစစားပြႏင မေနာပြေတာကငးပ၇န စစဥထားေသာ မေနာကြငးကေျမလန

ဖကဆးျခငး၊ ပြေတာျပးဆးသညအခန၌ မေနာတငမားကျဖဖကခငးျခငးတ မာ ကခငအမးသား

မားက စစေကညာလကျခငးျဖစသည၊ ဘးေဘးဘဘငလကထကမ ဆငးသကခေသာ ရး၇ာ

ယဥေကးမႈသမငးမတတမးမားအ၇ မေနာပြကငးပ၇န စစဥထားေသာ ေျမေန၇ာက မညသတဥး

တေယာကမဖကဆးျခငး၊ ကးေကာေႏာကယကျခငးမျပလပ၇ပါ၊ ယတအစြဆး ညေနပငး ေန၀င

ခနမစ၍ မေနာကြငးအတြငးမညသညလပ၈ၢလမ ၀ငထြကသြား လာျခငး မျပၾက၇ေတာပါ၊ ကခင

အမးသားတ ယခငနတစား(ရး၇ာ) သညကာလတြင ေန၀ငသည အခနမေနာကတမနက ေနထြက

လာသညအခနတင နတေကာငးနတျမတတ အတြကသတမတ ထားေသာအခနအျဖစသရ၇ျပး

မေနာကြငးကဖကဆးေႏာကယကသမနသမ ကခငအမးသား မား၏၇နသအျဖစေကညာလက

ျခငးျဖစေၾကာငးႏင ထမေနာကြငးကဖကဆးသ(သ ) ဖကဆး၇န ညႊနၾကားသ မား၏မသားစ

ေဆြစဥမးဆကအားလးလညး အေသဆးျဖငေသၾက၇သညသာမက အကသလမားကခစားၾက၇

ေၾကာငးရး၇ာမတတမးမားအ၇သရ၇သည၊ တဖန ယခငရး၇ာဥပေဒမားအ၇ မေနာတငမားက

စကထျပးသညေနာက တစႏစ(၁၂လ) အတြငး မႏတ၇၊ မဖကဆး၇ပါ၊ အကယ၍ မေနာတငစက

ထျပးေနာက ထေဒသအတြငး တဥးတေယာကေသဆးခလငေတာငမ ေျမကတးဆြျပး ျမပႏသျ၈လ

ျခငးမလပၾက၇ပါ၊ အထကပါရး၇ာ ဥပေဒမားကမလကႏာဘ မေနာတငမားက ဖကဆးျခငး၊

ႏတျခငးအမႈကကးလြနသ(သ ) စစဥေဆာငရြကသမနသမ ကပၾကးေလးပါးႏင ၇ငဆငၾက၇

ေၾကာငးသမငးအေထာကအထားမားအ၇သရ၇သည၊ ကခငတ ၏အျမငဆးရး၇ာျဖစ သည မေနာ

ပြေတာကဖကဆးခေသာ အစး၇ဟ၍ ယခလကရႏငငကမတ၇ားအပခပေနသည စစအစး၇မတပါး

အျခားမညသည အစး၇မ မရခပါ၊ မဆလ၊ နယခ အဂၤလပအစး၇၊ ဖကစစဂပန အစး၇တ ပင

ေလးစား ခခ၇ေသာ အျမငဆးရး၇ာအျဖစရခေၾကာငး သမငးမတတမးမားအ၇သရ၇ ပါသည။ ကခင

တ ၏အျမငဆးရး၇ာကဖကဆးခေသာ ဤစစအစး၇အေပၚမညသ ေသာကပဆးၾကး မားမညသ

ကေ၇ာကလာမညက မသရ၇ေသာလညး မေ၇တြကႏငေသာ ျပနာေပါငးစႏင ယခပငစတင

၇ငဆငေနၾက၇ျပျဖစေၾကာငးေလလာေတြ ရ၇သည။

8

စစအစး၇အေနျဖင ကခငလမးတ ၏ရး၇ာမေနာတငႏင မေနာကြငးတ အားဖကဆးေနျခငး၏ စတ

၇ငး သေဘာထားအမနမာ- ဗနးေမာျမ ၌ကခငတ ၏ရး၇ာအထမးအမတေကာကတငမား သမငး

အဆကဆကတညရသြားမညကေၾကာကရြ ေသာေၾကာငျဖစေၾကာငး ၀ါ၇ငကခငႏငငေ၇း သေတတ

မား၏ထငျမငခကမားအ၇သရ၇သည၊

သမငးအေထာကအထားမားအ၇ ဗနးေမာျမ သည ရမးအမးသားမား၏ သမငး၌ထငရားခေသာ

Kingdom of Pong အတြငးတညရခေသာျမ ျဖစေၾကာငးမတသား၇သည၊ တဖန ၁၈၇၁ခႏစ Dr.

John Anderson ေ၇းသားထားေသာ A REPORT ON THE EXPEDITION TO WESTERN YUNAN

စာအပစာမကႏာ၂၁၆ ၌ေဖၚျပထားေသာဗနးေမာျမ ဆသညမာ-

Bhamo, situated in latitude 24 16’ North, longitude 96 47’ East, on a high prominence

on the left bank of the Irawady, about two miles below the mouth of the Tapeng River,

is a narrow town one mile in length. There are four gates, one at either end, and two

on the eastern side, and all are closed immediately after sunset. A guard is stationed at

each of the two extreme ones; and four or five outlooks in the form of thatched huts,

perched at intervals on the top of the stockade, are called into requisition when an

attack is expected from the dreaded Kakhyens(Kachins). It contains about 500 houses,

and allowing five persons to each, the population may be estimated at 2,500 persons,

and it may be referred to two portions, one Chinese and the other Shan.

ထအခနက ဗနးေမာျမ တြငဗမာကနသညအခ ႏင ဗမာ၀နတဥးေနထငေၾကာငး ေဖၚျပထားျပး

အမားစမာ ရမးႏငတရပလမးမားျဖစေၾကာငး၊ Kakhyens(Kachins)ေကးရြာမားမာ ဗနးေမာျမ

အား၀နး၇ထားေၾကာငး ထစာအပတြငေဖၚျပပါရသည။

ဗနးေမာျမ ႏငပါတသက၍တခါ လြတလပေ၇းမ၇ခင ဖဆပလ ေခါငးေဆာငမားႏင ကခငအမးသား

ေခါငးေဆာငမား ၏သေဘာတညခကအ၇ ကခငျပညနယအတြငး ဗနးေမာျမ ပါ၀ငေ၇း၌ ထစဥက

ဗနးေမာခရငအတြငး ၂၆.၀% ခန ေနထငေသာ ဗမာအမးသား လနညးစ၏ကန ကြကေနမႈေၾကာင

ကခငျပညနယ နယနမတသတမတေ၇းလပငနးၾကန ၾကာေနျခငးက ဖဆပလေခါငးေဆာင မားစတ

ပကခၾကသလ ကခငေခါငးေဆာငမားကလညးအေတာစတရညခ၇ေၾကာငး သမငးမတတမးမား

အ၇သရ၇သည၊ အကယ၍ဗနးေမာျမ သည ကခငျပညနယနမတအတြငးသတမတႏငချခငးမရပါက

9

ကခငအမးသားမားအေနျဖင လမားစဗမာလမးမားႏင အဂၤလပအစး၇ထမလြတလပေ၇း အတ၇ယ

စ၇ာအေၾကာငးလညးလး၀မရေၾကာငးသရ၇သည။

၁၉၄၇ခႏစတြငပႏပထတေ၀ခေသာ FRONTIER AREAS COMMITTEE OF ENQUIRY 1947

REPORT, PART I စာအပ၌ ဗနးေမာခရင၏ လမးစလက လဥးေ၇စာ၇ငးကလညးေအာကပါ

အတငးသရႏငသည၊

Bhamo District.

Area …. …. 4,148 sq. miles

Total Population …. 129,000

Part I Population …. 52,000

Part II Population …. 77.000

Population by Races.

Kachin …. …. 49,794 or 38.6%

Shan …. …. 36,765 or 28.5%

Burma Group …. …. 33,540 or 26.0%

Indian, Chinese and others … 8,901 or 6.9%

အထက၌ေဖၚျပခသညအတငး သမငးတေလာက ကခငေဒသတြငးရမးအမးသားမား ျမ ရြာတည

ေထာငျပးေနထငခၾကသလ ေျမာကပငးရမးျပညေန၇ာအန ကခငလမးမား ေနထငခၾကေၾကာငး

သမငးမတတမးမားအ၇သရ၇သည၊ အထကေဖၚျပျပးခေသာ FRONTIER AREAS COMMITTEE

OF ENQUIRY 1947 REPORT, PART I စာအပတြင ေျမာကပငးရမးျပညရ လဥးေ၇စာ၇ငး

ကလမးစအလကေအာကပါအတငးေဖၚျပထားသည။

Northern Shan States.

Area … … 21,400 sq. miles

10

Total Population.

Federated States … … 690,000

Unfederated Wa States … 82,614

Population by Races.

Shan and Lolo Moso … … 333,960 or 44%

Palaung. Wa … … 220,000 or 28%

Indians, Chinese and others … 93,840 or 12%

Kachins … … 71,070 or 9%

Burma Group … … 53,130 or 7%

ဗနးေမာျမ ႏငပါတသက၍ ကခငအမးသားမားႏင ဆကႏြယမႈတ ကတငျပ၇လင စာမကႏာ

ေထာငခ၍တငျပလညးျပးႏငမညမဟတပါ၊ လ၇ငးကတငျပ၇ေသာ- နယခ အဂၤလပတ အထက

ဗမာျပညက ကးေကာ၀ငေ၇ာကသမးပကစဥအခါကေသာ၄ငး၊ တဖနဖကစစဂပနမား၀ငေ၇ာက

လာေသာအခနတြငေသာ၄ငး ဗနးေမာအ၇ပ၌ ကခငဒ၀ါၾကးမားႏင စစသညအေျမာကအမား

အသကေသြးေပါငးေျမာကမားစြာေပးလကာကြယခေၾကာငး သမငးမတတမး မားမသရ၇သည။

၁၈၉၈ခႏစတြင ကခငအမးသားတပခြမး အး၈စလ(Ujik La) ဥးစးျပး ကခငအမးသားမားသာ

ပါ၀ငေသာ စစပလပ(Military Police) တပခြ(အငအား ၁၂၀ခန ) ဗနးေမာျမ ၏လျခေ၇းတာ၀န

ကစတငယစဥကာလက ဗနးေမာျမ ၌ ကခငအမေထာငစေတာေတာမားမားရခေၾကာငးလညးသရ

၇သည။ (A BURMESE ARCADY BY MAJOR C. M. ENRIQUEZ-1923) စာအပမကးကားသည။

အထက၌ေဖၚျပခေသာ ကခငစစပလပ(Kachin Military Police) တပခြသည ၁၉၁၆ခနစမ First

Regular Kachin Army သ ေျပာငးလညးဖြ စညးလကျပး၊ ၁၉၁၇ခႏစ ဂလငလ-၃၀၇ကေန တြင

ပထမကမၻာစစ(WW I) ကာလ နယခ အဂၤလပတ ၏ေရ တနးစစမကႏာတခ ျဖစေသာ

Mesopotamia(ယခအေခၚ-အ၇တႏငင) သ ေစလြတျခငးခ၇ျပးထစစပြ၌ဂဏထးေဆာငဘြ တဆပ

11

အမားအျပား၇ရသည သာမက ကခငေသြးနေၾကာငး ကမၻာကျပသခြင၇ေသာ အေ၇းၾကးသည

သမငး၀ငအေထာကအထားတ၇ပအျဖစ မတသားထားသငေၾကာငး သရ၇သည။

ဗနးေမာျမ ႏငပါသက၍ ေဖၚျပေန၇ျခငးမာ ဗနးေမာျမ ၌ဘးေဘးဘဘငလကထကမ ေနထငခၾက

ေသာကခငအမးသားမား မမတ ၏ရး၇ာယဥေကးမႈက ဖကဆး၊ ပတပငေနေသာ စစအစး ၇တ

လကနကအားကးအႏငကငေစာကားခေန၇ေသာေၾကာငျဖစသည၊ ဗနးေမာျမ သည ကခငျပည

နယရျမ တျမ ျဖစျပး ဗနးေမာျမ တြငမတငးေနထငေသာ တငး၇ငးသားတ၏ျမ သာျဖစသင သည၊

ဆလသညမာ- ရမး၊ ဗမာလမးမားအတြက ဗနးေမာျမ အေ၇းၾကးသလ ကခငအမးသားမား

အတြက လညးအထကေဖၚျပခသညအတငး အေ၇းၾကးသညသမငး၀ငျမ တျမ ျဖစေၾကာငးအထင

အရားေတြ ရ၇ပါသည။ ကခငအမးသားမားအေနျဖင လကနကအားကးမကရငးေသာစစအစး၇မ

ဗဒၶဘာသာ၀င မားမရေသာ ကခငေကးရြာမား၌ ေစတပထးမား တညေဆာက ေနျခငးမားျမငေတြ

ေနေသာလညး ယဥေကးျပးေသာကခငမား အေၾကာငးမဖကဆး ၾကမညမဟတပါ။

တခါတေလစဥးစားၾကညတယ ေန၀ငးလကထကကတညးက တပမးေတြျဖစခတ ဒ ေမာငေအးန

သနးေရႊ ရးမားရးေနၾကျပးလား? ဒါမမဟတ Psychopath ေတြမားလား? အမးမးစဥးစားၾကည

တယ ဒါေပမ ဗလခပအမားၾကးက အဒလမးစဥဘေလာကေနၾကတာ ေန၀ငးလကထကကတညး

ကဆေတာ တခခေတာလြေနျပဆတာေသခာေနျပ၊

ကခငျပညနယထက တငး၇ငးသားအားလး ဂႏၷ၀ါ၇လ(၁၀)၇ကေန ကခငျပညနယေန က အျမင

ျမတဆး ရး၇ာန ေပာေပာရႊငရႊငကငးပဖ ေျမာလငခၾကတယ၊ ပြေတာ၇ကနားကပလာခနမာေတာ

ပြေတာက စစအစး၇၇ စတၾကက အစအစဥအတငးျဖစသြားခတယ၊ နယခ အဂၤလပ န ဖကစစ

ဂပနအစး၇ေတာင လြတလပခြငေပးခ၇တ မေနာပြေတာဟာ ယတညတစစအစး၇၇ ေစာကားျခငး

ကေနာကတၾကမ ျမစၾကးနားျမ မာထပျပးခ၇တာပါဘ၊ ဒအျပအမဟာ ကခငလမးထအားလးက

ေစာကားလကျခငးျဖစေၾကာငး အနယနယအ၇ပ၇ပမ ကခငေခါငးေဆာငမား၏ ေျပာျပခကအ၇

သရ၇သည၊ ကခငနာမညကပင မနေအာငမေခၚႏငေသာ ဗမာစစဘလးမား ျပလပေပးမ ပြျဖစ

မညကခငအမးသားတ ၏ အျမငျမတဆးရး၇ာ၏ အနာဂတသညလညး ကခငအမးသားမားက

လမးဆလမးခြသ ပ ေပးေနေသာအခကျဖစေၾကာငးလညးသရ၇ပါသည။ ရး၇ာမေနာပြေတာကငးပ

ေ၇းညႏႈငးအစညးအေ၀းမတတမးအ၇ ကခငအမးသားမား၏ပါ၀ငမႈက ေအာကပါအတငးေတြ ရ၇

မညျဖစပါသည။

12

လ ၀က

၂၀၀၉ခႏစ၊ ဒဇငဘာလ ၃၀ ၇ကေန ၁၃၁၅ နာ၇အခနတြင စတာပ၇ပကြက၊ မေနာကြငး အတြငးရ

မေနာအမေတာ၌ ကငးပျပလပေသာ (၆၂)ႏစေျမာက ကခငျပညနယေန အခမးအနား ႏင ရး၇ာမေနာပြေတာ

အခမးအနား ကငးပေ၇း ညႏႈငးအစညးအေ၀း

အစညးအေ၀းတကေ၇ာကလာသမား

ေအာကပါပဂၢလမားတကေ၇ာကၾကပါသည-

(က) ဗလမးၾကး တငေမာင၀ငး တငးဥးစး

(ခ) ဗလမးၾကး ျမတေကာ စစဗဟာမး

(ဂ) ဒတယဗလမးၾကး သကပ စစဥးစးမး(ပထမတနး)

(င) ဒတယဗလမးၾကး ၇ထြဋ တပ၇ငးမး၊ အမတ(၂၆၀)

(ဃ) ဗလမး တငေဇာဥး ယာယတပ၇ငးမး၊ အမတ(၂၁)

(စ) ဗလမး ၇မငးေအာင ယာယတပ၇ငးမး၊ အမတ(၅၈)

(ဆ) ဒတယ၇မးၾကး ျမငေအာင ျမစၾကးနားခရင၇တပဖြ မး

(ဇ) ဥးသနးထြနးဥး ျမစၾကးနားခရင လ၀က

(စ) ဥး၀ငးေမာ ဥးစးအ၇ာရ၊ ေအးခမးသာယာေ၇းႏငဖြ ျဖးေ၇းေကာငစ

(ည) ေဒၚၾကညၾကညေႏာငး ဒတယဥးစး၊ ျပနၾကားေ၇း

(ဋ) ဥးဇနးတန ပြေတာနယက

(႒) ဥးလဖငဂြနဂာ ဥက႒၊ ကခငျပညနယေန မေနာပြေတာျဖစေျမာကေ၇း

(ဍ) ဥးေဖၚလားဂမဖန ဒ ဥက႒၊ ကခငျပညနယေန မေနာပြေတာျဖစေျမာကေ၇း

(ဎ) ဗလၾကး စးပင တပစမး၊ လျခေ၇း

(ဏ) ဗလၾကး စညသ မတတမးတင။

လ ၀က

13

အထကေဖၚျပပါ အေၾကငးအ၇ာတ သည ကခငလမးမား ေန စဥေတြ ၾကခစားေန၇ေသာ စစအစး

၇၏ လကနကအားကး အႏငကငေစာကားခေန၇ေသာအခကမား မပါ၀ငဘ ၂၀၀၉ခႏစ ႏ၀ငဘာ

လမ ၂၀၁၀ ဂႏၷ၀ါ၇လအထ(၃)လအတြငး ဗနးေမာျမ ႏင ျမစၾကးနားျမ တ တြငကငးပခသည

ကခငရး၇ာ မေနာပြေတာႏငပါတသကျပး တငျပျခငးသာ ျဖစပါသည။

Overseas Kachin Association ႏင ကခငအမးသားမားအေနျဖင မမေခါငးေပၚသ ကလာသည

သစရြကေျခာက ကပင ဖမးဆးေထာငခ၇န ၀နမေလးေသာ န၀တဗလခပၾကးမား စတၾကကစစဥ

ထားေသာ ၂၀၁၀ေရြးေကာကပြက လး၀အယအၾကညမရပါ။

ထ ေၾကာငျမနမာႏငငတငး၇ငးသား ျပညသတ၇ပလး၏ဆႏၵကအၾကမၾကမလစလရႈ မမထင၇ာက

သာတဇြတထးလပေနသည န၀တစစအစး၇အား ေအာကေဖၚျပပါထတျပနေကညာခကျဖင ျပငး

ထနစြာကန ကြကလကသည။

Overseas Kachin Association မ န၀တစစအစး၇အေပၚေကညာခက

၁) OKA ႏင ကခငအမးသားမားသည လကရျမနမာႏငငက မတ၇ားအပခပေနေသာ န၀တ

စစအစး၇အား မညသညေခာတ၊ ကာလမဆ အသအမတမျပပါ။

၂) ႏငငေ၇းအကဥးသားမားအားဆကလကထနးသမးထားျခငး၊ ႏႈငငေ၇းသမား၊ ႏငငေ၇းပါတမား

ကကန သတခပခယေနသမကာလပါတလး မညသ ေသာေရြးေကာကပြကမအယအၾကညမရပါ။

၃) ျမနမာႏငင၏ႏငငေ၇းအခကအခမားက အဓပၸါယရေသာ သးပြငဆင ေတြ ဆေျဖရငးျခငးမလြ၍

မညသညႏငငေ၇းေျဖရငးနညးကမ အသအမတျပမညမဟတပါ။

၄) လြတေတာတြင စစတပမ ၂၅%ေန၇ာယျခငးကလး၀ဆန ကငျပး အသအမတလညးမျပပါ၊

ျဖစေပၚလာမည ရပေသးအစး၇ကလညးအယအၾကညမရပါ။

၅) ၁၉၇၁ခႏစျပနလညေ၇းသားေသာ ဖြ စညးအပခပပအေျခခဥပေဒ အား OKA ႏင ကခငအမး

သားမား လး၀အသအမတမျပပါ။ ေန၀ငးစစအစး၇ မစတၾကကေ၇းဆြထားေသာထအေျခခဥပေဒ

သည မညသညအခါမတ၇ား၀ငမညမဟတပါ။

14

၆)၂၀၀၈ခ ဖြ စညးပအေျခခဥပေဒသည ေမာငေအး၊ သနးေရႊ စစအစး၇ စတၾကကေ၇းဆြထားျပး

တငး၇ငးသားတ ၏တငျပခကအားလးပယခကာ အတငးေထာကခအတညျပထားေသာ ဖြ စညးပ

အေျခခဥပေဒျဖစ၍ လး၀လကမခပါ၊ OKA ႏင ကခငအမးသားမားသည ၁၉၄၈ ႏငငေတာဖြ စညပ

အေျခခဥပေဒ ၏တ၇ား၀ငမႈကယေန အခနထ အသအမတျပလကခထားသည၊ ၁၉၆၂ - ၂၀၁၀

အတြငး စစအစး၇မ ေသနတျဖငခနထားျပးအတညျပခငးေသာ မညသညဖြ စညးပအေျခခမကမ

လကခမညမဟတပါ။

၇) ဗမာစစအစး၇တ ၏ေ၀ါဟာ၇အသးအႏႈးအ၇ စးကမးရေသာဒမကေ၇စစနစ ဆသညမာ စစအာ

ဏာရငစနစကဆလျခငး သ မဟတ ညမျခငးျဖစပါက ထစနစက OKAႏငကခငအမးသားမား လး၀

လကခမညမဟတပါ။

OVERSEAS KACHIN ASSOCIATION

January 19, 2010