2631Raporti RIDEA - MSA - Sfidat Dhe Mundesite English Version - Copy

Sheshi Nna Terez Hyrja I 59A Nr. 10 Prishtin 10000

Republika e Kosovs T/F: +381 38 746 206

E: [email protected] W: www.ridea-ks.org

RRUGA E LKUNDSHME E KOSOVS

DREJT BE-S

MARRVESHJA E STABILIZIM ASOCIIMIT:

SFIDAT DHE MUNDSIT

Prishtin, Korrik 2013

mailto:[email protected]

Sheshi Nna Terez Hyrja I 59A Nr. 10 Prishtin 10000

Republika e Kosovs T/F: +381 38 746 206

E: [email protected] W: www.ridea-ks.org

RRUGA E LKUNDSHME E KOSOVS

DREJT BE-S

MARRVESHJA E STABILIZIM ASOCIIMIT:

SFIDAT DHE MUNDSIT

Copyright Korrik, 2013 - RIDEA

mailto:[email protected]

1

Prmbajtja

Akronimet...3

1. Hyrje............................................................................................................................................5

1.1. Metodologjia.............................................................................................................................5

1.2. Pyetsori....................................................................................................................................6

1.3. Grupi i synuar dhe prfituesit...................................................................................................6

2. Qasja e BE-s ndaj Ballkanit Perndimor...............................................................................6

2.1. Epoka pas Lufts s Ftoht.......................................................................................................6

2.2. Samiti i Zagrebit.......................................................................................................................8

2.2.1. Drejt Marrveshjes pr Stabilizim dhe Asociim...................................................................8

2.2.2. Negocimi dhe implementimi i Marrveshjeve pr Stabilizim dhe Asociim..........................8

2.2.3. Asistenca................................................................................................................................9

2.2.4. Samiti i Selanikut.................................................................................................................10

2.2.5. Nn-prfundimet: Qasja e BE-s ndaj Ballkanit Perndimor..............................................10

3. Kosova prball vendeve tjera t Ballkanit Perndimor n lidhje me MSA-n................11

3.1. Nn-prfundimet: Kosova prball vendeve tjera t Ballkanit Perndimor n lidhje me

MSA-n...................................................................................................................................14

4. Raportet ndrmjet Kosovs dhe BE-s (1999-2013).............................................................14

4.1. Raportet BE-Kosov (1999 -2008) .......................................................................................14

4.2. Nn-prfundimet: Raportet BE-Kosov (1999-2008)............................................................18

4.3. Raportet BE-Kosov (2008-2013)..........................................................................................18

4.4. Nn-prfundimet: Raportet BE-Kosov (2008-2013)............................................................20

5. Sfidat dhe mundsit e Kosovs gjat fazs negociuese t MSA-s.....................................21

5.1. Sfidat e prgjithshme.............................................................................................................21

5.2. Sfidat Specifike.....................................................................................................................24

5.3. Nn-prfundimet: Sfidat dhe mundsit e Kosovs gjat fazs negociuese t MSA-s.......25

6. Sfidat dhe mundsit e Kosovs gjat fazs eventuale t ratifikimit pr MSA-n.............25

6.1. Sfidat e Prgjithshme.............................................................................................................26

6.2. Sfidat Specifike......................................................................................................................28

6.3. Nn-prfundimet: Sfidat dhe mundsit e Kosovs gjat fazs eventuale t ratifikimit t

MSA-s..................................................................................................................................29

7. Prfundimet..............................................................................................................................30

2

8. Rekomandimet.........................................................................................................................32

8.1. Rekomandimet n lidhje me sfidat e prgjithshme pr fazn negociuese dhe ratifikuese t

MSA-s...................................................................................................................................32

8.2. Rekomandimet n lidhje me sfidat specifike gjat fazs negociuese dhe ratifikuese t MSA-

s..............................................................................................................................................34

9. Bibliografia...............................................................................................................................37

10. Anekset....................................................................................................................................43

10.1. Pyetsori................................................................................................................................43

10.2. Agjenda e Tryezs s Rrumbullakt.....................................................................................44

3

Akronimet

AER - Agjencioni Evropian pr Rindrtim

AKRZHS Asistenca e Komunitetit pr Rindrtim, Zhvillim dhe Stabilizim

AREPH - Asistenca pr Rindrtim Ekonomik n Poloni dhe Hungari

BE Bashkimi Evropian

B&H Bosnja dhe Hercegovina

EULEX - Misioni i Bashkimit Evropian pr Sundimin e Ligjit n Kosov

EUPT - Ekipi Planifikues i BE-s pr misionin e EULEX-it

GJNKJ - Gjykata Ndrkombtare pr Krime n ish-Jugosllavi

IPA Instrumenti i Asistencs s Para-antarsimit

IRJM Ish Republika Jugosllave e Maqedonis

KE Komisioni Evropian

MMBE - Misioni Monitorues i Bashkimit Evropian

MMKE - Misioni Monitorues i Komunitetit Evropian

MP Marrveshje e Prkohshme

MPS - Mekanizmi Prcjells i Stabilizimit

MSA - Marrveshja e Stabilizim Asociimit

NATO Traktati i Organizats t Atlantikut Verior

NVM - Ndrmarrjet e Vogla dhe t Mesme

PAS Procesi i Stabilizim Asociimit

PE Parlamenti Evropian

PL PPJS Prfaqsues i Lart pr Politik t Prbashkt t Jashtme dhe t Siguris

PPE Plani pr Partneritet Evropian

4

PPJS - Politika e Prbashkt e Jashtme dhe e Siguris

TARIK - Tarifa e Integruar pr Kosovn

UNMIK Misioni i Prkohshm i Administrats s Kombeve t Bashkuara n Kosov

USAID Agjencioni i SHBA-s pr Zhvillim Ndrkombtar

ZCN - Zyra Civile Ndrkombtare

ZNKE - Zyra Ndrlidhse e Komisionit Evropian

5

1. Hyrje

Rndsia e veant e ktij projekti lidhet me faktin q suksesi i Kosovs n negocimin dhe

ratifikimin e suksesshm t MSA-s do t prmirsoj cilsin e qeverisjes dhe jets s qytetarve

t Kosovs.

Qllimi kryesor i ktij studimi sht identifikimi i sfidave me t cilat Kosova do t ballafaqohet

gjat fazs negociuese dhe eventualisht ratifikuese t MSA-s me BE-n. Pr m shum, ky

studim ka pr qllim t paraqet mundsit, procedurat, proceset (mnyrat dhe hapat dhe mjetet e

nevojshme) me t cilat Qeveria e Kosovs mund t lviz prpara gjat ktij procesi.

Kshtu q, pjesa e par e ktij studimi paraqet n sfond prfshirjen e BE-s n Ballkanin

Perndimor q nga viti 1997 deri m sot. Kjo vijon me nj analiz n lidhje me raportet e

Kosovs me BE-n, duke krahasuar me shtetet tjera t Ballkanit Perndimor. Pastaj, pjesa tjetr e

ktij studimi analizon raportet BE-Kosov n dy periudha t ndara (1999-2008) dhe (2008-

2013). Mtej, duke u bazuar n analizn dhe diskutimin paraprak, pjesa vijuese e ktij studimi

analizon sfidat me t cilat Kosova mund t ballafaqohet gjat fazs negociuese dhe eventualisht

ratifikuese t MSA-s me BE-n. Kjo pjes mbshtetet me shembuj dhe prvoja nga vendet tjera

t Ballkanit Perndimor, dhe msimet q mund t nxjerr Kosova n kt aspekt.

Rezultati prfundimtar i projektit sht ky studim n form t nj raporti gjithprfshirs q

synon t mbshtet qeverin e Kosovs, n veanti Ministrin e Integrimit Evropian si mjet i

besueshm n procese t politik-brjes. RIDEA do t ndrmerr t gjitha hapat e nevojshm pr

t siguruar q ky raport arrin tek t gjith aktert relevant.

1.1. Metodologjia

Me qllim t arritjes s rezultateve t pritura t projektit, tri mjete hulumtuese jan shfrytzuar:

S pari, intervistat elitare q jan mbajtur me aktert relevant vendor dhe ndrkombtar n

Kosov. N veanti, personat e intervistuar pr kt studim paraqesin ose prfaqsojn

institucionet vijuese:

1. Qeveria e Republiks s Kosovs;

2. Kuvendi i Republiks s Kosovs (n veanti Komiteti i Integrimit Evropian);

3. Zyra e Presidentit t Republiks s Kosovs;

4. Organizatat e shoqris civile dhe akademike n Kosov;

5. Prania e BE-s n Kosov (n veanti Zyra e BE-s n Kosov); dhe

6. Prania diplomatike e shteteve antare t BE-s, dhe prania e partnerve tjer relevant

ndrkombtar n Kosov;

6

S dyti, lidhet me diskutimet n tryez t rrumbullakt q jan organizuar me partner t

ndryshm relevant vendor dhe ndrkombtar; dhe

S treti, ka t bj me procesin e mbledhjes dhe analizs s raporteve t organizatave t

ndryshme vendore dhe ndrkombtare (p.sh. raporti vjetor i progresit t Komisionit Evropian)

dhe artikuj tjer akademik.

1.2. Pyetsori

Me qllim t lehtsimit t zbatimit t hapit t par dhe vendimtar t projektit intervistave

ishte e nevojshme formulimi i nj numri pyetjeve specifike, q do t rezultonte n arritjen e

synimeve t projektit. N kt mnyr, me qllim t mbledhjes s informatave t nevojshme dhe

arritjes s qllimeve t projektit, RIDEA ka prpiluar nj pyetsor gjithprfshirs e cila prbhet

nga m se 20 pyetje. Teksti i plot i pyetsorit s bashku me agjendn e tryezs s rrumbullakt

jan t bashkangjitur n form t aneksit n kt raport.

1.3. Grupi i synuar dhe prfituesit

Grupi kryesor i synuar n projekt prbhet nga individ, politik-brs dhe shkollar t angazhuar

n procese t integrimeve Evropiane. M gjersisht, grupi i synuar prbhet nga student,

krkues dhe ekspert tjer aktiv n procese t integrimeve Evropiane. Prfituesi kryesor i

studimit sht qeveria e Kosovs dhe institucionet tjera (p.sh., Kuvendi i Kosovs), dhe n

veanti Ministria e Integrimit Evropian. Prfitues tjer t mundshm jan organizatat e shoqris

civile t prfshira n procese t integrimeve Evropiane, prania ndrkombtare n Kosov (n

veanti prania e BE-s). Pr m shum, ky studim mund t jet i dobishm pr donator t

mundshm ose institucione tjera krkuese t ksaj fushe.

2. Qasja e BE-s ndaj Ballkanit Perndimor

2.1. Epoka pas Lufts s Ftoht

Me rnien e regjimeve Komuniste n Evropn Qendrore dhe Lindore jan shfaqur mundsi t

reja pr zgjerim t mtejm t Bashkimit Evropian. M 1993, Kshilli Evropian n Kopenhag

ka marr nj vendim t rndsishm n lidhje me ofrimin e antarsimit pr t gjitha vendet e

Evrops Qendrore dhe Lindore n rast t prmbushjes s kritereve t caktuara. N t vrtet,

Kriteret e Kopenhags prfshijn funksionimin e demokracis, sundimin e ligjit, t drejtat e

njeriut, t drejtat e pakicave dhe funksionimin e ekonomis s tregut. Prandaj, Marrveshjet pr

Asociim jan nnshkruar nga dhjet vendet e rajonit.1 Kto marrveshje t quajtura Evropa

kan obliguar shtetet t harmonizojn legjislacionin e tyre me standarde t BE-s, me qllim t

1 Qerimi, Q. (2002) Integrimi i Evrops Jug-lindore n BE: ndrra dhe realitete, Rishqyrtimi i Evrops Jug-

Lindore, Vll. 1 Nr. 1, fq. 47.

7

modernizimit t administrats s tyre. N vitin 1998 gjasht vende kan filluar negociatat

(Estonia, Polonia, Republika e ekis, Hungaria, Sllovenia dhe Qipro). Komisioni kishte

rekomanduar q negociata tjera duhet t hapen me vendet si: Malta, Letonia, Lituania dhe

Sllovakia. Shtetet e para t Evrops Qendrore dhe Lindore iu bashkuan Bashkimit Evropian n

vitin 2004. Prve Sllovenis, deri ather asnj vend nga ish Jugosllavia Socialiste nuk kishte

fituar antarsim t plot n BE.2

Sa i prket Ballkanit Perndimor, si pasoj e luftrave n ish-Jugosllavi, BE-ja filloi zhvillimin e

nj strategjie m koherente n rajon. Elementet e para t ksaj strategjie kan filluar menjher

pas Konferencs s Roms, 18 shkurt 1996, n baz t kornizs s BE-s pr Qasje Rajonale.

Nprmjet ktij programi, BE-ja ofroi prkrahje teknike, preferenca t njanshme tregtare dhe

marrdhnie kontraktuale n form t marrveshjeve bashkpunuese bilaterale n rast t

prkushtimit n reforma politike dhe ekonomike, prmbushjes s kushteve specifike t vendit

dhe pajtim me obligimet sipas Marrveshjeve pr Paqe.3

Me fjal t tjera, me qllim t nxitjes s reformave n vendet e Ballkanit Perndimor, BE-ja

zbatoi nj qasje graduale ndaj rajonit. Kjo qasje nnkupton se prfitimet nga prkrahja teknike

dhe financiare jan subjekt i shkallve t ndryshme t kushtzimit. N fakt, n rast t progresit n

kushtet e prcaktuara, shteti shprblehet me bashkpunim t intensifikuar bilateral q shpie n

marrdhnie kontraktuale. N t kundrtn, n rast t mos-prmbushjes s kushteve, masave

specifike do t rezultonin n trheqjen e prkrahjes teknike dhe financiare.4

Megjithat, nj ndryshim rrnjsor n kursin e veprimit t BE-s ndaj Ballkanit Perndimor

paraqitet pas lufts n Kosov m 1999. Me sa duket, lidert e BE-s kuptuan q strategjia me

qllim t rindrtimit ekonomik, reformave politike dhe bashkpunimit rajonal nuk mjafton n

ofrimin e paqes s qndrueshme n rajon, por vetm integrimi i plot n BE, duket t jet mnyra

m e mir pr t arritur kt.5

N kt mnyr, Bashkimi Evropian identifikon prgjegjsit e saj n rajon dhe prkushtohet n

nxitje t reforms politike dhe ekonomike.6 N thelb, zgjerimi i BE-s ka t bj me nxitjen e

stabilitetit dhe rrugs s zhvillimit. Ka t bj me zgjerimin ekskluziv t zons s liris, paqes,

dhe stabilitetit, q sht rritur vazhdimisht nga Evropa Perndimore n Evropn Lindore pr m

shum se gjasht dekada.7 Shtetet q jan angazhuar n negociata pr marrveshje me Bashkimin

Evropian kan kuptuar q duhet t zgjidhin konfliktet me fqinjt e tyre nse duan t aderojn n

2 Po aty.

3 Pippan, C. (2004) 'Rruga e lkundshme drejt Evrops: Procesi i Stabilizim Asociimit t BE-s pr Ballkanin

Perndimor dhe Parimi i Kushtzimit', Rishqyrtimi i shtjeve t Jashtme Evropiane 9, fq. 219245. 4 Po aty.

5 Po aty.

6 Voss, J. (2002) Bashkimi Evropian dje, sot dhe nesr. Rishqyrtimi Euro-Atlantik, Vll. 1 Nr. 1, fq. 48.

7 Biermann, R. (2002) Perspektiva e Robert Schuman pr Paqe dhe Stabilitet nprmjet Pajtimit. Rishqyrtimi Euro-

Atlantik, Vll. 1 Nr. 1, fq. 71.

8

Bashkimin Evropian. Shembull i mir n kt aspekt ishte bashkpunimi ndrmjet Hungaris dhe

Rumanis, gjithashtu kursi i veprimit t Kroacis ndaj Bosnjs dhe Hercegovins dhe Sllovenis

sht shembulli tjetr.8

N t vrtet, Kshilli Evropian n Feira, qershor t vitit 2000, konkludoi q raportet me BE-n

t bazuara n perspektiv pr antarsim jan nxitja kryesore pr kto lloje t reformave n

vendet e Ballkanit, duke prfshir vendosjen e demokracis, sundimit t ligjit dhe, zhvillimit t

institucioneve t qndrueshme dhe funksionimit t ekonomis s tregut t lir. Vendet e Evrops

Jug-Lindore duhet t pranojn q nuk mjafton vetm orientimi ndaj BE-s, por duhet t pranojn

nevojn pr marrdhnie t mira bilaterale t cilat hapin rrug pr stabilitet m t madh

ekonomik dhe politik n rajon.9

2.2. Samiti i Zagrebit

N Samitin e Zagrebit, n nntor t vitit 2000, BE-ja dhe shtetet e rajonit pajtohen pr t

vazhduar Procesin e Stabilizim Asociimit (mpastaj: PAS) si mnyr pr t prgatitur rajonin pr

reforma t qndrueshme dhe proces t integrimit n BE. Ky proces prbhet nga tri faza

kryesore:

a. Drejt Marrveshjes pr Stabilizim dhe Asociim;

b. Negocimi dhe implementimi i Marrveshjes pr Stabilizim dhe Asociim;

c. Asistenca.10

2.2.1. Drejt Marrveshjes pr Stabilizim dhe Asociim

Hapat kryesor t prkushtimit afat-gjat drejt BE-s lidhen me Marrveshjet pr Stabilizim dhe

Asociim (mpastaj: MSA). N fakt, politika e BE-s e bazuar n Kritere t Kopenhags pr hapat

drejt reforms politike dhe ekonomike ofron hapjen e tregut; q poashtu ofron nj mbshtetje

financiare dhe politike ndaj shteteve respektive.11

Kto shtete duhet t tregojn prmirsim serioz

n agjendn e reformave ekonomike dhe politike, si dhe duhet t tregojn vullnet pr kalimin e

pengesave pr paqe dhe stabilitet brenda rajonit, q mpastaj, negociatat pr marrveshje t till

t mund t fillojn.12

2.2.2. Negocimi dhe implementimi i Marrveshjeve pr Stabilizim dhe Asociim

8 Po aty.

9 Shih fusnotn nr. 1.



12 Po aty.

9

Marrveshjet e Stabilizim Asociimit (MSA-t) jan krijuar pas Marrveshjeve Evropa t

nnshkruara me dhjet shtete t Evrops qendrore dhe lindore n vitet e 90-ta. MSA-ja si

marrdhnie kontraktuale sht marrveshje ndrkombtare ligjore, q krkon miratimin nga

Parlamenti Evropian (PE).13

MSA-t prqendrohen n respektim t parimeve dhe vlerave kye

demokratike dhe respektim t bazave t tregut unik n BE. Nprmjet marrveshjeve t lira

tregtare me BE-n, fillon procesi i integrimit t ekonomive t vendeve respektive me at t BE-

s. MSA-t prshtaten me situatn e secilit vend. Sidoqoft, t gjith kan si qllim prfundimtar,

antarsimin e plot pas nj periudhe t implementimit t kritereve baz dhe/ose krkesave.14

N

fund t fundit, sht m se e qart se integrimi i plot n struktura t BE-s krkon nj

prkushtim afat-gjat nga t dyja palt. Prandaj, pr tu ballafaquar me kt sfid BE-ja ka

zhvilluar nj korniz politike m t sofistikuar PAS duke transformuar Qasjen Rajonale q

ekzistonte.15

Ky proces prfshin propozime t modifikuara dhe t reja, n fushn e liberalizimit

t tregut, mbshtetjes financiare dhe ekonomike. Ky proces, ndryshoi natyrn e marrdhnieve

kontraktuale t propozuara duke zvendsuar perspektivn e Marrveshjes pr Bashkpunim

me at t Marrveshjes pr Stabilizim dhe Asociim.16

2.2.3. Asistenca

Me samitin e Zagrebit sht lansuar edhe nj program i ri i BE-s, i quajtur Asistenca e

Komunitetit pr Rindrtim, Zhvillim dhe Stabilizim (m pastaj: AKRZHS), me nj shum prej

4.65 EUR miliard pr periudhn 200-2006. Vendet e rajonit q kishin prmbushur obligimet e

Fazs 1 dhe Fazs 2 merrnin asistenc m t madhe nga BE-ja. Derisa programi i asistencs pr

Ballkanin Perndimor quhej AKRZHS (2000-2006), programi AREPH ishte pr vendet e

zgjerimit t pest t BE-s. Programi AKRZHS synon prmbushjen e nevojave t secilit vend n

rrugn e saj gjat PAS. Roli dhe fokusi kryesor i asistencs koordinohej n baz t nevojave t

secilit vend dhe prkrahjes pr reforma, ndrtim institucional dhe bashkpunim rajonal. Me fjal

tjera, qllimi kryesor i AKRZHS ishte promovimi dhe prkrahja e ndrtimit t kapaciteteve

institucionale, zhvillimit ekonomik dhe bashkpunimit rajonal n Ballkanin Perndimor.17

Q

nga viti 2007, fondet e para-antarsimit t BE-s pr Ballkanin Perndimor, si dhe pr vendet

tjera kandidate, kanalizohen nprmjet nj Instrumenti t vetm, unik, t Asistencs s Para-

antarsimit (mpastaj: IPA). N thelb, IPA zvendsoi programin AKRZHS (2000-2006). Fondi

13

Parlamenti Evropian (2011) Vendet e Ballkanit Perndimor. E disponueshme:

http://www.europarl.europa.eu/aboutparliament/en/displayFtu.html?ftuId=FTU_6.4.1.html (vizituar m: 30/ 06/

2013). 14

Po aty. 15

Shih fusnotn nr. 3. 16

Komisioni i Komuniteteve Evropiane (2000) Komunikat nga Komisioni pr Kshillin pr Konkluzionet

Operative t procesit t Stabilizim Asociimit t BE-s pr vendet e Evrops Jug-Lindore.. E disponueshme:

http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2000:0049:FIN:EN:PDF (vizituar m: 30/06/2013). 17

Shih fusnotn nr. 13.

http://www.europarl.europa.eu/aboutparliament/en/displayFtu.html?ftuId=FTU_6.4.1.htmlhttp://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2000:0049:FIN:EN:PDF

10

total i para-antarsimit pr kornizn aktuale financiare (2007-13) sht 11.5 miliard Euro.18

Sa

i prket objektivave, ato t IPA-s jan t ngjashme me t programit AKRZHS.

Raportet q ekzistojn ndrmjet shteteve antare t BE-s duhet t jen inkurajuese dhe t

shrbejn si model pr vendet e rajonit q t zhvillojn raporte me njra tjetrn. Ktu mbshtetje

t fuqishme gjen rrjeti i marrveshjeve bilaterale pr tregti t lir. Edhe pse nevojitet nj koh e

gjat, perspektiva e antarsimit t plot t vendeve t Ballkanit Perndimor sht e bazuar n

fakte. Sidoqoft, duhet t theksohet q antarsimi n Bashkimin Evropian krkon prkushtim q

t gjitha shtetet t jen t hapura dhe tolerante ndaj njra tjetrs. Kushti paraprak pr tu

antarsuar n Bashkimin Evropian sht tejkalimi i konflikteve vdekje-prurse ndrmjet

popujve n rajon. Vendet e rajonit duhet t kuptojn q bashkjetesa paqsore sht si parakusht

i stabilitetit ekonomik dhe politik.19

2.2.4. Samiti i Selanikut

Nj moment tjetr i rndsishm n raportet ndrmjet BE-s Ballkanit Perndimor sht Samiti

i Selanikut, q rikonfirmon perspektivn e antarsimit t rajonit n BE. M konkretisht, Kshilli

Evropian n Selanik, qershor t vitit 2003, premtoi nj vend n familjen Evropiane pr Ballkanin

Perndimor. Udhheqsit e shteteve dhe qeverive t BE-s prkushtohen q t gjitha vendet e

Ballkanit Perndimor t ken perspektivn e antarsimit eventual n BE, dhe q mund t bhen

pjes e familjes Evropiane pas prmbushjes s kritereve t prcaktuara.

N njrn an, stabiliteti politik n vend sht i domosdoshm pr nj t ardhme m t mir pr

njerzit, derisa hapja dhe konkurrenca e rndsishme mund ta shndrrojn rajonin n nj magnet

t investimeve t jashtme dhe bartjes s njohurive. Sidoqoft, sikurse politikat e orientuara n

biznes q jan t prcaktuara mir, vendimtare pr suksesin e rimkmbjes ekonomike sht

stabiliteti i mjaftueshm makroekonomik dhe politik n nivel rajonal. Poashtu, prfundimi i

privatizimit t ndrmarrjeve t mdha dhe shrbimeve; dhe krijimi i kushteve t nevojshme pr

mbshtetje t ndrmarrjeve t vogla dhe t mesme.

2.2.5. Nn-prfundimet: Qasja e BE-s ndaj Ballkanit Perndimor

Si tregohet, nj numr kriteresh t zbatueshme pr vendet e Ballkanit prfshijn kriteret e

prcaktuara nga Kshilli Evropian i Kopenhags t vitit 1993 dhe kushtet e prcaktuara n PAS,

veanrisht kushtet e Kshillit t specifikuara n konkluzionet e saj t 24 prillit 1997 dhe 21 dhe

22 qershorit 1999, prmbajtja e deklarats prfundimtare t Samitit t Zagrebit m 24 nntor

2000, dhe Agjenda e Selanikut 19 dhe 20 qershor 2003. Kshilli Evropian prsrit pozicionin e

tij n qershor t vitit 2005:

18

Po aty. 19

Shih fusnotn nr. 1.

11

Progresi i secilit vend n integrimin Evropian, duke pasur parasysh vlersimet e acquis,

varet nga prpjekjet e tij pr ti zbatuar kriteret e Kopenhags dhe kushtzimet nga

procesi i Stabilizim Asociimit. Pr m shum, n kt proces, bashkpunimi rajonal dhe

marrdhniet e mira fqinjsore mbeten elemente kryesore t politiks s BE-s.

Prandaj, vlersimi i progresit t secilit vend bhet nprmjet mekanizmave t prcaktuar sipas

PAS, veanrisht Raportit t Progresit vjetor t Komisionit. Procesi integrues prmban edhe

elemente t kushtzimit. Ky kushtzim zbatohet n aspektin e ndihms financiare. Prparimi i

secilit vend t Ballkanit Perndimor n procesin e integrimit Evropian kushtzohet me progresin

e br n prmbushje t kritereve t Kopenhags, progresit n prmbushje t prioriteteve

specifike t Partneritetit Evropian, si dhe nga ndrmarrja e reformave demokratike, ekonomike

dhe institucionale t vendit. N rast t mos-prmbushjes s kushteve t tilla, Kshilli mundet

sipas Rregulls s Kshillit (KE) Nr. 2666/2000 q t merr masa t prshtatshme, q mund t

jen shtyrja, ndalimi ose zvoglimi i ndihms s BE-s.

3. Kosova prball vendeve tjera t Ballkanit Perndimor n lidhje me

MSA-n

Kushtet pr fillim t negociatave pr MSA-n jan paraqitur n Konkluzionet e Kshillit t 29

prillit 1997. Nse kushtet jan prmbushur, fillon me, studimin e fizibilitetit t secilit vend

individualisht, duke vlersuar pajtimin me kushtet relevante. N rast t vlersimit pozitiv nga

Kshilli, Komisioni prcakton nj propozim zyrtar mbi direktivat negociuese pr MSA-n.20

Nse pranohet nga Kshilli, negociatat implementohen nga Komisioni n konsultim me nj

komitet special t krijuar nga Kshilli pr qllime t tilla.

Negociatat pr MSA-t dhe ratifikim t saj mund t konsiderohen si nj proces afat-mesm. N

rast t nnshkrimit, perspektiva e vendit pr aderim varet nga implementimi efektiv i MSA-s.

Q t bhet marrveshja efektive, duhet t ratifikohet dhe konkludohet nga Shtetet Antare dhe

Komunitetet Evropiane. Sot, MSA-t jan nnshkruar dhe ratifikuar me Shqiprin, Bosnjn dhe

Hercegovinn, Kroacin, Ish Republikn Jugosllave t Maqedonis, Serbin dhe Malin e Zi.

20

Komisioni i Komuniteteve Evropiane (1999) Komunikat nga Komisioni pr Kshillin dhe Parlamentin Evropian

pr procesin e Stabilizim-Asociimit pr vendet e Evrops Jug-Lindore. E disponueshme:

http://aei.pitt.edu/3571/1/3571.pdf (vizituar m: 30/06/2013).

http://aei.pitt.edu/3571/1/3571.pdf

12

Vendet e para q kan pranuar direktivat negociuese pr Marrveshjet e Stabilizim Asociimit

jan ish Republika Jugosllave e Maqedonis (IRJM) 21

dhe Kroacia22

n vitin 2000. Ky proces,

n t njjtin vit, sht pasuar me vijim t negociatave. Derisa t dy vendet kan nnshkruar

MSA-n n vitin 2001, marrveshja me IRJM hyri n fuqi n shtator 2004, ndrsa me Kroacin

n shkurt 2005. Pra, n rastin e IRJM-s23

dhe Kroacis24

procesi negociues zgjati rreth nj vit.

Derisa procesi ratifikues n rastin IRJM dhe Kroacis zgjati prafrsisht 3 vite tjera.25

N rastin e Shqipris26

, mandati pr negocim t MSA-s sht miratuar n tetor 2002 derisa

negociatat zyrtarisht kan filluar n janar 2003. Ngjashm, mandati negociues pr Bosnjn dhe

Hercegovinn (B&H)27

zyrtarisht filloi n tetor 2005. Derisa Shqipria28

nnshkroi MSA-n n

qershor 2006, B&H29

nnshkroi n qershor 2008. Prandaj, procesi negociues pr dy vendet zgjati

rreth tri vite. Marrveshja hyri n fuqi vitin e njjt q sht nnshkruar, respektivisht 2006 dhe

2008. MSA-ja me Shqiprin hyri n fuqi n vitin 2009, derisa pr B&H edhe pse sht

ratifikuar n vitin 2010 nga t gjitha shtetet antare, nuk ka hyr n fuqi ende. Sa i prket

Serbis30

dhe Malit t Zi, negociatat pr MSA kan filluar n tetor 2005. Megjithat, n maj

2006 negociatat me Serbin31

ishin anuluar pr shkak t mos-bashkpunimit me Gjykatn

Ndrkombtare t Krimeve pr ish-Jugosllavin (mpastaj: GJNKJ). Por, rreth nj viti m von,

me prmirsim t bashkpunimit me GJNKJ, negociatat ri-filluan. Marrveshja me Malin e Zi32

sht nnshkruar n tetor 2007 derisa me Serbin n prill 2008. Derisa marrveshja me Malin e

Zi33

sht ratifikuar n t njjtin vit, n rastin e Serbis34

procesi i ratifikimit ka zgjatur rreth dy

21

Komisioni Evropian (2013) Vendet n zgjerim, Ish-Republika Jugosllave e Maqedonis. E disponueshme:

http://ec.europa.eu/enlargement/countries/detailed-country-information/former-yugoslav-republic-of-

macedonia/index_en.htm (vizituar m 30/06/2013). 22

Komisioni Evropian (2013) Vendet n zgjerim, Kroacia. E disponueshme:

http://ec.europa.eu/enlargement/countries/detailed-country-information/croatia/index_en.htm (vizituar m 30/06/

2013). 23



Markiewicz, M. dhe Ivana, V. (2006) Kostot potenciale fiskale t Malit t Zi pr pranimin n BE. Punim serik n

letr. Instituti pr Studime Strategjike dhe Prognoza. E disponueshme: http://issp.me/wp-

content/uploads/2013/04/2006-WP_Fiscal-Cost-of-EU-Accession.pdf (vizituar m: 30/06/2013). 26

Komisioni Evropian (2012) Vendet n Zgjerim, datat kye n rrugn e Shqipris drejt BE-s. E disponueshme:

http://eeas.europa.eu/delegations/albania/eu_albania/political_relations/index_en.htm (vizituar m 30/06/2013). 27

Komisioni Evropian (2013) Vendet n zgjerim, Bosnja dhe Hercegovina. E disponueshme:

http://ec.europa.eu/enlargement/countries/detailed-country-information/bosnia herzegovina/index_en.htm (vizituar

m 30/06/2013). 28


Shih fusnotn nr 27. 30

Komisioni Evropian (2013) Vendet n zgjerim, Serbia. E disponueshme:

http://ec.europa.eu/enlargement/countries/detailed-country-information/serbia/index_en.htm (vizituar m 30/06/

2013). 31

Po aty. 32

Komisioni Evropian (2013) Vendet n zgjerim, Mali i Zi. E disponueshme:

http://ec.europa.eu/enlargement/countries/detailed-countryinformation/montenegro/index_en.htm (vizituar m 30/

06/2013). 33

Po aty. 34

Shih fusnotn nr 30.

http://ec.europa.eu/enlargement/countries/detailed-country-information/former-yugoslav-republic-of-macedonia/index_en.htmhttp://ec.europa.eu/enlargement/countries/detailed-country-information/former-yugoslav-republic-of-macedonia/index_en.htmhttp://ec.europa.eu/enlargement/countries/detailed-country-information/croatia/index_en.htmhttp://issp.me/wp-content/uploads/2013/04/2006-WP_Fiscal-Cost-of-EU-Accession.pdfhttp://issp.me/wp-content/uploads/2013/04/2006-WP_Fiscal-Cost-of-EU-Accession.pdfhttp://eeas.europa.eu/delegations/albania/eu_albania/political_relations/index_en.htmhttp://ec.europa.eu/enlargement/countries/detailed-country-information/bosnia%20herzegovina/index_en.htmhttp://ec.europa.eu/enlargement/countries/detailed-country-information/serbia/index_en.htmhttp://ec.europa.eu/enlargement/countries/detailed-countryinformation/montenegro/index_en.htm

13

vite. Krahasuar me vendet tjera n rajonin e Ballkanit Perndimor, rasti i Kosovs ndryshon n

shum aspekte. Kosova sht kandidat potencial pr antarsim n BE.

Edhe pse nuk sht i vetmi kandidat potencial nga rajoni, pozita e saj unike dhe rrethanat e

jashtzakonshme kan shkaktuar vonesa t rndsishme n procesin e prafrimit me BE-n.

Nj ngjarje e rndsishme q sht specifike pr Kosovn ndrlidhet me vitin 2005, kur

Komisioni Evropian miraton komunikatn pr T ardhmen Evropiane pr Kosovn. Tre vjet

m von, m 2008, Kshilli miraton Aksionin e Prbashkt q prcakton misionin e BE-s pr

Sundimin e Ligjit n Kosov - EULEX. Sidoqoft, kohve t fundit BE-ja ka br disa hapa t

vegjl n raportet e saj me Kosovn.

Kto m s shumti lidhen me konkluzionet e Kshillit t BE-s, nga 5 dhjetor 2011. E

rndsishme t theksohet sht q konkluzionet e Kshillit n nj mnyr kan hapur mundsin

pr dialogun e vizave t Kosovs me Komisionin Evropian.35

Poashtu, konkluzionet e Kshillit

kan hapur mundsin pr marrveshje t mundshme tregtare me Kosovn, antarsimin e

Kosovs n Bankn pr Rindrtim dhe Zhvillim dhe mundsin e pjesmarrjes t Kosovs n

programe t BE-s.36

N janar 2012, Komisioni filloi dialogun pr liberalizim t vizave me

Kosovn. Disa muaj m von, filloi Dialogu i Strukturuar mbi Sundimin e Ligjit, s bashku me

lansimin e udhrrfyesit t liberalizimit t vizave nga Komisioni.

Pr m shum, kto prparime t vogla jan ndjekur me konkluzionet e Kshillit n mars 2012

dhe kan arritur nivelin m t lart me studimin e fizibilitetit pr MSA ndrmjet BE-s dhe

Kosovs. Studimi i fizibilitetit i publikuar n tetor 2012, n t vrtet sht konsideruar hapi i

par konkret pr Kosovn n hyrje t rrugs s gjat t marrdhnieve kontraktuale dhe serioze

me BE-n. Ky studim ka ekzaminuar nse jan prmbushur kriteret politike, ekonomike dhe

ligjore pr nj Marrveshje t Stabilizim Asociimit. Raporti shnon se Kosova ... n pjesn m

t madhe sht e gatshme t filloj negociatat pr Marrveshjen e Stabilizim Asociimit.

Megjithat, Komisioni ka propozuar direktivat negociuese n rast t prmbushjes s prioriteteve

n fushn e drejtsis, administrats publike, mbrojtjes s pakics dhe tregtis.37

Kohve t

fundit, n prill t vitit 2013, Komisioni i ka propozuar Kshillit q t vendos autorizimin e hapjes

s negociatave pr MSA-n ndrmjet BE-s dhe Kosovs.

35

Kshilli i Bashkimit Evropian (2011) Konkluzionet e Kshillit mbi zgjerimin dhe procesin e stabilizim asociimit. E

disponueshme: http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/genaff/126577.pdf (vizituar m

30/06/2013). 36

Po aty. 37

Komisioni Evropian (2012) Studimi i Fizibilitetit pr Marrveshjen e Stabilizimit dhe Asociimit midis Bashkimit

Evropian dhe Kosovs. E disponueshme:

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2012/package/ks_feasibility_2012_en.pdf (vizituar m

30/06/2013).

http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/EN/genaff/126577.pdfhttp://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2012/package/ks_feasibility_2012_en.pdf

14

Por, duke pasur parasysh mos-njohjen e pavarsis s Kosovs nga pes shtete antare t BE-s,

pritet t ket shum sfida kryesisht t lidhura me kt dimension gjat fillimit t negociatave

pr MSA-n. Ngjashm, edhe nse do t kemi konkludim t MSA-s ndrmjet Kosovs dhe BE-

s, procesi i ratifikimit n shtetet antare t BE-s do t jet sfidues, veanrisht tek pes shtetet

q nuk e kan njohur Kosovn.

3.1. Nn-prfundimet: Kosova prball vendeve tjera t Ballkanit Perndimor n

lidhje me MSA-n

N prgjithsi, krahasuar me vendet tjera t Ballkanit Perndimor, Kosova sht i vetmi vend n

rajonin e Ballkanit Perndimor pa MSA-n dhe me regjim t vizave me BE-n. Me fjal tjera,

Kosova mbetet vendi i fundit n Ballkanin Perndimor pa marrdhnie kontraktuale me BE-n

(gj q vazhdon edhe pas periudhs s pavarsis). Pr m shum, ekzistojn dallime kye

ndrmjet Kosovs dhe vendeve tjera t rajonit n Ballkanin Perndimor.

N kt aspekt, Kosova vazhdon t jet vendi me prani m t madhe t BE-s (krahasuar me

vendet tjera t Ballkanit Perndimor). Prandaj, duke pasur parasysh kto dy fakte, duket sikur

kemi t bjm me nj lloj kontradikte ne vetvete. Gjithashtu, sfid si pr Kosovn edhe pr BE-

n mbetet normalizimi i gjendjes n Veriun e Kosovs dhe raporteve ndrmjet Kosovs dhe

Serbis dhe vazhdimi i dialogut ndrmjet tyre. T gjitha kto bjn q raportet Kosov-BE t

jen unike (sui generis), dhe n t njjtn koh, shum t komplikuara.

4. Raportet ndrmjet Kosovs dhe BE-s (1999-2013)

Sipas ktij studimi, ekzistojn dy faza t rndsis s veant q duhet t analizohen n raportet

ndrmjet BE-s dhe Kosovs. Faza e par fillon menjher pas bombardimeve t NATO-s

kundr Serbis n vitin 1999 deri n Deklarimin e Pavarsis s Kosovs n vitin 2008. Faza e

dyt e analizimit t raporteve lidhet me periudhn pas-shpalljes s pavarsis s Kosovs deri m

ditt e sotme (qershor, 2013).

4.1. Raportet BE-Kosov (1999 -2008)

Kosova sht n proces t konsolidimit t sistemit t brendshm, strukturave dhe institucioneve

t qeverisjes. Kosova sht duke kaluar n nj seri procesesh q jan t rndsishme pr t

ardhmen dhe popullin e saj. Kto procese nuk lidhen vetm me prpilim t duhur dhe funksionim

efikas t strukturave t autoritetit dhe kontrollit, por edhe me sistemin e prcaktimit t vlerave

ose rezultateve, n veanti me at t sistemit t mirqenies dhe bashkpunimit rajonal dhe/ose

ndrkombtar, siguris dhe stabilitetit. Rritja e vazhdueshme e ndrlidhjeve dhe ndrvarsis

ndrmjet popujve dhe problemeve krkon veprime t veanta dhe vmendje pr shtje q

tejkalojn kufijt kombtar. Prkrahja e aktorve ndrkombtar (n veanti e BE-s) sht e

rndsis s veant.

15

Q nga viti 1999, raportet ndrmjet Kosovs dhe BE-s kan qen n partneritet t vazhdueshm

karakterizuar nga nj qasje konstruktive dhe vendosmri t BE-s pr t ndihmuar Kosovn n

rrugn e saj Evropiane. N kt aspekt, q nga viti 1999, BE-ja ka luajtur dy role kryesore. Njra

lidhet me mbshtetjen financiare p.sh., investime t vazhdueshme n prkrahje t zhvillimit

institucional dhe kapaciteteve t saj dhe miratimit t parimeve dhe rregullave t BE-s.38

Roli

tjetr i BE-s n Kosov lidhet me prkushtimin e BE-s pr ruajtjen e stabilitetit, paqes dhe

perspektivs Evropiane pr Ballkanin Perndimor. Me qllim t zhvillimit t ksaj perspektive,

BE-ja ka ofruar ndrmjetsim politik duke sjell praktika dhe shembuj t mir n Kosov.39

Me qllim t arritjes s ktyre qllimeve, BE-ja ka pasur nj prani t madhe n Kosov. Me

gjith pranin e BE-s (e njohur si Shtylla IV) brenda UNMIK-ut, ajo ka vazhduar t rris

pranin e saj n terren n Kosov.

N kt aspekt, agjencia e par e BE-s q ishte themeluar n Kosovn e pas-lufts pas Shtylls

s BE-s brenda UNMIK-ut, ishte Agjencioni Evropian pr Rindrtim (mpastaj: AER). AER-i

n fillimet e vitit 2000 ka vazhduar detyrn e Grupit Punues t Komisionit Evropian pr

Rindrtim t Kosovs (nj trup i prkohshm pr ndihm emergjente i themeluar n ver t vitit

2000), pas intervenimit t NATO-s.40

Kjo ishte pasuar me themelim t Misionit Monitorues t

Bashkimit Evropian (MMBE) n mes t vitit 2000, duke zvendsuar Misionin Monitorues t

Komunitetit Evropian (MMKE) e cila kishte operuar n Ballkanin Perndimor q nga qershori i

vitit 1991. N prill t vitit 2004, Prfaqsuesi i Lart pr Politik t Prbashkt t Jashtme dhe

Siguris (PL PPJS), Javier Solana, emroi nj Prfaqsues Personal n Kosov dhe nj zyr e

PPJS-s ishte themeluar n Prishtin (e quajtur Zyra e Solans). Kjo zyr ka qen nj

ndrmjetsues i fuqishm ndrmjet forcave politike kryesore n Kosov dhe ka krijuar lidhje t

mira me institucionet e Kosovs. N kt kontekst, n shtator t vitit 2004 sht themeluar nj

Zyr e vogl Ndrlidhse e Komisionit Evropian (m pastaj: ZNKE) n Prishtin. Detyrat e

ZNKE-s kan qen t ngjashme me at t Delegacioneve t Komisionit npr vende tjera, por

me disa kufizime pr shkak t statusit t pazgjidhur politik t Kosovs deri m 2008 dhe pr

38

Intervist 2: Zyrtar i Lart, Zyra e Presidentit t Republiks s Kosovs (Prishtin, 26/02/2013); Intervist 3:

Antar i Parlamentit n Kuvendin e Kosovs (Prishtin, 28/02/2013); Intervist 4: Antar i Parlamentit n Kuvendin

e Kosovs (Prishtin, 01/03/2013); Intervist 5: Antar i Parlamentit n Kuvendin e Kosovs (Prishtin,

01/03/2013); Intervist 7: Diplomat Perndimor n Kosov (Prishtin, 05/03/2013); Intervist 11: Antar i

Parlamentit n Kuvendin e Kosovs (Prishtin, 11/03/2013); Intervist 13: Zyrtar i Lart, Oda Ekonomike e

Kosovs (Prishtin, 15/03/2013); Intervist 16: Diplomat Perndimor n Kosov (Prishtin, 25/03/2013); Intervist

19: Diplomat Evropian n Kosov (Prishtin, 22/04/2013); Intervist 20: Zyrtar i Lart, Ministria e Integrimit

Evropian (Prishtin, 24/04/2013); Intervist 23: Ligjrues i t Drejts Evropiane dhe Ndrkombtare, Universiteti

Prishtins (Prishtin, 29/04/2013); Intervist 24: Krkues n shtje Evropiane (Prishtin, 30/04/2013). 39

Intervist 6: Zvends Shef i Zyrs, Zyra e Kshillit t Evrops (Prishtin, 01/03/2013); Intervist 8: Ambasador i

Italis n Kosov (Prishtin, 06/03/3013); Intervist 16: Diplomat Perndimor n Kosov (Prishtin, 25/03/2013);

Intervist 18: Hulumtues mbi Integrimin n BE (Prishtin, 10/04/2013); Intervist 19: Diplomat Evropian n Kosov

(Prishtin, 22/04/2013); Intervist 22: Aktivist i Shoqris Civile (Prishtin, 26/04/2013). 40

Agjencia Evropiane pr Rindrtim (2006) Raporti Tremujor i Aktivitetit. E disponueshme:

www.AER.europa.eu/publications/main/AER-ActivityReports-Quarterly-ApriltoJune2006.htm (vizituar m 30/06/

2013).

http://www.ear.europa.eu/publications/main/EAR-ActivityReports-Quarterly-ApriltoJune2006.htm

16

shkak t AER-it q deri ather ka udhhequr t gjitha projektet e asistencs n Kosov. Si

pasoj, puna e ZNKE-s deri ather m shum sht drejtuar n prkrahjen e ngritjes s

kapacitetit t institucioneve t Kosovs, si dhe n zbatim t instrumenteve politike t ndryshme

n Kosov, duke prfshir Mekanizmin Prcjells t Procesit t Stabilizim Asociimit (MPS), dhe

m von Planin e Partneritetit Evropian t Kosovs (PPE) .41

Roli i ZNKE-s sht ndryshuar n

periudhn e pas-pavarsis.

Pr m shum, n nntor t vitit 2006, Torbjorn Sohlstrom sht emruar prgjegjs pr

themelimin e Zyrs Civile Ndrkombtare (ZCN) institucion q ka pasuar rolin e UNMIK-ut

(edhe pse n shkall m t vogl) pas zgjidhjes s statusit t Kosovs. Pr t ndihmuar kt

proces, nga mesi i vitit 2006 nj Ekip Planifikues i Bashkimit Evropian (EUPT) sht themeluar

n Prishtin.

Shkurtimisht, prve Shtylls s BE-s brenda UNMIK-ut, agjencionet e BE-s q kan vepruar

n Kosov nga viti 2000-2008 jan:

1. Agjencioni Evropian pr Rindrtim (AER);

2. Misioni Monitorues i Bashkimit Evropian (MMBE);

3. Prfaqsues Personal i Prfaqsuesit t Lart t BE-s, PPJS;

4. Zyra Ndrlidhse e Komisionit Evropian (ZNKE);

5. Ekipi Planifikues i BE-s pr Misionin e EULEX-it (EUPT); dhe

6. Zyrat ndrlidhse t Shteteve Antare t Bashkimit Evropian n Prishtin t cilat prfaqsojn

Presidencn e BE-s.

N ann tjetr, prkundr pranis s saj n terren dhe mbshtetjes financiare (mekanizmit t

karrots), BE-ja n zbatim t politikave t saj, poashtu ka zbatuar mjetin e (shkopit) n veanti

nprmjet raporteve t saj t progresit. N kt aspekt, raporti i par i Komisionit Evropian pr

progresin e Kosovs, sht publikuar n vitin 2005 (para ktij viti, raporti i progresit t Kosovs

sht publikuar s bashku me Serbin dhe Malin e Zi). Ky raport i progresit ka prmbledhur

shtje lidhur me standardet Evropiane, zhvillimet demokratike, politika t ndryshme sektoriale

dhe aspekte tjera lidhur me t. Sigurisht, ky raport merret me shtje t cilat adresohen edhe n

raportet tjera t progresit t vendeve t Ballkanit Perndimor. Pr shembull, sa i prket

standardeve Evropiane ky raport prmend q Kosova ka filluar zbatimin e Tarifs s Integruar

pr Kosovn (TARIK). TARIK bazohet n sistemin tarifor t doganave ndrkombtare dhe

41

Komisioni Evropian (2005) Nj e ardhme Evropiane pr Kosovn. COM 156 final.

17

Evropiane.42

Sidoqoft, raporti thekson nevojn pr vazhdimsi t reformave n administrim t

tatimeve, me qllim t zgjerimit t kapacitetit mbledhs dhe kontrollues. N kt aspekt, forcimi

i lufts ndaj korrupsionit dhe nxitja pr t zbatuar pa diskriminim ligjin e tatimeve jan sfida me

t cilat Kosova duhet t merret.43

Sa i prket politikave sektoriale, raporti vlerson q Kosova ka shnuar progres t vogl n

fushn e industris dhe NVM-s. Megjithat, sektori i NVM-s vazhdon t ballafaqohet me

mjedis t dobt ligjor dhe rregullues, infrastruktur dhe shkathtsi t dobta udhheqse.44

Sa i prket zhvillimeve demokratike, Raporti i Progresit pr Kosov (2005) trheq vrejtjen n

defiencat demokratike dhe mnyrn e funksionimit jo-efikas t institucioneve dhe thekson

nevojn pr prkushtim m t madh nga elita politike e nivelit lokal dhe qendror, me qllim t

garantimit t paanshmris n ushtrim t funksioneve t tyre publike.45

Derisa progres sht

shnuar n lirin e shprehjes, sundimi i ligjit dhe kapaciteti administrativ vlersohen me zhvillim

shum t dobt ku duhet t ndrmerren hapa pr prmirsim t mtejm.46

Nj diskurs i ngjashm sa i prket progresit n Kosov sht shnuar edhe n Raportet e

Progresit t Kosovs n vitin 2006 dhe 2007. Pr shembull, sa i prket standardeve Evropiane, n

Raportin e Progresit t Kosovs, n vitin 2006 progres i rndsishm sht shnuar brenda

shrbimit doganor t UNMIK-ut. Pr m shum, sht vrejtur shum pak ose aspak progres n

fusha tjera t tregut t brendshm.47

Ndrsa sa i prket politikave sektoriale progres sht

vrejtur n politikat e industris dhe NVM-s.48

Poashtu, procesi i regjistrimit t bizneseve sht

thjeshtsuar dhe progres sht shnuar n lidhje me shtjet tatimore.49

Raporti i Progresit 2008

thekson se progres sht br n zhvillimin e strukturs horizontale t acquis q ka t bj me

lvizjen e lir t mallrave dhe ngritjes s kapacitetit administrativ pr t qen n linj me

standarde Evropiane.50

Disa sfida t reja poashtu jan shnuar n raportin e progresit t vitit

2008. Kjo lidhet kryesisht me dy pika kufitare n Veri t Kosovs t cilat jan shkatrruar pas

42

Komisioni Evropian (2005) Raporti i Progresit t Kosovs 2005. E disponueshme: http://ec.europa.eu/enlargement/archives/pdf/key_documents/2005/package/sec_1423_final_progress_report_ks_en.

pdf (vizituar m 30/06/2013). 43

Po aty. 44

Po aty. 45

Po aty. 46

Po aty. 47

Komisioni Evropian (2006) Raporti i Progresit t Kosovs 2006. E disponueshme: http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2006/nov/ks_sec_1386_en.pdf (vizituar m 30/06/2013).

Komisioni Evropian (2007). Raporti i Progresit t Kosovs 2007. E disponueshme: http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2007/nov/kosovo_progress_reports_en.pdf (vizituar m

30/06/2013). 48

Po aty. 49

Po aty. 50

Komisioni Evropian (2008) Raporti i Progresit t Kosovs 2008. E disponueshme: http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/press_corner/keydocuments/reports_nov_2008/kosovo_progress_report_en.pdf

(vizituar m 30/06/2013).

http://ec.europa.eu/enlargement/archives/pdf/key_documents/2005/package/sec_1423_final_progress_report_ks_en.pdfhttp://ec.europa.eu/enlargement/archives/pdf/key_documents/2005/package/sec_1423_final_progress_report_ks_en.pdfhttp://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2006/nov/ks_sec_1386_en.pdfhttp://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2007/nov/kosovo_progress_reports_en.pdfhttp://ec.europa.eu/enlargement/pdf/press_corner/keydocuments/reports_nov_2008/kosovo_progress_report_en.pdf

18

pavarsis s Kosovs. Si n vitin 2006 dhe 2007, ashtu edhe n vitin 2008, progres i limituar

ose aspak progres nuk sht shnuar n fusha tjera t tregut t brendshm, me prjashtim n

fushn e prokurimit publik dhe hulumtimit ku sht shnuar pak progres.51

4.2. Nn-prfundimet: Raportet BE-Kosov (1999-2008)

Q nga viti 1999, raportet e Kosovs me BE-n kan shnuar rritje t ndjeshme dhe partneritet,

q karakterizohet me qasje konstruktive dhe vendosmri t BE-s pr t ndihmuar Kosovn n

rrugn e saj Evropiane. N kt aspekt, me pranin e madhe t saj n Kosov, pastaj me mjetet e

shkopit dhe karrots, BE-ja ka kryer dy role kryesore n vitet 1999-2008. E para lidhet me

mbshtetjen financiare pr Kosovn dhe e dyta lidhet me prkushtimin e BE-s n nxitje t

stabilitetit, paqes dhe perspektivs Evropiane pr Kosov dhe m gjer n Ballkanin Perndimor.

4.3. Raportet BE-Kosov (2008-2013)

Deklarata e Pavarsis s Kosovs, n shkurt t vitit 2008, paraqet nj faz t re n raportet

Kosov-BE. Nj dit pas deklarimit t pavarsis, Kshilli i BE-s pr shtje t Prgjithshme

mban shnim mbi kt deklarat dhe konfirmon perspektivn e Kosovs n BE. Kjo ngjarje dhe

dit lidhet edhe me fillimin e ri-konfigurimit t rolit t BE-s n Kosov.52

N vitin 2009, raportet BE-Kosov, poashtu kan shnuar progres por kan hasur edhe n sfida

m t mdha. Pasqyra e raporteve BE-Kosov n vitin 2009 vijon si m posht. Raporti i

Progresit t Kosovs 2009, thekson faktin q Kosova sht antarsuar n Fondin Monetar

Ndrkombtar dhe Bankn Botrore.53

Pr shembull, si sfid n ekonomin e Kosovs

identifikohet prania e madhe e sektorit jo-formal dhe mangsit n kornizn ligjore.54

Pr m

shum, n lidhje me administratn publike n Kosov, raporti thekson faktin q ende mbetet e

dobt dhe ekziston nevoja pr reforma n administratn publike, me qllim t forcimit t

kapaciteteve, paanshmris dhe profesionalizmit.55

Gjithashtu, raporti identifikon nevojn pr

prmirsim t mjedisit biznesor dhe evidentimit t rezultateve n luftn kundr korrupsionit dhe

krimit t organizuar.56

Si dhe, raporti thekson nevojn pr prpjekje t mtejme n mbrojtje t

pakicave dhe prkushtim m t madh pr dialog dhe pajtim ndrmjet komuniteteve n Kosov.57

51

Po aty. 52

Intervist 8: Ambasador i Italis n Kosov (Prishtin, 06/03/3013); Intervist 15: Diplomat Perndimor n

Kosov (Prishtin, 22/03/2013). 53

Komisioni Evropian (2009) Raporti i Progresit t Kosovs 2009. E disponueshme: http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2009/ks_rapport_2009_en.pdf (vizituar m 30/06/2013). 54

Po aty. 55

Po aty. 56

Po aty. 57

Po aty.

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2009/ks_rapport_2009_en.pdf

19

Me qllim t shnimit t nj etape t re n dialogun BE-Kosov, n vitin 2009 Komisioni

propozon forcimin dhe zgjerimin e pjesmarrjes s Kosovs n PAS nprmjet krijimit t nj

mekanizmi t nj dialogu t qndrueshm pr PAS.58

N ann tjetr, sfidat e theksuara n raportin e progresit 2009 vazhduan t mbeten t ngjashme

edhe n vitin 2010 dhe 2011, pa ndonj arritje t rndsishme n raportet BE-Kosov gjat ksaj

periudhe.

N vitin 2012, lansimi dhe prezantimi i udhrrfyesit pr liberalizim t vizave dhe publikimi i

studimit t fizibilitetit prbjn zhvillimet kryesore n raportet ndrmjet Kosovs dhe BE-s. E

rndsis s veant sht studimi i fizibilitetit (tetor 2012) i publikuar nga institucionet e BE-s,

q thekson se nuk ka pengesa ligjore pr BE-n pr konkludim t MSA-s me Kosovn.

Megjithat, studimi i fizibilitetit pr MSA-n identifikon disa sfida pr Kosovn, t cilat jan

pjes e prmbushjes s obligimeve pr fillim t negociatave t MSA-s. Ndr obligimet e para

lidhet me prmirsimin e efikasitetit, prgjegjsis dhe paanshmris s gjyqsorit.59

Pastaj,

obligimi tjetr lidhet me reformn n administratn publike. M konkretisht, Kosova duhet t

filloj reforma q sigurojn administrat publike t qndrueshme, duke prfshir financimin e

nevojshm dhe stafin mbshtets.60

Nj sr kriteresh ose obligimesh tjera pr Kosovn lidhen

me promovimin e shoqris shum-etnike, me qllim t krijimit t kushteve pr pakicat dhe n

veanti pr pakicn Serbe q t ndjehet pjes e Kosovs dhe n kt aspekt t lehtsohet kthimi i

personave t zhvendosur.61

Sa i prket tregtis q sht nj nga aspektet m t rndsishme n kontekstin e MSA-s, nga

Kosova krkohet implementimi i vendimit t qeveris n ristrukturim t Ministris s Tregtis

dhe Industris.62

Poashtu, krkohet edhe q Kosova t krijoj mekanizma relevant q do t

koordinonin negociatat.63

Si rezultat i prmbushjes s kritereve nga autoritetet Kosovare, n prill

t vitit 2013, Komisioni Evropian i propozoi Kshillit q t autorizoj hapjen e negociatave pr

Marrveshjen e Stabilizim Asociimit ndrmjet BE-s dhe Kosovs. Kjo sht shum e

rndsishme pasi q vendos themelet pr marrdhnie kontraktuale ndrmjet Kosovs dhe BE-

s.64

N kt kontekst, duhet t theksohet fakti q raportet aktuale ndrmjet Kosovs dhe BE-s

58

Po aty. 59


Po aty. 61

Po aty. 62

Po aty. 63

Po aty. 64

Intervist 1: Zyrtar i EUSR-s (Prishtin, 22/02/2013); Intervist 8: Ambasador i Italis n Kosov (Prishtin,

06/03/3013); Intervist 9: Zyrtar i Lart Politik, Zyra e Bashkimit Evropian n Kosov / Prfaqsuesi Special i BE-

s (Prishtin, 08/03/2013); Intervist 10: Zyrtar Politik, Zyra e Bashkimit Evropian n Kosov / Prfaqsuesi Special

i BE-s (Prishtin, 08/03/2013); Intervist 11: Antar i Parlamentit n Kuvendin e Kosovs (Prishtin, 11/03/2013);

Intervist 12: Diplomat Perndimor n Kosov (Prishtin, 13/03/2013); Intervist 16: Diplomat Perndimor n

Kosov (Prishtin, 25/03/2013).

20

karakterizohen si dinamike dhe n prgjithsi brenda kornizs s proceseve integruese Evropiane

me vendet tjera t Ballkanit. BE-ja vazhdon t jet n funksion t nxitjes s progresit n rajon.

Ajo vazhdon t mbshtet Kosovn n t gjitha fushat, n veanti n sundimin e ligjit.65

Sidoqoft, n rrugn e integrimeve Evropiane, raportet e Kosovs me BE-n prcaktohen

gjithashtu nga mos-njohja e pavarsis s Kosovs nga pes shtete antare t BE-s. Mos-njohja

nga pes shtete antare t BE-s sjell pasoja t ndryshme, veanrisht n aspektin politik. BE-ja

has n vshtirsi t veanta n arritje t konsensusit dhe vendimeve me pes shtete antare q

nuk e kan njohur Kosovn sa i prket proceseve integruese t Kosovs, kshtu q shkaktohen

vonesa n proceset integruese. Pr m shum, kjo pengon jo vetm materializimin e perspektivs

Evropiane t Kosovs, por sfidon edhe institucionet e BE-s n vetvete.66

Nj aspekt tjetr q ndikon n raportet Kosov-BE sht dialogu i vazhdueshm ndrmjet

Kosovs dhe Serbis. Prkushtimi i Kosovs dhe qasja konstruktive n dialog me Serbin duket

t jet parakusht pr forcimin e rrugs s saj n integrimin Evropian.67

Disa sfida tjera n lidhje me raportet BE-Kosov jan:

Dshtimet e institucioneve t Kosovs n procesin e integrimit Evropian nuk duhet t

identifikojn si fajtor BE-n, por autoritetet e Kosovs duhet t prqendrohen n zgjidhje t

ktyre shtjeve.

Pr m shum, Kosova duhet t krijoj nj proces t ndershm politik duke zvogluar hendekun

mes sjelljeve verbale dhe veprimeve t tyre.68

N lidhje me kt, n mas t madhe raportet BE-

Kosov varen nga prmbushja dhe implementimi i standardeve t BE-s. N kt aspekt,

sundimi i ligjit sht nj prej standardeve m t rndsishme q duhet t prmirsohet n

Kosov. Pr shembull, zbatimi i ligjit n Veri t Kosovs dhe lufta ndaj krimit t organizuar dhe

korrupsionit do t jen faktor t rndsishm n prcaktim t ktyre raporteve.69

Poashtu, sfid

tjetr n raportet BE-Kosov brendsimi i mtejm i rregullave dhe praktikave t BE-s nga tr

shoqria.70

4.4. Nn-prfundimet: Raportet BE-Kosov (2008-2013)

65

Intervist 16: Diplomat Perndimor n Kosov (Prishtin, 25/03/2013). 66

Intervist 17: Zyrtar i Lart, Ministria e Punve t Jashtme (Prishtin, 29/03/2013). 67

Intervist 6: Zvends Shef i Zyrs, Zyra e Kshillit t Evrops (Prishtin, 01/03/2013); Intervist 12: Diplomat

Perndimor n Kosov (Prishtin, 13/03/2013); Intervist 14: Diplomat Evropian n Kosov (Prishtin, 21/03/2013). 68

Intervist 5: Antar i Parlamentit n Kuvendin e Kosovs (Prishtin, 01/03/2013); Intervist 15: Diplomat

Perndimor n Kosov (Prishtin, 22/03/2013); Takimi i Tryezs s rrumbullakt "Identifikimi i sfidave, mundsive

dhe strategjive pr negociata t mundshme dhe ratifikimin e procesit t Marrveshjes s Stabilizim Asociimit

ndrmjet Kosovs dhe Bashkimit Evropian. Organizuar nga RIDEA (14. 05. 2013). 69

Intervist 6: Zvends Shef i Zyrs, Zyra e Kshillit t Evrops (Prishtin, 01/03/2013). 70


Antar i Parlamentit n Kuvendin e Kosovs (Prishtin, 11/03/2013).

21

Deklarata e Pavarsis s Kosovs, n shkurt t vitit 2008, ka shnuar nj fillim t ri n raportet

Kosov-BE, veanrisht n lidhje me procesin e ri-konfigurimit t pranis s BE-s n Kosov.

N vitin 2009, raportet BE-Kosov kan shnuar progres t mtejm, me rast Komisioni

propozoi fuqizimin dhe zgjerimin e pjesmarrjes s Kosovs n PAS nprmjet krijimit t nj

mekanizmi t nj dialogu t qndrueshm pr PAS. N vitin 2010 dhe 2011 nuk sht shnuar

ndonj moment i veant ose i rndsishm n raportet BE-Kosov.

N ann tjetr, progres sht shnuar n raportet ndrmjet Kosovs dhe BE-s n vitin 2012. N

veanti, ky progres lidhet me lansimin dhe prezantimin e udhrrfyesit pr liberalizim t vizave

dhe publikimin e studimit t fizibilitetit nga BE-ja. Raporti BE-Kosov sht fuqizuar ose

konsoliduar edhe m shum n prill t vitit 2013, kur Komisioni Evropian i propozoi Kshillit q

t vendos pr autorizimin e hapjes s negociatave t MSA-s ndrmjet BE-s dhe Kosovs. S

fundmi, raporti ndrmjet Kosovs dhe BE-s kulmoi me vendimin e Kshillit t BE-s (qershor,

2013) q t fillon negociatat me Kosovn pr MSA-n. Si rrjedhoj, pjesa tjetr e ktij studimi

paraqet m hollsisht sfidat e Kosovs q mund t hasen gjat fazs negociuese t MSA-s, t

cilat do t pasohen nga pjesa lidhur me sfidat q mund t hasen n procesin e mundshm

ratifikues t MSA-s nga BE-ja.

5. Sfidat dhe mundsit e Kosovs gjat fazs negociuese t MSA-s

Gjat fazs negociuese t MSA-s pritet q Kosova t ballafaqohet me sfida t shumta. Ky

studim identifikon dy kategori t sfidave me t cilat mund t ballafaqohet Kosova gjat fazs

negociuese t MSA-s me BE-n: sfida t prgjithshme dhe specifike/unike. Sidoqoft, sht e

rndsishme t theksohet q kto sfida (t prgjithshme dhe specifike), n t njjtn koh,

paraqesin mundsi q Kosova t prmirson qeverisjen dhe cilsin e jets s qytetarve t saj.

Ekzistojn disa sfida t prgjithshme pr Kosovn gjat fazs negociuese t MSA-s. Nse bjm

nj renditje, mund t thuhet q sfidat e prgjithshme lidhen me kapacitetin e Kosovs pr t

negociuar MSA-n, sfidat lidhur me sundimin e ligjit, funksionimin e ekonomis s tregut etj.

Pr m tepr, n rastin e Kosovs ky studim ka identifikuar edhe dy sfida specifike ose unike

(krahasuar me vendet tjera t Ballkanit Perndimor). Kto sfida specifike ose unike lidhen me

mos-njohjen e shtetsis s Kosovs nga pes vende antare t BE-s dhe mungesn e njohjes

dhe dialogut t vazhdueshm me Serbin. Pjest vijuese paraqesin m hollsisht kto shtje.

5.1. Sfidat e prgjithshme

Para se gjithash, sfid n vete ishte vendimi i BE-s n lidhje me fillimin e negociatave me

Kosovn pr MSA-n. Q nga vendimi pozitiv i Kshillit t BE-s (28 qershor 2013), pritet q

negociatat mund t fillojn n shtator t vitit 2013.71

71

Intervist 6: Zvends Shef i Zyrs, Zyra e Kshillit t Evrops (Prishtin, 01/03/2013); Intervist 14: Diplomat

Evropian n Kosov (Prishtin, 21/03/2013); Intervist 17: Zyrtar i Lart, Ministria e Punve t Jashtme (Prishtin, 29/03/2013).

22

Sfida tjetr e prgjithshme lidhet me kapacitetin e Kosovs pr t marr pjes n procesin

negociues me BE-n. Sfidat lidhur me kapacitetet dhe reformn n administrat publike do t

paraqiten paralelisht, ndrsa faza e negociatave pr MSA-n paraqet nj mundsi unike n kt

aspekt. Me qllim t plotsimit t nevojave t negocimit pr MSA-n me BE-n, Qeveria e

Kosovs duhet t prfshij jurist, ekspert tjer dhe teknokrat (vendor dhe ndrkombtar) q do

t jen t aft t adresojn dhe ndrmarrin reformat e nevojshme. Stafi ekzistues duhet tiu

nnshtrohet trajnimeve t ndryshme me qllim t prmirsimit t shkathtsive t tyre dhe t

prmirsohen profesionalisht. Pr m shum, forcimi i nivelit menaxherial, de-politizimi i

administrats publike dhe adresimi i korrupsionit n administrat publike do t jen sfida t

mdha me t cilat mund t ballafaqohet Kosova gjat fazs negociuese (dhe jo t vetme) t

MSA-s.72

Reformat n administratn publike ishin sfid edhe pr vendet tjera t Ballkanit

Perndimor gjat PAS. Pr shembull, n rastin e Shqipris, raporti i progresit (2005) si breng

thekson aftsin e administrats publike pr t zbatuar MSA-n.73

Poashtu, raporti i progresit t

KE-s pr Malin e Zi (2006) thekson q sfida kryesore e Malit t Zi lidhur me MSA-n mbetet

prmirsimi i kapacitetit administrativ me qllim t garantimit t zbatimit t marrveshjes.74

N kt kontekst, sht e rndsishme t theksohet q ky studim ka gjetur se Qeveria e Kosovs

ka ndrmarr disa masa parandaluese. Ka krijuar strukturn negociuese dhe ekipin negociues pr

MSA-n.75

Poashtu, duket se Ministria e Integrimit Evropian ka krijuar nj plan veprimi dhe

zyrtart e saj jan duke udhtuar n vendet fqinje me qllim t marrjes s prvojave mbi kt

proces.76

Sundimi i ligjit sht sfid tjetr brenda kategoris s sfidave t prgjithshme me t ciln Kosova

duhet t merret gjat dhe pas fazs negociuese t MSA-s. Reforma t mdha duhet t

ndrmerren n kt sektor. N veanti, duhet t merret m konkretisht me luftn kundr krimit t

organizuar dhe korrupsionit. Arritja e rezultateve konkrete n luftn kundr korrupsionit dhe

krimit t organizuar sht e rndsis s veant pr rrugn e Kosovs n BE. Pr m tepr,

Kosova duhet t zvogloj boshllkun ndrmjet ligjeve t miratuara n letr dhe atyre t

72


Diplomat Perndimor n Kosov (Prishtin, 22/03/2013). 73

Komisioni Evropian (2005) Raporti i Progresit t Shqipris 2005. E disponueshme:

http://ec.europa.eu/enlargement/archives/pdf/key_documents/2005/package/sec_1421_final_progress_report_al_en.

pdf (vizituar m: 30/06/2013). 74

Komisioni i Komuniteteve Evropiane (2006) Raporti i Progresit t Malit t Zi 2006. E disponueshme:

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2006/nov/mn_sec_1388_en.pdf (vizituar m: 30/06/2013). 75

Takimi i Tryezs s rrumbullakt "Identifikimi i sfidave, mundsive dhe strategjive pr negociata t mundshme

dhe ratifikimin e procesit t Marrveshjes s Stabilizim Asociimit ndrmjet Kosovs dhe Bashkimit Evropian.

Organizuar nga RIDEA (14. 05. 2013).. 76

Intervist 9: Zyrtar i Lart Politik, Zyra e Bashkimit Evropian n Kosov / Prfaqsuesi Special i BE-s (Prishtin, 08/03/2013); Intervist 10: Zyrtar Politik, Zyra e Bashkimit Evropian n Kosov / Prfaqsuesi Special i

BE-s (Prishtin, 08/03/2013).

http://ec.europa.eu/enlargement/archives/pdf/key_documents/2005/package/sec_1421_final_progress_report_al_en.pdfhttp://ec.europa.eu/enlargement/archives/pdf/key_documents/2005/package/sec_1421_final_progress_report_al_en.pdfhttp://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2006/nov/mn_sec_1388_en.pdf

23

implementuara n praktik. Duhet t siguroj pavarsin e gjyqsorit dhe shmang ndikimin

politik n kt sektor.

Pr m shum, Kosova duhet t merr masa pr zvoglimin e rasteve t mbetura n sektorin e

gjyqsorit. Poashtu, duke u bazuar n prvojat e Kroacis dhe njsive tjera federale t ish-

Jugosllavis, ballafaqimi me krimet e lufts do t jet nj shtje tjetr me t ciln Kosova duhet

t merret.77

Pr ta ilustruar kt, raporti i progresit t KE-s (2007) pr B&H thekson q para

nnshkrimit t MSA-s, ajo duhet t vrtetoj bashkpunimin e plot me GJNKJ.78

Veprime t

ngjashme gjenden edhe n raportin e progresit t KE-s (2007) pr Serbin ku bashkpunimi i

plot me GJNKJ sht kusht i domosdoshm para nnshkrimit t MSA-s79

. N kontekstin e

Kosovs, bashkpunimi me EULEX-in n lidhje me krime t lufts ose aspekte tjera mund t

paraqitet si kusht i domosdoshm pr progres t mtejm n fazn negociuese t MSA-s ose

edhe n fazn e mvonshme t ratifikimit. Ngjashm, Kosova duhet t forcoj dhe prmirsoj m

tej kapacitetet e saj dhe legjislacionin lidhur me sektorin e gjyqsorit.

Nj sfid tjetr e prgjithshme t ciln Kosova duhet t adresoj gjat dhe pas fazs negociuese t

MSA-s ka t bj me reformat n funksionimin e ekonomis s tregut. M konkretisht,

kornizat e nevojshme ligjore t tregut sikur siguria e ushqimit, kontrolli sanitar duhet t

prcaktohen. Gjithashtu, gjat fazs negociuese t MSA-s, Kosova duhet t zvogloj

informalitetin dhe prmirson mjedisin biznesor dhe prkrah m shum sektorin privat.80

Prova e zbatimit t standardeve Evropiane sht sfida tjetr e prgjithshme pr Kosovn gjat

dhe pas fazs negociuese t MSA-s. Veanrisht, n lidhje me kt sfid e rndsis s veant

sht progresi n sektorin e doganave, lvizjes s lir t mallrave, dhe shtje tjera lidhur me

tregun dhe tregtin, me qllim t prshtatjes me standarde Evropiane. sht e rndsishme q

Kosova t tregon prkushtim serioz n implementim t standardeve t BE-s.81

Pr shembull, n

rastin e Shqipris pr t rekomanduar konkludimin e marrveshjes, Shqipris iu sht dashur

77


Perndimor n Kosov (Prishtin, 05/03/2013); Intervist 11: Antar i Parlamentit n Kuvendin e Kosovs

(Prishtin, 11/03/2013); Intervist 14: Diplomat Evropian n Kosov (Prishtin, 21/03/2013). 78

Komisioni i Komuniteteve Evropiane (2007) Raporti i Progresit t Bosnjs dhe Hercegovins 2007. E

disponueshme:

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2007/nov/bosnia_herzegovina_progress_reports_en.pdf

(vizituar m: 30/06/2013). 79

Komisioni i Komuniteteve Evropiane (2007) Raporti i Progresit t Serbis 2007. E disponueshme:

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2007/nov/serbia_progress_reports_en.pdf (vizituar m: 30/06/

2013). 80

Intervist 5: Antar i Parlamentit n Kuvendin e Kosovs (Prishtin, 01/03/2013); Intervist 13: Zyrtar i Lart,

Oda Ekonomike e Kosovs (Prishtin, 15/03/2013). 81

Intervist 6: Zvends Shef i Zyrs, Zyra e Kshillit t Evrops (Prishtin, 01/03/2013); Zyrtar Politik EUSR.

Takimi i Tryezs s rrumbullakt "Identifikimi i sfidave, mundsive dhe strategjive pr negociata t mundshme dhe

ratifikimin e procesit t Marrveshjes s Stabilizim Asociimit ndrmjet Kosovs dhe Bashkimit Evropian.

Organizuar nga RIDEA (14. 05. 2013).

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2007/nov/bosnia_herzegovina_progress_reports_en.pdfhttp://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2007/nov/serbia_progress_reports_en.pdf

24

garantimi i mbajtjes s drejt t zgjedhjeve parlamentare n vitin 2005 n pajtim me standardet

Evropiane.82

N kt aspekt as Kosova nuk do t jet prjashtim.

Gjat fazs negociuese t MSA-s, sfid tjetr do t jet prfshirja e akterve t rndsishm

brenda procesit. Me fjal t tjera, duhet t bhen diskutime n parlamentin e Kosovs dhe

institucione tjera relevante pr shtje t negociuara. Pr m shum, gjat ktij procesi Qeveria e

Kosovs duhet t siguroj prfshirjen e partive t opozits, shoqris civile, bots akademike dhe

partnerve tjer t rndsishm brenda ktij procesi. Ky proces do t krijoj kushte pr nj proces

t suksesshm negociues t MSA-s. N kt aspekt, Kosova duhet t bisedoj me fqinjt e saj,

me qllim t marrjes s prvojave, dhe prgatitjes m t mir n kt proces.83

5.2. Sfidat Specifike

Si sht cekur m sipr, krahasuar me vendet tjera t Ballkanit Perndimor, n rastin e Kosovs

ekzistojn dy sfida shtes specifike/unike n lidhje me fazn negociuese t MSA-s.

E para nga kto sfida specifike ka t bj me mos-njohjen e pavarsis s Kosovs nga pes

shtete antare t BE-s (Qipro, Greqi, Rumani, Sllovaki dhe Spanj). BE-ja sht unike sa i

prket hyrjes n procesin e MSA-s me Kosovn. Sidoqoft, Kosova sht vonuar n procesin e

integrimit t BE-s pr shkak t mungess s pajtimit brenda BE-s, dhe n veanti me pes

shtetet q nuk e kan njohur Kosovn. Probleme tjera t veanta mund t paraqiten n fazat e

mvonshme kur MSA-ja duhet t ratifikohet ose n rastin e marrveshjeve bilaterale me shtetet

antare t BE-s.84

N rastin e Kosovs, duket sikur BE-ja doher duhet t gjej dika t re pr t

arritur marrveshje me shtetet q nuk e kan njohur Kosovn.85

Sfida e dyt specifike q lidhet me fazn gjat dhe pas negociuese t MSA-s pr Kosovn jan

raportet e prgjithshme me Serbin. N prgjithsi, progresi i Kosovs n proceset e

integrimeve Evropiane do t varet nga situata e prgjithshme n vendet e Ballkanit, por n

veanti lidhur me raportet e saj me Serbin. Marrveshja e fundit pr Veriun e Kosovs krijon

nj perspektiv m t mir n kt aspekt, por zbatimi i saj dhe shtje tjera t hapura ndrmjet

Kosovs dhe Serbis (p.sh., njohja reciproke e shtetsis) vazhdojn t mbeten sfid. Duket

sikur, duhet t vazhdohet normalizimi gradual i raporteve ndrmjet Kosovs dhe Serbis, me

qllim t forcimit t proceseve integruese Evropiane.86

82


Intervist 1: Zyrtar, EUSR (Prishtin, 22/02/2013); Intervist 2: Zyrtar i Lart, Zyra e Presidentit t Republiks

s Kosovs (Prishtin, 26/02/2013). 84

Intervist 8: Ambasador i Italis n Kosov (Prishtin, 06/03/3013); Intervist 15: Diplomat Perndimor n

Kosov (Prishtin, 22/03/2013); Intervist 17: Zyrtar i Lart, Ministria e Punve t Jashtme (Prishtin, 29/03/2013). 85

Po aty. 86

Intervist 1: Zyrtar, EUSR (Prishtin, 22/02/2013); Intervist 8: Ambasador i Italis n Kosov (Prishtin,

06/03/3013).

25

5.3. Nn-prfundimet: Sfidat dhe mundsit e Kosovs gjat fazs negociuese t

MSA-s

Kjo pjes identifikoi dy kategori t sfidave me t cilat mund t ballafaqohet gjat fazs

negociuese t MSA-s me BE-n: sfidat e prgjithshme dhe specifike/unike. Sfidat e

prgjithshme pr Kosovn gjat fazs negociuese t MSA-s prfshijn shtje t ndryshme nga

sundimi i ligjit tek funksionimi i ekonomis s tregut dhe reforma n administratn publike. N

ann tjetr, sfidat specifike ose unike n rastin e Kosovs lidhen me mos-njohjen e shtetsis s

Kosovs nga pes shtetet antare t BE-s dhe mungesa e njohjes dhe dialogut t vazhdueshm

me Serbin.

Sidoqoft, t dy sfidat dhe n veanti ato t prgjithshme paraqesin mundsi pr Kosovn q t

prmirsoj qeverisjen dhe cilsin e jets s qytetarve t saj. Me fjal tjera, procesi negociues

pr MSA-n sht mundsi unike pr Kosovn q t thelloj stabilitetin e brendshm dhe forcoj

institucionet e saj. Gjat ktij procesi, BE-ja do t zgjeron prkrahjen financiare dhe teknike pr

Kosovn nprmjet ofrimit t m shum ekspertve dhe ndihms m t madhe pr ndrtim t

kapaciteteve institucionale t Kosovs. Nprmjet negociatave t MSA-s, legjislacioni i

Kosovs do t prafrohet me legjislacionin e BE-s gj q do ta vendos Kosovn drejt qllimeve

t integrimit n BE.87

Poashtu, n kt proces, Kosova duhet t tregoj vullnet pozitiv.

sht mundsi pr Kosovn q t trheq investimet e jashtme dhe t prmirsoj situatn e

prgjithshme n ekonomi.88

Prandaj, nprmjet reformave pozitive n institucione, legjislacion

dhe ekonomi, n prgjithsi do t paraqitet edhe mundsia pr prmirsimin e jets s qytetarve.

Sigurisht, faza negociuese e MSA-s nuk do t ndryshoj n trsi situatn ekonomike dhe

politike n Kosov. Por, nse merret seriozisht nga institucionet e Kosovs mund t shrbej si

nj hap i vogl dhe/ose i par n kt rrug ose drejtim.

6. Sfidat dhe mundsit e Kosovs gjat fazs eventuale t ratifikimit

pr MSA-n

Ngjashm me fazn negociuese t MSA-s, gjat fazs eventuale t ratifikimit t MSA-s, pritet

q Kosova t ballafaqohet me sfida t shumta. Nse rrugtimi i Kosovs gjat procesit t

ratifikimit do t jet i njjt si me ato t vendeve tjera t Ballkanit (p.sh., nse do shtet antar do

87

Intervist 15: Diplomat Perndimor n Kosov (Prishtin, 22/03/2013). 88

Intervist 7: Diplomat Perndimor n Kosov (Prishtin, 05/03/2013); Intervist 11: Antar i Parlamentit n

Kuvendin e Kosovs (Prishtin, 11/03/2013); Intervist 12: Diplomat Perndimor n Kosov (Prishtin,

13/03/2013); Takimi i Tryezs s rrumbullakt "Identifikimi i sfidave, mundsive dhe strategjive pr negociata t

mundshme dhe ratifikimin e procesit t Marrveshjes s Stabilizim Asociimit ndrmjet Kosovs dhe Bashkimit

Evropian. Organizuar nga RIDEA (14/05/2013).

26

t duhet ta ratifikon MSA-n me Kosovn89

), pritet q Kosova t ballafaqohet me sfida t mdha

(n veanti me disa nga shtetet q nuk e kan njohur). Me fjal tjera, prve ballafaqimit me

sfida t prgjithshme/standarde sikurse nga vendet e tjera t Ballkanit Perndimor (n lidhje me

zbatimin e MSA-s dhe reformave n sektor t ndryshm), Kosova poashtu do t ballafaqohet

me sfida specifike/unike. Sikurse n rastin e fazs negociuese t MSA-s, kto sfida specifike ose

unike lidhen me mosnjohjen e shtetsis s Kosovs nga pes shtetet antare t BE-s dhe

mungesn e njohjes dhe vazhdimin e dialogut t mundshm me Serbin. Pjest vijuese

diskutojn m hollsisht t gjitha kto shtje.

6.1. Sfidat e Prgjithshme

Gjat fazs s ratifikimit t MSA-s nga BE-ja, Kosova do t ballafaqohet me nj sfid

vendimtare t prgjithshme q lidhet me zbatimin e MP/MSA-s. N prgjithsi pritet q shum

nga vendet antare t BE-s (n veanti ato q e kan njohur Kosovn deri m tani) vendimin e

tyre do ta bazojn mbi zbatimin e reformave.

Faktori tjetr q do t vendos ratifikimin e MSA-s do t jet atmosfera e prgjithshme politike

brenda BE-s si n trsi, ashtu edhe n veanti n shtetet antare.90

Pr m shum, sht e

rndsishme t theksohet q sfidat e prgjithshme n fazn e ratifikimit do t mbesin t njjta me

ato t fazs s negocimit. Me fjal tjera, progres i mtejm krkohet n implementim t

reformave n fusha dhe sektor t ndryshm (p.sh. sundimi i ligjit, institucionet politike,

ekonomia e tregut t lir, standardet Evropiane, etj).

Prandaj, duhet t theksohet q sfida e par e prgjithshme n lidhje me fazn e ratifikimit t

MSA-s ka t bj me implementimin e MP/MSA-s. Edhe vendet tjera t Ballkanit Perndimor

jan ballafaquar me sfida t ngjashme n kt aspekt. Pr shembull, n vitin q Maqedonia ka

nnshkruar MSA-n me BE-n, ka vazhduar t ballafaqohet me krizn politike, e cila ka pasur

ndikim t madh n situatn ekonomike dhe institucionet vendore. Pas nj krize t till, raporti i

progresit t KE-s (2002) thekson q zbatimi i Marrveshjes s Prkohshme sht e rndsis s

veant. Poashtu, progresi i mtejm n kt aspekt, lidhet me zbatimin e marrveshjes.91

Nj

diskurs i ngjashm lidhur me zbatimin e MP/MSA-s gjendet edhe n raportet vijuese t

progresit, pas nnshkrimit t MSA-s me Shqiprin n vitin 2005. Pr shembull, raporti i

progresit t KE-s pr Shqiprin (2007), thekson mungesn e vullnetit ndrmjet partive politike

89

Nse, n rastin e Kosovs do t mbahet ndonj form tjetr e ratifikimit (p.sh. MSA-ja pr Kosovn t ratifikohet

vetm n nivelin institucional t BE-s), ather sfidat lidhur me fazn e ratifikimit do t jen shum m t vogla. 90


Evropian n Kosov (Prishtin, 21/03/2013); Takimi i Tryezs s rrumbullakt "Identifikimi i sfidave, mundsive

dhe strategjive pr negociata t mundshme dhe ratifikimin e procesit t Marrveshjes s Stabilizim Asociimit

ndrmjet Kosovs dhe Bashkimit Evropian. Organizuar nga RIDEA (14. 05. 2013). 91

Komisioni i Komuniteteve Evropiane (2002) Procesi i Stabilizim Asociimit pr Evropn Juglindore. Raporti i

Par Vjetor. E disponueshme:

http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2002:0163:FIN:EN:PDF (vizituar m: 30/06/2013).

http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2002:0163:FIN:EN:PDF

27

pr mbshtetje t reformave t nevojshme dhe pr prmbushje t obligimeve t MSA-s.

Poashtu, n vitin 2008 (kur faza e ratifikimit t MSA-s me Shqiprin ishte gati n prfundim)

raporti i progresit t KE-s pr Shqiprin thekson faktin q asnj progres nuk sht br n

Parlamentin e Shqipris sa i prket monitorimit dhe implementimit t obligimeve t MP/MSA-

s.92

Si n rastin e Shqipris dhe Maqedonis, poashtu edhe n rastin e B&H, KE-ja ka vazhduar me

mekanizmin kushtzues n lidhje me zbatimin e MP/MSA-s, me qllim t hyrjes n fuqi t

MSA-s. Prandaj, MSA-ja ende nuk ka hyr n fuqi, edhe pse sht ratifikuar nga t gjitha

shtetet antare t BE-s n vitin 2010. Me fjal tjera, sht konsideruar e nevojshme q lidershipi

politik n Bosnje t zbaton kushtzimet me qllim t hyrjes n fuqi t MSA-s.93

Vmendje t veant nga KE-ja, sa i prket implementimit t MP/MSA-s reflektohet edhe n

rastin e Malit t Zi dhe Serbis. Kshtu, raporti i progresit (2006) t KE-s thekson faktin q

Mali i Zi vazhdon zbatimin e obligimeve n baz t MSA-s; sidoqoft duhet t vazhdoj me

zhvillimin e kapaciteteve administrative me qllim t zbatimit n t gjitha fushat q prfshihen

nga MSA-ja.94

Poashtu edhe n rastin e Serbis, raporti i progresit (2012) t KE-s shnon q

Serbia sht duke prmbushur t gjitha prkushtimet e MP/MSA-s n fusha t tilla si tregu i

brendshm, konkurrenca, vnia e taksave, bujqsia dhe peshkataria, megjithat ende duhet t

vazhdohet me prmirsime t mtejme n lidhje me administratn publike.95

N krahasim me

rastet e mparshme, nnshkrimi i MSA-s ndrmjet Kroacis dhe BE-s ka pas efekt t

menjhershm n programin e reformave. KE-ja (2002) raporton q progres i konsiderueshm

sht arritur n fushn e demokratizimit, respektimit t drejtave t njeriut dhe t drejtave t

pakics.96

Si rezultat i ktij prkushtimi, edhe rruga e Kroacis drejt BE-s, ishte m e

prshpejtuar n krahasim me vendet tjera t Ballkanit Perndimor.

Prandaj, ky diskutim thekson rndsin q BE-ja i kushton zbatimit t MP/MSA-s gjat fazs s

ratifikimit t MSA-s n vendet tjera t Ballkanit Perndimor. N kt kontekst, Kosova duhet t

nxjerr msime dhe t merr masa parandaluese n adresim t sfids s par t prgjithshme q

lidhet me zbatimin e MP/MSA-s.

92

Komisioni i Komuniteteve Evropiane (2008) Raporti i Progresit t Shqipris 2008. E disponueshme:

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/press_corner/keydocuments/reports_nov_2008/albania_progress_report_en.pdf

(vizituar m: 30/06/2013). 93

Komisioni Evropian (2012) Raporti i Progresit t Bosnjs dhe Hercegovins 2012. E disponueshme:

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2012/package/ba_rapport_2012_en.pdf (vizituar m: 30/06/

2013). 94


Komisioni Evropian (2012) Raporti i Progresit t Serbis 2012. E disponueshme:

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2012/package/sr_rapport_2012_en.pdf (vizituar m: 30/06/

2013). 96

Shih fusnotn nr. 22.

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/press_corner/keydocuments/reports_nov_2008/albania_progress_report_en.pdfhttp://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2012/package/ba_rapport_2012_en.pdfhttp://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2012/package/sr_rapport_2012_en.pdf

28

Nj numr tjetr t sfidave t prgjithshme, t cilat Kosova duhet ti adresoj gjat fazs

ratifikuese t MSA-s lidhen edhe me sfidat e prgjithshme t fazs negociuese (p.sh., reforma

n administrat publike, ekonomia e tregut t lir, sundimi i ligjit, etj). N thelb, me kto sfida

jan ndeshur edhe vendet tjera t Ballkanit Perndimor gjat fazs ratifikuese t MSA-s. Pr t

ilustruar m konkretisht, n paragrafet e mposhtme do t paraqesim disa shembuj nga rastet e

Shqipris, Maqedonis dhe Kroacis.

Gjat fazs s ratifikimit, n rastin e Maqedonis, nj sfid e rndsishme ishte sistemi i dobt i

gjyqsorit dhe korrupsioni, implementimi i reformave n administratn publike dhe zbatimi i t

drejtave pronsore.97

Poashtu n vitin 2005, vitin q MSA-ja hyri n fuqi, sistemi i dobt

gjyqsor ka vazhduar t mbetet sfid serioze pr Kroacin.98

Ngjashm me sfidat n sistemin e

dobt gjyqsor, korrupsioni i prhapur dhe nevoja pr reforma n administrat publike

raportoheshin nga KE-ja gjat fazs ratifikuese t MSA-s pr Shqiprin.99

6.2. Sfidat Specifike

Si sht thn m sipr, n krahasim me vendet tjera t Ballkanit Perndimor, n rastin e

Kosovs ekzistojn dy sfida tjera specifike q lidhen me fazn ratifikuese t MSA-s.

Para se gjithash, prve zbatimit eventual t MP/MSA-s dhe prmbushjes n mas t madhe t

kritereve t BE-s, sfida specifike pritet t rrjedhin nga pes shtetet antare t BE-s q ende

nuk e kan njohur Kosovn. Dhe, sht e rndsishme t theksohet q kjo sfid do t jet edhe

m e dukshme gjat fazs ratifikuese se sa n at negociuese. N veanti, ky studim ka gjetur se

vshtirsi t veanta priten nga Spanja dhe Qipro pr shkak t pozicionit t tyre rigid n raport

me pavarsin e Kosovs. N ann tjetr, nj kurs veprimi m fleksibil pritet nga tri vendet tjera

t BE-s q nuk e kan njohur Kosovn. Me fjal tjera, pritet q Greqia, Rumania dhe Sllovakia

t jen m pro-aktive dhe t hapura n kt proces. Pr m shum, mund t ndodh q qndrimet e

vendeve q nuk e kan njohur Kosovn mund t ndryshojn, duke pasur parasysh faktin q faza

ratifikuese e MSA-s me Kosovn nuk do t filloj s paku n 18 muajt e ardhshm nga publikimi

i ktij studimi. N kt aspekt, mund t ndodh q disa shtete antare t BE-s q nuk e kan

njohur pavarsin e Kosovs t lvizin prpara dhe t njohin Kosovn gjat dy viteve t

ardhshme. Poashtu, faktor tjetr n kt aspekt sht edhe atmosfera e prgjithshme politike n

97

Komisioni i Komuniteteve Evropiane (2004) Procesi i Stabilizim Asociimit pr Evropn Juglindore. Raporti i

Tret Vjetor. E disponueshme:

http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2004:0202:FIN:EN:PDF (vizituar m: 30/06/2013). 98

Komisioni Evropian (2005) Raporti i Progresit t Kroacis 2005. E disponueshme:

http://ec.europa.eu/enlargement/archives/pdf/key_documents/2005/package/sec_1424_final_progress_report_hr_en.

pdf (vizituar m: 30/06/2013). 99

Komisioni i Komuniteteve Evropiane (2007) Raporti i Progresit t Shqipris 2007. E disponueshme:

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2007/nov/albania_progress_reports_en.pdf (vizituar m: 30/06/

2013).

http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2004:0202:FIN:EN:PDFhttp://ec.europa.eu/enlargement/archives/pdf/key_documents/2005/package/sec_1424_final_progress_report_hr_en.pdfhttp://ec.europa.eu/enlargement/archives/pdf/key_documents/2005/package/sec_1424_final_progress_report_hr_en.pdfhttp://ec.europa.eu/enlargement/pdf/key_documents/2007/nov/albania_progress_reports_en.pdf

29

kto vende dhe partive q do t jen n pozit, gj q do t jet faktor vendimtar pr ratifikim ose

jo t MSA-s me Kosovn.100

Sfida e dyt specifike pr Kosovn gjat fazs ratifikuese sht e ngjashme me at t fazs

negociuese (p.sh., raportet e Kosovs me Serbin). Me fjal tjera, ky studim gjen se faktori q

mund t shfrytzohet pr ose kundr gjat fazs ratifikuese do t jet progresi n dialog dhe

raportet e prgjithshme me Serbin.101

Duket sikur ekziston nj prshtypje ndrmjet akterve t

rndsishm q Kosova duhet t prmirsoj raportet me Serbin me qllim q t lehtsoj

procesin e ratifikimit n shtetet q nuk e kan njohur Kosovn.102

6.3. Nn-prfundimet: Sfidat dhe mundsit e Kosovs gjat fazs eventuale t

ratifikimit t MSA-s

Sikurse n rastin e fazs s negociatave t MSA-s, edhe n kt pjes jan identifikuar dy

kategori t sfidave me t cilat Kosova mund t ballafaqohet gjat fazs ratifikuese t MSA-s me

BE-n: sfidat e prgjithshme dhe specifike/unike. Prandaj, sfidat e prgjithshme pr Kosovn

gjat fazs s mundshme ratifikuese t MSA-s ishin t ngjashme me ato t vendeve t Ballkanit

Perndimor (p.sh., lidhur me zbatimin e MP/MSA-s dhe reformave t ndryshme duke filluar

nga sundimi i ligjit, administrata publike, etj). Pr m shum, sfidat specifike ose unike n rastin

e Kosovs ishin t njjta me ato t fazs negociuese t MSA-s dhe lidheshin me mos-njohjen e

shtetsis s Kosovs nga pes shtetet antare t BE-s, dhe mungesa e njohjes dhe raporteve t

prgjithshme me Serbin.

Megjithat, sfidat e prgjithshme si n rastin e fazs negociuese, poashtu edhe gjat fazs

ratifikuese, paraqesin nj mundsi q Kosova t prmirsoj qeverisjen e saj dhe cilsin e jets s

qytetarve t saj. Me fjal tjera, ratifikimi i MSA-s me Kosovn do t ndihmoj q Kosova t

zhvilloj mtej sistemin e saj ekonomik dhe politik n linj me standardet Evropiane.

Pr m shum, kjo do t ndihmoj q Kosova t kaloj n fazn e ardhshme t proceseve integruese

Evropiane (p.sh., t aplikoj pr statusin e vendit kandidat dhe eventualisht t filloj negociatat pr

aderim me BE-n). Prfundimisht, procesi ratifikues i suksesshm i MSA-s me BE-n, do t

ndihmoj n krijimin e nj t ardhme dhe prosperiteti m t mir pr qytetart e Kosovs.

100

Intervist 4: Antar i Parlamentit n Kuvendin e Kosovs (Prishtin, 01/03/2013); Intervist 5: Antar i

Parlamentit n Kuvendin e Kosovs (Prishtin, 01/03/2013); Intervist 14: Diplomat Evropian n Kosov (Prishtin,

21/03/2013). 101

Intervist 13: Zyrtar i Lart, Oda Ekonomike e Kosovs (Prishtin, 15/03/2013). 102

Intervist 1: Zyrtar, EUSR (Prishtin, 22/02/2013); Takimi i Tryezs s rrumbullakt "Identifikimi i sfidave,

mundsive dhe strategjive pr negociata t mundshme dhe ratifikimin e procesit t Marrveshjes s Stabilizim

Asociimit ndrmjet Kosovs dhe Bashkimit Evropian. Organizuar nga RIDEA (14. 05. 2013); Intervist 2: Zyrtar i

Lart, Zyra e Presidentit t Republiks s Kosovs (Prishtin, 26/02/2013); Intervist 3: Antar i Parlamentit n

Kuvendin e Kosovs (Prishtin, 28/02/2013); Intervist 5: Antar i Parlamentit n Kuvendin e Kosovs (Prishtin,

01/03/2013); Intervist 16: Diplomat Perndimor n Kosov (Prishtin, 25/03/2013); Intervist 19: Diplomat

Evropian n Kosov (Prishtin, 22/04/2013).

30

7. Prfundimet

Q nga viti 1999, BE-ja propozoi themelimin e PAS pr vendet e Ballkanit Perndimor, si

korniz pr udhzim t prpjekjeve aderuese.103

Parimet kye t PAS jan t shnuara n

Komunikatn e Komisionit n maj t vitit 1999 dhe ishin konfirmuar nga Kshilli n qershor t

vitit 1999. Nprmjet ktij procesi, BE-ja shpreh vendosmrin e saj q t pranon sfidn dhe

prgjegjsin pr t kontribuar n paqen, stabilitetin dhe mirqenie n rajonin e Ballkanit

Perndimor.

N thelb, q nga ather PAS sht vrtetuar si tregim i suksesshm pr pjesn m t madhe t

shteteve t Ballkanit Perndimor. Megjithat, n rastin e Kosovs ky proces sht zgjatur dhe

shtyr deri n ditt e sotme. Kohve t fundit, Kshilli Evropian ka vendosur t filloj negociatat

pr MSA-n me Kosovn. Dhe, n kt studim jan adresuar sfidat me t cilat mund t

ballafaqohet Kosova gjat fazs negociuese t MSA-s dhe fazs s mundshme ratifikuese t

MSA-s.

sht e rndsishme t theksohet q prfundimet e ktij studimi bazohen n analiz t raporteve

t ndryshme t organizatave vendore dhe ndrkombtare, t dhna t mbledhura nga intervistat

dhe diskutimeve

Documents

2631Raporti RIDEA - MSA - Sfidat Dhe Mundesite English Version - Copy