ژماره 257 2014/12/6 1

ساڵی شەشه م ژماره 257 شەممە 2014/12/6 نرخ )1500( دینار

سەرنووسەر: مەریوان عومەر Email: mariwan_2014@yahoo.com Tel: 0750 460 7290 خاوەن ئیمتیاز: ژیروان نوری

دەستەی نووسەران: بیالل سەعید پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی سەروەر ساڵەیی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.org civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 257 2014/12/6

ئێستا ئیسالمیەكان باجی خۆیەكالنەكردنەوەیان لە نێوان گۆڕان ویەكێتیدا دەدەن

سياسەت

فراكســـیۆنی وەك هەبـــووە، لەنێوانیـــان زۆر خزمەتیش داوای 1 لەســـەر هەشـــتی پۆستەكان دەكەن، كە دەكاتە لە 12%ی پۆستەكان. گوتیشی "جگەلە پۆستی پارێزگار و سەرۆكی ئەنجومەن، پۆســـتەكانی دیكـــە بەمافـــی خۆمـــان دەزانین و ئامادە نین دەست لەهیچ پۆستێك هەڵبگرین، كە

مافی خۆمان بێت".پۆســـتەكانی زانیارییەكانـــی ســـڤیل، بەپێـــی ئیـــدارەی پارێزگای ســـلێمانی، جگەلـــە پارێزگار و جێگر و ســـەرۆكی ئەنجومەنـــی پارێزگا، 120 پۆســـتی ئیداریین، كە بەشی زۆریان و بەرێژەی 75% لەنێـــوان یەكێتـــی و گۆڕاندا دابەشـــكراون، وەك فراكســـیۆنی خزمەتیـــش دەڵێـــت، پۆســـتە گرنگەكانیـــان بۆخۆیان قـــۆرخ كردووە. هاوكات ئـــەو پۆســـتانە، بەتایبەت پارێزگار و ســـەرۆكی

دوای نزیكـــەی 220 رۆژ لەهەڵبژاردنەكانـــی مانگی چواری ئەمساڵ، دواجار یەكێتی و گۆڕان سەبارەت بەئیدارەی خۆجێیی پارێزگای سلێمانی رێككەوتـــن. گەرچـــی تائێســـتا ئـــەو رێكەوتنـــە بەرەســـمی رانەگەیەندراوە، بەاڵم بەشـــێوەیەكی گشـــتی سەبارەت بەپۆستی پارێزگاری سلێمانی رێككەوتـــوون و ئـــەوەی ماوەتـــەوە رێككەوتنە

لەسەر پۆستە ئیدارییەكانی تر.پارێزگاكانـــدا، ئەنجومەنـــی لەهەڵبژاردنـــی بزووتنـــەوەی گۆڕان دوانزە كورســـی و یەكێتی نیشـــتیمانیش یانزە كورسیان بەدەستهێنا، بەاڵم لەبـــەر نەبوونـــی دەنگـــی یەكالكـــەرەوە، دوای زیاتر لەدە كۆبوونـــەوەی ئەنجومەنی پارێزگای

سلێمانی، نەیانتوانی بگەنە رێككەوتن.ئیسالمییەكانی سلێمانی، یەكگرتوو و كۆمەڵ، كـــە لیســـتێكیان لەنـــاو ئەنجومەنـــی پارێـــزگای سلێمانی بەناوی "لیستی خزمەت" دروستكردووە، رایدەگەیەنن، لـــەو رێككەوتنەی نێوان یەكێتی و گۆڕانـــدا حســـابیان بۆ نەكراوە، هـــاوكات داوای

12%ی پۆستەكانی ئەو پارێزگایەش دەكەن."مەهـــدی مەحمـــود" ســـەرۆكی فراكســـیۆنی ســـلێمانی، پارێـــزگای لەئەنجومەنـــی خزمـــەت رایگەیاند، یەكێتی و گۆڕان رێككەوتن و حسابیان بـــۆ هیچ الیەنێكی تر نەكرد. ئەو بەســـڤیلی گوت "یەكێتـــی و گـــۆڕان لەســـەر زۆر لەپۆســـتەكان رێككەوتون و لەناو خۆیاندا یەكالیان كردۆتەوە". روونیشـــی كـــردەوە، یەكێتـــی و گـــۆڕان چونكە خۆیان زۆرینـــەن، كۆبوونەتـــەوە و رێككەوتنی

"لیستی خزمەت دۆڕاوی سەرەكی رێككەوتنەكەی نێوان یەكێتی و گۆڕانە"

پێشەوا محەمەد

ژماره 257 2014/12/6 3

سياسەت

گۆڕان: ئیسالمیەكان دەرفەتێكیان

هەبوو ببنە هاوبەشی راستەقینە بەاڵم

نەیانكرد

لیستی خزمەت: یەكێتی و گۆڕان حسابیان بۆ ئێمە

نەكرد

پارتی: ئەی كوا

بەشی پارتی؟

مەلەفــــی ئابڕوبەریان لەبەردەســــت یەكێتیدایە؟ تەئكیــــدی لەوەش كــــردەوە، ئیســــالمییەكان لەم رێككەوتنەی نێوان گۆڕان و یەكێتیدا دۆڕاوترین لیســــتن، چونكە بۆ دەنگدەران یەكالیی بووەوە، یەكالییكردنــــەوەی توانــــای ئــــەوان تەنانــــەت

كێشەیەكیشیان نییە.رێككەوتنەكــــەی یەكێتی و گــــۆڕان هەر تەنها بۆ پارێزگای ســــلێمانی نییە، بەڵكو بۆ پارێزگای ئەگــــەر دوو ســــاڵی بەجۆرێــــك هەڵەبجەشــــە. یەكەمی پارێــــزگای ســــلێمانی الی یەكێتی بێت، ئــــەوا دوو ســــاڵی یەكەمی پارێــــزگای هەڵەبجە بۆ گۆڕان دەبێت و دوای دوو ســــاڵی یەكەمیش

ئاڵوگۆڕیان پێدەكرێت.حیزبــــە تەنهــــا هــــەر ئــــەوە جگەلەوانــــەش، ئیســــالمییەكان نیــــن گلەییــــان لەرێككەوتنەكەی نێــــوان یەكێتی و گــــۆڕان هەیە، بەڵكــــو پارتیش رایدەگەیەنێت، بەشی حیزبەكەی لەناو ئیدارەی

پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجەدا چییە؟ئومێد خۆشناو، سەرۆكی فراكسیۆنی پارتی لەپەرلەمانی كوردستان، لەپەیجی تایبەتی خۆی لەتۆڕی كۆمەاڵیەتی فەیسبووك، رایگەیاندووە، تەنهــــا رابــــردوودا مانگــــی شــــەش لەمــــاوەی باســــی رێككەوتنــــی یەكێتی و گــــۆڕان دەكرێت و بەهیــــچ شــــێوەیەك باســــی حەق و حیســــابی پارتــــی ناكرێــــت. ئاماژە بۆ ئــــەوەش دەكات، كە و لەســــلێمانی پارتــــی دەنگدەرانــــی پێویســــتە هەڵەبجە بەسەركردایەتییەكەیان بڵێن كوا حەقی حیزبەكەیان؟ ئەگەر بەنیازیش نین هیچ حەقێك وەربگرن، ئــــەی چۆن لەهەولێر و دهۆك حەقی دەنگــــی حیزبەكەتــــان دەدەنــــە الیەنەكانــــی تر؟ وەك دووپاتیشــــی دەكاتــــەوە، ئەگەر پارتی ئەو كارە بكات، ئەوا هەڵەیەكی ستراتیجی دەكات و

باجەكەشی دەدات. هەر ســــەبارەت بــــەو پرســــە، بزووتنەوەی گۆڕان رایدەگەیەنێت، ئیسالمییەكان دەرفەتێكیان لەبەردەســــت بــــوو و دەیانتوانــــی ببنە هاوبەش بــــەاڵم ســــلێمانیدا، پارێــــزگای لەپۆســــتەكانی نەیانتوانــــی. لەوبارەیــــەوە، حەمەتۆفیق رەحیم، هەڵســــوڕاوی دیاری بزوتنــــەوەی گۆڕان، گوتی "ئیســــالمییەكان دەیانتوانــــی مفــــاوەزات لەگــــەڵ یەكێتــــی و گــــۆڕان بكــــەن و كامیــــان پۆســــتیان زۆر پێبدانایــــە لەگەڵیــــدا رێكبكەوتنایــــە، بــــەاڵم ئەوەیان نەكرد". ئاشكراشی كرد، ئێستا كە دوو الیەنی سەرەكی پێكەوە رێككەوتوون، بێگومان زۆرترین پۆستەكان بۆ خۆیان دابەش دەكەن.

پێشــــووی ســــاڵی لەچــــوار ئەگەرچــــی و ئیســــالمییەكان ئۆپۆزســــیۆنبوونیاندا بزووتنــــەوەی گــــۆڕان هاوپەیمان بــــوون، بەاڵم دوای بەشــــداریكردنیان لەحكومەت و كێشــــەی پارێزگای ســــلێمانی، نەك تەنها وەك هاوپەیمان نەمانەوە، بەڵكو زۆرجار لێدوانی دژ و ئاگرینیان

بەرانبەر یەك داوە.

ئەنجومـــەن و ئیدارەكانی راپەڕیـــن و گەرمیان، دوو ســـاڵ بـــەدوو ســـاڵ لەنێـــوان یەكێتـــی و گۆڕانـــدا ئاڵوگۆڕیـــان پێدەكرێـــت. وەك ئەوەی لەرێككەوتنەكەشـــدا دزەی كردووە، دوو ســـاڵی یەكەمی پۆســـتی پارێزگاری سلێمانی بۆ یەكێتی دەبێت و د.ئاسۆ فەرەیدونیش لەماوەی ئەو دوو

ساڵەدا دەبێتە پارێزگاری سلێمانی. لەبەرانبــــەر خۆیەكالیینەكردنــــەوەی لیســــتی ئیســــالمی سیاســــیی شــــارەزایەكی خزمەتــــدا، رێككەوتنەكــــەی ســــەرەكی دۆڕاوی دەڵێــــت، نێوان یەكێتی و گۆڕان ئیسالمییەكانن. "سۆران ســــێوكانی" كــــە كادری پێشــــووی یەكگرتــــووی ئیســــالمی كوردســــتانیش بووە، ئامــــاژەی بەوە دا، یەكگرتــــوو و كۆمــــەڵ لــــەم مــــاوە درێــــژەدا نەیانتوانی ببنە خاوەنی هەڵوێستێكی مێژوویی. ئەو دەڵێت "ئایا لەترســــی دەسوشاندنی یەكێتی بوو؟ ئەوەی ئێمە دەیزانین یەكێتی دەسوەشێن سیاســــییەكانی نەیــــارە بەرامبــــەر و نەبــــووە هێــــزی بەكارنەهێنــــاوە، ئایــــا تۆڵــــە ســــەندنەوە بــــووە لەگــــۆڕان؟ بــــەاڵم پێدەچێت گــــۆڕان بەم رێككەوتنەی لەگەڵ یەكێتی مەقبولیەتێكی زیاتر وەربگــــرێ، چونكــــە بەرژەوەندی گەلی خســــتە پێــــش بەرژەوەندیــــی خۆیەوە". باســــی لەوەش كــــرد، دەبوو ئەو دوو حیزبە ئیســــالمییە بەالی یەكێتی یان گۆڕاندا دەنگیان بدایە، دەشپرسێت، لەترســــی جەماوەرەكــــەی ئەوەیــــان نەكرد، كە راســــت نەبــــوون لەگــــەڵ دروشــــمەكانیان، یان

4 ژماره 257 2014/12/6

سياسەت

لە پاش ئازادكردنی جەلەوال و ســــەعدیە، ئێستا بەدەیان هێزی سەربازی جۆراوجۆر لەناوچەكەدان و هەر كەیەشیان بانگەشەی شــــارانەیان ئــــەو ئــــەوان دەكــــەن ئــــەوە لەدەســــتی داعش ئازاد كردووە، جگەلەوەی هەتــــا ئێســــتاش ئاڵــــۆزی لەنێــــوان الیەنــــە جیاوازەكانــــی شــــەڕەكەدا هەیــــە. لە بارەی دواین پێشــــهاتەكانی شەڕی پێشمەرگە لەو ناوچانە، شــــێخ جەعفەر شــــێخ موســــتەفای بەرپرســــی لقــــی 15ی پارتــــی لەخانەقیــــن،

وردەكاری بارودۆخەكە دەخاتە ڕوو.

لەبـــارەی زانیـــاری نوێتریـــن ئێســـتا و چیـــە جەلـــەوالو ســـەعدیەوە

بارودۆخی ئەو ناوچانە چۆنە؟گروپـــی لەئێســـتادا جەعفـــەر: شـــێخ تیرۆریســـتی داعش لەناوچەكەدا نەماوە، ئێمە بۆخۆمان بە بەردەوامی ســـەردانی جەلـــەوال و ناوچـــەی كوبرا و كوباشـــی دەكەیـــن و داعشـــی تێـــدا نەمـــاوە، بەاڵم بەداخـــەوە ناوچەكە بۆتـــە وێرانە و هیچ جـــۆرە خزمەتگوزاریەكـــی تێـــدا نەماوە، لوغـــم و تەقەمەنیەكـــی زۆر لەنێو كۆاڵن دانـــدراون، جادەكانـــدا و ماڵـــەكان و خەڵكـــی ناوچەكـــەش زیانێكـــی زۆریـــان بەركەوتووە، هەرچەندە ئێســـتا ناوچەكە ئارامـــە، بەاڵم هەر لەو ناوچانە ســـێ بۆ چوار گۆڕی بەكۆمەڵ هەیە، كە یەكێكیان زیاتر لە 40 جەنـــازەی بەژن و منداڵەوە تێدابووە، كە خەڵكـــی مەدەنی ناوچەكەن لەگیرفانـــدا مۆبایلـــی هەشـــیانبووە و بووە، داعـــش ئەو خەندەقانەی بۆ گۆڕی بەكۆمەڵ بەكارهێناوە، كە پێشـــتر هێزی پێشـــمەرگە بـــۆ پاراســـتنی خـــۆی لێیانی داوە، ئـــەو كاتـــەی ئێمـــەش ســـەردانمان

كردن، هێشتا بۆنی جەنازەكان دەهات. هەماهەنگـــی نێـــوان یەكێتـــی و پارتـــی چۆنە؟ بەتایبەت كـــە هەریەكەیان

دەڵێن ئێمە شەڕەكەمان كردووە؟شـــێخ جەعفەر: راســـتە هەردووالمان وتومانە ئێمە كردومانە و هەردووكیشمان راســـتدەكەین، چونكە شـــەڕەكە پەنجا بە پەنجـــا كراوە، بەو پێیەی دوو لیوای ئێمە و دوو لیـــوای یەكێتـــی لەناوچەكەدایـــە، واتـــە لەشـــەڕەكەدا 1500 پێشـــمەرگەی یەكێتـــی و 1500 پێشـــمەرگەی پارتیـــش

ملیشیا شیعەكانی ناوچەكە گەنجی زۆر نەفام و هەمەجین، بەرامبەر

كورد لە داعش خراپترن

شێخ جەعفەر شێخ موستەفابەرپرسی لقی 15ی پارتی لە خانەقین:

شەڕی جەلەوال پارتی و یەكێتی 50 بە 50 ئەنجامیاندا

ئەم میلیشیایانە بەدڵنیاییەوە لەداهاتوودا كێشە بۆ كورد دروست دەكەن

لەكاتی شەڕەكە جەماعەتی خۆراسانی و هێزی سەر بەمالیكی و بەدر و توركمان و سوننەش لەناوچەكە

هەبوون

راوێژ كامەران

ژماره 257 2014/12/6 5

سياسەت

سەربازگەی كوبرا بەدەست سوپای

عێراقەوەیە، كە شوێنێكە هەركەسێك لێبێت، ئەو

حوكمی ناوچەكە دەكات

لـــەوێ بووە، بۆیە ســـەركەوتنی شـــەڕە كە بۆ دوو لیوای ســـەرەكی دەگەڕێتەوە، كـــە لیوای 5 و لیـــوای 3 یە، دەمێكیشـــە لـــەو ناوچەیە شـــەڕدەكەن و دوو لیوای

هاوبەشی نێوان یەكێتی و پارتین.كـــە دەنگۆیـــەك باڵوكرایـــەوە، لەناوچـــەی )تەلـــوەرد( هێزەكانـــی پارتی پاشەكشـــەیان كـــردووە و دواتر یەكێتی

گرتویەتیەوە؟شێخ جەعفەر: من دوورم لەو ناوچەیە و زانیـــاری تەواوەتیـــم لەســـەری نییـــە، بـــەاڵم ئـــەو دەنگۆیانـــە هیـــچ خزمەتێك بەدۆخـــی ئێســـتای كوردســـتان ناكات و هەمووالیەنەكان بەهاوبەشـــی شـــەڕیان كردووە، تەنانـــەت هێزەكانی كاكە حەمە و پەكەكـــەش لەوێبـــوون، ئێمـــەش لـــەو ناوچەیـــە ئامر لیوایەكمان شـــەهید بووە، كە پیاوێكی قارەمـــان بووە و چوار پێنج پێشمەرگەش بەبرینداری كەوتنە دەستی

داعش. ژمارەی شەهیدەكانی پێشمەرگە لەناوچەكانـــی جەلەوال و ســـەعدیە چەند

بووە؟شـــێخ جەعفەر: ژمارەی شـــەهیدەكان لە نێو پێشـــمەرگەی كوردستاندا نزیكەی 22 كەسە، لەكاتی شەڕەكەدا كە كاتژمێر 3 پاشنیوەڕۆ بەســـەركەوتنی پێشمەرگە تەواو بوو، ئێمە 12 شەهیدمان هەبوو كە 7 شەهیدیان پێشـــمەرگەی پارتی بوون، هەرچەندە جیاوازی لەنێوان پێشمەرگەدا نییە، بۆ شـــەویش ماڵێك تەقیەوە بەسەر دیكـــە پێشـــمەرگەی 4 و پێشـــمەرگەدا شـــەهید بوو، دواتریش بـــە ئەڵغام چەند پێشـــمەرگەیەكی دیكـــە شـــەهید بوون و

ژمارەكە كەمێك بەرز بوویەوە. ئەی چەكدارانی داعش چەندیان

لێكوژرابوو؟شێخ جەعفەر: لە راستیدا لەنێو جەلەوال داعـــش ژمارەیان كەم كوژرا، من بۆخۆم هیچ جەنـــازەم نەبینی، بەاڵم وتیان چەند جەنازەیـــەك هەبـــووە، ئـــەوان زانیبویان ناتوانـــن بەرگـــری بكـــەن، بۆیـــە بەچەند قەناســـێك زنجیرەیەكیان دروستكردبوو، كە دواتر كشـــانەوە و بەشێكیان لێكوژرا، بەاڵم لەناوشار بەرگریان نەكرد، بۆیە بۆ

ناوچەی تبس پاشەكشەیان كرد. بـــاس لەبوونـــی هێزێكی زۆری بیانی لەناوچەكـــەدا دەكرێت؟ ئەو هێزانە

كێ بوون؟شێخ جەعفەر: لەكاتی شەڕەكە شوێنێك هەبـــوو بەناوی "وادی عەوســـەر" كە من گۆڕیبوم بەنادی عەوسەر و لەسەرەتادا وەیاندەزانـــی من ناوەكە نازانم، لەكاتێكدا مـــن بۆخۆم ناوەكەیم گـــۆڕی بوو، لەوێ هەموو جۆرە هێزێكم دەبینی، جەماعەتی عەرەبـــی كـــە لێبـــوو، خوراســـانیەكانی شـــیعەن و ســـەر بەئێرانـــن، چەكـــداری كاكەیی و ئێرانی شـــیعەی سەر بەمالكی و سەر بە بەدر و توركمان و سوننەشی لێبـــووە، تەنانـــەت هەندێـــك پێشـــمەرگە لوبنانیشـــی كـــە ســـەربازی دەیانگـــوت لێبووە، كە من بۆخـــۆم ئەوەیانم نەبینی. ئەم هێزانە ســـەعدیەیان رزگاركرد، بەاڵم شـــەڕی جەلـــەوال پێشـــمەرگە بۆخـــۆی كردی، تەنها پاڵپشـــتی تۆبخانەی ئێران و عێراقی لەگەڵدا بووە، هەرچەندە ســـوپای عێراقیـــش دەیانـــوت ئێمە لەســـەعدیەوە هاتوینەتە گەڕەكی تەجنید لەجەلەوال، كە

شوێنێكی گرنگ و سەرەكی شارەكەیە. هێـــزە بیانیـــەكان و بەتایبەتیش )ئێران( بەئاشـــكرا لەو ناوچانە بوون یان

بەنهێنی هاتبوون؟شێخ جەعفەر: نا بە دزیەوە نەهاتبوون و بەئاشـــكرا بۆ پشـــتیوانی شـــەڕ لەدژی داعـــش هاتبـــوون، هەرچەنـــدە ئەوانیش بەرژەوەندی خۆیان هەبووە، بەاڵم ئەوان هاوكاریـــان كردویـــن و سوپاسیشـــیان دەكەیـــن. پێشـــتریش هەماهەنگی هەبوو لەنێـــوان هێـــزی پێشـــمەرگە لەالیـــەك و ســـوپای عێـــراق و میلیشـــیا شـــیعەكان لەالیەكـــی دیكـــەوە، كـــە ئەوان ســـەعدیە و كوبـــرا رزگار بكـــەن و پێشـــمەرگەش جەلـــەوال رزگار بكات، لەو ناوچەیەشـــدا ســـەربازگەی كوبـــرا هەیـــە، كە پێشـــتر ســـەربازگەی ئەمریكیـــەكان بـــووە. ئەو ســـەربازگەیە بەدەســـت هەركەســـێكەوە بێـــت، ئـــەوان حكومی ناوچەكـــە دەكەن، ئێستاش ســـەربازگەكە بەدەست سوپای

عێراقەوەیە.هێـــزە هەمـــوو ئـــەو بوونـــی

لەناوچەكە كێشە دروستناكات؟چەنـــد بەدڵنیایـــەوە جەعفـــەر: شـــێخ بكەوێتـــەوە ئاوەدانـــی دیكـــە رۆژێكـــی ناوچەكە ئەمان خۆیان دەكەن بەخاوەنی و كێشـــە بۆ كورد دروستدەكەن، چونكە تائێســـتاش هێزی خۆراســـانیەكان لەنێو

جەلـــەوالدا هەن لـــەزۆر لەشـــەقامەكانی جەلەوالش ئااڵی خۆیان داناوە، لەئێستادا لەپشـــتی عێراقـــی حكومەتـــی شـــۆڤڵی دەروازەی ســـەربازگەی كوبرا سەرقاڵی خەندەقلێدانـــن و رێگە نادەن پێشـــمەرگە بەهیچ جۆرێك بچێتە سەعدیەوە، رێگەی نێوان سەعدیە و جەلەوالیان بەتەواوەتی بڕییـــوە، تەنانـــەت كە هێزی پێشـــمەرگە چونەتە ئەوێ، تەقەیان بەسەردا كردوون و رێگەیاننـــەداوە بچنە ناوچەكە. ئێســـتا ئـــەو ناوچانـــە بۆتـــە جێگـــەی ملمالنێـــی ملیشیا شیعەكان و میلیشا سونەكان، كە زۆر نارێكخـــراو و هەمەجیانە كاردەكەن و هیـــچ رێكخســـتنێكی ســـەربازیان نییە، تەنانـــەت لەخانەقیـــن و كـــەالر و كفـــری سەرپێچی هاتوچۆیان كردووە و حساب

بـــۆ بازگە و پۆلیســـەكانی هاتوچۆ ناكەن لـــە لەكـــەالر دروســـتدەكەن، كێشـــە و مامۆستایەكیان دابوو، لە كفریش تەقەیان ئێســـتا كردبـــوو، كارگەیەكـــدا بەســـەر لەحەوزی حەمرین دەســـەاڵتیان هەیە و بەشـــێوەیەكی بەرفراوان لەناوچەكەدان، ئـــەم هێزانە هەمـــووی عەرەبـــی گەنجن و زۆر نەفامیشـــین و بەرامبـــەر بەكورد لەداعش خراپترن، بۆیان بكرێت بەهەمان شـــێوەی داعـــش دەكەن، شەڕەكەشـــیان مەزهەبییـــە، ئەو پشـــتیوانیە توندوتۆڵەی ئێرانیـــش هەر بۆ هەمان مەبەســـتە، ئێمە سەركردایەتی خۆشـــمان لەمەترسی ئەم هێزانە ئاگادار كردۆتەوە، چونكە كێشـــە دروستدەكەن و تۆش ناچاریت رێگریان لێبكەیت، ئەوكاتەش توشی شەڕ دەبیت.

6 ژماره 257 2014/12/6

بەپێی پرۆژەیەكی نوێی حكومەتی ئەمریكا، هێزێكی 100 هەزار كەســـی بۆ ســـوننەكان ســـوپای ئەزموونـــی و پێكدەهێندرێـــت )ســـەحوە( دووبـــارە دەكرێتـــەوە. ئەمـــەش لەكاتێكدایە بەشێكی زۆر لەو سوپایە لەكاتی خۆیـــدا یان چونە نێو داعـــش، یاخود لەگەڵ ســـوپای عێراقـــدا دژ بەكورد هەڵوێســـتیان وەرگرت، هەر بۆیە شـــارەزایانی سەربازی پڕچەككردنی سونەكان بەمەترسی بۆ سەر

هەرێم ناودەبەن.حكومەتـــی ئەمریـــكا لەســـەر بودجـــە و چەكـــی خـــۆی لەســـاڵی 2006 ســـوپایەكی لەهۆزە عەشارەیەكانی ســـوننە دروستكرد بەناوی ئەنجومەنەكانی )رابوون-ســـەحوە( دەســـتبەكار بـــوون. ئەم هێزانـــە كە لەالیەن ریشـــە"وە ئەبـــو عەبدولســـەتار "شـــێخ ســـەركردایەتی دەكـــران، توانیـــان لەســـاڵی 2007دا هێزەكانـــی قاعیـــدە تێكبشـــكێنن و ئارامی و ئاســـایش بگەڕێننەوە شارەكانیان. دواتر پـــاش ئەوەی كارەكەیـــان تەواو بوو، لەســـاڵی 2009 سەرپەرشـــتی هێزەكە درایە دەســـت حكومەتـــی عێراقـــی ، بـــەاڵم نوری مالكی ســـەرۆك وەزیرانی ئەوكاتەی عێراق دەستیكردە دژایەتیكردنیان و هەموو جۆرە هاوكاریەكـــی لێبڕین، دواتریـــش یاخیبوونی

لـــەو ناوچانـــە ســـەریهەڵدا و جەمـــاوەری بەزەبـــری هێز ســـەركوتكرانەوە، تـــا دواتر بەشـــێكی زۆریـــان چونـــە نێـــو داعشـــەوە. ئەمـــەش لەكاتێكدایـــە ئەم هێزانـــە بەردەوام تەنانـــەت وەســـتاونەتەوە، كـــورد لـــەدژی لەكاتی دروستكردنی ئۆپەراسیۆنی دیجلەدا زەیـــدی" "عەبدولئەمیـــر بەســـەرۆكایەتی رێككەوتنی هاوبەشـــیان لەدژی پێشـــمەرگە

ئەنجامدا.بەوتەی پســـپۆرێكی بواری سەربازیی و ئەمنی لەم دۆخەدا كە ئێســـتا تیرۆریســـتان دەستیان بەســـەر چەند ناوچەیەكدا گرتووە و لەئەنبـــار و بەغـــداش نزیـــك بوونەتەوە، شۆكێكی سیاسیی و ئابووریی و سەربازییان ســـوپای و دروســـتكردووە لەناوچەكـــەدا پێوەدیـــارە شـــڵەژانێكی جـــۆرە عێراقیـــش لەناوچەكـــەدا ســـەربازی بۆشـــاییەكی و دروستبووە، بۆیە حكومەت پەنا دەباتە بەر

چەكداركردنی هۆزەكان. لیوا "چەتۆ ســـاڵح" پســـپۆڕی ســـەربازی وتی "ئەم ئەزموونە دووبارەیە و لەپێشتردا زۆر ســـەركەوتوو نەبـــووە، بەاڵم حكومەت بەناچـــاری و بەپشـــتوانی ئەمریـــكا پشـــت ناوچەكـــە دانیشـــتوانی بەچەكداركردنـــی دەبەســـتێت، هەندێك لەهۆزەكانیش لەترسی

گیانی خۆیان داوای پڕچەككردن دەكەن".لیوا چەتۆ وتیشی "هەندێك لەو چەكدارانە

ئێستا بەیعەتیان داوەتە دەوڵەتەكەی داعش، واتـــە پڕچەككردنی ئەو هۆزانە هەندێك جار قازانجـــی داعشـــی تێدایـــە و ژمارەیەكیـــان بەشـــێوەیەكی نهێنی ســـودیان پێدەگەیەنن، لەمەشـــدا ســـوپای عێـــراق قازانجێكـــی كەم بەهێـــزی بۆیـــە پشتبەســـتن هـــەر دەكات، چەكـــداری نارێكخـــراو و هەڕەمەكـــی كـــە بەسیســـتەم نەكرابـــێ و لەفلتـــەر نەدرابێ و مەشقی نەكردبێت و ئەكادیمی و پرۆفیشناڵ ئـــەو چونكـــە هەڵەیـــە، كارێكـــی نەبێـــت، هاواڵتیانەی ئێســـتا چەكداركراون، تاكتیكی شـــەڕ نازانـــن و دوژمنەكەیـــان ناناســـن و چەكـــەكان دەفرۆشـــن، لەئایندەشـــدا دەبنـــە

كێشە بۆ سوپای عێراق".دەنگـــۆی پڕچەككردنی هۆزە ســـونەكان پـــاش ئەوە هـــات، كە رۆژنامـــەی نیویۆرك تایمـــزی ئەمریكی ئەوەی باڵوكـــردەوە، كە ئەو هاوپەیمانیەتیە سەركەوتووەی لەنێوان داعـــش و بەعســـییەكان و چەنـــد گروپێكی چەكداریـــی تـــر هەبوو، كـــە دژ بەحكومەتی رووبـــەڕووی ئێســـتا دەجەنـــگان، بەغـــدا فشـــارێكی زۆر بۆتـــەوە و ناكۆكی كەوتۆتە نێوانیانـــەوە، ئەوەش هانـــی ئەمریكای داوە ئـــەو هەلـــە بقۆزێتـــەوە و بیـــر لەوەبكاتەوە سەرلەنوێ هێزەكانی سەحوە پێكبهێنێتەوە، كـــە لەســـاڵی 2007 بۆ یەكەمجـــار پێكهێنرا، بـــۆ ئەمـــەش ئیـــدارەی حكومەتـــی ئەمریكا

سياسەت

جگە لە پێشمەرگە و سوپای عێراق، هێزی سێیەمیش لە

عێراقدا دروست دەبێت

ئەمریكا چەكداریان دەكات و بە مەترسی بۆ سەر كورد لەقەڵەم دەدرێن:

راوێژ كامەران

ژماره 257 2014/12/6 7

بەسەرۆك عەشیرەتە سوننەكان و بەرپرسە حكومیەكانی ئـــەو پێكهاتەیەی راگەیاندووە، كە بـــە نیازە هێزێكی 100 هەزار كەســـییان لەعێراق بۆ دروســـت بكات و هەر خۆشـــی پڕچەكیـــان بـــكات، ئـــەم بەڵێنـــەش لەمیانی كۆبونەوەی دوو رۆژی رابردووی نوێنەری بـــووە، كـــە بەشـــێك لەپێكهاتـــەی ســـوننە لەهەفتەی پێشـــوودا ســـەردانی واشنتۆنیان

كرد.كـــە جومەیـــل" "ئەحمـــەد بەوتـــەی ســـەرۆك عەشـــیرەتێكی ســـونەیە لەئەنبار واشـــنتن كۆبونەوەكـــەی بەشـــداربووی و پێیگوتـــوون، بەئاشـــكرا ئەمریـــكا بـــووە، هێزێكـــی 100 هـــەزار كەســـی لەئەنبـــار و نەینەوا و ســـەاڵحەدین دروســـت بكەن، كە ئەركی شـــەڕكردن دەبێـــت دژ بەچەكدارانی داعش و دواتریش ئەركی پاراســـتنی ناوچە ســـوننیەكانیان پێدەســـپێردرێت و بۆخۆشی پڕچەكیان دەكات، ئەمەش لەمیانی ئەو پرۆژە یاســـایەوەیە، كە لەالیەن لیژنەی پەیوەندییە نوێنەرانـــی ئەنجومەنـــی دەرەكییەكانـــی ئەمریـــكا ئامادەكرا، بـــۆ پڕچەككردنی هێزی بـــێ كوردســـتان هەرێمـــی پێشـــمەرگەی

گەڕانەوە بۆ رەزامەندیی بەغدا.ئامـــارە بەپێـــی لەكاتێكدایـــە ئەمـــەش سەربازیەكان ژمارەی سەرجەم سەربازانی سوپای عێراق لەئێستادا 170 هەزار كەسە،

پێكهێنانـــی ئەو هێزە 100 هەزار كەســـییەی پێشـــمەرگەش هێـــزی بوونـــی و ســـوننە بااڵنســـی هێـــزە ســـەربازیەكان لەعێراقـــدا بەتەواوەتـــی دەگۆڕێـــت و سەرەتایەكیشـــە بۆ دابەشـــبوونی عێراق بەرەو سێ هەرێمی سەربەخۆ، بەتایبەت لەكاتێكدا چەند رۆژێك لەمەو پێش 38 كەســـایەتی سوننەی عێراقی هەڵســـاون بەپێدانی پرۆژەیەك بۆ پێكهێنانی هەرێمێكی ســـوننە بە بەرپرســـانی ئەمریكی و وێنەیەكیشیان داوەتە "ستیۆرات جۆنز"ی باڵیۆزی ئەمریكا لەبەغدا، بەپێی پرۆژەكەش نزیكـــەی 43%ی رووبـــەری خاكـــی عێـــراق ئـــەو هەرێمـــەوە، بەغـــداش وەك دەچێتـــە

پایتەختی عێراق دەمێنێتەوە.هەمـــوو ئەمانەش لەكاتێكدایە ســـەرۆكی لیژنەی ناوچـــە دابڕێندراوەكان لەپەرلەمانی هێزانـــە ئـــەو پڕچەككردنـــی كوردســـتان بەمەترسیدا دەزانێت، بەو پێیەی هەڵوێستیان بەرامبەر بەكورد باش نییـــە. "ئەبو كاروان" ســـەرۆكی لیژنـــەی ناوچە دابڕێنـــدراوەكان و ئەندامـــی لیژنەی پێشـــمەرگە لەپەرلەمانی كوردســـتان بۆ ســـڤیل وتی "دروســـتكردن و پڕچەككردنـــی ئـــەو هێزانـــە بـــۆ كـــورد یـــەك لەگـــەڵ پێیـــەی بـــەو مەترســـیدارە، هاوسنورین و چەندین كێشەی هەڵپەسێردراو بەشـــێكی هۆزانـــەش ئـــەو لەنێوانماندایـــە، زۆریـــان عەرەبـــی شـــۆڤێنین، جگەلـــەوەی

ئـــەو كارە دژ بە بنەماكانی دیموكراســـیەت و یاســـایە و لەداهاتوودا مەترسیەكانیشـــی بەدیار دەكەون، مەترســـیەكی سەرەكی ئەو

هێزانەش بۆ كورد دەبێت".هـــۆزە "ئـــەو وتیشـــی كاروان ئەبـــو عەرەبانەی ئێســـتا بڕیـــاری چەكداركردنیان لەعێراقـــدا مێـــژوو بەدرێژایـــی دراوە، بەسەرســـەختی دژایەتی كوردیان كردووە، لەكاتێكدا سەركردایەتی كورد پاش رزگاری عێراق پشـــتیگرتن و هـــاوكاری كردن، بەاڵم هەركاتێك بەهێز دەبنـــەوە، یەكەم كەس كە دژایەتی دەكەن كوردە، بۆیە گەر ئەو بڕیارە چووە باری جێبەجێكردنـــەوە، دەبێت كورد پالنی پێشـــوەخت و ئامـــادەكاری تەواوەتی

بۆ بكات".

بەچەكداركردنی میلیشیا شیعەكان، عێراق دەبێتە خاوەن سێ هێزی چەكدار لەسێ هەرێمی جیاوازدا

سياسەت

سەرۆكی لیژنەی ناوچە دابڕێندراوەكان:ئەو هۆزە عەرەبانە

بەدرێژایی مێژوو دژایەتیان كردووین و مەترسین بۆ سەر كورد

8 ژماره 257 2014/12/6

شـــەڕی هەڵگیرســـانی لەســـەرەتای داعشـــەوە، چەنـــد ناوچەیەكـــی دەوروبەری شـــاری كەركـــوك بوونەتە ناوچـــەی گەرمی شەڕ، لەم دیمانەیەدا وەستا رەسوڵ ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی و بەرپرسی میحوەری باشـــووری كەركوكی هێزەكانی پێشـــمەرگە، لەبارەگای میحوەرەكەی لە "كەیوان" دڵنیایی دەداتـــە خەڵكـــی كەركـــوك، هەروەهـــا باس لەشـــەڕی داعش و بازرگانیكردن لەگەڵ ئەو گروپە و چەند پرسێكی تایبەت بەدامەزراوەیی

كردنی هێزی پێشمەرگە دەكات.

سياسەت

سەروەر ساڵەیی

ئێمە كە وەك خۆبەخش كارمان كردووە، وامانزانیوە دەستخۆشیمان

لێدەكرێت، نەك بەو جۆرە راگەیاندن مامەڵەمان لەگەڵ

بكات!

هەندێك لە شەهیدەكان لەكاتی كشانەوەدا بوونە،

كە فەرماندەی یەكە بچووكەكان نەزان هێزەكەیان چۆن

بكشێننەوە فەرماندەی میحوەر چی بكات؟

هێزی پێشمەرگە هی یەكێتی و پارتیە، كەی بووە هێزێكی نیزامی ئێمە لێی دەكشێینەوە

وەستا رەسوڵ ئەندامی سەركردایەتی یەكێتی و بەرپرسی میحوەری باشووری كەركوك:

ژماره 257 2014/12/6 9

كەركــــوك خەڵكــــی دەكرێــــت دڵنیابكەنــــەوە، كــــە چیتــــر داعــــش ناتوانێت

مەترسی بۆ سەر ژیانیان دروست بكات؟وەســــتا رەســــوڵ: ئێمە لەشــــەڕی 26ی ئەم مانگــــە لەتەللوەرد، ئەوەمان بۆ خەڵكی كەركوك ســــەلماند كە هێزی پێشــــمەرگەی لەشــــەڕێكی دەســــتەویەخەی كوردســــتان زۆر بەهێــــزدا توانی 16 كاتژمێر لەشــــەڕدا بێت، راســــتە ســــەرەتای شــــەڕەكە، )لیوای شــــەش( لەمیحــــوەری پێنج كــــە میحوەری ئێمــــە نییە، شــــوێنەكانی خــــۆی لەتەللوەرد جێهێشــــتبوو، بــــەاڵم هــــەر ئــــەو لیوایــــەش هاتــــە ئەمبــــەری ئاوەكــــەوە و لەگەڵمانــــدا بەرگرییەكــــی قارەمانانــــەی كــــرد، دوژمن بــــە نــــۆ هەمــــەرەوە هێرشــــی كردە ســــەر ســــەنگەرەكانی پێشمەرگە، جگەلە تەللوەرد نەیتوانی لەشوێنەكانی تر بێتە پێشەوە، سێ هەمەریان تەقێنرایەوە، هەمەرێك بەساغی گیرا، دووانی تــــر لەالیەن ئەمریكییەكانەوە ســــوتێندران، ســــێ هەمەری تریش ئێســــتا بەپەككەوتوویــــی لەنێــــوان هــــەردوو المان جێمــــاون، كەواتە ئەمــــە بەڵگەیە بۆ ئەوەی پێشــــمەرگە ئێستا شــــەڕێكی نەوعی لەگەڵ داعش دەكات و شــــارەزای چۆنێتی شەڕی ئەو گروپە بووە و دڵنیاییش دەداتە خەڵكی

كەركوك.چەنــــد تەللــــوەرد لەشــــەڕی پێشــــمەرگەیەك لەكاتی كشــــانەوەی لیوای

شەش بەدیلگیران، ژمارەیان چەندە؟وەستا رەسوڵ: با بۆت راست بكەمەوە، چەنــــد دیلێــــك نییــــە، بەڵكو لەهەمــــوو ئەو لیوایــــە تەنهــــا دوو پێشــــمەرگە ونــــن، پێنج پێشــــمەرگەش دوو و هەیــــە شــــەهیدیان بزرن، كــــە یەكێكیان نــــاوی )كاك بەكر( و ئەویتریشیان ناوی )بەهرۆزی مەال ئەمین(ە، نازانین ئەو دوو پێشمەرگەیە بەبرینداری كەوتوونەتە دەست داعش یان بەشەهیدی یاخود دیلــــن، تەرمەكانیان دیار نین، بەاڵم ناســــنامەكانیانمان لەگیرفانــــی چەكدارێكی كەواتــــە دۆزییــــەوە، داعشــــدا كــــوژراوی دەركەوتــــووە الی ئەوانــــن، بــــەاڵم لــــەدوو كەس زیاتر نین، بەداخەوە هەندێك ســــایت تەلەفزیۆنــــی و رۆژنامەنــــوس و كەناڵــــی نابەرپــــرس باڵویانكردۆتــــەوە، كــــە دەیان پێشــــمەرگە بەدیلگیــــراون و لەئاو خنكاون، بەگشتی لە لیوای شەش پێنج شەهید و دوو ونبوو هەیە. كەچــــی كەناڵێك لەراپۆرتێكدا باسی لەوە كردووە، پێنج پێشمەرگەی دیل

هەیە و كار بۆ گۆڕینەوەیان دەكرێت، كاكە سەرچاوەكە كوێیە؟ من دوو ونبووم هەیە، خوا بــــكات مابــــن و شــــەهید نەكرابن، من دوو دیلم هەیە بۆ دەیكەیت بەپێنج؟ بۆچی دووقــــات و نیو بۆ دوژمــــن زیاد دەكەیت؟ ئەمە خزمەت بەدوژمــــن دەكات یاخود نا؟ من نامەوێت تۆ زانیاریم بۆ بپۆشێت بەاڵم

دەمەوێت وەكو خۆی قسە بكەیت. ژمارەی شــــەهیدەكانی پێشمەرگە

بەگشتی چەند بووە لەو شەڕە؟وەستا رەســــوڵ: جگەلەو پێنج شەهیدە، ئاســــۆ كاك لەپێشــــمەرگەكانی یەكێــــك )بەرپرسی مەڵبەندی كەركوكی یەكێتی( الی من شەهید بوو، پێشــــمەرگەیەك الی كاك شێركۆ )فەرماندەی لیوای یەكی هێزەكانی پێشمەرگە(، كوڕەكەی كاك حەمەی حاجی مەحمود شەهید بوو، ئەمە هەشت شەهید، شــــەهێدێكی قــــادر ســــەرحەد پێموابێــــت هەیە، بــــەاڵم لەبەرئــــەوەی بەفەرمی بەمن نەگەیشــــتووە، ناتوانم پشتڕاستی بكەمەوە، جگەلەو شەهیدەی الی كاك سەرحەد، هیچ یەكەیەكی سەربازی نییە لەهەمان رۆژ من

ئاگادار نەكاتەوە و نەیدەم بەوەزارەت.ئێــــوە كــــە راســــتە تاچەنــــد دەتانەوێــــت لەبەرامبــــەر پێدانەوەی تەرمی كوژراوەكانیــــان، پێشــــمەرگە دیلەكانی الی

داعش ئازاد بكەن؟وەســــتا رەســــوڵ: من نازانم ئەو قسانە لەكوێوە هاتــــوون و كێ كردوونی، پێموایە رووداو لەگیرفانــــی خۆیــــەوە دەریهێنابێت، ئەگەرنــــا داعش ســــاغ بەســــاغ ناگۆڕێتەوە، جــــا دەچێت دیلمان بۆ دەهێنێت و بەتەرمی خۆی دەیگۆڕێتەوە؟ ئەوان هیچ دەربەستی تەرمەكانیــــان نیــــن، مــــن ئەمــــە ئەزموونی یەكەمجارم نییە لەگەڵیان، بۆیە ئەوە دوورە

لەراستییەوە و ئەسڵ و ئەساسی نییە.قــــورس شــــەڕی جــــارە دوو لەمیحــــوەری باشــــووری كەركــــوك دێتــــە ئــــاراوە، كــــە یەكەمیان شــــەڕەكەی داقوق، دووەمیشــــیان شــــەڕەكەی ئەمجــــارە بــــوو لەمەكتەب خالیــــد و مریەم بەگ، بۆ داعش

گرنگی بەم میحوەرە دەدات؟شــــەڕەكان جــــۆری رەســــوڵ: وەســــتا جیــــاواز بوو، لەدێیەكانی وەحدە و خالید و سەعدییە )لەسنووری داقوق( ئێمە پەالماری ئەوانمانــــدا، ئــــەو ســــێ گوندە مەترســــییان لەســــەر شــــەقامی بەغــــدا هەیە، ویســــتمان بیانگرین و ئەو مەترسییە دووربخەینەوە،

ئێمــــە دێیەكانمان گرت و پێشــــمەرگەش بۆ چەند كاتژمێرێك تێیاندا مایەوە، بەاڵم لەدێی وەحــــدە شــــوێنێك هەبــــوو مینڕێژكرابوو، برادەرانــــی هەڵنەســــتا، لێبــــوو، قەناســــی پەكەكە هێرشــــیان كردە ســــەر ئەو شوێنە، بــــەاڵم نەگیرا، كە نەگیــــرا ئێمە ناچاربووین هــــەر ســــێ دێیەكــــە جێبهێڵیــــن، بەداخەوە لەدواین دێ لەكشــــانەوەدا فەوجی چواری لیوای نــــۆ كۆمەڵێك شــــەهیدی دا، ئەوەش دووەمیــــش بــــوو، شــــەڕی لەكشــــانەوەدا بەبەرنامەیەكــــی رێكخــــراو بــــوو، لەوەتەی من لێرەم تائێســــتا دوژمــــن وەك ئەمجارە بەبەهێزی خۆی كۆنەكردۆتەوە بۆ ئەوەی پەالماری كەركوك بدات، هێرشێكی گەورە بــــوو، هەشتســــەد كەســــیان بەكارهێنابوو لەو هێرشــــەدا، لەمەكتــــەب خالید و مریەم بــــەگ و تەللــــوەرد پەالماریانــــدا، ئــــەوەی ســــەر بەمیحــــوەری ئێمەیە لیــــوای یەك و لیــــوای دووی ســــكرتاریەتە، واتــــا مەكتەب خالید و مریەم بەگە، لەوێ لەڕێی رەشــــاد نەیانتوانی بێنە پێشــــەوە، بەاڵم لەتەللوەرد هاتنە پێشــــەوە، دیارە حەتمەن فەرماندەی لیوای شەشــــیش هۆكاری خــــۆی هەیە كە بۆچی ئەو هاتنە پێشەوەیە روویداوە، دوای ئەوەی چەكدارانی داعش هاتبوونە پێشەوە بەرنامەكەیان وابوو لەپردەكە دەربازبن و بێنە ئەمبەرەوە، بەاڵم من بۆ خۆم لەكاتژمێر 3:10 خولەكی بەرەبەیانەوە هێزێكی ســــەر بەمیحوەرەكــــەی خــــۆم و هێزێكــــی هەڤاڵ ئاســــۆ مامەندم برد لەگەڵ خۆمدا و لەسەر ئــــەو پردەی تەللوەرد تائێــــوارە لەبەرگریدا

بووین و نەمانهێشت بێنە پێشەوە.میحــــوەری شــــەڕەی دوو لــــەو باشــــووری كەركــــوك ژمارەیەكــــی زۆری كەســــانێك لەكاتێكــــدا دران، قوربانــــی بەكەمتەرخەم میحــــوەر سەرپەرشــــیتاری بۆچــــی هۆكارەكــــەی تــــۆ دەزانــــن،

دەگەڕێنیتەوە؟وەســــتا رەســــوڵ: من زۆرم پێ سەیرە،

سياسەت

بەنیزامیكردنی پێشمەرگە الی وەستا رەسوڵ و لەمیحوەرەوە

ناكرێت

10 ژماره 257 2014/12/6

خەڵك دەچێت بۆ شــــەڕ شــــەڕە ئاو ناكات، بەڵكــــو شــــەڕە گوللــــە دەكات، مــــن لەگەڵ دوژمن شــــەڕە گوللە دەكــــەم، گوللەی من بــــەر ئەو دەكەوێــــت و گوللەی ئەویش بەر مــــن دەكەوێــــت، ئــــەو شوێنەشــــی لەداقوق شــــەهیدی لێدرا پانزە كیلۆمەتر لەشــــوێنی بــــووە، دوور شــــەڕەوە ســــەركردایەتی ســــەركردایەتی میحــــوەر چ پەیوەندییەكی بــــەوەوە هەیە، كە بەفەرمانــــدەی هێز بڵێت زەحمــــەت نەبێت كەمینەكــــەت لێرە دامەنێ و لــــەوێ داینێ؟ ئەمە ئیشــــی ئێمــــە نییە و راســــتەوخۆ ئیشــــوكاری یەكەی بچووكە، ئیشی سەركردایەتی نەخشەكێشان و پالن و چوونــــە ژوورەوەیە، تا دەگاتە شــــوێنی شــــەڕ تۆ ئاگات لەهێزەكەیە، كــــە گەیاندتە شــــوێنی شــــەڕ دەبێــــت فەرمانــــدەی هــــەر یەكەیەكی ســــەربازی خۆی ئاگای لەهێزی خۆی بێت، بــــۆ نموونە لەوەی وەحدە هیچ پێشــــمەرگەیەك لەنــــاو دێیەكانــــدا شــــەهید نەبووە، ئەی كە تۆ نازانیت هێزەكەی خۆت بكشــــێنیتەوە، دەبێت ســــەركردایەتی بچێت بیكشــــێنێتەوە و یــــەك یــــەك پێــــی بڵێت وا وەرەوە؟ ئینجا بێ فەرمانیش كشاوەتەوە، بێ ئــــەوەی بڕیار وەربگرێــــت، لەیەك دێدا بەفەرمان كشاینەوە كە دێی وەحدە بوو و شەڕەكەش هەمووی لەسەری بوو، تەحەددا دەكەم یەك پێشمەرگە لەو دێیە شەهید بوو بێــــت، بەاڵم بچۆ لەفەرمانــــدەی ئەو فەوجە بپرســــە كــــە هــــۆكاری شــــەهیدبوونی ئەو پێشــــمەرگانە چییە، ئەوەی جەنابت باســــت كــــرد بەداخەوە رێكخراوێكی تیرۆریســــتی لەپشــــتی ئــــەم بابەتەوەیــــە و دەیانەوێــــت

ئێمەومانان عەیبدار بكەن.بــــێ فەرمــــان ئــــەو كشــــانەوەیە نیشــــانەی بوونی پەرتەوازەیــــی نییە لەناو

رێزەكانی هێزی پێشمەرگە؟وەستا رەسوڵ: نەخێر، ئەوە پەرتەوازەیی نییە، بەڵكو ترسنۆكی هەندێك فەرماندەیە.

چی كــــراوە بــــۆ لێپێچینــــەوە لەو ترسنۆكییەی باست كرد؟

وەستا رەسوڵ: لیژنە دانراوە و كۆمەڵێك رێوشــــوێن گیراونەتەبەر، چەند كەسێكیش

لەپۆستەكانیان الدراون. جۆرێــــك لەدابەشــــكاریی حیزبی بەسەرپەرشــــتیكردنی میحوەرەكانی هێزی پێشــــمەرگەوە دیــــارە، كە چــــوار فەماندەی میحــــوەری پارتیــــن و چواریــــش یەكێتین، ئەوە كێشە بۆ پێشمەرگە دروست ناكات؟

وەســــتا رەسوڵ: ئێوە دەڵێی لەم دونیایە ناژین، ئێوە نازانن ئەم هێزە هێزی یەكێتی

و پارتییە؟ ئەمە الی خەڵك شاراوەیە؟ شــــاراوە نییە بەاڵم قســــە لەسەر پێشــــمەرگە هێــــزی بەرێكخراوەییكردنــــی دەكرێــــت، لەكاتێكدا ئەفســــەرانی وەزارەت

لەمیحوەرەكاندا كەسی دووەمن؟وەستا رەسوڵ: ئێمە خراپمان كردووە كە خۆبەخش هاتووینەتە ناو هێزی پێشمەگە، بەاڵم كەی هێزی پێشــــمەرگە بەنیزامی كرا ئێمە لێی دەكشــــێینەوە، تۆ قسەكەت جوانە كە وتت قسەی لەسەر دەكرێت، جاری هەر قسەی لەسەر دەكرێت، بۆتە كردار؟ راستە ئێســــتا كراوە بەموئەسەسە بەاڵم نەكراوە بەنیزامــــی، بــــا خەڵك بــــاش لــــەوە تێبگات، موئەسەســــە شــــتێكە و نیزامــــی شــــتێكی ترە، ئێمە هەركاتێــــك بووین بەنیزامییەكی باش لەناو هێزی پێشــــمەرگەی كوردستان ئەوكاتە پێویســــتی بەخۆبەخش نییە، منیش وەكــــو هەمــــوو كەســــێكی تر مافــــی ئەوەم هەیــــە خۆبەخش بــــم، كەمــــال كەركوكیش وەك هەمــــوو كەســــێكی تــــر مافــــی هەیــــە خۆبەخــــش بێت، هەروەهــــا زەعیم عەلیش ئــــەو مافەی هەیــــە، كە خۆبەخــــش بووینە ئێمەمانان باكگراوندێكمان لەناو پێشمەرگە هەیە، پێشتر فەرماندە بووینە لەناویدا، من ئەســــڵەن بەپلەی لیوا خانەنشــــینم، كە بەو پلەیەش خانەنشــــینم وەزارەتی پێشمەرگە مافــــی خۆیەتــــی بمخاتــــەوە ســــەركار، كە هاتووینــــە كارمان كــــردووە مــــن وامزانی خەڵك دەسخۆشــــیمان لێــــدەكات، نەمزانی كە راگەیانــــدن و رۆژنامەگــــەری بەچاوی حاقیدانــــەوە ســــەیرمان دەكات. بەاڵم حەق وایــــە ئێوە بچن لەبــــارەی بەنیزامیكردنەوە یەخەی ســــەرۆكایەتی هەرێم و وەزارەتی پێشــــمەرگە بگــــرن، ئەوكاتــــە ئــــەم هێــــزە هەبێــــت، تەجنیــــد كــــە نیزامــــی دەبێتــــە خەڵــــك لەبــــازاڕەوە بێت یەكســــەر بیكەیت بەســــەرباز، لەیەكەیەكــــدا راهێنانیــــان پــــێ بكرێت. بۆیە ئەگــــەر وردەكاری بۆ بكرێت دەبێــــت زۆر سوپاســــی ئــــەو فەرماندانــــە بكرێــــت، كە توانیویانە ئــــەم هێزانە پێكەوە دابنێــــن، ئێوە بیرتانچوو ئەم هێزە هەشــــت ســــاڵ شــــەڕی یەكتری كــــردووە؟ ئێســــتا پێكــــەوە بەســــتوومانەتەوە، فەرماندەیەكی پارتــــی دێتــــە الی مــــن لــــەم ژوورە هیــــچ رێــــزی كەمتر نییــــە لەفەماندەكانی یەكێتی، فەرماندەی یەكێتی دەچێتە الی كاك كەمال

لە دواین شەڕدا تەنیا دوو پێشمەرگە ونن و ناسنامەكەشیان لە گیرفانی داعشێكی

كوژراودا دۆزراونەتەوە

داعش دەربەستی دیلەكانیان نین و دیل بە دیلیش ناگۆڕنەوە،

نەك تەرمی كوژراو بە دیل

كشانەوەی بێ فەرمانی پێشمەرگە بەهۆی ترسنۆكی هەندێك

فەرماندەوە بووە

تۆمەتباركردنم بەبازرگانیكردن لەگەڵ

داعش سەگ بە مانگەشەو وەڕینە

شەش مانگە بەعەمەلی ئاوەكەمان كردۆتە

سنووری كوردستان و ناوچە عەرەبیەكان

سياسەت

ژماره 257 2014/12/6 11

باشترە حەویجە بدەینە عەرەبی سوننە و

قیروسیای لێبكەین و لەكەركوكی بكەینەوە،

چونكە كوردی تێدانەماوە

ئەم شەڕانەی ئەم دواییە كردمان توانای

پێشمەرگە دەسەلمێنن و دڵنیایی دەداتە خەڵكی

كەركوك

سياسەت

كەركوكی رێزی كەمتــــر نییە، بەڵكو رێزی زیاتری لێدەگیرێت، فەرماندە و پێشمەرگە هەســــتیان بەم راســــتییە كردووە، كە ئێمە چۆن جیاوازی ناكەین، بۆیە بەنیزامیكردن لەمیحــــوەرەوە و رەســــوڵ وەســــتا الی

ناكرێت. جگە لەهێزی پێشمەرگە، چ هێزێكی تر لەمیحوەری باشووری كەركوك هەیە؟

وەســــتا رەســــوڵ: الی من تەنها هێزێكی پەكەكــــە هەیە، بەفەرماندەیــــی هەڤاڵ عگید كە هێزێكی ئازا و شــــەڕكەرن و بەشدارن

لەشەڕەكان، هیچ هێزێكی تر نییە. ماوەیەكــــە قســــەی زۆر لەســــەر پرسی بازرگانیكردن لەگەڵ داعش دەكرێت، ئەو بازرگانییە تاچەند لەمیحوەرەكەی ئێوە

هەیە؟وەستا رەســــوڵ: نەك لەمیحوەری ئێمە شــــتی وا نییــــە، بەڵكــــو لەمیحــــوەری ئێمە هــــەر رێگا نییە ئۆتۆمبێــــل بپەڕێتەوە بەڵكو هەمووی ئاوە، جارێكی تر جەخت لەســــەر ئەوە دەكەمەوە، ئەو بازرگانییەش لەالیەن راگەیانــــدن و هەندێــــك خەڵكــــی نابەرپرس كاكــــی كراوەتــــەوە، گــــەورە لەپەرلەمــــان پەرلەمانتــــار گەر ئەوەنــــدە خەمخۆری ئەم میللەتەی بــــۆ نایەیت مووچەیــــەك بخەیتە گیرفانی پێشمەرگەوە، یان هەر مووچەكەی خۆی پێبدەیت، ئەوە زۆر گەورە كراوەتەوە، پێشــــمەرگە نییە بــــازرگان بێــــت، ئەوانەی بازرگانــــن گەورە و چاوچنۆكەكانن، رەنگە پێشــــمەرگە لەهەندێك شــــوێن كەمتەرخەم بووبێت و چــــاوی چوقاندبێت و تەنكەرێك تێپەڕیبێت لەبەرامبەردا شتێكی وەرگرتبێت، بــــەاڵم لەهەر میحوەرێك بێــــت بازرگانەكە پێشــــمەرگە نییــــە. جگەلــــەوەش شــــۆفێری تانكەرەكان لەسەر ئەو پرسە گیراون، ئەو شــــۆفێرانە دەزانن بۆ كێ كاریان كردووە،

ئیتــــر پێنج و چوار دەكاتە نۆ، ئەمە قســــەی تێدا نییە، بكەرەكە گیراوە كە شۆفێرەكانن، ماوەتــــەوە ئەوەی كەمتەرخەم و هاوكارن. شــــەو ناتوانــــم الیــــە، فەوجــــم مــــن 120 هەموویان بەســــەر بكەمەوە تا بزانم مێش بەوێدا دەڕوات یاخود نا، لەسەرمە ئاگاداری بكەمــــەوە كە هیچ نــــەڕوات، بەنوســــراوی رەسمیش ئاگادارم كردوونەتەوە، سەرەتا قســــەكان زۆر لەســــەر هەردوو میحوەری رۆژهــــەاڵت و رۆژئاوای كەركوك دەكران، بەاڵم بەڕاســــتی ئەو بابەتە هیچ پەیوەندی بەبەرپرســــی میحــــوەرە نییــــە، بەرپرســــی میحــــوەر لەبــــارەگای خۆیەتــــی و خەریكی بردنەڕێــــوەی و ئیــــداری ئیشــــوكاری تەوجیهاتە، خەریكی ئەوە نابێت بچێتە الی فەرمانــــدەی فەوجێك دابنیشــــێت تا بزانێت ئەو فەرماندەیە شەو تا بەیانی چی دەكات. هیوادارم لێكۆڵینەوە لەو پرسە زوو تەواو بێت و هەر كەسێكیش لەو بابەتە تێوەگالوە

لەسەر سەر هەڵیبواسن. بــــەاڵم ناوی تــــۆش لەڕیزی ناوی ئــــەو كەســــانەدایە، كــــە گوایــــە بازرگانیان

لەگەڵ داعش كردووە؟وەستا رەسوڵ: ئەوە سەگ بە مانگەشەو وەڕینــــە، وەك چۆن مانگەشــــە و هەڵدێت، ســــەگ ترســــنۆكە كە لەشــــوێنێكی تاریكدا بێــــت، بەاڵم گــــەر لەشــــوێنی رووناك بێت دەكەوێتە وەڕیــــن، ئەوانەش تەنها چاویان

بەئێمە هەڵنایەت و هیچی تر. پێكهێنانی هێزی تایبەت بەتوركمان

چۆن لێكدەدەیتەوە؟وەستا رەسوڵ: زۆرم پێباشە، توركمانیش كەمینەیەكــــە لەنــــاو كەركــــوك باهێزێكیان هەبێت، بەاڵم لەدوو شوێن بێت، یان لەژێر دامەزراوەی هێزی پێشــــمەرگەدا بێت، یان لەژێر دامەزراوەی هێزە عێراقییەكان بێت،

ناكرێت هێزێكی سەربەخۆ بێت. تاچەنــــد راســــتە پێشــــمەرگە كار بــــۆ ئــــەوە دەكات پــــڕۆژەی ئاوەكــــە بكات لەناوچــــە و كوردســــتان بەســــنووری

عەرەبییەكان جیایبكاتەوە؟وەســــتا رەســــوڵ: ئێمــــە شــــەش مانگــــە بەعەمەلی وامان كردووە، ئەمبەری ئاوەكە بۆتە ســــنووری كوردســــتان و ئەوبەریش بووەتە ســــنووری داعش، بەاڵم هەركاتێك فەرمانێكی ســــەرەوەمان بــــۆ بێت، لەالیەن فەرماندەی گشــــتی هێزە چەكدارەكان یان وەزارەتی پێشمەرگە بۆ ئەوەی لەبەرامبەر

خۆمان ناوچەكان بكەینەوە، ئێمە دەتوانین لەمــــاوەی 24 كاتژمێردا هەر شــــوێنێكمان بوێــــت پاكی بكەینــــەوە. بابەتەكە ئەوە نییە ئێمــــە لێــــرە وەســــتاوین و ئیتــــر ناڕۆیــــن، بەاڵم ئاوەكە ســــنوورێكی سروشــــتی باش و رێگرێكی سروشــــتی باشــــە بــــۆ هێزێكی پێشمەرگە، جگەلەوەش یەك دێی كورد لەو بەر ئاو نییە، راستە پێشتر خاكی كوردستان بووە، بەاڵم لەم ناوچەیە شەست كیلۆمەتر كــــراوە بەعــــەرەب، ئایــــا لێكدانەوەیەكمــــان نەبێــــت بۆ ئــــەوە؟ ئــــەوە گرتمانــــەوە، ئایا دەتوانین بەكوردیی بكەینەوە؟ ئایا ئێمەش وەكو ئەوانین، عــــەرەب دەربكەین و كورد

بخەینە شوێنەكەی؟ تاچەند لەگەڵ ئەو پێشنیارەدان كە ناوچە عەرەبییەكانی كەركوك بەرێككەوتن

بدرێنە عەرەب و نەخرێنە راپرسییەوە؟

وەســــتا رەسوڵ: وەكو رای خۆم، من لە 2004 وتارێكم نوسی تێیدا وتم با حەویجە بدەینە عەرەبی سوننە و قیروسیای لێبكەین و لەكەركوكــــی بكەینــــەوە، چونكــــە هیــــچ كوردێكی تێدا نەماوە، ئێستاش دووبارەی دەكەمــــەوە، بەڵی رێككەوتنم پێباشــــە، ئێمە دراوســــێكەمان ســــوننەیە و شــــیعە نییــــە، ئــــەو رێككەوتنــــەم پێباشــــە بكرێــــت، بەاڵم بەمەرجێــــك ئەو رێككەوتنە هێندە قایم بێت بتوانرێت پشتی پێببەسترێت، لەبەر ئەوەی ئێســــتا كە داعــــش هات هیــــچ رێككەوتن و نەهێشــــتووە، نێودەوڵەتیشــــی عورفێكــــی نەوەكــــو لەداهاتــــوودا گروپێكــــی تر بێن و

جارێكی تر وا لەمیللەتەكەمان بكەن.

12 ژماره 257 2014/12/6

دواین سەردانی سەرۆكی حكومەتی هەرێم بۆ بەغدا و كۆبوونەوەكەی لەگەڵ عەبادیدا

سياسەت

تارمایی جیۆپۆلیتیكی نەوتدابەزینی نرخی نەوت و ئاكامەكانی لەسەر رێكەوتنی نێوان هەولێر – بەغدا

وەرچەرخانی نرخی نەوت لەئێستاوە بەرپرسانی عێراقی تۆقاندووە و هۆكاری سەرەكی ملكەچكردنی بەغداش بووە بۆ هەرێم

ژماره 257 2014/12/6 13

سياسەت

دابەزینی نرخی نەوت كاریگەری

لەسەر پەیوەندییە ئایندەییەكانی نێوان

هەولێر و بەغدا دەبێت

دابەزینی نرخی نەوت پێدەچێ درێژەی هەبێت

و ببێتە تراژیدیای ئابوورییە وابەستەكان

بەنەوتەوە

روسیا و ئێران و عێراق بەرادەیەكی ترسناك

لەم وەرچەرخانە جیوپۆلیتیكیەی نرخی نەوت زیانمەند دەبن

بەتایب���ەت واڵتان���ی ئاب���ووری وابەس���تە بەنەوت، حساب و پالنسازی بودجەكەیان دۆالر 130 ب���ە بەرمیلێ���ك بەگوێ���رەی كردووە. مەس���ەلەكەش ئەوەی���ە، ئەگەر بێت���و نرخی ن���ەوت لەم ئاس���تەدا بمێنێ، گەلێ���ك ب���ۆ ترس���ناكی ئاكام���ی ئ���ەوە لەواڵتان���ی جیهان دەبێت. بەتایبەت ئاكام و لێكەوت���ە جیۆپۆلیتیكیەكانی بۆ واڵتانی ن���ەوت تۆقێن���ەر دەبێ���ت، بەرهەمهێن���ی ك���ە عێراقی���ش یەكێكیان���ە. نرخ���ی نەوت بەشێوەی راستەوخۆ پەیوەندی بەهەڵبەز و دابەزی كایەكانی نێوان نرخی عەرز و

تەڵەبی بازاڕی نەوتەوە هەیە. ئێس���تا لێكەوتە تازەكان بوونەتە هۆی ئ���ەوەی پێچەوانەبوون���ی پێش���بینییەكان و بودجەس���ازی بەپێ���ی نرخ���ی ن���ەوت ئابووری���ی گەلێ���ك واڵت رووب���ەڕووی هەڵدێ���ر بكات���ەوە. عێراقی���ش یەكێك لەم ن���ەوت نرخ���ی دابەزین���ی و واڵتانەی���ە كاریگەرییەكی زۆری لەسەر ئابووری و دۆخی دارایی ئەم واڵتە دەبێت. بەزۆری بەرهەمێنەكان���ی ئۆپێك ل���ەم دۆخە زیان دەكەن. تەنه���ا واڵتانی كەنداوی لێبەدەر، ئ���ەوە روس���یا، ئێ���ران و عێ���راق دۆڕای س���ەرەكی ئ���ەم دۆخە دەب���ن. بۆیە ئەمە بویسترێ و نەویسترێ كاریگەری لەسەر پەیوەندیی���ە ئایندەییەكان لەنێوان هەولێر و بەغ���دا دەبێت. بۆی���ە ئۆپێك نەیتوانیوە خواس���تەكانی عێراق و ئێران بەدیبهێنێ، كە لەگەڵ دابەزینی نرخی تەڵەبی نەوت، ن���ەوت ع���ەرزی داوای كەمكردن���ەوەی لەبازاڕەكاندا دەكەن. ئەمەش زیانی زۆر

بەئێران و عێراق دەگەیەنێت. لەب���ەر ئەم���ە "ع���ادل عەبدولمەه���دی" وەزی���ری وزەی عێ���راق هاوكێش���ەكەی كاتی���ی كلیل���ی و خوێندۆت���ەوە ب���اش

لەهەفت���ەی راب���ردوودا بەش���ێوەیەكی جی���اواز و بەپێچەوانەی ج���اران، هەولێر و بەغدا لەسەر كێشەكانیان رێكەوتنێكی س���ەرەتاییان واژۆك���رد. ئ���ەم رێكەوتنە لەناوخۆی كوردستان و عێراق بەگەرمی پێش���وازی لێك���را، چونك���ە واژۆكردن���ی بەتایبەت بۆ هەرێمی كوردستان كۆتایی بەتەنگژەیەك���ی چەندمانگەی ئابووری و دارای���ی دەهێنێت. بەاڵم ئەم���ە رەهەندی جیۆپۆلیتیكی تری هەن، كە راس���تەوخۆ پەیوەندی���ی بەدابەزین���ی نرخ���ی ن���ەوت لەس���ەر ئاس���تی بازارەكان���ی جیه���ان و جیۆپۆلیتیك���ی ترس���ناكەكانی لێكەوت���ە بەتایب���ەت هایدرۆكاربۆن���ی وزەی

"نەوت"ەوە هەیە. ئێستا لێرەوە پرسیارێك دێتەپێشەوە، ئایا چ هۆكارێك لەپشت پاشەكشێكردنی بەغدا لەهەڵوێس���تەكانی پێشووی هەیە؟ لێكەوت���ە جیۆپۆلیتیكییەكان���ی دابەزین���ی نرخ���ی نەوت چ كاریگەرییەكیان لەس���ەر ئاین���دەی رێكەوتن���ە وزەییەكان���ی نێوان هەولێر–بەغ���دا دەبێ���ت؟ ئای���ا هەرێم���ی بەش���ێك هاوش���ێوەی كوردس���تانیش لەواڵتان���ی بەرهەمهێن���ەری وزە لەگ���ەڵ نەوت���دا نرخ���ی پەیژەی���ی دابەزین���ی ئاب���ووری هەرەس���ێكی رووب���ەڕووی نوێ دەبێتەوە؟ رێوش���وێنەكانی بەغدا و هەولێر بۆ تەحەدا پێشبینی نەكراوەكانی

جیۆپۆلیتیكی نەوت چییە؟ ئاكامەكانی جیۆپۆلیتیكی نەوت

نرخ���ی ن���ەوت لەماوەی چەن���د مانگی راب���ردوودا ب���ۆ كەمتر ل���ە 80 دۆالر بۆ بەرمیلێ���ك دابەزی���وە. ئەم���ە لەكاتێكدایە گەلێ���ك واڵت���ی بەرهەمێن���ەری نەوت و

بەرێكەوتن���ی قوفڵ���ە ئ���ەم كردن���ەوەی نێ���وان هەولێ���ر و بەغ���دا دەزانێت. بەاڵم مەس���ەلەكە ل���ەوەش واوەت���رە، چونك���ە تەنگ���ژەی دابەزینی نەرخی نەوت قوڵترە و پێدەچ���ێ ه���ەر بەش���ێوەی پەیژەی���ی درێ���ژەی هەبێ���ت. ئەمەش ی���ەك ئاكامی هەندێ���ك تراژیدی���ای ئەوی���ش دەبێ���ت: نەوتییەكان���ە! وابەس���تە لەئابووریی���ە الوازی پێكهاتی بازاری نەوت پەیوەندی بەالوازبوون���ی چاالكیی���ە ئابورییەكان���ی ب���ازاری جیهان���ی وزە بەتایب���ەت لەچین و ئەوروپ���اوە هەی���ە. هەروەه���ا بەهۆی پێشكەوتنی تەكنۆلۆژیای نوێوە ماتۆڕی نوێی س���وتەمەنی كەوتۆتە بازاڕەوە، كە چیتر بەوزەی هایدۆركاربۆنی ناسوتێن! ئەم���ە بێل���ەوەی س���ەرچاوە وزەییەكانی خ���ۆر تادێت زیان���ی زیاتر لەس���ەرچاوە

هایدرۆكاربۆنییەكان دەوەشێنێنن. زیانمەندانی سەرەكی وەرچەرخانی

نەوتتەكنۆلۆژی���ای ت���رەوە لەالیەك���ی هەڵگۆستنی نەوتیش خەریكە شۆڕشێكی گەورە بەخۆیەوە دەبینێت. بەپێچەوانەی جاران���ەوە كە دەرهێنان���ی نەوت تێچویی خەیاڵ���ی هەڵدەگ���رت، ئێس���تاكە بەه���ۆی لەن���او ئ���او تێزاندن���ی تەكنۆلۆژی���ای بەردەاڵن���ە نەوتیی���ەكان، كارەك���ەی %50 گۆڕی���وە. هەروەها پەرەس���ەندنی چەوە قیرەكانی كەنەداش ئەم دۆخەی ئەوەندی تر گۆڕیوە. لەالیەكی تریشەوە مەكسیك چەندین گرێبەستی نوێی لەگەڵ كۆمپانیا زەبەالحەكانی نەوت واژۆكردوە و باس لەگەڕان���ەوەی ئەم واڵتە ب���ۆ ناو بازاڕی

بەرهەمێنانی نەوت و گاز دەكرێ�ت. ئ���ەم وەرگۆڕانە واتای كارەس���اتی بۆ هەندێ���ك واڵت هەی���ە. چونكە پرۆس���ەی

بەشی سیاسەت

14 ژماره 257 2014/12/6

سياسەت

گەر هەرێمی كوردستانیش چارەسەری وابەستەبوون بەنەوت

نەكات، هەڵبەز و دابەزی نرخی نەوت تەنگژەی لەئێستا

گەلێك سەختتری بۆ دێنێتە پێشەوە

بودجەس���ازی ئ���ەم واڵتان���ە پەیوەندیان بەنەوت���ەوە هەی���ە و ئەم���ەش پێش���بینی ئاوای بۆ نەكراوە و تەنانەت رێوش���وێنی پێشوەختیش���ی بۆ نەگی���راوە. ئەگەر ئاوا بەردەوام بێت، ئەوە روس���یا گەورەترین زیان���ی پێ���دەگات، چونكە گەشەس���ەندن و پێش���كەوتنی بەرنام���ە ئابوورییەكان���ی پۆتی���ن بەنرخی نەوتەوە بەندە. هەروەها ئێران و عێراقیش بەپلەی دووەم زیانیان پێدەگات، چونك���ە بەدیلی تریان پێ نییە. ئەم���ە لەكاتێكدای���ە ك���ە واڵتان���ی نەوتی كەنداو لەم هاوكێش���ەیە بەدەرن، چونكە یەك���ەم، بازاڕی جێگری���ان هەیە، دووەم، بەرنامە ئابوورییەكانیان هەتا دێت خۆی لەنرخ���ی ن���ەوت رزگاردەكات. جگەلەوە نەختینەییان���ەوە، س���ەرمایەی بەه���ۆی زەبەالح���ە س���ەرمایە بەه���ۆی وات���ە بانكییەكانی���ان دەتوان���ن قەرەب���ووی ئەم ن���ەوت جیۆپۆلیتیكی���ەی وەرچەرخان���ە بكەنەوە. ئەمە لەكاتێكدایە روس���یا، ئێران و عێ���راق بەرادەیەك���ی ترس���ناك زیانی ئ���ەم وەرچەرخانە جیۆپۆلیتییكەی نرخی

نەوت دەیانگرێتەوە. ئەم دەوڵەتانە لەبەر ئەوەی پێش���بینیە بودجەییەكانی���ان بەپێ���ی بەرمیلێك 130 ناتوان���ن ئ���ەوە دیاریك���ردووە، دۆالر تەنان���ەت بە بەرمیلێكی 70-80 دۆالریش كورتهێنانی بودجەیان چارەس���ەر بكەن. چونكە زۆرب���ەی خەرجییەكانی دەوڵەت و بەرنام���ە ئابوورییەكانیان بەپێی نرخی فۆشتنی نەوت دیاریكردوە. لەوە واوەتر بەرنامەی بودجەی دەوڵ���ەت بەنەوتەوە بەن���دە. هەروەها تێچوی گواس���تنەوە و باركردن���ی گەلێك قورس���تر لەس���ەریان دەكەوێت. بۆیە پێشبینی ئەوە دەكرێ لەم پێنج ساڵەی بەردەمماندا روسیا، ئێران و عێ���راق زیانی كەمەرش���كێن بەخۆیانەوە راس���تەوخۆ بەش���ێوەی ئەم���ە ببین���ن.

هەرێمی كوردستانیش دەگرێتەوە!كەنارەكان���ی واڵتان���ی لەكاتێك���دا باش���ووری كەن���داو لەم دۆخ���ە بەدەرن. ئەم���ەش چەن���د هۆیەك���ی هەی���ە: یەكەم، نرخ���ی كەش���ف، هەڵگۆس���تن و پااڵوتنی ن���ەوت لەوێ گەلێك هەرزان���ە و كەمیان لەس���ەر دەكەوێ���ت، تەنان���ەت بەنرخ���ی ئێس���تاش س���ودی زۆر دەك���ەن. دووەم، لەبەر پاشەكەوتی زۆری دارایی و بانكیان توان���ای ئەوەی���ان هەی���ە ب���ۆ ماوەیەكی

داع���ش و بەتایب���ەت پێویس���تی بەغدا بە بەشداری هێزی پێشمەرگەی كوردستان لەپالنی س���ەربازی بۆ گرتنەوەی موسڵ و ناوچەكانی كەركوك و س���ەالحەددین. چوارەم، كە من پێموایە دواجار هەموویان دەسڕێتەوە: وەرچەرخانی نرخی نەوت. ئەم هۆكارە هەر لەئێستاوە بەرپرسیارانی عێراقی تۆقاندووە. لەالیەكیش سیاسەتی ئەم���ری واقیع خ���ۆی س���ەپاندوە. ئەگەر بەغدا ئەمە نەكات، ئەوس���ا چۆن دەستی بەس���ەر كێڵگ���ە نەوتییەكان���ی كەركوكدا دەڕوات، كە ئەمڕۆ لەژێر دەستی هەرێمی

كوردستاندان؟ ئا لێرەوە حكومەتی عێراق ناچارە بەپێی ماددە دەس���تورییەكانی پێش دە ساڵ مل بۆ خواستەكانی هەرێمی كوردستان شل ب���كات. واتە ئەوەی هەرێمی كوردس���تان دەسیكەوتووە، بەگوێرەی سیاسەتی 10 ساڵ پێش ئێستایە كە تەنانەت دەستوری عێراقی���ش بەپێ���ی ئەوە رێكخ���راوە. واتە دوای 10 س���اڵ ت���ازە بەت���ازە بەغدا مل ب���ۆ بەش���ێك لەخواس���تەكانی هەرێم���ی كوردستان شۆڕدەكات. بۆیە بەبۆچونی ئێم���ە ئەم رێكەوتنە رەنگبێ بەش���ێكی بۆ نیازپاكی عادل عەبدولمەهدی و عەبادی بگەڕێت���ەوە، بەاڵم هۆكارە س���ەرەكییەكە پەیوەن���دی بەدۆخ���ی بودج���ەی نەوت���ی عێراقەوە هەی���ە. ئەوان هەر لەئێس���تاوە تارمای���ی كارەس���اتەكانی ئایندەی نزیكی عێراقیان هەست پێكردوە، بۆیە دەیانەوێ هەرچی زووترە دەس���توپەنجە ی لەگەڵ

نەرمبكەن. هەرێم���ی دۆخ���ە ئ���ەم ئێس���تا كوردس���تانیش دەگرێتەوە. رەنگبێ ئەمە ب���ۆ كورتخایەن زۆر هەس���تی پێنەكرێ، چونك���ە گەڕان���ەوەی ئەو ب���ڕە بودجەیە هەناسەیەك بەبەر ئابووری كوردستاندا دەكات و گ���ەرم و گوڕییەك���ی ئابووری ب���ۆ ب���ەاڵم لێدەكەوێت���ەوە. دارای���ی و درێژخای���ەن ئەمە چیت���ر وا نامێنێتەوە و هەر لەئێس���تا پێویس���تە بڵێین ئەگەر ئەم هەرێمە هاوش���ێوەی هەندێ���ك لەواڵتانی وابەستە بەنەوتی پێش���وو رێوشوێنێكی پێویس���ت وەرنەگ���رێ و ئابوورییەك���ەی لەوابەس���تەیی بەهەڵبەز و دابەزی نرخی نەوت نەپەڕێنێتەوە: ئەوسا دەبێ خۆمان بۆ تەنگژەی گەلێك س���ەختتر لەوەی ئەم

هەشت مانگەی دوایی ئامادە بكەین!

زۆر درێژە بەچاالكیی���ە ئابوورییەكانیان لەس���ەر ئاستی نێونەتەوەیی و نەتەوەیی بدەن. س���ێیەم، ئەم واڵتانە چەند ساڵێكە بەرنامەی ئەوەیان هەیە ئابووری خۆیان رزگاربك���ەن بەن���ەوت لەوابەس���تەبون و گەلێ���ك بەدیل���ی نوێی���ان دۆزیوەتەوە. ب���ۆ نمون���ە دوب���ەی بەیەكج���اری وازی لەئاب���ووری هایدرۆكاربۆن���ی هێن���اوە و

عەرەبستانیش بەڕێوەیە وابكات. ئەنجام: عێراق و هەرێمی كوردستان

بەمدواییان���ە عێ���راق دەی���ەوێ چەن���د پرۆژەی���ەك بەه���ۆی رێكەوتن���ی لەگ���ەڵ هەرێم���ی كوردس���تان پیادەب���كات. بۆیە لەمەسەلەی وزەدا بەپەلە لەگەڵ هەرێمی كوردس���تان رێكەوت���ووە. لێ���رە رەنگ���ە بپرس���رێ داخۆ بۆچی عێراق دەسبەجێ لەگەڵ خواستەكانی هەرێمی كوردستان رەزامەندی دەربڕیووە؟ ئەمە پرسیارێكی گرنگە و لەس���ەر ئاستی ناوخۆیی گەلێك ك���ەس پێیانوایە هۆكارە س���ەرەكییەكان ئەمان���ەی خ���وارەوەن، ك���ە ئێس���تا ئێمە

ریزی دەكەین:و س���ەروهەرێمی فش���ارە یەك���ەم، و ئەمەری���كا بەتایب���ەت هەرێمیی���ەكان ئەوروپ���ا و تەنانەت ئێران ب���ۆ بەغدا بۆ ئەوەی لەگەڵ هەولێر رێبكەوێت. دووەم، بەڵێنەكان���ی حكومەتی عەبادی بۆ ئەوەی ش���ێوازێك بەپێچەوانەی سیاس���ەتەكانی نوری مالیكی بگرێتەبەر. سێیەم، جەنگی داع���ش و رۆڵی جیۆس���تراتیژی هەرێمی كوردس���تان لەس���تراتیژی قەاڵچۆكردنی

ژماره 257 2014/12/6 15

سياسەت

داوامانكردووە وەزیری كارەبا كە یەكگرتووە

بێتە پەرلەمان

سەركردایەتی یەكگرتوو كۆنگرەی پێشوەختی بە

گرنگ نەزانی

كەناڵێكی ئاسمانی بۆ بادینان لە دهۆك

دەكەینەوە و پارەشی بۆ دیاریكراوە

ئەبوبەكر هەڵەدنی، ســـەرۆكی فراكسیونی یەكگرتوو لەپەرلەمانی كوردستان و ئەندامی سەركردایەتی ئەو حیزبە لەم چاوپێكەوتنەی و بەئـــەرك ســـەبارەت ســـڤیلدا گۆڤـــاری رۆڵـــی پەرلەمانتارانـــی یەكگرتـــوو و كێشـــە

ناوخۆییەكانی یەكگرتوو قسە دەكات.

بیالل سەعید

ئەركی خۆمانە تا رادەی دەستلەكاركێشانەوەیان لێپرسینەوە لەگەڵ

وەزیرەكانی یەكگرتووشدا بكەین

ئەبوبەكر هەڵەدنی، سەرۆكی فراكسیۆنی یەكگرتوو لەپەرلەمانی كوردستان:

16 ژماره 257 2014/12/6

سياسەت

لەبارەی كۆمسیۆنی هەڵبژاردن لەم دۆخەی ئێستادا پێموایە لەمە

باشتر نەدەكرا

ئەندامەكەی ئێمە لە كۆمسیۆنی هەڵبژاردن

لەحیزب دەستی لەكاركێشاوەتەوە و

هیچ ئومێدێكمان پێنیە ساختەكاریمان بۆ بكات

دوای تێپەربوون����ی زیاتر لەس����اڵێك بەس����ەر پێكهاتنی خولی چوارەم����ی پەرلەمان، تاچەند لەئەدا و رۆڵی پەرلەمانتارانتان رازین؟راب����ردوو س����اڵی هەڵەدن����ی: ئەبوبەك����ر بەداخ����ەوە ش����ەش مانگ����ی س����ەرەتای بەهۆی رێكنەكەوتن����ی نێ����وان الیەن����ە سیاس����ییەكان و پێكنەهێنانی حكومەت س����ەرۆكایەتی پەرلەمان و لیژنەكان دەستبەكارنەبوون، بەاڵم دەتوانین بڵێین لەماوەی ش����ەش مانگی رابردوودا ئەدای بەئامادەبوونی����ان یەكگرت����وو پەرلەمانتاران����ی و لیژن����ەكان لەن����او و پەرلەم����ان لەهۆڵ����ی بەدواداچ����وون بۆ كاروب����اری هاواڵتیان وەك سێ ئەركی سەرەكی پەرلەمانتار زۆر باشبووە، ب����ەاڵم ئەم دۆخەی ئێس����تا لەكوردس����تان هەیە بەدڵنیاییەوە كاریگەری لەس����ەر ئەدای ئێمەش هەب����ووە و پێویس����ت ب����ووە باش����تر و زیات����ر

چاودێری كاری هاواڵتیانمان بكردایە. یەكێ����ك لەو كێش����انەی رووبەرووی بۆت����ەوە، كوردس����تان هەرێم����ی هاواڵتیان����ی كەمبوون����ەوەی كارەبای����ە، وەزی����ری كارەباش لەیەكگرتووی ئیسالمی كوردستانە، چاوەڕوانی ئەوەت����ان لێدەك����را وەزیرەكەت����ان بان����گ بكەنە

پەرلەمان و لێپرسینەوەی لەگەڵ بكەن؟ئەبوبەك����ر هەڵەدنی: فراكس����یونی یەكگرتوو یاداشتی داوەتە سەرۆكایەتی پەرلەمان لەسەر تێكچوون����ی رەوش����ی كارەب����ا بەگش����تی و ئەو كەموكورتیانەی لەكارەب����ا هەیە، بۆیە داوامان ك����ردووە وەزیر بێت����ە پەرلەمانی كوردس����تان و روونكردن����ەوە بدات����ە پەرلەم����ان و خەڵك����ی كوردستان، هەموو هۆكارەكان بخاتەڕوو، بۆیە دڵنیابن كاتێك وتمان لەوەزیرەكانی خۆمانەوە دەستپێدەكەین، ئێش����تاش هەمان قسە دەكەین

و دەیبینەسەڕ.ئ����ەو دەگات����ە لیپرس����ێنەوەكەتان لەكاركیش����انەوەی دەس����ت داوای رادەی����ەی

وەزیرەكەتان بكەن؟ئەبوبەكر هەڵەدنی: ئەگەر بزانین وەزیرەكانی ئێم����ە ئەگتی����ڤ نین و چاالك نی����ن و بەرنامەی هەڵبژاردنی یەكگرتوو جێبەجی ناكەن، بەئەركی خۆمانی دەزانین لێپرس����ینەوەیان لەگەڵ بكەین و تا رادەی دەس����ت لەكاركیشانەوەیان، چونكە ئێمە كە هاتوینەتە پەرلەمان خۆمان بەنوێنەری خەڵكی كوردس����تان و بەنوێنەری یەكگرتوو و

یاس����اكە خوێندن����ەوەی یەكەم����ی بۆ ك����راوە و رەوان����ەی س����ێ لیژن����ەی تایبەت ك����راوە، بۆیە ئێس����تا بەپێی رێكارە یاساییەكان كاری لەسەر

دەكرێت. ئەی راتان لەسەر ئەدای سەرۆكایەتی

پەرلەمان چیە؟دەرفەت����ی پێموایی����ە هەڵەدن����ی: ئەبوبەك����ر یەكسان بەپەرلەمانتاران دەدرێت و مرونەتیان هەیە لەگ����ەڵ پەرلەمانتاران، هەروەها لەرووی راوێژك����ردن و پێدان����ی دەرفەت����ی قس����ەكردن بەهەموان ئەزمونێكی باش����ە، بەاڵم س����ەرنج و تێبین����ی و رەخنەی من ئەوەیە دەكرێت باش����تر كۆنتڕۆڵ����ی كۆبوونەوەكان����ی پەرلەمان بكرێت، ل����ەرووی كات����ەوە كاتی زیات����ر بگەڕێنینەوە بۆ هەمووالیەك و پەی����ڕەوی ناوخۆ وەك ئەوەی

هەیە جێبەجی بكرێت. لەپێكهات����ەی زۆر رەخنەیەك����ی كۆمس����یونی هەڵب����ژاردن و راپرس����ی دەگیرێ، ك����ە لەكۆی 200 س����یڤی ئێ����وە تەنی����ا نوێنەری لەكۆمس����یۆنەكە خۆت����ان حیزبەكان����ی

دیاریكردووە؟ئەبوبەك����ر هەڵەدن����ی: دەرچوون����ی یاس����اكە بۆ ئ����ەم قۆناغ����ە زۆر گرنگە و دەس����تكەوتێكە بۆ خەڵك����ی كوردس����تان بۆ ئ����ەوەی لەمەودوا لەكوردستان سەرپەرشتی هەڵبژاردن راپرسی بكرێت، بەاڵم س����ەبارەت بەشێوازی پێكهاتەی پەرلەم����ان لەهۆڵ����ی ئ����ەوەی ئەنجومەنەك����ە لەرۆژان����ی رابردوو ئەنجام����درا جێبەجێكردنی ئ����ەو یاس����ایە ب����وو بەئاماژەكردن ب����ەوەی كە لەیاس����اكە هاتووە، ك����ە لیژنەیەك����ی پەرلەمانی سەرپەرش����تی پێكهێنانی ئەو كۆمس����یونە بكات و ف����ۆرم دابەش����بكرێت. ئ����ەو پێكهاتەن����ەش كە تێبین����ی و رەخنەیان هەب����وو، نوێنەرانی ئەوان لەكۆی ئەو نۆ كەس����ە كەس����ایەتی مەسیحی و توركمان و ئاش����ووری ه����ەن، حەزمان دەكرد واقعی كوردس����تان پێش����كەوتووتر بوایە و ئەم كۆمسیونە لەئاستی تموحی هەموو الیەك بێت، ب����ەاڵم باش دەزانین لەكوردس����تان سیاس����ەت دەكەین و لەم دۆخەی لەئێس����تادا هەیە پێموایە

لەمە باشتر نەدەكرا.

بەرنامەی هەڵبژاردنی یەكگرتووش دەزانین.و گلەی����ی یاس����ایی ش����ارەزایانی و ن����اوەڕۆك لەس����ەر زۆری����ان ڕەخنەیەك����ی زمانەوان����ی ئ����ەو پ����رۆژە یاس����اییانە هەی����ە كە لەم����اوەی راب����ردوودا پێشكەش����ی پەرلەم����ان

كراون، چەندی لەمە بەر ئێوە دەكەوێت؟ ئەبوبەكر هەڵەدنی: ئەو قس����ەیە تا رادەیەكی زۆرب����ەی بەگش����تی چونك����ە راس����تە، ب����اش پەرلەمانتاران����ی ئەم خولەی پەرلەمان تازەن و پێش����تر كاری پەرلەمانتارییان نەكردووە، بۆیە هەموو فراكسیۆنەكان بەفراكسیۆنی ئێمەشەوە دەگونجێ زانیارییان لەسەر شێوازی پێشكەش كردنی پرۆژە بڕیار و یاس����ا كەم بێت، بەشێك لەپرۆژە یاس����ا و بڕیارەكان لەس����ەر شێوازی راپۆرت و توێژینەوە نووسراون، بەاڵم بەگشتی هەم����وو خولێكی پەرلەمان بەم ش����ێوەیە بووە. فراكسیونی یەكگرتوو لەم خولەی پەرلەمانیش كە لە10 ك����ەس پێكهاتووە، هەموومان تازەین، تائێستا 10 پرۆژە یاسا و بڕیارمان پێشكەشی پەرلەم����ان كردووە، كە یەكێ����ك لەوانەش بۆتە بڕی����ار، ئەوی����ش ناس����اندنی هەڵەبجەی����ە وەك پایتەختی ئاش����تی كوردس����تان، لەكۆبوونەوەی 11/3ی پەرلەم����ان پ����رۆژە بڕیارێك����ی دیكە كە فراكس����یونی یەكگرت����وو پێشكەش����ی كردبوو، خویندن����ەوەی یەكەمی بۆكرا، جگەلەوەش دوو پ����ڕۆژە بڕی����اری دیكەمان پێش����كەش كردووە، داهات����ووی كۆبوونەوەكان����ی دەكەوێت����ە ك����ە

پەرلەمان. بەش����ێك لەپەرلەمانتارانی یەكگرتوو ڕووبەرووی رەخن����ە بوونەتەوە كە واژوویان لەسەر پرۆژە یاسای لێبوردنی گشتی كردووە،

ئێوە وەك فراكسیون لەمە ئاگادار بوون؟ ئاس����اییە زۆرج����ار هەڵەدن����ی: ئەبوبەك����ر پەرلەمانتارانی ئێمە و فراكس����یۆنەكانی تریش واژووی پ����رۆژە یاس����ا و بڕی����ار بك����ەن، مەرج نیی����ە لەهەم����وو كاتێ����ك بگەڕیت����ەوە ب����ۆ رای فراكس����یۆنەكەیان، ئ����ەو پەرلەمانتاران����ەش بۆ ئەو پ����رۆژە یاس����ایە نییەتی باش����یان هەبووە، ك����ە لەكوردس����تان دەرف����ەت بدرێت����ە كۆمەڵیك بەندك����راو، ئەوان����ەی ئاش����تەواییان تێداكراوە، ی����ان بەرەو چاكس����ازی ڕوش����توون، بۆیە لەم روانگەیەوە بوو كە واژوویان لەسەر ئەم پرۆژە یاس����ایە كردبوو، ب����ەاڵم دواتری����ش دەركەوت هەڵەیەك����ی چاپ بووە لەكاتی پێشكەش����كردنی ئەو پرۆژە یاس����ایە، ك����ە خوێندنەوەیەكی دیكە

بۆ پرۆژە یاساكە هاتەكایەوە.ئێ����وە ئای����ا ئێس����تا پەرلەمانتاران����ی

پاشەكشەیان لەو پرۆژە یاسایە كردووە؟چونك����ە نەخێ����ر، هەڵەدن����ی: ئەبوبەك����ر پەرلەمانت����اران ڕوونكردنەوەیان داوە، كە ئەو بڕگەی����ە بەه����ۆی هەڵەی چاپ پەڕێ����وە، پرۆژە

ژماره 257 2014/12/6 17

سياسەت

لەشێوازی ئیدارەكردنی پەرلەمانی كوردستان هەست بەكەموكورتی

دەكەین

بەگشتی لەكۆی ئەو پۆستانەی یەكگرتوو لە 1996ەوە وەریگرتووە، پێموایە پشكی بادینان لەئیستحقاقی خۆیان

نزیك بووە

هێ����زە س����ێ وەك ئێ����وە ئ����ەی ئۆپۆزس����یۆنەكەی پێش����وو چ پەیامیكت����ان ب����ۆ 200 ك����ەس هەیە، ك����ە لەچاوەڕوانیدا مانەوە و

فۆرمیان پڕكردەوە؟ئەبوبەك����ر هەڵەدنی: وەك هەموو ئەندامێكی پەرلەمان داوای لێبوردن لەو كەسانە دەكەین، كە تم����وح و هیوا و ئاواتێكی����ان هەبووە، بەاڵم پرۆس����ەكە رۆش����ن ب����وو، ئەوی����ش ئەوەب����وو ك����ە دەرفەت����ی نۆ ك����ەس هەی����ە ببن����ە ئەندامی ئەنجومەن����ی كۆمس����یاران، بۆی����ە ئەوانی دیكە یاس����اكە و پێش����بڕكێیەكەوە ن����او هاتونەت����ە ئ����ەوە بۆی����ە دیاریك����ردووە، ژم����ارەی ئ����ەو پاشەكشەكردن نییە لەبەڵینی خۆمان، پێویستە و رێكخ����راوەكان و حیزب����ەكان وەك ئێم����ە هاواڵتی����ان و حكومەت هاوكاربی����ن بۆ ئەوەی ئەم كۆمسیونە ئەكتیڤ كارەكانی بەڕێوەببات. ئێمە وەك یەكگرتوو بەش بەحاڵی خۆمان ئەو نوێنەرەمان كە هەیە پێشتر ئەندامی یەكگرتوو

بووە و لەحیزب دەس����تی لەكاركێشاوەتەوە و هی����چ ئۆمێدێكمان بەوە نیی����ە و چاوەڕێی ئەوە

ناكەین ساختەكاریمان بۆ ئەنجام بدات. رەخنەیەك����ی زۆر لەپەرلەمانتاران����ی كوردس����تان دەگێرێت كە ئامادەییان دەربریوە ئۆتۆمبێ����ل وەربگ����رن، ئێوە وەك فراكس����یونی

یەكگرتوو ئامادەن ئۆتۆمبیل وەرگرن؟ئەبوبەكر هەڵەدن����ی: من پێمواییە ئەم بابەتە لەس����ەر گەورەك����راوە خ����ۆی لەح����ەدی زۆر پەرلەمانت����اران، لەم واڵتەی ئێم����ە بەهەزارەها خەڵ����ك هەی����ە لەبەڕێوەبەری ناحی����ە و قایمقام و فەرمانگ����ە بەڕێوەب����ەری و راوێ����ژكار و وەزی����رەكان، بەاڵم بۆ ئ����ەم خەڵكە تەنیا چاوی لەس����ەر ئەم 111 پەرلەمانتارەیە كە ئۆتۆمبێلی هەبێت؟ پێویس����تە هەموومان كۆك بین لەسەر ئ����ەوەی ئۆتۆمبی����ل یەكێكە لەپێداویس����تیەكانی پەرلەمانت����ار ب����ۆ ئ����ەوەی بەباش����ی كارەكان����ی كارەكانی بەرێوەببات و ئەركەكەی سەرشانی بەباش����ی جێبەجێ ب����كات. هەرچی س����ەبارەت بەمیكانیزمی وەرگرتنەكەیە ئێمە لەفراكسیونی

یەكگرت����وو بكەی����ن بۆ ئ����ەوەی بتوانی����ن بەرەو كۆنگرەیەكی نەوعی بڕۆین.

س����ەركردایەتی ئەندامێك����ی وەك ناڕەزاییەتیەكان����ی گلەی����ی و لەگ����ەڵ تاچەن����د

كادیرانی یەكگرتووی لەبادینان؟یەك����ەم وەك ئەبوبەك����ر هەڵەدن����ی: خاڵ����ی دەڤەرێك����ی مان����دوو و خ����اوەن قوربان����ی زۆر پێش����ەنگی راب����ردوو، س����اڵی 20 ل����ە ب����وون قوربانی����دان بوون لەن����او ریزەكانی یەكگرتوو، بۆیە لەو رووەوە جێگای خۆیەتی ئەمە بەهەند وەربگرین، چ قوربانیدانیان و چ ئەو دەنگانەشی كە لەپرۆسەكانی هەڵبژاردن بەدەستی دەهێنن و س����اڵ بەس����اڵ زیادی كردووە. خاڵی دووەم ئەوەیە ئەم دۆخەی كە ئێس����تا هەیە یەكگرتوو دروس����تی نەك����ردووە و یەكگرت����وو قوربان����ی دوو ئیدارەی����ی و دوو حكومەتیی����ە لەهەرێم����ی كوردس����تان، خاڵ����ی س����ێیەم پەیوەن����دی ب����ەو وەزارت����ەوە هەب����وو، كە ماف����ی یەكگرتوو بوو، ب����ەاڵم لەبەر بەرژەوەندی گش����تی سازش����مان ل����ەو وەزارەتە كرد، دوای ئەوەی بزووتنەوەی گۆران پێداگیریان لەس����ەركرد. بەاڵم بەگش����تی لەك����ۆی ئ����ەو پۆس����تانەی یەكگرتوو لەس����اڵی پێموای����ە وەریگرت����ووە، تائێس����تا 1996ەوە رێژەكەی����ان نزیكە بەپێی ئیس����تحقاقی خۆیان، بەاڵم دەكرێت ئێمە لەداهاتوو سود لەپێوەرێك وەربگری����ن، ئەوی����ش ئەوەی����ە لەن����او پۆس����تە حیزبیەكان بەپێی رێكخستنەكان مامەڵە بكەین و بۆ پۆس����تە حكومییەكان بەپێی دەرئەنجامی هەڵبژاردن كاربكەین، بۆ ئەوەی هەموو الیەك

ئیستحقاقی خۆیان وەربگرن. دەگوترێ یەكگرتوو كەناڵێكی فەزایی بۆ دەڤەری بادین����ان دەكاتەوە، ئایا ئەو بڕیارە ك����ەی جێبەج����ێ دەبێت و كەناڵەك����ەش لە كوێ

دەبێت؟كەناڵ����ە ئ����ەو بەڵ����ی هەڵەدن����ی: ئەبوبەك����ر دەكرێت����ەوە و پارەی ب����ۆ دیاریك����راوە، ئەگەر بمانەوێ����ت س����ەركەوتوو بێ����ت، پێم����ان باش����ە لەده����ۆك بێت، چونكە كادیرێك����ی زۆرمان لەو

سنورە هەیە.

یەكگرت����وو دوو پێش����نیارمان خس����توەتەڕوو، یەك����ەم پەرلەم����ان لەس����ەر بودج����ەی خ����ۆی ئۆتۆمبیل����ەكان بكڕێ����ت و موڵكی پەرلەمان بێت و لەگ����ەڵ تەواوبوونی خولەكە لەپەرلەمانتاران وەربگیرێت����ەوە، دووەم ئەوەیە، ك����ە پەرلەمان ئۆتۆمبیلەكان بكڕێت و بەناوی پەرلەمانتارانی پارەك����ە قیس����ت بەش����ێوەی ب����ەاڵم ب����كات، لەپەرلەمانت����اران وەربگیرێت����ەوە، لەبەرئەوەی ئ����ەم خول����ەی پەرلەم����ان لیس����تی نیمچەكراوە پەرلەمانت����اران زۆری بەش����ێكی ب����ووە، خەرجیەك����ی زۆری����ان ك����ردووە و بەش����ێكیان ماڵ و ئۆتۆمبیلەكانی خۆیان فرۆش����تووە، بۆیە ئاس����اییە بەم ش����ێوەیە هاوكار و یارمەتیدەری پەرلەمانتار بین، پێویس����تە هەموومان لەس����ەر ئەوە كۆك بین، كە شكۆی پەرلەمان و هەیبەتی پەرلەمان بپارێزرێت، چونكە ئەگەر پەرلەمانتار هەیبەت����ی نەب����ێ و پەرلەم����ان ش����كۆی نەبێت، ناتوانێت لێپیچینەوە لەدەسەاڵتی جێبەجێكردن

بكات. دواب����ەدوای بەرزبوون����ەوەی دەنگی ناڕەزایەت����ی لەناو كادیر و ئەندامانی یەكگرتوو لەبادین����ان دژ بەیەكگرتوو، ئێس����تا بارودۆخی

ناو یەكگرتوو چۆنە؟یەكگرت����ووی لەن����او هەڵەدن����ی: ئەبوبەك����ر ئیس����المی كوردس����تان بەمان����ای قەی����ران ئێمە قەیرانمان نییە، بەاڵم گرفت و كیش����ەمان هەیە، لەچەند روویەكی جیاواز بۆ نمونە لەدەڤەرەكان و هەروەه����ا ل����ەرووی دارای����ی و ئەكتیڤبوونی ك����ە راب����ردووش لەم����اوەی ئۆرگان����ەكان، كۆنفرانسی حیزب بەسترا، كۆمەڵێك راسپاردە و پێشنیاری باشی لێكەوتۆتەوە، بۆیە پێمانوایە ئەگ����ەر جێبەجی بكرێت ئ����ەوا دەتوانین هەنگاو بنێین و كۆنگرەیەكی سەركەوتوو لەداهاتوودا و لەكێش����ە بەش����ێك بەدڵنیای����ەوە ببەس����تین، گرفت����ەكان پەیوەن����دی بەكۆنگ����رەوە هەیە، كە س����اڵێك و ح����ەوت مانگ����ی داهات����وو كۆنگرەی

حەوتەم دەبەستین. بۆچ����ی داواكاری كادیران����ی ناڕازی بادین����ان جێبەجێ نەبوو، ك����ە داوای كۆنگرەی

پێشوەختیان دەكرد؟ئەبوبەك����ر هەڵەدن����ی: مەس����ەلەی كۆنگ����رە لەدەس����ەاڵتەكانی ئەنجومەن����ی س����ەركردایەتی كۆنگ����رەی ئەندامان����ی دی����ارە یەكگرت����ووە، نەب����ووە ب����ەوە قەناعەتی����ان س����ەركردایەتی كۆنگرەی پێش����وەخت ببەسرێت، بۆ خۆم وەك ئەندامێك����ی س����ەركردایەتی پیمواییە پێویس����ت بەكۆنگرەی پیش����وەخت ناكات، گرنگە ئێمە لەو ماوەیەی لەپێشمانە تا كاتی كۆنگرە، كۆمەلێك لیژن����ە پێكبهێنی����ن و دات����اكان كۆبكەین����ەوە و راپرس����ی بكەی����ن و س����ود لەتوان����ای كادیرانی خۆمان وەربگرین و پرس و راوێژ بەدۆستانی

18 ژماره 257 2014/12/6

سەكردە ناڕازییەكانی بادینان بەسەركردایەتی دەڵێن: چیتر كاتی ئەوە نەما ئێمە قوربانی بدەین و ئێوەش لەسلێمانی پۆست و ئیمتیاز وەرگرن

سياسەت

ئەگەر هەیە باڵێك بە سەركردایەتی بادینییەكان لە یەكگرتوو جیاببێتەوە

سەركردە كۆنەكانیش ناتوانن لێكترازانەكە رابگرن

ژماره 257 2014/12/6 19

سياسەت

كوردســــتان، ئیســــالمی یەكگرتــــووی لەهەڵبژاردنە پەرلەمانیەكەی ساڵی رابردووی هەرێمدا، 10 كورســــی پەرلەمانی بەدەستهێنا بەركــــەوت، لەحكومــــەت وەزارەتــــی دوو و لەگەڵ دوو وەزیری تری هەرێم، كە زۆربەی ئەو پۆســــتانە بۆ دەڤەری سلێمانی و هەولێر بوون، لەكاتێكدا بادینیەكان پێیانوایە یەكگرتوو لەبادینان دەنگی زیاتری هێناوە بەراورد بەدوو پارێزگاكەی تر. هەروەهــــا یەكگرتوو لەبەغدا وەزیرێكی بەركەوتووە و دراوە بەكەســــێكی ســــلێمانی، هەرچەندە بادینیەكان دەڵێن ئەوان لەهەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراقیشدا زۆرترین دەنگیان بۆ یەكگرتوو هێناوە، بەاڵم غەدریان

لێكراوە.ئەندامــــی دۆســــكی" نەجمــــان "دینــــدار ئیســــالمی، یەكگرتــــوی ســــەركردایەتی لەچاوپێكەوتنێكــــی لەگــــەڵ رۆژنامەی ئەڤڕۆ، نیگەرانــــی خــــۆی لەیەكگرتــــوو دەربڕیــــوە و دەڵێــــت دوورنییــــە لەیەكگرتــــوو جیاببنەوە و حزبێــــك لەبادینــــان دروســــتبكەن. دۆســــكی كــــە لەكابینــــەی پێشــــووی حكومەتــــی عێراق وەزیری كۆچ و كۆچبەران بوو، بەكەسایەتی كاریگەری جەمسەری بادینان سەیر دەكرێت، پێشــــتر یەكێك بووە لەوانەی نــــاوی هێنراوە ببێتە ئەمینداری یەكگرتوو دوای سەاڵحەدین بەهادیــــن، بــــەاڵم بەهۆی ئــــەوەی وەزیر بوو لەحكومەتــــی عێــــراق، نەیتوانیــــوە لەكۆنگرەدا بەشداری خۆپااڵوتن بكات بۆ پۆستی ئەمیندار. دیندار نەجمــــان پێیوایە، یەكگرتــــوو بادینانی پەراوێزخستووە و بایەخی بە یەكگرتووەكانی ئەو ناوچەیە نەداوە، كادیرەكانیشیان لەپۆستە

ئیداری و حكومیەكان بێبەشكراون.1991ی ســــاڵی راپەڕینــــی لــــەدوای كوردستان، رێكخستنەكانی ئیخوان موسلمین لەكوردستان بوون بەدوو بەشەوە، بەشێكیان ســــەر بەباڵی یەكبوون بوون بەسەركردایەتی ســــەاڵحەدین بەهادین و بەشــــەكەی تریشیان بەســــەرۆكایەتی ســــدیق عەبدولعەزیــــز بوو، ئــــەو دوو باڵــــە ناكۆكی فیكری و سیاســــیان هەبوو، بــــەاڵم دواتر مورشــــیدی ئیخوانەكان لەبەرژەوەندی سەاڵحەدین بەهادین بڕیاریدا

و كردیە نوێنەری ئیخوانەكان لەكوردستان.لەســــەرەتای بەهائەدیــــن ســــەاڵحەدین تــــا كۆنگــــرەی دامەزراندنــــی یەكگرتــــووەوە پێنج لەســــاڵی 2012دا ئەمینداری گشــــتی ئەو حیزبــــە بوو، لــــەو كۆنگرەیەشــــەوە كە خۆی بۆ ئەمینداری حیزبەكە نەپااڵوتەوە، كێشــــە و ناكۆكی لەدوای خۆی بــــۆ یەكگرتوو بەجێما،

وەك پسپۆڕانی ئیسالمی سیاسییش ئاماژەی ئێســــتای كێشــــەكانی زۆرینــــەی پێــــدەدەن، یەكگرتــــوو بــــۆ نەبوونی كەســــێكی كاریزمی وەك ســــەاڵحەدین بەهائەدیــــن دەگەڕێتــــەوە. بۆیە وەك ئەو پسپۆڕانە جەختی لێدەكەنەوە، كێشــــەكانی نــــاو یەكگرتــــووی ئیســــالمی هی ئێســــتا نیــــن، بــــەاڵم بێبەشــــبوونی بادینــــی و هەولێرییەكانــــی حیــــزب لەپۆســــتەكان بــــووە

هۆكاری تەقینەوەی كێشەكان."ســــەالم عەبدولكەریــــم" شــــارەزای بواری دا، بــــەوە ئامــــاژەی سیاســــیی، ئیســــالمی مــــاوەی چەند ســــاڵێك دەبێــــت ناكۆكییەكانی ناو رێكخســــتنەكانی یەكگرتوو لەتەشەنەدایە بــــە نموونــــەش دەردەكــــەون، ناوبەنــــاو و "عەبدولڕەحمــــان ســــدیق" و "هــــادی عەلی" و وتەكانــــی ئــــەم دواییەی "ئەبوبەكــــر كاروانی" دەهێنێتەوە. ئەو گوتی "ئەم كێشــــەیەی ئێستا یەكگرتــــوودا لەنــــاو بەتایبــــەت بادینییــــەكان ئــــەوان نیــــن، ئێســــتا هــــی دەكــــەن، باســــی بارەگاكەیانــــەوە ســــوتاندنی لەكاتــــی هــــەر لەســــەركردایەتییەكەیان دڵیــــان لەدهــــۆك پۆســــتەكانیش یەكالییبوونــــەوەی و هێشــــا ئــــەو نیگەرانیانەی زیاتر كرد".پێشــــیوایە، ئەم نارەزایەتیانــــە جدین و هیچكام لەســــەركردە كۆنەكانیش ناتوانن رێگــــری لەجیابوونەوەی ئەو باڵە بكەن، كە ئێســــتا لەدروستبووندایە و

بادینییەكان سەركردایەتی دەكەن. ئەو شارەزایەی بواری ئیسالمی سیاسیی، ئەوەشــــی گــــوت، كــــە پێشــــتر ســــەاڵحەدین بەهائەدین كێشەكانی پەردەپۆش دەكرد، بەاڵم بەنەمانــــی لەنــــاو پێكهاتەی ســــەركردایەتیدا، لەدوورەوە ئــــەو كاریزمایەی نەماوە بتوانێت هەمــــوو كێشــــەیەكی ئــــەو حیزبە چارەســــەر

بكات.بــــەاڵم ســــەركردایەتی یەكگرتــــوو، هەموو جیابوونەوەیــــەك و تەكەتــــول جــــۆرە لەحیزبەكەیــــدا رەتدەكاتــــەوە و تەئكیــــد لەوە دەكاتــــەوە هەمــــوو كێشــــەكانیان چارەســــەر دەكەن. "د. محەمەد ئەحمەد" ئەندامی مەكتەبی سیاســــیی یەكگرتووی ئیســــالمی، بەســــڤیلی راگەیاند "سەركردایەتی یەكگرتوو لەگەڵ ئەو پێنج ئەندامەی سەركردایەتی ناوچەی بادینان كۆبوونەتەوە بەمەبەســــتی چارەســــەركردنی ئــــەوەی داواكارییەكانیــــان، و كێشــــەكانیان لەدەســــت ســــەركردایەتی بێت بەشــــێوەیەك بۆیان چارەســــەركراوە". رەتیشیكردەوە ئەو ئەندامانەی سەركردایەتی یەكگرتوو لەبادینان باســــی جیابوونەوە و دروستكردنی حیزبێكی تریان كردبێت، تەنها گوتی كە لێكتێنەگەیشتن

هەبووە.

د. محەمەد گوتیشــــی "ئەو پێنــــج ئەندامەی ســــەركردایەتی حــــزب لەدەڤــــەری بادینــــان، لەناوچەی بادینان پرسیاری ئەوەیان لەحزب كردبوو، بۆ ئەمجارە لەپۆســــتە حكومییەكاندا بەشــــدار نەبوون؟ هەرچەندە دەنگی زۆریش لەبادینان هاتبوو، بەاڵم بەروونكردنەوەیەكی ســــەركردایەتی حیزب، كێشــــەكان چارەسەر كــــران". ئاشكراشــــی كــــرد، دوای گوێگرتــــن لەنیگەرانییەكانیان دەركەوتووە، كە یەكگرتوو

ناعەدالەتی بەرانبەر بادینییەكان كردووە.بەگوتەی مەكتەب سیاسییەكەی یەكگرتوو، سەركردایەتی بڕیاری پێویستی بۆ ئەو ئەندام ئەوانیــــش و دەركــــردووە ســــەركردایەتیانە قبوڵیــــان كــــردووە و لەئێستاشــــدا كێشــــەكە

كۆتایی هاتووە.ســــڤیل زانیاریانــــەی ئــــەو بەپێــــی لەســــەرچاوەیەكی ناو یەكگرتووی ئیســــالمی كوردستانەوە بەدەستی هێناون، سەركردایەتی یەكگرتوو، بــــۆ رێگریكــــردن لەجیابوونەوەی پێشــــنیاری بادینانــــی، ســــەركردایەتییەكانی وەرگرتنــــی ئەو پۆســــتانەی بۆ كــــردوون، كە لــــە بەڕێوەبەرە گشــــتییەكان پێكدێن، هاوكات پێدانی دەســــەاڵتی المەركەزیش بەسەركردە بادینییــــەكان تا كۆنگــــرەی داهاتوو، بەاڵم ئەو پێنج ئەندامــــە ناڕازییە قبوڵیــــان نەكردووە و جەختیان لەوەرگرتنی وەزارەتێك كردۆتەوە. بەســــەركردایەتی ناڕازیانــــە ئــــەو چونكــــە یەكگرتوویان گوتووە، چیتر كاتی ئەوە نەماوە ئێمە لەبادینان باج بدەین و ئێوەش لەسلێمانی

پۆست و ئیمتیازات وەربگرن..ســــڤیل ئەوەشــــی زانیوە، كێبركێیەكی توند و رەق لەنێــــوان یەكگرتووەكانی ســــلێمانی و دەڤــــەری بادیناندا هەیە، ســــلێمانییەكان زۆر دەگمــــەن هێشــــتویانە كادیرانــــی هەولێــــر و بادینان بگەنە ئاســــتی پۆستی بااڵ و مەكتەب

سیاسیی حیزبەكەیان.هــــاوكات یەكگرتووی ئیســــالمی، لەســــاڵی كابینەكانــــی هەمــــوو بەشــــداری 1996ەوە حكومەتــــی هەرێمــــی كوردســــتانی كــــردووە، جگەلــــە كابینەی شــــەش، بەاڵم هیــــچ جارێك تــــا و دانەنــــدراون و هەولێــــر كادیرنــــی بەسیســــتەمی نەبــــوون هەڵبژاردنەكانیــــش كــــراوە، هیچــــكام لەكادیرەكانــــی هەولێریــــان

لەهەڵبژاردنەكاندا دەرنەدەچوون. بەگوتــــەی شــــارەزایانی بواری ئیســــالمی لەبــــەردەم یەكگرتــــوو ئەمجــــارە سیاســــیی، ئــــەوەی مەگــــەر حەتمیدایــــە، لێكترازانێكــــی سەركردایەتی یەكگرتوو بڕیاربدات و بەشێك لەپۆســــتە بــــااڵ حكومــــی و حیزبییــــەكان بــــۆ سەركردایەتییەكەی لەبادینان تەرخان بكات.

پێشەوا محەمەد

20 ژماره 257 2014/12/6

سياسەت

ناسر مورادی

راوێژ كامەران

چیرۆکی نان و مەرگ لە سەر سنوورەکانی کوردستان

20 ژماره 257 2014/12/6

ژماره 257 2014/12/6 21

سياسەت

بەهاواڵتیانــــی ناوچەیــــی، بــــەزاراوەی نیشتەجێی ناوچە سنووریەکان کە بۆ دابینی ژیان وکەسبی داهاتێک لەسەر پشتی خۆیان یان بەهۆی واڵخی بارهەڵگرەوە، بەشــــێوەی نایاسایی کااڵ و شتومەک لەسەرسنوورەکان دەگوازنەوە، دەوترێ "کۆڵبەر". "کاسبکار"یش بەو کەسانە دەوترێ، کە بەهۆی ئامرازەكانی گواســــتنەوەوە ئــــەو شــــتومەکانە بۆ شــــارە

ناوەندیەکانی ئێران دەگوازنەوە.زۆرتــــر کاســــبکاران و کۆڵبــــەران و کوردســــتان ورمــــێ، لەپارێزگاکانــــی کرماشان خەریکی کار و کاسبین. سەرەڕای و گوشــــار و پۆلیســــی كەشــــێكی بوونــــی سەرکوتکردنیان لەالیەن هێزەکانی ئینتزامی زۆرجــــار تەنانــــەت کــــە سەرســــنوورەوە، دەبێتە هۆی کوژران و برینداربوونیان، بەو حاڵەشــــەوە درێژە بەم کارە پڕمەترســــیەی

خۆیان دەدەن.بــــواری رۆژهەاڵتــــی لەکارناســــانی زۆر کــــە بــــاوەڕەن، ئــــەو لەســــەر کوردســــتان هەلومەرجی نالەباری کۆمەاڵیەتی و ئابووری ناچــــە ســــنووریەکان، نیشــــتەجێی خەڵکــــی یەکێكــــە لــــەو هــــۆکارە ســــەرەکیانەی ئــــەم خــــووەی الی خەڵکەکە دروســــتکردووە، کە لەرووی ناچارییــــەوە رووبکەنە کۆڵبەری و

کاسبکاریی."پەروێز پیران" مامۆســــتای کۆمەڵناســــی لەزانكــــۆی تــــاران، لەوتارێکیــــدا لەژێر ناوی "کۆڵبەری و بازرگانی جانتایی" هۆکارەکانی ســــەرهەڵدان و پەرەســــەندنی ئەم دیاردەیە لەسەر سنوورەکانی رۆژهەاڵتی کوردستان بۆ هەوڵی بێوچانــــی کۆمەڵە خەڵکێکی بێکار و هەژار و دەســــتکورت بــــۆ فەراهەمکردنی

ژیانێکی سەرەتایی دەگەڕێنێتەوە."مەهدی رەمەزانزادە" کارناسی کاروباری رۆژهەاڵتــــی کوردســــتان لەم بــــارەوە دەڵێ "پەرەســــەندن و ســــەرهەڵدانی کۆڵبــــەری و کاسبکاری لەسەر ســــنوورەکانی رۆژئاوای ئێــــران، دەگەڕێتــــەوە بۆ کۆمەڵێــــک بابەت و هــــۆکاری ژێرخانی و ئەساســــی. گرنگترین ئــــەم لەهاتنەکایــــەی ژێرخانــــی هــــۆکاری

نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ کاروباری مرۆیی لەراپۆرتێکــــی خۆیــــدا بــــاس لە "کوشــــتاری سیســــتەماتیک"ی کۆڵبــــەران و کاســــبکاران لەئێراندا دەکات. "رێبین رەحمانی" چاالکوانی مافەکانی مرۆڤ لەمبارەوە ئەوەی پشتراست کردۆتــــەوە، کــــە بەردەوامبوونــــی چەندیــــن ســــاڵەی ئــــەم کوشــــتارە و نەبوونــــی هیــــچ لێپرســــینەوە و بەدواداچوونێک، ئاماژەیەکی روونــــە بۆ ئەو کوشــــتارە سیســــتەماتیکەی

"ئەحمەد شەهید" باسی لێوەکردووە.بەرپرسانی بااڵی ئێران تائێستا سەبارەت بەم کوشــــتارەی کۆڵبەر و کاســــبکاران هیچ نەبــــووە. هەڵوێســــتێکی روون و جیدییــــان چاالکوانانــــی مافی مرۆڤ پێیانوایە تائێســــتا هیچ سەرنجێک نەدراوەتە ئاماری کوژراوانی ناووچە ســــنووریەکان، هەرجۆرە ناڕەزایی و خۆپیشــــاندانێک لەمبــــارەوە رووبەڕووی سیاسەتی سەرکوت و داپڵۆسینی هێزە ئەمنی

و چەکدارەکانی رژێمی تاران بۆتەوە.هەر بەپێی یاســــاکانی ئێــــران، هاتووچۆی نایاســــایی بۆ سەر ســــنوورەکان یان هێنانی قاچــــاغ چەندیــــن مانــــگ زیندانــــی و کااڵی غەرامەی هەیــــە، ئەمــــە لەحاڵێکدایە کە ئێمە شاهیدی ســــزای مەرگین، ئەم جۆرە سزایە لەهیج دەقێکی یاساییدا نەهاتووە و کەسیش لەمبــــارەوە وەاڵمــــی بنەماڵەی کــــوژراوان و

قوربانیان ناداتەوە.حکومەتــــی ئێــــران بەکوشــــتنی کۆڵبەران زەوت لــــێ ژیانیــــان مافــــی وکاســــبکاران، دەکات، مافێک کە لەمادەی 6ی "پەیماننامەی نێونەتەوەیی مافە مەدەنی و سیاســــیەکان"دا هاتووە و بۆ خۆشــــی یەک لەو واڵتانەیە، کە

واژۆی لەسەر کردووە.سەرباری ئەو سیاسەت و نادادپەروەریەی بەرامبــــەر بەم توێژە بەڕێــــوە دەچێت، جێی داخە کە لەهیچ کام لەمیدیا و هەواڵنێرییەکانی ناوخــــۆی ئێــــران هیچ جــــۆرە ئاوڕێــــک لەم توێــــژە نەدراوەتــــەوە، ئەگــــەر لەمیدیاکانیش رەنگدانــــەوەی هەبێــــت، لەژێــــر ناوێکی دیکە بــــاس دەکرێ، وەك: بەســــتنەوەیان بەهێزی رۆژهەاڵتــــی چەکــــداری ئۆپۆزســــیۆنی کوردســــتان، یان تۆمەتی كوشتنیان دەخاتە

پاڵ ئەو هێزە چەكدارییە ئۆپۆزسیۆنانە.لەکاتێکدا دیاردەی کۆڵبەری، دیاردەیەکی ئابوورییــــە، بــــەاڵم حکومەتی ئێــــران بەهۆی تێڕوانینی ئەمنی، سیاسی و سەربازییەكەی بۆ رۆژهەاڵتی کوردستان، تەنیا و تەنیا بەو

دوای رێگەچارە و میتۆدی توندوتیژەوەیە.

لەنێــــوان ناهاوســــەنگە گەشــــەی پیشــــەیە، ناوەنــــد و ناوچــــە پەراوێزەکانــــی ئێران. بێ ئــــەوەی بمانــــەوێ بچینــــە نــــاو هۆکارەکانی ســــەرهەڵدانی گەشەی ناهاوسەنگ لەئێراندا، دەکرێ بوترێ ناوەندگەرایی و سەنتڕالیزمی رابــــردوو، ســــااڵنی بەدریژایــــی ئابــــووری وایکردووە ناوچــــە پەراوێزخراوەکانی وەک رۆژهەاڵتی کوردســــتان، لەبەشی کشتوکاڵ ئــــەم دوابکــــەون، ..هتــــد و پیشەســــازی و دواکەوتوییەش زیادبوونــــی رێژەی بێکاری و کەمبوونەوەی دەرفەتە ئابووریەکانی لەم

ناوچانەدا لێکەوتۆتەوە.ئامارەکان، ســــااڵنە باس لەبرینداربوون و کوژران و کەمئەندامبوونی ســــەدان کۆڵبەر وکاســــبکار دەکەن، ئەمــــە لەحاڵێکدایە بەپێی "یاســــای ســــێهەمی مــــادەی 10ی بەنــــدی هێــــزە چەکــــدارەکان"، هێــــزە چەکــــدارەکان لەکاتی زەرووریدا، ئەویــــش لەحاڵەتێکدا کە چارەیەکیان نەبێ، دەتوانن چەك بەكاربهێنن. ئەگەریش ناچار بەم کارە بوون، دەبێ تەقەی هەوایــــی بکەن، یــــان لەکەمەر بــــۆ خوارەوە تەقە بکەن. هەر بەپێی مادەی حەوتەمی ئەم یاســــایە، مەئمووران دەبێ تا رادەی ئیمکان لەکاتــــی تەقەکردن ئاگاداربن، کە نەبنە هۆی

گیان لەدەستدانی الیەنی بەرامبەر.بەشــــێوەیەکی مەئموورانی سەرســــنوور بەهاتنــــە دژ خەبــــات بەبیانــــووی گشــــتی قاچــــاغ شــــتومەکی نایاســــایی ژوورەوەی بــــێ رێگەپێنــــەدراو، هاتووچــــۆی یــــان لەبەرچاوگرتنــــی ئــــەم خاڵە یاســــاییانە، تەقە

لەکۆڵبەران دەکەن.ســــاڵی رابردوو "ئەحمەد گراوند" جێگری ئینتزامــــی هێــــزی پاســــەوانی فەرمانــــدەی لەوتوێژێکدا بەهەواڵنێریی میهری راگەیاندبوو کە "دەستوور دراوە بەهێزەکانی پاسەوانی، کــــە قاچاغچی و ئــــەو خەڵکانەی کە بێ ئیزن هاتووچۆی سەرســــنوور دەکەن دەســــتگیر بکــــەن، تەنانــــەت تەقــــە لەکۆڵبەرانیش بکەن. لەهاوینی ئەمساڵیشــــدا "فەتحوڵاڵ زەمانیان" بەرەنگاربوونــــەوەی پۆلیســــی ســــەرۆکی قاچاغــــی کااڵ و دراو، رایگەیانــــد، کە رێژەی نییــــە، گرنــــگ پۆلیســــەوە بــــەالی قاچــــاغ گرنــــگ ئەوەیــــە ئــــەم کارە بەتــــاوان لەقەڵەم بدرێ، هەرکــــەس ئەمە لەبەرچــــاو نەگرێت،

دەستووری تەقەكردنمان داوە"."ئەحمــــەد شــــەهید" نێــــردراوی تایبەتیــــی

ژماره 257 2014/12/6 21

22 ژماره 257 2014/12/6

سياسەت

نەوەی رابردوو ئەزموونی هەیە و

نەوەی ئەمڕۆ زانیاری، بەیەکبەستنەوەی

ئەم دوانەیە دەبێتە سەرچاوەی سەردەمێکی نوێ بۆ کوردایەتی لە

خۆرهەاڵت

پێموایە ئەوەی زۆرترین قسە و باسی لەسەرە ئەو بابەتەیە: کوردی خۆرهەاڵت کە مێژوویەکەی گرنگیـــان لەکوردایەتیدا هەیـــە، بۆچـــی لەئێســـتادا هێزیـــان زۆر بەرچـــاو ناکەوێـــت، یان بـــە واتایەکی تر رۆژانە دەنگوباسی ئەم بەشە لەکوردستان لەرۆژەڤـــی میدیاکاندا نیە. ئەم پرســـیارە ســـەرەکییە کۆمەڵێک پـــرس لەگەڵ خۆیدا دێنێ. پرســـگەلێک کە هەریەک لەوانە مانا و واتـــای تایبەتـــی خۆی هەیـــە. هەندێك کەس زوو دەچنە الی پارتە سیاسییەکان و ئـــەم هـــۆکارە الی ئـــەوان راڤەدەکەن. هەندێك کەســـیش روودەکەنە سیستەمی سیاســـی کۆمـــاری ئیســـالمی و دڕندەیی ئـــەوان وەک هۆکاری ســـەرەکی هەژمار دەکەن. بەاڵم زۆر بەكەمی ئاوڕمان لەوە داوەتەوە، کە ئاخۆ دەكرێ ســـەرچاوەی ئەم پرســـە لەناوخۆی کۆمەڵگای کوردی لەخۆرهەاڵت بـــێ؟ بەواتایەکـــی تر ئاخۆ ئـــەم لەکۆمەڵـــگای تایبەتمەندیگەلێـــک چ سەردەمەی خۆرهەاڵتدا هەن، کە دەتوانن کاریگەرییـــان لەســـەر هەلومەرجـــی ئەم

بەشەی کوردستان هەبێ؟ ئـــەو ئاڵوگۆڕەی بەســـەر کۆمەڵگاکاندا لەهـــۆکارە یەکێـــک دەتوانێـــت دێ، ســـەرەکییەکانی ئـــەو ئاڕاســـتەیە بێ، کە کۆمەڵگا بەخۆیەوە دەیگرێت. بەواتایەکی تر پێکهاتـــە و ئەو ئەقڵیەتەی پێکهاتەکانی کۆمەڵـــگا نوێنەرایەتـــی دەکـــەن، دەتوانن پێمـــان بڵێـــن ئـــەو کۆمەڵگایـــە بـــەرەو چ وێزگەیـــەک هەنـــگاو دەنێـــت. لێرەدایە کە

دەبـــێ پرســـیارێکی گرنـــگ رووبەرووی خۆرهـــەاڵت بکەینەوە. ئەویش ئەوەیە، کە کام پێکهاتە و ئەقڵیەتە لەئێستادا زۆرینەن، یـــان وەک زۆرینە لەئاڕاســـتەکردنی ئەم بەشـــە لەکوردســـتان دەردەکەون؟ ئاخۆ ئـــەو نەوەیـــە جڵـــەوی ئـــەم کۆمەڵگایەی بەدەســـتەوەیە، کە بەشدار یان داڕێژەری خەباتـــی پاش ســـااڵنی 1979 بوون، یان نەوەیەکی تـــر لەدەرەوەی پـــەروەردە و بیرۆکەی ئەو نەوەیە، ئاڕاســـتەی خەباتی خۆرهـــەاڵت بەدەســـتەوە گرتـــووە؟ ئەم تـــر پرســـیارانەوە و دەیـــان پرســـیاری دەتوانـــن لەم بـــوارەدا ماناداربـــن. بەاڵم پرســـێک کـــە ئـــەم نوســـراوە لەســـەری لەئاوڕدانـــەوە پرســـیارێکە دەوەســـتێت، لەنـــەوەی ئـــەم ســـەدەمەی خۆرهـــەاڵت

سەرچاوە دەگرێت. بۆچونێکی ســـەرەتایی کـــە لەم بوارەدا دەتوانـــێ ماناداربـــێ ئەوەیە، کـــە نەوەی جـــدی ناکۆکیەکـــی خۆرهـــەاڵت نـــوێ لەژیانی خۆیدا بەســـەردەبات. ئەم نەوەیە لەالیەکەوە گیرۆدەی پرســـی ناســـنامەیە، شـــەپۆلە لەبـــەردەم تـــرەوە لەالیەکـــی جیهانییەکان دایە و رۆژانە لەگەڵ راهاتن لەگـــەڵ دیـــاردە جیهانییـــەکان لەملمالنێ دایـــە. لەهەمانکاتدا هەندێك جاریش خۆی وەک ناوەنـــد دەبینـــێ و دەیـــەوێ رۆڵـــی رێبەرایەتی بگێرێ. دەتوانین هەموو ئەمانە لەچوارچێـــوەی چەمكگەلێکـــی ناســـراودا ناویان ببەیـــن: کوردبـــوون، ئێرانیبوون، یاخیبـــوون و ئاینیبـــوون، جیهانیبـــوون،

نەوەی نوێی خۆرهەاڵت و کوردایەتیکوردایەتی لەخۆرهەاڵت تەنها کاتێک دەتوانێ جووڵە بەخۆیەوە ببینێ،

کە نەوەی نوێ تەماح یان ئارەزووی جووڵەی ال سازبێت

حیسام دەسپیش

ژماره 257 2014/12/6 23

نە نەوەی رابردوو زمانی نەوەی نوێ دەزانێ، نە

نەوەی ئەمڕۆش ئامادەیە وەک رابردوو هەنگاو

بهاوێ، یان رەفتار و بیرۆکەکانی خۆی بخاتەروو

سياسەت

تری کوردستاندا هەیە، هێشتا خۆرهەاڵت جووڵەیەکی جـــدی بەخۆیەوە نابینێ. یان بەواتایەکـــی تر ئەوەی هەیە پێشـــاندەری ئەوەیە، کە هێزی ســـەرەکی خۆرهەاڵت، تووشـــی هاوکێشـــەکان هەمـــوو کـــە گـــۆڕان دەکات، لەجووڵـــە کەوتووە. ئەم شـــێوە لەدەربڕین لەراســـتیدا دەرخەری بۆشـــایەکی زۆر گەورەیـــە. ئەویـــش ئەو بۆشـــاییەیە، کە نە نەوەی رابردوو زمانی نەوەی نـــوێ دەزانێ و لێـــی تێدەگا و نە نـــەوەی ئەمـــڕۆ ئامادەیـــە وەک رابردوو هەنگاو بهاوێ، یان رەفتار و بیرۆکەکانی

خۆی بخاتەروو.لێرەوەیە کە بەهاتنەئارای ئەم بۆشاییە رەهەندگەلێک وەک رێکخســـتن، رەفتاری جـــۆری و ملمالنێـــی سیاســـی گشـــتی، ئاڕاســـتەکردنی کۆمەڵـــگا توشـــی کێشـــە دەبێت. کێشـــەیەک کە دواجار راوەستان یـــان چاوەڕوانـــی بـــەدوای خۆیـــدا دێنێ. نەوەی دوێنێ چاوەڕێی گۆڕانکارییەکانە، کـــە بتوانی لـــەو رێگـــەوە توانـــای خۆی نـــەوەی و بـــدات پێشـــان بەکۆمەڵـــگا نـــوێ چاوەڕوانـــی ئەوەیـــە، لەدەرنجامی

شەپۆلێکدا مێژوویەک بخوڵقێنێت. لەکۆتاییـــدا کوردایەتـــی لەخۆرهـــەاڵت تەنهـــا کاتێک دەتوانێ جووڵـــە بەخۆیەوە ببینـــێ، کـــە نـــەوەی نـــوێ تەمـــاح یـــان ئـــارەزووی جووڵـــەی ال ســـازبێت. بۆیە هاتنە ئارای هەلومەرجێکی ئاوا پەیوەندی بەپڕکردنەوەی بۆشـــایی نـــەوەی نوێ و نـــەوەی رابڕدووەوە هەیە. ئەم بۆشـــاییە لەرێگـــەی زمـــان و ئەو مانایانـــە دێ، کە بتوانـــێ پێکەوەیانـــەوە گرێبـــدات. نەوەی رابردوو ئەزموونی هەیە و نەوەی ئەمڕۆ زانیـــاری، بۆیـــە بەیەکبەســـتنەوەی ئـــەم دوانەیە دەبێتە ســـەرچاوەی سەردەمێکی

نوێ بۆ کوردایەتی لە خۆرهەاڵت.

بێدەرباسیبوون. کۆبوونەوەی هەموو ئەم باســـانە لەمێشک و رەفتاری نەوەی نوێ لەخۆرهەاڵت، وایکردووە کە نەتوانێ ببێتە خاوەن مانفیستێکی دیاریکراو لەچۆنیەتی بیرکردنـــەوە و ئەو رەفتارانـــەی دواجار هێزی لێبکەوێتـــەوە. هەرچەندە مەریوان لەم رۆژانـــەدا هەنگاوگەلێکـــی هەڵهێناوە بـــۆ هێنانەئـــارای مودێلێـــک. نمونەیـــەک بـــۆ ئافراندنی هێز. بەاڵم پێدەچێ هێشـــتا زۆری مابێ تا ئەم نمونەیە لەگەڵ مێژوو، کۆمەڵـــگا و هێـــزە سیاســـییەکاندا یـــەک

بگرنەوە. نەوەی خاوەن مێژوو

نـــەوەی خاوەن مێژوو ئـــەو نەوەیە کە لەزۆر رووەوە رۆڵـــی بەرچاوی هەبووە کـــوردی ئاڕاســـتەیەی کۆمەڵـــگای لـــەو بەخۆیـــەوە بینیویـــە. ئـــەم نـــەوە هەمان نەوەیـــە، کە وێنای ئێمەیـــان وەک نەتەوە داڕشـــت. هەمـــان نەوەیە کە بـــۆ چەندین دەیە لیدەر یان رێبەر بووە. رێبەرانێک کە هەموو تواناکانی کۆمەڵگایان بۆ ئارەزوو و جیهانبینی خۆیان رێکدەخست. هەر ئەم نـــەوە دەیزانـــی چـــی دەوێ و چی ناوێ. ئەگەر خـــۆی بەکـــورد دەزانـــی، مودێلی سەربەخۆی و خودموختاری بۆی هەبوو. سیاســـی پرســـێکی وەک ئێرانیبوونـــی دەزانـــی، بۆیـــە رێگاکانـــی پێکەوەبوونی ئـــەم دەبینـــی. هێـــزدا لەدابەشـــکردنی نـــەوە خۆشـــی بەجیهانی دەزانـــی، بەاڵم یـــان ویلســـۆنیانە دەیڕوانیـــە جیهان یان سوسیالیستانە. ئاین بۆ ئەوان دەروازەی زانیـــاری و گەیشـــتن بەکوردایـــەی بوو. بۆیە ئاین یاخـــی دەکردن. دەیان نمونەی تاکەکەســـی و بزوێنـــەوەی جۆراوجـــۆر هـــەن، رابـــردوودا نـــەوەی لەمێـــژووی هەموویـــان ئـــەو خاڵەمـــان بیردێننـــەوە، کە ئـــەو نـــەوە بەبوونی خـــۆی مێژووی دەخوڵقانـــد. هەرچەندە نابێ ئەوەشـــمان لەبیرچێ، کـــە بەجێماوەکانی ئەو نەوەیە لەمڕۆشـــدا هـــەن. بـــەاڵم وا دیـــارە وەک

مێژوو چاو لەخۆیان دەکەن. نەوەی ئەمڕۆ

هـــەروەک لەبۆچوونە ســـەرەتاییەکەدا لێوانلێـــوە ئەمـــڕۆ نـــەوەی باســـمکرد، لەناکۆکـــی یان پارادۆکس. پارادۆکســـێک کە ئـــەم نـــەوەی بەدەســـتیەوە دەناڵێنێ، تەنها کورد ناگرێتەوە، بەڵکو نەوەی نوێ کۆمەڵگاکانـــی ئەم ســـەردەمە بەدەســـت هەمان تایبەتمەندییەوە دەناڵێنن. هەرچەندە

بەســـەرهەڵدانی دیـــاردەی بەجیهانیبوون دوو بۆچوون هاتنەئاراوە. یەکیان باســـی لەوە دەکرد، کە بەها مرۆییەکان دەربازی سنورەکان دەبن و گوتاری نەتەوەی زاڵ دەخەنە ژێر پرسیارەوە. هەروەها الیەنی دووەم ئەم سەردەمەیان وەک سەردەمی نـــاوزەد ســـەرکوتکراوەكان دەنگـــە دەکـــرد. لـــەدەروازەی دووەمـــەوە بـــوو، کـــە هەمووان وێنای ســـەرەمێکی نوێمان لەکوردایەتـــی بەرێبەرایەتـــی نەوەی نوێ دەکرد، کە هەموو کەرەســـەکانی گەیشتن بەجیهانی ســـەردەمی لەبەردەســـتدا بوو. پێشـــانیدا، رووداوەکان ڕەوتـــی بـــەاڵم کـــە شـــەپۆلی بەجیهانیبوون ئـــەم نەوەی گرجوگۆڵ نەکرد. بەپێچەوانەوە تووشـــی کـــە دواجـــار کـــردوون، پرســـی زۆری توانـــای جووڵـــەی شۆڕشـــگێرانەی لـــەم نـــەوە وەرگرتـــووە. بەگشـــتی هەرچەندە لـــەزۆر رووەوە بەتوانـــا و نـــەوە ئـــەم بەهێزترە لەنەوەی رابردوو. بەاڵم ئەوەی تائێســـتا بینیوەمانـــە، ئەوەیە کە ئەم نەوە رۆڵ لەخوڵقاندنـــی مێژوودا نابینێ، بەڵکو چاوەڕوانی دەربازبوونی کاتە، کە دواجار

مێژوویەکی ئامادە بخاتە بەردەستی. نەوەی دوێنێ و ئەمڕۆ لەخۆرهەاڵت

نەوەی دوێنێ زۆرینەیـــان گوندیبوون کە ئاڕاســـتەکەیان بەدەســـت ئـــەو گروپە بچوکانەوە بوو، کە دەســـیان دەگەیشـــتە شـــارەکان. ئەو بەشە لەنەوەی دوێنی کە دەستی دەگەیشتە شارەکان، سەرچاوەی زانیاری بوون و لەم رێگەوە کۆمەڵگایان رێکدەخســـت. بەواتایەکـــی تر ئـــەم نەوە لەبـــواری زانیـــاری لەنزمتریـــن ئاســـتی خۆیدا بـــوو. بۆیە کۆمەڵێک ســـەرچڵ کە بـــوون، وەک رێبـــەر خـــاوەن زانیـــاری قبوڵکـــران. لەبەرانبـــەردا نەوەی نوێ یان ئەمـــڕۆ زۆرینەیان لەشـــارەکان دەژین و رێـــژەی خوێنەواری لەنێـــوان ئەم نەوەدا ئەگـــەر ئاســـتی خۆیدایـــە. لەبەرزتریـــن دوێنـــێ ســـەرچاوەکانی زانیـــاری تەنهـــا گروپگەلێکـــی دیاریکراوبـــوون. لەمـــڕۆدا زانیارییەکان دەگاتـــە کون و قوژبنەکانی هەموو کوردســـتان. بەاڵم ئەم نەوە وەک نەوەی رابردوو رێبەرایەتی کەسی قەبوڵ نیـــە، چونکە پێیوایە خۆی دەتوانێ هێمای

بوونی خۆی بکات.خۆرهەاڵتدایـــە، لەرۆژەڤـــی ئـــەوەی باسوخواســـی ئەوەیـــە، کـــە بەســـەر ئەو هەموو نیشانە جدیانەوە، کە لەبەشەکانی

24 ژماره 257 2014/12/6

حەزی دەكرد وێنەیان لەگەڵ بگرێت، دروود لەگیانی پاك����ی ش����ەهیدەكانیان و رێز و س����اوم بۆ ئەوانەی ئێستاش لەژیاندا ماوان، هەر لە ژیانی خۆشیدا بن.

خولەك����ە ل����ە 1987/12/15 لەالی����ەن بەرپرس����ی لق����ی2 كە خۆم بووم، بەوتەی����ەك كرایەوە، بەڕێزان "خوڕشید شێرە، میقداد عەلی، مەهدی، دكتۆر ئاری

و مەعروف مەالزادە" ئامادەبوون.لەوتەكەم����دا باس����م لەگرنگی خولەك����ە بۆ ناوچە ئازادكراوەكان كرد، هەروەها بایەخدان بەتەندروستی پێش����مەرگە و هاواڵتیان. باس����م لەوەشكرد، كە ئێمە وەك پێش����مەرگەی قارەمان بەئەركی سەرش����انمان دەزانی����ن ئ����ەو ك����ون و كەلەبەرانە پڕبكەین����ەوە، كە ب����ۆ ناوچ����ە ئازادك����راوەكان پێویس����تن، وەك مافی هاواڵتی����ان لەپێدان����ی خزمەتگ����وزاری تەندروس����تی، پاش����ان خولەكە دەس����تی بەكارەكان����ی خۆی كرد تا

كۆتایی مانگی 1988/1.بەش����درای قوتاب����ی وەك پێش����مەرگانەی ئ����ەو

خولەكەیان كرد، ئەمانە بوون:1. داماو لە ل.ن شەقاوە.

2. پشتیوان مەولود حاجی لە ل.ن شەقاوە.3. سەید هەژار لەدەشتی هەولێر.4. تەنیا عەبدواڵ لەبارەگای لقی2.

5. سەفین لەناوچەی باڵەك.6. سەفین لەدەشتی هەولێر.

7. ئیسماعیل عەبدوڵا لەدەشتی هەولێر.8. دیار لەدەشتی هەولێر.

9. كامەران لەناوچەی رەواندز.10. شاخەوان لەناوچەی كۆیە.

11. ئاری )لوقمان مەحمود( لەناوچەی شەقاوە.12. جەعفەر لەدەشتی هەولێر.

13. كەریم لەناوچەی رانیە.ه����ەر لەم خول����ەدا هەڤ����اڵ )مەعروف م����ەالزادە( دەورێك����ی باش����ی هەب����وو لەناس����اندنی جۆرەكانی دەرمان و ئەوانەی سوودبەخش����ن لەكاتی پێویست لەناو بارەگای ناوچەكان، تێگەیشتن و خوێندنەوەی بچ����وك دەرمانخانەیەك����ی وەك دەرمانان����ە ئ����ەو لەبارەگاكان. دكتۆرە عەرەبەكەش لەهەندێك وانەدا

زانیاری باشی پێشكەش دەكرد.ش����ێخ لەگون����دی لق����ی2 تەندروس����تی بەش����ی

لەژمارەی رابردوو باسمان لەو خولە تەندروستیە ك����رد، ك����ە لق����ی 2 ب����ۆ 12 پێش����مەرگەی خوێندەوار كردبوویەوە. تا گەیش����تینە باس����ی ئەو وانانەی تێیدا

دەخوێندران: بابەتەكانی ئەم خولە بریتیبوون لە:

1. فریاگوزاری س����ەرەتایی، بەكارهێنانی حەب و دەرمان لەكاتی پێویست.

2. جۆرەكانی سوتان و چارەسەركردن.3. چۆنیەت����ی بەكارهێنان����ی دەرزی و فێربوون����ی

دەرزیلێدان.بەم����ادە پاكردن����ەوەی و برینپێچ����ی .4

خاوێنكەرەوەكان و بەستانەوەی برین.5. ش����كان و جۆرەكان����ی ش����كان و فریاگوزاری

شكان.6. چارەسەری ژەهراوی بوون لەپێوەدانی مار و

دووپشك و هەر ژەهراویبوونێك كە رووبدات.7. تەندورس����تی پێشمەرگە و پاكوخاوێنی بارەگا

و پێشمەرگە.8. خۆپاراس����تن لەنەخۆشییەكانی سەرمابوون و

ئەو نەخۆشیانەی باو دەبنەوە. بەداخ����ەوە كوڕاس����ەی چاپی ئەم خول����ە نەماوە، هەموو ئ����ەم بابەتانە وانەی بەڕێ����ز "د. ئاری" بوون و لەخولەكەدا دەیگوتەوە. پێداچوونەوەی بابەتەكان بەڕێ����ز "د. زری����ان" پەس����ندی دەك����رد، ك����ە ئەوكات لەخەتێ لەخەستانەی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان بەڕێوەبەرب����وو، پیاوێكی چاك ب����وو و بێ جیاوازی

هاوكاری ئێمەی دەكرد.وان����ەی دووەم ك����ە هەر ل����ەم خول����ەدا خوێندرا، كاری پارتایەت����ی و ئەرك����ی پێش����مەرگایەتی ب����وو، وات����ە جگە لەوانەی تەندروس����تی، وانەی كوردایەتی لەپاڵیدا دەخوێندارن، كە بەڕێز "میقداد عەلی" ئەركی وانەكانی پێس����پێدرابوو، ئەمەش بۆ بەرزكردنەوەی بەش����داری هەڤااڵن����ەی ئ����ەو هۆش����یاری ئاس����تی خولەكەی����ان كردبوو، من خ����ۆم چەند محازەرەیەكم

پێشكەش كرد.بەراس����تی لەكاتی ش����ەڕدا، خولدی����دەكان رۆڵیان هەب����وو، ژی����ر و چ����االك و قارمانان����ە شانبەش����انی پێشمەرگە، هەریەكەیان كۆڵەپشتێكی پڕ داودەرمانی هەڵدەگرت و چەكێكی سووكیشی پێبوو، مرۆڤ هەر

چاالكان����ەی رۆڵێك����ی ماوەی����ەدا ل����ەم وەس����انان بین����ی لەپێشكەش����كردنی خزمەتگ����وزرای لەناوچ����ە ئازادك����راوەكان، لەگ����ەڵ ئەو بارودخان����ەی دەهاتنە پێ����ش وەك لێدان و بەكارهێنانی چەكی كیمیاوی كە رژێم بۆ س����ەر ناوچەك����ە بەكاریدەهێنا، ببووە هۆی ترس و دڵەراوكێ لەس����ەر پێش����مەرگە و هاواڵتیانی ناوچەكە. لەراستیش����دا بەكارهێنانی چەكی كیمیاوی زەرە و زیانی زۆر گەیاندە پێش����مەرگە و هاواڵتیان، چەند جارێكی����ش گوندی مەلەكان بەچەكی كیمیاوی بۆردومانك����را. جا ناچار بووین بۆ خۆپاراس����تن لەم چەك كوشندەیە نامیلكەی خۆپاراستن و هۆشیاری چەكی كیمیاوییمان دەركرد. لەچۆنیەتی خۆپاراستن لەچەكی كیمیاوی كە بریتی بوو لە: دووركرەوتنەوەی لەش����وێنە بەركەوتووەكان، رۆیش����تن بۆ سەرچیا و ش����وێنە ب����ەرزەكان، ئاگركردنەوە، خۆشوش����تن یان تەڕكردن����ی دەموچ����او بەپارچ����ە قوماش����ێك. ئەمانە لەشێوەی نامیلكە دەردەكران لەكۆڕ و كۆبوونەوە و

سیمینار پێشكەش دەكران.زۆرب����ەی رۆژەكان����ی ئ����ەم س����اڵە، فڕۆكەكان����ی دوژم����ن، چ هەلیكۆپت����ەر ی����ان فڕۆك����ەی ش����ەڕكەر، بەتایبەتی فڕۆك����ەی پیالتۆز، كە زیاتر بۆ فێركردنی ئەفس����ەرەكانی خ����ۆی ب����وو، لەئاس����مان دەگەڕان و

قومبەلەیان دەوشاند.جگەلە بەش����ی تەندروستی لقی2 لەسنوری دۆڵی بالیس����ان، ح����زب و الیەن����ی تری����ش بنكە و بەش����ی تەندروس����تیان هەب����وو، ئەوكات لەگون����دی خەتێ د. فەرهاد و د. كارۆخ هەبوون، بنكەیەكی تەندروستی گەورەی����ان بەڕێ����وە دەب����رد، نەخ����ۆش و برین����دار و پێش����مەرگەی ل����ێ چارەس����ەر دەك����را، ك����ە دواتر گوازرایەوە بۆ دۆڵی مەلەكان، لەناو ئەش����كەوتەكان جێگیرك����را، لەب����ەر زۆری ش����ااڵوەكانی دوژم����ن و مەترسی دوژمن بۆ سەر ئەو شوێنانە و سەالمەتی

بریندارەكان.بەڕاس����تی تاڕادەیەك����ی زۆر دكتۆرەكانی یەكێتی نیش����تیمانی جیاوازی����ان لەناو پێش����مەرگە نەدەكرد، چ لەكات����ی برین����داری بێ نەخۆش����ی ب����ێ، هەروەها دكتۆرەكان����ی ئێم����ەش جیاوازیان نەدەك����رد لەنێوان بریندار و نەخۆش����ی هەرالیەك و هەر كەس����ێكی تر

بووایە، تەنانەت پێشمەرگەش نەبووایە.

محەمەد مەال قادر

شێخ وەسانانساڵێك لە

)15(

بنكە تەندروستیەكەی ئێمە و هی یەكێتی

سياسەت

ژماره 257 2014/12/6 25

نــــاوخــــــــــۆ

كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن و راپرسی هەرێم رەخنەباران دەكرێت

26 ژماره 257 2014/12/6

لەم مانگەوە نرخی یەك ئەمپێری مۆلیدە بۆتە 8.5 هەزار دینار

هاواڵتیەك: نازانم خەمی پارەی

كارەبای نیشتیمانیم بێت یان مۆلیدە

خاوەن مۆلیدەیەك: مانگی رابردوو 22 ماڵ پارەی مۆلیدەیان نەبوو

بیدەن

سەرۆكی لێژنەی بەدواداچوونی مۆلیدە ئەهلییەكان:

گەر كارەبای مۆلیدە رۆژانە بكەینە 10

كاتژمێر، نرخی ئەمپێر دەبێتە 12 هەزار دینار

ناوخۆ

خەڵك لەگرانبوونی نرخی كارەبای مۆلیدەكان نیگەرانن

ژماره 257 2014/12/6 27

ئـــەو پارەیە زۆرە". ئـــەو بڕی 8 ئەمپێری راكێشـــاوە، كـــە دەكاتە 72 هـــەزار دینار، هاوكات گلەیش لەكوالێتی كارەباكە و كاتی بوونـــی كارەباكە هەیە و دەڵێت "كارەبای مۆلیدە بەهەوەســـی خـــاوەن مۆلیدەیە و هەر رۆژە بەبیانـــووی تێكچوونی مۆلیدە و لـــۆدی زۆر و تێكچوونـــی جەدوەلـــی كاركردنیان كارەبـــا دەبڕێت، كارەباكەش بـــاش نییـــە و ڤۆڵتیەی كەمە، هەســـتیش بۆیـــە هەبێـــت، بەدواداچـــوون ناكـــەم بەپێویســـتی دەزانـــم بەدواداچـــوون بـــۆ كوالێتـــی كارەباكـــە و نرخەكـــەی هەبێت، لیژنەیەك هەبێت لەســـەر باری ئابووری ئەمڕۆی بازاڕ نرخـــی كارەبا دابنێ، نەك

لەقازانجی مۆلیدەكان".لەمـــاوەی رابـــردوودا نرخـــی كارەبای مۆلیدە بۆ مانگێك لەهاواڵتیان وەرنەگیرا، دواتـــر بوو بـــە 3 هـــەزار دینار، پاشـــان بەرزبۆیـــەوە بـــۆ 6 هەزار دینـــار، بۆ ئەو مانگـــەش حكومەتـــی هەرێم بـــۆ 8 هەزار و 500 دینـــار بـــەرزی كـــردەوە، ئەمەش بووە جێـــی گلەیی بەشـــێك لەهاواڵتییان و پێیانوایـــە رەچـــاوی ئـــەو بارودۆخەی

ئێستای كوردستان نەكراوە."رێبین ســـەرهید" باس لەوە دەكات، كە ئەو لەپارەی كارەبای نیشتمانی ملیۆنێكی بۆ هاتۆتەوە، ئێستاش كارەبا كەمبۆتەوە، مۆلیدەش كە ئەو 4 ئەمپێری راكێشـــاوە، ئەویـــش گران بـــووە، وەك دەڵێت "نازانم خەم لەكامیان بخۆم، كارەبای نیشـــتمانی یان مۆلیدە؟! لەكاتێكدا من مووچەی سێ مانگـــم وەرنەگرتـــووە و كرێـــی خانووم نـــەداوە، جگەلەوەش لەكۆمپانیایەك كارم دەكرد، لەگەڵ ئەو قەیرانە دەركرام، راستە 8 هـــەزار و 500 زۆر نییـــە، ئەگەر كار و مووچە هەبێت، بەاڵم بەهۆی بێ مووچەیی ئـــەوە دووەمجـــارە خاوەن مۆلیـــدە دێتە بەردەرگا، بەراشكاوانەوە پێیدەڵێم پارەم نییـــە، رۆژێكی دیكـــە وەرەوە، هەرچەندە شـــەرم دەكەم، بەاڵم ئەو قەیرانە شەرمی

الی كەس نەهێشت"."هێـــرش عـــارف" خاوەنـــی مۆلیـــدەی مۆلیدەیەكیشـــی كامەرانـــی گەڕەكـــی لەگەڕەكـــی بـــاداوە هەیـــە، ئامـــاژە بەوە دەدات، كـــە ئـــەوان بەگوێرەی خشـــتەی حكومـــەت كارەبـــا دەدەنـــەوە، رۆژێك لە 6:30 بەیانـــی تـــا 12 نیـــوەڕۆ دەیدەنەوە، بـــۆ نیوەڕۆكەشـــی لـــە 4:30 دەیـــدەن تا 12شـــەو، رۆژی دواتریش هـــەر لە 4:30 تا 12 شـــەو كارەبـــا دەدەنەوە، ئەگەریش

شـــەو كارەبـــای حكومـــی نەبێـــت، ئـــەوا دەبێت مۆلیدە بیداتەوە، بۆ وەرگرتنەوەی بەشـــەكەی بەیانـــی رۆژی دواتر لەدوای كاتژمێر 10 بەشـــەكەی وەرگرێتەوە. ئەو خـــاوەن مۆلیدەیە نكۆڵی لـــەوە ناكات، كە بەهـــۆی ئـــەو قەیرانـــە داراییـــەی رووی لەكوردســـتان كردووە، دەیان ماڵ پارەی كرێی كارەبای مۆلیدەیان نەبووە. هێرش دەڵێ "ئـــەو مانگەی رۆیشـــت، لەگەڕەكی بـــاداوە 20 بـــۆ 22 ماڵ پـــارەی مۆلیدەی وەرنەگرتـــن، لێمـــان ئێمـــەش نەبـــوو، هەندێـــك هـــەر ئەوەتابـــوو نەدەگریان و دەیانگـــوت نیمانە". لەبارەی خراپی ڤۆڵتیە و كاركردنـــی مۆلیدەكانیش دەڵێ "مۆلیدە بۆ 2-3 كاتژمێر باشـــە، دواتر كارەباكەی خـــراپ دەبێـــت، جگەلـــەوەش زۆربـــەی

مۆلیدەكان لۆدیان زۆرە"."قارەمـــان مەولود" ســـەرۆكی لێژنەی بەدواداچوونی مۆلیدە ئەهلییەكانی شاری هەولێر، ســـەرەتا گلەیی ئەوە دەكات، كە ناتوانرێـــت كـــەس رازی بكرێـــت، چونكە بەقســـەی ئـــەو خەڵكێـــك هەیـــە رۆژانـــە ئەوانـــی هەراســـان كـــردووە و چەندیـــن تەلەفـــۆن دەكـــەن و داوا دەكـــەن كارەبا ببێتە 24 كاتژمێـــر و پارەی زیاد دەدەن، هـــی واش هەیە پێیوایە ئەو پارەیە زۆرە، "ئەگەر بێیە ســـەر حەق، تـــۆ ناتوانی ئەو میللەتـــە رازی بكـــەی، چونكـــە بەخـــوا و پێغەمبەر نەتوانـــراوە رازی بكرێت، بۆیە ئێمـــە هەســـتاوین لەكاتە پێویســـتییەكان هیـــچ شـــەو وەك دانـــاوە، كارەبامـــان دەرفـــەت نییە، بۆ نەبوونـــی، بەیانی زوو ئەگـــەر دووەم شـــەوی بـــۆ پێویســـتە، كارەبای حكومی نەبوو، ئەوا دەبێ مۆلیدە بیداتەوە، بۆ بەیانییەكەی قەرەبووی خۆی وەرگرێـتـــەوە". لەبـــارەی نرخی ئەمپێری كارەبـــای مۆلیـــدەش، ســـەرۆكی لێژنەی بەدواداچوونی مۆلیدە ئەهلییەكانی شاری هەولێـــر ئەوە دەخاتـــەڕوو، كە نرخەكەی نەگۆرە لەهەرسێ پارێزگاكان و ژمارەی پارەكـــە لەســـەر بڕیـــار كاتژمێـــرەكان دەدەن، ئەویـــش بـــۆ هـــەر كاتژمێرێـــك 40دینارە. دەشـــڵێ "خەڵكێك هەیە هەموو كات تەلەفۆن دەكات بـــا كارەبای مۆلیدە هەمـــووكات هەبێت، بەاڵم ئێمە حســـێبی بـــێ هەیـــە خەڵـــك كـــردووە ئەوەمـــان پارەیەیـــە و مووچەی نییە، ئێمە دەبووابە 10 كاتژمێـــر كارەبا بدەیـــن، بەرامبەر 14 كاتژمێـــر كارەبـــای حكومی، بـــەاڵم تەنیا

كاتە پێویستەكانمان دانا".

كەمبوونـــەوەی كارەبـــای نیشـــتیمانی جگە لە خەمی بێ كارەبایی لەو زستانەدا، خەمـــی بەرزبوونەوەی نرخـــی ئەمپێری هاواڵتیـــان بـــۆ ئەهلیەكانیشـــی مۆلیـــدە ســـەرباركرد، بەتایبـــەت لەكاتێكـــی وەك ئێســـتادا، كە موچـــە دوادەكەوێت و بازاڕ جموجۆڵی تێدا نیە، خەڵك پێیانوایە نرخی بارگرانیەكـــی مۆلیدەكانیـــش كارەبـــای تری سەرشـــانیانە. خاوەن مۆلیدەكانیش دەڵێـــن، زۆر ماڵ هەبـــووە چەند مانگێكە نەیانتوانیـــوە پـــارەی مۆلیـــدە بـــدەن، كە ئـــەوكات نرخـــی ئەمپێـــری نیـــو هێندەی

ئێستاش نەبووە."حەمیـــد مســـتەفا" پیاوێكـــی تەمەن 64 ساڵی خانەنشینە، گلەیی لەبەرزبوونەوەی نرخی كارەبـــای مۆلیدەكان هەیە، پێیوایە ئـــەو پارەیـــە بۆ ئـــەو كاتە گونجـــاو بوو، كە ئەو قەیرانە داراییە دروســـت نەببوو. ئەو دەڵێ "راســـتە 8 هـــەزار و 500 دینار پارەیەكـــی زۆر نییـــە، بـــەاڵم ئەگـــەر تۆ ســـێ مانگ بێت مووچـــەت وەرنەگرتبێ،

ناوخۆ

زۆزك تاهیر

28 ژماره 257 2014/12/6

ناوەڕاســـتی مانگی تەمموزی ئەمســـاڵ، ســـەرۆكی بارزانـــی، مەســـعود كاتێـــك هەرێمی كوردستان رایگەیاند، كە پێویستە پەرلەمانی كوردســـتان دەستبەجێ یاسای و هەڵبـــژاردن ســـەربەخۆی كۆمســـیۆنی راپرسی هەرێم پەســـەند بكات، خەڵكانێكی زۆر لەوانـــەی ئەو مەرجانەیان تیادابوو كە ببنە ئەندامی ئەو كۆمســـیۆنە، ســـیڤییەكانی خۆیان پێشـــكەش كرد، كە بەزیاتر لە 200 كەس دادەندرێن، بۆ وەرگرتنی نۆ ئەندامی

ناوخۆ

و پێشەوا محەمەد پرســـیارەوە ژێـــر دەخاتـــە لەهەرێـــم كوردســـتان لەكەدار دەكات. ئەو بە سڤیلی ئـــەوەی "پێنـــج حیزبەكـــە وەك راگەیانـــد تەنهـــا خۆیـــان خـــاوەن ماف و بڕیـــار بن، لەچاوتروكانێكدا هەموو شـــتێكیان لەنێوان خۆیاندا دابەشـــكرد و الیەنەكانی تریشیان پشـــتگوێ خست". جەختی لەوەش كردەوە، ئـــەم كردارەیان ئـــەوە دەگەیەنێـــت، ئەوان لەخەمـــی دەســـتكاریكردنی دەنگـــی خەڵك نـــەك داهاتـــوودا، لەهەڵبژاردنەكانـــی دان كۆمســـیۆنێكی ســـەربەخۆ دروســـتكردنی بەتایبەتیـــش و خۆیـــان كـــە بێالیـــەن، و

كۆمسیۆنەكە، بەاڵم دەرئەنجامەكان شتێكی تـــر بوون، پێنـــج حیزبەكە: پارتـــی، گۆڕان، یەكێتی، یەكگرتوو و كۆمەڵ، وەك كابینەی حكومەتەكە، لەنێوان خۆیاندا ئەندامەكانیان دابەشـــكرد، هاوكات جگەلە خۆشیان، هیچ الیەنێك و شـــارازەیانی بـــواری هەڵبژاردن و حیزبە سیاســـییەكانی تر ئەو كۆمسیۆنە بەگونجـــاو نازانـــن و بەمەترســـیی نـــاوی

دەبەن."ئەبو كاروان" ســـەرۆكی لیستی ئازادی لەپەرلەمانی كوردســـتان، ئاماژەی بەوەدا، ئـــەو كۆمســـیۆنە كەرامەتـــی دیموكراســـی

كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردن و راپرسی هەرێم رەخنەباران دەكرێت

بە كۆمسیۆنی حیزبی هەڵبژاردن و راپرسی ناوی دەبەن

ژماره 257 2014/12/6 29

ناوخۆ

پەرلەمانتارێكی توركمان: ئەو ئەندامانەی

كۆمسیۆن نوێنەرایەتی كەمینەكان ناكەن، بەڵكو ئەڵقە لەگوێی یەكێتی

و پارتین

كۆمســـیۆن یـــان هەڵبـــژاردن دەزگای فـــرەن، زانراوترینیـــان: یەكەم كۆمســـیۆنی ســـێیەم تێكەڵەیـــە، دووەم ســـەربەخۆیە، ئـــەم یـــان حكومییـــە. دەشـــڵێت، حزبییـــە شێوازە لەكۆمســـیۆن بەناونیشانی یاساكە و رۆحـــی یاســـاكەوە هـــەر جۆرێكیان بێت رەنگدەداتـــەوە بەو جۆرەی كە هەیە. بەاڵم بـــڕوای وایە كۆمســـیۆنەكەی كوردســـتان بەخوێندنەوەی ناونیشـــانی یاساكە )یاسای كۆمسیۆنی بااڵی ســـەربەخۆی هەڵبژاردن و راپرســـی( لەگـــەڵ میكیزمەكانـــی یەكەم لەنـــاو بەیاســـاكە كاركـــردن هەنـــگاوی

پەرلەمانی كوردستان، ناكۆك و دژە.الی خۆشـــییەوە "هۆگر چەتۆ" شارەزای بواری هەڵبژاردن، ئاماژەی بۆ ئەوەكرد، ئەو كۆمسیۆنە ســـەربەخۆ نییە و پێشنیاریشی كرد ناوی "كۆمســـیۆنی حیزبی هەڵبژاردن و راپرسی" لێبندرێت. چەتۆ بەسڤیلی گوت "پێشتر ئۆپۆزسیۆن دەیگوت دەبێت لەپێناو دەنگی خەڵكدا كۆمسیۆنی هەڵبژاردن تەواو ســـەربەخۆ بێت، بەاڵم دەركەوت ئەوانیش خەمی سەربەخۆیی ئەو كۆمسیۆنە و دەنگی خەڵكیان نییـــە، بەڵكو دەیانەوێت پشـــكیان هەبێـــت و بەشـــدار بن لەدەســـتكاریكردنی دەنگی خەڵـــك". جەختی لـــەوەش كردەوە، ئـــەم كـــردەوە وەك ئـــەوە وایە هـــەر پێنج الیەنەكە كۆبوونەوە لەســـەر دەنگی خەڵك بكـــەن و بەپێی رێككەوتن دەنگی هاواڵتیان

بۆ خۆیان دابەش بكەن.ســـەرۆكی لەبـــەردەم یاســـاكە ئێســـتا هەرێمدایە و جارێكی تر هەمووان دەســـتی نزایـــان بـــۆالی ئەوە، كـــە واژۆی لەســـەر

نەكات.

نیگەرانیەكانیشـــیانەوە، لەبـــارەی رێكخراوەكانـــی كۆمەڵگەی مەدەنی، ئاماژە بەچەنـــد داواكارییـــەك دەكەن، كـــە بریتین لەوەی هەرچی زووە ئەم یارییە رابگیرێت و بڕیارەكـــە لەالیەن ســـەرۆكی هەرێمەوە هەڵبوەشـــێندرێتەوە و هەمـــوو قۆناغەكانی وەرگرتنی ئەندامانی كۆمســـیۆن بەشەفافی بەڕێوەبچێـــت و بنەمای پســـپۆڕی و توانا تەنها پپوەربێت، نەوەك بەحزبیبوون، لەگەڵ ئەوەشـــدا لیژنـــەی پەرلەمانـــی بەتـــەواوی زانیاری ســـیڤیەكاندا دابچێتەوە و لەســـەر بنەمـــای دەرفەتی یەكســـان بـــۆ هاواڵتیان باشـــترینیان دیـــاری بـــكات و چاوپێكەوتن ئەنجـــام بدرێت و دەنگ بەكەســـانی شـــیاو بدرێـــت بـــۆ ئـــەم پۆســـتانە، هەروەهـــا بۆ كۆمســـیۆنی ســـەرەبەخۆی زەمانەتـــی بەشـــداری راپرســـی، و هەڵبژاردنـــەكان كۆمەڵگـــەی رێكخراوەكانـــی بەنوێنەرانـــی

مەدەنی بكرێت.ســـەرۆكی محەمـــەد" "یوســـف بـــەاڵم لێدوانێكـــدا لـــە كوردســـتان، پەرلەمانـــی تەئكیـــدی و رەتكـــردەوە قســـانەی ئـــەو

لەیاساییبوونی پڕۆسەكە كردەوە.حەمەعەلـــی "ئیســـماعیل هەروەهـــا هەڵبژێـــردراوی ئەندامـــی عەبدولقـــادر" ئـــەو كۆمســـیۆنەكە، بەســـڤیلی راگەیانـــد، ســـەربەخۆن هەڵبژێـــردراون كەســـانەی پڕۆســـەكە كـــە كـــردەوە، دوپاتیشـــی و تەواو یاســـایی بەڕێوەچـــووە. ئاماژەی بۆ ئەوەش كرد، كۆمســـیۆنەكە بەپێی یاســـای پەســـەندكراو كاردەكات و هیـــچ كەســـێك بەشەخســـی و تەنهـــا بڕیـــاری پێنادرێـــت، وەك ئەوەی ئێستا رەخنە دەگیرێت بەوەی

كۆمسیۆنەكە بەحیزبی بكرێت.بـــەاڵم "ســـاالر مەحمـــود" پەرلەمانتاری ئـــەوەی لەوتارێكـــدا یەكێتـــی، لیســـتی لەپەرلەمانـــی ئـــەوەی روونكردۆتـــەوە، كوردســـتان روویـــدا بەبیانـــووی نەمانـــی كات بۆ دۆزینـــەوەی میكانیزمی گونجاوتر لەرازیكردنـــی پێكهاتـــەكان و نوێنەری ژن لەدەســـتەی كۆمســـیاران، هەڵەیـــەك بـــوو گوتوشـــیەتی كـــرد. تۆمـــاری پەرلەمـــان پێكهاتـــەكان نوێنەرانـــی "چوونـــەدەرەوی لەفراكســـیۆنەكانی پەرلەمانی كوردستان و نیگەرانیە جەوهەرییەكانـــی رێكخراوەكانی كۆمەڵـــی مەدەنی ســـەبارەت بەو پرســـە و هەڵبژاردنـــی تێپەڕاندنـــی میكانیزمەكانـــی ئەنجومەنـــی كۆمســـیاران، كـــە پلەكانیـــان جێگـــری وەزیـــرە، لەجێـــی خۆیـــدا بـــوو". ئاشكراشـــی كردووە، لەدونیادا جۆرەكانی

ئۆپۆزسیۆن بانگەشەیان بۆ دەكرد.هاوكات "جەودەت نەجار" پەرلەمانتاری توركمـــان، بۆ ســـڤیل ئاشـــكرایكرد، كە لەو مافـــی شـــێوەیەك بەهیـــچ كۆمســـیۆنەدا كەمەنەتەوەییەكان لەبەرچاو نەگیراوە، بۆیە بەتكاوە داوا لەسەرۆكی هەرێم دەكات ئەو یاسایە پەسەند نەكات. داواكاری ئەوەشیان هەبوو، كە كۆمسیۆنەكە بكرێتە یانزە ئەندام و ئەو دوو ئەندامە بدرێتە كەمەنەتەوەكان. كـــەس 9 لـــە كۆمســـیۆن ئەندامانـــی پێكهاتـــوون، پارتـــی 3 ئەنـــدام و یەكێتی 2 ئەنـــدام و گـــۆڕان 2 ئەنـــدام و یەكگرتوو و كۆمەڵ یەكی یـــەك ئەندام، بەاڵم یەكێتی و پارتی لەبەشـــی خۆیان سەر و ئەندامێكیان داوەتـــە مەســـیحی و توركمانـــەكان، بەاڵم ئـــەو لێدەكاتـــەوە، وەك نەجـــاڕ جەختـــی ناكـــەن، ئـــەوان نوێنەرایەتـــی ئەندامانـــە بەڵكـــو وەك ئـــەو گوتـــی، ئـــەوان "ئەڵقـــە لەگوێـــی یەكێتی و پارتین". هاوكات لەكاتی هەڵبژاردنی ئەندامەكاندا هۆڵی پەرلەمانیان جێهێشتوو راشیانگەیاندووە، ئەگەر مافیان لەكۆمسیۆنەكەدا پێنەدرێت، ئەوا هەر یانزە پەرلەمانی كەمەنەتەوەكانـــی ئەندامەكـــەی

كوردستان دەستلەكار دەكێشنەوە.و هەڵبـــژاردن كۆمســـیۆنی ئەندامانـــی راپرســـی هەرێـــم، بریتیـــن لـــە: هەندرێـــن محەمـــەد، عەبدولســـەمەد خـــدر عەبدولاڵ، ئیســـماعیل حەســـەن، مســـتەفا ســـلێمان حەمەعەلی عەبدولقادر، شێروان زرار نەبی، جوتیار عادل، رێزان حەمەڕەشـــید كەریم، نەهرۆ ســـەلیم حەنـــا و ســـەیاح كورەچی. دوابـــەدوای خۆیـــان، حیزبـــەكان جگەلـــە پەسەندكردن و هەڵبژاردنی ئەو ئەندامانەی

كۆمسیۆنەكە، ناڕەزایەتی دروست بوو.رێكخراوەكانـــی لەبەیاننامەیەكیشـــدا، كۆمەڵگەی مەدەنی، باســـیان لەوە كردووە، چاوەڕوان دەكرا دوای دەرچوونی یاســـای و هەڵبـــژاردن ســـەربەخۆی كۆمســـیۆنی راپرســـی لەپەرلەمانی كوردســـتان و لیژنە پێنـــج حزبـــی حكومـــڕان 8 كەســـییەكەی نەخشـــەڕێیەكی رێكخـــراوەكان لەگـــەڵ لەئەزموونـــی جیابێـــت دابندرێـــت، بـــاش 23 ســـاڵەی حوكمڕانـــی لەهەرێـــم، بـــەاڵم بەداخەوە ســـەرەڕای وەرگرتنـــی زانیاری كەســـی كـــە زیاتر لـــە 200 هاواڵتی هەرێم رەوانـــەی پەرلەمانیان كرد، ســـەرۆكایەتی پەرلەمانـــی كوردســـتان بـــێ گەڕانـــەوە بۆ بچووكترین بنەماكانـــی حكومڕانیەتی باش و دیموكراســـی، ئەندامانی كۆمســـیۆنەكەی

هەڵبژارد.

30 ژماره 257 2014/12/6

ناوخۆ

خولـــەك، 1.5 بۆنەیـــەوە بـــەم وتارێـــك ســـروودی پێشـــمەرگە 3 خولەك، )شانۆی كوردســـتان لەدڵی هەموواندایـــە( لەئامادە تاهیـــرە م.محمـــد دەرهێنانـــی و كـــردن 4.38 خولـــەك، گۆرانـــی )من پێشـــمەرگەی )ئۆپەرێتـــی خولـــەك، 3.14 كوردســـتانم( وەرزەكانی ساڵ ( 3.54 خولەك، ئۆپەرێتی ژمـــارەكان 6.5 خولـــەك، ئۆپەرێتـــی ژینگە 3.7خولەك، نمایشی جلوبەرگی ئەو نەتەوە جیاوازانـــەی لەكوردســـتاندا دەژیـــن 3.46 خولـــەك، گۆرانی ) بـــاران ( 2.40 خولەك، گۆرانـــی مافی منـــداڵ 3.4 خولەك، گۆرانی خولـــەك، 4.10 )A witch come to fly(گۆرانـــی )ئێمە منداڵی جوانین( 3.4 خولەك، گۆرانی )مافی منداڵ ( 2.25 خولەك، گۆرانی )رۆژێكی زۆر قەشەنگە(، گۆرانیەكی تریان بەزمانـــی ئینگلیـــزی بوو كە هـــی باخچەی ســـاوایانی بااڵ بوو و هـــەردوو گۆرانیەكە

2.23 خولەك بوو. ئەگەر كۆمەڵگەی بااڵی ئەهلی بەویژدان و ئینسافەوە بیربكاتەوە، دەبێ پاشگەز ببێتەوە و داوای لێبـــوردن بكات لەو هەموو تۆمەت و ناهەقیانـــەی كردوویەتـــی. كـــورد جوانی گوتووە )ئەوەی ماڵی لەشووشە بێت، نابێ بەرد بگرێتە خەڵكی(، ئێوە كە كۆمەڵگەیەكی ئەهلین، پارەیەكی زۆرتان دەست دەكەوێت و لەبینای حكومی دانیشـــتوون و رەخنەش لـــەكار و ماندووبوونـــی بەڕێوەبەرایەتیەك دەگرن، كە چەندین ســـاڵە خزمەت دەكات. ئەگـــەر رەخنەكەتـــان لەكۆتاییـــدا دەڵێیـــن بێدەنـــگ بوایـــە، مەوزوعـــی و زانســـتی دەبوویـــن و سوپاســـمان دەكـــردن، بـــەاڵم رەخنەیـــەك لەناحـــەزی و دوور لەگیانـــی بەرپرســـیاریەتیەوە بێـــت، شـــایانی ئەوەیە وەاڵم بدرێتەوە. هیواخوازین جارێكی دیكە زانســـتیانەتر و عەقڵكراوەتر بپەیڤن، چونكە

)بەری خۆر بەبێژنگ ناگیرێت(.بەڕێوەبەرایەتی چاالكی قوتابخانەكان/ هەولێر

2014/12/2

باســـكراوە، ئەم كەرنەڤاڵە بەڕێوەبەرایەتی چاالكـــی قوتابخانەكانـــی هەولێـــر ئامادە و ســـازی كردبوو. لەشـــوێنێكی دیكەدا باسی )جیـــاوازی دەكات كـــە لەنێـــو باخچەكانـــدا كراوە(، ئێمـــە دەبـــێ چ بەرژەوەندییەكمان هەبێت لەجیاوازیكردنی باخچەكان، لەكاتێكدا نەهجـــی ئێمە ئەوە بووە كاری داهێنەرانەی پەروەردەیـــی و هونەری ســـەنگی مەحەك بێـــت، نـــەوەك جیاوازیكردنێك، كە خزمەت بەپرۆسەكە نەكات. ئەو چوار گۆرانیەی كە بۆ باخچەی ســـاوایانی بااڵ كە لەستودێوی بەڕێوەبەرایەتیەكەمان بۆیانمان تۆماركرد، گەواهیـــدەری ئەوەیـــە، كە ئێمـــە جیاوازی ناكەیـــن، ئەگەرچـــی بـــاش دەمانزانـــی ئەم باخچەیـــە ئەهلیـــە و ئێمە حكومیـــن، بەاڵم خزمەتكردن ئامانجی ســـەرەكی ئێمە بووە.

)ئەمەیە پاداشتدانەوە؟!(.لەبرگەیەكـــی تری نوســـینەكەیاندا دەڵێن هەر باخچەیەك ) 15( خولەكی بۆ دانرابوو، تـــا بەرهەمەكەی پێشـــكەش بكات، بەاڵم بۆ ئێمە تەنیا )1( خولەك هەبوو تا بەرهەمەكە پێشـــكەش بكەیـــن،، كـــە چـــوار گۆرانییان هەبـــووە، ئەگەرچـــی بـــە بەڵگـــەوە بۆتـــان دەســـەلمێنین، كە نمایشـــی هیچ باخچەیەك ئەوانیـــش هـــی نەبـــووە، خولەكیـــش )7()1( خولـــەك نەبـــووە، ئـــەوان بەنیازبوون بەشێوەیەك ئۆپەرێتی هەر چوار گۆرانیەكە نمایـــش بكەن، بەاڵم دوایـــی كردیان بە )4( چـــوار گۆرانی جیـــاواز، تا بـــۆ خوێنەرانی

ئازیز و )كۆمەڵگەی بااڵ( روونببێتەوە. ئەمەش بەرنامەی كەرنەڤاڵی چەسپاندی مافی مندااڵنە، كە لەرێكەوتی 2014/11/23 چاالكـــی بەڕێوەبەرایەتـــی لەهۆڵـــی قوتابخانـــەكان بەئامادەبوونـــی رێزدار )د. پـــەروەردە وەزیـــری صـــادق( پشـــتیوان ســـازدرا. بەاڵم ئـــەوەی مایـــەی پێكەنین و بابەتەكەیـــان لەژێـــرەوەی سەرســـامییە،

رێكەوتی 2014/11/20ی نوسیووە:ســـروودی ) ئەی رەقیـــب( یەك خولەك،

رەخنە نـوســــین ئـەگەر مـەوزوعی بوو، خزمــــەت بـە بەرهەمەكە دەكـات و لـەدڵیش گـران نابێــــت، رەخنەی نارەخنـــــە ئەوەندە رەزاگرانە، نەك هەر ئامانجی خزمەتكردن نابێــــت، بەڵكــــو زەرەر لەناوبانگــــی خــــۆی دەدات. ئــــەو بابەتەی كە )كۆمەڵگەی بـااڵی ئەهلــــی( لەالپــــەڕە 32ی گۆڤـــــاری ســــڤیلی 2014/11/29 لـەرێكەوتــــی 256 ژمــــارە و ئیرەیــــی و رق لــــە باڵوكراوەتــــەوە، بەرژەوەندیخوازانە كاتیــــی هەڵچوونێكــــی بتــــرازێ هیچیتر نیــــە، جگەلــــەوەی هەڵەی تێــــدا زمـانەوانــــی زانیــــاری و و مانایــــی دەبنرێت. سەرەتا روونكردنەوەی بابەتەكە هەڵەیە و ناونیشانی شانۆیی رەخنەلێگیـراو )دارەبــــاز( نیــــە، بەڵكو )كوردســــتان لەدڵی

هەموواندایە(یە.كەســــیان بەشــــداربوو ئەكتــــەری ئایــــا )چەقــــۆ و شمشــــێر(یان بەدەســــت بـــــوو ؟ ئـایا )دەمانچە و كالشــــینكۆف(تان لــەسەر تـەختــــەی شــــانۆ بینــــی؟ دڵۆپێــــك خوێــــن رژا؟ پەتــــی ســــێدرا هەڵچنرابوو؟ ئایا لەنێو هۆڵەكەدا هیچ منداڵێك تووشــــی شــــۆك و تۆقیــــن بــــوو ؟ گوێتان لەگریــــان و قیژەی منــــداڵ بوو، كە هۆڵەكــــە جێبهێڵن ؟ یاخود كۆتاییــــان بەچەپڵەڕێــــزان بەپێچەوانــــەوە

بەنمایشەكە هێنا؟ ئەمــــە جگەلــــەوەی لەهەندێــــك رســــتەدا )هــــاودژی( هەیــــە. لـــــە رســــتەیەكدا دەڵێن فێركاریــــی و جــــوان زۆر )كــارەكانیــــان بــــوون(، ســــەرنجتان بۆ دوو وشــــەی ئەم رســــتەیە رادەكێشــــم ) كارەكانیــــان، زۆر جــــوان ( لـەدێری دوای ئــــەوە دەڵێن )هیچ هەســــتێكی مندااڵنــــەی لەناو نەبــــوو(. ئەمە بــــۆ خوێنەر جێدەهێڵین با بڕیاری لەســــەر

بدات. لەشـــوێنێكی دیكەدا دەڵێن )مەبەســـتمان مندااڵنی كۆمەڵگـــەی بااڵ نیە، بەڵكو هەموو مندااڵنـــی پارچەكانـــی كوردســـتانە(. ئێمـــە نازانین پارچەكانی تری كوردستان بۆ لێرەدا

)كۆمەڵگەی بااڵی ئەهلی( لەبینای حكومی دانیشتووە و رەخنەشی لەبەڕێوەبەرایەتییەكی وەزارەتی پەروەردە هەیە!!

ژماره 257 2014/12/6 31

كۆمەاڵیەتی

هاوسەرگیریی مۆدێرن شوێن بەهاوسەرگیریی كۆن لەقدەكات

32 ژماره 257 2014/12/6

مشــــتومڕی زۆر هەیــــە لەســــەر ئــــەوەی ئایــــا مرۆڤ دەتوانێ شــــەیتان و جنۆكەكان وەك چــــۆن دروســــت كــــراون بەوشــــێویە ببینــــێ یاخود نــــا؟ هەندێك لەو كەســــانەی یــــان دەكــــەن، دەروونــــی چارەســــەری فاڵگرەوەكان و تاك تاكەش زانایانی ئایینی، پێیانوایــــە لــــەدوو حاڵەتدا مــــرۆڤ دەتوانێ جنۆكە و شەیتانەكان بەو شێوەیە ببینێ، كە دروســــتكراون، ئەوانیش لەحاڵەتی خواردن و خواردنەوەیــــەك كــــە ســــیحری لەســــەر كرابــــێ، یانیــــش لەو حاڵەتەی كــــە جنۆكە و شەیتانەكان خۆیان بیانەوێ، ئەوان پێیانوایە سیحر مادەیەكی موگناتیسییە و لەرەلەرێكی زۆر بەهێزی هەیە، ئەمەش كاردەكاتە سەر جەستەی كەسانی سیحرلێكراو و چاوەكانی

وای لێدەكات وەكو خۆی بیانبینێ.بــــەاڵم زۆرینــــەی زانایانی ئایینــــی، ئەمە رەتدەكەنەوە و پێیانوایە جگەلە پێغەمبەران، كەســــی دیكــــە ناتوانێ جنۆكە و شــــەیتان و فریشــــتەكان وەك خۆیان ببینێ، تائێستاش كەس نەیســــەلماندووە جنۆكە و شــــەیتانی بینیبێ، خوای گەورەش دەفەرمووێ "یا بني آدم ال یفتننكم الشــــیطان كمــــا أخرج أبویكم مــــن الجنــــة ینــــزع عنهمــــا لباســــهما لیریهما ســــوءآتهما إنه یراكم هو وقبیله من حیث ال

ترونهــــم إنا جعلنا الشــــیاطین أولیاء للذین ال یؤمنــــون" )االعراف-27( واتــــا "ئەی نەوەی ئادەم: شــــەیتان، ئێــــوەش لەخشــــتە نەبات، هــــەروەك باوك و دایكتانی لەخشــــتەبرد و لەبەهەشــــتدا بەدەركردنــــی دان، لەكاتێكــــدا دەســــتیكرد بەداماڵینــــی پۆشــــاكەكانیان تــــا عەورەتیــــان پیشــــانی یەكتربــــدات، بێگومان شــــەیتان و دارودەســــتەكەی ئێــــوە دەبینن، لەشــــوێنێكدا كە )دنیایە( ئێوە ئەوان نابینن، جــــا دڵنیابن ئێمــــە شــــەیتانەكانمان كردووە

بەیار و یاوەری ئەوانەی باوەڕ ناهێنن".زۆرینــــەی زانایــــان لەو بــــاوەڕەدان ئەم ئایەتــــە ماناكــــەی روونە و مــــرۆڤ ناتوانێ جنۆكە بەو شێوەیە ببینێ كە دروستكراون،

هەروەهــــا لەواقیعیشــــدا تائێســــتا كەســــێك نەیتوانیــــوە بەبەڵگــــەوە بڵــــێ مــــن جنۆكە و

شەیتانەكانم بینیووە.ئیبن حــــەزم دەڵێ: ئەگەر خــــوای گەورە پێمان بڵــــێ ئێمەی مــــرۆڤ نایبینین، كەواتە ئــــەوەی بانگەشــــەی ئــــەوە بــــكات جنۆكــــە تەنیــــا درۆزنــــە، بینیــــووە، شــــەیتانی و پێغەمبــــەرەكان دەتوانــــن بیانبینــــن، ئەمەش موعجیزەیەكە تایبەتە بەخودی پێغەمبەران.

ئیبن حــــەزم نموونە بــــەو فەرموودەیەی پێغەمبەر )د.خ( دەهێنێتەوە، كە ئەبوهوڕەیڕە لێــــی گێراوەتــــەوە و فەرموویەتــــی "دوێنــــێ دێوێكی جنۆكە كتوپڕ پەالماری دام )عفریت( بۆ ئەوەی نوێژەكەم پێ ببڕێت، خوای گەورە زاڵــــی كــــردم بەســــەریدا، ویســــتم بەیەكێك لەكۆڵەكەكانــــی مزگەوتــــی ببەســــتمەوە، تا رۆژ ببێتــــەوە و هەمووتــــان بیبینــــن، بەاڵم قسەیەكی سلێمانی برامم بیركەوتەوە، )ئەی پــــەروەردگارم لێم خۆشــــبە و موڵكێكم پێ

ببەخشە دوای من بۆ كەس نەبێت(".حەزرەتــــی دوعایــــەی ئــــەو مەبەســــتی گــــەورە كــــە داوای لەخــــوای ســــولەیمانە، كرد شــــتێكی پێببەخشــــێت، بەكەسی دیكەی نەبەخشــــێت، خــــوای گەورەش دەســــەاڵتی ئــــەوەی پێبەخشــــی كــــە بەســــەر جنۆكە و

كـۆمـەاڵیـەتی

مرۆڤ دەتوانێ شەیتان و جنۆكەكان ببینێ؟! زانایان كۆدەنگن لەسەر ئەوەی تەنیا پێغەمبەران دەتوانن جنۆكە و شەیتانەكان

وەك خۆیان ببینن

تەنیا لەدوو حاڵەتی خواردنێك كە سیحری

لێكرابێ، یان گەر جنۆكە و شەیتانەكان خۆیان

بیانەوێ، مرۆڤ دەتوانێت وەك خۆیان بیانبینێت

سەنگەر زراری

ژماره 257 2014/12/6 33

شەیتانەكاندا زاڵ بێت."رای دەڵێــــت رەزا رەشــــید محەمــــەد كۆمەڵــــی زانایــــان وایــــە، كــــە جن شــــێوەی دیكــــەدا لەشــــوێنێكی دەگۆڕێــــت". خــــۆی دەڵێــــت "موســــوڵمانان رای جیاوازیان هەیە لەســــەر ئــــەوەی جنۆكە بەشــــێوەی جیاواز دەردەكەون و كۆمەڵــــی زایانانیش ئەوەیان

سەلماندووە".رای "موســــوڵمانان دەڵێــــت مەجلیســــی جیاوازییان لەســــەر ئەوە نییە، كە جنۆكە و شەیتانەكان جەســــتەی نادیارن، لەهەندێك كاتــــدا دەبینرێن و هەنــــدێ كاتیش نابینرێن. خوای گــــەورە توانای ئەوەی پێبەخشــــیون بەوێنــــە و شــــێوەی جیــــاواز دەربكــــەون". هەروەها دەڵێت "ئەگەر فریشتە و جنۆكەكان لەشــــێوەی بەرجەســــتەكراوی لەوێنــــەی مرۆڤ یان شــــتی دی خۆیان بەدیارخست، ئەوا مرۆڤ دەتوانێ بیانبینێ، بەاڵم ناتوانێ لەبنچینــــەدا كــــە بیانبینــــێ، بــــەو شــــێوەیە

دروستكراون".زانــــاكان لــــەو بــــاوەڕەدان كــــە جنۆكە و شەیتانەكان دەتوانن شێوەی خۆیان بگۆڕن و لەشــــێوەی پیاوێكــــی پیــــر یــــان گەنجێكی تــــەواو یان هەر مرۆڤێكی دیكــــە یان ئاژەڵ و باڵنــــدە و مــــار و مێــــروو دەربكــــەون و

لەبارەی شەیتانیشەوە چەند نموونەیەك ســــوپای كاتێــــك لەوانــــە: دەگێڕنــــەوە، قوڕەیشییەكان بۆ جەنگی بەدر بەڕێكەوتن، ئــــەوكات بیریان كەوتەوە كــــە لەگەڵ )بەنی هەیــــە، شــــەڕیان و دوژمنایەتــــی بەكــــر(، لــــەوە دەترســــان لەپشــــتەوە لێیــــان بدەن و بكەونــــە نێــــوان دوو ئاگــــرەوە، خەریكبــــوو ئەوە پەشــــیمانیان بكاتەوە، بەاڵم لەوكاتەدا )ئیبلیس( لەســــەر شێوەی )سوراقەی كوڕی مالیكی كوڕی جوعشــــومی ئەلمودلەجی(دا، كە ســــەرۆكی خێڵی )كنانــــە( بوو، هاتەالیان و پێیگوتــــن "من دڵنیاتــــان دەكەمەوە لەوەی )كنانــــە( نایەن لەپشــــتەوە شــــتێكتان لێبكەن

پێتان ناخۆش بێت".كەواتــــە ســــەبارەت بەبینینی شــــەیتان و جنۆكە و فریشتەكان، بەبۆچوونی زۆربەی

زانایان دوو حاڵەت هەیە:یەكــــەم: جگە لەپێغەمبەران هیچ مرۆڤێكی دیكــــە ناتوانــــێ بــــەو شــــێوەیە بیانبینــــێ كە

خەلقكراون.دووەم: جنۆكە و شــــەیتان و فریشتەكان، توانــــای گۆڕینــــی شــــێوە و وێنــــەی خۆیان هەیــــە و دەتوانن خۆیــــان بكەنە بوونەرێكی بەرجەستە، لەم حاڵەتەشدا مرۆڤ دەتوانێ

بیانبینێ و هەستیان پێبكات.

جەستەیەكی بەرجەستەكراو بەبەر خۆیاندا بكەن. لەمەشدا چەند نموونەیەك دەگێڕنەوە، یەكێك لەو نموونانە ئەوەیە، كاتێك پێغەمبەر )د.خ( لەگەڵ ســــەحابەكان دانیشــــتووە، لەو كاتــــەدا جبریلی فریشــــتە لەســــەر شــــێوەی پیاوێكــــی جــــوان و پاك و خاوێــــن دێتەالی و پرســــیاری ئیســــالم و ئیمــــان و چاكــــەی لێدەكات، ئەویش وەاڵمی دەداتەوە و هەموو سەحابە ئامادەبووەكان گوێیان لەو پرسیار و وەاڵمــــە دەبێت و پیاوەكــــە دەبینن، بەاڵم تادەڕوا نازانن كێیە؟!! ئینجا پێغەمبەر پێیان دەفەرمــــوێ، ئەمە حەزرەتی جبریل بووە و بۆیە ئەو پرســــیارانەی لێكــــردووە تا ئەوان

فێرببن.

كـۆمـەاڵیـەتی

شوناسی شەیتانهەوڵێك بۆ ناسینی شەیتان

)8(

جنۆكە و شەیتان و فریشتەكان دەتوانن

شێوە و وێنەی خۆیان بۆ بوونەوەرێكی بەرجەستە

بگۆڕن، ئەوكاتیش مرۆڤ دەتوانێ بیانبینێ

34 ژماره 257 2014/12/6

كـۆمـەاڵیـەتی

بەهرە حەمەڕەش

هاوسەرگیریی مۆدێرن شوێن بەهاوسەرگیریی كۆن لەقدەكات

لەزۆرینەی حاڵەتەكانی هاوسەرگیریی باو "كالسیك" لەكۆمەڵگای كوردیدا، ژن كەمترین مافی هەبووە، بڕیار لەدەست ماڵی باوكی خۆی و كوڕەكە بووە، لەژیانی هاوبەشیشـــدا بڕیار لەدەست پیاوەكەی بووە، لەبەرامبەریشدا بڕە پـــارە و ئاڵتونێك، یـــا موڵكومـــاڵ وەرگیراوە. بەاڵم ئەوەی ئێستا بە هاوسەرگیریی مۆدێرن ناودەبرێت، بڕیار بەهاوبەشی لەدەست كچ و كوڕەكە دایە. لەڕووی گونجان و خەرجی ئەم هاوسەرگیرییەوە، هەندێك هاوسەرگیریی باو

و هەندێك هی مۆدێرن بە ئەرێنیتر دەزانن.جـــاران ئەگـــەر بەباشـــە وەســـفی ژنێكیان بكردایە دەیانگوت "باری هێلكەی لێنێ خشەی لێنایـــە"، بەتایبەتیـــش لەكاتـــی خوازبێنیكردن و هاوســـەرگیریدا، بـــەو مانایەی كە ســـەبر و ئارامگرتنی ئەو ژنـــە ئەوەندە زۆرە، بەرگەی هەموو ناخۆشـــی و ئیـــش و كارێك دەگرێت، چونكـــە لەهاوســـەرگیری بـــاودا، دەبێـــت ژن زۆرتریـــن ســـەبر و تەحەمـــول پێشـــانبدات، بەرگـــەی هەمـــوو ئـــەو كارانـــەش بگرێت، كە بەدڵـــی ئـــەو نیـــن. كەمتریـــن ژن جورئەتـــی دەربڕینـــی ناڕەزاییان هەبـــووە، جیابوونەوە و تـــەاڵق لەمجـــۆرە هاوسەرگیرییەشـــدا زۆر كەمە، واتە بەجۆرێك لە پیرۆزییەوە تەماشای ئەم پەیوەندییە هاوسەرگیرییە كراوە. بەاڵم لەگـــەڵ ئەوەشـــدا هەندێك لەكۆمەڵناســـان، بەشێك لەنەریت و شێوازی هاوسەرگیری

باو بە نەرێنیتر دەزانن.گەالوێـــژ، ژنێكی تەمەنی 48 ســـاڵە. خەڵكی یەكێـــك لەگوندەكانـــی دەوروبـــەری شـــاری هەولێرە. تا شەوی مارەبڕینەكەی هاوسەری ئێســـتا و باوكی حەوت منداڵەكەی نەبینیووە. و بەبڕیـــار هاوســـەرگیرییەكە لەبەرئـــەوەی رەزامەندی كەســـوكاریان بووە، هاوســـەری

گەالوێژیش ئەوی نەدیوە. گەالوێژی 31 ساڵە هاوسەرگیری كردووە، وەك خـــۆی باســـدەكات، خاوەنـــی كەمتریـــن بڕیاربـــووە و پاڵپشـــتی جێبەجێكردنی هەموو بڕیارەكانی مێردەكەشی بووە. ئەو دەگێڕێتەوە "ژنان ئێســـتا لەخۆشگوزەرانیدا دەژین، ئێستا لەكـــوێ و ســـەردەمی مـــن لە كـــوێ!! حەوت منداڵم هەیە تەنیا یەكێكیشیان من ناوم نەناوە، لەبەرئەوەی هەموو بڕیارەكان الی مێردەكەم

و ماڵی باوكی بوون". ســـەبارەت بەشـــێوازی ژیانـــی كچەكانـــی، گەالوێژ كە دایكی ســـێ كچە، یەكێكیان شوی كـــردووە و دووانەكـــەی تر قوتابیـــن، دەڵێت "بنەماڵەی من و باوكیشـــی عەشایەرین، بەاڵم گۆڕانكاریـــش هەیـــە، بـــەالی كەمـــەوە ئەگەر كچەكـــەم بەهاوســـەرگیریی لەگەڵ كەســـێك نەبێـــت، رازی دەتوانـــێ

رەتیبكاتـــەوە، هەروەها قوتابین و دەخوێنن و چاویان دەكرێتەوە".

توێژەرانـــی كۆمەاڵیەتی رایانوایە، كە قۆناغ بەقۆناغ هاوسەرگیری باو بەرەو كەمبوونەوە دەچێـــت و هاوســـەرگیری مۆدێـــرن شـــوێنی دەگرێتـــەوە، تەنانەت لەكۆمەڵگە دواكەوتوو و

نەریتییەكانیشدا. هاوســـەرگیری مۆدێـــرن بەوە دەناســـێنن، كـــە كـــوڕ و كـــچ خاوەنـــی بڕیـــاری یەكـــەم و كۆتاییـــن، مەبەســـت و بڕیـــاری مارەیـــی تێدانییـــە و مەرجـــەكان زۆر كەمن، لەم جۆرە هاوســـەرگیرییەدا، كوڕ و كچ ئارەزوومەندانە بەیەكەوە دەژین، بێ هیچ گوشارێكی خێزان و كۆمەڵگە. هەركاتێك نەیانتوانی بەیەكەوە بژین، ئەوا بەئاســـانی و بەشـــێوەیەكی شارســـتانی

دەتوانن بڕیاری جیابوونەوە بدەن. هـــاوكات هەندێـــك كۆمەڵنـــاس پێیانوایـــە، لەكۆنـــدا "كالســـیك" بـــاو هاوســـەرگیری خەرجییەكانی لەهەمان شێوازی هاوسەرگیری و مـــەرج هەروەهـــا كەمتربـــوو، لەئێســـتادا

بڕیارەكانیش ئاسانتر بوون. "ســـتارباقی" خـــاوەن بڕوانامەی ماســـتەر ســـەبارەت دەروونـــی، لەكۆمەڵناســـی بەشـــێوازی هاوســـەرگیری مۆدێـــرن و بـــاو دەڵێـــت "هاوســـەرگیری مۆدێـــرن، لەخۆیـــدا هاوســـەرگیری بەپرۆســـەی درێژەدانـــە بەشێوازێكی دیكەی نوێ، لەمجۆرەشدا ئەرك و ماندووبوون پتر دەبێت بۆ دروســـتكردن و

34 ژماره 257 2014/12/6

ژماره 257 2014/12/6 35

كـۆمـەاڵیـەتی

ژنێك: دایكی حەوت منداڵم،

ناونانیشیان بەبڕیاری من نەبووە

كوڕێك: ئێستا خۆم و هاوسەرەكەم خاوەنی بڕیاری یەكەم و

كۆتایین

گەڕان بەشـــوێن متمانە و كەســـانی شایستە بـــۆ ئەوەی ئەم پرۆســـەیەیان لەگـــەڵ ئەنجام بدەیـــت. هەروەهـــا لـــەرووی ئابووریشـــەوە زەحمەتـــی خۆی هەیـــە، وەنەبێـــت ئەمجۆرە هاوســـەرگیرییەش بێ گرفت بێـــت، لەوانەش پشـــت بەســـتن بەئاڵتوونـــی زۆر و خانووی ســـەربەخۆ و دۆزینەوەی كاری هاوبەش بۆ هەردوو رەگـــەزە )لەهەندێك كاتـــدا(، چونكە بارودۆخەكـــە لەئێســـتادا پێویســـتی بەكاری

هاوبەشی هەردوو رەگەزەكە هەیە".كە،جـــاران رووندەكاتـــەوە، ئـــەوەش هاوسەرگیری كالسیكی ئەگەر بهاتایە تەمەنی كچ و كوڕە كەمتریش بوایە، لەئاستی یاسایی تەاڵقدان كارێكی قورس بوو، واتە دابونەریت كۆمەڵگـــەی نـــاو كۆمەاڵیەتـــی عورفـــی و كوردســـتانی ســـەنگ و قورســـایی پتریـــان لەچـــاو ئێســـتادا هەبوو. هەروەهـــا خەرجییە ئابوریەكانـــی هاوســـەرگیریش لەچاو ئێســـتا زۆر كەمتربوون، لەبەرئەوە رێژەی تەاڵقیش

زۆر كەمتر بوو.ئـــەوەی تـــا راددەیـــەك لەهاوســـەرگیری بەشـــێوە بـــەراورد بەدیدەكرێـــت، مۆدێـــرن كۆنەكەی جارانی هاوســـەرگیری )كالسیكی(، بریتییـــە لەزیادبوونێكـــی بەرچـــاوی رێـــژەی تـــەاڵق و ئاســـایبوونی ئـــەم دیاردەیە بەالی خاوەن بڕیارانی ئەم دیاردەیە، چونكە جاران تەاڵق لـــەرووی كۆمەاڵیەتییەوە كارێكی زۆر قـــورس بـــوو، هەروەهـــا داڕشـــتنی هەندێك

یاســـا و كاریگـــەری تەكنەلۆژیـــاش رۆڵێكـــی هەڵوەشـــاندنەوەی لـــەزوو خێراكەریـــان پرۆسەی هاوسەرگیریەكی لەمجۆرەدا هەیە.

ســـەردار گەنجێكـــی تەمەنـــی 26 ســـاڵەی. خەڵكـــی كۆیەیـــە. مـــاوەی ســـاڵێكە لەرێگەی تـــۆڕی كۆمەاڵیەتـــی فەیســـبووكەوە كچێكی

ئینگلیزی ناسیوە و خواستوویەتی. سەبارەت بەشـــێوازی هاوسەرگیرییەكەی گوتـــی "ئەو شـــێوازی هاوســـەرگیرییەی من الی زۆر كەس پەسەندكراو نییە، بەتایبەتیش خـــاوەن تێڕوانینـــە نەریتییـــەكان، بـــەاڵم من بەپێچەوانـــەوە دەیبینم، لەگەڵ هاوســـەرەكەم زۆر بەختـــەوەرم و لەكاتی یەكترناسینیشـــدا گوتومانـــە، هەركاتێـــك نەگونجایـــن دەتوانین جیاببینەوە، بڕیاری یەكەم و كۆتایی لەدەست

خۆمانە". هاوكات سەردار ئەوەشی نەشاردەوە، كە رای پێچەوانەی زۆربەی ئەو كەســـانەیە، كە پێیانوایە، هاوسەرگیری باو لەرووی گونجان و خەرجییەكانی هاوسەرگیرییەوە ئەرێنیترە و دەڵـــێ "مـــن و هاوســـەرەكەم كـــە بڕیاری بەیەكگەیشتنمان دا، هیچ جۆرە داواكارییەكی ئەوتۆی نەبوو، كە بۆ من سەخت بێت، ماڵێك بۆ ژیـــان مافـــی هەمـــوو كەســـێكە، لەوانەیە كۆمەڵێـــك بكردایـــە بـــاوم هاوســـەرگیری ئاڵتونیان پێبكردمایە، كـــە لەتوانای مندا نییە، بەاڵم ئێســـتا لەگـــەڵ هاوســـەرەكەم ژیانمان

هاوبەشە".

ژماره 257 2014/12/6 35

36 ژماره 257 2014/12/6

كـۆمـەاڵیـەتی

كۆمەاڵیەتی

هەندێـــك خانـــەوادە لەكاتـــی داخوازیكردنی كـــوڕە ماڵـــی وەاڵمدانـــەوەی كچەكانیـــان، داخوازیكارەكە ماوەیەك دوادەخەن و پێیانوایە كچەكەیـــان لەبەهـــای وەاڵمدانەوەیـــان زوو كەمدەكەنـــەوە. كـــوڕان و بەشـــێك لە كچانیش گلەییـــان لـــەم دیاردەیـــە هەیـــە، توێژەرێكـــی الی بۆچوونـــە ئـــەو پێیوایـــە كۆمەاڵیەتـــی خانەوادەكان هەڵەیە و دواخستنی وەاڵمگێڕانەوە بەهادانـــان نیە بۆ كـــچ، بەپێچەوانەوە زۆرجار دەبێتە كۆســـپ لەبەردەم داخوازییەكە و رەنگە

الیەنی داخوازیكار رای خۆی بگۆڕێت."ســـەرمەد كەریـــم" مـــاوەی 2 مانگـــە چۆتە داخـــوازی كچێك، بـــەاڵم تائێســـتا خانەوادەی كچەكە وەاڵمی ئەو كوڕەیان نەداوەتەوە، بۆیە ئەمیش بەم كارە زۆر نیگەرانە و دەڵێت "نازانم هۆكار چییـــە وا تاخیریان كردووم، من ئەوانم بەگـــەورە زانی، بۆ وام بەســـەر دێنـــن"؟!! ئەو كوڕە خانـــەوادەی كچەكە بەو رەفتارە ئەویان تووشی دڵەراوكێیەكی گەورە، وەك خۆی باس دەكات، تەنانەت خورادن و خەویشـــی نەماوە، هەموو كات لەدڵەراوكێدا دەژی. دەشڵێ "نازانم وەاڵم چـــی دەبێت، دەیدەن یا نایدەن، هۆكاری وەاڵم نەدانەوەیـــان چییە؟ بۆ وا دەكەن، هیچم لەخۆم شـــك نابەم، شـــەرمەزاری خێزانەكەی خـــۆم بوومە، كە ئـــەم كچە و ئەو خانەوادەیەم هەڵبـــژارد". ســـەرمەد ئامـــاژەی بەوەشـــدا، كە ئەگـــەر ماڵی كچ وا هەســـتبكەن بـــەم كارەیان خۆیـــان و كچەكەیـــان گەورە دەبـــن، ئەوا زۆر هەڵـــەن، چونكە "بێڕێزی بەرامبەر خەڵكی دیكە

باوكێك: دواخستن بۆ ئەوەیە پیشانی كوڕی بدەی، كە كچەكە لەماڵی باوكی بەقەدرە

كچێك: ئەم خانەوادانە گەمە بەداهاتووی كچیان و بەهەستی داخوازیكارەكەش دەكەن

كوڕێك: ئەگەر ماڵی كچ وا هەستبكەن بەم كارەیان كچەكەیەن بەقەدر دەكەن، زۆر هەڵەن

درەنگ وەاڵمدانەوەی داخوازیی بەهادانانە یا گرفت دروستكردنە

بۆ كچ؟

ژماره 257 2014/12/6 37

كـۆمـەاڵیـەتی

دەكـــەن و ئەوانیـــش رۆژێـــك دێـــت بێڕێزیان بەرامبـــەر بكـــەن". ســـەرمەد پێیخۆشـــترە ئەو خانەوادەیـــە بەنەخێـــر وەاڵمی بدەنـــەوە، نەك وەك خـــۆی گوتەنـــی "ســـووكایەتی بە خۆم و

خانەوادەكەم بكەن و وا بەهیچمان دانەنێن".كـــە دیكەیـــە، كوڕێكـــی فـــاروق" "لوئـــەی بەسەرهاتی لەگەڵ داخوازی درێژ هەیە، چوار مانـــگ لەالیـــەن ماڵـــە خەزوورانی ئێتســـایەوە راگیراوە و وەاڵمیان نەداوەتەوە، ئەو راشكاوانە دەڵێت "بەم كارەیان تەنها خۆیان ناشیرین كرد، نزیكە 4 مانگ منیان بەبیانووی ئەوەی كچمان نەدۆزیەوەتـــەوە و بەئـــاوی دانادەیـــن راگرت، كەچی بەم كارەیان تەنها وایانكرد من لەئەوان بڕەنجێم و كەم كەم هاتووچۆیان بكەم". لوئەی ئێســـتا وایلێهاتـــووە لەســـاڵێك 2 یـــان 3 جـــار ســـەردانی ماڵە خەزوورانی دەكات و دەشـــڵێ "بەراستی زۆر منیان ئازاردا، بۆیە تەنها لەبەر

دەرگا خێزانەكەم دادەنێم و هەڵیدەگرم"."رێژین" كچێكـــی دەرچـــووی كۆلێژە، وەك ئاماژەی بۆ دەكات، نزیكەی 2 مانگ بەر لەئێستا كوڕێك هاتۆتە داخوازی، بەاڵم تائێســـتا باوكی وەاڵمـــی نەداوەتەوە. ئەو دەڵێت "كوڕە زۆر بێ عەیبە و شـــەهادەیەكی باشـــی هەیە، واهەست دەكـــەم ســـتەمم لێدەكـــەن ئەگەر بـــەو كوڕەم نەدەن، بۆیە ئێســـتا زۆرجار خۆم قســـە لەگەڵ ئـــەو كوڕە دەكەم، نەوەك پەشـــیمان بێتەوە و داوای لێدەكەم ســـەبر بگرێت". نیگەرانی رێژین گەیشـــتۆتە ئەو ئاســـتەی تەنانـــەت وایكردووە رووبـــەڕووی باوكـــی ببێتـــەوە "پێمگـــوت بـــۆ

ئـــەو كـــوڕەت راگرتـــووە، خۆی هیچ شـــتێكی نییـــە، تا لەگـــەڵ خێزانەكەی ئێمـــە نەگونجێت؟ یـــان بڵـــێ ئا، یانیـــش بڵێ نا، بـــەاڵم باوكم هیچ وەاڵمی نەدامەوە". ئەو كچە گلەیی لەو باوكانە دەكات كـــە "گەمە بەداهاتووی كچیان دەكەن و حیســـاب بۆ دڵی كچیان و هەستی ئەو كەسەی دێتـــە داخوازیـــان ناكەن، دواتر هەر خۆشـــیان

ناشیرین دەبن"."دڵپاك" كچێكی دیكەیە، رای تەواو پێچەوانەی رێژینە، ئەو دەڵێت "ئەو كوڕەی دێتە داخوازیم دەبێت مەمنوونم بێت و بەهەموو شتێكم رازی بـــێ. ئەمە پەیوەندی بە رەفتاری باوكمەوە نیە، پێویســـتە چاوەڕێم بكات"، ئـــەو پێوایە درەنگ وەاڵمدانـــەوەی خوازبینـــی كارێكـــی باشـــە و دەشـــڵێت "وا لەكوڕان دەكات زیاتر قەدری كچ

بگرێت"."عەبدولواحیـــد لەتیف" پیاوێكـــی تەمەن 65 ساڵەیە، چوار كچی بەشووداوە، پێوایە درەنگ وەاڵمدانـــەوەی داخـــوازی دەبێتە هـــۆی "زیاتر قـــەدر زانینـــی كـــچ" و دەڵێـــت "راســـتە تۆزێك ناخۆشـــە، بـــەاڵم زۆر پیاویش هەیە پێویســـتە پێی پیشان بدەی كچەكە لەماڵە باوكی بەقەدرە و درەنـــگ وەاڵمیان بدەیەوە". ئەو ئاماژە بەوە دەدات، كـــە زۆرجار واڕوویداوە "زوو وەاڵمی داخـــوازی كوڕێـــك دراوەتـــەوە، دواتـــر كوڕە بەكچەی گوتووە ماڵی باوكت لێت بێزار بوونە

و تۆیان لەكۆڵخۆیان كردۆتەوە"!!"بەختیار حوســـێن" باســـی برایەكی دەكات، كە ماوی سێ مانگ بۆ داخوازی رایانگرتووە،

بۆیە براكەی بـــەو كارە قەڵس دەبێت، بڕیاری ئەوە دەدات ئەگەر وەاڵمیشیان بدەنەوە، ئەوە خۆی كچەكـــەی ناوێت. وەك بەختیار باســـی دەكات "دوای ســـێ مانـــگ كـــە وەاڵمیان نارد، براكـــەم گوتـــی ئەســـلەن من ئـــەو مەوزوعەم لەبیر كـــردووە، كچێكی دیكـــەم هەڵبژاردووە، ئـــەو دێنـــم، ماڵی كچـــە كە ناســـیاومان بوون، براكـــەی كچە خـــۆی توڕەكـــرد و گوتی گاڵتە بەئێمە دەكەن؟ براكەشـــم گوتـــی نا ئێوە گاڵتە بەهەســـتی خەڵك دەكـــەن، بۆیە تێكیـــدا". ئەو كوڕە جەخت لەوە دەكاتەوە، كە دواتر كچەكە خۆی تەلەفۆنی بۆ براكەی كردبوو، بەاڵم ئەو

هەر رازی نەبوو."رۆژان ســـەدرەدین" توێژەری كۆمەاڵیەتی، جەخـــت لـــەوە دەكاتـــەوە، كـــە ئـــەو دیـــاردە پەیوەنـــدی بـــە ناهۆشـــیاری كۆمەاڵیەتییـــەوە هەیـــە و دەڵێـــت "زۆرجار بیروبـــاوەڕی باو و هەڵە هەیە، هەندێك كەس باوەڕیانوایە درەنگ وەاڵمدانەوەی خوازبێنی پێگەیان لەنێو كۆمەڵگە بەرزدەكاتـــەوە، بەاڵم ئـــەو رایە تەواو هەڵەیە، بەڵكو زۆرجار وێنەی ئەو خێزانە لەبەرچاوی كوڕە داخوازیكارە دەگۆڕیت، چونكە هەســـت دەكات ســـوكایەتی پێدەكـــرێ". ئـــەو توێژەرە كات بەگونجاوتریـــن دەزانێـــت بەپێویســـتی وەاڵمـــی داخوازیكارەكە بدرێتەوە و دەشـــڵێت "پێویست بەماوەی دوورودرێژ ناكات، چونكە لەوانەیـــە لەداهاتوو كاردانەوە دروســـت بێت، پێویستە پاش دڵنیابوون لەعەقل و سروشت و

رەوشتی كوڕەكە، واڵم بدرێتەوە".

38 ژماره 257 2014/12/6

لەچاوچنۆكیدا ئادەمیزاد وەك گورگ و كەمتیار وایە

هۆشیاریی تەندروستییهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

لەنــــاو دڕندەكانــــی جەنگــــەڵ و چیــــاكان، شــــێر و پڵنگ لەهەمووان زیاتر بەهەســــتتر و چاوتێرترن، كاتێك دەچێتە راو، بۆ بەشی خــــۆی تەنیا یەكێك دەگــــرێ و زوو دەیخوا، پاشای جەنگەڵ شــــێر، ئەوەی بۆی نەخورا بۆ ئاژەڵەكانــــی تری جێیدەهێڵێ، بەاڵم پڵنگ دەیباتە سەر دار بۆ جارێكی تر، كاتێك شێر

برسی دەبێتەوە دووبارە دەچێتەوە راو.بــــەاڵم گــــورگ و كەمتیار كاتێــــك دەچنە راو، بۆ مەبەســــتی كوشتن دەچن، دەكەونە نــــاو مێگەلە حەیوانێــــك هەتا بۆیــــان بكرێ دەیانكــــوژن، ئینجــــا یەكێكیــــان دەخۆن یان بۆیان ناخورێ و بەجێیان دەهێڵن، باڵندەكان ماڵیــــان ئــــاوا بێــــت، دێــــن و ئەو نــــاوە پاك دەكەنەوە. نەهەنگ لەدەریا گەر گیاندارێكی گــــرت، تاكــــو برســــی نەبێتــــەوە یەكێكی تر ناگرێتەوە، ئەو كاتەش ماسییەكان بەئارامی

دەسوڕێنەوە.ئیمامی عەلی رەزای خوای لەســــەر بێت، فەرمویەتــــی )الطمع والحســــد كالنــــار يلتهم صاحبــــه(، واتا حەســــودی و تەماحی پیس، ئەگــــەر ئادەمیــــزاد ئەو خەســــڵەتەی هەبوو، سەری دەخوا. پێغەمبەری )د.خ( دەفەرموێت )اللهــــم أعــــوذ بك من طمع يهــــدي إلى طبع(، واتە گەر بنیــــادەم چاوچنۆك بوو، تەماحی هەبێ خەسڵەتێكی پیسە و لێی جێگیر دەبێ و نەخۆش دەبێ. لەقورئانی پیرۆزدا هاتووە )ومن يوق شح انفسة فاولئك هم المفلحون( )الحشر:9(. دەفەرموێ رەوشتی چاوچنۆكی زۆر خراپــــە، بەردەوام هەر دەیەوێت و دڵی بە كەس ناسوتێ، یارمەتی هەژاران نادات.

شــــتێكی زۆر ناخــــۆش لــــەم رۆژانە هاتە بەردەمــــم. ژنێكــــی دووگیان، لەشــــەنگالەوە دەربەدەرە و لەهەولێر دەژی، لەخانوویەكی تەوانەكراودا، لە ئاكامی گفتوگۆ دەركەوت 2 ساڵ بەر لەئێســــتا چووبووە الی پزیشكێك لەهەولێــــر، پێیگوتبوو تەنها بەچاندن منداڵی دەبــــێ، 10 ملیۆن دیناریشــــی لێوەرگرتبوو منداڵەكــــەی كۆرپەلــــە، چاندنــــی بەنــــاوی لەســــكیدا كەوتبوو، لەموسڵ نەشتەرگەریان بۆی كردبوو، ئێستا كوڕێكی هەیە تەمەنی 1 ساڵ و 5 مانگە. هەروەها دووگیانیشە لە 9 مانگیدایە، واتە پێویستی بە)چاندن( نەبووە، ئــــەو جارەش گوتبــــووی 2 ملیۆن بێنە تاكو نەشــــتەرگەری سیزیریانت بۆ بكەم، ئەویش گوتبــــووی ئەنگوســــتیلەكەم فرۆشــــتووە بۆ بژێوی ژیــــان، گوتبووی بڕۆ ئەوە بۆ من و

خەستەخانەكە دەست نادات.

ژنێك هاتە الم دكتۆرێك بەناوی چاندنی كۆرپە 10 ملیۆنی لێوەرگرتبوو، كە بینیم خۆم لەبەر چاو

كەوت كە منیش پزیشكم

لە ئێستادا 50%ی ئەو كەسانەی سكیان بۆ منداڵبوون هەڵدڕاوە، پێویستیان بەنەشتەرگەری نەبووە

لە واڵتی ئێمە ژن نەماوە پێینەگوترێ لەگەنت تەسكە و منداڵت نابێ!!

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی

38 ژماره 257 2014/12/6

ژماره 257 2014/12/6 39

هیچكام لەو دایكانەی نەشتەرگەرییان بۆ دەكرێ بۆیان

روونەكراوەتەوە، كە چەندە بۆ خۆی و

منداڵەكەی ترسناكە

كــــەوت، چــــاو لەبــــەر خــــۆم بەراســــتی كــــە منیش پزیشــــكم، ئــــەو جۆرانــــەش خوا دەزانــــێ رۆژی چەنــــد دوعــــای خراپیان بۆ دەچــــێ. ماڵــــی باوكــــی هەمــــووان ئــــاوەدان بێت، نەخۆشــــخانەی حكومی–رزگاری هی هەمووانــــە، جێــــگای فەقیــــر و دەوڵەمەنــــدە،

ئیشەكەمان بۆ جێبەجێكرد.ئــــەم نمونەم بۆیــــە هێنایەوە، بــــۆ ئەوەی پزیشكان بزانن خواوەندی پەرورەدگار ئەو بەهرەیەی پێبەخشیون، تاكو ئازاری خەڵك كەمبكەنــــەوە و چارەســــەری نەخۆشــــەكان بكــــەن، گەر ئــــەم كارەیان بــــێ بەرامبەریش

بێ، خێرەكەی زۆر گەورتر دەبێ.لەبەریتانیا و موستعەمەرەكانی پێشووی )ئێستا ســــەربەخۆن( هەموو خزمەتگوزاری تەندروســــتی بۆ هاواڵتیان لەسەر دەوڵەتە، كەس بێ خزمــــەت نامێنێتەوە. لە واڵتانەش چارەســــەری تایبــــەت هەیە، بــــەاڵم ئەمە بۆ ئەو كەسانەیە كە پارەدارن، خزمەتگوزاری 6-5 ئۆتێلــــی وەك دەوێ، تایبەتیــــان

ئەستێرە.زۆر دڵتەنــــگ دەبــــم جاروبــــار ژن هەیــــە لەگــــەڵ منداڵەكــــەی لەجادە ســــواڵ دەكەن، دەڵــــێ مێــــردم نەخۆشــــە یان شــــێرپەنجەی هەیــــە. ئــــەوە بەهیــــچ پێوەرێك قبــــوڵ نییە، نەخۆشــــی شــــێرپەنجە پێویســــتە دەوڵــــەت چارەســــەری بــــكات. هیچ كەس بەو قســــانە بڕوا ناكات گەر پزیشك پێی بڵێ دەرمانمان بۆ شــــێرپەنجە نییە، ئەوە نەخۆشییەك نییە بەدەوڵەمەندیــــش چارەســــەر بكرێ، چونكە درێژخایەنە، لەنەخۆشخانەی دەوڵەت دەبێ چارەسەری هەبێ و پزیشكی تایبەتی خۆی هەبێ. بەڵێ دەرمانی هەیە، بەاڵم پزیشــــكی چاوچنــــۆك و بەتەمــــاح هەیە، كــــە ئیمانیان سســــتە بــــۆ قازانجــــی گیرفانی خۆیــــان ئەم

پڕوپاگەنــــدە دەكــــەن، لەجیهانی پزیشــــك و دەرمــــان لــــەم ســــەردەمەدا روحــــم نەماوە، پیاوەتــــی نەمــــاوە، چونكــــە ئــــەو كەســــەی بازرگانییەكەی لەبەردەســــتە پزیشكی لەش و دەرمــــان نییە و زەرەرمەنــــدی گەورەش لــــەو بابەتدا نەخۆش و مندااڵنــــن. لەكاتێكدا پێداچوونەوە و پشــــكنین لەسەر رەچێتەكان بــــێ خــــۆی بەكەیفــــی هەركــــەس نەبــــێ، دەستنیشــــانكردنی نەخۆشــــییەكە 6 هەفتــــە دەرمان دەنوســــێ، بۆ ئەوەی بازرگانەكەی

رازی بكات.فایــــەق بەناوبانــــگ، كــــوردی شــــاعیری

بێكەس لەساڵی 1936 فەرمویەتی:كـــورد ئەبـــەد ناگاتە مەقصەد نۆكـــەری بێگانەیەدوو دڵـــن پیســـن لەگەڵ یـــەك بۆیـــە وا بێالنەیە میللەتێكن بۆ نەمانـــی یەكتری هەر هەوڵ دەدەنداخەكەم ورد و درشتی شێت و شەیدای عانەیە

وادیارە ئەو قســــیە زۆر راستە و ئێستاش هەروایە، باســــی نەشــــتەرگەری لــــەو زەمانە نایەتــــە باســــكردن، 50%ی ئــــەو كەســــانەی ســــكیان بۆ منداڵبوون هەڵدڕاوە، پێویســــتیان هاتــــە هەرچــــی نەبــــووە، بەنەشــــتەرگەری بەردەســــتیان لەتەماحی پارەكە دڵەڕاوكێیان تــــوش دەكــــەن، دەڵێــــن منداڵەكــــەت بچوكە! ئــــاوی كەمە! یــــان دەڵێن دڵی بــــاش لێنادات!

نەخۆشەكەش دەترسێ و بەتەڵەوە دەبێ.كـــەس نەماوە لەواڵتی ئێمە پێی نەگوترێ لەگەنـــت تەســـكە و منداڵـــت نابـــێ، ئـــەدی چـــۆن دایكـــی 6 تـــا 7 منداڵی بە سروشـــتی بووە؟!! زۆریش لـــەو ژنانەی چەند منداڵیان بەسروشتی بووە، توشی 2-3 نەشتەرگەری

سیزیریان بوونە.لەواڵتـــی ئێمـــە كە رێژەی مردنـــی منداڵی خـــوار 5 ســـاڵ گەلێـــك زۆرە، خێزانەكان بە 2-3 منـــداڵ رازی نابـــن، ئەمەش مانای وایە

گەر هەمـــوو جارێك نەشـــتەرگەری بكرێ، لەشی زیاتر تێكدەچێ، زۆر زوو لەبێنوێژی رادەوەســـتێ. هیچكام لەم نەخۆشانە بۆیان روونەكراوەتـــەوە، كە زیانی نەشـــتەرگەری منداڵـــی و خـــۆی بێگومـــان چەنـــدە،

لەمەترسیدان.مـــن دەزانم چاودێـــری ئافرەتی دووگیان بـــۆ مـــاوەی 8 كاتژمێـــر زۆر ســـەختە، چی بكەیـــن ئیشـــەكەی ئێمـــە وایـــە، دەبـــێ دڵی نەخۆش بدەینەوە، بۆ ئەوەیە خۆڕاگر بێت و دەرونمان فراوان بكەین. چونكە ئارامگرتنی دەدرێتـــە كۆپەرلەكـــە كاتێكیـــش دەوێ، دەســـتی و لەســـەر ســـینگی خۆی دادەندێ،

ماندوبوونەكە لەبیردەكەی.ئێمە لەچاو جیهانی پێشـــكەوتوو لەبواری تەندروســـتی، هیچمان نییە بۆ ئەوەی بڕیار بدەین منداڵبوون بەنەشـــتەرگەری باشترە!! ســـوێند بەخوا وانییە، خوا بیدات پزیشكەكە لەسەرخۆ بێت، بەسروشتی باشترە بۆ دایك

و منداڵەكەش.لەو زەمانە نەشتەرگەری پشت زۆربووە، فەقـــەڕات و پشتئێشـــەی ژنـــان، ئاخـــر هەر بڕبـــڕەكان نێـــوان گۆشـــتی و ئێســـقان نییـــە، ماســـولكەی زۆری تێدایـــە، شـــریتی بەستنەوەی تێدایە، لەگەڵ چوونە ناو تەمەن كالسیۆم كەم دەبێ، ئێسقانەكە سست دەبن و پشتی ژان دەكا. ئەمە واتای ئەمە ناگەێنێ كە پشـــتی نەشتەرگەری دەوێ، تەنیا 10%ی ئەوانە نەشـــتەرگەریان پێویستە، ئەوانی تر

بەسروشتی و شێالن چاك دەبن. دەبـــا بزانیـــن و بەهۆش خۆمـــان بێینەوە كـــە مـــردن هەیـــە، حاجـــی قـــادری كۆیـــی

دەفەرموێ:ژیان و مردن وەك ســــێبەر و تاوەئــــەوەی باقــــی بمێنــــێ هــــەر نــــاوە

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

40 ژماره 257 2014/12/6

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

چارەسەری قڵشی لێو لە زستاندا

جلوبەرگی ستافی تەندروستی توشی نەخۆشیت دەكات

ئەگەر لەشەكرە دەترسی بەرووتی بخەوە

بەهۆی ســـەرمای زســـتان لێوەكان و پێســـتی روو لەبەر ناسكی دەقڵیشـــێن، بۆیە ئافرەتان كرێمە جۆراوجۆرەكان و تەڕكەرەوەكانی پێســـت بەكاردەهێنـــن، بـــەاڵم رێگەیەكی تـــری سروشـــتی هەیە، كە كاریگەری خراپ ناكاتە سەر پێست و قڵشەكانیش ناهێڵێت. ئەو شتە

سروشتیانەش بریتین لە:1. زەیتی زەیتون: بۆ پاراستن لەقڵشان، پاش قڵشانیش لەلێوەكانتی

بدە، ناهێڵیت لێوەكانت وشك ببنەوە و توشی قڵشان ببنەوە.2. هەنگویـــن و لیمـــۆ بـــۆ البردنـــی خانـــە مردوەكانـــی پێســـت و نوێبوونـــەوەی، بـــەاڵم هەنگوین بەتەنیا بۆ البـــردن و چاكبوونەوەی

قڵشەكان باشە.3. كەرە: بۆ پاراستنی لێوەكانت لەقڵشان و سەرمابوون.

4. كرێمـــی شـــیر: پێســـتت بەنەرمـــی دەهێڵێتەوە، ناهێڵێت وشـــك ببێتەوە، بە تایبەت لەزستاندا.

بەپێـــی توێژینەوەیەكـــی فەرەنســـی ئـــەو پەرســـتاران و پزیشـــكان جلوبەرگانـــەی لەبەریدەكـــەن، بەبەكتریـــا جۆراوجۆرەكانـــی دەوروبەر پیس دەبن و مرۆڤ توشی نەخۆشی دەكـــەن، ئەگەر بەریەككەوتـــن لەگەڵ ئەو جالنەدا رووبدات. بەپێی ئەو توێژینەوەیە جلی پزیشـــكان 60%یان بەكتریای پێوەیە و جلی پەرستاران %65 هەڵگری بەكتریان و لەتوانایاندا هەیە كەســـانی تر توشی نەخۆشی بكەن. لەئیستادا هەوڵی ئەوە هەیە جلوبەرگێك دروســـت بكرێت، كـــە توانای بەرگری دژی ئـــەو جـــۆرە بەكتریایانە هەبێـــت و نەتوانێت لەســـەری بژیت. بۆیە پێویســـتە ســـتافی پزیشكی رۆژانـــە جلەكانیـــان بگۆرن و زوو بشـــۆردرێت و لەو قوماشـــانە بێـــت، كە بەرگری هەیـــە بۆ ئاو و

بەكتریاكان.

دكتــــۆر "ئەیدزیكونیســــكی" بەڕێوەبەری ســــەنتەری خەوتن لە "ئەدەنبەرەی ئەمریكی" ئاشكرای كردووە، كە لەدواین توێژینەوەدا دەركەوتووە خەوتنی شــــەوان بەرووتی، یاخــــود بەجلوبەرگێكی كەم، دەبێتە هۆی پاراستنی لەش لەتوشبوون بەنەخۆشی شەكرە،

هەروەها دەبێتە هۆی دابەزاندنی كێشی لەش و سوتاندنی یەكەی گەرمی زۆر. هەروەك خەوتن بەروتی وادەكات لەش بەئاســــانی پلــــەی گەرمی رێكبخات و ئاســــودەیی بداتە مێشــــك و جەســــتە،

تاوەكو خەوێكی خۆش و تەندروستی هەبێ.

40 ژماره 257 2014/12/6

ژماره 257 2014/12/6 41

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

با جگەرەكێشەكان رۆنی ماسی بەكاربهێنن

مندااڵن بەو خواردنەوانە ژەهراوی دەبن

ساونا بۆ هەاڵمەت باشە؟

رۆنی ماسی كە بە رۆنی ئۆمیگا 3 ناسراوە و لەپێكهاتەی گۆشتی ماســـیدا هەیـــە، بەپێی توێژینەوەكان زۆر بەســـودە بۆ تەندروســـتی مرۆڤ، لەوانەش بەهێزكردنی مێشـــكی مندااڵن و پاراســـتنی دایكانی دووگیان لەتوشـــبون بەخەمۆكی. ئەو كەسانەش كە نەخۆشی دڵیان هەیە، دەتوانن وەك چارەســـەر بیخۆن و زۆر بەســـوودە. هەروەها

رێژەی چەوری خوێن دادەبەزێنێت.لەدوایـــن توێژینەوەدا كە لەئەمریكا ئەنجامدراوە، ســـەلمێنراوە كە خواردنی ماســـی ئارەزووی جگەرەكێشان كەمدەكاتەوە و وا لەلەش دەكات نیكۆتینی پێكهاتەی جگەرە كەمبكاتەوە و دەیبەزینێ بەرێژەی 0.11%، بەمەش رێژەی جگەرەكێشـــان كەم دەبێت، بۆیە ئامۆژگاری پزیشـــكان ئەوەیە، بەتایبەت بۆ جگەرەكێشـــان، كە هەفتەی دوو جار

ماسی بخۆن.

بەپێـــی توێژینەوەیەكی ئەمریكی دەركەوتووە، ئەو خواردنەوانەی بـــۆ وزەبەخشـــین بەكاردێن، وەك رێدبۆل و تایگـــەر، ئەگەر مندااڵن بیخۆن توشی ژەهراویبوون دەبن، چونكە رێژەی ئەو كافاینەی تێیدایە زۆر زیاتـــرە لەو رێژەیەی رێكخراوی تەندروســـتی جیهانی دایناوە. هەندێـــك لەو خواردنەوانە زیاتر لـــە 400 مللیگرامی تێدایە، مندااڵنی خوار تەمەن 6 ساڵیش ئەگەر كافاین لە 50 ملیگرام زیاتر وەربگرن، توشـــی ژەهراویبوون دەبن، هەروەها بەهەمان شێوە بۆ تەمەنی 14 ساڵی ئەگەر لە 100 ملیگرام زیاتر بێت. نیشانەكانی ژەهراویبوونیش بەكافایـــن بریتیـــن لـــە: زیادبوونـــی لێدانەكانـــی دڵ، بەرزبونـــەوەی

نەخەوتـــن. هەروەك و فشاری خوێن، ئارەقەكردن هاتووە، ئەو كەســـانەی بەو لەتوێژینەوەكەدا ژەهـــراوی 60%یان خوارنەوانـــە دەبـــن،

تەمەنی 18 مندااڵنـــن و لەخـــوار ساڵیدان.

دكتــــۆر "ئەیدزیكونیســــكی" بەڕێوەبەری ســــەنتەری خەوتن لە "ئەدەنبەرەی ئەمریكی" ئاشكرای كردووە، كە لەدواین توێژینەوەدا دەركەوتووە خەوتنی شــــەوان بەرووتی، یاخــــود بەجلوبەرگێكی كەم، دەبێتە هۆی پاراستنی لەش لەتوشبوون بەنەخۆشی شەكرە،

هەروەها دەبێتە هۆی دابەزاندنی كێشی لەش و سوتاندنی یەكەی گەرمی زۆر. هەروەك خەوتن بەروتی وادەكات لەش بەئاســــانی پلــــەی گەرمی رێكبخات و ئاســــودەیی بداتە مێشــــك و جەســــتە،

تاوەكو خەوێكی خۆش و تەندروستی هەبێ.

پێگـــەی ئەلكترۆنـــی )فریندیـــن ویـــل فیـــت(ی ئەڵمانـــی بـــۆ تەندروســـتیی ئاشـــكرایكردووە، كە ساونا و حەمامی گەرم بۆ ئەو كەســـانەی توشـــی هەاڵمەت دەبن باش نیە و نەخۆشیەكە ســـوك ناكات، بەڵكو بەپێچەوانەوە نەخۆشـــیكە توندتر دەبێت. هەروەهـــا دەبێتـــە هـــۆی ماندوكردنـــی دڵ و جەســـتە، چونكە ســـاردی و گەرمی بۆ ئەو كەسانە باش نیە، كە هەاڵمەتی لێیە. بەاڵم ساونا بۆ كەسانی ئاسایی باشە و دەبێتە هۆی پاراستنیان لەهەاڵمەت و جەستە بەهێز دەكات و فشاری خوێن رادەگرێت

و ناهێڵێت بەرزبێتەوە.

ژماره 257 2014/12/6 41

42 ژماره 257 2014/12/6

كـۆمـەاڵیـەتی

هەفتەی توندوتیژی و سیستەمی پەروەردە

بەرەنگاربوونەوەی تووندوتیژی، لەبازنەیەكدا دەخولێتەوە كە روخســـارەكان هەر لەكۆڕ و كۆبوونەوەكانەوە تا بەرنامەی تەلەفزیۆن و باڵوكراوەكان هەمان روخســـارن. ئەوەشی لەو چاالكییانە سودمەند دەبێت، هەر ئەوانەن و دەبێتـــە جـــەو گۆڕینێكیش بۆیـــان، چونكە ماوەی یەك هەفتە لەم كۆڕ و ئەو ســـیمینار و ئـــەو كۆنفراس بانگهێشـــت دەكرێن و خوا هەڵناگـــرێ خۆنوانـــدن و خۆدەرخســـتنێكی

باشی تێدادەكرێ.زۆر كەمـــن ئەوانەی بەجددی خەمخۆری كاری دەیانەوێـــت و مرۆڤـــن مافەكانـــی بكرێـــت. لەســـەر ســـتراتیژی و بنەڕەتـــی دامـــەزراوە و دەزگا ئـــەو بۆیەشـــە هـــەر بنەڕەتیانـــەی بۆ كەمكردنـــەوەی توندوتیژی لەكۆمەڵگـــەدا گرنگن كاریان لەســـەر بكرێت،

پشتگوێخراون. پـــەروەردە، گرنگتریـــن دەزگای دەزگای كاریگـــەری بتوانێـــت كـــە كۆمەڵگەیـــە، لەكەمكردنـــەوەی توندوتیژیـــدا هەبێـــت، بەو پێیـــەی منـــدااڵن و نەوجەوانـــان و گەنجـــان بەشـــێكی ژیانیـــان لـــەو دەزگایانـــە لەژێـــر كاریگـــەری مامۆســـتا و كارمەندانـــی ئـــەو دەزگایانـــەدا دەژیـــن و فێردەبن. ئەی ئەگەر ئـــەم دەزگایـــە بەهـــۆی بـــێ سیســـتەمی و نادروســـتی لەشـــێوازی كاركردنیـــدا، كار و زۆر بەرێژەیەكـــی پـــەروەردەی ئامانجـــی چاوەڕوانـــی دەبێـــت كـــردەوە، پێچەوانـــە دروســـتبوونی چ جـــۆرە نەوەیەكمـــان لـــەو

كۆمەڵگەیەدا هەبێت؟؟كاتێك مامۆســـتایەك بەو پەڕی قەناعەت و باوەڕبوونـــەوە، بەقوتابییەكی بڵێت، كاری تـــۆ تەنیـــا شـــوكردنە، هـــاوكات بـــەو پەڕی ســـوكایەتییەوە رۆژانـــە مامەڵـــەی توندوتیژ و جنێـــو ئامێـــز لەگـــەڵ قوتابییەكانیدا بكات، بڵێی كۆڕ و ســـیمینار و وتاردانی ســـەرۆكی حكومەت و چاالكوانان لەهەفتەی توندوتیژیدا

لــــــــــــــــــــــەهەفتـــەی بەرەنگاربوونـــەوەی توندوتیـــژی دژ بەئافرەتاندا، مامۆســـتایەكی قوتابخانەیەكی كچان، دوای پێگوتنی هەندێك قســـەی نەشـــیاو، بەقوتابییانی پۆلی دوانزە دەڵێـــت "ئەرێ ئێوە چیتـــان داوە لەخوێندن؟ كوڕی مامێـــك خاڵێكتان نییە بتانخوازێ؟ بۆ بۆخۆتان ناڕۆن شـــوبكەن"؟! مامۆستایەكی قوتابخانەی كوڕانیش بەقوتابییەكانی دەڵێت "بـــۆ بۆخۆتان نابـــن بەپۆلیـــس مووچەیەكی بـــاش وەربگـــرن، چیتان داوە لـــەو بەزمە"؟! لەو الشـــەوە لەهۆڵ و كەناڵی تەلەفزیۆنەكان "داكۆكیكار و چاالكوانانـــی بواری مافەكانی ژنان" ئەوەندە زۆرن، چاالكوان بەویتر دەڵێ

بڕۆ بەوالوە.ســـااڵنە لـــە 25ی نۆڤەمبـــەر، لەجیهانـــدا هەفتـــەی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی دژ بەئافرەتـــان دەســـتپێدەكات. لەهـــەر واڵتێكدا بەجۆرێك لەپالن و ســـتراتیژی نوێوە بەپێی واقعـــی كۆمەاڵیەتی و جۆرەكانی توندوتیژی

بەرنامە دادەنرێت. ئەوەی جێی ســـەرنجە لەكوردستان وەك هەر بۆنەیەكی تر، هەموو ساڵێك بودجەیەكی گـــەورە دەخرێتە خزمەت ئەنجامدانی كۆڕ و ســـیمینار و هەندێـــك كۆبونەوەی تەقلیدی و كۆمەڵێك وشـــەی ســـواو، كە خەڵـــك تاقەتی چاالكییەكانـــی نەمـــاوە. لێیـــان گوێگرتنـــی

كاریگەرییان لەسەر كێ هەبێت؟دەزگاكانـــی ئامارەكانـــی بەپێـــی دژ توندوتیـــژی بەرەنگاربوونـــەوەی بەئافرەتانیـــش، رێژەكانـــی توندوتیـــژی بـــە بەراورد لەگەڵ ســـاڵی رابردوودا، گۆڕانێكی

ئەو تۆی بەخۆیەوە نەبینیوە.ئەگـــەر مەبەستیشـــمان بێت لەســـەر ئەم بابەتـــە قســـەیان لەگـــەڵ بكەیـــن، هەموویان دەڵێن "رێژەی توندوتیژی كەمبۆتەوە، بەاڵم دەبێـــت رەچاوی واقعـــی كۆمەڵگـــە بكەین"، كەسیان جورئەتی ئەوەیان نییە بڵێت، دیارە كـــە پـــالن و ســـتراتیژی ئێمـــە نەگونجـــاوە، یانیش كاری ئەوتۆ لەســـەر ئەو دروشـــمانە ناكرێـــت كـــە لەســـەر تابلـــۆی رێكخـــراو و دەزگاكان هەڵواســـراون، بۆیـــەش رێژەكان لەو ماوە زۆرەی دامەزراندنی ئەو دەزگایانە و دەزگاكانـــی تـــری بەنـــاو مافەكانـــی ژن نەیانتوانیـــوە گۆڕانكارییەك بێننە ئاراوە، كە

جێگەی سەرنج و دڵخۆشی بێت. وێـــڕای ئـــەوەی جگەلـــە دامەزراوەكانـــی خوێنـــدن، چەندیـــن دامـــەزراوەی تـــر هەن، كـــە راســـتەوخۆ و ناراســـتەوخۆی هۆكاری بەرهەمهێنانی توندوتیژین لەكۆمەڵگەدا، هەر لەوتـــارە ئاگرینەكانـــی هەندێـــك وتارخوێنی مزگەوتەكانـــەوە، تـــا بێســـەروبەری لەكاری میدیایـــی و فیلمی دۆبالژكـــراو و یارییەكانی

مندااڵن و...هتد.كەواتـــە كاركردن لەســـەر كەمكردنەوەی مـــاددی، ســـەرمایەی لەپـــاڵ توندوتیـــژی، ســـەرمایەی مرۆییشـــی پێویســـتە، هەڵبەتـــە ئەو مرۆڤانـــەی خۆیان بیـــری توندڕەوی و بازنـــە تەقلیدییەكانی كۆمەڵگـــە و دامەزراوە شـــپرزەكانیان تێپەڕانـــدووە، چونكە ئێســـتا لەكوردســـتاندا ئەگەر دەزگایـــەك هەبێت بۆ خۆشەویستی و ئینتیما بۆ ژیان، دەزگا هەیە بـــۆ تەڵقینی مرۆڤەكان بـــەرەو توندوتیژی و

ئینتیما بۆ مردن و كاولكاری.

بەهرە حەمەرەش

ژماره 257 2014/12/6 43

هـــونـــەری

سەرپەرشتیار: زانا دڵشاد دزەیی

یەك دەفتەر دۆالرم بۆ ئەلبوومە تازەكەم خەرج كردووە و دڵنیاشم ئەو پارەیەم بۆ

ناگەڕێتەوە

لوقمان سەلیم:

44 ژماره 257 2014/12/6

هونەریهونەری

لە یەكەم ساڵیادی كۆچی دواییكردنیدا..

جەالل سەعیدی بچووك بەڕێوەیە

شەماڵ، كوڕی جەالل سەعید: لەم سێ ئاواتە، باوكم

تەنیا یەك ئاواتی هاتەدی

كوڕەكەی جەالل سەعید گلەیی

لەراگەیاندنەكانی هەولێر و سوپاسی راگەیاندنەكانی سلێمانی دەكات

خانەوادەی جەالل سەعید باس لە سێ ئاواتەكەی بەر لە مردنی دەكەن

44 ژماره 257 2014/12/6

ژماره 257 2014/12/6 45

ســــێیەمی باس نەكرد، ئێســــتا هەر ســــێ ئاواتی بۆ )ســــڤیل( باس دەكات و دەڵێت "ئاواتــــی یەكەمی ئەوە بــــوو من ژن بێنم و هاوســــەرەكەم ببینێ، سااڵنێكە هەوڵی لەگــــەڵ دەدام، بەاڵم من رازی نەدەبووم، دواجار كە بەهۆی نەخۆشیەوە سەردانی واڵتــــی توركیامــــان كــــرد لــــەوێ پێیگوتم شــــەماڵ گیان، كە رۆشتینەوە بۆ هەولێر دەبێ ژن بێنی، سوپاس بۆ خوا هەفتەیەك پێشئەوەی باوكم كۆچی دوایی بكات، من ژیانی هاوســــەریم پێكهێنا، دەیگوت تازە من هیچ ئاواتێكم نەماوە، هەروەها ئاواتی دووەمی ئــــەوە بوو ئەگەر چــــاك بێتەوە بچێتە عەمرە بۆ ماڵی خوا، بەداخەوە ئەو ئاواتەی نەهاتەدی، بەاڵم ئاواتی ســــێیەم حــــەزم نەدەكــــرد باســــی بكــــەم، چونكــــە پێموابــــوو ئەگەر باســــی بكــــەم لەوانەیە كەســــانێك بەهەڵە تێبگەن وابزانن باوكم حــــەزی لەدەوڵەمەنــــدی بووە، بــــەاڵم بۆ ئێــــوەی باس دەكــــەم، ئەویــــش ئەوەبوو مەزرەعەی هەبــــێ خەریكی بەخێوكردنی مریشــــك و پەلــــەوەر بێــــت، زۆر حەزی لــــە تێكەڵبــــوون بــــوو لەگــــەڵ پەلــــەوەر، بــــەاڵم بەداخــــەوە ماڵــــی ئێمە هــــی ئەوە نەبــــوو پەلەوەر بەخێو بكات". ئەمە ســــێ ئاواتەكــــەی هونەرمەنــــد جەالل ســــەعید

بوو.رۆژ دوو تاوەكــــو مــــردم "ئەگــــەر نەمنێژن، بۆئەوەی هەموو خەڵك بزانێت". ئــــەوە تاكە وەســــیەتی هونەرمەند جەالل ســــەعید بوو، كە لەهەمــــان رۆژی كۆچی دواییدا بە )شــــلێر خان(ی هاوسەرەكەی گوتووە. شلێر دەڵێت "بەاڵم ئێمە رۆژێك هێشــــتمانەوە و مەراســــیمێكی شایستە و رێكوپێكمــــان بۆ ئەنجامدا و بەناو هەولێر گێڕامان، وابزانم هەموو هەولێر بەوەفاتی

ئەویان زانی".پێنــــج ســــاڵ بــــوو ناوبــــراو تووشــــی نەخۆشــــی شــــێرپەنجەی پرۆستات ببوو، بێ ئەوەی پێی بزانێت، نەشــــتەرگەریەك لەهەولێــــر و دووجاریش لەســــەر ئەركی ســــەرۆكی هەرێم رەوانەی واڵتی توركیا كرا، لەوێ شەش دەرزیان بۆ دانا، شەماڵ دەڵێــــت "جاری دووەم كە رۆیشــــتەوە بۆ توركیا، دكتۆر پێیگــــوت دەبێ دوو مانگ بمێنیتەوە، باوكیشــــم گوتی ویژدانم قبوڵ نــــاكات دوو مانــــگ لەهۆتێــــڵ بمێنمــــەوە

مــــن و لێبكــــرێ زۆرم مەســــروفاتێكی دەچمەوە. لێــــرە دەرزییەكمــــان لێدا زۆر بــــاش بوو، بەاڵم دەرزی دووەم هەردوو

گورچیلەی وەستاند".بڕیارە لــــەرۆژی 12/9/ هونەرمەندانی هەولێــــر ســــەردانی گۆرەكــــەی بكــــەن و لەوێ یادی كۆچی یەك ساڵەی بكەنەوە. شــــەماڵ دەڵێت "وەكو وەفایەك بۆ باوكم كە خۆشەویســــتی هەمــــوو هونەرمەندان دەكــــەن، گۆرەكــــەی ســــەردانی بــــوو، بەڕێوەبەرایەتــــی رۆشــــنبیریی و هونــــەر بەم كارە هەڵدەستن، ئێمە وەكو بنەماڵەی هونەرمەنــــد جەالل ســــەعید سوپاســــیان دەكەین، هەرچەنــــدە ئەوان گوتیان لەبەر ئەم باردۆخەكەی كوردستان مەراسیمێكی

گەورەی بۆ ئەنجام نادەن".ئــــەو گلەیــــی تەنیــــا لەراگەیاندنەكانــــی هەولێــــرە و سوپاســــی راگەیاندنەكانــــی "چەندیــــن دەڵێــــت و دەكات ســــلێمانی گۆرانــــی باوكم هەیە تــــەواوی نەكردبوو، مــــن دەمەوێت تۆماریان بكەم، هیچ كەس و الیەنێــــك نییە پارەت بۆ ســــەرف بكات تاوەكــــو تۆماریــــان بكــــەم، گۆرانــــی زۆر خۆشن، هەروەها گۆرانییەك هەیە من و باوكم پێكەوە تۆمارمان كردووە، لەسەر خۆیەتــــی، ئــــەو دەڵــــێ دەڕۆم جێتدێڵــــم، منیــــش دەلێم چۆن دڵت دێــــت جێم بێڵی، ئــــەم گۆرانییــــە كلیــــپ نەكــــراوە، ئەگــــەر دەزگاكانــــی راگەیاندن هونەر دۆســــتن و جەالل ســــەعیدیان خۆشدەوێت، بۆ كەس پەیوەندیم پێوە ناكات بڵێت شــــەماڵ ئێمە لەیادی كۆچی جەالل سەعید دەمانەوێت گۆرانییەكــــی بــــۆ كلیــــپ بكەیــــن و باڵوی بكەینــــەوە، یان بەرنامەیەكــــی تایبەتی بۆ بكەن و چەنــــد گۆرانییەكی ئەو بڵێینەوە، بۆ كەس نییە"؟! بەاڵم شــــەماڵ سوپاسی راگەیاندنەكانی ســــلێمانی دەكات و دەڵێ "ئەوان هەمیشــــە باسی جەالل سەعیدیان و رێــــز ســــلێمانی خەڵكــــی كــــردووە، خۆشەویستییەكی زۆر زۆریان بۆ باوكم هەیە، ئەوەتا كەناڵی NRT2 لەسلێمانیەوە 10ی رۆژی هەولێــــر بــــۆ هاتــــوون مانــــگ بەرنامەیەكــــی تایبەتــــی بۆ دەكەن راســــتەوخۆ، وا پرۆڤە دەكەین، گەشتێك باوكــــم، گۆرانییەكانــــی بەنێــــو دەكەیــــن سوپاس بۆ NRT2 و هونەرمەند لوقمان

سەلیم، كە پێشكەشكاری بەرنامەكەیە".

ســـاڵ یـــەك شـــەممە ســـێ رۆژی بەسەر كۆچی دوایی هونەرمەند جەالل ســـەعید تێپـــەڕ دەبێـــت، هونەرمەندێك هەمـــوو تەمەنەكان خۆشـــیان دەوێت، بـــەاڵم لەگەڵ نزیكبوونـــەوەی لەرۆژی یادكردنەوەیدا بنەماڵەكەی گلەیی خۆیان لەم راپۆرتەی )ســـڤیل( ئاشكرا دەكەن،

كە لەچاوەڕوانی ئەواندا نەبووە.جەالل سەعید ساڵی 1953 لەشاری كوردســــتان رۆژهەاڵتــــی مەهابــــاد لەدایكبــــووە و لەشــــاری رەواندوزیش بەڕێكــــردووە. منداڵــــی تەمەنــــی حەفتایەكانــــدا ســــااڵنی لەســــەرەتای دەســــتی بەكاری هونــــەری كردووە و لەگروپی )كرێكارانی كوردســــتان(، كە هەریــــەك لەهونەرمەندان قادر زیرەك و نیزام شــــوكر و عارەب عوســــمان و حەمەجــــەزا لەهەمــــان گروپــــدا بوون، هــــەر تەمەنیشــــی كۆتایــــی تاوەكــــو بەردەوام بــــوو لەگۆرانیگوتــــن لەتیپی لــــەرۆژی كــــە میللییــــەكان، هونــــەرە نەخۆشــــی بەهــــۆی 2013/12/9شێرپەنجەی پرۆســــتات كۆچی دوایی خــــۆی لــــەدوای منداڵــــی 10 و كــــرد جێشــــت، ســــێ كوڕ و حەوت كچ، تەنیا )شــــەماڵ( كە كــــوڕی گــــەورەی ئەوە،

كاری هونەری دەكات."شەماڵ" كوڕە گەورەكەی هونەرمەند جــــەالل ســــەعیدە، كارێكی كــــرد ناوی جــــەالل ســــەعید لەنێــــو بنەماڵەكەیاندا نەســــڕێتەوە. ئــــەو كارەی بۆ )ســــڤیل( باس دەكات و دەڵێــــت "لەدوای كۆچی دوایــــی باوكم خوای گــــەورە كوڕێكی پێ بەخشــــیم، كە ئێســــتا تەمەنی چەند مانگێكە، ناوم نــــاوە )جەالل( بۆئەوەی لەنێــــو ماڵمــــان نــــاوە هەمیشــــە ئــــەو بمێنێتــــەوە، تەمەنــــی بگاتە چــــوار پێنج ســــاڵ فێــــری گۆرانیگوتنــــی دەكــــەم و رێگــــەی بــــاوك و باپیــــری بگرێتــــەوە، بەاڵم لەكاری هونەری بەناوی )جەالل ســــەعید( نــــاوی دێنیــــن، نــــەك )جەالل

شەماڵ(، ئینشاڵاڵ بەم ئاواتە دەگەم".ســــێ باســــی شــــەماڵ هەروەهــــا ئاواتەكــــەی باوكــــی دەكات، كە ســــاڵی پــــار دوو ئاواتــــی باســــكرد و ئاواتــــی

هونەری

زانا دڵشاد دزەیی

ژماره 257 2014/12/6 45

46 ژماره 257 2014/12/6

هونەری

سڤیل: ئەمس����اڵ دارایی����ەوە قەیران����ی بەه����ۆی سینەمای كوردی بەشداری لەفیستیڤاڵی س����ینەمایی نێودەوڵەتی )ف����اس( لەواڵتی

مەرغریب ناكات.مەرغری����ب لەواڵت����ی 12/20 بڕی����ارە فیستیڤاڵی نێودەوڵەتی فاس بەڕێوەبچێت، كە كوردستان و سینەمای كوردی یەكێك ب����وو لەواڵتانەی بانگێهش����تنامەی فەرمی ب����ۆ هات����ووە و وەزارەت����ی رۆش����نبیریی پش����تیوانیان كوردس����تان حكومەت����ی و لەوەكرد س����ینەمای كوردی بەشداری لە فیس����تیڤاڵەكە بكات، ب����ەاڵم لەبەر قەیرانی دارایی رەنگە بەشدارییەكە لەدەست كورد دەربچێ����ت و نەتوانێت بەش����داری بكات، چەندجارێكی����ش بەڕێوەبەری س����ینەمای

هەولێر ئەوەی دووپاتكردۆتەوە.

سڤیل: كچ���ە گۆرانیبێ���ژ تائێس���تا الپ���ەرەی تایبەت���ی خۆی نیی���ە لەتۆری كۆمەاڵیەتی فەیس���بووك، كە ئەم���ەش زۆر لەراگەیاندنەكان���ی بە هەڵەدا

بردووە.رۆژنامەنووسێكی نزیك لەبنەماڵەی هونەرمەند هاوتا ئەس���عەد بە)س���ڤیل(�ی راگەیاند "تائێستا هونەرمەن���د ك���ەژێ، كچ���ی هونەرمەن���د هاوتا ئەس���عەد الپەرەی تایبەتی لەفەیبس���بووك نییە و ئەوان���ەی باودەكرێنەوە بەناوی ئەو هیچی خ���ۆی نیی���ە و بەناوی ئەوەوە دروس���تكراون، هەرچەندە تائێس���تا شتی خراپ و ناشرین لەم فەیس���بووكانە باونەكراونەت���ەوە، كە بەناوی

ئەوەوە دروستكراون".ئەو رۆژنامەنووس���ە گوتیش���ی "ب���ەاڵم بەنیازە

خۆی و محەمەدی برای پەیجێك لەتۆری كۆمەاڵیەتی فەیسبووك بكەنەوە".جێ���ی ئاماژەیە هەندێك لە راگەیاندنەكان وت���ەی )كەژێ(یان باودەكردەوە و ئاماژەیان بۆ ئەوە

دەكرد، كە لەفەیسبووكی كەژێ وەرگیراوە، بەاڵم ئێستا دەركەوت كەژێ فەیسبووكی نییە.

سڤیل: ئەحمەد تاریقئەكتەر و دەرهێنەر ئوس���امە جەمیل، بۆ سڤیل ئاش���كرای دەكات، كە ئەو بۆیە هەڕەش���ەكانی داعش���ی لەسەر خۆی ئاشكراكردووە، تا نەڵێن

ئیسالمیەكان بێهەڵوێستن.ئوس���امە جەمیل، كە لەزنجیرە درامای )مەمی ئاالن(، رۆڵی )میری بۆتان(�ی بینیووە، هاوكات كادیری یەكگرتووی ئیس���المی كوردس���تان و پەرلەمانتاری پێش���ووی عێراقە، لە لێدوانێكیدا بۆ )س���ڤیل( ئەو هەواڵ���ەی پشتڕاس���تكردەوە، ك���ە ب���اس ل���ەوە دەك���ەن لەالی���ەن داعش���ەوە هەڕەش���ەی لێكراوە. ئوسامە جەمیل بە)سڤیل(����ی راگەیاند "من حەزم نەدەكرد باس���ی ئەوە بكەم كە لەالیەن داعش���ەوە هەڕەشەم لێكراوە، ب���ەاڵم لەبەرئ���ەوەی هەندێ ك���ەس دەڵێن حیزبە ئیس���المییەكان بێهەڵوێس���تن لەبەرامب���ەر داع���ش و نەرم���ی دەنوێنن، بۆیە منی���ش پێم باش بوو لەئێستادا ئەوە ئاشكرا بكەم، چونكە چەندین جار باسی كارە خراپەكانی داعشم كردووە و ئەوەی ئەوان دەیكەن كاری ئیس���الم نییە، چونكە ئیس���الم واتا خۆش���گوزەرانی خەڵك نەك ئازاردان و كوشتن و كاولكاری". هەروەها ناوبراو گوتیشی "لەسەر ئەم قسانەم لەتۆری كۆمەاڵیەتی تویتەر

لەالیەن داعشەوە بەزمانی كوردی- سۆرانی هەڕەشەی زمانبڕین كراوم ئەگەر زمانم نەگرم".

سینەمای كوردی دەرفەتێكی تر لەدەست دەدات

كەژێ فەیسبووكی نیە

ئوسامە جەمیل: هەڕەشەكانی داعشم ئاشكرا كرد تا نەڵێن ئیسالمیەكان بێهەڵوێستن

ژماره 257 2014/12/6 47

هونەری

سڤیل: خانمە بێژەر بەرێز حاجی یەكێكە لەو

كردە ئەكتەری ب��واری خانمانەی قوربانی راگەیاندن.

سەرەتای ك��ە ح��اج��ی ب��ەرێ��ز درامای ل��ەب��واری ك��ارك��ردن��ی مندااڵن و دواتر دراما و فیلم ناوبانگی زیاتر دەستپێكرد، لەدەرهێنانی بەناز لەفیلمی پەیداكرد، ن��وری رەفیق

س����������ەرەڕای ئ�����ەوەی ئەكتەریدا ل��ەب��واری

ب�������ەت�������وان�������ا و بوو، بەسەلیقە بەاڵم كاركردنی لەبواری میدیای

ن یۆ فز لە تەخانمە ئ��ەم

ی ە ر كتە ئەل����������ەب����������واری ه���ون���ەری ف��ی��ل��م و دوورخستەوە درام��ا ك���اری رووی����ك����ردە و

راگەیاندن.دەڵێت خۆی بەرێز وەكو ل����ەب����واری ح������ەزم "زۆر بووە، ئەكتەریی و درام��ا و فیلم لەهەمانكاتدا ئاواتم ئەوە بوو ببمە لەتەلەفزیۆن، هەواڵەكان بێژەری بەاڵم كاری راگەیاندن و تەلەفزیۆن مەجالی و ك���ردم س��ەرق��اڵ��ی پتر ئەكتەری لێ سەرندمەوە". هەروەها

لەفیلمی كە "ئەوكاتەشی گوتیشی كاربەدەستانی ك��رد، بەشداریم بەناز تەلەفزیۆن پێیان ناخۆش بوو وەكو كچە

بێژەرێك لەبواری فیلم دەركەوم".

بەرێز حاجی نواندنی كردە قوربانی

راگەیاندن

ژماره 257 2014/12/6 47

48 ژماره 257 2014/12/6

هونەری

كاری پێشكەشكارییەكەم خزمەتی كارە

هونەرییەكانمی كردووە

زۆرجار بۆ گاڵتە دەڵێم هونەرمەندانی هەولێر

لە حەجەكە نزیكن، بۆیە لەرووی مادییەوە زیاتر

سوودمەندن!

گۆرانیبێژی گەنجمان هەیە شان لەشانی ئەو هونەرمەندانە دەدات

كە سااڵنێكی زۆرە كاری هونەری دەكەن

هەرگیز ئامادە نیم كاری هونەری بكەمە قوربانی

كاری راگەیاندن

ئەلبوومەكەم لە 2015 باڵودەكەمەوە

ئەحمەد تاریق

یەك دەفتەر دۆالرم بۆ ئەلبوومە تازەكەم خەرج كردووە و دڵنیاشم ئەو پارەیەم بۆ

ناگەڕێتەوە

لوقمان سەلیم:

هونەرمەنـــد لوقمـــان ســـەلیم كـــە چەند مانگێكە وەكو پێشكەشـــكاری تەلەفزیۆنی بۆنەیـــەوە بـــەم هـــەر دەركەوتـــووە، بەمەبەســـتی دروســـتكردنی بەرنامەیەكی تایبەت لەســـەر هونەرمەنـــدی كۆچكردو جەالل ســـەعید و ئەنجامدانی ئاهەنگێك لەچوارچـــرا هاتـــە هەولێر و )ســـڤیل( لـــەوێ ئـــەم چاوپێكەوتنێكـــی لەگـــەڵ ئەنجامدا، راشیگەیاند كە لەسەرەتای 2014 ئەلبوومەكەی تەواوكردووە

و لە 2015 باڵوی دەكاتەوە.

ژماره 257 2014/12/6 49

هونەری

كۆمەاڵیەتـــی و هـــەم هونـــەری و ئابووری، بەاڵم خۆشبەختانە لەسەرەتای ساڵی 2014 دەســـتمكرد بەئەلبوومێـــك توانیـــم تـــەواوی بكەم، لێرەشـــەوە زۆر سوپاســـی وەزارەتی رۆشنبیری دەكەم هاوكارم بوون، بەتایبەت بەڕێوەبەری ســـەنتەرەكانی سلێمانی، بەڕێز كاك هیـــوا، كە هاوكارییەكـــی تەواوی منیان كرد. ئێســـتاش ئەلبوومەكەم ئامادەیە، بەاڵم لەئێستادا بەپێویستم نەزانی باڵوی بكەمەوە، لەبـــەر ئەو شـــەڕەی رووی لەهەرێمی كوردســـتان كـــردووە، ئینشـــاڵاڵ لە

2015 باڵوی دەكەمەوە.چەنـــدت ســـەرف لەئەلبوومەكەتـــدا

كردووە؟لوقمـــان ســـەلیم: 10 هەزار دۆالرم لەم ئەلبوومە ســـەرف

كردووە. پێتوایە ئەو پارەیەت لەفرۆشـــتنی ئەلبوومەكە بۆت

بگەڕێتەوە؟لوقمان ســـەلیم: مـــن دڵنیام لەبەرئەوەی ناگەڕێتـــەوە، بۆم لەچوارەم رۆژی باڵوبوونەوەیدا

بەكۆپـــی لەبـــازاڕ دەفرۆشـــێت و كەســـیش ناتوانێت رێگا لەمە بگرێت.

هەســـت ناكەیـــت راگەیانـــدن تۆی لەكاری هونەری دوورخستەوە؟

لوقمـــان ســـەلیم: نەخێر، چونكـــە رۆژانە دەركەوتنمـــان هەیـــە لەگـــەڵ هونەرمەندان، بۆیە گفتوگۆكردن و قسەكانمان لەسەر كارە

هونەرییەكانە خزمەتكردنە بەكارەكەی من. ئامـــادەی كاری هونەریـــت بكەیتە

قوربانی كاری راگەیاندن؟لوقمان ســـەلیم: نەخێر بەهیچ شـــێوەیەك

قبوڵ ناكەم. دەكرێ بزانین پێشوازی خەڵك لەم

بەرنامەیە بۆ تۆ چۆن بووە؟لوقمان سەلیم: ئەوەندەی لەرێگەی سایت و فەیســـبووكەوە تاوەكو ئێستا بەراشكاوی كـــەس پێی نەگوتـــووم بەرنامەكـــەت خراپە، پێمخۆشـــە رەخنەم لێبگیرێـــت تاوەكو خۆم چاك بكەمـــەوە، بەاڵم ئەو شـــوێنانەی خۆم ســـەردانی دەكەم دەركەوتنێـــك هەیە لەگەڵ خەڵك و جەماوەر، زیاتر دەستخۆشی بووە، بـــەس دەمەوێت ئەوەش بڵێم هەموو شـــتێك مادە دەیباتە پێشـــەوە، بۆیە ئەگەر مادەیەكی بـــاش لەپشـــتی ئـــەو بەرنامەیـــە بێـــت، ئەوا دەتوانم زۆر باشتر و جوانتر ئەو بەرنامەیە

ببەمە پێشەوە. كاری راگەیاندن قورســـترە یاخود

كاری هونەری؟لوقمـــان ســـەلیم: ئەگـــەر بەئامانەتـــەوە ســـەیر بكەیـــت هـــەردووك وەكـــو یەكتـــر قورسە، چونكە لەم بەرنامەیە لەسەعاتێكدا لەبەرچاوی جەماوەریت و دەبێت بزانیت چۆن هەڵسوكەوت دەكەیت و چۆن ئەو هاوسەنگیە دەپارێزی، بۆیە دەبێـــت بەزیرەكانە مامەڵە لەگـــەڵ هەردووكیان

بكەیت.

بۆچـــی بێ دەنگـــی و كاری تازەت نییە؟

لوقمـــان ســـەلیم: مـــاوەی چەند ســـاڵێكە ئەلبوومـــم باڵونەكردۆتەوە، بەاڵم پارســـاڵ لەگەڵ تیپی مۆسیقای سلێمانی بەرهەمێكمان تۆماركـــرد، بەرهەمێكی هونەری و ئاوازێكی تـــازە بوو، ئاوازەكە لەالیەن مامۆســـتا عادل حەمەكەریم بوو، ئەمســـاڵیش ســـاڵێكی زۆر

وشـــك بوو لەهەموو هەم بوارێـــك،

50 ژماره 257 2014/12/6

هونەری

هیچ كات عاشق نەبوومە تا شكستم

لێی هێنابێت

هەولێر بەستایلی توركی و سلێمانیش بە هی

فارسی گاریكەرن

بـــەرای تـــۆ كارە هونەرەییەكانـــی ئێـــوە جوانتـــرن یاخـــود هـــی هونەرمەنـــدە

گەنجەكان؟لوقمان ســـەلیم: ئێمە زۆر لەهونەرمەندی گەنجمـــان هەیە كاری زۆر جوانیان كردووە و تاقەتی باشـــیان هەیە، گەنجمان هەیە شان لەشانی بەرهەمی ئەو هونەرمەندانە دەدەن، كە سااڵنێكی زۆرە كاری هونەریان كردووە، هەندێـــك هونەرمەندیـــش هەیـــە كاری وای كردووە هەندێك كلیپ دادەبەزێت هەر كلیپ نییە، ئەوەی ئەوانـــە دەیكەن كاری هونەری نییـــە، بگرە ئاســـتی هونـــەری كوردیشـــیان

دابەزاندووە. ئـــەو شـــیعرانەی دەكەیتـــە گۆرانی

تاچەند رەنگدانەوەی ناخی تۆیە؟لوقمان ســـەلیم: شەرت نییە ئەو شیعرەی دەیكەمـــە گۆرانی تەعبیـــر لەناخی من بكات، چونكـــە شـــیعرم كردۆتە گۆرانـــی تەعبیری یاخـــود كـــردووە، شـــاعیرەكە لەناخـــی گوزارشـــتە لـــە دابونەریتـــی نـــاو كۆمەلگای ئێمـــە، زۆرجار ئـــەو شـــیعرەی كردوومەتە بەگۆرانـــی هەســـتم كـــردووە رەنگدانەوەی هەیـــە لەناو كۆمەڵـــگا یاخـــود لەدەوروبەرم بینیوومـــە، یاخود لەهاوڕێكـــەم دەیبینم، یان ئەوەی لەدەوروپشـــتم بینیوومە لەشیعرێكدا كۆمكردۆتـــەوە، جاریـــش هەیـــە شـــاعیر كە شـــیعرێكی بـــۆ خوێندومەتـــەوە گوتویەتـــی ئـــەوە هەڵقـــواڵوی ناخـــی خۆمە. لەوانەشـــە گۆرانیم هەبێت هەستم كردبێت بەشێوەیەك

لەشێوەكان رەنگدانەوەی خۆمی تێدا بێت. كاری هونەری لەهەولێر و سلێمانی جیاوازی هەیە؟ ئەوە راســـتە كاری هونەری

لەهەولێر جوانتر دەكرێت؟لوقمان ســـەلیم: نەخێر بەبڕوای من ئەوە راســـت نییـــە، مـــن هەمـــوو هونەرمەندانـــی هەولێـــر هاوڕێمن و رێزم بۆیان هەیە، بەس جاری وا هەیە ئەو قسەیە بۆ پێكەنین دەكەم، ئەوان لە حەجەكەوە نزیكترن، لەرووی مادی زیاتر ئیستیفادە لەبوارەكە دەكەن، هەر بۆیە كاری باشتر و جوانتر دەكەن، ئەگەر پارە و ســـەرمایەت لەبەردەستدا بێت، ئەوا دەتوانی كاری جوان بكەیت، بەاڵم ئەوەی لەسلێمانی دەكرێـــت الیەنێكـــی گەورەیـــان لەهونـــەری كـــوردی داگیـــر كـــردووە، هـــەم لـــەرووی موزیكـــەوەش ســـلێمانی النكێیەكی گەورەی هونـــەر و مۆســـیقای هونـــەری كوردییـــە و جـــاری بـــەاڵم بەهەمانشـــێوە، هەولێریـــش وا هەیـــە ســـتایلی گۆرانییـــەكان گۆڕانكاری پێوەیە، لەوانەیە هەولێر شـــێواز و ستایل و موزیكـــی گۆرانی تارادەیـــەك بەباكوور یان

توركـــی كاریگەر بێت، بـــەاڵم كاروبەرهەمی هونـــەری لەســـلێمانی موزیكەكان بە شـــتی فارســـی كاریگـــەرن، بۆیـــە دەتوانیـــن بڵێین دوو شـــاری گـــەورەی زینـــدووی هەرێمـــی كوردســـتانن، بۆیە هیج جیاوازییەكی ئەوتۆ نابینم، بەاڵم حكومەتی هەرێمی كوردســـتان و وەزارەتـــی رۆشـــنبیری لەهەولێـــرە، بۆیە ئەگـــەر هەولێریش چاالكی زیاتـــر بێت، ئەوا رەنگە لەو روویەوە بێت، ئەگەرنا ســـلێمانی

پایتەخی رۆشنبیری و هونەرە. كاری پێشكەشكاری خزمەتی كارە هونەریەكانـــت دەكات یاخود كاری هونەری

لێ زەحمەت كردوویت؟لوقمـــان ســـەلیم: نەخێـــر لەبەرئەوەی من پێشكەشكاری بەرنامەیەكی هونەریم و هەم جارێكـــی تر من ئاوێـــزان دەكاتـــەوە لەگەڵ هونەر، ئیســـتیفادەم كـــردووە و خەڵكانێكی باشترم ناسیووە. چۆن وەكو هونەرمەندێك خەڵكم ناســـیووە، بەاڵم راگەیانـــدن دەتوانم بڵێـــم زۆر لـــەوە زیاتـــر جارێكـــی تـــر منـــی

بەجەماوەر ناساند. بـــوو خـــۆت داواكاری لەبـــەر بەرنامەت بۆ یادی جەالل ســـەعید كردووە،

یاخود لەسەر داواكاری ئێن ئارتی بوو؟ لوقمان ســـەلیم: نەخێر لەســـەر داواكاری

خۆم بوو. ئەو هەســـت و سۆزە چییە لەناخی لەگۆرانییـــەكان و دایـــە ســـەلیم لوقمـــان

دەریدەبڕێ؟لوقمان ســـەلیم: مـــن كەســـێكی عاتفیم و كەسێكی خاوەن هەست و سۆزێكی تایبەتم، بۆیە گۆرانییەكانم بەو هەستەوە دەردەبڕم، حـــەزم لەگۆرانی خاوە، حـــەزم لەمقاماتە و هەســـت بەئاســـودەی دەكەم و بەشێوەیەك لەگەڵـــی مورتاحـــم، دڵـــم دەهەژەنـــێ، منیش لەمێژە هەســـت بەوە دەكەم كە لەناخی مندا

هەیە. دەكـــرێ بزانیـــن لوقمـــان ســـەلیم لەعیشق ســـەركەوتوو بووە یاخود شكستی

خواردووە؟لوقمـــان ســـەلیم: من لەوەتـــەی بیرم بێت

عەشقێكم نەكردووە تا فەشەلم پێهێنابێت.

ژماره 257 2014/12/6 51

هونەری

كـــوردی بڵێـــم، هونەری گۆرانـــی كوردی وەكـــو دەریا وایە دەمەوێـــت لـــەم جـــۆرە دەریایەی ئێـــوە مەلە بكـــەم، چونكە بەراســـتی خۆش و پڕچێـــژە، دەمەوێت زمانـــی كوردی فێر بم و گۆرانی پێبڵێم". هەروەها پێشـــیگوتووە "كارتی سە وزت پێدە بە خشم بەهە موو هێزمە وە، چونكە شایستە ی". نانسیش پێیگوتووە "دڵنیام تۆ خوێنكارێكی باشی ئە و خوێندنگەیەیت، لە وە ش دڵنیام رۆژێك دێت دە بیتە مامۆستایە كی سە ركە وتوو و گە ورە لەخوێندنگای رۆمانســـیە ت". )حە ســـە ن شەفعی(ش پێیدەڵێ "زۆر چێژم لە گۆرانیە كە ت بینی، هیچ وشە یە كم پێنیە هێنـــدەی ئـــە وە ی تۆ پێشكە شـــت كردین گـــە ورە بێت، تاپێت

بڵێم".تەنیا پێنج بەشداربوو لەپرۆگرامی عەرەب ئایدڵ ماونەتەوە پێشـــبڕكێ دەكەن و عەممار یەكێك لەم ركابەرە بەهێزانەیە، ئەمەش هەنگاوێكی لەپێشترە لەوەی "پەرواز" ساڵی رابردوو پێیگەیشت، ئێستا میدیا كوردی و عەرەبییەكان چاوی زۆریان لەســـەر داناوە، ســـەرەڕای قەیرانـــی دارایی لەكوردســـتان، بەاڵم ئەو زۆر بەســـەركەوتوویی بەرنامەكـــە قوناغەكانـــی دەبڕێـــت و توانـــی لەفیناڵی

بەرنامەكە

عەمار كوفی بەشداربووی كورد لەپرۆگرامی عەرەب ئایدڵ هەمووانی بەدەنگ و ئەداكەی سەرســـام كردووە، سەرەڕای قەیرانی دارایی كوردســـتان و بوونی شەڕ، بەاڵم ئەو هەفتە دوای هەفتە سەركەوتن بەدەستێنێ و لەفیناڵی بەرنامە نزیك

بۆتەوە، موسیقار و هونەرمەندانیش پێی گەشبینن.چەتـــۆ نـــەورۆز وەكـــو موســـیقارێك لەبـــارەی عەممـــار كوفیـــەوە دەڵێت "مـــن ســـەیری بەرنامەكە دەكـــەم، عەممار توانایەكی فراوانی هەیە، دەست بۆ ئەم گۆرانیانە دەبات، كە ئەداكردنی زۆر زەحمەتە و بەراســـتی ئاسان نییە، بۆ نمونە ئـــەو گۆرانیانەی كە هونەرمەندی گەورە كازم ســـاهیر زۆر بەســـەختی گوتوویەتی، عەممار بەسەركەتوویی پێشكەشی كرد، هیوادارم ببێتە ئەستێرەی عەرەب ئایدڵ و رێچكەیەكی

تایبەت بەخۆی بگرێت بۆ خزمەتكردنی گۆرانی كوردی".دادوەرانـــی عەرەب ئایدڵ لەهەموو ئەڵقەكاندا سەرســـامی

خۆیـــان بـــۆ عەممار نیشـــان داوە و نانســـی داوای لێكـــردووە گۆرانییەكی كوردی

بـــۆ ئامـــادە بـــكات، ئەحالمیش پێی دەڵێـــت "لەگـــەڵ خـــۆت بمبـــە بـــۆ

كوردستان و من دەبێت گۆرانی

عەممار كوفی دەبێتە ئەرەب ئایدڵ؟

زانا دزەیی

ژماره 257 2014/12/6 51

52 ژماره 257 2014/12/6

رەنــگاوڕەنــــگ

سڤیل: زانا دزەییش���اعیری پێش���مەرگە رەش���ید رەوان���دزی لەبەرەكانی شەڕی دژ بە چەكدارانی داعش

بریندار بوو.رەشید رەواندزی، كە خاوەنی دەیان شیعر و قەس���یدەیە و بەكوردی و عەرەبی شیعر دەنوسێت، لەهەمانكاتدا وەك ئەفسەرێك و پێشمەرگەیەك لەفەوجی مغاویری پاسەوانی س���نوور لەبەرەكانی ش���ەڕدا ب���ووە لەدژی 2014/11/30 رۆژی داع���ش، چەكداران���ی

بریندار بوو و رەوانەی نەخۆشخانە كرا.

رەش���ید رەوان���دزی بە)س���ڤیل(�ی راگەیاند و پێش���مەرگەیەك وەك "بەش���انازیەوە لەش���ەڕی ك���رد بەش���داریم ش���اعیرێك بەرگریكردن لەش���ەرەف و كەرامەتی گەلی ك���ورد دژی تیرۆریس���تان، ئەوەب���وو دوای تۆماركردن���ی داس���تانێكی گ���ەورە لەگ���ەڵ هەڤااڵن���م لەفەوج���ی مغاوی���ری پاس���ەوانی سنوور لەرۆژی 2014/11/30 لەمیحوەری گوێ���ر، بەداخ���ەوە خۆم و پێن���ج لەهەڤااڵنم زام���دار بووین و هەڤاڵێك���ی ئازیزم بەناوی

چەلەبی شەهید بوو".

رەش���ید رەواندزی گوتیش���ی "ئ���ەو بریندار بوون���ە لەداهات���وودا هەم وەك پێش���مەرگە ه���ەم وەك ش���اعیرێك گڕوتین���ی زیات���رم پێدەبەخش���ێت. لەرێ���ی گۆڤارەكەش���تانەوە سوپاس���ی هەموو ئ���ەو خوش���ك و برایانە دەكەم كە س���ەردانیان كردم، لەبەرپرسانی حزب���ی و ئی���داری و ئەندامان���ی پەرلەم���ان پێش���مەرگەكان و لەئەفس���ەر هەڤااڵن���م و و ت���ەواوی دەزگاكان���ی هێ���زی ناوخ���ۆ و ئاسایش و پاسەوانی سنوور و گومرگەكان

و دەزگەكانی راگەیاندن".

سڤیل: ئەحمەد تاریقخانم���ە راگەیاندن���كار نێرگز ق���ادر بێژەری كەناڵی ئاسمانی كەركوك بۆ سڤیل ئاشكرای دەكات، كە هەرچەندە ئەو لەبەردەم كامێرادا عەج���ول و ب���زۆز دی���ارە، ب���ەاڵم لەپش���تی

كامێرادا كەسایەتیەكی هێمن و بێدەنگە.نێرگز باسی لەخۆشەویستی خۆی بۆ كاری راگەیان���دن كرد و گوتی "راگەیاندن خەونی

منداڵیم بوو و ئێستا ئەو خەونەم هاتۆتەدی". بۆیەش دەڵێ "هەرگی���ز لەكاركردن ماندوو نابم". ئەو باوەڕی زۆری بەتوانای ئافرەتان هەی���ە و پێیوای���ە هی���چ كارێك نی���ە ئافرەت نەتوانێت ئەنجامی بدات، ئەگەر دەرفەتی بۆ

بڕەخسێندرێت.لەوەسفی خۆش���یدا دەڵێ "كەس���ێكی سادە نێرگ���ز ئ���ەوەی ب���ەاڵم هەژاردۆس���تم". و

نیگ���ەران و بێ���زار دەكات، "غی���رەی كچ���ە دەڵ���ێ خ���ۆی وەك هاوكارەكان"یەت���ی. "ئاف���رەت هەیە دوای ئ���ەوەی بەرنامەیەكی پێش���كەش لەكەناڵەك���ەم س���ەركەوتووم ك���ردووە، لەخ���ۆڕا پەیوەندیەك���ەی لەگەڵم بڕی���وە، تەنانەت توش���ی تان���ە و دژایەتیش لەالی���ەن ن���زای خراپیش���م بوومەت���ەوە و

ئەوانەوە لێكراوە"!!

شاعیرە پێشمەرگەكە بریندارە

نێرگز قادر: غیرەی كچە هاوڕێكانم بێزارم دەكات

ژماره 257 2014/12/6 53

رەنــگاوڕەنــــگ

دوای ئەو س����ەركەوتنە گەورەیەی لەفیلمی "hunger game-گەمەی برسیەتی" بەدەس����تیهێنا، خانمە ئەكت����ەری هۆلی����ۆد "جینیڤ����ەر لۆران����س" ئاش����كرای دەكات، ك����ە كەس����وكاری چاودێریی و دەك����ەن خەرجیەكان����ی ناهێڵن بەئ����ارەزووی خۆی پارە، لەوەی حەزی لێیەتی،

خەرج بكات.لۆرانس����ی هەرچەن����دە

تەم����ەن 24 س����اڵ ب����ەدووەم ئەكتەری خانم����ە پڕداهاتتری����ن

2013 دەستنیش����اكرا، ب����ەاڵم ئ����ەو ب����ۆ گۆڤ����اری "ئیمپای����ەر" بەگلەییەوە

دەڵێ "ئەوە ب����ۆ من هیچ ناگەیەنێت. بەر ل����ەدوو رۆژ باوكم تەلەفۆن����ی بۆ كردم و س����ەركۆنەی كردم، لەبەرئەوەی كراسێكم

بە 600 دۆالر كڕیبوو". لەگەڵ ئەوەش����دا كەس����وكاری لۆرانس رێگەی����ان پێداوە ڤێالیەك����ی گ����ەورە بە ب����ڕی دوو ملیۆن

دۆالر لە لۆس ئەنجلۆس بكڕێت".

باوكی ناهێڵێ بەدڵی خۆی پارە خەرج

بكات

54 ژماره 257 2014/12/6

ریزبەندی جۆراوجۆر لەالیەن نوسەران و بیرمەندان و دەزگا رۆشنبیرییەكان لەبارەی گرنگتریـــن و كاریگەرترین كتێبەكانی جیهان ئەنجـــام دەدرێن، لەهەر جۆرێكیان ریزبەندی دەردەكەوێـــت، بەشـــێوەیەك كتێبـــەكان ئەمجارەیان راپرســـییەك لەنێـــو خوێنەرانی بەریتانـــی ئەنجامـــدراوە، لەبـــارەی 10 هەرە گرنگتریـــن و كاریگەرتریـــن كتێب لەمێژووی

مرۆڤایەتیدا.كتێبێكیـــان )ئینجیـــل( دەڵێت "لەســـەرەتادا خوا ئاســـمانەكان و زەوی دروســـتكردەوە". لەریشـــەوە مەســـیحییەتی تریـــان یەكێكـــی هەژانـــد، ئەویـــش كاتێـــك "چارلـــز دارویـــن" یـــا لەبـــارەی )هەڵبژاردنـــی بیرۆدۆزەكـــەی Natural-سروشـــتی دەستنیشـــانكردنی Selection( تێـــدا خســـتەڕوو. بەریتانییەكان كتێبەكـــەی و )ئینجیـــل( كـــە دەبینـــن وای دارویـــن )On the Origin of Species( )ئەو كتێبەی باس لەئەســـڵی جـــۆری زیندەوەران و گۆڕانكارییـــەكان بەگوێرەی هەڵبژاردنێكی لەالیـــەن بۆهێڵەكانیـــان هەرەمەكیانـــەی سروشـــتەوە دەكات( دوو گرنگتریـــن كتێبی مرۆڤایەتیـــن، هـــەروەك نوێترین راپرســـیش

ئەمەی دەرخست، بەاڵم ئەوەی جێی سەرنجە لەو راپرسییەدا لەدیدی بەریتانیەكان ئینجیل بەرێژەیەكی زۆركەم پێش كتێبەكەی داروین

كەوتووە.لەراپرســـییەكەدا كـــە دەزگای )یۆگـــۆف( لەســـەر داخوازی خانەی )ڤۆلیۆ سۆسایەتی( 2044 لـــە داوا ئەنجامیـــداوە، لەبەریتانیـــا بەریتانیی تەمەن پێگەیشـــتوو كـــراوە، ناوی گرنگترین كتێبی مێژووی مرۆڤایەتی بنوسن. لەرێژەی دەنگەكاندا كێبڕكێی سەخت لەنێوان ئینجیل )كە 37%ی دەنگەكانی بەدەستهێناوە( و كتێبەكـــەی داروینـــدا هەبـــووە )كە 35%ی

دەنگەكانی بەدەستهێناوە(."ســـتیڤن كتێبەكـــەی ئەوانیـــش لـــەدوای ژمـــارەی دوو لەهاوێنـــەی )كـــە هۆكینـــگ" پێشـــووتری ســـڤیل باســـی كرابـــوو( لەپلەی سێیەم دێت بەرێژەی )17%(، ناوی كتێبەكەشی )مێژووی كورتی زەمـــەن(ە. ئینجا دوای ئەو كتێبەكـــەی )بیـــردۆزی گوێرەیـــی گشـــتی و تایبەتی( "ئەلبێرت ئەنشتاین" دێت، كە 15%ی دەنگەكانی بەدەستهێناوە، واتە لێرەدا ستیڤن

هۆگینك كەوتۆتە پێش ئەنشتاینەوە.كتێبـــی باشـــترین 10" نـــاوی لیســـتەكە بەگوێـــرەی لەخۆگرتـــووە، مرۆڤایەتـــی" دەرەنجامەكان، دوو رۆمانی تێدایە، یەكێكیان

هاوێنە

10 هەرە گرنگترین و كاریگەرترین كتێب لە مێژووی مرۆڤایەتیدا

ئاالن عومەر دوو رۆمانی جیهانی تێدایە

ئینجیل و كتێبەكەی داروین لەكێبڕكێی

سەختدان

بەالی مەسیحیەكانی بەریتانیاوە قورئانی پیرۆز هەشتەمین

كاریگەرترین كتێبی مێژووە

ژماره 257 2014/12/6 55

هاوێنە

رۆمانی )1984(ی نوسەری بەریتانی "جۆرج ئۆرویـــل" بـــە )14%( و رۆمانـــی "باڵندەیەكی بێتـــاوان )یان گاڵتەجاڕ( بكـــوژی"، هی خانمە نوســـەری ئەمریكـــی "هارپەر لـــی" بەرێژەی )10%( لەپلەی پێنجـــەم و حەوتەمدا هاتوون. كتێبەكـــەی ئیســـحاق نیوتن بەنـــاوی "بنچینە بیركارییەكانی فەلسفەی سروشتی" بەرێژەی شەشـــەمدا لەپلـــەی دەنگـــەكان )12%(ی

هاتووە. بـــەاڵم ئەوەی جێـــگای ســـەرنجە، لەنێوان كتێبەكانـــدا، قورئانـــی پیرۆز رێـــژەی )9%(ی دەنگـــەكان و پلـــەی هەشـــتەمی وەرگرتووە. كتێبی "سامانی نەتەوەكان"ی "ئادەم سمیس" كـــە بنەماكانـــی ئابـــووری نوێی تێـــدا داناوە، رێـــژەی )7%(ی دەنگـــەكان و پلـــەی نۆیەمی بەدەستهێناوە. پلەی دەیەمی ریزبەندییەكەش بـــۆ كتێبـــی "جەیمـــس واتســـۆن"ە بەنـــاوی )لولپێچـــی دوانەیـــی( لەبـــارەی دۆزینـــەوەی )5%(ی كـــە ،DNA ناوەكـــی ترشـــەلۆكی

دەنگەكانی بەدەستهێناوە.دراوەتـــە لیســـتێك لەراپرســـییەكەدا بەشـــداربووان، كە 30 كتێـــب لەخۆدەگرێت، داوایان لێكراوە 3 گرنگترین كتێب هەڵبژێرن. "تۆم وۆكەر" بەڕێوەبەری نوســـینی )خانەی ڤۆلیۆی بۆ باڵوكردنەوە( دەڵێ "ئەو پرسیارەی دێتە مێشـــكمان ئەوەیە، بۆچـــی كتێبی پیرۆز و كتێبەكـــەی دارویـــن رێـــژەی دەنگەكانیان لێكنزیكن"؟! هەر خۆی لەوەاڵمدا دەڵێت "ئەمە بەڵگەی ملمالنێی هێزی كێشكردنی بەردەوامە لەنێـــوان دین و زانســـتدا، لەكۆتاییدا جۆرێك خوێنەرانـــی لەنێـــوان هاوســـەنگ لەدیـــدی ســـەردەمی تازە ئاشـــكرا دەكات، چونكە ئەم دوو كتێبە هەڵگری گرنگترین دوو فیكرن، كە لەسەدەی بیستەمدا بەریەك كەوتبن". وۆكەر لەبـــارەی هەڵبژاردنـــی قورئانـــی پیرۆزیـــش

لەنێوان دە كتێبەكەدا، لەواڵتێكدا كە زۆرینەی مەسیحییەی و زۆرینەی رەهاشی دیندار نین، دەڵێ "ئەمە دەگەڕێتەوە بۆ كاریگەریی و ئەو مشـــتومڕەی لەجیهاندا لەبارەی ئیســـالمەوە

هەیە".راپرسییەكە شتێكی تریشی روونكردۆتەوە، كـــە پیـــاوان 37% لەبەرژەوەنـــدی داروین و 36% لەبەرژەوەنـــدی كتێبی پیـــرۆز دەنگیان داوە. واتـــە الی پیـــاوەكان كتێبەكەی داروین لەئینجیـــل كاریگەرتر بووە. بـــەاڵم ئافرەتانی بەشـــداربوو 38% دەنگیـــان بـــۆ كتێبی پیرۆز بـــۆ كتێبەكـــەی دارویـــن داوە، و 33%یـــش الی هەردووالشـــیان پلـــەی ســـێیەم هەر بۆ

كتێبەكەی ستیڤن هۆكینگە. و گرنگتریـــن هـــەرە 10 ریزبەنـــدی كاریگەرترین كتێبەكانی مێژووی مرۆڤایەتیش

بەم شێوەیەیە: 1. ئینجیل، %37.

2. كتێبەكـــەی دارویـــن )ئەســـڵی جـــۆری زیندەوەران(،%35

3. كتێبی )مێژووی كورتی زەمەن( سیتڤن هۆكینگ %17.

4. كتێبـــی )بیـــردۆزی گوێرەیی گشـــتی و تایبەتی( ئەلبێرت ئەنشتاین، %15.

5. رۆمانی )1984(ی جۆرج ئۆرۆیل %14.6. كتێبی)بنچینە بیركارییەكانی فەلســـفەی

سروشتی( ئیسحاق نیوتن، %12.7. رۆمانـــی )باڵندەیەكـــی بێتـــاوان )یـــان

گاڵتەجاڕ( بكوژی(، هارپەر لی، %10.8. قورئانی پیرۆز %9.

ئـــادەم نەتـــەوەكان( كتێبی)ســـامانی .9سمیس، %7.

10. كتێبـــی )لولپێچـــی دوانەیی( دەربارەی دۆزینـــەوەی ترشـــەلۆكی ناوەكـــی، جەیمس

واتسۆن %9.

56 ژماره 257 2014/12/6

شەموان

كەبابی سیاسیخەڵــــك كەمتــــر كەباب دەخۆن، نــــەك لەبەر ئەوەی حەزیان لێــــی نییە، بەڵكو لەبەر دوو هۆی ســــەرەكی، یەكەمیان هەمان تاموبۆی جارانــــی نەمــــاوە و ئەوەندە بەلــــەزەت نییە. دووەمیان خەڵك باری گریفانی هێندە گەرم نییــــە، هەناوی خۆی بەكەبــــاب گەرمكاتەوە، بۆیە بەرێككــــەوت خەڵك كەبــــاب دەخوات، جــــاری وا هەیــــە 2 مانــــگ جارێــــك دەمــــی

پێناكەوێ.كەبابخۆرەكانیــــش ئەوانەی لــــەدوای تام و لەزەتــــی كەبابــــی جــــاران دەگەڕێــــن هەر عەوداڵن، تاكوتەراش لەكوردســــتان كەبابی باش و وەســــتای باش ماوە، كە هەوڵدەدەن كەبابــــی بــــاش دەرخــــواردی خەڵــــك بدەن، چونكــــە تاموبۆ و لەزەتی كەبــــاب لەجۆری و گۆشــــتەكەی جــــۆری و دروســــتكردنی

دەستاوی وەستایەكەی دایە.لــــەو رۆژانــــە حــــەزم چــــووە كەبــــاب و ویســــتم نەفەرێك كەباب بخــــۆم، هەندێكیش بۆ ماڵەوە ببەم، چونكە ماوەیەكە ســــەریان خــــواردم هــــەر داوای كەبابــــە حەیاتەكــــەی هەولێــــر دەكەن، بەســــودفە چوومە الی ئەو كەبابخانــــە دێرینــــەی هەولێر، كە ســــااڵنێكە پیشەی كەبابچیەتیان لەباب و باپیرانیان بۆ ماوەتەوە. وەستاكەی برادەرمە و ساڵوێكم لێكــــرد و گوتم حەزم لەكەبابــــە، هەرچەندە كەبــــاب تاموبــــۆ و لەزەتی جارانــــی نەماوە، ئەویش لەوەاڵمدا گوتی: وایە كەبابی ئێســــتا گۆشــــتەكەی باش نییە و وەســــتاكانی باش لێی نازانن و دواتر ناوكە سەمون و ئاردی تێدەكــــەن، بــــەاڵم هی ئێمــــە باشــــترە، بۆیە خەڵــــك روومــــان تێدەكــــەت و دەســــتاومان بەتامــــە. دواتر گوتی: ئەمــــڕۆ كەباب مەخۆ، ســــبەی ســــەعات 11 وەرەالم، كەبابی ترت دەدەمــــێ بەدڵی تۆ بێت، منیش گوتم باشــــە

سبەی دێمەوە.چوومــــەوە، دواتــــر رۆژی بــــۆ كاتێــــك كەبابێكی دامێ زۆر ســــەیر بــــوو، تاموبۆ و

خەڵكی كوردستان لەهەموو خەڵكانی دی پتر عەوداڵــــی )كەبــــاب(ن، بەتایبەت كەبابی چەور و پڕگۆشت. جاران كەباب تاموبۆیەكی تایبەتــــی هەبوو، هــــەر لــــەدوورەوە خەڵكی عــــەوداڵ دەكرد و لەتــــام و لەزەتی قەت تێر نەدەبــــووی، بەتایبەتیش كەبابی هەولێر، كە وەستای تایبەتی هەبوو، ناوی دەركردبوو، بەهارانیش كەباب و ماســــتاوی سەربەكەف عەجایب بــــوو و زۆر بەلەزەت بوو. خەڵكی كوردســــتان لەدەشــــتەوە دەهاتنە شــــار، تا كەبــــاب بخــــۆن، هەمــــوو كەســــیش كەبابی پێدەخورا، تەنانەت نان و كەبابی سەفەریش

هەبوو، كە بە )50( فلسی ئەوسا بوو.كەبــــاب هێنــــد بەقیمــــەت و بەڕێــــز بــــوو، ســــەدان واســــیتەی پێدەكرا، جاران بەنان و كەبابێك باشــــترین كارت ئەنجــــام دەدا، جا هەبوو نەفەرێك كەباب، هەشبوو بەسینییەك

كەباب دنیایەك واسیتەی دەكرد. هەرچەندە كەباب خواردن لەكوردســــتان ببوو بەكلتورێك، بەاڵم ئێستا لەو سەردەمەدا

لەزەتــــی جارانی هەبوو، بگرە خۆشــــتریش بــــوو، رەنگــــە ســــااڵنێكی زۆرە كەبابی لەو و ســــەیر زۆر نەخــــواردووە. شــــێوەیەم عەجایــــب بــــوو، بۆیە خــــۆم بــــۆ رانەگیرا و چوومــــە الی و گوتــــم ئەرێ ئــــەو كەبابە چ

بوو غەزەب پێم ناڵێی؟!گوتــــی: پێت دەڵێم بەاڵم با لەبینی خۆمان

بێ، گوتم باشە ناهێڵم كەسی بیزانێ!!گوتی: ئەوە كەبابی سیاسییە.

گوتم: كەبابی سیاسی یانی چی؟گوتــــی: هەفتــــەی چەنــــد رۆژێــــك كەبابی بەرپرســــی و مەســــئولەكانی بــــۆ تایبــــەت دەكــــەم، ئامــــادە حزبــــەكان و حكومــــەت بەتایبەتی ئەگەر میوانــــی بیانیش بێت، ئەوا داوای كەبابی هەولێر دەكەن. یاخود خودی بەرپرســــەكان حەزدەكــــەن كەبابــــی هەولێر دەرخــــواردی میوانەكانیــــان بــــدەن، منیــــش كەبابی تایبەتی سیاســــیان بۆ ئامادە دەكەم. بۆیــــە ئەمریكەییــــەكان زیاتــــر حەزیــــان لەو جــــۆرە كەبابــــەی هەولێــــرە، هەركاتێك دێن دەڵێــــن حەزمان لەكەبابــــە، منیش ئەو جارە كەبابــــی ئەوانم دەرخــــواردی تۆ دا و بووی بەمەســــئول چت دەوێت؟! هەرچەندە نرخی ئــــەو كەبابــــەش دوو قاتــــی نرخــــی كەبابی ئاســــاییە، كە دیدەن بەخەڵك، بەس من هەر پارەی خەڵكی ئاســــایم لێوەرگرتی، گەرچی

كەبابی نائاساییشت خوارد!!!منیــــش هــــەر خەریكــــی دەم پاككردنەوە بــــووم، چونكــــە هــــەر لەزەتی كەبابــــی تێدا مابوو، لەخۆم پرسی، ئەو مەسئوالنەی ئێمە تەنانــــەت لەكەبــــاب خواردنیــــش جیاوازیان لەگەڵ خەڵك هەیە، تەنیا یەك شتیان لەگەڵ خەڵــــك هاوبەشــــە، كــــە ئەویش هەناســــە و ئۆكســــجین هەڵمژینە، ئەگەر پێیــــان كرابایە

ئەوەشیان جیادەكردەوە.داخــــۆ ئەو هەموو میوانــــە بیانیانەی دێنە كوردســــتانیش دەبــــێ بۆ خواردنــــی كەبابە

سیاسییە حەیاتەكە نێنە المان؟؟

پشتیوان عەبدوڵاڵ