Embed Size (px)
Citation preview
EUCHARISTIEVIERING SINT-PAULUSKERK
zondag 10.30 u
PASTOOR Paul SCHEELEN
Onthaal, pastoraal gesprek, doop, huwelijk, uitvaart
0476 34 69 12
PAROCHIESECRETARIAAT
Sint-Paulusstraat 22, 2000 Antwerpen
Dinsdag tussen 10.00u en 12.00u
03 231 33 21
KERKFABRIEK SINT-PAULUS
• Voorzitter Walter Vrinssen
03 231 31 48 of 0477 50 01 90
• Collectiebeheer en afspraken voor kerkgebouw,
leveringen, technische ondersteuning
Caroline De Wever
0479 34 41 26
[email protected] 27ste jaargang nr. 10
februari 2018
CONCERTEN EN EVENEMENTEN
• Leo Van achter
0473 97 83 36
• Wilfried Van den Brande: intendant
0477 57 25 31
muziekinsintpaulus.be
• Nicolas De Troyer: organist-titularis
[email protected] 0486 41 25 82
TOERISME EN RONDLEIDING
Sint-Paulusvrienden:
• Walter Geluyckens 0494 44 82 53
• Leo Vereecken 0486 57 52 35
• Joris Reymer 0475 33 80 03
EUCHARISTIEVIERINGEN FEBRUARI 2018
Zo 4 januari - 10.30u - Gebedsviering met ouders en jonge kinderen naar aanleiding van Lichtmis, voorgegaan door Diaken Frank Morlion. Met bijzondere aandacht voor jonge gezinnen met kinderen en de pasgedoopten van de laatste drie jaren. Zegen van de kinderen. Zondag 11 januari - 10.30u Koormis voorgegaan door Z.E.H. Hugo Dierick Jaarlijkse plechtigheid voor de Broederschap van O.L.Vrouw van Scherpenheuvel. Muzikale omlijsting door het ensemble “Voces Capituli”
Woensdag 14 januari - 19.00u - Aswoensdag met asoplegging als start van de heilige vastentijd. Zondag 18 januari - 10.30u - Solistenmis voorgegaan door Pastoor Paul Scheelen, homilie door Paul Bistiaux. Pieter Vandeveire, gamba, Nicolas De Troyer, orgel. Zondag 25 januari - 10.30u - Barokmis voorgegaan door
Pastoor Paul Scheelen. Franse barok met “In Nomine”, ensemble in residentie.
LIEF EN LEED IN ONZE PAROCHIEGEMEENSCHAP
Overleden: Christel Quinet - uitvaart 12/01/2018 François Hens - uitvaart 13.01.2018
NIEUWJAARSSPEECH VAN PASTOOR 2018
Mijmerend bij de lezing van vandaag…
‘Eli is oud, soms moe, soms blind.
Maar hij bleef waken bij de vlam.
Nee, de lamp van God was niet gedoofd.’
(1 Sam. 3)
In december van dit jaar zal ik 20 jaar pastoor zijn in deze geloofsgemeenschap. Hoe hebben jullie het zo lang met mij kunnen volhouden? Het was alleen maar mogelijk door een schare van sterke medewerkers die veel door de vingers konden zien. Bij mijn aanstelling stonden de zijbeuken nog in de steigers en was het
hoogkoor afgesloten. Stof ten allen kanten. Respect voor allen die met sleuren van stoelen en stofvod, de liturgie mogelijk maakten. 21 straten prostitutie stuurden een ongebreidelde stroom van langzaam rijdende chauffeurs doorheen deze wijk, grotendeels verloederd. Pal naast onze hoofingang, Nosestraat, was boven het lokkende uitstalraam ‘Madonna’ geschilderd. Het was dan ook een unieke ervaring om te zien hoe tijdens onze wijkprocessie de
politie dat raam aantikte met het verzoek de gordijntjes even te sluiten omwille van het passeren van onze madonna. Velen van onze huidige kerkgangers en orkestmisbezoekers hebben ooit hier gewoond, verlieten deze verloederde wijk, maar vergaten St.-Paulus niet. De Georgiërs waren heer en meester op het Klapdorp en lokten velen naar het Falconplein. De interesse van het bisdom voor deze wijk lag op een laag pitje. Er werd geen pastoor meer verwacht, een administrator aangesteld
totdat ikzelf als pastoor van de naburige Sint-Antoniusparochie het initiatief nam om deze parochie erbij te nemen. De bisschop is daar toen graag op ingegaan. Met vreugde kan ik u meedelen dat de houding van het bisschoppelijk beleid nu heel anders ligt, ons een warm hart toedraagt en onze bezorgdheid naar de toekomst mee onderschraagt. De wijk heeft een ongeziene transformatie meegemaakt. 10.000 nieuwe bewoners zijn komen wonen in het parochieterritorium. Dit heeft ook een pastorale weerslag gehad op onze eigen wijkwerkingen: De grijze Kat in de Amsterdamstraat en Café zonder
bier in de Londenstraat verdwenen tezamen met kapellen en wijkwerkingen. Ondertussen stegen de huurprijzen astronomisch,
mensen met laag inkomen werden daardoor weggejaagd. Een nieuwe middenklasse, zonder band met wijk en parochie, heeft zich hier gevestigd. Belangrijke parochie-initiatieven stierven daardoor uit: de burgerkring, de vrouwenbeweging, de biljartclub, ziekenzorg, de creaclub en nog veel meer. De ondermaatse belangstelling voor het parochiehuis stapelde financiële catastrofen op, jaar na jaar.
“De lamp van de oude Eli was bijna uit.
Maar Eli was wel blijven waken bij de vlam.”
Met een enorme veerkracht heeft deze geloofsgemeenschap, midden restauraties, verloedering en transformatie zich ontwikkeld tot een belangrijke city-kerk. De zorg voor een uitstralende liturgie ging hand in hand met de creatieve aandacht voor een schitterend kunstpatrimonium en de diepe betekenis daarvan. Op alle domeinen, historisch onderzoek, juridische betwistingen, muzikale inbreng, verzorgde liturgie, zorg voor patrimonium, kunstzinnige restauratie en nog veel meer hebben vele vrijwilligers zich ingezet. Erg dankbaar voor de priesters, o.a. Louis Soetewey, Hugo Dierick, Michel Van Bostraeten, Marc Dierickx en vele anderen waarop we regelmatig beroep konden doen en voor diaken Frank Morlion.
Maar vooral ben ik dankbaar voor de jarenlange inspirerende inzet van het parochieteam. De visie dat de ontmoeting met de Heer tijdens de eucharistie centraal staat in onze gemeenschap hebben zij behartigd door hun zorg voor sacristie en liturgie maar ook voor secretariaat, financies en hun betrokkenheid bij alle geledingen van de parochie. Zij hebben dit nooit gedaan met
tromgeroffel maar waren wel aanwezig: zuster Hadewych, waarvan we afscheid
namen als pastorale werkster, Ludo Beersmans, Jos Phlippo, Luc Janssens en Leo Van achter. Ook nu nog blijven zij deze deeltaken behartigen. Er ontstonden of ontwikkelden zich nieuwe groepen die een belangrijke plaats kregen in onze gemeenschap. Andere overlegstructuren werden gecreëerd waardoor de nood aan een nieuwe beleidsgroep met visie en eindverantwoordelijkheid voelbaar werd.
Coördinerende taken worden opgenomen door Caroline De Wever, Walter Geluyckens, Leo Van achter, Paul Bistiaux, Wilfried
Vandenbrande in samenspraak met Kerkraad en mijzelf, geruggesteund door het netwerk van de kapellen. Het is steeds mijn doelstelling geweest om grote onafhankelijkheid te geven aan specifieke doelgroepen in goede verstandhouding met kerkraad en parochiegeestelijkheid. Dat we daarin min of meer geslaagd zijn kan u vinden in onderstaand overzicht. GROEIEND NAAR EEN GELOOFSGEMEENSCHAP MET CITY-FUNCTIE
Centraal in ons project staat de liturgie in alle aspecten en in het bijzonder de zondageucharistie. Dit alles met een open geest voor allen die op zoek zijn naar zin en
spiritualiteit in brede zin van het woord. Elke module werkt zelfstandig maar leden van elke module zijn ook betrokken bij andere groepen
zodat een echt netwerk ontstaan is. Men weet van elkaar, is betrokken, terwijl men toch specifiek kan werken aan eigen inbreng.
Een nieuwe liturgische werkgroep wordt opgericht evenals een visiegroep als draaischijf van verbinding.
Liturgie en belangrijke
levens-
momenten
Visie groep
als draaischijf verbinding
liturgische werkgroep
Zoektocht naar
‘meer’
Een gemeenschap, vierend samen.
Voorbereiding sacramenten door gesprek of muzikale repetitie.
Parochie-sociaal Meer dan duizend gesprekken met mensen in armoede.
Bezoek aan gezinnen in kwetsbare situaties. Zoeken naar oplossingen.
St.-Paulusvrienden onthalen 98.000 bezoekers in 2017. Studeren, schrijven, facebooken, historisch onderzoek.
Redactievergadering. Maandelijks St.-Pauluskrantje
(100 op papier, 1600 langs mail). Website, Facebook, app’s, enz. Conferenties en vormingsmomenten.
Bijbelstudie en studium generale.
Ouders begeleiden hun kinderen naar Eerste Communie. Nieuwe opstart: vanaf Pasen.
21 dopen 8 huwelijken, 4 x gouden bruiloft, 3 engagementsvieringen 16 uitvaarten
En elke zondag, na de viering, wordt alles
professioneel geëvalueerd op spiritueuze basis.
NIEUWJAARSBRIEF 2018
Geachte aanwezigen, beste vrienden Goede middag iedereen. Aan het begin van mijn nieuwjaarsbrief wil ik jullie in naam van de Kerkfabriek Heilige Paulus een gezond en gelukkig nieuwjaar toe wensen.
Hier staat voor u een heel gelukkige voorzitter. Zoals gewoonlijk probeer ik bij de voorbereiding van deze nieuwjaarsbrief alle activiteiten van vorig jaar te overlopen en voor jullie al een tipje van de sluier te lichten over wat er die jaar te gebeuren staat. In de korte spreektijd die mij hiervoor gegund wordt is dit echter niet mogelijk.
Daarvoor verwijs ik graag naar de sociale media,( o.a. facebook ) de website van de parochie (www.sint-paulusparochie.be) en ook het Sint-Pauluskrantje. Maar toch wil ik van deze gelegenheid gebruik maken om enkel highlights toe te lichten en verschillende van onze medewerkers te bedanken en proficiat wensen voor het geleverde werk. De vzw Sint-Paulusvrienden In de eerste plaats de vzw Sint-Paulusvrienden voor hun enorme inzet vorig jaar. De organisatie van Erfgoed dag - De nacht van de kerken - Open monumenten dag en nog veel meer was perfect. Veel toeristen en geïnteresseerde mensen kwamen hier op af. In totaal hebben er +/- 98.000 mensen onze kerk bezocht. Zij werden opgevangen en rondgeleid door onze vrijwilligers op een professionele manier en dan nog in verschillende talen. Ook dit jaar wordt voor hen een bijzonder jaar.
Vanaf 31 mei 2018 start in de Stad Antwerpen Barok 2018 - Rubens inspireert.
De vzw MKA Antwerpen heeft zich in dit project ingeschreven en uiteraard dus ook de Sint-Pauluskerk. Verschillende werkgroepen zijn gestart met de voorbereiding onder de titel “ Begeesterende Barok in de Gotische Sint-Pauluskerk” met dank aan onze pastoor. Volgende thema’s komen zeker aan bod:
• Dominicaanse spirit in het biechtstoelen complex. • Koor vol levensvreugde en merkwaardige grafmonumenten. • De 15 mysteries van de Rozenkrans. • Lutherse invloed bij de contrareformatie in de Calvarieberg.
• Kerricx, verdieping in de laat barok.
En natuurlijk ook de muziek wat mij probleemloos laat overgaan tot het volgende hoofdstuk: De vzw Muziekkapel Sint-Paulus Zoals jullie zeker gemerkt hebben wordt er vanaf vorig jaar een jaarkalender uitgegeven met een overzicht van de muziek bij elke eucharistieviering in het jaar. Ook verschijnt er elke maand een boekje met meer detail. Het programma voor 2018 ligt vast. Ook hiervoor is een jaarkalender beschikbaar. Wat kunnen wij verwachten:
• 9 concertmissen, waarvan de eerste nu op 28 januari de Kroningsmesse van W.A.Mozart
• 12 solistenmissen, elke maand een • 5 barokmissen, waaronder de Hohe Messe van Bach met
Pinksterren op 20 mei 2018. • 4 polyfone missen
• 6 Gregoriaanse missen • 8 koormissen • 16 orgelmissen
In totaal 60 muzikale hoogtepunten tijdens de diverse eucharistie vieringen. Wanneer je dit alles bekijkt sta je versteld van de hoeveelheid maar vooral van de kwaliteit waaronder dit alles zal gebracht worden.
Ook hier wil ik de raad van bestuur en de intendant van harte bedanken voor het geleverde werk zonder natuurlijk de sponsoren en de mensen
te vergeten die dit alles mogelijk maken. Om alle geplande activiteiten perfect op elkaar te laten inpassen werd er zelf een werkgroep opgericht voor regelmatig overleg. TCT team Misschien weten jullie dit niet maar in de Sint-Pauluskerk bestaat er zo iets als een “Technisch Coördinaten team “ of TCT team. Zij komen regelmatig samen om alle uit te voeren werken in de kerk te bespreken en natuurlijk ook op te lossen.
Ook zorgen zij ervoor dat alle problemen i.v.m. de veiligheid correct worden opgevolgd. Ook hen wil ik bedanken voor het vele werk. Sint-Pauluskrantje Vergeten wij ook niet het redactieteam van het Sint-Pauluskrantje. Indien voor u onbekend geef je naam op en het wordt opgestuurd. Schitterende teksten, zeer verzorgde uitgave. Ook hier is een welgemeende proficiat op zijn plaats. Vrijwilligers En dan zijn er nog de vele mensen-vrijwilligers, achter de schermen, die er voor zorgen dat al onze activiteiten probleemloos verlopen waarvoor onze dank. Denken we maar aan de mensen die al maanden op een rustige manier in het archief werken. Ik heb ooit eens gelezen dat er landen zijn waar oudere mensen op het einde van hun leven alle belangrijke zaken in dozen steken en
toewijzen aan de erfgenamen. Wel hier in de kerk doen wij dat ook en wordt heel het archief ( vanaf 1803 ) op een geordende manier in dozen gestoken zodat onze nazaten weten wat er in het verleden zoal gebeurde. De kerkfabriek is niet alleen een schakel tussen al onze vzw – broederschappen en kapellen maar zorgt ook voor het materieel beheer van alle goederen – eigendommen en natuurlijk ook de centen.
Beheersplan
Vorig jaar informeerde ik jullie dat de kerkfabriek eind 2016 gestart was met de opmaak van een beheersplan waarin vastgelegd wordt wat de Sint-Pauluskerk en haar ganse gemeenschap de komende 20 jaar wenst te realiseren i.v.m. o.a. restauratie Wel dit plan werd in 15 september 2017 door het “ College van Burgemeester en Schepenen van de Stad Antwerpen” en op 10 november 2017 door het “Agentschap Onroerend Erfgoed” goedgekeurd. Wat staat er o.a. in dit beheersplan:
2 dossiers op de wachtlijst voor een restauratiepremie: 1)Restauratie van het exterieur (gevels en daken) in combinatie met
het stabiliteitsherstel van het gebouwen de exterieurrestauratie van de
aangrenzende sacristie.
2)Restauratie van het orgel
Naast deze dossiers zijn de volgende subsidiedossiers nog op te maken, in te dienen bij de hogere overheid en werken nog uit te voeren:
• Optimalisatie van de verwarmingsinstallatie
• Conserveringswerkzaamheden aan de cultuurgoederen
• Het ontsluiten van de archeologische site
• Herinrichten van de kosterwoning tot conciërgewoning
• Restauratie / conservatie van de Calvarieberg
Een hele boterham.
Ik wil dan ook van deze gelegenheid Architect Stefanie Reyskens van
Steenmeijer Architecten bedanken voor haar werk zonder natuurlijk
Mevrouw Birgit Van de Leest van de Stad Antwerpen en de leden van
de kerkfabriek te vergeten voor hun bijdrage.
Er staat ons nog veel werk te wachten.
Een eerste stap die door de kerkfabriek reeds werd ondernomen is dat
aan het College van Burgemeester en Schepenen op 8 december 2017
een brief werd gestuurd met de vraag voor de hoogdringende
uitvoering van het dossier “restauratie van het exterieur.
Kloostergebouwen Verschillende gespreken met de Stad Antwerpen en de heer Eddy Leemans van Arts gebroeders immobiliere, eigenaar van het klooster zijn lopende en gaan stilaan naar een oplossing. Veemarkt 11 en 12 Zoals bekent heeft de kerkraad beslist om de 2 huizen op de Veemarkt af te breken en te vernieuwen. Door Steenmeijer architecten werd nog voor eind 2017 een bouwaanvraag bij de Stad Antwerpen ingediend. Sint-Paulusstraat 29-31 en Dries 46-48 Begin oktober 2017 werd met de afbraak en de bouw begonnen. De bedoeling is om er 12 verhuur appartementen te bouwen met ondergrondse garages. Het einde van de bouwwerken is voorzien tegen eind 2019.
Zo dit was het dan, ik zou nog veel kunnen vertellen maar zoals gezegd informeer jullie via de geëigende kanalen en denk er aan iedereen is in de Sint-Pauluskerk meer dan welkom. Nogmaals aan iedereen het beste voor 2018
Antwerpen, zondag 14 januari 2018
Walter Vrinssen Voorzitter Kerkfabriek
Heilige Paulus Antwerpen
MARIA LICHTMIS
Op 2 februari wordt het feest van de “Opdracht van Christus in de Tempel” gevierd, beter gekend onder de meer populaire naam “Maria Lichtmis”. Het is, anders dan de naam doet geloven, eerst een Christus-feest en dan pas een Maria-feest Maria Lichtmis doet ons aan het verhaal van de Opdracht of Presentatie
van de Heer in de tempel van de evangelist Lucas herinneren (Lucas 2, 22-40). In dit hoofdstuk van zijn evangelie wordt beschreven dat Jezus veertig dagen na zijn geboorte in de Tempel van Jeruzalem aan God werd opgedragen. Dat is de reden dat Maria Lichtmis op 2 februari gevierd wordt: veertig dagen na Kerstmis. De fundamentele grondgedachte is de openbaring van Christus als “het Licht dat voor alle volkeren straalt”. Maria, de moeder van Jezus, is de
draagster van dit goddelijke licht. Omdat de lichtprocessie tijdens de mis van die dag als een huldeblijk aan de Moeder Gods werd beschouwd, heeft het feest van 2 februari in het Nederlandse taalgebied de naam Maria Lichtmis gekregen. Volgens de Tora moest Jezus, zoals iedere joods jongetje, aan God worden toegewijd. Dit gebruik ging gepaard met de rituele reiniging van de moeder. Volgens de Mozaïsche wetten was een vrouw die gebaard had, cultisch onrein omdat zij met bloed in aanraking was gekomen. In Leviticus 12,6 staat: “Wanneer de periode van haar reiniging is verstreken, moet ze, of ze nu van een zoon of van een dochter bevallen is, een eenjarige ram als brandoffer aanbieden en een jonge gewone duif of een tortelduif als reinigingsoffer. Ze moet de offerdieren naar de priester brengen, bij de ingang van de ontmoetingstent”. In Lucas 2, 25-28 staat hoe Maria en Jozef in de tempel een zekere Simeon ontmoetten. Deze “vrome en rechtvaardige man” had een openbaring van God ontvangen waarin hem beloofd werd dat hij niet zou sterven voordat hij met eigen ogen de Messias zou hebben gezien. Toen hij Jezus zag, besefte Simeon dat de aan hem gedane belofte
werkelijkheid was geworden. Lucas laat hem vervolgens een lied zingen (Lucas 2, 29-32) dat in de christelijke liturgie een voorname rol is gaan
spelen (in de Latijnse liturgie bekend onder de naam Nunc dimittis): “Nu laat u, Heer, uw dienaar in vrede heengaan, zoals u hebt beloofd. Want met eigen ogen heb ik de redding gezien die u bewerkt hebt ten overstaan van alle volken: een licht dat geopenbaard wordt aan de heidenen en dat tot eer strekt van Israël, uw volk.”
Nadat Simeon dit lied gezongen had, zo vertelt Lucas, zegende hij hen. Tot Maria zei hij: “Weet wel dat velen in
Israël door hem ten val zullen komen of juist zullen opstaan. Hij zal een teken zijn dat betwist wordt, en zelf zult u als door een zwaard doorstoken worden. Zo zal de gezindheid van velen aan het licht komen.” (Lucas 2, 33-35). Maria en Jozef troffen in Jeruzalem
ook de profetes Hanna aan: “Er was daar ook een profetes, Hanna, de dochter van Fanuel, uit de stam Aser. Ze was hoogbejaard; vanaf haar huwbare leeftijd had ze zeven jaar met haar man geleefd, en ze was nu al vierentachtig jaar weduwe (het is niet duidelijk of ze 84 jaar oud was of 84 jaar weduwe was, al naargelang de bijbelvertaling). Ze was altijd in de tempel, waar ze God dag en nacht diende met vasten en bidden. Op dat moment kwam ze naar hen toe, bracht hulde aan God en sprak over het kind met allen die uitzagen naar de bevrijding van Jeruzalem.” (Lucas 2, 36-38). Ook Hanna herkende in Jezus de langverwachte Redder van Israël. Maria Lichtmis is een van de oudste christelijke feesten. Volgens de
reisverslagen van de pelgrim Egeria van Bordeaux (4e eeuw) weten we dat de Kerk van Jeruzalem het feest vierde op 14 februari. Op deze dag werd een plechtige processie naar de Verrijzenisbasiliek van Constantijn de Grote gehouden. Het feest had in Jeruzalem geen naam, maar werd aangeduid als de veertigste dag na Epifanie. Dat is zou het bewijs zijn dat in de oorspronkelijke viering van Epifanie, ook de geboorte van Christus werd herdacht. Vanuit Jeruzalem verspreidde het feest zich over de gehele Kerk. Na de invoering van Kerstmis werd het feest geleidelijk aan verplaatst naar 2
februari. In het Oost-Romeinse Rijk werd het feest in de 6e eeuw ingevoerd. Keizer Justinianus I schreef het feest in 542 voor uit
dankbaarheid dat de pestepidemie van Constantinopel was opgehouden. Iedere traditie heeft haar eigen naam aan het feest gegeven. In de Griekse traditie werd het Hypapante tou Kyriou (Ontmoeting des Heren) genoemd: de ontmoeting die de Heilige Familie had met Simeon en Hanna. De Armeniërs noemen het 'Intrede van de Zoon van God in de Tempel'. In het 7e-eeuwse sacramentenboek Gelasianum heette het: Purificatio Beatae Mariae Virginis ('Reiniging van de Heilige Maagd Maria'), een naam die in de Tridentijnse ritus gehandhaafd bleef. In het Nederlandse taalgebied werd Maria Lichtmis ook wel Maria Zuivering
genoemd. In de Westerse Kerk werd het feest werd geleidelijk aan ingevoerd. Daar ontplooide het feest zich tot een Maria-feest. Pas door de liturgische herbronning van het Tweede Vaticaans Concilie is Maria Lichtmis in eerste plaats een Christus-feest geworden en pas in tweede instantie een Maria-feest.
Erwin Vandecauter
MICHAEL OPHOVIUS, MODEL VAN PIETER PAUL RUBENS?
Door een artikel van J. De Coo in de Gazet van Antwerpen van 20 september 1949 zijn we enkele schilderijen van Rubens terug gaan bekijken. Meer bepaald schilderijen waar een Predikheer, een dominicaan, staat op afgebeeld. De Coo bespreekt in het artikel de relatie tussen Rubens en Michael Ophovius, onze welbekende prior van het Antwerpse klooster en bisschop van ’s Hertogenbosch. Ze waren zeker vrienden, dat maken we op uit het dagboek van Ophovius en de brieven van Rubens. Waarschijnlijk was de monnik ook de biechtvader van de schilder. Enige fragmenten uit het dagboek van Ophovius ter verduidelijking:
Foto : Mauritshuis Den Haag
4 februari 1631: “ik ben Rubens gaan vinden om schikking te nemen voor mijn graf.” We weten dat Rubens het monument op het graf van
Ophovius aan het hoofdaltaar van de Sint-Pauluskerk ontworpen heeft. 7 augustus 1631: “ik heb Rubens te zijnent bezocht.” Rubens was net die dag van een diplomatieke missie van vier weken thuisgekomen. Misschien had hij wel goede redenen om te biechten? Deze notitie in het dagboek wordt als een mogelijk argument beschouwd voor de relatie biechtvader / biechteling tussen de twee heren. Het was in 1616 dat Ophovius voor het eerst model stond voor Rubens. Het origineel van het mooie schilderij hangt in het Mauritshuis te Den Haag. Ophovius is rond de 45 jaar oud en in de volle kracht van zijn leven. Het lijkt of hij gaat spreken: “Pieter, wat laat ge me hier nu uren
zitten voor zo’n ijdel portret”. Hij steekt zijn hand uit naar zijn vriend, het welsprekende gebaar van een Predikheer. We tonen in de Sint-Pauluskerk en het Rubenshuis te Antwerpen mooie kopieën van dat werk. Michael Ophovius leidt een bezield leven als Predikheer. Dat brengt hem regelmatig in een moeilijk parket. We denken hierbij aan zijn gevangenschap van 18 tot 21 maanden in een Staatse cel (en de bemiddeling van zijn vriend Rubens om hem er terug uit te krijgen). Daarna, in 1626 wordt Ophovius tot bisschop van ’s Hertogenbosch gewijd. Pieter Paul schrijft aan een andere vriend: “de ruil van ketens naar bisschopsmijter is voor Ophovius een mooie verandering!”. Wanneer ’s Hertogenbosch in 1629 valt voor de troepen van
Oranje komt Michael na omzwervingen terug in zijn klooster te Antwerpen. In 1631 schildert Rubens nog eens zijn portret, dat zich nu in de collectie van het Louvre te Parijs bevindt. Wat een mooi en sereen gelaat. Maar de ontberingen en de 61 bewogen levensjaren hebben hun sporen achtergelaten, die Ophovius en Rubens niet willen verbergen.
Foto : Musée du Louvre, Paris
Terug naar het artikel van De Coo. Die verwijst naar een schilderij van Rubens uit 1619 dat zich in Kassel bevindt: “Maria met Jezus en
Johannes door boetvaardigen en heiligen vereerd”. Kijk nu eens naar dat gezicht van de Dominicaan met het witte habijt en de zwarte pij, links achteraan. Rubens heeft geen portret van de Heilige Dominicus ter beschikking, dus is het niet logisch dat hij zijn vriend-dominicaan nog eens als model neemt, Michael Ophovius in de rol van Dominicus?
Het is een prachtig werk dat zich bevindt in de Gemäldegalerie Alte Meister te Kassel. De foto komt uit hun website. Daar vertelt ook het museum over de relatie
tussen de meester en de prior die hier weer tot uiting komt. U weet, lezer, eens dat je op een spoor zit is het oppassen geblazen. Dan mag je niet, zoals in dit geval, elke dominicaan op een schilderij van Rubens beginnen identificeren met
Michael Ophovius. Maar toch, dat werk daar in Lyon, weet u wel, dat vroeger op het hoogaltaar in de Sint-Pauluskerk hing en dan enigszins weggeroofd is, daar staat toch ook de H. Dominicus op? En hij lijkt zeker op
de H. Dominicus in Kassel. Rubens en Ophovius waren beste vrienden. En Rubens hield van die karakterkop van zijn vriend, dat is duidelijk.
Armand Storck
ANTWERPSE DOMINICANEN OP HOLLANDSE ZENDING
Uit een verslag dat de provinciaal aan de magister schreef vernemen we dat het klooster van Antwerpen in 1772, 82 kloosterlingen telt, waarvan 17 lekenbroeders, 7 fraters studenten, 46 priesters, 12 missionarissen in Hollandse zending en 5 novicen, in het geheel dus 87. Twaalf missionarissen in Hollandse zending, Vele kloosterlingen hadden tijdens de reformatie de vlucht genomen naar het zuiden. De enkele achtergebleven paters hielpen in de zielzorg onder de trouw gebleven katholieken. De Missio Hollandica bestuurd door een Apostolisch Vicaris, was het resultaat. Na de Vrede van Münster ( 1648), einde van de Tachtigjarige Oorlog, werden katholieke
kerkjes oogluikend toegestaan , tegen betaling van recognitiegelden, men noemde dit schuilkerkjes. Men sprak niet van parochies maar staties. In 1795 waren er zo’n 13 staties, ze werden bediend door een twintigtal meestal Antwerpse dominicanen. In Utrecht waren er sinds de dertiende eeuw dominicanen aanwezig geweest. Nadat ze in 1579 hadden moeten vertrekken waren ze vermoedelijk snel terug. In ieder geval waren er al voor
1600 vier dominicanen actief, waaronder de Antwerpse dominicaan Rolandus Obijn. Een beschikking van 5 mei 1626 van paus Urbanus VIII bepaalde het getal dominicanen in Utrecht op twee. Ze stichten twee staties, St-Servaas of de Dorstige Hertsteeg en een statie bij de Wittevrouwepoort. Het broederschap van O.L.V. van de H. Rozenkrans vormde de kern van de dominicaner staties, daarnaast bestonden de broederschappen van de aldersoetsten naem IHS en van de St-Thomaskoord of broederschap van de engelachtige strijd. De Antwerpse dominicaan Franciscus Wuyts volgde zijn confrater Leemans op na diens dood in 1761 in de Dorstig
Hertsteeg. Uit rekeningen leidden we af dat het woonhuis, het schuilkerkje en een stuk grond aan het Sint-Paulusklooster van
Antwerpen toebehoorden. Pater Wuyts liet bij de Antwerpse zilversmid Lambertus Hannosset een kelk ( ca 1765), een bediening set ( 1764) en een reliekhouder( 1761) vervaardigen. Uit een studie van de Nederlandse dominicaan Wim Bronkhorst kon ik afleiden dat het zilverwerk nog aanwezig moest zijn in Utrecht. Mijn veronderstelling klopte, jarenlang zat dit zilverwerk veilig opgeborgen in een kluis van het bisdom Utrecht. Door een schrijven naar de hulpbisschop Mgr. H.W. Woorts van het aartsbisdom Utrecht, met de vraag of het zilverwerk nog bij hen aanwezig was werd een
onderzoek ingesteld. De bisschop vermoedde dat het zilverwerk in een brandkast stak waar men al jaren de sleutel of code was van kwijt gespeeld. Mgr. Woorts liet de brandkast open maken en kon me tevreden mailen” de kelk en reliek staan op mijn werktafel”. Op de vraag of we dit zilverwerk in bruikleen mochten hebben werd positief gereageerd. De nodige formaliteiten werden in orde gebracht om twee jaar lang de kelk en reliekhouder van de Antwerpse dominicaan Franciscus Wuyts in de schatkamer van de Sint-Pauluskerk te plaatsen. Vorige week vrijdag reed ik naar Bovendonk waar de bisschop me de kelk en reliekhouder meegaf. Met dank aan Mgr. Woorts voor de bruikleen, aan Walter Steenwegen voor het in orde brengen van de verzekeringspapieren en aan Jean-Marie Wielemans voor het oppoetsen.
Twee mooie stukken met geschiedenis zullen hun plaats in onze schatkamer alle eer aandoen. Het reliek van de H.Barbara lijkt op het
reliek van de H. Lucia in onze vaste collectie en is van dezelfde zilversmid Lambertus Hannosset. Bij het overlijden van pater Franciscus Wuyts o.p. kwam een einde aan het benoemen van reguliere priesters . Een ruzie over zijn opvolging lag aan de basis. Maar het broederschap van de Thomaskoord of het broederschap van de engelachtige strijd, wat is dat eigenlijk. Het is Thomas van Aquino die wordt opgesloten met een aantrekkelijk jonge vrouw. Hij smeekt God om een gordel van altijd durende maagdelijkheid. De engelen
komen met zo’n kuisheidsgordel aanvliegen. De scene is op doek gezet door o.a. Otto Van Veen en Diego Velazquez, de gordel wordt als reliek bewaard in het Italiaanse Vercelli ( Piëmonte). Uit dit verhaal is het broederschap ontstaan van de Thomaskoord. Leden van het broederschap droegen een koord en probeerden naar ziel en lichaam een kuis leven te leiden. Zulk broederschap heeft in onze kerk nooit bestaan.
Walter Geluyckens
EEN GREEP UIT ONZE POPULAIRSTE FACEBOOK-
BERICHTEN (van december en januari) Dank u wel!!! aan onze trouwe FB-volgers
De beheerders van uw lievelingspagina wensen u alvast een zalig kerstfeest!!! En uit de grond van ons hart danken we u om onze pagina te 'liken' en te volgen. We hebben meer dan 400 volgers!!! (Eigenlijk hadden we dit bericht gisteren al
geschreven en toen stond de teller nog op 393. We hoopten dan voor het einde van 2017 aan 400 volgers te geraken. Jullie maken onze stoutste dromen waar)
Zullen we dan in 2018 voor 500 gaan??? (nvdr. Wij, uw FB-paginabeheerders, zijn overdonderd door de populariteit van onze pagina. Nog geen drie weken later hadden we er al weer bijna 100 volgers bij. Die 500 zal er al veel vlugger zijn. Maken we er dan 1000 van voor het einde van 2018???)
De Tweelingdoorn In ons Sint-Pauluskrantje van juni 2017 hebben we de geschiedenis verteld van “onze” doorn uit de doornenkroon, in de mooie reliekmonstrans van zilversmid Lissau. Die monstrans met doorn kan je bekijken in de schatkamer van de Sint-Pauluskerk. Een paragraaf van het artikel in dat krantje is gewijd aan een
tweede doorn die we een paar eeuwen in onze kerk hebben bewaard en die afkomstig was van de dominicanen in ’s Hertogenbosch. Die doorn bevindt zich nu in de prachtige Sint-Janskathedraal van die stad, maar wordt goed weggestopt bewaard en is niet te bekijken. Na een bezoek aan de kathedraal was de archivaris van Sint-Jan zo vriendelijk om ons foto’s toe te zenden van “hun” doorn. We tonen die doorn hier in zijn twee prachtige monstransen. We mogen de doornen van ’s Hertogenbosch
en Antwerpen door hun gezamenlijke geschiedenis echt wel tweelingdoornen noemen!
Alle informatie over bezoek aan de Sint-Janskathedraal vind je hier: https://www.sint-jan.nl/ Waarschuwing! Gevaar in de Sint-Pauluskerk! Wij ontsnappen ook niet aan het Facebookoptimisme. Kijk eens hoe vrolijk en lief het er altijd aan toe gaat in onze kerk. En die muziek. En dat licht. De Sint-Pauluskerk, een oord van vreugde, pure naastenliefde, broederlijk delen. Vergeet het maar. Op zondagse wandel door de kerk, badend in die late
herfstzon, kregen we zin in een appeltje. De in de kerk alom aanwezige hoorns van overvloed puilen uit van het fruit, dus dat mocht geen probleem zijn. Dat was buiten dit rakkertje gerekend. Geen naastenliefde hier, geen broederlijk delen. Kijk eens naar dat verbeten gezichtje, nog één stap verder en de houten appeltjes waren ons naar het hoofd gevlogen. Beste bezoeker, loop in het vervolg toch maar best in een boogje rond dat stuk lambrisering van de noorderbeuk en raak zeker de putti en het fruit niet aan, je bent alvast gewaarschuwd. Elio Di Rupo … Neen, u vergist zich niet, u bent nog steeds op de FB-pagina van Sint-Pauluskerk Antwerpen. En het is ook geen 1-januari-grap (als zoiets al zou bestaan). Om een lang verhaal kort te maken: de feestdagen hebben onze buikjes weer mooi rond gemaakt. In januari pikken de meesten van jullie nog een nieuwjaarsreceptie mee. Maar hier in Sint-Paulus
beginnen we straks aan ons jaarblad “Sint Paulus binnen de muren”. Met dit jaaroverzicht willen we de talrijke sympathisanten van de vzw Sint-Paulusvrienden bedanken voor hun steun en in ruil voor een kleine financiële bijdrage schenken we hen een mooi boekje. Ook in 2016 was dat niet anders. Een van de artikels draaide toen rond de figuur van de 19de-eeuwse kunstschilder Van Ijsendijck, die o.a. ‘De Geseling’ van Rubens kopieerde. In dit artikel, geschreven door wijlen dhr. Herman Daems, germanist en trouwe Sint-Paulusvriend, komen we te weten dat er ook in de stad Bergen, in de provincie Namen, een werk van Van Ijsendijck hangt. En gezien Elio Di Rupo de burgemeester van Bergen
is, kreeg hij uiteraard een exemplaar van ons jaaroverzicht. In de brief kunnen we lezen dat
hij met veel interesse het artikel gelezen heeft. Wil u binnenkort ook graag onze “Sint Paulus binnen de muren” ontvangen? Met andere woorden, mogen we rekenen op een milde bijdrage voor de vzw Sint-Paulusvrienden? U bent al steunend lid vanaf 15 euro per jaar! Stuur een e-mailtje naar [email protected], laat je naam & adres achter en we sturen u er zo snel mogelijk eentje op.
Driekoningen: wie zoekt, die vindt! Kunstwerk gered omdat het zo hoog hangt! De baby Jezus wordt in de Sint-Pauluskerk op verscheidene plekken aanbeden door herders, die vaak symbool staan voor de gewone, zoekende, dikwijls onbegrijpende mensen die wij allen zijn. Op dit feest van Driekoningen is het echter niet zo gemakkelijk om in onze kerk die drie wijze mannen te lokaliseren. We hebben al een paar keer de ladder bovengehaald om onze kunstwerken te bekijken en zullen dat nu ook weer moeten doen. Op de hoek tussen de zuidelijke dwarsbeuk en de zuidelijke zijbeuk hangt een gedenkschrift voor Abraham Melyn, met een mooi portret van de man er boven. Het gedenkschrift zelf vertelt ons dat Abraham “ingenieur van syn majesteit” was en “capiteyn van de borgers” en dat hij in maart 1646 overleden is.
Ons interesseert vandaag de mooie koperplaat tussen portret en opschrift. Ze toont een Aanbidding der Koningen, een prachtig gedreven koperwerk uit het midden van de 17de eeuw. We weten dat het kunstwerk gemaakt is door de broer van Abraham, want dat staat ook te lezen onder de plaat: “Mattaeus Melyn synen broeder die dese plaet gedreven heeft”.
Abraham heeft als ingenieur veel aan het Spaanse kasteel van Antwerpen gewerkt en lag oorspronkelijk ook begraven onder zijn
gedenkteken. Op zijn grafsteen stond: “Abraham Melyn, dum viveret Regis Catholici Rerum, Castrensium Architector, + 18/3/1646”. Er wordt verteld dat de Fransen op het einde van de 18de eeuw het kunstwerk niet geroofd hebben, omdat het te hoog hing. Als dat niet waar mocht zijn, dan is het toch realistisch goed gevonden Ik wil de grootste zijn, ik wil de grootste hebben Om 2018 met een positieve noot in te zetten blufte een wereldleider tegen een dictator dat zijn knop om nucleaire raketten af te vuren groter en krachtiger was dan die van de dictator.
Dat deed me denken aan de toren van de Sint-Pauluskerk, op het einde van de 17de eeuw de hoogste kerktoren van Antwerpen binnen haar Spaanse wallen. De toren van de kathedraal, belforttoren van Antwerpen, heeft een dubbel gebruik en tellen we daarom even niet mee als rasechte kerktoren. De Paulustoren, met zijn 65,50 meter hoogte, wordt nipt gevolgd door de toren van de O.L.V.-kerk, 65,30 meter hoog. Dat is een verschil van 20 cm of 0,3%. Ik denk dat onze predikheren eens hebben rondgemeten in de stad, voordat ze aan hun barokke toren begonnen in 1680. De belforttoren was misschien wat hoog gegrepen, maar zo een beetje boven de volgende hoogste, dat moest toch wel kunnen. Mannen hé, ze zullen nooit veranderen. Kent u een vrouwenklooster met een hoge toren?
Voor de statistici onder u: Sint-Andries is even hoog als Carolus Borromeus, met hun 58 meter. Jacob is blijven steken op 50 meter, mits verzachtende omstandigheden. En vandaag heeft Sint Antonius de hoogste: 78 meter! Zo, u bent weer mee. Wil u graag meer van deze leuke weetjes lezen en op de hoogte blijven van allerlei activiteiten in de Sint-Pauluskerk? Bezoek dan onze Facebook-pagina ‘Sint-Pauluskerk Antwerpen’ en word onze vriend! like us! Dank u!
Uw FB-ploeg (Armand Storck, Walter Geluyckens, Caroline De Wever)
EEN VELDSLAG, EEN BIJBEL, EEN INSCRIPTIE AAN DE
SINT-PAULUSKERK, MINSTENS 3 BOZE BISSCHOPPEN,
EEN KOPPIGE PREDIKHEER. Deel 3 (einde): de bisschoppen en de Antwerpse magistraat zijn het beu! In het Sint-Pauluskrantje van januari 2018 hebben we gevolgd hoe Domien van Ketwigh de Calvarieberg in opbouw een mooie nieuwe ingang wou geven. Hij verfraaide de poort aan de Veemarkt in 1703 maar bracht tegelijk een inscriptie aan, die hem in conflict bracht met zijn kerkelijke oversten. Hij had de overwinning van de Slag van Ekeren in 1703 gevierd met een tekst die de kracht van het Rozenkransgebed in verband bracht met de nederlaag van de Calvinisten, tot ongenoegen van de bisschoppen van Antwerpen, die dat recuperatie vonden ten voordele van de dominicanen.
Domien van Ketwigh had nog twee broers die ongeveer tegelijkertijd met hem dominicaan waren in het klooster van Antwerpen. Domien, Jan Baptist en Raymond werden door pater Bogaerts O.P. “de firma van Ketwigh” genoemd, vanwege hun werken en samenhorigheid (1).
Hun kloosterleven was lang en turbulent. Voor dit artikel volstaat het
om te zeggen dat vooral Domien en Jan Baptist koppigaards waren die hun projecten, zoals de Calvarieberg, de poort en hun manier van onderwijs geven volgens hun visie doorzetten. Dat bracht hen bijna permanent in ruzie met hun priors (die er weinig aan te zeggen hadden), hun magister-generaal (een oudere man die veel te coulant was tegenover die keikoppen), de verschillende Antwerpse bisschoppen die ze bijna letterlijk versleten hebben en uiteindelijk de Antwerpse magistraat die het beu werd en de knoop doorhakte. Nadat in 1734 de Calvarieberg zijn vorm heeft gekregen (hoewel er nog een decennium aan verder zal gewerkt worden), besluit Domien dat
“zijn” poort aan de Veemarkt nog wat hoger mag. Er komt een uitbreiding op de poort, met een opschrift “In Ierusalem Potestas Mea” (in Jeruzalem berust Mijn macht) onder een wapenschild van Jeruzalem. Daarboven een Mariamonogram in het timpaan en als bekroning 3 beelden: Maria, geflankeerd door Paulus en Dominicus. Die beeldengroep is waarschijnlijk van de hand van De Cock. Is het die verhoging van de poort die bisschop Carolus d’Espinoza zijn frank heeft doen vallen dat de ongewenste inscriptie van 1703 er nog steeds onveranderd opstond, na meer dan 30 jaar? Hij neemt een besluit en in de bisschoppelijke Acta van 1734 vinden we een notarisattest terug (2). D’Espinoza heeft notarissen naar de poort gestuurd en die hebben plechtig genoteerd, gedateerd en ondertekend dat het gewraakte vers “heeft dees stadt van svijants macht / de beschermingh toe gebracht / A° 1703” er nog steeds te lezen valt op 6 september 1734.
Nu gaat het vlug. Aan de hand van het notarisattest stuurt bisschop d’Espinoza op 27 september 1734 zijn secretaris de Bererra op de dominicanen af. Hij is gewapend met het attest en sommeert de prefect van het Rozenkransbroederschap om zonder verder verwijl de tekst van het laatste vers te wijzigen naar de oorspronkelijke: “cum restaurato et exornato”.
Naar gewoonte slaat Domien van Ketwigh deze bisschoppelijke aanmaning in de wind en er gebeurt weer 12 jaar niets. In 1746 wordt
Domien 83 jaar oud. Is het de leeftijd die zijn vechtlust uiteindelijk getemperd heeft? Bisschop Werbrouck (de derde boze bisschop ondertussen) stuurt op 7 september 1746 nog eens 2 notarissen naar de poort om vast te stellen dat de tekst nog altijd dezelfde is. Op 12 augustus had de bisschop al een verklaring van de gouverneur van de stad Antwerpen bekomen, waarin ook die aan Domien van Ketwigh verzoekt om nu eens eindelijk terug dat oorspronkelijke vers van 1703 terug in te beitelen. Domien geeft eindelijk toe. We lezen dat allemaal in de Acta van 1746 (3):
Die gouverneur is d’Hérouville de Claije. Dat komt omdat op 4 juni
1746 Louis XVI Antwerpen triomfantelijk binnen rijdt. De volgende twee jaar zal Antwerpen terug onder Frans bewind komen, wat prompt terug verandert met de Vrede van Aken in 1748. D’Hérouville de Claije zal intussen de stad besturen. Nog in 1746 wordt het oorspronkelijke laatste vers herbeiteld en zo kunnen we het nu nog altijd lezen boven de poort aan de Veemarkt: “heeft aent menschelijck geslaght / veel beschermingh toegebraght”. “Much ado about nothing” zou Shakespeare zeggen, maar die kende waarschijnlijk niets van de kracht van de rozenkrans, noch van
dominicaanse principes en stijfkoppen. En zo zijn we aan het eind van deze miniserie over een goedbedoeld rijmpje. We hebben het voorheen al eens vermeld maar herhalen het graag: dank aan de archivaris van het archief van het bisdom Antwerpen voor de toegang tot hun kostbare registers! Kijk volgende keer toch maar eens omhoog als u onder de poort doorwandelt, met Domien van Ketwigh weet je nooit …
Armand Storck (1) Bogaerts O.P., Tijdschrift Dominicaans leven, 1979
(2) Registrum Actorum 1734, archief bisdom Antwerpen
(3) Registrum Actorum 1746, archief bisdom Antwerpen
LICHT! IN DE ANTWERPSE SINT PAULUSKERK
MET DE ZESTIENDE-EEUWS DOMINICAAN,
PATER PETRUS VLOERS O.P., In het historisch Antwerpen van de ‘Gouden Eeuw’ liggen verhalen, die zowel met religie als kunst én voor wie nog regelmatige kerkganger is, met ‘nostalgie du passé’ te maken hebben. Creatieve pastoors en een bisschop, samen met vele leken slagen erin om met orgelconcerten, concertmissen, klassieke vespersconcerten en moderne kunst mensen van nu - waaronder straks wellicht ook meer jongeren - aan te spreken. LICHT! Na de kathedraal is de Sint Pauluskerk, tot de Franse revolutie de kerk behorend bij het klooster van de dominicanen, de grootste en aan kunstschatten rijkste kerk van Antwerpen. Ik kon daar een geleid bezoek aan dat kerkgebouw meemaken met verhalenverteller Geert Fierens die in de huid van een Antwerpse dominicaan uit de XVIde eeuw, pater Petrus Vloers O.P., een verhalende rondleiding hield met LICHT! als thema.1 Hij opende onze ogen voor de verrassende manier waarop in deze kerk de beroemde Pieter-Paul Rubens herhaaldelijk Jezus van Nazareth als een lichtende figuur de kijker voortoverde, van baby tot volwassene.
Geert Fierens vertelde hoe de - daar naast de Veemarkt geboren en getogen - jongeheer Vloers door een aristocratische pater Ophovius O.P,2 onder meer via de catechetisch rijke kunst in deze tempel roeping begon te voelen. Bij een ander door Rubens geschilderd portret van Michaël Ophovius brengt hij zijn verhaal zo bezielend dat men als bezoeker wordt meegezogen in de tijd toen het gebeurde en de jonge Vloers overstag ging en besloot om te vragen zelf predik-broeder te mogen worden. Want dat zijn de dominicanen: predikers, goed opgeleide theologanten die de wereld intrekken als predikheren, frères prêcheurs, blackfriars of domenicani.3
Onze verteller Pater Vloers verbindt ook de betekenis van de aangrijpende plastische manier waarop de bloedig-gemartelde Jezus aan het volk getoond wordt met meer recente krantenberichten citerend van wat ontelbaren doormaken in oorlogen en vervolgingen.
1 Een procedé dat tegenwoordig meer gebruikt wordt voor bijvoorbeeld eeuwenoude merken van bier in de video-reclame van moderne media. 2 Hij werd later bisschop van den Bosch. 3 Letterlijk :“Honden van de Heer”.
Daarbij legt hij de nadruk op geloof, hoop en liefde zoals de predikheer Michaël Ophovius moet hebben gedaan.
Pater Vloers is – aan de hand van al deze authentieke beeldende en verlichte moderne kunst van toen – zo inspirerend bezig dat de acteur hier volkomen verdwijnt achter Petrus Vloers.4 Zodat de toehoorders ook gaan beseffen dat men God te vaak vergeet als LICHT van de wereld, dat men het alsmaar heeft OVER God en niet spreekt MET God. Bij een subliem barokke biechtstoel in de rechter-zijbeuk sleurt de pater ons nog mee naar de betekenis van VERGEVEN. Kan het inderdaad niet nog radicaler bij deze moderne kunst van toen? BARMHARTIGHEID
En dan die, door Meesterschilder Frans Francken de Oudere uitgebeelde, zeven werken van Barmhartigheid: “7 om te WETEN, 7 om te LEREN, 7 om te DOEN” op een tableau uit de zestiende eeuw, even actueel als de spreuken van de Bond zonder Naam, die in drie eeuwen later in de Lage Landen op grote schaal werden gepropageerd. Dat alles vlak boven die uniek-gebeeldhouwde barokke biechtstoel. Daarbij gingen mijn gedachte op dat moment ook naar de televisiebeelden van paus Franciscus, geknield voor een biechtstoel in de Sint Pieter, niet alleen als suggestie voor praktiserende katholieken, maar voor alle mensen van goeden wil; want daarvoor wil Franciscus Pontifex zijn, dat betekent immers Bruggenbouwer. Jammer, denk ik dan als deelnemer aan dit gebeuren dat de predikers van vandaag zo weinig gebruik maken van het rijke beeldende patrimonium en al dit – zo betekenisvolle – fraais in de Antwerpse binnenstad, waar men uit de hele wereld naar komt kijken en wellicht snakt naar de uitleg van pater Petrus Vloers uit ‘de gouden eeuw van Antwerpen’5. Uiteraard houdt de rondgang – ook als het donker is geworden – in deze deskundig verlichte kerk niet op. Met alle artistiek versierde altaren, het patrimonium aan
heiligenbeelden, het ongeëvenaarde barokorgel dat men ook moet beluisterd hebben in combinatie met een voltallig symfonisch orkest in deze kerk, en met een voorganger6 die een Eucharistie in de volkstaal combineert met een perfecte evocatie van de betekenis van de voorgelezen bijbel teksten en de actualiteit van de vluchtelingen en migranten kan het moeilijk anders dan bij de huidige paus Franciscus 4 Dat was dan wel jaren voor de vreselijke slachtingen in Antwerpen van zowel de Geuzen als de Spaanse furie, die er - in de praktijk een eigen god – op nahielden. 5 Niet de bekende zeventiende eeuw, maar de zestiende, toen kooplui en kunstenaars nog niet gevlucht waren naar het Noorden. 6 Zoals de predikant-pastoor, Paul Scheelen.
terecht te komen, die als eerste pauselijk werk van barmhartigheid naar Lampedusa in de Middellandse Zee toog.
Juist hem ligt zeker de betekenis van de hele rij van vijftien XVIe eeuwse tableaus in de linkerbeuk van de kerk na aan het hart.7 DANK XVIde eeuwse pater Petrus Vloers, voor je – zo betekenisvolle – prediking Anno-Nu, waar gelijk welke dominicaan van zou kunnen leren...
André Truyman
We vermelden dat er alweer twee open voorstellingen, dus voor iedereen individueel of met enkelen toegankelijk, plaatsvinden op zaterdag 7 april, 19.45u en op zondag 8 april,17.00u. Reservatie is noodzakelijk via licht.roeach.be, daar het aantal toeschouwers beperkt is tot 30.
7 Hierbij de facebook-recensie van een deskundige uit het Anwerpse, Mia Verbeelen: “Ik heb deze pakkende, boeiend verhalende rondleiding van Geert Fierens, ook beleefd in Sint Paulus. Trots op collega-verteller, die ik via de vertelacademie in Utrecht leerde kennen !”.
PAROCHIALE COÖRDINATIEKALENDER
februari Za 3 14.00u Buurtontmoeting in dankbaarheid Zo 4 10.30u Lichtmis - Gebedsdienst met kinderviering Ma 5 14.00u Dagelijks bestuur Muziekkapel Vr 9 14.00u “Licht” Geert Fierens Zo 11 10.30u Koormis - Broederschap van OLV van Scherpenheuvel Wo 14 19.00u Aswoensdag Do 15 10.00u Studium Generale Za 17 17.00u Recital
Zo 18 10.30u Orgelmis Zo 25 10.30u Barokmis – Franse barok maart Zo 4 10.30u Solistenmis mmv. Bart Uvyn Ma 5 14.00u Dagelijks bestuur Muziekkapel Di 6 10.00u Redactievergadering Vr 9 14.00u Kerkraad Zo 11 10.30u Orgelmis mmv. Nicolas De Troyer – titularis-organist Zo 18 10.30u Barokmis mmv. “Sospri Ardenti ensemble”
16.00u Benefietconcert – Hospitaalridders van Sint-Jan Vr 23 11.00u “Licht” Geert Fierens Zo 25 10.30u Gregoriaansemis mmv. “Schola Gregoriana Cantabo” 12.00u Doopviering - Charlotte Evan Aaron-Owen Do 29 11.00u Gidsbeurt Steinerschool “Barok” 19.00u Witte Donderdag - avonddienst Vr 30 15.00u Goede Vrijdag - Kruisweg
Teksten en afbeeldingen werden opgenomen zoals door de auteurs aan de redactie bezorgd Ontwerp: E. Vandecauter
Verantwoordelijke uitgever: P. Scheelen, Sint-Paulusstraat 22, 2000 Antwerpen Foto’s: P. Scheelen, C. De Wever, A. Storck, KIK, W. Geluyckens, Redactie: P. Scheelen, C. De Wever, A. Storck, W. Geluyckens, Leo Van achter,
W. Van den Brande, E. Vandecauter
