8

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจย เรอง การพฒนารปแบบการแลกเปลยนเรยนรผานเวบบลอกตามแนวคดเพอน ชวยเพอน เรองการวจยในชนเรยน ส าหรบครผสอน สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาปตตาน เขต 3 ผวจยไดท าการศกษาคนควา และรวบรวมเอกสารและงานวจยทเกยวของดงน 1. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ในสวนทเกยวของกบเทคโนโลยการศกษา 2. พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 3. แนวคดเกยวกบรปแบบ 4. แนวคดและทฤษฎเกยวกบการจดการความร 4.1 ความหมายของความร 4.2 ประเภทของความร 4.3 รปแบบการเปลยนสถานะความร 4.4 ความหมายของการจดการความร 4.5 เปาหมายของการจดการความร 4.6 รปแบบของการจดการความร 4.7 กระบวนการจดการความร 4.8 เครองมอทใชในการจดการความร 4.9 ปจจยทเออและสงเสรมใหเกดการจดการความร 4.10 อปสรรคในการด าเนนการจดการความร 4.11 ผลลพธทไดจากการจดการความร 4.12 แนวคดทฤษฎทเกยวของกบการแลกเปลยนเรยนร 4.13 เทคโนโลยในการจดการความร 4.14 อนเทอรเนต 4.15 การจดการความรดวยเวบบลอก 5. แนวคดเกยวกบการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน 5.1 ความหมายของการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน 5.2 แนวคด ทฤษฎของการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน 5.3 การเปรยบเทยบการเรยนแบบปกตกบการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน 5.4 วตถประสงคของการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน 5.5 กลวธของการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน 5.6 บทบาทของการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน 5.7 ขนตอนในการท ากจกรรมของการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน

9

6. งานวจยทเกยวของ 6.1 งานวจยทเกยวของกบรปแบบการจดการความรออนไลน 6.2 งานวจยทเกยวของกบการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน

1. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ในสวนทเกยวของกบเทคโนโลยการศกษา เปาหมายหลกในการปฏรปการศกษา ไดเนนเรองคณภาพการศกษา โอกาสทางการศกษา และการมสวนรวม โดยใหความส าคญกบคณภาพคร เพราะครเปนปจจยส าคญไปสคณภาพของผเรยน ขณะเดยวกนจะใหทกคนเขาถงการศกษาทมคณภาพ เปดโอกาสใหทกฝายเขามามสวนรวม จดการศกษาและผลกดนการศกษาการเรยนรไปจนตลอดชวต ซงจะสงผลถงความสามารถในการแขงขนของประชาชนในประเทศใหเพมขนดวย (กรมวชาการ, กระทรวงศกษาธการ, 2544)

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ทมผลบงคบใชตงแตวนท 20 สงหาคม 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ไดบญญตหมวด 9 วาดวยเทคโนโลยเพอการศกษา อนมเปาหมายเพอการสนบสนน และสงเสรมการใชเทคโนโลยในการเรยนการสอนอยางกวางขวาง โดยบญญตไวอยางชดเจน และเปนแนวปฏบตทเดนชด เพอใหการจดการศกษาของประเทศไดบรรลตามเจตนารมณของพระราชบญญตการศกษาแหงชาตตอไป ดงน

มาตรา 63 รฐตองจดสรรคลนความถ สอตวน าและโครงสรางพนฐานอนทจ าเปนตอการสงวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน วทยโทรคมนาคม และการสอสารในรปอนเพอใชประโยชนส าหรบการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ การศกษาตามอธยาศย การท านบ ารงศาสนาศลปะและวฒนธรรมตามความจ าเปน มาตรา 64 รฐตองสงเสรมและสนบสนนใหมการผลตและพฒนาแบบเรยนต ารา หนงสอ ทางวชาการ สอสงพมพอน วสดอปกรณและเทคโนโลยเพอการศกษาอน โดยเรงรดพฒนาขดความสามารถในการผลตจดใหมเงนสนบสนนการผลต และมการใหแรงจงใจแกผผลตและพฒนาเทคโนโลยเพอการศกษา ทงน โดยเปดใหมการแขงขนโดยเสรอยางเปนธรรม

มาตรา 65 ใหมการพฒนาบคลากรทงดานผผลตและผใชเทคโนโลยเพอการศกษาเพอใหมความรความสามารถและทกษะในการผลต รวมทงการใชเทคโนโลยทเหมาะสมมคณภาพและเพอประสทธภาพ มาตรา 67 รฐตองสงเสรมใหมการวจยและพฒนา การผลตและการพฒนาเทคโนโลย เพอการศกษา รวมทงตดตามตรวจสอบ และประเมนผลการใชเทคโนโลยเพอการศกษา เพอใหเกดการใชทคมคาและเหมาะสมกบกระบวนการเรยนรของไทย

มาตรา 69 รฐตองจดใหมหนวยงานกลาง ท าหนาทพจารณาเสนอนโยบาย แผน สงเสรม และประสานการวจย การพฒนาและการใช รวมทงการประเมนคณภาพและประสทธภาพของ การผลตและการใชเทคโนโลยเพอการศกษา

กลาวโดยสรป รฐตองสงเสรมสนบสนนสาธารณปโภคดานการศกษา อาทเชน คลนความถ ทงวทยและโทรทศน วทยโทรคมนาคมและการสอสารในรปแบบอน สงเสรมและสนบสนนใหมการผลตและการพฒนาแบบเรยน ต ารา หนงสอทางราชการ สอสงพมพอน วสดอปกรณ พฒนาบคลากร

10

ทงดานผผลตและใชเทคโนโลยเพอการศกษา วจยและพฒนา การผลตและการพฒนาเทคโนโลย เพอการศกษา และจดใหมหนวยงานกลางเพอตดตาม ดแลการจดการเรยนการสอนดงกลาวใหมประสทธภาพอยางตอเนอง

2. พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ .ศ. 2546 สบเนองจาก พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 (2546) “มาตรา 11 ก าหนดไววา สวนราชการมหนาทพฒนาความรในสวนราชการ เพอใหมลกษณะเปนองคกรแหงการเรยนรอยางสม าเสมอ โดยตองรบรขอมลขาวสารและสามารถประมวลผลความรในดานตาง ๆ เพอน ามาประยกตใชในการปฏบตราชการไดอยางถกตอง รวดเรว เหมาะสมกบสถานการณ รวมทงตองสงเสรม และพฒนาความรความสามารถ สรางวสยทศน และปรบเปลยนทศนคตของขาราชการในสงกดใหเปนบคลากรทมประสทธภาพและมการเรยนรรวมกน” ถอเปนสงทส าคญตอความอยรอดและการเตบโตขององคกร 3. แนวคดเกยวกบรปแบบ การวจยทใชรปแบบเปนการวจยแนวใหมทก าลงไดรบความสนใจมากขน ทงนเพราะการวจยทใชรปแบบจะชวยใหไดความรทมความสมบรณยงขน เปนการวจยทชวยพฒนาความร มความชดเจน เปนระบบ (บญชม ศรสะอาด, 2524) มนกวชาการไดใหความหมายของรปแบบทคลายคลงกนและแตกตางกนไวดงน Willer (1967) ไดกลาววา ชดของทฤษฎทผานการทดสอบความแมนตรง (Validity) และความนาเชอถอ (Reliability) แลว สามารถระบและพยากรณความสมพนธระหวาง ตวแปรโดยวธการทางคณตศาสตรหรอทางสถตไดดวย Good (1973) กลาววา รปแบบหมายถง รปแบบของจรง รปแบบทเปนแบบอยาง และแบบจ าลอง ทเหมอนของจรงทกอยาง แตมขนาดเลกลงหรอใหญขนกวาปกต Longman (1981) ใหความหมายของรปแบบไวตามพจนานกรม Contemporary English ไว 3 ลกษณะดงน 1) เปนสงยอสวนของของจรง ตรงกบภาษาไทยทวาแบบจ าลอง 2) เปนสงของหรอคนทน ามาใชเปนแบบอยาง เชนครตนแบบ นกเดนแบบ 3) รนของผลตภณฑตางๆ Bardo and Hartman (1982) ไดใหความหมายของรปแบบวา เปนสงทแสดงโครงสรางของความเกยวของระหวางชดของปจจยหรอตวแปรตางๆ หรอองคประกอบทส าคญในเชงความสมพนธหรอเหตผลซงกนและกน เพอชวยเขาใจขอเทจจรงหรอปรากฏการณในเรองใดเรองหนง บญชม ศรสะอาด (2524) กลาววา รปแบบ (model) หมายถง โครงสรางทแสดงความสมพนธขององคประกอบตางๆ ทแสดงขนตอนการท างานเปนโฟลวชารท (flow chart) สามารถอธบายความสมพนธระหวางตวแปรทปรากฏในธรรมชาตหรอระบบตางๆ ทอธบายล าดบขนตอนขององคประกอบหรอกจกรรมในระบบ รตนา สงหกล (2550) กลาววา รปแบบ หมายถง แผนการท างานเกยวกบการสอน เรยกวารปแบบการสอน ทจดท าขนอยางเปนระบบระเบยบ โดยวางแผนการจดองคประกอบและงานเกยวกบการสอนอยางมจดหมายทเฉพาะเจาะจงทจะใหผเรยนบรรลผลส าเรจอยางใดอยางหนง เชน รปแบบ (Model) ชดของความสมพนธจะเปนเชงปรมาณหรอคณภาพกไดซงจะแสดงใหเหน

11

ความหมายเกยวพนของลกษณะทแทจรงของสงทเราเกยวของกบค าวา รปแบบโดยมโนทศนของค าจะมความหมายอยางนอย 3 อยางในทางสถาปตยกรรมหรอทางศลปะจะหมายถงหนจ าลอง ในทางคณตศาสตรและเศรษฐศาสตร จะหมายถงสมการในทางศกษาศาสตรจะหมายถงความสมพนธ ของตวแปร กรอบของความคด หรอ การแทนความคดออกเปนรปธรรม ทศนา แขมณ (2551) กลาววา รปแบบ หมายถงตวแทนทสรางขนเพออธบายพฤตกรรมของลกษณะบางประการของสงทเปนจรงอยางหนง หรอเปนเครองมอทางความคดทบคคลใชในการหาความร ความเขาใจปรากฏการณ สอดคลองกบ สบรรณ พนธวศวาส และชยวฒน ปญจพงษ (2522) ใชค าวา แบบจ าลอง (Model) เทากบการยอหรอเลยนแบบความสมพนธทปรากฏอยในโลกแหงความเปนจรงของปรากฏการณใดปรากฏการณหนง โดยมวตถประสงคเพอชวยในการจดระบบความคดในเรองนนใหเขาใจไดงายขนและเปนระเบยบ

จากความหมายขางตนสรปไดวา รปแบบ (Model) หมายถง โครงสรางทแสดงความสมพนธขององคประกอบ กระบวนการของการจดการความรออนไลน ซงเปนรปแบบหนงทอาศยความรวมมอจากบคคลหรอกลมคนในองคกร ดวยการอาศยเทคโนโลยเปนตวขบเคลอนองคความรทมอยทงทเปนความรทชดแจง และความรทฝงลก ผานกจกรรมการแลกเปลยนความร ทกษะ และประสบการณรวมกน ตามแนวคดการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน (Peer Assist Learning) โดยมเปาหมายเพอการพฒนาคน พฒนางาน ฐานความร และพฒนาองคกรจนน าไปสการเปนองคกรแหงการเรยนร (Learning Organization) วธการวจยโดยใชรปแบบ

การวจยโดยใชรปแบบจ าแนกออกไดเปน 2 ขนตอน ขนตอนแรกเปนการสรางหรอพฒนารปแบบ ขนตอนทสองเปนการทดสอบความเทยงตรง (Validity) ของรปแบบ (บญชม ศรสะอาด, 2524)

1. การสรางหรอพฒนารปแบบ ผวจยสรางหรอพฒนารปแบบขนมากอน เปนรปแบบตามสมมตฐาน โดยการศกษาคนควาทฤษฎ แนวความคด รปแบบ (ทมผพฒนาไวแลวในเรองเดยวกนหรอเรองอนๆ) และผลการศกษา หรอวจยทเกยวของ ซงจะชวยใหสามารถก าหนดองคประกอบหรอตวแปรตางๆ ภายในรปแบบ รวมทงลกษณะความสมพนธระหวางองคประกอบ หรอตวแปรเหลานน หรอล าดบกอนหลงของแตละองคประกอบในรปแบบในการพฒนารปแบบนน จะตองใชหลกของเหตผลเปนรากฐานส าคญ และการคนความาเพอเปนประโยชนตอการพฒนารปแบบอยางยง โดยผวจยคดโครงสรางของรปแบบขนมากอน แลวปรบปรงโดยอาศยขอสนเทศจากการศกษาคนควาทฤษฎ แนวความคด รปแบบ หรอผลการวจยทเกยวของ หรอท าการศกษาองคประกอบยอยหรอตวแปรแตละตว แลวคดเลอกองคประกอบยอยหรอตวแปรทส าคญ ประกอบกนขนเปนโครงสรางของรปแบบกได 2. การตรวจสอบความเทยงตรงของรปแบบ หลงจากไดพฒนารปแบบในขนตอนแรกแลว จ าเปนตองทดสอบความเทยงตรงของรปแบบดงกลาวเพราะรปแบบทพฒนาขนนนถงแมวาจะพฒนาโดยมรากฐานจากทฤษฎแนวความคดรปแบบคนอน และผลการวจยทผานมา แตกเปนเพยงรปแบบตามสมมตฐาน ซงจ าเปนตองเกบรวบรวมขอมลในสถานการณจรง หรอท าการทดลองน าไปใชในสถานการณจรง เพอทดสอบดวามความ

12

เหมาะสมหรอไมเปนรปแบบทมประสทธภาพตามทมงหวงหรอไม (ในขนนบางครงใชค าวาการทดสอบประสทธภาพของรปแบบ) ในการการเกบรวบรวมขอมลในสถานการณจรง หรอทดลองใชรปแบบทพฒนาในสถานการณจรง จะชวยใหทราบอทธพลหรอความส าคญขององคประกอบยอยหรอตวแปรตางๆ ในรปแบบและอทธพลหรอความส าคญของกลมองคประกอบหรอกลมตวแปรในรปแบบ ผวจยอาจปรบปรงแบบใหม โดยตดองคประกอบหรอตวแปรทพบวามอทธพลหรอมความส าคญนอยออกจากรปแบบของตน ซงท าใหไดรปแบบทเหมาะสมยงขน ประเภทของรปแบบ รปแบบมหลายประเภทดวยกนซงนกวชาการดานตาง ๆ กไดจดแบงประเภทตางกนออกไป ส าหรบรปแบบทางการศกษาและสงคมศาสตรนน ไดแบงออกเปน 4 ประเภท คอ Keeves (1988, อางถงใน บญชม ศรสะอาด, 2524) 1. Analogue Model เปนรปแบบทใชการอปมาอปมยเทยบเคยงปรากฏการณซงเปนรปธรรม เพอสรางความเขาใจในปรากฏการณทเปนนามธรรม เชน รปแบบในการท านายจ านวนนกเรยนทจะเขาสระบบโรงเรยน ซงอนมานแนวคดมาจากการเปดน าเขาและปลอยน าออกจาก ถง นกเรยนทจะเขาสระบบเปรยบเทยบไดกบน าทเปดออกจากถง ดงนนนกเรยนทคงอยในระบบ จงเทากบนกเรยนทเขาสระบบลบดวยนกเรยนทออกจากระบบ เปนตน 2. Semantic Model เปนรปแบบทใชภาษาเปนสอในการบรรยายหรออธบายปรากฏการณ ทศกษาดวยภาษา แผนภม หรอรปภาพ เพอใหเหนโครงสรางทางความคด องคประกอบ และความสมพนธขององคประกอบของปรากฏการณนน ๆ 3. Mathematical Model เปนรปแบบทใชสมการทางคณตศาสตรเปนสอในการแสดงความสมพนธของตวแปรตาง ๆ รปแบบประเภทนนยมใชกนทงในสาขาจตวทยาและศกษาศาสตร รวมทงการบรหารการศกษาดวย 4. Causal Model เปนรปแบบทพฒนามาจากเทคนคทเรยกวา Path Analysis และหลกการสราง Semantic Model โดยการน าเอาตวแปรตาง ๆ มาสมพนธกนเชงเหตและผลทเกดขน เชน The Standard Deprivation Model ซงเปนรปแบบทแสดงความสมพนธระหวางสภาพทางเศรษฐกจสงคมของบดา มารดา สภาพแวดลอมทางการศกษาทบาน และระดบสตปญญาของเดก เปนตน ส าหรบการวจยครงน รปแบบทใชเปนประเภท Semantic Model ซงเปนรปแบบทใชภาษาเปนสอ ในการบรรยายหรออธบายปรากฏการณทศกษา เพอใหเหนมโนทศน โครงสรางทางความคดเปนรปแบบอธบายใหเหนถงความสมพนธระหวางองคประกอบ กระบวนการแลกเปลยนรผานเวบบลอก ตามแนวคดแบบเพอนชวยเพอน เรองการวจยในชนเรยน เพอใหรปแบบการแลกเปลยนเรยนรผานเวบบลอกทมเหมาะสมและมประสทธภาพ โดยการประเมนจากผเชยวชาญดานการจดการความร ผเชยวชาญดานเทคโนโลย และผเชยวชาญดานการท าวจยในชนเรยน

13

คณลกษณะของรปแบบทด Keeves (1988, อางถงใน บญชม ศรสะอาด, 2524) กลาววา รปแบบทใชประโยชนไดควรจะมขอก าหนด (Requirement) 4 ประการ คอ 1. รปแบบ ควรประกอบดวยความสมพนธอยางมโครงสราง (Structural relationship) มากกวาความสมพนธทเกยวเนองกนแบบรวม ๆ (Associative relationship) 2. รปแบบ ควรใชเปนแนวทางการพยากรณผลทจะเกดขนสามารถถกตรวจสอบไดโดยการสงเกต ซงเปนไปไดทจะทดสอบรปแบบพนฐานของขอมลเชงประจกษได 3. รปแบบ ควรจะตองระบหรอชใหเหนถงกลไกเชงเหตผลของเรองทศกษา ดงนนนอกจากรปแบบจะเปนเครองมอในการพยากรณได ควรใชอธบายปรากฏการณไดดวย 4. รปแบบ ควรเปนเครองมอในการสรางมโนทศนใหม และสรางความสมพนธของตวแปร ในลกษณะใหม ซงเปนการขยายในเรองทก าลงศกษา

4. แนวคดเกยวกบการจดการความร 4.1 ความหมายของความร ความร (knowledge) มลกษณะเปนนามธรรม นกวชาการและผรหลายทานไดใหค าจ ากดความของความรไวหลากหลายแนวคด ดงน Elle (1997, อางถงใน พรรณ สวนเพลง, 2552) ไดกลาวถงนยามของความรวา “ความรคอ ประสบการณหรอสารสนเทศทสามารถสอสารและแบงปนได” Davenport & Prusak (1998, อางถงใน อญญาณ คลายสบรรณ, 2550) กลาววา “ความรเปนการประสมประสานของประสบการณ คณคา สารสนเทศในบรบททเหมาะสม ปรชาญาณ และสญชาตญาณ เขาเปนเนอเดยวกนอยางชาญฉลาด ท าใหมกรอบส าหรบการประเมนคณคาและการรวมตวกน ของประสบการณและสารสนเทศใหม ทงหมดน ไดกอก าเนดและประยกตใชอยางเหมาะสมอยในจตใจของผรเอง”

สถาบนเพมผลผลตแหงชาต (2547) ไดใหค าจ ากดความของความร คอสารสนเทศทผานกระบวนการคด เปรยบเทยบ เชอมโยงกบความรอนจนเกดความเขาใจและน าไปใชประโยชนในการสรปและตดสนใจในสถานการณตางๆ โดยไมจ ากดชวงเวลา พรธดา วเชยรปญญา (2547) อธบายความหมายของความรไววา ความรเปนกระบวนการ ของการขดเกลา เลอกใช และบรณาการ การใชสารสนเทศจนเกดเปนความรใหม (new knowledge) ความรใหมเกดจากการผสมผสานความรและประสบการณเดมผนวกกบความรใหม ทไดรบ ความรดงกลาวเปนความรทอยภายในตวบคคล เปนความรทไมปรากฏชดแจง (Tacit knowledge) หากความรเหลานนไดถกถายทอดออกมาในรปของการเขยนเปนลายลกษณอกษร ความรนนจะกลายเปนความรทปรากฏชดแจง (Explicit knowledge)

ไพโรจน ชลารกษ (2551) ไดสรปความหมายของความร คอสภาวะในตวคนทเกดขน จากการผสมผสานอยางลงตวระหวางการรบร ความจ า ความคด ความเขาใจและความรสกเมอคน ไดสมผสหรอรบร สงใดสงหนงและสภาวะนจะไมหายไปจากคนแตอาจลมไปไดบางบางสวนและ บางเวลา

14

พรรณ สวนเพลง (2552) ไดสรปความหมายของความร เปนสงทสงสมมาจากการเลาเรยน การคนควา หรอประสบการณ รวมทงความสามารถเชงปฏบต และทกษะความเขาใจหรอสารสนเทศทไดรบมาจากประสบการณ สภาพแวดลอมทสามารถสอสารและแบงปนกนได โอภาส เอยมสรวงศ (2554) ไดอธบายความหมายของความรวา เปนบทสรปของความเขาใจทสามารถน าไปปฏบตไดจรง ซงกวาจะเกดเปนความรขนมาได จ าเปนตองไดรบการคนหา พสจนความจรง หรอทดลองมาแลว ความรสามารถถกตงเปนกฎขนมาเพอน าไปใชก าหนดเปนขนตอน การปฏบตงาน ความรท าใหเราเชอในสงทตงอยบนพนฐานแหงความเปนจรง มเหตมผล ดงนนความรจงสามารถน าไปใชเพอแกไขปญหา และน ามาประกอบการตดสนใจได จากความหมายดงกลาวขางตน สรปไดวา ความร หมายถง สงทคนสงสมจากการเรยนร ศกษา คนควา ประสบการณ ตลอดจนการแลกเปลยนความรทผานกระบวนการคด เปรยบเทยบ เชอมโยงความรอน ๆ และผสมผสานกบความรและประสบการณเดมจนเกดเปนความเขาใจ ระหวางบคคลกบบคคล หรอบคคลกบกลมคน เพอน าไปประกอบการตดสนใจ การประยกตใชในการท างาน หรอการแกปญหาในสถานการณตางๆ โดยไมจ ากดชวงเวลา

นยามความรในรปของปรามด

Hideo Yamazaki (อางถงใน บญด บญญากจ และคณะ, 2547) นกวชาการชาวญปนไดอธบายนยามของความรในรปแบบของปรามด อาจมชอเรยกทแตกตางกนออกไป อาทเชน ปรามดความร ระดบชนของความร หรอโครงสรางของความร เปนตน

แผนภมท 1 ปรามดแสดงล าดบขนหรอโครงสรางของความร

แผนภมท 1 แสดงใหเหนวา ความรม 4 ประเภท และมพฒนาการตามล าดบขนหรอโครงสรางของความรเรยงจากต าไปสง ซงแตละระดบ มความแตกตางกน แตมความสมพนธเกยวเนองเปนฐานของกนและกน ดวยการแปลงขอมล (Data) ซงเปนขอมลดบ หรอขอเทจจรง

15

ทยงไมผานการประมวลผลใหเปนสารสนเทศ (Information) ซงขอมลทผานกระบวนการเรยบเรยง ตความ วเคราะห และใหความหมาย เพอน ามาใชประโยชนเกยวกบเรองใดเรองหนง เชน การค านวณเพอหาคาทางสถต เปนตน สวนความร (Knowledge) เกดจากกระบวนการทบคคลรบรขอมลขาวสารสารสนเทศ ผานกระบวนการคดและเปรยบเทยบ เชอมโยง กบความรอนๆ จนเกดเปนความเขาใจและน าไปใชประโยชน และความรเปนสงทฝงอยในตวบคคลจนเกดเปนปญญา (Wisdom) คอองคความรสามารถปฏบตไดจรง หรอประสบการณทน ามาประยกตใชใหเกดความคดสรางสรรคหรอเกดนวตกรรมในการแกไขปญหาหรอพฒนาการท างาน

แผนภมท 2 แสดงความแตกตางของขอมล สารสนเทศ ความร และปญญา ทมา : พรรณ สวนเพลง, 2552

แผนภมท 2 ขอมลคอ สงทเกดจากการสงเกต และเปนขอเทจจรงทเกดขนโดยยงไมผานกระบวนการวเคราะหและกลนกรอง ขณะทสารสนเทศ คอ กลมขอมลทบงบอกถงสาระ แนวโนม และทศทางของกลมขอมลทมความหมาย สามารถท าการวเคราะหได สวนความรทเราไดรบนน ควรอยบนพนฐานของการใชสตปญญาปฏบตตอการปฏบตงาน และการด ารงชวตในปจจบนและอนาคตไมหลงลมตน (พรรณ สวนเพลง, 2552) 4.2 ประเภทของความร ประเภทของความรสามารถจ าแนกไดหลายแนวทางตามทศนะของนกวชาการ ดงน Michael Polanyi & Ikujiro Nonaka (อางถงใน บรชย ศรมหาสาคร, 2550) ไดก าหนดนยามความรดวยการเปรยบเทยบภเขาน าแขง เรยกวา “ภเขาน าแขงแหงความร” โดยการจ าแนกความรออกเปน 2 ประเภท คอ Tacit Knowledge และ Explicit Knowledge ดงภาพประกอบ 3

ขอมล...สารสนเทศ...ความร...ปญญาปฏบต

Static Environment Dynamic Environment

พฤตกรรม/ปญญา

ความร

สารสนเทศ

ขอมล

Machine

การใ

หบรก

ารทด

ขน

การส

รางม

ลคาเพ

ม

Unfitered Facts, Observations

Pattern Data with context

Perdictability Information with meaning Individual

Decision Action

16

แผนภมท 3 แสดงสดสวนระหวางความรทชดแจง (Explicit Knowledge) กบความรทฝงลกอยในตวคน (Tacit Knowledge)

เมอพจารณาถงสดสวนความรทง 2 ประเภท พบวาความรในองคกรสวนใหญเปนความรประเภท Tacit มากกวาความรประเภท Explicit หลายเทา โดยอาจเปรยบเทยบเปนอตราสวนระหวางความรประเภท Tacit : Explicit เปน 80 : 20 หรอเชนเดยวกบทผเชยวชาญหลายทานกลาวไววา Explicit เปรยบเสมอนสวนของภเขาน าแขงทโผลพนน าขนมา ซงเปนสวนนอยมาก (ประมาณ 20% ของทงหมด) เมอเทยบกบสวนของภเขาทจมอยใตน า ซงมมากถง 80% (เปนสวนของTacit) Choo (2000, อางถงใน พรรณ สวนเพลง, 2552) ไดจ าแนกความรออกเปน 2 ประเภท คอ Tacit Knowledge และ Explicit Knowledge ซงไดใหค าจ ากดความของความรทง 2 ประเภท ดงตอไปน ความรทชดแจง หรอความรทเปนทางการ (Explicit Knowledge) เปนความรทมการบนทกไวเปนลายลกษณอกษรและใชรวมกนโดยอยในรปแบบตางๆ เชนสงพมพ เอกสารขององคกร ไปรษณยอเลกทรอนกส เวบไซต และอนทราเนต ความรประเภทนเปนความรทแสดงออกมาโดยใชระบบสญลกษณ จงสามารถสอสารและเผยแพรไดอยางสะดวก ความรโดยนย หรอความรทมองเหนไมชดเจน (Tacit Knowledge) จดเปนความรอยางไมเปนทางการ ซงเปนทกษะหรอความรเฉพาะตวของแตละบคคลทมาจากประสบการณ ความเชอ หรอความคดสรางสรรคในการปฏบตงาน เชน การถายทอดความร ความคด ผานการสงเกต การสนทนา การฝกอบรม ความรประเภทนเปนหวใจส าคญทท าใหงานประสบความส าเรจ เนองจากความรประเภทน เกดจากประสบการณ และการน ามาเลาสกนฟง ดงนนจงไมสามารถจดใหเปนระบบหรอหมวดหมได และไมสามารถเขยนเปนกฎเกณฑหรอต าราได แตสามารถถายทอดและแบงปนความรได โดยการสงเกต เลยนแบบ และพฒนา

นอกจากน ประพนธ ผาสกยด (2549) ไดแบงความรออกเปน 2 ประเภทใหญๆ ดงน ความรทชดแจง (Explicit Knowledge) เปนความรทเหนไดชดเจนเปนรปธรรม เปนความรทอยในต ารบต ารา เชน พวกหลกวชาหรอทฤษฎตางๆ ไดมาจากกระบวนการทางวทยาศาสตร (Scientific Method) การวเคราะห สงเคราะหผานกระบวนการพสจน การทดลอง หรอ

17

กระบวนการวจย เปนความรทถกท าใหกลายเปนเรอง “ทวไป (Generalize)” ไมตดอยในบรบทใดบรบทหนง ความรทฝงลกอยในตวคน (Tacit Knowledge) เปนสงทเหนไดไมชด เปนความรทมาจากการปฏบตบางกจดวาเปน “เคลดวชา” เปน “ภมปญญา” เปนสงทมาจากการใชวจารณญาณ ปฏภาณไหวพรบ เปนเทคนคเฉพาะตวของผปฏบตแตละทาน เปนสงไดมา “สดๆ” มบรบท (Context) ตดอย ยงไมไดถก “Generalize” ยงไมไดถกปรงแตอยางใด ถงแมความรประเภททสองนจะเหนไดไมชดเหมอนความรประเภทแรก แตกเปนสงส าคญทท าใหงานบรรลผลส าเรจไดเชนกน

Explicit Knowledge Tacit Knowledge วชาการ ภมปญญา เคลดวชา ทฤษฎ (Theory) ปรยต ปฏบต (Practice) ประสบการณ มาจากการสงเคราะห วจย ใชสมอง (Intellectual)

มาจากวจารณญาณใชปฏภาณ (Intelligence)

เปนกฎเกณฑ วธการขนตอนทผานการพสจน เปนเทคนคเฉพาะตว เปนลกเลนของแตละคน

ตารางท 1 แสดงการเปรยบเทยบระหวางความร 2 ประเภท ทมา : บญด บญญากจ และคณะ, 2547

แผนภมท 4 แสดงการเปรยบเทยบระหวาง ความรทง 2 ประเภท ทมา : Ikujro Nonaka 2006 (อางถงใน บรชย ศรมหาสาคร, 2550)

Two Types of Knowledges

Subjective and experiential knowledge that cannot be expressed in word, sentence, numbers, or formulas (Context-specific) Cognitive Skills beliefs images perspective mental models Technical Skills craft know-how

Objective and rational knowledge that can be expressed in word, sentence, numbers, or formulas (Context-free) Theoretical approach Problem solving manuals Database

Tacit Knowledge Explicit Knowledge

Dynamic Interaction Analog-Digital Synthesis

18

4.3 รปแบบการเปลยนสถานะความร ความรทชดแจง (Explicit Knowledge) และความรทฝงลกอยในตวคน (Tacit Knowledge) สามารถเปลยนแปลงสถานะระหวางกนไดตลอดเวลา ขนอยกบสถานการณซงจะท าใหเกดความรใหมๆ โดยผานกระบวนการทเรยกวา เกลยวความร (Knowledge Spiral : SECI Model) เกลยวความร หรอวงจรความร หมายถง ความรไดถกใชหรอสงผานหมนเวยนเปลยนสภาพและ ทอยไปเรอยๆ แตไมไดหายไปไหนหรอไปไกลมาก ยงคงวนเวยนกลบไปกลบมาอยระหวางความรนนเอง และทกรอบทมการหมนเวยนเปลยนผานความรจะเพมทวขนและเปลยนแปลงไปเรอยๆ ซงทฤษฎเกลยวความร เปนทฤษฎหนงของการบรหารจดการความรทสามารถเขาใจไดงาย เหมาะกบบรบทของคนไทยทนยมการถายทอดความรจากคนสคน และสามารถอธบายจากมมมองของความร Explicit Knowledge และ Tacit Knowledge สลบไปมาไดจนเกดองคความรใหม ๆ ไมหยดนง เปนวงจรหมนเวยนตลอดเวลา คดคนโดย Ikujiro Nonaka & Takeuchi (1995) (อางถงใน พรธดา วเชยรปญญา, 2547) ดงแสดงในแผนภมท 5

ดงแสดงในรปท 5 แสดงการเกดเกลยวความร (Knowledge Spiral : SECI Model) ทมา : ชโลบล อยสข, 2551

จากแผนภมท 5 แสดงการเปลยนสถานะของความรจะเกดขนได 4 รปแบบ ดงน 1. Socialization การแบงปนและสรางความรจาก Tacit Knowledge ส Tacit Knowledgeคอ จากคนไปสคน โดยแลกเปลยนประสบการณตรงของผสอสารระหวางกน อาจอย ในรปการพดคยระหวางกนอยางไมเปนทางการ รปแบบการประชมพดคยแลกเปลยนประสบการณ วธแกปญหาในงาน การสอนงานระหวางหวหนาและพนกงาน เชน คร ก. และ ข. ไดพดคย เพอแลกเปลยนความรและประสบการณซงกน และกน เกยวกบการท าวจยในชนเรยน การแลกเปลยนวธการหรอสอการสอน เพอใชในการแกไขปญหาการจดการเรยนการสอนในแตละสถานการณ

19

2. Externalization การสรางและถายทอดความร ทมอยในตวบคคล แลวเผยแพรออกมาเปนลายลกษณอกษร เชน ต ารา คมอปฏบตงาน เปนการแปลงจาก Tacit Knowledge ออกมาเปน Explicit Knowledge เพอน ามาใชในการท างาน เชน คร ก. และ ข.ไดเขยนและเผยแพรตวอยางวจยในชนเรยนเรองใดเรองหนง เพอเผยแพรใหครคนอนๆ ไดทดลองน าวธการไปแกปญหาการจดการเรยนการสอน เปนตน 3. Combination เปนการแปลง Explicit Knowledge มาเปน Explicit Knowledge ดวยการรวบรวมความรประเภท Explicit จากสอตางๆ อยางหลากหลาย มาสรางและเผยแพรเปนความรประเภท Explicit แบบใหม เชน คร ก. ศกษาคนควารวบรวมวธการแกไขปญหาการอานไมออกเขยนไมไดวชาภาษาไทย จากต ารา เอกสาร หรองานวจยในชนเรยนหลากหลายแหลง และเขยนสรปเผยแพรในรปแบบใหมผานเวบบลอก 4. Internalization เปนการแปลง Explicit Knowledge มาเปน Tacit Knowledge โดย การน าความรเชงทฤษฎไปสการปฏบตงานท าใหเกดความรใหมเพมขน เชนคร ก. ศกษาคนควางานวจยในชนเรยน จากต ารา เอกสาร หรอแหลงขอมลตางๆ ผานอนเทอรเนต และน ามาปรบใชในการจดการเรยนการสอน จนเกดทกษะความช านาญ กลายเปนความรทฝงลกอยในตวบคคล (Tacit)

ดงนน เมอคร ก. มการใชเทคนค วธการแกไขปญหาการจดการเรยนการสอน จนเกดประสบการณ และความส าเรจแลว กจะมการแลกเปลยนเรยนร เลาสกนฟงระหวาง คร ข.และครคนอนๆ ตอไป กจะวนกลบมาสกระบวนการทเรยกวา Socialization คอ การแปลง Tacit Knowledge ใหเปน Tacit Knowledge ของคร ข. และครคนอนๆ ตอไปเปนกระบวนการทหมนเวยนไปเรอยๆ ไมมทสนสด ซงจะท าใหองคความรใหมเพมขนตลอดเวลา เรยกวา การเกดเกลยวความร (Knowledge Spiral)

สรปวา การจดการความร คอการท าใหเกดเกลยวความร (Knowledge Spiral) เพอใหเกดความงอกงามของความรใหมๆ ซงจะน ามาแกไขปญหาและใชในการพฒนาการจดการเรยนการสอน 4.4 ความหมายของการจดการความร นกวชาการไดนยามความหมายของการจดการความร (Knowledge Management) ไวมากมาย ผวจยเลอกน าเสนอความหมายของ KM ในลกษณะของ Knowledge Sharing (KS) หรอการแลกเปลยนเรยนร เปนประเดนส าคญ อาทเชน Arthur Anderson Business Consulting (อางถงใน บรชย ศรมหาสาคร, 2550) กลาววา การจดการความรเปนการสนบสนนใหพนกงานในองคกร รวบรวม คนหา แลกเปลยนความร และน ามาใช เพอวตถประสงคทางธรกจขององคกร Melissie Rumizen of Buckman Laboratories (อางถงใน บดนทร วจารณ, 2550) กลาววา การจดการความรทองคกรมงเนนกระบวนการ แยกแยะ สราง จบประเดน แสวงหา แลกเปลยน และยกระดบความร ขบวนการทเปนระบบนจะสนบสนนกจกรรมใหเกดความส าเรจอยางตอเนอง สงเหลานเปนวธเฉพาะทองคกรทจะปฏบตเพอจดการความรของแตละองคกร Carla O’Dell & Jackson Grayson 1998 (อางถงใน บญด บญญากจ และคณะ, 2547) กลาววา การจดการความรเปนกลยทธในการจะท าใหคนไดรบความรทตองการ ภายในเวลา ทเหมาะสม รวมทงชวยท าใหเกดการแลกเปลยน และน าความรไปปฏบต เพอยกระดบและปรบปรง

20

การด าเนนงานขององคกร Kucza 2001 (อางถงใน พรธดา วเชยรปญญา, 2547) ไดใหความหมายของการจดการความรเปนกจกรรมทเกยวของกบการสรางความร การจดเกบและการแบงปนความร ซงรวมถง การระบสภาพปจจบน การก าหนดความตองการ และการปรบปรงกระบวนการทสงผลกระทบตอ การจดการความรใหดขน เพอบรรลถงความตองการขององคการ Takeuchi & Nonaka 2004 (อางถงใน เจษฎา นกนอย และคณะ, 2552) กลาววา กระบวนการในการสรางความรใหมอยางตอเนองเผยแพรความรทวทงองคการ และน าไปเปนสวนประกอบส าคญของผลตภณฑ การบรการเทคโนโลยและระบบใหมๆ วจารณ พาณช (2548) กลาววา การจดการความรเปนการเรยนรแบบใหมทเรยนจากการปฏบตเปนตวน า เปนตวเดนเรอง ไมใชแคเรยนจากครหรอต ารา ต ารานนเปนการเรยนรแบบเกา ซงเนนเรยนรแบบเกา และเนนเรยนทฤษฏ ขณะทการเรยนร แบบ KM กเปนทฤษฏแตวาเนนทการเรยนรแบบปฏบต เพราะการปฏบตท าใหเกดประสบการณ การจดการความรไมใชเรองของคนๆ เดยวเปนเรองของคนหลายคน ทท างานรวมกน เพราะฉะนนเวลาปฏบตแตละคนจะมประสบการณ ไมเหมอนกน เมอน ามาแลกเปลยนกนแลว อาจเหนสวนทเหมอนกน ซงจะเปนการยนยนวาเขาใจตรงกนเมอเอาแลกเปลยนกนมากๆ จะท าใหยกระดบความรความเขาใจขนไปอกจะเหนวาการจดการความรเราจะเนนทการเรยนรจากการปฏบต แลวกเนนตวความรทเปนความรใจคนหรอทเรยกวา Tacit Knowledge ทงน ความรจากเอกสารต ารา หรอทเรยกวา Explicit Knowledge นนกส าคญ เพยงแตวาเรามกจะละเลยความรทอยในคน อญญาณ คลายสบรรณ (2550) กลาววา การสราง การแสวงหา การคนควารวบรวม การจ าแนกประเภทหรอหมวดหม การจดระบบ การแบงปน การแลกเปลยนเรยนร ความรทกประเภท จากทกแหลง โดยอาศยเครองมอส าคญ คอคนและเทคโนโลยดวยกลยทธและกระบวนการตางๆ ทเหมาะสม เพอใหไดความรทถกตองเหมาะสม สอดคลองกบความตองการของบคคล หรอองคกรในการน าไปใชใหเกดประโยชนในการพฒนาตนเองและองคกรโดยรวม พรรณ สวนเพลง (2552) ไดกลาวถงความหมายของการจดการความร คอธรรมชาต คอการจดการทางธรรมชาตทมความหลากหลาย ใหสามารถอยดวยกน ท างานดวยกนอยางเปนปกตสข โดยความรเปนสงทเกดขนอยางมเหตผล และสาเหตนนเปนสงทเปนธรรมชาตดวยซงสามารถพสจนดวยกระบวนการทางดานวทยาศาสตร โดยมแนวคดกระบวนการทองคกรยกระดบความร ใหคณคาแกทรพยากรความร และจดการทรพยากรความรใหเกดประโยชนสงสดแกองคกร โดยทความรนนจะตองถกตองและสอดคลองกบบคคล และมเวลา มการด าเนนกจกรรมทเกยวของกบความร ไดแก การผลตความร การสรางความร และการเผยแพรความร มการแบงปนแลกเปลยนความร ยกระดบความร ใชความรรวมกนในการแกปญหา การวางแผนกลยทธ และการตดสนใจ รวมไปถงการจดการเกยวกบฐานความรของทรพยากรบคคลในองคกร นอกจากน โอภาส เอยมสรวงศ (2554) ไดกลาวถงความหมายของการจดการความรวา เปนการน าความรทอยกระจดกระจาย ไมเปนระเบยบมาจดการอยางมระบบ เพอชวยใหองคกรสามารถบงช คดเลอก จดองคประกอบ เผยแพรและถายโอนสารสนเทศทส าคญๆ เพอน าไปสเปาหมายและ พฒนาเปนองคกรแหงการเรยนรตอไป

21

จากความหมายของการจดการความรสรปไดวา การจดการความร เปนแนวคดกระบวนการทองคกรมวตถประสงคเพอปกปองสนทรพยทางปญญาไมใหสญหาย เปนการยกระดบความร และจดการทรพยากรความรใหเกดประโยชนสงสดแกองคกร ทงความรทชดแจงและความรทไมชดแจง โดยการจดการความร เปนกระบวนการหรอวธการอยางเปนระบบในการแสวงหาความร การสรางความรหรอนวตกรรม การจดเกบความรอยางถกตองเหมาะสม และการจดการเกยวกบฐานความรของทรพยากรบคคลในองคกร อนกอใหเกดพฤตกรรมการเปลยนแปลง การแบงปน การแลกเปลยนเรยนรและถายโอนความร เพอใหเกดการแพรกระจายและไหลเวยนความรทวทงองคกร โดยอาศยเครองมอทส าคญ คอ คน เทคโนโลยและกระบวนการเปนตวขบเคลอนกจกรรมการจดการความร ใหประสบผลส าเรจ 4.5 เปาหมายและประโยชนของการจดการความร เปาหมายหลกของการจดการความร คอ การใชประโยชนจากความรมาเพมประสทธภาพและประสทธผลในการด าเนนงานขององคกร เพอเพมความไดเปรยบในการแขงขนขององคกร ดงนน การจดการความรจงมความส าคญอยางมากไมวาจะเปนองคการเอกชนหรอภาครฐกตาม ซงมนกวชาการไดกลาวถงเปาหมายและประโยชนของการจดการความรไวดงน Bacha 2000 (อางถงใน พรรณ สวนเพลง, 2552) กลาวถงประโยชนของการจดการความร ไวดงน 1. ปองกนความรสญหาย การจดการความรท าใหองคการสามารถรกษาความเชยวชาญความช านาญ และความรทอาจสญหายไปพรอมกบการเปลยนแปลงบคลากรได เชน การเกษยณอายการลาออกจากงาน เปนตน 2. เพมประสทธภาพในการตดสนใจโดยประเภทคณภาพและความสะดวกในการเขาถงความรเปนปจจยส าคญของการเพมประสทธภาพในการตดสนใจ เนองจากผทมหนาทตดสนใจตองสามารถตดสนใจไดอยางรวดเรวและมคณภาพ 3. ความสามารถในการปรบตวและมความยดหยน การท าใหผปฏบตงานมความเขาใจในงานและวตถประสงคของงาน โดยไมตองมการควบคมหรอมการแทรกแซงมาก มกจะท าใหผปฏบตงานสามารถท างานในหนาทตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพ และเกดการพฒนาจตส านกในการท างาน 4. ความไดเปรยบในการแขงขน การจดการความรชวยใหองคการเขาใจลกคาแนวโนม ของการตลาดและการแขงขน ท าใหสามารถลดชองวางและเพมโอกาสในการแขงขนได 5. การพฒนาทรพยสนเปนการพฒนาความสามารถขององคการในการใชประโยชนจากทรพยสนทางปญญาทมอยไดแก สทธบตร เครองหมายการคา และลขสทธเปนตน 6. การยกระดบผลตภณฑ การน าการจดการความรมาใชเปนการเพมประสทธภาพการผลต และบรการ ซงจะเปนการเพมคณคาใหแกผลตภณฑนนอกดวย 7. การบรหารลกคา การศกษาความสนใจและความตองการของลกคา จะเปนการสรางความพงพอใจและเพมยอดขายและสรางรายไดใหแกองคกร 8. การลงทนทางทรพยากรบคคล การเพมความสามารถในการแขงขนผานการเรยนรรวมกน การจดการดานเอกสาร การจดการกบความทไมเปนทางการเปนการเพมความสามารถใหแกองคการในการจางและฝกฝนบคลากร

22

วจารณ พานช (2548) กลาวถงเปาหมายของการจดการความรมประเดนส าคญ 3 ประการคอ 1. เพอพฒนางานใหมคณภาพและผลสมฤทธยงขน 2. เพอการพฒนาคน คอพฒนาผปฏบตงานในองคการ 3. เพอการพฒนา “ฐานความร” ขององคการ เปนการเพมพนทนความรหรอทนปญญาขององคการ จะชวยใหองคการมศกยภาพในการฟนฝาความยากล าบาก หรอความไมแนนอนในอนาคตไดดยงขน ศรไพร ศกดรงพงศากล และ เจษฎาพร ยทธวบลยชย (2549) ไดกลาวถงการจดการความร ทดจะชวยใหองคกรไดรบประโยชน เชน 1. ชวยเกบรกษาความรใหควบคกบองคกรตลอดไป 2. ชวยลดระยะเวลาการพฒนาผลตภณฑ การใหบรการ หรอการเรยนรงานใหม 3. ปรบปรงประสทธภาพ และชวยเพมผลผลตใหกบทกสวนขององคกร 4. เสรมสรางนวตกรรมใหมทงทางดานผลตภณฑและกระบวนการ 5. สงเสรมใหมการเรยนร แสดงความคดเหน และแลกเปลยนเรยนร ซงจะสงผลใหบคลากรมคณภาพเพมขนและสามารถประยกตใชความรในการปฏบตงานอนกอใหเกดประโยชนตอองคกร 6. ชวยใหองคกรมความพรอมในการปรบตวใหเหมาะสมกบการเปลยนแปลงของสงแวดลอม การด าเนนธรกจเพอความอยรอดและไดเปรยบทางการแขงขน นอกจากน ไพโรจน ชลารกษ (2551) กลาววา ความรมไวส าหรบใชใหเกดประโยชนและเมอใชบอยๆ ใชมากๆ ความรกจะยงเพมขนและพฒนามากขน เพราะความรเปนอรยทรพยใชแลวไมหมดไป ไมหายไปแตยงใชยงเพม และยงพฒนาจดหมายทแทจรงของการแสวงหาความร คอ เพอน ามาใชประโยชนในดานตางๆ ดงน 1. ใชความรเพอรกษาชวตใหด ารงอยได ไดแก ความรวาสงใดอนตรายสงใดเปนประโยชนและท าอยางไรใหชวตอยรอดเปนความรพนฐานจ าเปนของมนษย เชน ตองมความรวาไฟอนตรายอยางไรและจะใชไฟใหเกดประโยชนไดอยางไร สงใดเปนอาหาร สงใดไมเปนอาหาร รวมทงตองร การรกษาโรคภยไขเจบและอนตรายอนๆ อกดวย 2. ความรเพอพฒนาชวต หมายถง ท าใหชวตปลอดภยมากขน มความสขความสบายมากขน ความรประเภทนใชเพอท ากจกรรมตางๆ สรางสรรคพฒนาสงประดษฐตางๆ เพอใชประโยชนในชวตประจ าวน เชน สรางเครองนงหม บานทอยอาศย อปกรณเครองใชเครองอ านวยความสะดวกตางๆ รวมทงความรเรองการปองกนโรคภยไขเจบทงหลาย 3. ใชความรเพอพฒนาจตใจตนเอง หมายถง ท าใหจตใจมความสงบสขไมเกดความเครยดความกงวลวตก หรอหวาดกลว ความจรงแลวความรสกเปนสขหรอเปนทกความพอใจหรอไมพอใจอยทการพฒนาจตใจของมนษยเองเปนหลก 4. ใชความรเพอชวยเหลอผอน เปนการถายทอดหรอแพรขยายความรใหกวางขวางออกไป โดยการบอกการสอน การแนะน าดวยวธตางๆ คนทไดรบการบอกเลาไดรบการสอนหรอการแนะน าสามารถใชความรเพอประโยชนแกตนเองและแกผอนอกตอไป

23

จงสรปไดวา วตถประสงคและประโยชนในการจดการความรทไดรบนนมหลายประการ อาท เปนการปกปอง พฒนาและใชประโยชนทรพยสนทางปญญาทมอยในองคกร เพออ านวยประโยชน และสะดวกในการเขาถงความรในองคกร อกทงยงเปนการเพมประสทธภาพในการปฏบตงาน พฒนาบคลากรใหเกดการเรยนรอยางตอเนอง ตลอดจนเปนการพฒนาองคความรและน าความรนนไปใชใหเกดประโยชนตอองคการตอไป 4.6 รปแบบของการจดการความร พรรณ สวนเพลง (2552) กลาววา รปแบบของการจดการความร (Knowledge Management Model) คอการอธบายถงปจจย องคประกอบ และกระบวนการของการจดการความร ทงนรปแบบการจดการความร ไมมรปแบบทแนนอนตายตว ไมมผดหรอถก ขนอยกบมตของการตความ รวมถงบรบทและสภาพแวดลอมทางดานสงคมดวย อยางไรกตาม การศกษาเปรยบเทยมรปแบบการจดการความร เปนสวนส าคญในการทจะเขาใจถงองคประกอบ และกระบวนการจดการความรในดานอนๆ เพอน าสงทดขององคกรอนมาเปนแนวทางในการพฒนารปแบบของการจดการความรทมความเหมาะสมส าหรบองคกรของตน รปแบบการจดการความรของ บรษท Xerox Corporation (1999) (อางถงใน ศรไพร ศกดรงพงศากล และ เจษฎาพร ยทธวบลยชย 2549) ตามแนวคดของ Mr.Robert Osterhoff ไดน ารปแบบมาใชอยางประสบความส าเรจในประเทศสหรฐอเมรกา และมหลายองคการในประเทศไทย ทมการน ารปแบบนมาเปนกรอบแนวคดในการจดการความร ประกอบดวย 6 องคประกอบดงน

แผนภมท 6 แสดงรปแบบการจดการความร ของบรษท Xerox Corporation (1999)

รปแบบการจดการความร ประกอบดวย 6 องคประกอบดงน 1. การจดการการเปลยนแปลงและพฤตกรรม (Transition and Behavior Management) สรางวฒนธรรมทเออตอการแลกเปลยนและแบงปนความร ซงการเปลยนแปลงวฒนธรรมจะตองไดรบการสนบสนนจากผบรหาร และความรวมมอของบคลากรทกระดบ 2. การสอสาร (Communication) องคการตองมการวางแผนการสอสารอยางเปนระบบ ตอเนอง และสม าเสมอโดยค านงถงเนอหาเรองทตองการจะสอสาร กลมเปาหมายทตองการจะสอสาร รวมถงชองทางในการสอสาร

การเรยนร (Learning)

กระบวนการ และเครองมอ

(Process and Tools)

การสอสาร(Communication)

การวดผล(Measurements)

การจดการการเปลยนแปลงและพฤตกรรม (Transition and

Behavior Management)

การยกยองชมเชยและ การใหรางวล

(Recognition and Rewords)

เปาหมาย (Goals)

24

3. กระบวนการและเครองมอ (Process and Tools) เปรยบเสมอนแกนหลกของการจดการความร ทจะชวยใหเกดพฤตกรรมการแลกเปลยนเรยนร โดยมกระบวนการและเครองมอทเหมาะสม และเออใหเกดการแลกเปลยนความรในองคการ 4. การเรยนร (Learning) เปนการเตรยมความพรอม สรางความเขาใจเพอใหบคลากรตระหนกถงความส าคญในการจดการความร รวมถงจดการฝกอบรมทเหมาะสมใหกบบคลากร 5. การวดผล (Measurements) เลอกการวดผลเพอใหทราบถงสถานะ ความคบหนา และผลทไดเปนไปตามทคาดหวงหรอไม อยางไร ซงจะชวยใหองคการสามารถทบทวน และปรบปรงกระบวนการตาง ๆ เพอใหบรรลเปาหมายของการจดการความร 6. การยกยองชมเชยและใหรางวล (Recognition and Rewards) มการยกยองชมเชย และระบบการใหรางวลเพอจงใจใหบคลากรเขารวมกจกรรม เพอโนมนาวใหบคลากรปรบเปลยนพฤตกรรมในการแลกเปลยนเรยนร การบรหารจดการความร “กานกลวยโมเดล” พรรณ สวนเพลง (2552) ไดน าเสนอแนวคดองคประกอบการจดการความร (Knowledge Management Process หรอ เรยกยอๆ วา KM Process) ไดทดลองใชจดการความรในหนวยงานของศนยจดการความร มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต โดยเปรยบเทยบกระบวนการจดการความรเสมอนกบตวชาง หรอ อาจจะชอวา “กานกลวยโมเดล” เพอท าใหเราเขาใจไดงายขน ซงในแตละสวนของชางนนมหนาทและ มความส าคญเทาๆ กนจะขาดสวนใดสวนหนงไมไดเพราะจะเปนชางพการ

แผนภมท 7 แสดงรปแบบการจดการความรแบบกานกลวยโมเดล

จากแผนภมรปภาพ สามารถอธบายองคประกอบของกานกลวยโมเดลไดดงน 1. สวนล าตวของชาง ซงมขนาดใหญ และมกจกรรมมากมายทจะตองท า จงเปรยบเสมอนกระบวนการจดการความร (KM Process)

25

2. สวนหวของชาง นบวามความส าคญมาก เชนมไวบรรจสมองเพอควบคมการท างานของรางกาย เปรยบเสมอนฐานขอมลความร (Data Warehouse) และการแลกเปลยนเรยนร (Knowledge Sharing and Transferring) ขององคกร 3. สวนงวงชาง เปนอวยวะทดดน า เปรยบเสมอนการเสาะแสวงหา และการถอดความรจากคนและจากแหลงขอมลตางๆ 4. งาชาง เปนสงทบงบอกถงคณลกษณะของชาง เปรยบเสมอนภาวะผน าในองคกรทจะตองเหนดวยและสนบสนนการจดการความร 5. ตาของชาง เปรยบเสมอนวสยทศนขององคกร ทจะตองมสวนเกยวของกบการจดการความร 6. ขาทงสของชาง เปนองคกรประกอบทส าคญ เพอจะพาชางเดนไปขางหนาเปรยบเสมอนวฒนธรรมองคกร, การสอสาร, การพฒนา ผท าหนาทในการจดการความร และการวดประเมนการจดการความร 7. หางของชาง เปนสวนทมความส าคญ เปรยบเสมอนเทคโนโลย ทคอยขบเคลอนใหการจดการความรนนประสบความส าเรจ

รปแบบการจดการความรของประพนธ ผาสขยด (2547) โดยใชปลาทโมเดล ซงจะเปรยบ การจดการความร (KM) เหมอนกบปลา มสวนประกอบ 3 สวน คอสวนหว ล าตว และหาง

แผนภมท 8 แสดงรปแบบการจดการความรแบบปลาทโมเดล

จากแผนภม สามารถอธบายองคประกอบของปลาทโมเดล ไดดงน 1. สวนหวปลา เปรยบไดกบ Knowledge Vision เรยกโดยยอวา KV หมายถง สวนทเปนวสยทศน หรอทศทางของการจดการความร คอ กอนลงมอท า KM จะตองก าหนดวสยทศนวาจะท า

26

KM เพออะไร หรอจะมงหนาไปทางไหน ซงการก าหนดวสยทศน จะตองมความสอดคลองกบวสยทศนองคกร 2. สวนกลางล าตว เปรยบไดกบ Knowledge Sharing เรยกโดยยอวา KS หมายถง สวนของการแลกเปลยนเรยนรกน (Share and Learn) ซงเปนสวนส าคญทสดและยากทสดในกระบวนการ ท า KM เพราะจะตองสรางวฒนธรรมองคกร ใหคนยนยอมพรอมใจทจะแบงปนความรซงกนและกน โดยไมหวงวชาการจดการความรในสวน KS เปนการบรหารทจะใหเกดเหตปจจยและสภาพแวดลอม ทจะสงเสรมสนบสนนใหคนในองคกร พรอมทจะแบงปนและเรยนรรวมกน 3. สวนหางปลา เปรยบไดกบ Knowledge Assets เรยกโดยยอวา KA หมายถง องคความร ทองคกรไดเกบสะสมไวเปนคลงความร ซงมาจาก 2 สวนคอ 3.1 Explicit Knowledge คอ ความรเชงทฤษฎทปรากฏใหเหนอยางชดเจนอยางเปนรปธรรม เชน เอกสารต ารา และคมอปฏบตงาน เปนตน 3.2 Tacit Knowledge คอ ความรทอยในตวคน ซงไมปรากฏชดเจน เปนรปธรรมหรอเปนเอกสารต ารา แตเปนสงทมคณคามาก และท าอยางไร เมอบคคลออกจากหนวยงานไปแลว แตความรนนยงคงอยกบหนวยงาน ไมสญหายไปพรอมกบตวบคคล การจดการความรในสวน KA เปนสวนทจะตองพงเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT) ชวยในการจดเกบใหเปนหมวดหม เพอสะดวกในการเรยกใช และปรบแตงความรใหทนสมยอยเสมอการเปรยบ KM เปนปลาตวหนง ซงมสวนประกอบ 3 สวน คอสวนหว ล าตว และหาง รปรางของปลาแตละตว หรอการท า KM ของแตละหนวยงาน จะแตกตางกน ขนอยกบจดเนนของแตละหนวยงานนน เชน หนวยงานทเนนการแลกเปลยนเรยนร ซงหมายความวา สวนล าตวปลาจะใหญกวาสวนอน เปนตน รปแบบการจดการความรของวจารณ พาณช (2547) ประกอบดวยองคประกอบ 3 สวน ทเปนพนฐานและการประยกตใชทส าคญของการจดการความร และจะตองเชอมโยงและบรณาการอยางสมบรณดงน 1. “คน” ถอวาเปนองคประกอบทส าคญทสด เพราะเปนแหลงความร เปนผน าความรไปใชใหเกดประโยชน 2. “เทคโนโลย” เปนเครองมอเพอใหคนสามารถคนหา จดเกบ แลกเปลยน รวมทงน าความรไปใชอยางงาย และรวดเรวขน 3. “กระบวนการความร” เปนการบรหารจดการ เพอน าความรจากแหลงความรไปใหผใช เพอท าใหเกดการปรบปรงและนวตกรรม รปแบบการจดการความรของบรษท ทร คอรปอเรชน จ ากด (มหาชน) (2548) (อางถงใน ศรไพร ศกดรงพงศากล และ เจษฎาพร ยทธวบลยชย 2549) เปนผน าในการใหบรการสอสารครบวงจร และเปนผใหบรการดานการสอสารรายใหญทสดในกรงเทพฯและปรมณฑล ปจจยแหงความส าเรจอยางหนงของ ทร คอ ความพงพอใจของลกคา ดงนน การใหบรการทดเลศตอลกคา จงมความส าคญตอบรษทเปนอยางมาก จงจดท าโครงการจดการความรในสวนสายงาน Customer Management เพอสรางความพงพอใจสงสดใหกบลกคาและพฒนาการด าเนนงานรวมทงศกยภาพการแขงขนขององคการ โดยมองคประกอบและตวอยางกจกรรมการจดการความรดงตารางท 2

27

องคประกอบ ตวอยางกจกรรม 1. การเปลยนแปลงและพฤตกรรม (Transition and Behavioral Management)

ปรบเปลยนพฤตกรรมของคนในองคกร - คดเลอกหนวยงานทเปนผรวมด าเนนโครงการเพอแลกเปลยนความร แนวคด และเปนตวอยางทดในการด าเนนโครงการ - จดตงคณะท างาน KM Community - ประเมนผลของสถานการณจดการความร - ปรบทศนคตโดยเรมจากการสอสาร สมมนาเชงวชาการ - ก าหนดนยามความรในองคกร - ก าหนดกจกรรมอนๆ เพอกอใหเกดพฤตกรรมการเรยนร เชน การท า Knowledge Sharing, การเปดKM Web เปนตน

2. การสอสาร (Communication)

มชองทางสอสารทด มประสทธภาพ เพอเปนชองทางในการแลกเปลยน เผยแพรความร - วารสารอเลกทรอนกส - E-mail - E-card - Poster

3. กระบวนการและเครองมอ (Process and Tools)

ก าหนดขนตอนการจดการความรอยางเปนระบบ และสอดคลองกบการปฏบตจรง รวมถงจดหาเครองมอและเทคโนโลยทใชงาย สะดวก มาสนบสนนการแลกเปลยนและการถายโอนความร เชน อนทราเนต(KM Web) เพอเปนศนยกลางของความร (Centralized Knowledge)

4. การอบรมและการเรยนร (Training/Learning)

จดฝกงานแกบคลากร โดยก าหนดวตถประสงค ทชดเจน แตชใหเหนถงประโยชนทจะไดรบ เชน การท า - E-book - อนทราเนตของหนวยงานและองคการ - มมการจดการความร (KM Corner) - สงเสรมการเรยนรดวยตนเอง (Self-Learning) - E-learning

28

องคประกอบ ตวอยางกจกรรม 5. การวดผล (Measurements)

มเครองมอชวดทเหมาะสมแยกตามประเภทตางๆ เชน - ความงายในการใชงานของระบบ - ความพงพอใจของพนกงาน - ค าแนะน าตางๆ

6. การยกยองชมเชย (Recognition and Rewards)

มการสงเสรมและใหรางวลแกพนกงานทเขารวมกจกรรม - ใหรางวลเปนเงนสด หนงสอ ของทระลก - ระบบสะสมแตมแยกเปนประเภทบคคลและหนวยงาน

ตารางท 2 องคประกอบและตวอยางกจกรรมการจดการความรของบรษท ทร คอรปอเรชน จ ากด (มหาชน)

29

ตารางท 3 แสดงการเปรยบเทยบองคประกอบแตละรปแบบการจดการความรตามแนวคดของนกวชาการและองคกร

องคประกอบ Xerox (1999)

วจารณ (2547)

บรษท ทร (2548)

ปลาทโมเดล (2548)

กานกลวยโมเดล (2552)

1. การสรางวสยทศนความร

2. คน

3. องคความรและแหลงความรใหม

4. กระบวนการจดการความร

5. ภาวะผน าและองคกลยทธ

6. วฒนธรรมองคกร

7. โครงสรางขององคกร

8. เทคโนโลยและการสอสาร

9. การปรบเปลยนพฤตกรรม

10. การฝกอบรมและการเรยนร

11. การยกยองชมเชยและการใหรางวล

12. การวดและประเมนผล

30

จากการศกษาองคประกอบตางๆ ของรปแบบการจดการความรตามแนวคดขององคกรและนกวชาการหลายทานดงทเสนอไว ผวจยขอสรปองคประกอบของการจดการความร พบวาองคกรและนกวชาการหลายทานไดใหความส าคญไว 5 องคประกอบดงน 1. คน (People) คอบคคลตางๆ ไมวาจะเปนเพอนรวมงาน ผเชยวชาญ เพอน หรอแมแตผทก าลงสนทนา ก าลงแลกเปลยน และเชอมตอขอมลอยบนออนไลน มบทบาทในการจดการความร ชวยในการสงเสรม และ สนบสนนใหการด าเนนการตามกระบวนการ การรวบรวมขอมล ขอคดเหน และวเคราะห สงเคราะหเปนความร และเปนผน าความรไปใชเกดประโยชน 2. องคความรและแหลงความรตางๆ (Knowledge Acquisition) ขอมล สารสนเทศ หรอประสบการณ ทอาจเกดจากการแลกเปลยนเรยนร มปฏสมพนธกน หรอการสบคนความรจากทใด ทหนง ผานชองทางการสอสาร ซงเปนไดทงความรโดยนย หรอความรทชดแจง 3. กระบวนการ (Process) คอรปแบบวธการด าเนนงานหรอท ากจกรรมอยางตอเนองเปนล าดบขนตอนเชอมโยงสมพนธกน เพอท าใหเกดการเรยนรทด าเนนการรวมกน น าความรจากแหลงความรไปใหผใชเปนการเรยนร และแลกเปลยนความร ประสบการณ เพอท าใหเกดการสราง ไหลเวยน และปรบปรงความรทเอออ านวยใหเกดความส าเรจของงานยงขน 4. เทคโนโลยและสอสาร (Information Technology) คอสงส าคญทจะตองมชองทางและเปนเครองมอทมประสทธภาพ เพอชวยในการศกษา คนหาความร จดเกบขอมล ดงเอาความรไปใช ชวยใหเกดพฤตกรรมของการแลกเปลยนเรยนร สามารถแสดงความคดเหน ตงค าถามและหาค าตอบ และเปนตวกลาง ในการถายทอด ชวยใหเกดการตดตอประสานงาน และเชอมโยงคนเขาดวยกน 5. การประเมนผล (Evaluate) คอ การประเมนผลการด าเนนการจดการความรในลกษณะการประเมน ผลลพธ และทราบวาการจดการความรบรรลวตถประสงคหรอไมเพยงใด และมปญหาอปสรรคใดบางทท าใหกจกรรมตางๆ ไมประสบความส าเรจ เพอปรบปรงกระบวนการใหดยงขน 4.7 กระบวนการจดการความร กระบวนจดการความรเปนกลไกทส าคญในการขบเคลอนยทธศาสตรการจดการความร ขององคกรใหถงฝงหรอบรรลวตถประสงคได ซงกระบวนการเปนวธหรอขนตอนในการปฏบตกจกรรมการจดการความร ทชวยใหองคกรคนหา เลอกสรร รวบรวม เผยแพร และถายโอนสารสนเทศทส าคญ รวมถงความรความช านาญทจ าเปนส าหรบกจกรรมภายในองคกร เชน การแกปญหา การเรยนร การวางแผนกลยทธ การตดสนใจ โดยการจดการความรจะมประโยชนในการเพมความสามารถในการแขงขนผานการเรยนรรวมกน การจดการกบความรทไมเปนทางการ เปนการเพมความสามารถใหแกองคการ ซงการจดการความรเปนกระบวนการทตองท าอยางตอเนอง และเพมการหมนเวยนความรมากขนเรอยๆ โดยความรจะถกเพมและจดการตลอดเวลา ส าหรบกระบวนการจดการความรถกแบงเปนขนตอนตางๆ ตงแต 4-9 ขนตอน ขนอยกบแนวคดของนกวชาการแตละคน เพอใชเปนแนวทางในการพฒนากระบวนการจดการความรขององคกร

31

กระบวนการจดการความรของ Trapp (1999, อางถงใน พรธดา วเชยรปญญา, 2547) ไดเสนอกระบวนการจดการความร ซงประกอบดวย 9 ขนตอนดงตอไปน

1. เปาหมายความร (Knowledge Goals) 2. การระบถงความร (Knowledge Identification) 3. การจดหาความร (Knowledge Acquisition) 4. การพฒนาความร (Knowledge Development) 5. การเคลอนยายหรอกระจายความร (Knowledge Transfer/Distribution) 6. การใชความร (Knowledge Usage) 7. การเกบรกษาความร (Knowledge Preservation) 8. การประเมนหรอทบทวนความร (Knowledge Evaluation/Review) 9. การควบคมความร (Knowledge Controlling) กระบวนการจดการความรของ Horwitch & Armacost (2002, อางถงใน เจษฎา นกนอย และคณะ, 2552) แบงออกเปน 5 ขนตอนดงน 1. การก าหนดความร (Knowledge Identification) 2. การเขาถงความร (Knowledge Access) 3. การสรางความร (Knowledge Creation)

4. การรวบรวมจดเกบและคนคนความร (Knowledge Storage, Retrieval) 5. การถายโอนความร (Knowledge Transfer) กระบวนการจดการความรของ Turban et al. (2004, อางถงใน พรรณ สวนเพลง, 2552) ไดแบงขนตอนไว 6 ขนตอน ดงน 1. การสรางความร (Create) 2. การก าหนดและรวบรวมความร (Capture) 3. การน าไปสการปฏบต (Refine) 4. การจดเกบ (Store) 5. การจดการความร (Manage) 6. การเผยแพร (Disseminate)

32

กระบวนการจดการความรของ ส านกงาน ก.พ.ร.และสถาบนเพมผลผลตแหงชาต (2548) ไดแบง กระบวนการจดการความร (Knowledge Management process) เพอชวยใหองคกรเขาใจถงขนตอนทท าใหเกดกระบวนการจดการความร หรอพฒนาการของความรทจะเกดขนภายในองคกร ซงประกอบดวยกระบวนการ 7 ขนตอนดงน

แผนภมท 9 กระบวนการจดการความรของ ส านกงาน ก.พ.ร.และสถาบนเพมผลผลตแหงชาต (2548)

จากแผนภมท 9 ส านกคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ และสถาบนเพมผลผลตแหงชาต ไดน าเสนอกระบวนการจดการความรซงประกอบดวย 7 ขนตอนดงน 1. การบงชความร – เชนพจารณาวา วสยทศน/ พนธกจ/ เปาหมาย คออะไร และเพอใหบรรลเปาหมาย เราจ าเปนตองรอะไร ขณะนเรามความรอะไรบาง อยในรปแบบใด อยทใคร

เราตองมความรเรองอะไร เรามความรเรองนนหรอยง

1. การบงชความร (Knowledge Identification)

d 2. การสรางและแสวงหาความร(Knowledge Organization)

3. การจดความรใหเปนระบบ(Knowledge Identification)

4. การประมวลและกลนกรองความร(Knowledge Codification and Refinement)

5. การเขาถงความร (Knowledge Access)

6. การแบงปนแลกเปลยนความร(Knowledge Sharing)

7. การเรยนร (Learning)

ความรอยทใคร อยในรปแบบอะไร จะเอาเกบรวมกนไดอยางไร

จะแบงประเภทหวขออยางไร

จะท าใหเขาใจงายและสมบรณอยางไร

จะน าความรมาใชงานไดงายหรอไม

มการแบงปนความรใหกนหรอไม

ความรนนท าใหเกดประโยชนกบองคกรหรอไม ท าใหองคดขนหรอไม

33

2. การสรางและแสวงหาความร – เชนการสรางความรใหม หรอจากภายนอก รกษาความรเกา ก าจดความรทใชไมไดแลว 3. การจดความรใหเปนระบบ - เปนการวางโครงสรางความร เพอเตรยมพรอมส าหรบการเกบความร อยางเปนระบบ 4. การประมวลและกลนกรองความร – เชนปรบปรงรปแบบเอกสารใหเปนมาตรฐาน ใชภาษาเดยวกน ปรบปรงเนอหาใหสมบรณ 5. การเขาถงความร – เปนการท าใหผใชความรนนเขาถงความรทตองการไดงายและสะดวก เชน ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ (IT) Web board บอรดประชาสมพนธ เปนตน 6. การแบงปนแลกเปลยนความร – ท าไดหลายวธการ โดยกรณเปน Explicit Knowledge อาจจดท าเปน เอกสาร ฐานความร เทคโนโลยสารสนเทศ หรอกรณเปน Tacit Knowledge อาจจดท าเปนระบบ ทมขามสายงาน กจกรรมกลมคณภาพและนวตกรรม ชมชนแหงการเรยนร ระบบพเลยง เวทแลกเปลยนความร 7. การเรยนร – ควรท าใหการเรยนรเปนสวนหนงของงาน เชน เกดระบบการเรยนรจากสรางองคความร น าความรไปใช เกดการเรยนรและประสบการณใหม และหมนเวยนตอไปอยางตอเนอง กระบวนการจดการความรของ บดนทร วจารณ (2550) ไดสรปกระบวนการของการจดการความร ประกอบดวย 5 ขนตอนดงตอไปน

1. Define การก าหนดชนดขององคความรทตองการ หรอองคความรทตองการเพอการตอบสนองความตองการขององคการหรอการปฏบตงาน หรอหาวาองคความรหลกขององคการคออะไร (Core Competency) และเปนองคความรทสามารถสรางความแตกตางได เมอเปรยบเทยบกบคแขงไดอยางชดเจน 2. Create การสรางทนทางปญญาหรอคนหาประโยชนจากสงทมอยแลว ดวยการสงไปศกษาเพมเตม การสอนงานภายในองคกร หรอหากเปนองคความรใหม อาจจ าเปนตองหาจากภายนอกองคกร จากทปรกษา การเรยนรจากความส าเรจของผอนและการเทยบเคยง (Benchmarking)

3. Capture การเสาะหา และการจดเกบความรในองคกรใหเปนระบบ ทงองคความรทอยในรปแบบสอตาง ๆ (Explicit Knowledge) และในรปประสบการณ (Tacit Knowledge) ใหเปนทนความรขององคกร ซงพรอมตอการยกระดบความรและขยายความรทวทงองคกร

4. Share การแบงปน การแลกเปลยน เผยแพร กระจาย ถายโอนความร ซงมดวยกนหลายรปแบบและหลายชองทาง เชน การจดงานสมมนาแลกเปลยนความร การสอนงาน หรอในรปแบบอนทมการเรยนร ซงกนและกน หรอมการถายความรในลกษณะเสมอน (Virtual) ผานระบบเครอขายคอมพวเตอร หรอระบบ E – Learning

5. Use การใชประโยชนหรอการประยกตใชงาน กอใหเกดประโยชน และผลสมฤทธ เกดปญญาปฏบต การขยายผลใหระดบความรและขดความสามารถในการแขงขนในองคกรสงขน

34

ตารางท 4 แสดงการเปรยบเทยบกระบวนการการจดการความร จากแนวคดขององคกรและนกวชาการในประเทศและตางประเทศ

กระบวนการ Trapp (2000)

Horwitch &Armacost

(2002)

Turban & Other (2004)

ส านกงาน กพร. และ สคส. (2548)

บดนทร วจารณ (2550)

1. เปาหมายความร (Knowledge Goals) 2. การระบหรอบงชความร (Knowledge Identification)

3. การเขาถงความร (Knowledge Access)

4. การแสวงหาความร (Knowledge Acquisition, Capture)

5. การสรางความร (Knowledge Creation)

6. จดการความรเปนระบบ (Knowledge Organization)

7. การประมวลและกลนกรองความร (Knowledge

Refinement)

8. การรวบรวมจดเกบและคนคนความร (Knowledge

Storage, Retrieval)

9. การแบงปนแลกเปลยนความร (Knowledge Sharing)

10. การเรยนรและน าความรไปใช (Knowledge Learning &Utilization)

11. การพฒนาความร (Knowledge Development, Apply) 12. การถายทอดและเผยแพรความร (Knowledge Transfer)

13. การควบคมความร (Knowledge Controlling)

34

35

กระบวนการ Trapp (1999)

Horwitch &Armacost

(2002)

Turban & Other

ส านกงาน กพร. และ สคส. (2548)

บดนทร วจารณ (2550)

14. การประเมนความร (Knowledge Evaluation)

15. ตดตามผลการใชความร (Knowledge Monitor)

16. สรางกลมความรวมมอ (Communities Of Practice)

35

36

จากการศกษาขนตอนและกระบวนการจดการความรตามแนวคดของนกวชาการสวนใหญ สรปไดวา มกระบวนการจดการความรมขนตอนทส าคญ ประกอบไปดวย 5 ขนตอน ดงน 1. การบงชหรอการก าหนดความร (Identification) หมายถง การระบหมวดหมสงทตองการเรยนร เพอการวางขอบเขตของการจดการความร และการจดสรรทรพยากรไดอยางมประสทธภาพและประสทธผล เปนการก าหนดไดวามความรอะไรบาง ในรปแบบใด อยทใคร และความรอะไรทจ าเปนตองม ท าใหทราบวาขาดความรอะไรบาง 2. การแสวงหาความร (Knowledge Acquisition, Capture) หมายถง กระบวนการหรอวธการเขาถง (Access) การควา (Capture) การเสาะหา (Search) การสกด (Tracking) เพอใหไดมาซงความร และน าเอาขอมล สารสนเทศ ทมอยในแหลงความรทงภายใน (Internal) และภายนอก (External) มากลนกรองและน ามาสรางคณคา เชน การ สอนงาน การฝกอบรม การแบงปนความร ซงกนและกน การเรยนรจากประสบการณตรง และการลงมอปฏบตจรง 3. การจดเกบ คนคนความร (Knowledge Storage, Retrieval, Preservation) หมายถง การน าเอาความรทไดจากการสรางและพฒนา คดเลอกความรทมคณคา ก าหนดแนวทาง และรปแบบทเหมาะสมส าหรบการจดเกบความร บนทกเปนฐานขอมล หรอบนทกเปนลายลกษณอกษร ทชดเจนในรปแบบ ทเปนทางการ เชน การท าสมดจดแบบรายชอ และทกษะของผเชยวชาญ การท าสมดหนาเหลอง เปนตน และสามารถเขาถง สบคนความรเพอน ามาประยกตใชในการปฏบตงานไดตามความตองการอยางรวดเรว 4. การแลกเปลยนแบงปนเรยนร (Knowledge Sharing, Transfer, Distribution) หมายถง การกระจาย ถายโอน การเผยแพร แลกเปลยนแบงปนขอมล ทรพยากร ความร ความคด ประสบการณทงความรทชดแจง (Explicit Knowledge) และความรนย (Tacit Knowledge) จากบคคลหนง เชน การบอกเลาดวยวาจา หรอการอภปรายในประเดนหรอหวขอทสนใจรวมกน และถายทอดเปนลายลกษณอกษรในรปแบบตางๆโดยใชเทคโนโลยเปนเครองชวยในการแลกเปลยนแบงปนเรยนร 5. การน าความรไปใช (Knowledge Utilization, Usage) หมายถง การเรยนรของบคคลและน าความรนนไปใชประโยชนตอการตดสนใจ แกไขปญหาและปรบปรง เพมพนองคความรทมอยแลวใหมากขนเรอยๆ เพอสรางความรใหมๆ อก เปนวงจนทไมสนสด ทเรยกวา “วงจรการเรยนร” 4.8 เครองมอในการจดการความร เครองมอการจดการความรมอยหลากหลายประเภททถกน ามาใชในการถายทอดและแลกเปลยนความร ตลอดจนเปนการกระจายความรและการเรยนรอยางทวถงทงองคการ ดงนน เพอใหเกดประสทธภาพและบรรลวตถประสงคขององคการตองเลอกใชใหเหมาะสมกบงาน คน และองคการจงจะไดประโยชนอยางแทจรง เครองมอตาง ๆ ทจะชวยอ านวยความสะดวก มดงน วจารณ พาณช (2547) ไดกลาวถงการน าเครองมอมาใชในการพฒนาการจดการความรในองคกร โดยเฉพาะการสรางบรรยากาศการเรยนรใหเกดขน ไดแก 1. ชมชนนกปฏบต (Community of Practice-CoP) เปนเครอขายความสมพนธทไมเปนทางการ เกดจากความใกลชด ความพงพอใจ และความสนใจใกลเคยงกน

37

2. การใชทปรกษาหรอพเลยง (Mentoring Program) เปนวธการพฒนาความสามารถพนกงานโดยมงทพนกงานใหมทตองมการสอนงานอยางรวดเรว เพอใหสามารถปฏบตงานไดในระยะเวลาอนสน 3. การทบทวนหลงการปฏบต (After Action Review) คอ การอภปรายเกยวกบเหตการณทเกดขน เพอทบทวนวาเกดอะไรขน ท าไมจงเกด จะรกษาจดแขงและปรบปรงจดออนอยางไร สงผลใหทม และสมาชกในองคกรไดเรยนรทงจากความลมเหลว และความส าเรจ 4. แหลงผรในองคกร (Center of Excellence-CoE) เปนการก าหนดแหลงผรในหรอทราบวาจะสามารถตดตอสอบถามผรไดทไหน อยางไร (Expertise Locators) จงเปนอะไรทมากกวารายชอผเชยวชาญในแตละดาน 5. การเลาเรอง (Story Telling) เรองราวทบอกเลาท าใหผฟงเขารวมอยในความคดมความรสกเหมอน เปนสวนหนงของเรองทเลา มความตองการทจะหาค าตอบเพอแกปญหาเรองราว และความคดตาง ๆ ในเรองทเลานนกลายเปนของผฟง ผฟงมใชเปนเพยงผสงเกตภายนอกอกตอไป 6. ฐานความรบทเรยน และความส าเรจ (Lessons Learned and Best Practices Database) การจดการองคความรในองคกรไดมการจดเกบองคความรทเกดขนจากประสบการณ ทงในรปแบบความส าเรจ ความลมเหลว และขอเสนอแนะในเรองทสนใจ โครงการหรอกลมทปรกษา 7. การเสวนา (Dialogue) เปนการปรบฐานความคด โดยการฟงจากผอน และความหลากหลายทางความคดทเกดขน ท าใหสมาชกเหนภาพใกลเคยงกน หลงจากนนเราจงจดประชม หรออภปรายเพอแกปญหาหรอหาขอยตตอไปไดโดยงาย และผลหรอขอยตทเกดขนจะเกดจากการ ทไดเหนภาพในองครวมเปนทตง 8. เพอนชวยเพอน (Peer Assist) เปนการประชมซงเชญสมาชกจากทมอนๆ มาแบงปนประสบการณ ความร ความเขาใจใหแกทม ซงตองการความชวยเหลอ ผทถกเชญมาอาจจะเปนบคคลทอยในองคกรอนกได

สรปไดวา เครองมอการจดการความรเปนการถายทอด การแลกเปลยนความรและการกระจายความรทมความสะดวกในการเขาถงขอมล ความรตางๆ กอใหเกดการเรยนรรวมกนทวทงองคกร เพอใหการจดการความรมประสทธภาพและบรรลวตถประสงคทก าหนดไว 4.9 ปจจยทเออและสงเสรมใหเกดการจดการความร องคกรสวนใหญตระหนกถงความส าคญของการพฒนา เพอการเปนองคกรแหงการเรยนร ซงองคกรตองเรยนรใหดยงขน และรวดเรวกวาเดม จงควรใหความส าคญตอปจจยทเออและสงเสรม (Enabler) ท าใหองคกรสามารถจดรปแบบการจดการความรไดประสบความส าเรจ ซงผรและผเชยวชาญไดใหหลกการและแนวทางทเปนปจจยแหงความส าเรจดงน Nonaka & Konna, 1998; Davenport & Prusak, 1998; O’Dell & Grayon, Jr., 1998; Martensson, 2000 (อางถงในอญญาณ คลายสบรรณ, 2550) ไดใหหลกการและแนวทางทเปนปจจยแหงความส าเรจในการจดการความรไว 20 ประการดงน 1. ความรกอก าเนดและอยในจตใจของคน การแลกเปลยนแบงปนความรจงตองอาศยความไววางใจซงกนและกน 2. กอนจะท าโครงการจดการความรในองคกร ลองตอบค าถามส าคญ 2 ขอ ใหไดเสยกอน

38

คอผลประโยชนทจะไดจากการจดการความรทองคกรคาดหวงคออะไร และผลประโยชนทไดดงกลาวจะมผลตอการท างานของบคลากรอยางไร 3. การจดการความรจะประสบความส าเรจได เมอบคคลปฏบตงานในหนาทรบผดชอบของตนดขนและรวดเรวขนกวาเดม บคคลยอมยนดและเตมใจทจะเขามามสวนรวมในการจดการความร 4. สมาชกขององคกร รบร เขาใจและยอมรบนยามของการจดการความรขององคกรทตรงกน จะไดมงหนาไปในแนวทางเดยวกน เพอบรรลเปาหมายองคกร โดยชองทางการสอสารทเหมาะสม 5. การจดการความรตองไดรบการผสานไวในโครงสรางพนฐานขององคกร 6. การจดการความรตองรวม Explicit Knowledge และ Tacit Knowledge ไวดวยกนจงจะสมบรณ 7. การชใหเหนคณคาของการจดการความร เปนแรงจงใจภายในทจ าเปน 8. วฒนธรรมและคนเปนสงจ าเปนในการจดการความรในองคกร 9. เทคโนโลยเปนเพยงตวเรง มใชค าตอบ หรอสงทจะแกไขปญหาไดทกดานในการจดการความร 10. ความรเปนสงสรางสรรค และควรไดรบการสนบสนน กระตนใหเกดการพฒนาในหลายๆ แนวทางทไมจ าเปนตองเปนแนวทางปกตทคาดการณไวลวงหนา 11. การรเรม หรอสรางความรใหมๆ ควรเรมตนดวยโครงการน ารองเพยง 1 โครงการกอน แลวคอยๆ กาวตอหรอขยายผล 12. การสนบสนนดานทรพยากร การยกยองชมเชย และการใหรางวล เปนสงกระตนใหเกดการแลกเปลยนแบงปนความร 13. การไดรบการสนบสนนจากระบบบรหาร ผบรหารระดบสง และผบรหารสงสดขององคกรเปนสงจ าเปน (It’s a must.) การจดการความรในองคจงจะประสบความส าเรจ 14. การท างานการจดการความรควรมงหนามองไปในอนาคต มใชมวแตมองยอนดอดต 15. มลคาทางธรกจเปนแรงขบเคลอนทเปนประโยชนของการจดการความร 16. ระบบการจดการความรทมประสทธภาพตองใสใจในความมนใจและความไววางใจของลกคาหรอผรบบรการ 17. แนวทางหนงทจะท าใหการจดการความรประสบความส าเรจได คอการใชวธการทเรยกวา “push/me/pull/you”เปนการดกจบแลวผลกความรจากแหลงตางๆ เขามารวมไวในแหลงรวมความรขององคกร แลวดงออกไปใหลกคาหรอผรบบรการทมความตองการความรนน วธการทง 2 แบบนตองท าควบคไปดวยกนจงจะเกดประโยชนไดจรง โดยจะท าใหลกษณะของการกระจายหรอเผยแพรความรแบบปอนความรใหผรบ โดยผรบไมไดรองขอหรอตองการ (supply-based knowledge dissemination) แบบเดมๆ หมดไป แตจะเปนลกษณะการกระจายหรอเผยแพรความรทตรงกบความตองการของผรบ (Demand-Based knowledge Dissemination) ซงจะเกดประโยชนคมคาทงผรบและผให 18. การโอนถายแบบทดทสด (Best Practice) เปนกลยทธการจดการความรขนพนฐานทสดและมประสทธภาพมากทสด

39

19. การวดผลการประเมนผลทงทางดานปรมาณและคณภาพเปนสงจ าเปนในการจดการความร 20. ไมมกระสนวเศษเพยงนดเดยวส าหรบการจดการความร นนคอการทตองตระหนกไวเสมอวาไมมวธการใดวธการหนงทเหมาะสมกบการจดการความรของทกองคกร เพราะแตละกมโครงสราง องคประกอบ ลกษณะและบรบททตางกน Zack (1999, อางถงใน เจษฎา นกนอย และคณะ, 2552) กลาววา การสรางและการแลกเปลยนความรทมประสทธภาพตองไดรบการสนบสนนจากบรรยากาศขององคการและระบบการใหรางวลทสนบสนนการรวมมอ ไววางใจ และนวตกรรม ดงนน วฒนธรรมองคการจงมความส าคญตอการจดการความร โดยวฒนธรรมทเหมาะสมจะเปนวฒนธรรมทสงเสรมการเรยนรรวมกน เสรภาพ ความไววางใจ และการท างานรวมกน โดยองคการจะตองตอบค าถามเกยวกบการจดการความรใหไดในประเดนตางๆ เชน - วฒนธรรมองคการสนบสนนการเรยนรและการแบงปนความรหรอไม - มวฒนธรรมของการเปดกวาง การใหความเคารพและสนบสนนซงกนและกนหรอไม - องคการมการปกครองแบบสายการบงคบบญชาและคนไมเตมใจทจะแบงปนหรอไม - คนท างานภายใตแรงกดดนจนไมมเวลาแสวงหาความรหรอไตรตรองหรอไม - คนท างานรสกมแรงบนดาลใจทจะเปลยนแปลงและเรยนรจากความผดพลาดหรอไม หรอเมอมความผดพลาดเกดขนกมพฤตกรรมการกลาวโทษและท าใหรสกขายหนา โดยวฒนธรรมมความจ าเปนทสดในการน าการจดการความรมาใชจดการความรคอ การแลกเปลยน (Sharing) ความยดหยน (Flexibility) การรวมมอกน (Collaboration) ความไววางใจ (Trust) การเรยนร (Learning) และนวตกรรม (Innovation)

ศรไพร ศกดรงพงศากล และเจษฎาพร ยทธนวบลยชย (2549)ไดเสนอปจจยทเออและสงเสรมใหเกดการจดการความรดงน 1. ไดรบการสนบสนนจากผบรหาร ซงผบรหารในองคการควรมความเขาใจ และตระหนกถงความส าคญ รวมทงประโยชนทไดรบจากการจดการความร 2. มเปาหมายของการจดการความรทชดเจน ซงเปาหมายนจะตองสอดคลองกบกลยทธขององคการ 3. มวฒนธรรมองคการทเออตอการแลกเปลยน และแบงปนความรภายในองคการ 4. มการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชเปนเครองมอในการจดการความร เชน คนหาความร วเคราะหขอมล จดระเบยบและดงเอาความรไปใชอยางเหมาะสม 5. ไดรบความรวมมอจากบคลากรทกระดบ และบคลากรตองตระหนกถงความส าคญและเหนถงคณคาของการจดการความร 6. มการวดผลของการจดการความร ซงจะชวยใหองคการทราบถงสถานะ และความคบหนาของการจดการความร ท าใหสามารถทบทวนและปรบปรงกลยทธ รวมทงกจกรรมตาง ๆ เพอใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว 7. มโครงสรางพนฐานทรองรบหรอเออใหเกดการแลกเปลยนความร 8. มการพฒนาการจดการความรอยางสม าเสมอและตอเนอง

40

บดนทร วจารณ (2550) ไดเสนอปจจยทเออและสงเสรมใหเกดการจดการความรดงน 1. ภาวะผน า (Leadership) ก าหนดทศทาง ความเชอ และคานยมรวม เพอกอใหเกดความมงมนรวมกนทงองคกร และประเมนผลลพธจากทคาดหวงไว และทส าคญคอ การเปนผน าการเปลยนแปลง (Change Agent) และปฏบตใหเปนแบบอยาง (Role Model) 2. โครงสราง (Structure) โครงสรางทงในรปแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ เพอเสรมการจดการความร 3. วฒนธรรม พฤตกรรม และการสอสาร (Culture, Behavior, Communication) วฒนธรรม พฤตกรรม และการสอสารทตองก าหนดและแสดงออกเปนพฤตกรรม เปนวฒนธรรม มงสองคกรการเรยนร ปจจยทส าคญตอการจดการองคความรกคอ ความมงมนและความเชอรวมกน เพอมงสองคกรแหงการเรยนรและการแบงปนองคความรรวมกน 4. เทคโนโลยและกระบวนการ (Technology and Processes) เทคโนโลยและกระบวนการ ทเออตอการจดองคความร และทส าคญคอ เทคโนโลยดานการสอสาร โดยเฉพาะระบบคอมพวเตอรและเครอขาย เพอใหการจดการขอมลสารสนเทศและองคความร กอใหเกดความสะดวก รวดเรว และงายตอการใชงาน 5. การใหรางวลและการยอมรบ (Rewarding and Recognition) เพอสรางแรงจงใจตอพฤตกรรมทพงประสงค เพราะการทผเชยวชาญในองคกรจะแบงปนหรอถายโอนองคความรของตนออกมา ควรเกดจากความสมครใจเปนหลกและจะเปนจรงไดตองมแรงเกอหนนและแรงจงใจเปนส าคญ 6. การวดและประเมนผล (Measurement) หากไมมการวดผลด าเนนการ เราจะไมสามารถจดการหรอปรบปรงกระบวนการใหดขนได 7. ความร ทกษะ และขดความสามารถ (Knowledge, Skills and Competencies) ความร ทกษะ และขดความสามารถของทมงานทเกยวของกบการจดการองคความร 8. การจดการ (Management) หลงจากทผน าไดก าหนดทศทางและเลอกท าสงทถกตองแลว กตองมผจดการทมความรในการจดการองคความร และสามารถจดการใหเกดขนจรงตามแผนงานได จากหลกการและปจจยแหงความส าเรจในการจดการความร ตามแนวคดของผเชยวชาญหลายทานดงทเสนอไว ผวจยขอสรปปจจยทสงผลตอความส าเรจในการจดการความรทผเชยวชาญมากกวาครงหนงไดใหความส าคญไวดงน 1. ผน า ผน าจะใหการสนบสนนดานนโยบาย การใชทรพยากร การสรางแรงจงใจและการใหรางวล แกพนกงานทสรางประโยชนใหเกดแกองคการ ผน ายงมบทบาทชวยพจารณาวา การจดการความรสอดคลองกบเปาหมายและกลยทธขององคการหรอไม รวมทงมบทบาทในการสนบสนนการจดการความรใหเกดขนภายในองคการ

2. โครงสรางขององคการ การสรางองคการทยดหยน การกระจายอ านาจมการพฒนาความร ในองคการ มการเขาถงความรไดงาย มการก าหนดบทบาทของคน และกลมคนใหชดเจนในกระบวนการจดการเรยนร เพอใหองคการมทศทางและเปาหมายทชดเจน 3. มกระบวนการจดการความรทเปนระบบ องคการตองมผเชยวชาญดานการจดการความร โดยใหความรวมมออยางใกลชดกบผใชและผจดหาสารสนเทศ โดยจะตองสรางกระบวนการจดการ

41

ความรทชดเจนตงแตกระบวนการแสวงหาความร สรางความร จดเกบความร ถายทอดความร และการใชประโยชน 4. เทคโนโลยและกระบวนการทเออตอการจดองคความรทส าคญคอ เทคโนโลยดานการสอสาร โดยเฉพาะระบบคอมพวเตอรและเครอขาย เพอใหการจดการขอมลสารสนเทศและองคความร กอใหเกดความสะดวก รวดเรว และงายตอการใชงาน 5. การประเมนผลการจดการความร ชวยตดตามความกาวหนาของการด าเนนการ ท าใหทราบปญหาในการปฏบต และน าไปสการแกไข 4.10 อปสรรคในการด าเนนการจดการความร วจารณ พานช (2548) ไดเสนอการปฏบต 10 ประการทเปนอปสรรคส าคญตอผลส าเรจในการด าเนนการจดการความร ซงมรายละเอยดดงนคอ 1. ภาวะผน าทพการหรอบดเบยว ค าวา “ภาวะผน า” นอกจากหมายถงภาวะผน าระดบสงแลว ยงมความเชอใน “ผน าทวทงองคกร” ซงถาไมมการเออใหทกคนในองคกรเปนผน าได การจดการความรภายในองคกรจะมผลสมฤทธไดยากหรอไมไดเลย ในกรณน ค าวา “ผน า” หมายถง ผทคนหาและทดลองวธการใหม ๆ ในการปฏบตงานตามหนาททตนรบผดชอบ แนวคดและการปฏบตของผน าทเปนอปสรรคตอการจดการความรมลกษณะดงน คอ 1.1 ไมรจกและไมสนใจการจดการความร 1.2 ไมสนบสนน หรอสนบสนนแบบไมจรงใจ 1.3 ถอประโยชนสวนตนส าคญกวาประโยชนขององคกร 1.4 มการแยงชงอ านาจหรอไมสามคคกนในหมผบรหารระดบสง 2. วฒนธรรมอ านาจ องคกรทอยภายใตวฒนธรรมอ านาจ (top – down, command and control) จะมลกษณะดงนคอ 2.1 บคลากรแสดงความเคารพย าเกรง จงรกภกดตอ “นาย” ทเออประโยชนแกตนได และท างานเพอสนอง “นโยบาย” ของ “นาย” เปนหลก โดยไมค านงถงเปาหมายหลกขององคกร 2.2 องคกรมลกษณะเปน “แทงอ านาจ” หลาย ๆ แทงอยดวยกนในลกษณะแทงใครแทงมน 2.3 การตดตอสอสารมลกษณะสอสารแนวดงภายในแทงของตนไมมการตดตอ สอสารระหวางแทง หรอหากจะมกตองเปนทางการ โดยผมอ านาจสงสดของแทง “อนมต” ใหด าเนนการได 2.4 การรเรมสรางสรรคใหม ๆ จะด าเนนไดเฉพาะโดย “นโยบาย” หรอโดยการอนมตของผมอ านาจสงสดภายในแทงเทานน 2.5 การปฏบตงานตองเปนไปตามกฎระเบยบโดยเครงครด 2.6 ความสมพนธเปนลกษณะ “ผบงคบบญชา” กบ “ผอยใตบงคบบญชา” ภายใตวฒนธรรมอ านาจเชนน การเรยนรจากภายนอกหนวยงานและการสรางความรขนใชเอง อาจเปนการทาทายผบงคบบญชา และอาจเปนการปฏบตงานผดกฎระเบยบ อนตรายส าคญทสดกคอคนทท างานภายใตวฒนธรรมอ านาจเปนเวลานานจนเคยชน ศกยภาพในการเรยนรและสรางสรรคจะหายไป เพอลดความรนแรงของวฒนธรรมอ านาจ องคกรควรมการยกยองและใหรางวลหนวยงานยอยทม

42

พฤตกรรมหรอกจกรรมใหแบงปนความรแกหนวยงานอนภายในองคกร หรอมการสอสารกบหนวยงานอนอยางนาชนชมและเกดผลดตอองคกรตามเปาหมายหรอปณธานหลกขององคกร หรอมการด าเนนการแลกเปลยนเรยนรระหวางบคคลภายในหนวยงาน โดยทความรทน ามาแลกเปลยนหรอแบงปน สวนใหญไดมาจากการทดลองหาวธท างานแบบใหม ๆ 3. ไมใหคณคาตอความแตกตางหลากหลาย เปนองคกรทอยภายใตหลกการทวาทกคน ในหนวยงานจะตองมวธคดแบบเดยวกน โดยเฉพาะอยางยงความคดเชง “เหนพอง” กบ “ผบงคบ บญชา” ในทกเรองไมกระดางกระเดองตอผบงคบบญชา ในองคกรทมการปฏบตตามแบบดงกลาวจะท าใหการด าเนนการความรจะไมบรรลผล ทจรงคนทท างานรวมกนจะตองมความเคารพและใหเกยรตซงกนและกน ไมวาระหวางผทอาวโสกวากบผอาวโสต ากวา และระหวางผมภาระรบผดชอบในระดบเดยวกน แตการมวธคดหรอมความเหนแตกตางกน ตองไมถอเปนการไมเคารพหรอกระดางกระเดอง การจดการความรจะไดผลสงสง ตอเมอมผรวมงานทแตกตางหลากหลายในดานตาง ๆ มารวมปฏบต และรวมแลกเปลยนเรยนรกน โดยมการพฒนาทกษะในการใชพลงของความแตกตางหลากหลายใหเกดผลเชงบวก เชงสรางสรรค 4. ไมเปดโอกาสใหทดลองวธท างานใหม ๆ องคกรแบบนเนนการท างานตาม “แบบฉบบ” ตามกฎระเบยบหรอตามประเพณทปฏบตตอๆ กนมาอยางเครงครด ผทมวธท างานทแตกตางไปจากเดม เพอใหงานมคณภาพสงขน หรอมประสทธภาพมากขน อาจเสยงตอการถกกลาวหาวาปฏบตผดกฎระเบยบ อาจไมเปนทชอบใจของเพอน ๆ หรอเปนทเพงเลงของผบงคบบญชา 5. ไมรบรความเปลยนแปลงภายนอก องคกรทไมรบรการเปลยนแปลงทเกดขนในสงคมหรอในสภาพแวดลอมภายนอกองคกร องคกรนนกจะตงอยในความประมาท นนกคอ ไมตระหนกวาการเปลยนแปลงเหลานนมผลกระทบตอตนหรอองคกรไมโดยตรงกโดยออมองคกรใดทบคลากรตงอยในความประมาทคอไมรบรความเปลยนแปลงจากภายนอกจะไมเกดการจดการความรทแทจรง 6. ไมคดพงตนเองในดานความร องคกรหรอหนวยงานตาง ๆ ทอยในสภาพท “พงความร จากภายนอก” จนเกดความเคยชน กลาวคอเปนองคกรหรอหนวยงานทท างานตามความรทก าหนดไว ในกฎระเบยบอยางชดเจนตายตวและกฎระเบยบเหลานนก าหนดมาจากหนวยงานภายนอกหรอหนวยเหนอองคกรนน ๆ จงถอวาตนเองเปน “หนวยปฏบต” ซงท าหนาทปฏบตงานตามทก าหนดไว ไมใช “หนวยสรางความร” จงท าใหขาดทงแนวคดและทกษะในการสรางความรขนใชเองในหนวยงานของตน 7. ปฏเสธความไมชดเจนในการท างานบางสวน องคกรหรอหนวยงานทท าหนาทใหบรการตองท าหนาทในลกษณะงานบรการสมยใหมทเปนผรบบรการเปนศนยกลาง ผใหบรการจะตองบรการตามความพงพอใจของลกคาหรอผใชบรการ ซงจะไมอยในสภาพทตายตว ความเขาใจเรองราวตามความพงพอใจของผใชบรการไมชดเจนในทกเรอง เมอเขาใจไมชดเจน ความรไมเพยงพอกตองสรางความรขนใช จะเหนไดวา ความไมชดเจนคอบอเกดของความร ดงนน หากองคกรหรอหนวยงานใดปฏเสธความไมชดเจน จงเทากบปฏเสธบอเกดแหงความร ท าใหไมมโจทยส าหรบการแสวงหาและสรางความรเพอการท างาน 8. ความรสกวาเปนภาระหรอเปนงานทเพมขน การมอบหมายความรบผดชอบระบบการจดการความรใหกบหนวยงานใดหนวยงานหนง ท าใหการด าเนนการจดการความรไมไดแทรกเปนเนอ

43

เดยวกบงานประจ า จะท าใหรสกวาเปนภาระหรองานเพมขน ผปฏบตงานจะเกดการตอตาน หรอไมเตมใจท า เพราะเกดความรสกวาเปนการเพมงาน จะมผลท าใหการจดการความรลมเหลว ดงนนวธการทดทสด การจดการความรควรดแลโดยหนวยพฒนาองคกร รวมกบหนวยพฒนาทรพยากรบคคล และหนวยเทคโนโลยสารสนเทศ ด าเนนการในลกษณะทการจดการความรชวยใหผปฏบตงานรสกวาตนเองไดรบประโยชน เพราะท างานสะดวกขน ผลงานดขน ลดงานทไมจ าเปนลง เกดการเรยนรมากขน เกดความภาคภมใจในผลงาน รสกวาตนไดรบการยอมรบนบถอจากเพอรวมงาน มากขน 9. การจดการความรไมไดมงไปทเปาหมายหลกขององคกร เปนอปสรรคทพบบอย ๆ ในการด าเนนการจดการความรขององคกร กลาวคอ การจดการความรไดด าเนนการถกตองทกขนตอน มการแลกเปลยนเรยนรอยางเขมขน เกดการยกระดบความร แตเมอประเมนผลกระทบตอกจการขององคกรแลว พบวามผลนอยมาก เมอตรวจสอบพบวาผดแลระบบจดการความรไมไดก าหนดเปาหมายของการจดการความรใหมงไปในทศทางเดยวกบวสยทศนและเปาหมายขององคกร 10. ไมมพนทแลกเปลยนเรยนร กจกรรมทส าคญทสดในกระบวนการจดการความร คอ “การแลกเปลยนแบงปนความร” (knowledge sharing) ซงตองการ “พนท” ใหคนมาพบปะกน ทงทเปน “พนทจรง” และ “พนทเสมอน” และเปนพนททอยในลกษณะ “พนทประเทองปญญา” คอ ไมใชเปนพนทท “ไรชวต” ขาดการดแล แตเปนพนททม “การจดการ” ใหเกดความสนกสนาน ในการแลกเปลยนเรยนรเกดความรสกใน “น าใจไมตร” ระหวางผเขามาแลกเปลยนเรยนรในพนท เกดความรสกภาคภมใจทตนไดม “สงละอน พนละนด” มาแลกเปลยนแบงปนกบเพอนรวมงาน และรวมกนสรางความมชวตชวาในการท างาน หากขาด “พนททมชวต” การจดการความรในองคกร จะจดชด ไมสามารถเกดผลอนทรงพลงได

44

บดนทร วจารณ (2550) ไดกลาวถงอปสรรคทท าใหการจดการความรไมประสบผลส าเรจ ในองคกร ซงมสาเหตหลกของความลมเหลวดงตอไปน

แผนภมท 10 อปสรรคของการจดการความรในองคกร

แผนภมท 10 แสดงถงอปสรรค สาเหตของความลมเหลวของการจดการความรในองคกร ประกอบดวย 7 สาเหตหลกดงน 1. องคกรไมมความตองการ แรงจงใจ หรอแรงกระตน และ/หรอไมเหนประโยชนของ KM เพยงพอในขนตอนนควรเปนชวงทกอใหเกดความมงมน และศรทธา ของกลมบคคลหลกๆ ในองคกร ซงเปนเรองของอารมณ (EQ) มากกวาความรในรายละเอยด (IQ) 2. ตอนจดท าโครงการจดการความร ไมมการก าหนดองคความรของ (Core Competency) ซงสงผลใหเมอการสราง KM แลว ไมมสวนสงเสรมตอความส าเรจขององคกร ทงทางดานผลสมฤทธหรอประสทธผล (Effectiveness) รวมถงดานประสทธภาพ (Efficiency) และดานผลตผล (Productivity) ทดขน 3. ผน าระดบสงในองคกรไมเขาใจ และไมใหการสนบสนน ซงจะท าใหการสราง KM ในองคกรเปนไปไดยาก และขาดความรวมมอจากหลายหนวยงาน การเปลยนแปลงและความส าเรจ จะเกดขนโดยงาย เมอผน าในการเปลยนแปลง 4. ในองคกรยงไมไดมคานยม และการปลกฝงวฒนธรรมการเรยนร และการแลกเปลยนความรใหเกดขนในแตละบคคล เปนทม และทวทงองคกร การมงสคานยมดงกลาวทกคนจะสามารถรบรไดจากบรรยากาศการท างาน (Work Climate) ทเกดขนจรง

Not identified The critical

knowledge assets

No knowledge sharing culture

No measures for knowledge management

No rewords and recognition

No link to the business

No senior management

buy-in

Inadequate KM awareness

KM Implementation Difficulties

45

5. การจดการองคความรในองคกร ไมไดเชอมโยงไปสเปาหมายเชงธรกจขององคกร 6. ไมมการวดผลการด าเนนการจดการองคความร ท าใหไมสามารถปรบปรงพฒนาได 7. ไมมระบบทเออตอการสรางบรรยากาศ การเรยนร และการสรางองคความรในองคกร เชน การใหรางวลทงรปแบบทเปนตวเงนและไมเปนตวเงน ทจะสรางแรงจงใจกอนใหเกดการแบงปนความรขน

นอกจากน เจษฎา นกนอย และคณะ (2552) ไดศกษาเกยวกบการจดการความรทผานมา พบวาหนวยงานหรอองคการ ทเรมตนการจดการความรมกประสบปญหา โดยปญหาสวนใหญทพบ ไดมการแบงออกเปน 4 ประเดน ดงน 1. ดานผบรหารหรอผน าองคการ ผบรหารระดบสงมความรความเขาใจเกยวกบการจดการความรนอยและไมคนเคยกบเทคโนโลย เนองจากเปนผมอายมากและไมมเวลาศกษา ท าความเขาใจและท าความคนเคย 2. องคการสวนใหญยงขาดวฒนธรรมการเรยนร ท าใหขาดบรรยากาศแบงปนความร ขาดการมสวนรวมในกระบวนการจดการความรของพนกงาน นอกจากนองคการทมขนาดเลกและมขอจ ากดดานความกาวหนา พนกงานมภาระงานมากแตมผลตอบแทนนอย ขาดแรงจงใจในการแสวงหาความร แบงปนความร และใชประโยชนจากความร 3. พนกงานไมคอยกระตอรอรนทจะแสวงหาความร พนกงานไมคนเคยตอการใชคอมพวเตอร ความรพนฐานในการคดและการเขยนยงมขอจ ากด จงเปนอปสรรคตอการเรยนร พนกงานยงไมเขาใจเรองการจดการความร และยงมความสบสนวาการจดการความรควรเปนความรบผดชอบของหนวยงานใด 4. ดานเทคโนโลย บางองคการระบบเทคโนโลยในองคการไมสมบรณ จ านวนเครองคอมพวเตอรทสามารถใชอนเทอรเนตไดมจ ากด ท าใหเกดความไมทวถงในการเรยนรหรอแลกเปลยนความร ผวจยไดศกษาปญหาและอปสรรคของการจดการความรทนกวชาการสวนใหญมความเหนตรงกนวาสงผลตอความไมส าเรจของการจดการความรดงน 1. องคกรไมมความตองการ แรงจงใจ หรอแรงกระตน และ/หรอไมเหนประโยชนของ KM เพยงพอ 2. องคการสวนใหญยงขาดวฒนธรรมการเรยนร ท าใหขาดบรรยากาศแบงปนความร ขาดการมสวนรวมในกระบวนการจดการความรของพนกงาน นอกจากนองคการทมขนาดเลกและมขอจ ากดดานความกาวหนา พนกงานมภาระงานมากแตมผลตอบแทนนอย ขาดแรงจงใจในการแสวงหาความร แบงปนความร และใชประโยชนจากความร 3. ไมเปดโอกาสใหทดลองวธท างานใหม ๆ องคกรแบบนเนนการท างานตาม “แบบฉบบ” ตามกฎระเบยบหรอตามประเพณทปฏบตตอ ๆ กนมาอยางเครงครด ผทมวธท างานทแตกตางไปจากเดม เพอใหงานมคณภาพสงขน หรอมประสทธภาพมากขน อาจเสยงตอการถกกลาวหาวาปฏบต ผดกฎระเบยบ อาจไมเปนทชอบใจของเพอน ๆ หรอเปนทเพงเลงของผบงคบบญชา

4. ความรสกวาเปนภาระหรอเปนงานทเพมขน การมอบหมายความรบผดชอบระบบการจดการความรใหกบหนวยงานใดหนวยงานหนง ท าใหการด าเนนการจดการความรไมไดแทรกเปน

46

เนอเดยวกบงานประจ า ผปฏบตงานจะเกดการตอตาน หรอไมเตมใจท า เพราะเกดความรสกวา เปนการเพมงาน จะมผลท าใหการจดการความรลมเหลว 4.11 ผลลพธทไดจากการจดการความร เมอมการจดการความรตามล าดบขนตอนแลว ลวนกอใหเกดผลลพธทเปนประโยชนทงแกบคคลและองคกร ซงมนกวชาการการจดการความรไดกลาวถงผลลพธทไดจากการจดการความร อาทเชน อญญาณ คลายสบรรณ (2550) กลาววา ผลลพธทไดจากการจดการความรภายในองคกร มดงน 1. ไดองคความรเพอพฒนาคนทงทเปนของตนเองและขององคกรใหลลวง 2. ไดพฒนาคนใหมโอกาสใชศกยภาพของตนใหเกดประโยชนอยางเตมท 3. ไดพฒนาการท างานของบคคลและขององคกรในวถชวตประจ าวนใหมประสทธภาพ และประสทธผล ตามวสยทศน พนธกจ วตถประสงค นโยบายและเปาหมายขององคกร 4. ไดพฒนาองคกรไปสความเปนองคกรแหงการเรยนร กาวไปสความเปนองคกรทประสบความส าเรจในระดบแนวหนา 5. ไดขมทรพยความรทมคณคามหาศาลตอการพฒนาประเทศและสงคมโดยรวมอยางยงยน

นอกจากน ไพโรจน ชลารกษ (2551) กลาววา เมอมการจดการความรตามขนตอนแลวผลลพธทได มดงน 1. ไดขมทรพย (Knowledge Asset) คอ การสงสมความรเพมขน ความรทสงสมนจะไดรบการจดเกบอยางเปนระบบมากขน เนนการเพมพนความร รวมทงแตกแขนงกงกานสาขาของความรใหกวางขวางขน โดยรวมหมายความวาความรจะเกดทงแนวตงหรอแนวดงเปนรปเกลยวความร (Knowledge Spiral) และแนวราบ (Knowledge Spreading) และรวมกนเปนเครอขายเชอมโยงทอาจคลายๆรปทรงกลมทเรยกวา (Knowledge Global) ทมหนวยหลกๆของความร (Knowledge Cell) บรรจอยภายในมากมายนบไมถวน ปรากฏการณนจะเปนผลลพธทเกดขน ทงในเอกตตบคคล และองคกรในลกษณะคลายๆกน 2. ไดเกดการกระท าหรอปฏบตการ (Action) และน าไปสความเปนประสบการณและทกษะตอไปทงในเอกตตบคคลและในองคกรเชนกน 3. ไดผลส าเรจในการแกปญหา (Solved Problem) ปญหาทเผชญอยกจะหายไปหรออาจเปลยนแปลงไปไดในมตอน หากเปลยนแปลงไปกตองอาศยการจดการความรไปชวยจดการกบปญหาใหมนนอกได 4. เกดการถายทอดและพฒนาความร โดยเฉพาะความรแฝง จะถกแสดงออกเปนความรปรากฏมการตรวจสอบ แลกเปลยน ปรบปรง และถายทอดกนตอไป ซงจะแผขยายและกลายเปนขมความร ทกวางขวางใหญโตหรอลกซงยงขนไปเรอยๆ ในสงคม ผวจยมความเหนวา เมอสถานศกษามแลกเปลยนเรยนร ในเรองใดเรองหนง ผลลพธทจะเกดขนโดยตรงกบสถานศกษาคอ สถานศกษามขมทรพยหรอขมความร (Knowledge Asset) ทไดจากการสงสมความร และการพฒนาความร เปนการยกระดบความร โดยเฉพาะความรทแฝงอยในตวบคคล จะถกแสดงออกเปนความรปรากฏ โดยผานกระบวนการตรวจสอบ การแลกเปลยน การปรบปรง การถายทอดความรอยางเปนระบบ อกทงยง สามารถเรยกใชประโยชนไดอยางรวดเรว และเผยแพรใหหนวยงานอนไดรบรและไดศกษาคนควาตอไป

47

4.12 แนวคดทฤษฎทเกยวของกบการแลกเปลยนเรยนร ตามพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 หมวด 3 มาตรา11 ในการมงสการเปนองคกรแหงการเรยนร ใหหนวยงานแตละหนวยเรมมการจดการความรและมกระบวนการแลกเปลยนเรยนร เพราะการจดการความรเปนจดเรมตนทจะน าไปส องคกรแหงการเรยนร โดยมส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ (ก.พ.ร.) ท าหนาทตดตามและประเมนผล เชนเดยวกบการด าเนนงานขององคการเอกชน ดงนนการแลกเปลยนเรยนรจงมความส าคญตอการพฒนาองคการแหงการเรยนร การแลกเปลยนเรยนรมวตถประสงคเพอใชประโยชนจากความรทมอย เปนกระบวนการทความรฝงลกถกแปลงเปนความรชดแจง กลาวคอความรสวนบคคลถกแปลงไปสความรทเปนทางการหรอความรทแสดงออกมาใหเหนภายในองคกร การแลกเปลยนเรยนรจงเปนกระบวนการส าคญของการจดการความร หากคน ในองคกรขาดการแลกเปลยนเรยนรรวมกนแลว ความรทฝงลกอยในตวคนซงการจดการความรตองการ ใหเกดการถายทอดซงกนและกนใหมากทสดกจะไมมความหมายใดๆ (ถวลย มาศจรส, 2552) สวนใหญการแลกเปลยนเรยนร เปนการทกลมคนทมความสนใจในเรองใดเรองหนงรวมกนมารวมตวกนและแลกเปลยนเรยนร ดวยความสมครใจเพอรวมสรางความเขาใจหรอพฒนาแนวปฏบตทด (Best Practices) ในเรองนนๆ การแลกเปลยนเรยนร จงเปนกจกรรมการถายโอนหรอเผยแพรความรจากบคคล กลมคน หรอองคการไปยงผอน มการระบความรเชงกลยทธ การเขาถงความรทมอย เพอทจะถายโอนความรและประยกตใชความร ในการแกปญหาและพฒนางานใหมประสทธภาพยงข ประพนธ ผาสกยด (2549) ไดกลาวถงความหมายของการแลกเปลยนความร (Knowledge Sharing) หรอ KS วาเปนสวนทส าคญ เพราะเรองการแลกเปลยนเรยนร (Share & Learn) นนถอไดวาเปน “หวใจ”ของการท า KM เปนกระบวนการทหลายทานบอกวาท าไดไมงายนก เพราะการทคนเราจะแบงปนความรทมอยในตวออกมาใหกบผอน จะตองอาศยความผกพน เรมจากบรรยากาศ ทเปนมตร มความไววางใจกน (Trust) หวงใยกน (Care) การแบงปนทมสสนจงเกดขนได

บดนทร วจารณ (2550) ใหความเหนวา การแบงปนความร (Knowledge Sharing) หรอการถายโอนความร (Knowledge Transfer) เมอเกดจากการแลกเปลยนความรในลกษณะสองทาง จะท าใหบคคล ทงสองหรอทมสามารถพฒนาความสามารถ และการสรางองคความรในองคกร โดย SECI โมเดล ของ Nonaka และ Takeuchi ทแปลงจากความรแฝงเรน (Tacit Knowledge) อยในรปแบบประสบการณ ทอยกบคนใหเปนความรทอยในรปแบบของสอตางๆ (Explicit Knowledge) และเมอน าความรไปลงมอปฏบต จะกลบมาเปนประสบการณ (Tacit Knowledge) การสรางโดยการแปลงองคความร (Knowledge Conversion) จาก Tacit เปน Explicit และกลบมาเปน Tacit Knowledge จะท าใหองคความรเตบโตมากขน วจารณ พาณช (2548) กลาววา การท า KM แทตองแลกเปลยนเรยนร 2 ทางคอ เปนทง ผใหและผรบในเวลาเดยวกน ไมมใครตงตวเปนผให (ความร/วธการ) อยฝายเดยว ตองมงรบ (เรยนร) จากฝายผมาขอแลกเปลยนเรยนรดวย และไมมใครตงตว หรอมงเปนผรบเพยงฝายเดยว ตองมงให แกฝายผม Best Practice ดวยอยางนอยกท าใหค าถามทดทกระตนใหคดและมการน าไปทดลองปฏบตตอ ซงการแบงปนความรมหลกการส าคญ คอ ความรตองมาจากผรจรง โดยมกระบวนการกระตนและสรางแรงจงใจ เพอใหเกดการแบงปนความรดวยความเตมใจ มเทคนคในการแบงปน

48

ทงนจ าเปนจะตองมการกลนกรอง มเทคนคในการถายทอดความรไดด และตองเปนความรทไดจากการปฏบตงานจรง (กรต ยศยงยง, 2549) จงเหนไดวาการแลกเปลยนเรยนร หรอการแบงปนความร เปนการทบคคลหรอกลมคนมปฏสมพนธระหวางกน โดยการถายทอดและเผยแพรความรไปยงบคคลอน และรบเอาความรจากบคคลและแหลงตางๆทงทเปนความรฝงลกและความรชดแจง ดวยกจกรรมและเครองมอทมประสทธภาพในการแลกเปลยนเรยนร ทมรปแบบทแตกตางกน มาเพมพนความรของตนเองเพอใหเกดการพฒนาตนและพฒนางาน 4.12.1 ความส าคญของการแลกเปลยนเรยนร การแลกเปลยนเรยนร มความส าคญในดานการพฒนางาน การพฒนาคน การสรางองคความร และการสรางวฒนธรรมการมสวนรวม ดงน 1) ดานการพฒนางาน เปนการพฒนาประสทธภาพของงานทท าอยใหดยงขน รวมถงการพฒนาผลตภณฑและบรการ โดยการพฒนาความรของบคคลในองคการใหเปนความรของกลม และเปนความรขององคการ เพอใหเกดการพฒนาองคการและการสรางสรรคสงคมความรในเวทแลกเปลยนเรยนรการสอสารภายในองคการ การตอยอดความร และการสรางความรใหม โดยมงสรางองคการแหงการเรยนร เชนการบนทกความรทเกยวของกบผปฏบตงานทเรยกวาการสอนงานและการเรยนรขามสายงาน เปนการเรยนรในสงทเปนแนวปฏบตทด และการใชกลไกการสอสารและการยอมรบเพอเพมคณคาใหแกสมาชกทเผยแพรความร และสมาชกทนาความรไปใช เพอสรางความสามารถทางการแขงขน โดยศกษาจากแนวปฏบตทดขององคการอนหรอสวนงานอนเพอนามาพฒนาประสทธภาพงานของตน 2) ดานการพฒนาคน โดยการสรางเครอขายดานความสมพนธของคน และเครอขายดานเทคโนโลยสารสนเทศ ทงนการสรางเครอขาย หมายถง การท าใหมการตดตอ และสนบสนนใหมการแลกเปลยนขอมลขาวสารและการรวมมอกนดวยความสมครใจ การสรางเครอขายควรสนบสนนและอ านวยความสะดวกใหสมาชกในเครอขายมความสมพนธกนฉนทเพอน ทตางกมความเปนอสระมากกวาสรางการคบคาสมาคมแบบพงพง นอกจากนการสรางเครอขายตองไมใชการสรางระบบตดตอดวยการเผยแพรขาวสารแบบทางเดยว เชนการสงจดหมายขาวไปใหสมาชกตามรายชอ แตจะตองมการแลกเปลยนขอมลขาวสารระหวางกนดวย เชนเวบไซต KM เปนชองทางการสอสารทมการน าเวบบอรดมาอ านวยความสะดวกใหกบกลมคนทเปนสมาชก KM ทงภายในและภายนอกองคกรไดแลกเปลยนเรยนรรวมกนในเรองตางๆ นอกจากนองคการควรมการใหรางวลแกผทอทศตนใหกบการแลกเปลยนความรกบบคคลอน 3) ดานการสรางองคความร เปนวงจรความรทน าไปสการพฒนาทเรยกวา นวตกรรมมทงนวตกรรม ทคดขนใหมทงหมดและนวตกรรมสวนเพมเพอปรบปรงกระบวนการหรอผลตภณฑใหดกวาเดม ตวอยางการพฒนาองคความรของศนยสขภาพชมชนเพอใหบรการประชาชนอยางมคณภาพ เชน ความรในดานการน าองคการ ความรในดานการบรหารทรพยากรความรในดานการบรการประชาชน ความรในดานการดแลสขภาพภาคประชาชน ความรในดานการวางแผนงานและตดตามผล และความรในดานการบรหารและพฒนาบคลากร เปนตน

49

4) ดานการสรางวฒนธรรมการมสวนรวม เปนการรวมคดรวมท าทน าไปสการเปนองคการแหงการเรยนร การกระตนใหคนในองคกรเกดความกระตอรอรน เรยนรความเสยสละ และดแลซงกนและกน รจกปรบตวและยดหยน และการทบคลากรสรางกลยาณมตรทดตอกน 4.12.2 วธการของการแลกเปลยนเรยนร Anumba, Egbu, and Carrillo 2005 (อางถงใน น าทพย วภาวน, 2551) กลาววา วธการแลกเปลยนเรยนรม 3 วธ ไดแก การแลกเปลยนเรยนรผานคน (Human) ผานเอกสาร (Paper) และผานซอฟตแวร(Software) โดยมรายละเอยด ดงน 1) การแลกเปลยนเรยนร (ประเภทความรฝงลก: tacit knowledge) ระหวางบคคลในลกษณะเผชญหนา (Face to Face Interaction หรอ People to People) เปนการสอสารระหวางบคคล ไดแก การสนทนา การประชม การสมมนา ระบบพเลยง การสอนงาน การสมภาษณ การสนทนากลม การพบปะอยางไมเปนทางการ และการจดเวทการแลกเปลยนเรยนร 2) การแลกเปลยนเรยนร (ประเภทความรชดแจง : Explicit Knowledge) จากเอกสารทเปนสงพมพในรปแบบตางๆ (People to Paper) เปนการสอสารผานเอกสาร บนทกขอความ คมอและเอกสารประกอบการอบรม/สมมนา หนงสอ วารสาร หนงสอพมพ ในแหลงความรขององคการ หรอหองสมด 3) การแลกเปลยนเรยนร (ประเภทความรชดแจง : explicit knowledge) จากฐานความรหรอการแลกเปลยนเรยนรผานซอฟตแวรหรอเทคโนโลย (knowledge base interaction หรอ People to Software) ไดแก การใชเทคโนโลยสารสนเทศจากโปรแกรมคอมพวเตอร ฐานขอมล เวบไซต และสอโสตทศน

จะเหนไดวา การแลกเปลยนเรยนรสามารถน ามาใชในการสรางองคความร การพฒนาคน การพฒนางานไดตามเปาหมายทองคการตองการได ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการและสถาบนเพมผลผลตแหงชาต (2547) ไดอธบายถงกจกรรมแลกเปลยนเรยนรทเหมาะสมกบความรทชดแจง (Explicit Knowledge) และความรทฝงอยในคน (Tacit Knowledge) ดงตอไปน - กจกรรมแลกเปลยนเรยนรทเหมาะสมกบความรประเภท Explicit Knowledge

1. การจดเกบความรและวธปฏบตทเปนเลศในรปของเอกสาร เปนการจดเกบความรหรอขอมลขององคกรในรปแบบงายๆ เพอความสะดวกในการคนหาและน าไปใช เชน งานวจย ผลการส ารวจ ผลงานประจ าป ขอมลทางการตลาด เปนตน นอกจากนนแลวองคกร ควรมการจดท าฐานความรของวธปฏบตทเปนเลศเพอใหผสนใจสามารถเขามาเรยนรได ซงการรวบรวมวธปฏบต ทเปนเลศอาจไดจากการท าการเทยบเคยง (Benchmarking) ซงเปนการเรยนรจากผทท าไดดทสด ทงภายในและภายนอกองคกร 2. การใชเทคนคการเลาเรอง (Story Telling) การใชเทคนคการเลาเรองน เปนวธการเผยแพรสงทเราไดเรยนรมาใหแกผสนใจ โดยตองสรางความสมดลระหวางความนาสนใจในการบรรยายเรองและเนอหาทตองการสอ เชน การใชเทคนคการเลาเรองในประเดนเกยวกบนวตกรรมขององคกร โดยการน าเรองทประสบความส าเรจ

50

หรอลมเหลวมาผกเปนเรองราวใหนาสนใจและเผยแพรในองคกร ท าใหเกดการเรยนรจากประสบการณของผอนและกระตนใหเกดการแลกเปลยนขอมลความรทมระหวางกนได 3. สมดหนาเหลอง (Yellow Pages) แนวคดนจะเหมอนกบสมดโทรศพทหนาเหลองทเราคนเคยกน แตแทนทเนอหาในสมด จะบนทกรายละเอยดของคนหรอสถานประกอบการตางๆ สมดหนาเหลองส าหรบการจดการความรจะบนทกแหลงทมาของความร ประเภทของความร และผเชยวชาญในแตละดานขององคกร รวมถงขอมลสวนบคคลทส าคญๆ เชนผลงานทผานมาและเรองทเชยวชาญเฉพาะทาง สมดหนาเหลองในลกษณะนจะชวยสรางความเชอมโยงระหวางคนทตองการใชขอมลกบแหลงขอมล ทฤษฎ เพอท าใหคนในองคกรรวามขอมลอยทใดและจะสามารถเขาถงขอมลนนๆไดอยางไร ส าหรบการบนทกขอมลตางๆ ในสมดหนาเหลองนนสามารถท าไดทงในรปแบบเอกสารทเปนลายลกษณอกษรหรอผานระบบอเลคทรอนคสกได ทงนสมดหนาเหลองไมจ าเปนตองผกตดกบเฉพาะบคคลในองคกรเทานน แตยงสามารถเชอมโยงกบขอมลภายนอกผานระบบเวบไซตตางๆ ไดดวย 4. ฐานความร (Knowledge Bases) ฐานความรเปนการเกบขอมลความรตางๆ ทองคกรม ไวในระบบฐานขอมลและใหผตองการใช คนหาขอมลความรผานระบบเทคโนโลยสารสนเทศ ท าใหสามารถเขาถงขอมลไดตลอดเวลาผานระบบอนเทอรเนต อนทราเนต หรอระบบอนๆ ไดอยางสะดวกรวดเรวและถกตอง ทงนในการท าฐานความร (Knowledge Bases) ควรค านงถงความพรอมของโครงสรางพนฐานเพอสนบสนนระบบเทคโนโลยสารสนเทศดวย - กจกรรมแลกเปลยนเรยนรทเหมาะสมกบความรประเภท Explicit Knowledge Tacit Knowledge 1. การจดตงทมขามสายงาน (Cross-Functional Team) เปนการจดตงทม เพอมาท างานรวมกนในเรองใดเรองหนงทก าหนดขนภายใตความเชอทวาการท างานในแตละเรองตองอาศยผเชยวชาญจากหลายๆดาน มาแลกเปลยนประสบการณและท างานรวมกนจงจะประสบความส าเรจ การแลกเปลยนหรอถายทอดความรระหวางทมจะท าใหเกดการเรยนรระหวางกนมากขน ซงในการแลกเปลยนหรอถายทอดความรระหวางกนนน หวหนาทมควรมการสรางบรรยากาศทด เพอชวยใหมความคนเคยระหวางกน ท าใหทกคนเขาใจและมงไปสวตถประสงคเดยวกน สรางความเชอมน และไววางใจ ตอกน และสงส าคญอกประการหนงคอ ควรมการจดบนทกหรอรวบรวมความรทเกดขนใน ระหวางทมการพบปะแลกเปลยนความรระหวางกนไวดวย 2. กจกรรมกลมคณภาพและนวตกรรม (Innovation & Quality Circles : IQCs) กจกรรมกลมคณภาพและนวตกรรม (Innovation & Quality Circles : IQCs) เปนกลมทพฒนามาจากกลม QCs (Quality Circles) ซงสมาชกของกลมจะมาจากตางหนวยงานหรอตางระดบในองคกรหรออาจจะมาจากตางองคกรกได กลม IQCs จะรวมตวกนเพอคนหาวธการทชวยใหองคกรบรรลเปาหมายทตงไว หรอเพอปรบปรงกระบวนการท างานตางๆ การท ากลม IQCs นจะเปนการระดมสมอง เพอก าหนดแนวคดตางๆ ทหลากหลายในการพฒนาองคกรตามหวขอเรองทตงไวและคนหาทางเลอกทดทสด

51

ชวยแกปญหาในการท างานของหนวยงานหรอองคกร ซงในการพบปะแลกเปลยนความรกนตองมการจดบนทกขอมลหรอความรทเกดขนรวมทงปญหาและความส าเรจทเกดขนไวดวย เมอเปรยบเทยบ IQCs กบทมขามสายงานแลวจะมความแตกตางในเรองของสมาชกกลมทสามารถรวมกนไดจากทงภายในและภายนอกองคกร ในขณะทสมาชกทมขามสายงานจะมเฉพาะคนในองคกรเทานน และเนอเรองของการท าทมขามสายงานจะเปนเรองทเฉพาะเจาะจงมากกวา แตอยางไรกตามทงสองวธ ตางกเปนเทคนคในการท าใหคนมาพบปะและแลกเปลยนความรระหวางกนเพอชวยพฒนาและปรบปรงองคกร 3. ชมชนนกปฏบต (Communities of Practice : CoP) ชมชนนกปฏบต (CoP) เปนกลมคนทมารวมตวกนอยางไมเปนทางการ มวตถประสงค เพอแลกเปลยนเรยนรและสรางองคความรใหมๆ เพอชวยใหการท างานมประสทธภาพและประสทธผลทดขนสวนใหญการรวมตวกนในลกษณะนมกจะมาจากคนทอยในกลมงานเดยวกนหรอ มความสนใจในเรองใดเรองหนงรวมกน ซงความไววางใจและความเชอมนในการแลกเปลยนขอมลความรระหวางกนจะเปนสงทส าคญ โดย CoP จะมความแตกตางจากการจดตงทมงานเนองจาก เปนการรวมกนอยางสมครใจ เปนการเชอมโยงสมาชกเขาดวยกนโดยกจกรรมทางสงคม ไมไดมการมอบหมายงานเฉพาะหรอเปนโครงการ แตจะเลอกท าในหวขอเรองทสนใจรวมกนเทานน การท า CoP จะมระยะเวลาในการเรมตนและสนสด โดยหากสมาชกในกลมหมดความสนใจหรอบรรลวตถประสงครวมกนแลว กลม CoP กอาจจะมการเปลยนแปลงเกดขน เชน เปลยนหวขอของกลมหรอมการจดตงกลม CoP ใหมๆ ขนมา ทงนระหวางการอยรวมกนควรมการบนทกสงทเรยนรระหวางกน เพอน าไปใชใหเกดประโยชนดวย อยางไรกตามแม CoP จะเกดขนโดยการรวมตวของสมาชกทสนใจรวมกนและจดการกนเองแตกตองมการก าหนดบทบาททชดเจนเพอใหการท ายงยน ในระดบหนง เชน ควรมการยกยองชมเชยและใหการยอมรบกลม CoP จากผบรหารขององคกร ควรชวยสนบสนนใหการสอสารระหวางสมาชก CoP เปนไปอยางสะดวกรวดเรว พยายามชกจงหรอท าใหสมาชกเหนประโยชนในการพบปะแลกเปลยนความรระหวางกน ใหแรงจงใจหรอรางวลส าหรบสมาชกทใหความรวมมอและแลกเปลยนเรยนรเพอเปนตวอยางแกคนอนๆตอไป รวมทงควรสงเสรมให CoP มการเตบโตและขยายตว 4. ระบบพเลยง (Mentoring System) ระบบพเลยงเปนวธการถายทอดความรแบบตวตอตว จากผทมความรและประสบการณ มากกวา ไปยงบคลากรรนใหม หรอผทมความรและประสบการณนอยกวา ซงระบบพเลยงเปนวธการหนงในการสอนงานและใหค าแนะน าอยางใกลชด ผทเปนพเลยงมกจะมต าแหนงและอาวโสกวา ซงอาจอยในหนวยงานเดยวกนหรอตางหนวยงานกได โดยทวไประบบพเลยงจะใชเวลาคอนขางนาน เพราะทงสองฝายจะตองสรางความคนเคย ความสมพนธ และความเขาใจกน ผทเปนพเลยงนอกจากจะใหค าปรกษาในดานการงานแลว ยงเปนทปรกษาในเวลามปญหาหรอสบสน ทส าคญพเลยงจะตองเปนตวอยางทดในเรองพฤตกรรม จรยธรรม และการท างานใหสอดคลองกบความตองการขององคกร

52

5. การสบเปลยนงาน (Job Rotation) และการยมตวบคลากรมาชวยงาน (Secondment) การสบเปลยนงานเปนการยายบคลากรไปท างานในหนวยงานตางๆ ซงอาจอยภายในสาย งานเดยวกนหรอขามสายงานเปนระยะๆ เปนวธการทมประสทธผลในการกระตนใหเกดการแลกเปลยนความรและประสบการณของทงสองฝาย ท าใหผถกยายเกดการพฒนาทกษะทหลากหลายมากขน ส าหรบการยมตวบคลากรมาท างานชวคราวนนเปนการยายบคลากรระดบบรหารหรอบคลากรทมความสามารถสงไปชวยท างานในหนวยงานขามสายงานหรอในหนวยงาน เพอใหผถกยมตว ถายทอดความความรและประสบการณของตนเองใหหนวยงาน เปนการกระจายความรทไดผลในระยะสน ในขณะเดยวกนผถกยมตวกไดเรยนร จากบคลากรในหนวยงานอน ซงสามารถน ามาพฒนางานของตนเองหรอสรางความรใหมๆได 6. เวทส าหรบการแลกเปลยนความร (Knowledge Forum) การจดการประชมหรอกจกรรมอยางเปนกจลกษณะอยางสม าเสมอ เพอเปนเวทใหบคลากรในองคกรมโอกาสพบปะพดคยกน เปนอกวธหนงซงสามารถกระตนใหเกดการแลกเปลยนเรยนรระหวางกนได ซงอาจท าไดในหลายลกษณะ เชนการสมมนา และการประชมทางวชาการทจดอยางสม าเสมอ วธการทกลาวมาขางตนเปนวธการหลกๆ เกยวกบกจกรรมแลกเปลยนเรยนร ทองคกรสามารถเลอกใชหรอผสมผสานวธการเหลานนเขาดวยกน เพอใหสอดคลองกบความตองการ วธการท างาน และวฒนธรรมองคกรเพอใหเกดการถายทอดและแลกเปลยนเรยนรอยางทวถงทงองคกร 4.13 เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารในการจดการความร เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร มบทบาทส าคญทจะท าใหการจดการความรขององคการด าเนนไปอยางมประสทธภาพ รวมทงเปนเครองมอสนบสนนหนงทจะท าใหเกดกระบวนการเรยนรและการจดการความร ซงมความส าคญตอการจดเกบและคนคนความร การเคลอนยาย การกระจายหรอแบงปนความรขององคการใหด าเนนไปอยางสะดวก รวดเรว และมประสทธภาพ แมวาเทคโนโลยจะไมใชปจจยเดยว ทมผลตอการจดการความร แตอทธพลของเทคโนโลย มทงทางตรงและทางออม การน าระบบสารสนเทศมาใชในองคการ ชวยท าใหการเผยแพรความรไปสสมาชกในองคการสามารถท าไดงายขน โดยใชการอบรมหรอการเรยนรผานเวบ (Web-Based Application) อนเทอรเนต (Internet) อนทราเนต (Intranet) เทอรโบเนต (Turbo Note) เวบบอรด (Web Board) และกรปแวร (Groupware) พนกงานทกคนสามารถสอสารกนไดตลอดเวลา ท าใหความรทมอยในองคการมความถกตองสมบรณจากการเขาใชงาน เกดการเคลอนไหวและปรบปรงความรใหทนสมย ซงจะชวยใหองคการหรอพนกงานคนอนๆ สามารถน าความร ไปแกปญหาได เมอมการรวบรวมความรและจดระบบแลว ความรจะสามารถน ามาใชไดหลายครง องคการสามารถใชเทคโนโลยในการวบรวมการปฏบตทดทสด (Best Practice) และเผยแพรใหพนกงานไดทราบอยางทวถง อนกอใหเกดประโยชนตอการฝกพนกงานและชวยตดสนใจ รวมทงการถายทอดและแลกเปลยนความเชยวชาญได Laudon & Laudon (2002, อางถงใน บดนทร วจารณ, 2550) Maier (2002, อางถงใน พรธดา วเชยรปญญา, 2547) ศกษาเกยวกบสถานภาพการใชระบบ การจดการความรบนเวบ พบวามอตราความรเพมสงขน โดยการประยกตใชนวตกรรมเกยวกบเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารในดานตางๆ เพอการจดการความร ดงน

53

1. โครงสรางพนฐานเครอขายคอมพวเตอร (Internet Infrastructure) เตรยมการเกยวกบหนาทพนฐานส าหรบการสอสาร เชน อเมล เทเลคอนเฟอรเรนซ เชนเดยวกบการจดเกบ การแลกเปลยน การคนหา และการคนคนขอมลและเอกสาร 2. ระบบการจดการเอกสาร (Document and Content Management System) จดการเกยวกบเอกสารอเลกทรอนกสหรอเนอหาสาระ โดยครอบคลมแตละระดบชนของเอกสาร 3. ระบบการจดการขนตอนการด าเนนงาน (Workflow Management System) สนบสนนกระบวนการจดการโครงสราง และการจดการเกยวกบการด าเนนงาน 4. เทคโนโลยปญญาประดษฐ (Artificial Intelligence Technologies) สนบสนนการคนหาและการคนคน การจดท าโครงรางผใช และการจดเปนชดของโครงรางเอกสาร และ Web Mining 5. เครองมอปญญาประดษฐทางธรกจ (Business Intelligence Tools) สนบสนนกระบวนการเชงวเคราะห ซงปรบเปลยนเลกๆ และขอมลเชงแขงขนไปยงเปาหมายของความร และความตองการทจะบรณาการขอมลพนฐาน โดยทวไปแลวจะถกจดเตรยมโดย Data Warehouse 6. เครองมอเชงทศนาการ (Visualization Tools) ชวยในการจดระบบความสมพนธระหวางความร คน และกระบวนการ 7. การบรหารจดการเปนรายกลม (Groupware) เปนการสนบสนนการบรหารเวลา การอภปราย การประชม หรอการประชมเชงปฏบตการเชงสรางสรรคของกลมงาน และทมงาน 8. ระบบการเรยนอเลกทรอนกส (e-Learning System) เปนการน าเสนอสาระการเรยนรทมความเฉพาะเจาะจงใหกบพนกงานโดยวธการทมปฏสมพนธ ซงเปนกาสนบสนนการสอน และ/หรอกระบวนการเรยนร Watanabe (2003, อางถงใน พรธดา วเชยรปญญา, 2547) แหง Nagoya University ไดประยกตแนวคดรปแบบการเคลอนยายความรของ Nonaka and Takeuchi (SECI Model) กบระบบสนบสนนการศกษาผานเทคโนโลยการศกษา ซงสามารถอธบายไดดวยแผนภมท 11 ดงน

แผนภมท 11 แสดงระบบสนบสนนการศกษาผานเทคโนโลยการศกษากบการเคลอนยายความร

ของ Nonaka and Takeuchi (SECI Model)

Self-Learning

Private lesson

Public lecture

Group-Learning

54

1. Self-Learning เปนการเรยนรดวยตนเอง ซงเปนการเปลยนแปลงความรระหวางความรโดยนยไปสความรโดยนย ระบบสนบสนนการเรยนรแบบน คอ CAL (Computer Aided Learning) 2. Group-Learning เปนการเรยนรแบบกลม ซงเปนการเปลยนแปลงความรระหวางความรโดยนยไปเปนความรทปรากฏชดแจง ระบบทสนบสนนการเรยนรแบบนคอ CSCL (Computer Support Collaborative Learning) 3. Public lecture เปนการบรรยายในทสาธารณะ ซงเปนกระบวนการของการเปลยนแปลงความร ทปรากฏชดแจงไปเปนความรทปรากฏชดแจง ระบบทสนบสนนการเรยนรแบบนคอ CAI (Computer Aided Instruction) 4. Private lesson เปนการเรยนรบคคล ซงเปนกระบวนการของการเปลยนแปลงความร ทปรากฏชดแจงไปเปนความรโดยนย ระบบสนบสนนการเรยนรแบบน คอ ITS (Intelligent Tutoring System) หรอICAI (Intelligent Computer Aided Instruction)

Laudon & Laudon (2004, อางถงใน ศรไพร ศกดรงพงศากล และ เจษฎาพร ยทธวบลยชย, 2549) กลาวถงระบบสารสนเทศและเทคโนโลยทสนบสนนการไหลเวยนขาวสารและจดการความร ดงน

กระบวนการจดการความร ตวอยางระบบสารสนเทศและเทคโนโลยสารสนเทศ

การแบงปนความร (Share Knowledge)

ระบบการประสานงานกลม (Group Collaboration Systems) - กรปแวร (Groupware) - อนทราเนต (Intranets)

การกระจายและประสานการไหลเวยนขาวสาร (Distribute Knowledge)

ระบบงานส านกงาน (Office Systems) - ซอฟตแวรประมวลผลค า (Word Processing) - ซอฟตแวรการพมพแบบตงโตะ (Desktop Publishing) - ซอฟตแวรปฏทนอเลกทรอนกส (Electronics Calendars) - ซอฟตแวรจดการฐานขอมล (Desktop Databases)

การสรางความร (Create Knowledge)

ระบบงานความร หรอระบบงานภมปญญา (Knowledge Work Systems) - ระบบคอมพวเตอรชวยในการออกแบบการผลต (Computer-Aided Design : CAD) - ระบบเสมอนจรง (Virtual Reality) - สถานการลงทน (Investment Workstations)

55

กระบวนการจดการความร ตวอยางระบบสารสนเทศและเทคโนโลยสารสนเทศ

การเกบรวบรวมและจดความร (Capture and Codify Knowledge)

ระบบปญญาประดษฐ (Artificial Intelligence Systems) - ระบบผเชยวชาญ (Expert Systems) - ระบบเครอขายนวรอน (Neural Network) - ฟสซโลจก (Fuzzy Logic) - เจนเนตกอลกอรทม (Genetic Algorithm) - เอเยนตชาญฉลาด (Intelligent Agents)

ตารางท 5 ตวอยางของระบบสารสนเทศและเทคโนโลยทสนบสนนการไหลเวยนขาวสาร และจดการความร

นอกจากนสมชาย น าประเสรฐชย (2549) กลาววา มงานวจยจ านวนมากทพยายามอธบายถงความสมพนธและบทบาทของเทคโนโลยสารสนเทศกบการจดการความร ดงทปรากฏวาเปนเรองราวจ านวนมากทแสดงถงความส าเรจการจดการความรขององคกร ผานการใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศ แมวาการจดการความร จะเปนกระบวนการไมใชเทคโนโลย แตเทคโนโลยกลบถกคาดหมายวาเปนปจจยแหงความส าคญอยางหนง ทจะชวยใหการจดการความรประสบความส าเรจ องคกรสวนใหญจงมการจดสรรงบประมาณในการน าเทคโนโลยทเหมาะสม มผลตอความส าเรจ ในระบบการจดการความรเขามาเปนเครองมอชวยในการจดการความรทงในสวนของพนกงานและองคกร

เทคโนโลยสารสนเทศทเกยวของและมบทบาทในการจดการความรประกอบดวยเทคโนโลยการสอสาร (Communication Technology) เทคโนโลยการท างานรวมกน (Collaboration Technology) และเทคโนโลยการจดเกบ (Storage technology) 1. เทคโนโลยการสอสาร ชวยใหบคลากรสามารถเขาถงความรตางๆ ไดงายขน สะดวกขน รวมทงสามารถตดตอสอสารกบผเชยวชาญในสาขาตางๆ ในการคนหาขอมลสารสนเทศและความร ทตองการได ผานทางเครอขายอนทราเนต เอกซตราเนต หรออนเทอรเนต 2. เทคโนโลยสนบสนนการท างานรวมกน ชวยใหสามารถประสานการท างานไดอยางมประสทธภาพ ลดอปสรรคในเรองของระยะทาง ตวอยางเชน โปรแกรมกลม groupware ตางๆ หรอระบบ Screen Sharing เปนตน 3. เทคโนโลยในการจดเกบ ชวยในการจดเกบและจดการความรตางๆ

จะเหนไดวาเทคโนโลยทน ามาใชในการแลกเปลยนเรยนรขององคกรนนประกอบดวย เทคโนโลยทสามารถครอบคลมกระบวนการตางๆ ในการจดการความรใหไดมากทสดเทาทเปนไปได ดงนน เทคโนโลยสารสนเทศจงมบทบาทส าคญในเรองการจดการความร โดยเฉพาะอยางยง อนเทอรเนตทเปนเทคโนโลยทเชอมคนทวโลกเขาดวยกน ท าใหกระบวนการแลกเปลยนความร (Knowledge Sharing) ท าไดดยงขนอกทงยงชวยใหการน าเสนอสามารถเลอกไดหลายรปแบบเชน ตวอกษร รปภาพ แอนนเมชน เสยง วดโอ ซงชวยใหการเรยนร ท าไดงายยงขน นอกจากน ไอซทยง

56

ชวยในการจดเกบและดแลปรบปรงความรและสารสนเทศตางๆ (Knowledge Storage and Maintenance) รวมทงชวยลดคาใชจายในการด าเนนการในกระบวนการจดการความรได จงนบไดวาไอซท เปนเครองมอสนบสนนและประสทธภาพของกระบวนการจดการความร

ตารางท 6 ตวอยางของเครองมอทางเทคโนโลยสารสนเทศส าหรบการจดการความร

ขนตอน ในกระบวนการจดการความร

ประเภทของเครองมอ เทคโนโลยสารสนเทศ

การใชงานเครองมอ

1. การบงชความร (Knowledge Identification)

- Idea generation tools - Knowledge mapping/Mind mapping tools - Workflow software

- เพอชวยก าหนดหรอระบหมวดหมสงทตองการเรยนร และทกษะในดานตางๆ - เพอชวยวางขอบเขตของ การจดการความรและจดสรรทรพยากร

2. การแสวงหาความร (Knowledge Acquisition)

- Data mining tools - Data warehouse - Internet, Web technologies - Electronic bulletin boards - Computer aided training - Artificial Intelligence technology - E-learning System

- เพอเขาถง (Access) การควา (Capture) การเสาะหา (Search) การสกด (Tracking) ความร - เพอใหไดมาซงความร

3. การสรางความร (Knowledge Creation)

- Data/Knowledge bases - Case-based reasoning - Visual maps - Metadata repositories - Directories - Workflow Management System - Weblog - Wikipedia

- เพอชวยสรางความร ความคดใหมๆ - เพอชวยกลนกรอง และจดล าดบขอมล - เพอชวยวเคราะห สงเคราะห และประเมน ผนวกกบความร ทมอย

57

ขนตอน ในกระบวนการจดการความร

ประเภทของเครองมอ เทคโนโลยสารสนเทศ

การใชงานเครองมอ

4. การจดเกบและคนคนความร (Knowledge Storage and Retrieval)

- Search and retrieval Technologies - Document and Content Management System - Databases for classification, codification, and categorization of information - Data warehouses - Data Collecting

- เพอจดขอมล ใหเปนระบบ ท าใหขอมลสามารถเขาถงไดงาย - เพอชวยเกบรวบรวมขอมลตางๆ - เพอชวยใหสามารถเขาถง และสบคนความร

5. การแลกเปลยนแบงปนและ การน าไปใช (Knowledge Sharing and Utilization)

- Collaboration tools - Audio/Video conferencing tools - Electronic meeting system - Meeting support software - Intranet/Extranet - Groupware - Knowledge-based system (KBS) Collaboration hypermedia for documentation of discussions - Intelligent agents

- เพอเชอมโยงบคคลทอยตางสถานทเขาไวดวยกน เพอแลกเปลยนความร - เพอกระจาย ถายโอน และเผยแพร การแลกเปลยนแบงปนขอมล ทรพยากร ความรความคดประสบการณ - เพอสงเสรมใหเกดการมปฏสมพนธและการท างานทเกอกลกน - เพอสนบสนนและอ านวยความสะดวกส าหรบการเรยนร - เพอชวยในการตดสนใจและการแกปญหาตางๆ

ทมา: “Primer on Knowledge Management” Singapore Productivity and

Standards Board (2001)

58

4.14 อนเทอรเนต การตดตอสอสารปจจบนมความสะดวกรวดเรวมากยงขน บคคลทวโลกสามารถตดตอสอสาร

กนไดทกททกเวลาดวยเครอขายทสอสารในลกษณะทางดวนสารสนเทศ เปนการสอสารอยางไมมขดจ ากดโดยในยคไอซ มการใชเครอขาย “อนเทอรเนต”(Internet) ซงครอบคลมพนทกวางขวาง ทวโลก เปนเครองมอในการตดตอสอสารในทกวงการซงไดรบความนยมเปนอยางมาก ทงน กดานนท มลทอง (2548) ไดใหความหมายไววา อนเทอรเนต เปนโครงสรางพนฐานของเครอขายขนาดใหญ เรยกวาเปน “Network of Network เครอขายของเครอขาย” (หรอบางคนอาจเรยกวา “The Mother of All Networks”) ทรวมและเชอมตอเครอขาย ทวโลกจ านวนมากมายมหาศาลเขาดวยกน เพอสรางเปนเครอขายใหคอมพวเตอรทวโลกสามารถตดตอกนไดตราบเทาทคอมพวเตอรเหลานนยงเชอมตอยบนอนเทอรเนต เพอการใชงานลกษณะตางๆทงดานธรกจการศกษา การสอสารเปนตน

การบรการของเครอขายอนเทอรเนต สามารถใชในการท างานไดหลากหลายประเภท ดงน 1. เวลดไวดเวบ (World Wide Web : WWW) หรอทเรยกสนๆ วา “เวบ” เปนการสบคนสารสนเทศทอยในอนเทอรเนตในระบบสอหลายมต โดยคลกทจดเชอมโยงเพอเสนอเวบเพจหรอขอมลสารสนเทศอนๆ ทเกยวของกน สารสนเทศทเสนอจะมทกรปแบบทงในลกษณะของตวอกษร ภาพนง ภาพเคลอนไหว และเสยง นอกจากนเวลดไวดเวบยงรวมการใชงานอนๆเขาไวดวย เชนไปรษณยอเลกทรอนกส การถายโอนแฟม การพดคยสด กลมอภปราย การคนหาไฟล ฯลฯ การเขาสเวลดไวดเวบจะตองใชโปรแกรมท างาน ซงโปรแกรมทนยมใชกนมากในปจจบน ไดแก Internet Explorer และ Netscape Navigator โปรแกรมเหลานชวยใหการใชเวลดไวดเวบเปนไปไดอยางสะดวกสบาย 2. ไปรษณยอเลกทรอนกส (Electronic-Mail: e-mail) หรออเมล คอการรบสงขอความผานเครอขายคอมพวเตอร ผใชสามารถสงขอความจากเครอขายทตนใชบรการอยไปยงผรบอนๆ ในเครอขายเดยวกนหรอขามเครอขายอนในอนเทอรเนตได สามารถชวยสงขอความทเปนตวอกษร แฟมเอกสาร ภาพ และเสยงรวมไปไดดวย 3. การถายโอนแฟม (File Transfer Protocol: ftp) คอการถายโอนแฟมขอมล เชน แฟมขาวแฟมภาพ แฟมเสยง เปนตน จากคอมพวเตอรเครองอนๆ (Download) เกบไวในคอมพวเตอรสวนบคคล ทใชบรการอย หรอจะเปนการสงขอมลจากคอมพวเตอรสวนบคคล (Upload) ไปยงเครองบรการแฟมเพอใหผอนน าไปใชได 4. กลมอภปรายหรอกลมขาว (Newsgroup) เปนกลมของผใชอนเทอรเนตทมความสนใจในเรองเดยวกน เพอสงขาวสารหรออภปรายแลกเปลยนแสดงความคดเหนเรองทสนใจ โดยเปนการสอสารแบบตางผรวมอยในกลมอภปรายจะสงขอความไปยงกลม และผอานภายในกลมจะมการอภปรายสงกลบมายงผสงโดยตรง หรอ สงเขาในกลมเพอใหผอนอานดวยกได การรวมอยในกลมอภปราย จะมประโยชนมาก เนองจากสามารถไดขอมลในเรองนนๆ จากบคคลตางๆ หลากหลายความคดเหน สามารถน าไปใชในการคนควาวจย หรอเพอความสนกสนานเพลดเพลนได กลมอภปรายนจะอยในกระดานขาว (Bulletin Board) เวบบอรด Webboard หรอในยสเนต (UseNet)

59

5. การสนทนาในเครอขาย (Internet Ralay Chat: IRC) เปนลกษณะของการสนทนาสด ทผใชฝายหนงสนทนากบผใชอกฝายหนง โดยมการโตตอบกนทนทผานหนาจอคอมพวเตอรแบบประสานเวลาโดยการพมพขอความหรอใชเสยง ซงปจจบนสามารถสนทนาโดยมองเหนภาพดวย อกทงยงสามารถสนทนา แบบคนตอคน หรอแบบกลมกได การสนทนาในรปแบบนเปนทนยมมาก เนองจากสามารถแลกเปลยนความคดเหนพดคยกนไดทนทในเวลาจรง ท าใหไมตองรอค าตอบเหมอนกบการสงทางไปรษณยอเลกทรอนกส 6. การประชมบนอนเทอรเนต (Internet Conferencing) เปนการสอสารแบบประสานเวลาเชนเดยวกบการสนทนาสด แตจะเปนการประชมทางไกลดวยภาพและเสยงบนจอมอนเตอรของคอมพวเตอรในรปแบบทเรยกวา “Web Conference” โดยอาจสอสารเฉพาะบคคลหรอเปนกลมกได ผใชทงสองฝายตองมไมโครโฟนส าหรบพด และมกลองดจทลหรอเวบแคมเพอสงภาพ การประชมแบบนจะประหยดคาใชจายมากกวาการใชการประชมทางไกลดวยวดทศน 7. สงพมพอเลกทรอนกส (Electronic Publisher) ไดแก สอประเภท หนงสอพมพ วารสารและนตยสาร จะมการบรรจเนอหาและภาพทลงพมพในสงพมพตางๆ ในรปแบบอเลกทรอนกส เพอเผยแพรในเวบไซตขององคกร ใหผใชอนเทอรเนตทวไปไดอานเรองราวตางๆ เชนเดยวกบการอานสงพมพทเปนรปเลม ทงน นอกจากสงพมพทเปนการคาแลว ปจจบนองคกรตางกใหความส าคญในการเผยแพรขอมลขาวสารจากรปแบบทตพมพในวารสารวชาการ มาเปนเอกสารอเลกทรอนกส น าเขาสรปแบบเวบไซต เพอใหงายตอ การเขาถงฐานขอมลขององคกรไดสงพมพเหลาน จะเรยกกนหลายชอ เชน “E-Magazine”, “E-Journal” และ “E-Text” เปนตน 8. รายชอสงอเมล (Mailing Lists หรอทจกกนในชอ “Listserv”) เปนการสอสารแบบ ตางเวลาทจะสงอเมลโดยอตโนมตไปยงบคคลตางๆ ทสมครรบขอมลขาวสารและมชออยในรายการ การสงในลกษณะนจะชวยประหยดเวลาส าหรบผสง ท าใหสงอเมลไปยงบคคลจ านวนมากไดในเวลาเดยวกนและผรบทมรายชออยในรายการจะไดรบอเมลเหมอนกนพรอมๆกน 9. สมดรายชอ เปนการตรวจหาชอและทอยของผทเราตองการจะตดตอดวยในอนเทอรเนต โปรแกรมในการคนหาทนยมใชกน ไดแก Finger และ Whois การใช Finger จะชวยในการคนหาชอบญชผใชหรอชอจรง รวมถงขอมลเบองตนหรอสถานะของผนน และยงใชในการตรวจสอบวาผนนก าลงใชงานอยในระบบหรอไม สวน Whois เปนสมดรายชอผใชเพอใชในการหาทตงของเลขทอยไปรษณยอเลกทรอนกสและหมายเลขโทรศพท รวมถงสารสนเทศอนๆ ของบคคลนนดวย 10. การขอเขาใชระบบจากระยะไกล เปนโปรแกรมทใชในอนเทอรเนตเพอการขอเขาใชระบบระยะไกล โปรแกรมหนงทรจกกนด คอ เทลเนต (Telnet) การใชเทลเนตจะเปนการใหผใชสามารถเขาไปใชทรพยากรหรอขอใชบรการจากคอมพวเตอรเครองอนได และใหผลลพธกลบมาแสดงบนหนาจอภาพ การใชเทลเนตจะชวยใหไมโครคอมพวเตอรสามารถสอสารกบเครองเมนเฟรมคอมพวเตอรไดเพอการเขาถงไฟลตางๆ เสมอนวาเราก าลงใชเวบไซตของผใหบรการอนเทอรเนตของเรา 11. การคนหาไฟล เนองจากอนเทอรเนตเปนระบบขนาดใหญทครอบคลมกวางขวางทวโลก โดยมไฟลขอมลตางๆ มากมายหลายลานไฟลบรรจอยในระบบ เพอใหผใชสามารถสบคนใชงาน ดงนนจงจ าเปน ตองมระบบหรอโปรแกรมเพอชวยในการคนหาไฟลไดอยางสะดวกรวดเรว การคนหา

60

ไฟลและทรพยากรบนเวบในปจจบนทนยม เนองจากใชงานไดสะดวกสบายคอ การคนหาหวขอเรองจากแหลงรวบรวมรายชอไฟล บนเวบ (Web-Subject Directories or Catalogues) ซงเปนการรวบรวมเรองตางๆไวเปนฐานขอมลบนเวบไซต เมอตองการคนหาเรองใด ผใชเพยงแตพมพค าส าคญเกยวกบไฟลตองการคนหาลงไปกจะไดไฟลจ านวนมากมาย ทเกยวของกบเรองทตองการคนหาทเกบไวในเครองบรการทวโลกปรากฏขน เพอใหเปดอานและเกบบนทกไฟลนนไวใชงานไดภายหลง เวบไซตทใหบรการคนหาไฟลและทรพยากรบนเวบทนยมใชกนมากในปจจบน เชน www.google.com และ www.yahoo.com จะมเวบเพจทมหวขอเรอง ภาพ และกลมสนทนา เพอใหผใชสามารถเชอมโยงไปยงสวนทตองการได

จากความสามารถในการบรการของเครอขายอนเทอรเนตดงกลาวขางตน สรปไดวา องคกรหรอหนวยงานทตองการสนบสนนการเรยนรตางกอาศยเครอขายอนเทอรเนตมาประยกตใชงาน ทเกยวของกบการจดการศกษา ดานการเผยแพร แลกเปลยนเรยนร กระดานขาว รวมแสดงความคดเหนตางๆ ตามความตองการของกลมผใชงาน

เวลาของการสอสารบนอนเทอรเนต เวลาของการสอสารบนอนเทอรเนตแบงออกไดเปน ๒ ลกษณะ

- แบบประสานเวลา (Synchonous) เปนการใชงานทผใชสามารถตดตอถงกนไดพรอมกนในเวลาเดยวกน โดยผใชแตละฝายจะนงท างานอยหนาจอคอมพวเตอรดงเชน การสนทนา ในเครอขาย (Internet Relay Chat)

- แบบไมประสานเวลา (Asynchonous) หรอแบบตางเวลา เปนการรบสงขอมล ทผใชไมจ าเปนตองนงอยหนาจอคอมพวเตอรพรอมกนในเวลาเดยวกน แตสามารถสงขาวสารขอมล ไปเกบไวในเครองบรการกอนได เพอทผรบจะเรยกดขอมลนนไดภายหลง เชน บรการไปรษณยอเลกทรอนกส กลมขาว การถายโอนไฟล หรอการคนดเวบเพจตางๆ เปนตน ขอดและขอจ ากดของอนเทอรเนต

อนเทอรเนตเปนเทคโนโลยในการสอสารสารสนเทศทมทงขอดซงเปนประโยชนและขอจ ากด บางประการดงน

ขอด - สนทนากบผอนทอยหางไกลไดทงในลกษณะขอความ ภาพ และเสยง - ใหเสรภาพในการสอสารในทกรปแบบแกบคคลทกคน - คนควาขอมลในลกษณะตางๆ เชน งานวจย บทความในหนงสอพมพ ความกาวหนาทาง

การแพทย ฯลฯ ไดจากแหลงขอมลทวโลก เชน หองสมด สถาบนการศกษา และสถาบนวจย โดยไมตองเสยคาใชจาย และเสยเวลาในการเดนทาง และสามารถสบคนไดตลอดเวลา 24 ชวโมง

- ตดตามความเคลอนไหวและเหตการณตางๆทวโลกไดอยางรวดเรวจากการรายงานของส านกขาวทมเวบไซตทงในลกษณะสถานวทยและสถานโทรทศน รวมถงการพยากรณอากาศของเมองตางๆทวโลกลวงหนาดวย

- รบสงไปรษณยอเลกทรอนกสทวโลกไดอยางรวดเรว โดยไมตองเสยคา ไปรษณยากร ถงแมจะเปนการสงขอความไปตางประเทศกไมตองเสยเงนเพมขนเหมอนการสงจดหมายการสงไปรษณยอเลกทรอนกสน นอกจากจะสงขอความตวอกษรแบบจดหมายธรรมดาแลว ยงสามารถสงไฟลภาพนง

61

ภาพเคลอนไหว และเสยงพรอมกนไปไดดวยรวมกลมอภปรายหรอกลมขาวเพอแสดงความคดเหนหรอพดคยถกปญหากบผทสนใจในเรองเดยวกน เปนการขยายวสยทศนในเรองทสนใจนนๆ

- อานบทความเรองราวทลงในนตยสารหรอวารสารตางๆไดฟรโดยมทงขอความ และภาพประกอบดวย

- ถายโอนไฟลขอความ ภาพ และเสยงจากทอนๆ รวมถงและถายโอนโปรแกรมตางๆ ไดจากเวบไซต ทยอมใหผใชบรรจลงไปในโปรแกรมไดโดยไมคดมลคา - ตรวจดราคาสนคาและสงซอสนคาไดโดยไมตองเสยเวลาเดนทางไปหางสรรพสนคา - ตดประกาศขอความทตองการใหผอนทราบไดอยางทวถง ขอจ ากด - อนเทอรเนตเปนเครอขายขนาดใหญทไมมใครเปนเจาของ ทกคนจงสามารถสรางเวบไซต

หรอตดประกาศขอความไดทกเรอง บางครงขอความนนอาจจะเปนขอมลทไมถกตองหรอไมไดรบการรบรอง เชนขอมลดานการแพทยหรอผลการทดลองตางๆ จงเปนวจารณญาณของผอานทจะตองไตรตรองขอความทอานนนดวยวาควรจะเชอถอไดหรอไม

- อนเทอรเนตมโปรแกรมและเครองมอในการท างานมากมายหลายอยาง เชน การใชเทลเนต เพอการตดตอระยะไกล หรอการใชโปรแกรม Microsoft’s Net Meeting ในการสนทนาสดหรอประชมทางไกลฯลฯ ดงนนผใชจงตองศกษาการใชงานเสยกอนจงจะสามารถใชงานไดอยางมประสทธภาพ - นกเรยนและเยาวชนอาจตดตอเขาโปรแกรมในเวบไซตทไมเปนประโยชนหรออาจยวยอารมณท าใหเปนอนตรายตอตวเองและสงคม

4.15 การจดการความรดวยเวบบลอก บลอก (Blog) มาจากค าวา เวบบลอก (Webblog) หมายถง สมดบนทกในรปแบบเวบไซต หรอ เวบไซตทรวมเรองราวจากการบนทก ทแสดงมมมอง หรอความคดเหนเรยงจากใหมไปเกา ตางจาก Diary ทมของเกาขนมาใหเหนกอนของใหม blog ใหอสระในการเขยนเรองอะไรกไดตามใจเรา บลอก (Blog) หรอ ค าวา “Weblog” ถกใชเปนครงแรกโดย Jorn Barger ในเดอนธนวาคม ป 1997 ตอมาฝรงทชอบเรยกสนๆ วา ชอนาย Peter Merholz จบมาเรยกยอเหลอแต “Blog” แทน ในเดอนเมษายน ป ค.ศ. 1999 และ จนมาถงวนท 13 มนาคม ค.ศ. 2003 ทาง Oxford English Dictionary ไดบรรจค าวา Blog ในพจนานกรมแสดงวาไดรบการยอมรบอยางเปนทางการ (ศรตพงศ ภรชววรานนท, 2551) บลอก (Blog หรอ Weblog) ซงมผใหความหมายของเวบบลอกหลายทาน ไดแก Norton and Sprague, 2001 (อางถงใน กดานนท มลทอง, 2548) ไดกลาวถงเวบบลอก (Weblog) หรอเรยกสนๆ วา “บลอก” (Blog) เปนสงพมพออนไลนจากหลายผเขยน และมเนอหาสาระหลายประเภท โดยอาจมการน าเสนอและแนะน าแนวคดทเปนประโยชนตางๆ รวมทงการเชอมโยงไปยงเวบบลอกอนๆ ดวย

62

วจารณ พาณช (2548) กลาววาบลอก (Blog หรอ Weblog) เปนเครองมอ ICT ส าหรบแลกเปลยนเรยนร เนนการแลกเปลยนเรยนรความรทฝงลกหรอความรปฏบต และไมมสตรส าเรจตายตว วาตองเขยน/บนทกในบลอกอยางไรจงจะถกตอง ไมมถก ไมมผด เปนอสระของผเขยน จะเขยนไวอานคนเดยวกได โดยมเปาหมายหลกเอาไวแลกเปลยนกบผสนใจเรองเดยวกน ขวญชวา วองนตธรรม (2548) กลาววาเวบบลอก (Weblog) ประกอบมาจากค า 2 ค า คอ Web หมายถง เวบไซต ค าวา Log หมายถง สมดทใชบนทกเรองราวทเกดขนในแตละวน เมอน ามารวมกนจงได Weblog เวบบลอก หมายถง รปแบบเวบไซตประเภทหนง ซงถกเขยนขนในล าดบทเรยงตามเวลาในการเขยน ซงจะแสดงขอมลทเขยนลาสดไวแรกสด เวบบลอกโดยปกตจะประกอบดวย ขอความ ภาพ ซงบางครงจะรวมสอตางๆ ไมวา เพลง หรอวดโอในหลายรปแบบได จดทแตกตาง ของเวบบลอกกบเวบไซตคอเวบบลอกจะเปดใหผเขามาอานขอมล สามารถแสดงความคดเหนตอทายขอความทเจาของบลอกเปนคนเขยน ซงท าใหผเขยนสามารถไดผลตอบกลบโดยทนท อกทงเวบบลอกเปนเวบไซตสวนตวทผสรางหรอทเรยกวา Blogger จดท าขนเพอเปนทบอกเลาเรองราว สงตางๆ ทเกดขนในชวตประจ าวน รวมทงแลกเปลยนความคดเหน เสนอบทความใหมๆ วจารณขาวสารบานเมองหรออนๆ ทผใชเหนวานาสนใจ วชต ชาวะหา (2550) ไดใหความหมายของบลอกวา เปนการบนทกบทความของตนเอง (Personal Journal) ถายทอดลงบนเวบไซต โดยเนอหาของ Blog นนจะครอบคลมไดทกเรอง ทงนแลวแตสทธสวนตวของผเขยนบนทกดวย การเขยนบนทกไมวาจะเปนเรองราวชวตสวนตว เกยวกบการท างาน นนทนาการ ขอมลขาวสาร การตดตอสอสาร และความสนใจอนๆ หรออาจเปนรปแบบมากๆ อยางบทความวชาการกอาจเปนได มณรตน พงษสวรรณ (2552) ไดใหความเหนวา บลอกเปนการบนทกบทความของตนเอง (Personal Journal) ลงบนอนเทอรเนต โดยเนอหาของ Blog นนจะครอบคลมไดทกเรอง ทงนแลวแตสทธสวนตวหรอเปนบทความเฉพาะดานตางๆ เชนเรองการเมอง เรองกลองถายรป เรองกฬา เรองธรกจเปนตน โดยจดเดนทท าใหบลอกเปนทนยม กคอ ผเขยนบลอก จะมการแสดงความคดเหนของตนเอง ใสลงไปในบทความนนๆ เปนเวบไซตทน าเสนอเนอหาเหมอนบนทกออนไลน มสวนของการ Comments และกจะมการ Link ไปยงเวบอนๆ ทเกยวของอกดวย ปรชญนนท นลสข (2552) กลาววาเวบบลอกเปนเทคโนโลยทนยมส าหรบการจดการความร เพราะการจดการความรตองการเครองมอส าหรบการบนทกและแลกเปลยนเรยนร คณสมบตของเวบบลอกจงเปนเครองมอทสอดคลองในการปฏบตตามกระบวนการจดการความร แตเวบบลอกเองกแบงออกเปนประเภทตางๆ ตามลกษณะการใชงาน ท าใหการน าเวบบลอกไปใชในการจดการความร ตองเลอกประเภททเหมาะสมและน าไปใชอยางตรงตามวตถประสงค แตไมวาเวบบลอกจะเปนเทคโนโลยทดอยางไร กไมส าคญเทากบวาผใชจะมหวใจของการจดการความร คอความสนใจใฝรและการแลกเปลยนเรยนร เพราะถงเทคโนโลยจะดเลศเพยงใด แตขาดซงหวใจของการจดการความร เทคโนโลยกไมมความหมาย

นอกจากน บวงาม ไชยสทธ (2556) กลาววาเวบบลอกเปนเครองมอทมประสทธภาพในการแลกเปลยนเรยนรทมการน ามาใชอยางแพรหลาย และยงเปนเครองมอในการจดเกบความรฝงลก (Tacit Knowledge) เปนเครองมอเพอคนหาสงดๆ ทเปนประสบการณ เทคนคในการแกปญหา

63

วธการปฏบตทเปนเลศ (Best Practice) ทมผน ามาเขยนเลาบนเวบบลอก หรอการตงค าถามแสดงความคดเหน ตลอดจนการแสดงความชนชม ใหก าลงใจซงกนและกน จะชวยสงเสรมใหเกดความไววางใจ การชวยเหลอซงกนและกน มการเรยนรรวมกนเปนทม และมการแลกเปลยนเรยนรอยางตอเนองจนกลายเปนวฒนธรรมองคกรอยางยงยน ท าใหเกดการสรางองคความรใหม หมนเวยนความร และยกระดบความรทฝงลก จนน าไปสการสรางเปนผลงานหรอนวตกรรมใหม

กาญจนา หนเธาว (อางถงใน อรณ ชยพชต, 2556) กลาววา Blog เปนเครองมอทใชได ในทกขนตอนและกระบวนการของ การจดการความร ดงน 1. เปนเครองมอในการสรางความร บนทกเลาเรองราว ขาวสาร ความร และประสบการณตางๆ ในสงทผเลาสนใจ เปนการถายทอดสงทถกบนทกไวในสมองลงสตวหนงสอ 2. เปนเครองมอในการเผยแพรความร การเผยแพรเรองราวทผเขยนเขยนไวบน Blog 3. เปนเครองมอในการแลกเปลยนความร การเขยน Blog และอนญาตใหผอานสามารถแสดงความคดเหนตอความรทผเขยนถายทอดลงไปใน Blog และผเขยนไดเขยนโตตอบตอความคดเหนนนๆ ในลกษณะของการสนทนาเพอหาความแตกฉานในตวความร ถอไดวาเปนการรวมสกดความรทฝงลกไดอยางด 4. เปนเครองมอในการคนหาความร ผช านาญการ และชมชนปฏบต การเขยนและอาน Blog เปนวธการคนหาความร และชวยใหคนพบผมความรช านาญในดานตางๆ ไดงายและรวดเรวขน หรอ การรวมเปนสมาชกของ Blog ชมชน อยางทมใหบรการ 5. เปนเครองมอในการรวบรวมและแยกแยะประเภทของความร สกดแกนความร และสรางความสมพนธของความร 6. เปนเครองมอในการสรางล าดบความนาเชอถอและความถกตองของความรโดยผน าเอาความรนนไปใช 7. เปนเครองมอในการแสดงรายละเอยดของแกนความรอยางเปนระบบ ประยกตใช Blog เพอเพมประสทธภาพในการท างาน ปจจบนถกใชเปนเครองมอสอสารรปแบบใหม ไมวาจะเปนการประกาศขาวสาร การแสดงความคดเหน การเผยแพรผลงาน ฯลฯ และก าลงเปนทนยมมากขนเรอยๆ โดยขณะนไดมผใหบรการบลอกมากมาย ทงแบบใหบรการฟร และเสยคาใชจาย

จากความหมายของบลอก สรปไดวา เวบบลอกเปนเครองมอทมประสทธภาพส าหรบ การแลกเปลยนเรยนร มการน ามาใชอยางแพรหลายในองคกร และเปนเครองมอในการจดเกบและเผยแพรทงทเปนความรทชดแจง (Explicit Knowledge) และความรฝงลก (Tacit Knowledge) เพอใหเกดการไหลเวยนความรทวทงองคกร เปนเครองมอเพอคนหาแนวคด เทคนค และแลกเปลยนความร ประสบการณรวมกนผานเวบ ทงนเวบบลอกสามารถเชอมโยงไปยงแหลงความรอนๆ ทเกยวของ อกทงมรปแบบเนอหาทหลากหลาย สามารถใชเปนเครองมอสอสาร การประกาศขาวสาร การเผยแพรผลงาน โดยจดเดนของบลอกคอพนททใหผอานแสดงความคดเหน และตอบโตกบผเขยนไดทนท

64

ความเปนมาของเวบบลอก

ในป ค.ศ. 1996-1997 ยอรน บารเกอร (Jorn Barger) นกเขยนชาวอเมรกา ซงเปนเจาของเวบ ชอโรบอต วสดอม (Robot Wisdom) นน เปนคนแรกทไดเครดตวาเปนคนเรมใชค าวา เวบบลอก เดมนนความหมายมาจากการรวมค าวา “Logging The Web” ตามตวอกษรเลย ชอน เรมใชในป 1997 และไดรบความนยมไปทว ตอมา ปเตอร เมอรโฮลซ (Peter Merholz) ไดแปลงเปน “We blog” และใชค าวา “Blog” แทนในป 1999 ตอมากไดรบความนยมจนกระทงกลายเปนค าบญญตใหมส าหรบพจนานกรมภาษาองกฤษฉบบออกซฟอรด ซงบนทกความหมายไวป 2003 ในอดตแรกเรม คนทเขยนบลอกนนยงท ากนในระบบดงเดม (Manual) คอเขยนเวบเองทงหนา แตในปจจบนมเครองมอหรอซอฟแวรใหเราใชในการเขยนบลอกไดมากมาย ผคนหลายลานคนจากทวมมโลกหนมาเขยนบลอกกนอยางแพรหลาย ตงแตนกเรยน อาจารย นกเขยนจากการเขยนเปนงานอดเรกของกลมสออสระตางๆ หลายๆแหงกลายเปนแหลงขาวส าคญใหกบหนงสอพมพหรอส านกขาวชนน า จนกระทงป 2004 คนเขยนบลอกกไดรบการยอมรบจากสอ และส านกพมพหรอส านกขาวตางๆ ถงความรวดเรวในการใหขอมลตงแตเรองการเมองไปจนกระทงเรองราวของการประชมระดบชาต และจากเหตการณเหลาน นบไดวาบลอกเปนสอชนดหนงทไมตางจากวดโอ สงพมพ โทรทศน หรอแมกระทงวทย เราสามารถกลาวไดวา บลอกไดเขามาเปนสอชนดใหมทส าคญอยางแทจรง โดยเปนเวบไซตทมรปแบบเนอหาเปนเหมอนบนทกสวนตวออนไลน มสวนของขอเสนอแนะ(Comment) และกจะมการเชอมโยง (Link) ไปยงเวบอนๆ ทเกยวของอกดวย การใชงานเวบบลอก ปจจบนมเวบบลอกมากมายทเกดขนในสงคมอนเทอรเนต ทงมบลอกยอดนยมส าหรบ นกการจดการความรทนยมเขาไปเขยนกนมากคอ โกทโนว (GotoKnow.org) โดยจะตองมการสมครเปนสมาชกกอน หลงจากนนจะมการสรางแพลนเนต (Planet) เพอใชเกบรวบรวมบลอกตางๆ ทมอยทงหมด และสามารถเชอมโยงกบบลอกของคนอนไดดวย ท าใหสามารถแลกเปลยนขอมลระหวางกนมากขน อกทงขอมลทสงไปในบลอกนน เปนการเผยแพรความรใหผทสนใจไดเขามารวมแสดงความคดเหน หรอสงประเดนค าถามตางๆไดอกดวย และนอกจากนยงมเวบบลอกอนๆทนาสนใจ เชน Bloggang, Wordpress, OKNation, และYoutube ประโยชนของ Blog ในการจดการความร Blog ถอเปนเครองมอส าหรบจดการความร ซงวชต ชาวะหา (2550) อธบายดงน 1. เปนเครองมอสรางความร การเขยน Blog ส าหรบบนทกเลาเรองราว ขาวสาร ความร และประสบการณตางๆ ในสงทผเลาสนใจ เปนการถายทอดสงทถกบนทกไวในสมองลงสตวหนงสอ การเขยนตองมอสระทางความคดในรปแบบทเปนตวของตวเอง จะชวยอ านวยใหการดงเอาความร ฝงลกถกแสดงออกมาไดโดยไมยากนก 2. เปนเครองมอในการเผยแพรความร โดยหลกการของ Blog คอการเผยแพรเรองราว ทผเขยนเขยนไวบน Blog เพอแสดงตวตนของผเขยน ออกสสาธารณชน ซงหมายถง Blog ยอมมความสามารถในการสนบสนนการเขาถงความรได 3. ใชเปนเครองมอแลกเปลยนความร การเขยน Blog จะอนญาตใหผอานสามารถแสดง

65

ความคดเหนตอความรทผเขยนถายทอดลงไปใน Blog และผเขยนไดเขยนโตตอบตอความคดเหนนนๆ ไปๆ มาๆ ในลกษณะของการสนทนาเพอหาความแตกฉานในตวความร ถอไดวาเปนการรวมสกดความรทฝงลก 4. เปนเครองมอในการคนหาความร ผช านาญการ และชมชนปฏบต การเขยนและการอาน Blog เปนวธการคนหาความร และชวยใหคนพบผมความรความช านาญในดานตางๆไดงายและรวดเรวขนไมวาจะโดยการเขยน Blog ทมกอางถง Blog อนๆ โดยโยงลงคไปหาบทความหรอบนทกนนๆ อกทงลงคทผเขยนบรรจไวใน Blog ซงอยนอกตวบทความหรอ การรวมเปนสมาชกของ Blog ชมชนอยางทมใหบรการใน GoToKnow.org หรอการอานบทความทมการแสดง ความคดเหน โตตอบกน กลวนเปนการชวยใหคนพบแหลงคนควาหาแหลงความรใหมๆไดโดยงาย 5. เปนเครองมอในการรวบรวมและแยกแยะประเภทของความร สกดแกนความร และสรางความสมพนธของความร วธการหนงทระบบ Blog โดยทวไปน ามาใชในการรวบรวมและแยกแยะประเภทของบนทก คอการใหผเขยนระบหมวดหมหรอคยเวรดของบนทกนนๆไว ซงบนทกหนงๆ อาจมความเหมาะสมในการแยกแยะสหลายหมวดหม ถอเปนการสกดแกนความรจากขมความรโดยตวผเขยนเอง หรออาจจะดงเอาคยเวรดของชมชนทถกรวมรวมโดยคณอ านวย (อาจมากกวา 1 คน) 6. เปนเครองมอในการสรางล าดบความนาเชอถอและความถกตองของความร โดยผน าเอาความรนนไปใช สงทนกปฏบตดานการจดการความรอยากใหเกดขนภายหลงจากการทไดมการจดการความร คอ การทมผอนน าเอาความรนนๆ ไปใชใหเกดผลและน าผลมาปรบปรงความรเดมใหเกดความรตวใหม หรอท าใหความรนนๆ มความถกตองมหลกฐานทวดไดทางวทยาศาสตรชดเจนมากยงขน ระบบ Blog ประกอบกบเทคโนโลยในการพฒนาเวบในปจจบน สามารถสรางระบบ Rating หรอระบบการจดล าดบความนาเชอถอ และความถกตองของความรหนงๆ ไดโดยตรงจากผอาน Blog ซงอาจจะเปนผทไดน าเอาความรนนๆ ไปใชเองอกดวย หรอการแสดงสถตตางๆ ของ Blog เชน บนทกทไดรบการแสดงขอคดเหนมากทสดหรอบนทกทมผอานมากทสด สามารถเปนเครองมอพสจนความนาเชอถอและความถกตองของความรไดในระดบหนงดวย 7. ใชเปนเครองมอแสดงรายละเอยดของแกนความรอยางเปนระบบ ปจจบนระบบ Blog ถอวาเปนเครองมอทเสรมสรางประสทธภาพในการเลาเรอง ซงเปนเทคนคทไดรบการยอมรบอยางแพรหลายในการจดการความร แตเพอทจะสกดความรฝงลกทมความซบซอน การใชเทคนคการเลาเรองเพยงอยางเดยว หรอการรวมชวยกนเลากตาม กอาจจะยงไมสามารถสกดความรนนออกมาไดหมด เพราะความสบสนและความไมมรปแบบในตวของความรเอง ดงนน เทคโนโลยทนาจะสามารถชวยจดการความรประเภทนได เชน Rule-Based Reasoning หรอ Fuzzy Logic เพอใชในการท าเหมองความร (Knowledge Mining) 8. เปนศนยความรขององคการ เพราะพนกงาน/บคลากรแตละคนเขยน Blog สวนตวไว หากพนกงาน/บคลากรทานนนลาออก ความรยงคงอยทองคกรใหรนนองศกษาไดโดยการถายทอด แลกเปลยนความร โดยเฉพาะ Tacit Knowledge เขยนออกมาเปน “เรองเลา”

66

5. แนวคดการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน (Peer Assisted Learning) 5.1 ความหมายของการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน

เพอนชวยเพอน (Peer Assist) เปนแนวความคดทเรมเปนครงแรกในยคของการเปลยนแปลงวฒนธรรมในประเทศองกฤษ จากบนทกของ Quintilian ในหนงสอ Institution Oratoria (1920) ไดกลาวถงแนวคดวาเปนการเรยนทจดใหผทออนวยกวา เรยนบทเรยนจากผเรยนรนพ และตอมาในยคการปฏวตอตสาหกรรมของประเทศองกฤษ ในตอนปลายศตวรรษท 18 เกดสภาวะการขาดแคลนผสอน เนองจากในหองเรยนหองหนงๆ มผเรยนเปนรอยตอผสอนหนงคน หนงสอเรยน วสดอปกรณมจ ากด จงไดจดทมฝกผเรยนทมอายสงกวาไปชวยสอนและฝกผเรยน ทมอายนอยกวา Lancaster, cited in Paolitto (1976, อางถงใน ศวนต อรรถวฒกล, 2551) และเนองจากเขาเหนวาการใหเพอนชวยมประโยชนในดานวชาการตอผเรยนทงสองฝาย อกทง วธการเรยนการสอนเชนน เปนลกษณะหนงของการปกครองระบอบประชาธปไตยอยางแทจรง ตงแตป ค.ศ. 1960 เปนตนมา วธการสอนโดยเพอนชวยเพอนหรอเพอนชวยสอน (Peer Assist) ถกพฒนาและน ามาปรบใชในลกษณะทแตกตางกนไปตามจดมงหมายและวธการ

แนวคดการสอนแบบกลมเพอนในประเทศไทยนน ไดน าเอาวธการสอนแบบเพอนชวยเพอนมาประยกตกบการสอนนบตงแตมการสมมนา เรองการพจารณานวกรรมและเทคโนโลยปรบปรงคณภาพการศกษาในโรงเรยนประถมศกษาทมครไมครบชน เนอหาตอนหนงของการรายงานการสมมนาไดกลาวถงเรองการปฏบตงานของครและในทประชมไดน าเสนอวธแกปญหา โดยนกเรยนทมผลการเรยนอยในเกณฑทด ท าการสอนและแนะน าแกนกเรยนทเรยนออน นอกจากนยงไดกลาวถงการใหนกเรยนทอยในเกณฑสงกวามาสอนนกเรยนทอยในเกณฑต าอกดวย กรมวชาการ (2516, อางถงใน วรรณเพญ คอนท, 2548) นอกจากค าทใชเรยกแนวคดนวา เพอนชวยเพอน (Peer Assist) แลว ยงมค าเรยกทมความหมายเหมอนกนอกคอ (Peer Tutoring) การเรยนรโดยกลมเพอน (Peer Learning) หรอการเรยนรรวมกน (Peer Collaborative) โดยเรยกเพอผใหการชวยเหลอวาเพอนผชวย (Peer Helper) บางครงเรยกวาเพอนผเอออ านวย (Peer Facilitator) หรอเพอนผใหการปรกษา (Peer Counselor) ซงมผเชยวชาญหลายทานไดใหความหมายไวดงน Tindall & Grey (1985) ไดกลาวถงเพอนชวยเพอน คอผทไดรบการฝกอบรมใหมหนาท ชวยเอออ านวยใหกลมมการพดคย อภปราย ใหค าแนะน า ชวยเหลอในกลมและชวยเหลอสงเสรม ใหสมาชกมปฏสมพนธตอกน ซงเพอนผท าหนาทเปนผชวยเพอนตองมความร ความเขาใจ มทกษะพนฐานในการเปนทปรกษา ควรไดเรยนรทกษะการสอสารการสรางสมพนธภาพ เขาใจความร และความตองการของสมาชกในกลม เพอสรางก าลงใจแกเพอนผรบความชวยเหลอในกลมไดเกดการพฒนาตนเองและใชศกยภาพทมอยในการชวยตนเอง ซงสอดคลองกบ Cowie & Sharp (1996, อางถงใน เบญจวรรณ บณยะประพนธ, 2558) ไดกลาววา การใชกลมเพอนชวยเพอนเปนกระบวนการทกลมวยใกลเคยงกน มการแลกเปลยนประสบการณชวยเหลอ สนบสนนและท าความเขาใจซงกนและกน เพอนผใหการ ชวยเหลอเตมใจในการใหเวลาเพอเปนผฟง และผชวยเหลอ ในชวงเวลาวกฤตทผเชยวชาญในการชวยเหลอ ไมสามารถชวยได นอกจากนเพอนผใหการชวยเหลอเปนผท

67

มความ ใสใจอยางเขาอกเขาใจเพอนทประสบปญหาทนทกขทรมาน เพอชวยเหลอและใหค าแนะน าตอไป Topping (2001) ใหค าจ ากดความของกลวธการเรยนแบบเพอนชวยเพอนวา เปนการจดกจกรรมการสอนเพอใหไดมาซงความรและทกษะ โดยการใหความชวยเหลอและสนบสนนจากเพอนรวมชนทไดจากการจบคกน โดยผเรยนทงคชวยเหลอกนเรยน และไดเรยนรซงกนและกนโดยอาศยการกระท า ผเรยนมสวนรวมในการเรยน โดยการรบบทบาทเปนผเรยนอยางเปนระบบ รวมถงมการฝกหดผเรยนผสอนใหท าหนาทของตนอยางมประสทธภาพ และกลวธการเรยนแบบเพอนชวยเพอน นยงเปนการสอนทมการผสมผสานระหวางการฝกฝนทหลากหลาย เพอตอบสนองความตองการของผเรยนภายในชนเรยนทมความหลากหลายของผเรยน กลาวคอ เปนชนเรยนทผเรยนมความสามารถทางการเรยนแตกตางกน รวมทงผเรยนทตองการความชวยเหลอเปนพเศษ วจารณ พาณช (2548) กลาววา“เพอนชวยเพอน” คอการเรยนรจากกลยาณมตร อาจเปนเพอนรวมงานในหนวยงานเดยวกน หรอเปนคนทอยในหนวยงานอนกได จะท าใหเกดปฏสมพนธระหวางเพอนชวยเพอน เพอนชวยตรวจสอบ และเพอนรวมแลกเปลยนวธการท างาน สงเสรมใหมทกษะในการเรยนรเปนทม (Team Learning) ซงเปนกจกรรมทจดขนกอนจะเรม “ลงมอท า”เรองใดเรองหนงตามหวขอทก าหนด โดยหาขอมล (ความร) วาเรองนนๆ มใคร ทไหน หนวยงานใด ทท าไดผลดมาก แลวไปขอความรจากเขา ไปเรยนรจากเขา โดยวธไปดงาน โทรศพท หรอ อเมล ไปถาม เชญมาบรรยาย หรอวธอนๆ กไดเอามาปรบใชกบงานของเรา แลวพฒนาใหดยงขน นนคอ “เรยนลด” แลวตอยอดนนเอง ศวนต อรรถวฒกล (2551) กลาววา “เพอนชวยเพอน” หรอ “เพอนชวยสอน” เปนแนวคดทน ากลมคนมารวมแลกเปลยนความร ประสบการณทตรงกบปญหา ประเดนทตองการขอความชวยเหลอ โดยเรยนรจากการมปฏสมพนธกน รวมมอกนท ากจกรรมการเรยนเปนคหรอกลมยอย ถายทอดความรแกเพอนรวมชนเรยนหรอตางชนเรยน โดยผทมความสามารถทางการเรยนสงกวา จะเปนผใหความชวยเหลอ ผสอนท าหนาทใหความชวยเหลอใหค าแนะน า และสนบสนนการเรยน การสอน นอกจากนจะชวยใหผเรยนไดเรยนรกอนลงมอปฏบตจรง (Learning Before Doing) เรยนลดวธการท างานตางๆ โดยผานประสบการณผอน และไมท าผดพลาดซ าในสงทเคยมผท าผดพลาด และจะไดรวาใครรอะไรเพอขอความชวยเหลอในสงทเราอาจไมเคยรมากอน ทงนสงส าคญคอ จะชวยสรางแรงจงใจ และทศนคตทดในการเรยน สงผลใหเกดผลสมฤทธทางการเรยนดขน และชวยสงเสรมความสมพนธทด เพมพนทกษะทางสงคมอกดวย

นอกจากน สาโรจน เกษมสขโชตกล (2554) ไดกลาวถง Peer Assist วาเปนเครองมอ อยางหนง ทชวยในการขบเคลอนการจดการความรโดยอาศย“คน”เปนธงน า (People Driven) ผานการสรางเครอขายเชอมโยงแลกเปลยนเรยนรระหวางกนกอนท ากจกรรมหรองานใดๆ ซงการท า Peer Assist จะชวยเปลยนความรทมอยในตวบคคล (Tacit Knowledge) ใหกลายมาเปนความรถายทอดได (Explicit Knowledge) และความรทไดจากการรวมวงแลกเปลยนเรยนร เมอผานการ ใชงานจรง กจะกลายเปนความรในตวบคคลทเพมจ านวน “ผร” มากยงขน และเมอยง “ร” กอน “ท า” มากขนกจะชวยใหโอกาสในการท าผดพลาดมนอยลง สงผลใหประสทธภาพในการท างาน เพมมากขน การท า Peer Assist เปนการเปดมมมองความคดทหลากหลายจากการแลกเปลยนเรยนร

68

ระหวางทมทมทกษะ ความสามารถ และประสบการณทแตกตางกนท าใหเราไมมองอะไรดานเดยวหรอมองแคบเปนกบในกะลา เพราะทมผชวยอาจท าใหเราเหนมมมองอนๆทเราไมเคยนกมากอน แตทายสดแลว ทงทมของเราและทมผชวยกจะไดแลกเปลยนเรยนรสงใหมๆ รวมกนเพมเตม ทงนความหมายของเพอนชวยเพอน จะเกยวของกบสงตาง ๆ ดงตอไปน

- การประชมหรอการปฏบตการรวมกนโดยมผทไดรบเชญจากทมภายนอก หรอทมอน เพอมาแบงปนประสบการณ ความร ทเปนผรองขอความชวยเหลอ เครองมอส าหรบ แบงปนประสบการณ ความเขาใจ ความร ในเรองตางๆ

- กลไกส าหรบแลกเปลยนความรผานการเชอมโยงตดตอระหวางบคคล - เปนกลไกการเรยนรกอนลงมอท ากจกรรม (Learning before Doing) ผานประสบการณ

ผอน เพอใหรวาใครรอะไร และไมท าผดพลาดซ าในสงทเคยมผทาผดพลาด ตลอดจนเรยนลดวธการท างานตางๆ ทรมากอนจากประสบการณของทมผชวยภายนอก - ชวยใหความคดเหน และมมมองจากทมผชวยภายนอก ซงอาจน าไปสแนวทางในการแกปญหาหรอการท างานใหมๆ

จากความหมายขางตน สรปไดวาแนวคดการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน เปนการชวยเหลอแลกเปลยนเรยนร หรอแบงปนความร ทกษะ ประสบการณการจดการเรยนการสอน และการท าวจย ในชนเรยน เปนการแกไขปญหารวมกน ระหวางบคคลหรอกลมคนทมความร ทกษะ ประสบการณ ทแตกตางกน ท าใหเกดปฏสมพนธระหวางเพอนชวยเพอน เพอนชวยตรวจสอบ และเพอนรวมแลกเปลยนความรเปนการสงเสรมใหมทกษะในการเรยนรเปนทม (Team Learning) โดยการท ากจกรรมแลกเปลยนเรยนรกนทงพนทจรงและพนทเสมอน มการก าหนดบทบาทหนาท เชนเพอนรวมเรยนร เพอนผชวย หรอเพอนผเอออ านวยไวอยางชดเจน เพอใหเกดการไหลเวยนความรทฝงลกภายในองคกร น าไปสแนวทางการแกปญหาการจดการเรยนการสอนรวมกน

5.2 แนวคดทฤษฎทเกยวของกบการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน “เพอนชวยเพอน” (Peer Assist) มพนฐานจากทฤษฎการเรยนรทางดานสงคม และลทธ

สรางสรรคนยม (Social Learning Theory and Constructivism) ของ Bandura (1971) กลาววา สงแวดลอม และตวผเรยนมความส าคญเทาๆกน คนเรามปฏสมพนธ ( Interact) กบสงแวดลอมทอยรอบๆ ตวเราอยเสมอการเรยนรเกดจากปฏสมพนธระหวางผเรยนและสงแวดลอม ซงทงผเรยนและสงแวดลอมมอทธพลตอกน พฤตกรรมของคนเราสวนมากจะเปนการเรยนรโดยการสงเกต (Observational Learning) หรอการเลยนแบบจากตวแบบ (Modeling) โดยน าสงทสงเกตเกบไว ในความจ าแลวน ามาปรบใชใหเกดประโยชน นอกจาก Bandura ใหความส าคญตอการรคด เพราะการรบมาซงการเรยนรเปนกระบวนการทางพทธปญญา (Cognitive Processes) ซงการจดการเรยนรโดยน าเอาเทคนค“เพอนชวยเพอน”มาใชโดยการจดกจกรรมการเรยนการสอนทใหผเรยน ทมความสามารถทางการเรยนสงกวาจบคกบผทมความสามารถทางการเรยนต ากวา แลวใหชวยกนถายทอดความรใหแกกน ไดมโอกาสเรยนรไดดวยตนเอง มการเสรมแรงทางบวก ใหขอมลยอนกลบ และมการจดแขงขนใหรางวล เพอชวยสรางบรรยากาศในการเรยน เปนการกระจายบทบาท การสอนจากผสอนไปสผเรยน และสงเสรมในเรองกระบวนการกลม ใหมทศนคตทดตอการเรยนแบบรวมมอ (Collaborative Learning) และผทท าหนาทชวยเหลอกจะรสกภาคภมใจ รสกวาตนเองไดรบ

69

ความส าเรจในการเรยน เนองจากมโอกาสไดท าประโยชนใหกบเพอน ท าใหผเรยนมเจตคตทดในการเรยนไดอกดวย จเรยง บญสม (2543, อางถงใน ศวนต อรรถวฒกล, 2551) ซงผวจยจะน าเสนอแนวคดทฤษฎทเกยวของกบการเรยนรแบบเพอนชวยเพอนดงน

แนวคดการเรยนรแบบรวมมอ (Collaborative Learning) Johnson and Johnson (1991, อางถงใน ศวนต อรรถวฒกล, 2551) กลาววา การเรยน

แบบรวมมอเปนการเรยนทมการอภปรายกบผเรยนคนอนและมการแบงวสดอปกรณระหวางเพอน ในกลม เปนการเรยนทตองมปฏสมพนธกบเพอนผเรยนแตละคน ตองเอาใจใสรบผดชอบตอตนเอง และใชทกษะกลมยอยไดอยางเหมาะสม และ Slavin, (1983); Johnson & Johnson (1991) กลาววา การเรยนแบบรวมมอ (Cooperative Learning) หมายถง วธสอนแบบหนง ซงก าหนดใหผเรยนทมความสามารถตางกนท างานรวมกนเปนกลมเลกๆ การเรยนรแบบรวมมอเปนการเรยนร ทผเรยนตองเรยนรวมกน รบผดชอบงานของกลมรวมกน โดยทกลมจะประสบความส าเรจไดเมอสมาชกทกคนไดเรยนรบรรลจดมงหมายเดยวกน ทฤษฎการเรยนรแบบรวมมอ มลกษณะส าคญ 5 ประการ คอ การพงพาอาศยกน การปรกษาหารอกนอยางใกลชด สมาชกแตละคนมบทบาท หนาทและความรบผดชอบทสามารถตรวจสอบได มการใชทกษะการสมพนธระหวางบคคล ทกษะการท างานกลม และมการวเคราะหกระบวนการกลม ทงน การเรยนรแบบรวมมอเนนการจดสภาพแวดลอมทางการเรยน ใหผเรยนไดเรยนรรวมกนเปนกลมเลกๆ โดยทสมาชกแตละคนตองมสวนรวมในการเรยนร และในความส าเรจของกลม ทงโดยการแลกเปลยนความคดเหนและการแบงปนทรพยากรทางการเรยนร รวมถงการใหก าลงใจแกกนและกน สมาชกแตละคนตองรบผดชอบการเรยนรและภาระงานของตนเอง พรอมกบการมปฏสมพนธกบสมาชกในกลม

Johnson and Johnson (1991, อางถงใน ทศนา แขมณ, 2553) การเรยนรแบบรวมมอยอมมการแสดงออก จ าแนกเปนองคประกอบ 5 ประการดงน 1. การพงพาและเกอกลกน (Positive Interdependence: We Instead of Me) กลมการเรยนแบบรวมมอจะตองตระหนกวาสมาชกกลมทกคนมความส าคญ และความส าเรจของกลมขนกบสมาชกทกคนในกลม ในขณะเดยวกนสมาชกแตละคนจะประสบความส าเรจไดกตอเมอกลมประสบความส าเรจ ดงนน แตละคนตองรบผดชอบในบทบาทหนาทของตน และในขณะเดยวกนกชวยเหลอสมาชกคนอนๆดวย เพอประโยชนรวมกน การจดกลมเพอใหผเรยนมการพงพาชวยเหลอกนนท าไดหลายทาง เชน การใหผเรยนมเปาหมายเดยวกน หรอใหผเรยนก าหนดเปาหมายในการท างาน และการเรยนรรวมกน การใหรางวลตามผลงานของกลม การใหงานหรอวสดอปกรณทตองใชงานรวมกน การมอบหมายบทบาทหนาทในการท างานรวมกนใหแตละคน 2. การปรกษาหารออยางใกลชด (face to face promotion interaction) การพงพาเกอกล สนบสนนเพอนสมาชกโดยการแบงปนแหลงขอมล รวมไปถงกระบวนการในการจดการขอมลขาวสารตางๆ มการสนองตอบตามค าเรยกรอง หรอชวยเหลอซงกนและกนอยางเปนล าดบ ขนตอน และหาแนวทางทดทสดรวมกน จะผลกดนใหน าไปสผลส าเรจตามทตงเปาไว 3. ความรบผดชอบทตรวจสอบไดของสมาชกแตละคน ( Individual Accountability /Personal Responsibility) สมาชกตองมหนาทรบผดชอบแตกตางกนไปตามความเหมาะสมของบคคลและลกษณะของงาน และพยายามท าหนาทไดรบมอบหมายอยางเตมความสามารถ กลมจง

70

จ าเปนตองมระบบการตรวจสอบผลงาน ทงทเปนรายบคคลและเปนกลม กระจายงานของตนสเพอนรวมงานอยางเหมาะสม บางครงงานของตนมความซบซอน และยากล าบากจ าเปนตองชวนเพอนสมาชกเขามาปรกษาหารอกน วธการทสามารถสงเสรมใหทกคนไดท าหนาทของตนอยางเตมทมหลายวธ เชน การจดกลมใหเลก เพอจะไดมการเอาใจใสกนและกนอยางทวถง การทดสอบเปนรายบคคล การสมชอใหรายงาน ผสอนสงเกตพฤตกรรมของผเรยนในกลม การจดใหกลมมผสงเกตการณ การใหผเรยนสอนกนและกน เปนตน 4. การใชทกษะการปฏสมพนธระหวางบคคล และการใชทกษะท างานรวมกน การเรยนรแบบรวมมอจะส าเรจไดตองอาศยทกษะทส าคญหลายประการ ทกษะทผเรยนตองฝกและตองม คอ ทกษะการปฏสมพนธกบผอน และทกษะการท างานกลมยอยเปนเรองปกตในการท างานรวมกน ทผเรยนจะเผชญกบความขดแยงและปญหาตางๆ ผเรยนจะตองเคารพยอมรบ และไววางใจกนและกน ซงผสอนควรชวยและฝกใหแกผเรยนบางตามความเหมาะสม เพอชวยใหด าเนนงานไปได 5. การวเคราะหกระบวนการกลม (Group Processing) เพอชวยใหกลมเกดการเรยนรและปรบปรงการท างานใหดขน การวเคราะหกระบวนการกลมครอบคลมการวเคราะหเกยวกบวธการท างานกลม พฤตกรรมของสมาชกกลม และผลงานของกลม การวเคราะหการเรยนรน อาจท าโดยผสอนหรอผเรยน หรอทงสองฝาย การวเคราะหกระบวนการกลมนเปนยทธวธหนงทสงเสรมใหกลมตงใจท างาน เพราะรวาจะไดรบขอมลปอนกลบ และชวยฝกทกษะการรคด (Meta Cognition) คอสามารถทจะประเมนการคดและพฤตกรรมของตนทไดท าไป การวเคราะหกระบวนการกลมพจารณาไดจากการตอบสนองภายในกลม 2 ประการคอ การท าอะไรของกลมทเกดประโยชนและไมเกดประโยชน และการกระท าของกลมเปนอยางไร ตอเนองหรอไมตอเนอง

ทฤษฎเกยวกบการใหค าปรกษา (Collaborative Learning) ศวนต อรรถวฒกล (2551) กลาววา การใหค าปรกษา เปนกระบวนการเรยนรในสงแวดลอม

ทางการศกษา ซงบคคลผหนงเปนผทแสวงหาความชวยเหลอจากบคคลอกคนหนงทไดรบการฝกฝนอบรมมาแลวเปนอยางด ส าหรบความหมายของการใหค าปรกษาน ไดมผใหค านยามไวตางๆกนดงน Ericson (1959) ไดใหค านยามวา การใหค าปรกษา หมายถง กระบวนการทงหลายในการชวยเหลอบคคลผมปญหา ใหบรรลจดหมายทเขาปรารถนา เชน การรวบรวมขอมลเกยวกบตวบคคลผมปญหา การปรกษาหารอกบบคคลอนๆ ทเกยวของกบผมปญหา การสมภาษณ และใหบคคลผ มปญหาท าขอทดสอบ การพยายามหาสนเทศเพมเตม หรอการพยายามหาแหลงวทยากร ซงจะสง ตวผมปญหาไปขอความชวยเหลอ การตดตามผล และการประเมนผลของการชวยเหลอ และเขยนรายงาน หรอการบนทกผลของการใหค าปรกษา Carter V. Good (1973) กลาววา การใหค าปรกษา คอ การชวยเหลอบคคลเปนการสวนตวเกยวกบปญหาตางๆ อนเปนปญหาสวนตว ปญหาการศกษา ปญหาเกยวกบอาชพ ซงจ าเปนตองอาศยการน าเอาขอมลตางๆ มาวเคราะหเพอหาทางชวยแกปญหา โดยมากมกจะเปนความชวยเหลอของผมความช านาญเปนพเศษ ซงมขนตอนของการใหค าปรกษาดงน

ขนท 1 การสรางสมพนธภาพวาเปนหวใจส าคญของกระบวนการใหค าปรกษา Hansen (1987) กลาววา การใหค าปรกษาเปนเรองของสมพนธภาพระหวางบคคล 2 คน คอ ผใหค าปรกษาและผรบค าปรกษา Carl R. Rogers เหนวา ความสมพนธเปนหวใจส าคญทเออใหเกดบรรยากาศทด

71

ในการเปดเผยและส ารวจตนเอง ขนท 2 การส ารวจปญหา บางทกเรยกวา การรวบรวมขอมลตางๆ ขนนจะเปนการเขาสปญหา เรองราวของการมาพบเพอขอรบค าปรกษา เรมตนในการใหขอมล ปญหา หรอประเดนทตองการขอรบการปรกษาชวยเหลอ ขนนเปนขนส าคญในการคนหาใหเขาใจถงปญหาทแทจรง ผใหค าปรกษาตองมทกษะ ความช านาญในการรบร ความคด ความรสก สามารถเขาในปญหาทแทจรงของผมารบค าปรกษาได สามารถชวยใหผมารบค าปรกษามสวนรวมเตมทในการส ารวจเรองราวทเปนปญหาทกดาน ขนท 3 การก าหนดเปาหมาย ผใหค าปรกษาจะตองชวยใหผมารบค าปรกษาไดก าหนดหรอตงเปาหมาย ไดแก สงทผรบค าปรกษาพอใจอยากจะเหนหรอบรรล การตงเปาหมายมความส าคญ เพราะจะท าใหเหนผลชดเจนทตองการ รแนชดวาตองการอะไร เพอใหบรรลเปาหมายทตองการเปนขนตอนได ผใหค าปรกษาตองมทกษะในการท าใหเกดการตงเปาหมายทเปนรปธรรมทชดเจน รจกฟง และจบความตองการของผรบค าปรกษาได เมอทราบความตองการทชดเจนแลวจะตองพจารณาวา เปาหมายทจะก าหนดขนนนมลกษณะทอยบนพนฐานทเปนจรง และอยในวสยทเปนไปไดส าหรบ การปฏบตหรอไม ขนท 4 การด าเนนการชวยผรบค าปรกษา การวางแผนและวธการปฏบต เพอใหบรรลเปาหมายทก าหนดไว ซงกขนอยกบจะยดหลกของทฤษฎใดเปนหลกในการใหค าปรกษา แตละทฤษฎกจะชวยใหผใหค าปรกษามหลกในการคนหาขอมล การจดระบบขอมล ชวยการมองปญหาทซอนเรนหรอปญหาทแทจรง รวมทงการเลอกวธการในการวางแผนชวยเหลอทตางกน จะเนนบทบาทการมสวนในการเขาใจความรสกนกคดของผรบค าปรกษามากกวาทจะเขาไปชแนะหรอจดการปญหาตางใหกบผรบค าปรกษา ขนท 5 การตดตามผล และการยตการใหค าปรกษา หากการใหค าปรกษาด าเนนไปดวยด ผมารบค าปรกษากจะสามารถปฏบตไดตามทวางแผนเอาไว ในระหวางทใกลจะบรรลถงเปาหมาย ทก าหนดไว เปนชวงทใกลจะถงการยตการใหค าปรกษา ผใหค าปรกษาจะชวยเนนความรสกใหผรบค าปรกษามความมนคงไดจากการนดทหางออกไป เพอตดตามผลถงความส าเรจในการยงคงอยของเปาหมายและการแกปญหาทเกดขน การนดหมายจะชวยใหผรบค าปรกษามความรสกวาไมถกปลอยใหโดดเดยว อยางไรกตามผใหค าปรกษาควรจะบอกใหเขาทราบวาเขาสามารถตดตอกลบมาได หาก มบางอยางเกดขนและตองการปรกษา ขนท 6 การประเมนผลการชวยเหลอของผใหค าปรกษาทไดด าเนนการใหค าปรกษาเสรจสนแลวในแตละราย ผใหค าปรกษาจะไดเรยนรสงทเกดขนระหวางกระบวนการใหค าปรกษา ปญหาทตดขด การแกปญหาทเกดขนทท าใหกระบวนการชวยเหลอด าเนนไปดวยด มประสทธภาพหรอมการชะงก การไดทบทวน ประมวลสงทไดกระท าไปทงในสวนทดและตดขดนน กเพอประโยชนในการพฒนาขดความสามารถการใหค าปรกษาทมประสทธภาพตอไป หากผใหค าปรกษามการบนทกสงตางๆ เหลานไว กจะเปนประโยชนตอตวเอง และหากรวบรวมประสบการณเปนเอกสารหนงสอกจะเปนประโยชนในการเรยนรส าหรบผอนตอไป

72

5.3 การเปรยบเทยบความแตกตางระหวางวธการสอนโดยใชกลมเพอนชวยเพอนกบวธการสอนตามปกต

ทศนา ประสานตร (2536, อางถงใน วรรณเพญ คอนท, 2548 ) กลาววา วธการสอนแบบเพอนชวยเพอน เปนการสอนอกรปแบบหนงทมการประยกตใหมความเหมาะสมตอการเรยนการสอนอยางแทจรง และประการส าคญยงกระตนใหเดกนกเรยนเกดทศนคตทดตอการเรยนร ในกระบวนการวชาตางๆ ซงในทสดจะสงผลใหผลสมฤทธในการเรยนดขน เมอน าการสอนแบบเพอนชวยเพอนไปเปรยบเทยบกบการเรยนการสอนตามปกต แลวจะพบวาแตกตางกนอยางเหนไดชด ดงตารางท 7 สรปไวดงน

วธการสอนแบบปกต วธการสอนแบบเพอนชวยเพอน

1. อาจจะใหนกเรยนเปนศนยกลางในการเรยน

2. ไมมการฝกทกษะจากเพอน แตจะทบทวนพรอมกน โดยครเปนผทบทวน

3. รปแบบอาจจดหลายแบบ เชน เปนกลมเลก กลมใหญ เปนแถว และจดเปนกลมเฉพาะบางสวนของการสอน

4. ไมเราใจใหนกเรยนผลดเปลยนบทบาท

5. ครไมค านงถงการท างานกลม

6. ไมสงเสรมทกษะทางดานสงคม

7. ไมมแรงจงใจในการท างานเปนกลม

8. ไมมความรบผดชอบในการท างานรวมกน

9. นกเรยนมความสามารถไมแนนอนขนอยกบ การแบงกลม

10. สมาชกบางคนขาดความรบผดชอบในการท างานของตนเองและงานกลม

11. เนนทผลงาน

1. จดกจกรรมโดยใหนกเรยนเปนศนยกลาง ของการเรยน

2. มเวลาใหฝกทกษะ โดยสมาชกทมความเขาใจเนอหา ชวยสอนสมาชกในกลมทยงไมเขาใจ

3. รปแบบชดเจนแนนอน คอ จดกลมเลกตลอด การด าเนนกจกรรมการเรยนการสอน

4. ผลดเปลยนกนมบทบาท

5. มความรบผดชอบรวมกน

6. สงเสรมทกษะดานสงคม

7. มการเสรมแรงจงใจในการท างานเปนกลม

8. มความรบผดชอบในการท างานรวมกน

9. สมาชกในกลมมความสามารถแตกตางกน

10. สมาชกแตละคนรบผดชอบในการท างาน ของตนเองและสมาชกภายในกลม

11. เนนทวธการและผลงาน

ตารางท 7 แสดงความแตกตางของวธการสอนตามปกตกบวธการสอนโดยกลมเพอนชวยเพอน

73

5.4 วตถประสงคของการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน อทย เพชรชวย (2527) การสอนโดยวธใหเพอนชวยเพอน เปนวธการสอนทมงใหนกเรยนเกดแรงจงใจตอการเรยนมากขน เนองจากนกเรยนทกคนเปนผทมบทบาทในกจกรรมการเรยนการสอนวธการสอนดงกลาวมจดประสงคดงน 1. เพอเปนการสงเสรมเรองกระบวนการกลมของนกเรยน โดยเนนการใหนกเรยนชวยเหลอกน ตลอดจนการเหนคณคาของการศกษาหาความรดวยตนเอง 2. เพอใหนกเรยนทมระดบความสามารถแตกตางกน สามารถเรยนประสบการณอยางเดยวกนได 3. เพอใหนกเรยนเรยนรจากแหลงตางๆ มากขน เชน จากเพอนนกเรยนดวยกน หรอจากอปกรณตางๆ ทน ามาประกอบบทเรยน 4. เพอสรางทศนคตทด รวมทงแรงจงใจในการเรยน เนองจากนกเรยนผสอนจะรสกภาคภมใจ หรอรสกวาตนเองไดรบความส าเรจในการเรยน เนองจากมโอกาสไดท าประโยชนใหเพอนนกเรยน ส าหรบนกเรยนผมปญหาในการเรยนกจะลดความกงวลในเรองขอบกพรองของตนเอง 5. เพอใหการสอนเปนลกษณะทมการสอสารมากขน ลกษณะดงกลาว จะท าใหปฏสมพนธระหวางนกเรยนมมากขน เนองจากบรรยากาศในชนเรยนจะมความเปนกนเอง 6. ครจะเปนแตเพยงผใหค าแนะน า ใหค าปรกษา และคอยสงเกต ตลอดจนท าการแกไขปญหาทเกดขนในการเรยนการสอนของนกเรยนแตละคน BP-Amoco (Collison and Parcell, 2004) ซงเปนบรษทน ามนยกษใหญของประเทศองกฤษ กลาววา Peer Assist จะเกยวของกบ 1. การประชมหรอปฏบตการรวมกน โดยมผทไดรบเชญจากทมภายนอกหรอทมอนๆ (ทมเยอน) เพอมาแบงปนประสบการณ ความร กบทมเจาบาน (ทมเหยา) ทเปนผรองขอความชวยเหลอ 2. เครองมอส าหรบแบงปนประสบการณ ความเขาใจ ความร ในเรองตาง ๆ 3. กลไกส าหรบแลกเปลยนความรผานการเชอมโยงตดตอระหวางบคคล การท า Peer Assist นนเปนกลไกการเรยนรกอนลงมอท ากจกรรมผานประสบการณผอน เพอใหรวาใครรอะไร และไมท าผดพลาดซ าในสงทเคยมผท าผดพลาด ตลอดจนเรยนลดอนเปนการเรยนรกอนลงมอท ากจกรรมผานประสบการณผอน เพอใหรวาใครรอะไร และไมท าผดพลาดซ าในสงทเคยมผท าผดพลาด ตลอดจนเรยนลดวธการท างานตาง ๆ ทไมเคยรมากอนจากประสบการณของทมผชวยจากภายนอกองคกร เปนการสงเสรมการเรยนรรวมกนระหวางทมเจาบานและทมเยอน กอใหเกดการแลกเปลยนเรยนรทน าไปสการสรางความรใหม ๆ รวมกน ซงสามารถแสดงไดดงในแผนภมภาพท 12

74

การปฏบตงาน

แผนภมท 12 แสดงความรจากการแลกเปลยนระหวางทม

ทมา (สาโรจน เกษมสขโชตกล, 2550)

จากแผนภมท 12 สามารถอธบายไดดงน รปท (1) เรมตนจากความร 1 กอนททมเรามอย หรอสงทเราร เมอทมผชวยเขามากจะน าความรจากภายนอกเขามา นนคอรปท (2) ซงเปนความรจากสงทผอนรจกอก 1 กอน เขามาประกอบกบสงทเราร และใน 2 กอนของความรดงกลาว กจะมบางสวนของความรททงทมเราและทมผชวยรรวมกน ซงกคอรปท (3) ทแสดงใหเหนถงสงทรรวมกน ทงนจากการแลกเปลยนเรยนรระหวางกนกจะกอใหเกด “สงทรใหม” ซงเปนความรอกกอนทสามารถน าไปสการปฏบตไดในทสด ในรปท (4) 5.5 กลวธการเรยนรแบบ “เพอนชวยเพอน”

กลวธการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน หมายถง การจดกจกรรมการเรยนรเปนคหรอกลมยอย ใหผเรยนมสวนรวมในการท ากจกรรม คอยชวยเหลอซงกนและกน มการผลดเปลยนกนเปนผสอนและผเรยน เพอใหไดมาซงความรความเขาใจเกยวกบบทเรยน ครผสอนมบทบาทหนาทเปนพยงผใหค าแนะน าและจดกจกรรมการเรยนรใหเหมาะสมกบผเรยน

รปแบบกลวธการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน นกการศกษาหลายทานไดประมวลการสอนทมแนวคดจากกลวธการเรยนรแบบเพอนชวยเพอนไวมากมาย มรายละเอยดดงน 1. การสอนโดยเพอนรวมชน (Class wide-Peer Tutoring) เปนการสอนทเปดโอกาสใหผเรยนทงสองคนทจบคกนมสวนรวมในการเรยนการสอน โดยใหผเรยนทงสองสลบบทบาทเปนทงนกเรยนผสอนทคอยถายทอดความรใหแกนกเรยนผเรยน และนกเรยนผเรยนซงเปนผทไดรบการสอน

สงทเราร

สงทรรวมกน

สงทผอนร

สงทเราร

สงทรใหม

สงทผอนร

สงทเราร

สงทเราร

สงทผอนร

สงท รรวมกน

75

2. การสอนโดยเพอนตางระดบชน (Cross-Age Peer Tutoring) เปนการสอนทมการจบคระหวางผเรยนทมระดบอายแตกตางกน โดยใหผเรยนทมระดบอายสงกวาท าหนาทเปนผสอนและใหความร ซงผเรยนทงสองคนไมจ าเปนตองมความสามารถทางการเรยนทแตกตางกนมาก

3. การสอนโดยการจบค (One-to-One Tutoring) เปนการสอนทใหผเรยนทมความสามารถทางการเรยนสงกวาเลอกจบคกบผเรยนทมความสามารถทางการเรยนต ากวาดวยความสมครใจของตนเอง แลวท าหนาทสอนในเรองทตนมความสนใจ มความถนดและมทกษะทด

4. การสอนโดยบคคลทางบาน (Home-Based Tutoring) เปนการสอนทใหบคคลทบานของผเรยนมสวนรวมในการสอน ใหความชวยเหลอในการพฒนาความรความสามารถแกบตรหลานของตนระหวางทบตรหลานอยทบาน

5.6 บทบาทของเพอนในการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน เพอนผใหการชวยเหลอในกลม (Peer Helper) บางครงเรยกวา เพอนผอ านวย (Peer

Facilitator) หรอเพอนผใหการปรกษา (Peer Counselor) (Myrick and Bowman, 1973; Giddan and Austin, 1982; Tindall and Gray, 1985) (อางถงใน ศวนต อรรถวฒกล, 2551) กลาวถงเพอนผใหการชวยเหลอในกลม คอ ผทไดรบการฝกอบรมใหท าหนาทชวยเอออ านวยใหกลมมการพดคยอภปราย ใหค าแนะน า ชวยเหลอในกลม และชวยสงเสรมใหสมาชกมปฏสมพนธตอกน เพอนผใหการชวยเหลอในกลมตองมความรความเขาใจ และมทกษะพนฐานในการใหการปรกษาพอสมควร ควรไดเรยนรทกษะการสอสาร การสรางสมพนธภาพ เขาใจความรสก และปญหาความตองการของบคคล เพอทจะสงเสรมก าลงใจแกเพอนผรบการชวยเหลอในกลมไดเกดการพฒนาตนเอง และศกยภาพทมอยในตนเอง ทงน Trotzer, (1977) ไดก าหนดคณสมบตของเพอนผใหการชวยเหลอในกลมไวดงตอไปน 1. รจกตนเอง (Self-Awareness) หมายถง รถงจดแขง จดออน ความขดแยงภายในใจ แรงจงใจและความตองการของตน มความชดเจนในความตงใจและเปาหมายของตนเอง เหนถงคณคาของการรจกตนเอง 2. มใจกวางและมความยดหยน (Openness and Flexibility) สามารถทจะรบความคด หรอทศนะตางๆ ของผอนโดยไมเอากฎเกณฑหรอมาตรฐานของตนไปตดสนความคดนนๆ ซงน าไปสการเปดเผยตนเองของสมาชกเพมมากขน สวนความยดหยนของเพอนผใหความชวยเหลอในกลม เปนผลของความเชอมนในตนเอง ของเพอนผใหการชวยเหลอในกลม และไวตอความรถงความตองการของสมาชก ลกษณะของความยดหยนนอาจกลาวไดวาคอ การทสามารถจดการกบสถานการณหนงไดอยางเหมาะสมโดยไมยดตดกบแบบแผนทตายตว 3. มองโลกในแงด (Think Positively) มทศนะตอชวตและโลกในแงด มองเหนถงคณคา ในตวสมาชกและตนเอง ชวยใหเกดการพฒนาในสมพนธภาพของการปรกษา 4. มทาททอบอนและมความใสใจ (Warmth and Caring) หมายถง ทาททแสดงถงความเขาใจ ยอมรบสมาชก ทาทดงกลาวอาจะแสดงออกไดหลายทาง อาจจะโดยสหนา ทาทางหรอค าพด กได เชน ทาทราเรง กระตอรอรน ใจจดใจจอ ยมแยม สงบเงยบ หรอเอาจรงเอาจง เพอบอกใหรวาก าลงใหความสนใจเขาเตมท

76

5. มจตใจมนคงและกลมกลน (Mature and Integrity) รสกมนคงพอใจในการทจะด าเนนชวตของตนไดอยางเหมาะสม และสามารถทจะอยรวมกบผอนไดอยางเปนสข 6. มความอดทน (Tolerance) โดยเฉพาะในสถานการณทกลมมความเงยบ เพอนผใหการชวยเหลอในกลมทด จะไมพยายามพดท าลายความเงยบเพยงเพอลดความรสกอดอดใจของตนลงเทานน แตจะปลอยใหความเงยบนกดดนใหสมาชกกลมพดออกมาเอง 7. มใจเทยงตรง (Objectivity) รบรปญหาของผอนเสมอหนงวาเปนเรองทเกดขนกบตนเอง แตในขณะเดยวกน กมไดสญเสยความเปนตวของตนเอง และสามารถประเมนเหตการณนนๆ ไดอยางมเหตผล และปราศจากอคตใดๆ

5.7 ขนตอนในการท ากจกรรมเพอนชวยเพอน Frank D. Behrend (2006, อางถงใน ศวนต อรรถวฒกล, 2551) แนะน าขนตอนของการจดกจกรรมเพอนชวยเพอนไวดงน 1. ก าหนดวตถประสงคใหชดเจน

2. ดวาปญหานเคยไดรบการแกไขหรอไม โดยใคร 3. มอบหมายบคคลเพอท าหนาทอ านวยความสะดวก 4. จดวางตารางการท างานใหเหมาะสมส าหรบการปฏบต 5. คดเลอกผทจะเขารวมใหหลากหลายมากทสด 6. มงหาผลลพธหรอสงทเราตองการรจรง 7. จดสรรเวลาเพอพบปะแลกเปลยนความคดเหน 8. ก าหนดบทบาทและกตกาขนพนฐานทเปนทนยมยอมรบรวมกน 9. จดแบงขอมลจรงและขอมลประกอบ 10. กระตนใหผมาเยอนไดซกถามและเสนอแนะ 11. ด าเนนการวเคราะหสงทไดฟง 12. น าเสนอขอคดเหนกลบไป และตกลงขนตอนปฏบตรวมกน วรรณเพญ คอนท (2548) กลาววา ครตองด าเนนกจกรรมการเรยนการสอนตามแนวคดการ

สอนแบบเพอนชวยเพอน โดยพจารณาขนตอนดงตอไปน 1. ชแนะและกระตนใหนกเรยนไดมองเหนความส าคญ และเกดความมนวาตนจะไดรบประโยชนจากการใชวธการสอนแบบเพอนชวยเพอนรวมกน 2. ชแจงเกยวกบวธการสอน โดยการจดกลมใหมผน าในการเรยนแกนกเรยนทเปนผน า การเรยน และไดรบค าแนะน าเกยวกบบทบาทหนาทของผน าในการเรยน เพอใหเขาใจอยางชดเจน 3. คอยใหค าแนะน าและเปดโอกาสใหนกเรยนทเปนผน าในการเรยนไดมโอกาสพบปะ เพอปรกษา ไดในทกชวงเวลาทเดกนกเรยนตองการ หรอมปญหาเกดขน 4. การประเมนผลการเรยนของนกเรยนแตละกลม เดอนละครงเพอกระตนใหนกเรยนใน แตละกลมไดแขงขนกนเอง 5. มการเตรยมขอมลใหเพยงพอ เชน หนงสอ คมอ หนงสอพมพ และวารสารตางๆ ตลอดจนอปกรณในการสอน ไดแก วทย เทปบนทกเสยง เปนตน 6. กระจายเนอหาวชาทจะสอนใหเปนเนอหายอยๆ แลวจดเรยงล าดบความเหมาะสม

77

7. เตรยมแบบฝกหดประกอบการเรยน ตลอดจนการเตรยมแบบทดสอบและในขณะเดยวกน จะตองมการก าหนดเรองการใหคะแนน การตความผลสอบ เพอความสะดวกในการด าเนนกจกรรมการเรยนการสอน 8. ในการเลอกนกเรยนเปนผสอน (Tutors) นกเรยนทเรยนในกลม (Tutees) เพอจดกลมหรอจดคระหวางนกเรยนผสอนและนกเรยนผเรยนนน ครผสอนจะตองแนะน าหรออธบายใหนกเรยนเขาใจบทบาทหนาทของตนเอง

สาโรจน เกษมสขโชตกล (2550) กลาววาในการท ากจกรรมเพอนชวยเพอนนน ความจรงแลวไมมขนตอนส าเรจรปแบบใดแบบหนง แตสามารถสรปขนตอนในการท ากจกรรมเพอนชวยเพอน ไดดงน 1. ก าหนดวตถประสงคใหชดเจนวาการท ากจกรรมเพอนชวยเพอน (Peer Assist) ท าไป เพออะไร อะไรคอตนตอของโจทยหรอปญหาทตองการขอความชวยเหลอ 2. ตรวจสอบวามใครทเคยแกปญหาทเราพบมากอนบางหรอไม โดยอาจท าไดโดยการแจงแผนการท าเพอนชวยเพอน (Peer Assist) ของทม ใหหนวยงานอน ๆ ไดรบร เพอหาผทรในปญหาดงกลาวอยกอนแลว 3. ก าหนด “คณอ านวย” (Facilitator) หรอผทจะคอยสนบสนน ชวยเหลอ และอ านวยความสะดวกในการจดกระบวนการแลกเปลยนเรยนรระหวางทม เพอใหไดผลลพธตามตองการ ซงคณอ านวยนสามารถหาจากภายนอกทมกได 4. ตองค านงถงการวางตารางเวลาตาง ๆ ใหเหมาะสมและทนตอการน าไปใชงาน หรอปฏบตจรง นบตงแตการวางตารางเวลาส าหรบการประชมแลกเปลยนเรยนร จนกระทงถงการสรปความรทได เพอใหสามารถน าไปใชแกปญหาไดทนทวงท โดยอาจตองเผอเวลาส าหรบปญหาทไมคาดคดทอาจจะเกดขนไดดวย ส าหรบการประชมแลกเปลยนเรยนรนน อาจก าหนดเวลาประชม ใหแลวเสรจไดภายในครงวน วนครง ถงสองวน เปนตน 5. ควรเลอกผเขารวมแลกเปลยนเรยนรใหมความหลากหลาย (Diverse) ในเรองของทกษะ (Skill) ความสามารถหรอความเชยวชาญ (Competencies) และประสบการณ (Experience) ส าหรบจ านวน ผทจะเขามารวมแลกเปลยนเรยนรอาจอยท 6 – 8 คน ทงนไมควรแบงชน ต าแหนง ความอาวโสของผเขารวมแลกเปลยน แตใหพจารณาถงทกษะความสามารถและประสบการณทผเขารวมแตละคนมเปนหลก โดยตองยดคตเคารพในสงทแตละคนร 6. มงหาผลลพธหรอสงทเราตองการไดรบจรง ๆ กลาวคอ การท ากจกรรมเพอนชวยเพอน (Peer Assist) นนจะตองมองใหทะลถงปญหา สรางทางเลอกหลาย ๆ ทางมากกวาทจะใชค าตอบส าเรจรปทางใด ทางหนง เชน การพจารณาท าโครงการหนง ๆ ใหคมคากบการลงทน อาจท าไดโดยการลดตนทน ลดวตถดบทไมจ าเปน เปนตน 7. วางแผนเวลาส าหรบการพบปะสงสรรคทางสงคม หรอการพดคยแบบไมเปนทางการ (นอกรอบ) เชน งานจบน าชา หรอรบประทานอาหารเยนรวมกนระหวางทมงาน เพอกระชบความสมพนธใหแนนแฟน และบางครงความคดด ๆ อาจเกดขนจากวงสนทนาแบบไมเปนทางการกได

8. ก าหนดบทบาทของแตละฝายใหชดเจน ตลอดจนสรางบรรยากาศ สภาพ แวดลอมทด เพอใหเอออ านวยตอการแลกเปลยนเรยนรระหวางกน ส าหรบบทบาทของทมเจาบานกคอ ตองเปด

78

โอกาสใหทมผชวยทมาเยอนไดน าเสนอความคดเหนตาง ๆ และทมเจาบานควรท าตวเปนผฟงทด เพอทจะท าความเขาใจ และเรยนรสงททมผชวยพด ส าหรบบทบาทหลกของทมผชวยนน คอการแบงปนความรและประสบการณ ในการแกปญหาโดยตองไมเพมภาระในการท างาน

9. แบงเวลาทมอยออกเปน 4 สวน เวลา สวนแรก ใชส าหรบใหทมเจาบานแบงปนขอมล (information) บรบท (context) ตาง ๆ รวมทงแผนงานทเกยวของในอนาคตทเกยวกบปญหา ใหทมผชวย ซงเปนทมเยอนไดรบทราบ โดยควรอธบายใหสน กระชบ ไดใจความ สวนทสอง ใชสนบสนนหรอกระตนใหทมผชวยซงเปนทมเยอน ไดซกถามในสงทเขาจ าเปนตองร สวนทสาม ใชเพอใหทมผชวยซงเปนทมเยอน ไดเสนอมมมองหรอความคด เพอใหทมเจาบานน าสงทไดฟงทงหมดมาวเคราะห สวนทส ใชส าหรบการพดคยโตตอบ พจารณาไตรตรองสงทไดแลกเปลยนเรยนรรวมกน และตกลงเรองขนตอนปฏบตงาน รวมถงการจดท ารายงานความกาวหนาตาง ๆ

ศวนต อรรถวฒกล (2551) กลาววา การจดการเรยนรแบบเพอนชวยเพอนควรมกจกรรม 7 ขนตอนดงน 1. ก าหนดวตถประสงคใหชดเจน และระบเรองทตองการความชวยเหลอ 2. การวางแผนการจดกจกรรม ก าหนดตารางเวลาใหเหมาะสม และก าหนดบทบาทมอบหมายบคคลเพอท าหนาทอ านวยความสะดวก 3. มงหาผลลพธความร หรอสงทเราตองการร และท าความเขาใจกบผลลพธทเกดขน โดยแบงเวลาทมอยออกเปน 4 สวน

3.1 สวนแรกใชส าหรบใหทมเหยา (ทมเจาบาน) ชแจงขอมลบรบท หรอสงทไดท ามาแลว รวมทงแผนงาน ปญหาทเกยวของ ใหทมเยอน (ทมผชวยภายนอก) ไดรบทราบ โดยควรอธบายใหสน กระชบ ไดใจความ

3.2 สวนทสอง ทมเยอนอภปรายหาขอสรปถงประเดน และความรทจะใหความชวยเหลอ และซกถามเพมเตมในสงทจ าเปนตองร และขอมลทเกยวของเพมเตม

3.3 สวนทสาม ใหทมเยอนไดน าเสนอ แนะน ามมมองความคด ทางเลอกทเปนไปได เพอใหทมเหยาน าสงทไดฟงทงหมดมาวเคราะห

3.4 สวนทส ใชส าหรบการพดคยโตตอบ แลกเปลยนความรรวมกน และทมเยอนน าเสนอ feedback ในเชงบวก

4. ทมเยอนคอยใหค าแนะน า และเปดโอกาสใหทมเหยาไดมโอกาสพบปะ แลกเปลยนความคดเหน พดคยแบบไมเปนทางการเพอปรกษาไดในทกชวงเวลาทตองการหรอมปญหา

5. ทมเหยาด าเนนการพจารณาสงทไดเรยนร วเคราะหสงทไดฟงมา จากนนสรปและน ามาพจารณาไตรตรองถงขนตอนไปสปฏบตเพอเปนแนวทางในการประยกตใชเพอสรางผลงาน

6. มการเสรมแรงทางบวก ใชขอมลยอนกลบ และจดแขงขนใหรางวลจากผลงานจากการน าความรทไดมาสราง เพอชวยสรางบรรยากาศในการแลกเปลยนเรยนร โดยรวมกนประเมนผลจากอาจารย และเพอนนสตนกศกษา

7. ทมเหยาจดท ารายงานความกาวหนา ผลงานจากการจดกจกรรมเพอนชวยเพอนและจดเกบผลงาน ความรทสรางไวเปนผลงานของตนเอง เพอใหทมเยอนไดทราบ และตดตามใหความชวยเหลอไดอยางตอเนอง

79

โดยผวจยมความสนใจประยกตแนวคดการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน (Peer Assisted Learning) มาแลกเปลยนเรยนรผานเวบบลอก เรองการวจยในชนเรยน ส าหรบครผสอนโรงเรยนชมชนบานบางเกา สรปไดวากลวธการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน เปนวธการจดกจกรรมทรวมกลมเพอนครทมความร ทกษะ ประสบการณการท าวจยในชนเรยนทแตกตางกน รวมกนวางแผนการ จดกจกรรม ก าหนดหวขอเรอง/ก าหนดปญหา ก าหนดบทบาทหนาทเพอนผเชยวชาญ เพอนรวมเรยนร เพอนผอ านวย และก าหนดระยะเวลาในการจดกจกรรมรวมกน เพอบรรลวตถประสงคทวางไว โดยกจกรรมการเรยนมลกษณะทมงเนนการแลกเปลยนความร ทกษะ ประสบการณรวมกน การมปฏสมพนธกนระหวางเพอนคร การใหความชวยเหลอกนภายใตบรรยากาศทเปนกนเอง ดงท สถาบนการศกษา John F. Kennedy, 2002 (อางถงใน ศวนต อรรถวฒกล, 2551) กลาวถงประโยชนของการเรยนแบบเพอนชวยเพอนวา เปนการสอนทเปดโอกาสใหผเรยนทมความบกพรองในการเรยนรไดฝกหดทกษะโดยการมสวนรวมในการเรยนและท ากจกรรมดวยความกระตอรอรน เนองจากเปนการสอนทมกจกรรมสนกสนาน ชวยสรางแรงจงใจแกผเรยนใหมเจตคตทด และยงสงเสรมความรสกทดตอเพอนรวมชนอกดวย 6. งานวจยทเกยวของ 6.1 งานวจยทเกยวของกบรปแบบการจดการความรออนไลน วรางคณา โตโพธไทย (2552) ไดพฒนารปแบบการจดการความรของส านกเทคโนโลยการศกษามหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช มวตถประสงคเพอน าเสนอรปแบบการจดการความร ของส านกเทคโนโลยการศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ผลการวจยพบวา 1.รปแบบการจดการความรของส านกเทคโนโลยการศกษามหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ประกอบไปดวย 3 องคประกอบ ไดแก องคประกอบท 1 ปจจยความส าเรจในการจดการความร ประกอบดวย วฒนธรรมองคการ ภาวะผน า เทคโนโลยสารสนเทศ และการจดการองคการ องคประกอบท 2 กระบวนการจดการความรประกอบดวย การเตรยมการการก าหนดความร การแบงปนความร ประสบการณ ความคดเหน การสรางและตรวจสอบความร การน าความรไปใช การจดเกบและเผยแพรความร และการสรปความร องคประกอบท 3 ไดแก 1. การประเมนการจดการความร ประกอบดวย การประเมนรปแบบ และการประเมนความร 2 .ผลการประเมนรปแบบการจดการความร ของส านกเทคโนโลยการศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช โดยผทรงคณวฒและกลมตวอยาง พบวาเหมาะสมในระดบมาก 3. ผลการประเมนความรโดยผทรงคณวฒ พบวาอยในระดบด 4. ผทรงคณวฒรบรองรปแบบวาเหมาะสมและสามารถน าไปใชได

ธนภาส อยในเยน (2554) ไดพฒนารปแบบการแลกเปลยนเรยนรในการฝกอบรมแบบผสมผสานตามแนวคดการเรยนรเปนทม เพอพฒนานวตกรรมดานการตลาดและพฤตกรรมการแลกเปลยนเรยนรส าหรบพนกงานบรษทประกนชวต เปนการวจยและพฒนาโดยด าเนนการ 5 ขนตอน คอ 1) ศกษาความคดเหนของพนกงานบรษทประกนชวตเกยวกบการแลกเปลยนเรยนร การเรยนรเปนทม และการฝกอบรมแบบผสมผสาน ดวยแบบสอบถามความคดเหนฯ 2) สรางรปแบบการแลกเปลยนเรยนรในการฝกอบรมแบบผสมผสานตามแนวคดการเรยนร เปนทมฯจากการสงเคราะหหลกการ แนวคด ทฤษฎทเกยวของ 3) ศกษาความคดเหนของผเชยวชาญดานการจดการความรและ

80

การเรยนรเปนทม ดานการฝกอบรมแบบผสมผสาน ดานการบรหารองคกรประกนชวต จ านวน 7 คน เกยวกบองคประกอบและขนตอนของรปแบบการแลกเปลยนเรยนรในการฝกอบรมแบบผสมผสานตามแนวคดการเรยนรเปนทมฯ 4) ทดลองใชรปแบบการแลกเปลยนเรยนรในการฝกอบรมแบบผสมผสานตามแนวคดการเรยนรเปนทมฯ กลมตวอยางเปนพนกงานบรษทประกนชวตทรบผดชอบงานดานการตลาดจ านวน16 คนแบงเปน 4 ทมๆละ 4 คน และ 5) รบรองรปแบบการฝกอบรมฯ โดยผทรงคณวฒ 5 คน ผลการวจยยงพบวา รปแบบการแลกเปลยนเรยนรในการฝกอบรมผสมผสานตามแนวคดการเรยนรเปนทม ม 4 องคประกอบ คอ กลมบคคล เทคโนโลยสารสนเทศ วฒนธรรมองคกร และการประเมนผล ส าหรบขนตอนประกอบดวย (1) การปฐมนเทศเชงปฏบตการ (2) การด าเนนกจกรรมการแลกเปลยนเรยนรฯ ไดแก 1) การก าหนดประเดนความรทตองการ 2) การตงทมสรางความร 3) แสวงหาความรรวมกนผานระบบ อเทรนนง 4) พบปะแลกเปลยนแบบพบหนา 5) สรางผลงานรวมกนผานระบบอเทรนนง 6) ประเมนผลงานรวมกน และขนตอนสดทาย คอ (3) การสรปผลการฝกอบรม จากผลการทดลองใชรปแบบฯ พบวาพนกงานการตลาดทเปนกลมตวอยาง มคะแนนเฉลยพฤตกรรมการแลกเปลยนเรยนรหลงการแลกเปลยนเรยนรในการฝกอบรมแบบผสมผสานสงกวากอนการแลกเปลยนเรยนรในการฝกอบรมแบบผสมผสานอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 และผลงานนวตกรรมดานการตลาดมคณภาพตามเกณฑอยในระดบด

พงษศกด คประเสรฐยง (2553) ไดพฒนารปแบบการจดการความรของเภสชกรทใหบรการ เภสชสนเทศ โดยใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร มวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการจดการความรของเภสชกรทใหบรการเภสชสนเทศ โดยน าโปรแกรม Moodle มาพฒนาเวบไซต ผลการศกษาท าใหไดรปแบบของเวบไซตชมชนเภสชสนเทศทสามารถใชในการจดการความร โดยมเครองมอทใชในการจดการความรโดยนยจ านวน 4 เครองมอ คอหองสนทนา กระดานท ารายงานแบบกลม บลอก และกระดานเสวนา และเครองมอทใชในการจดการความรทชดแจงจ านวน 3 เครองมอ คอกระดานเสวนา อภธานศพท และแหลงขอมล ผลการทดสอบการใชงานเปนเวลา 6 เดอน พบวามผเขารวมทดสอบจ านวน 59 คน ผเขาใชเฉลย 14.85+5.59 คนตอสปดาห จ านวนครงทเขาใชงานเฉลยเทากบ 29.70+10.73 ครงตอสปดาห กระดานเสวนาเปนเครองมอทมผเขาใชมากทสด ผลการประเมนเวบไซตพบวา ผเขาใชรอยละ 70 เหนวาเปนแหลงอางองดานขอมลได รอยละ 65 เหนวามประโยชนในการไดแลกเปลยนประสบการณระหวางกนมากกวารอยละ 90 เหนวา เนอหานาสนใจ อานเขาใจงาย มการจดหมวดหมภายในเวบไซตเหมาะสม นอกจากนผใชไดเสนอแนะใหปรบปรงรปแบบของเวบไซตใน 4 ดาน คอดานเครองมอ ดานเนอหา ดานการออกแบบ และดานการบรหารจดการเวบไซต

สมเกยรต ตณตวงศวาณช (2554) ไดพฒนารปแบบการจดการความรวทยาการวจย บนเครอขายอนเทอรเนตส าหรบนกศกษาบณฑตศกษา มวตถประสงคเพอ 1) ศกษารปแบบการจดการความรวทยาการวจยบนเครอขายอนเทอรเนตส าหรบนกศกษาบณฑตศกษา 2) พฒนาเวบไซตตามรปแบบการจดการความรวทยาการวจยวจยบนเครอขายอนเทอรเนตส าหรบนกศกษาบณฑตศกษา 3) ประเมนรปแบบการจดการความรวทยาการวจยบนเครอขายอนเทอรเนตส าหรบนกศกษาบณฑตศกษา 4) ประเมนผลสมฤทธทางการเรยนวทยาการวจยวจยบนเครอขายอนเทอรเนต

81

ส าหรบนกศกษาบณฑตศกษา 5) ประเมนความพงพอใจของผเรยนทมตอเวบไซตตามรปแบบการจดความรวทยาการวจยบนเครอขายอนเทอรเนตส าหรบนกศกษาบณฑตศกษา โดยผลการศกษาในขนตอนการวจยท 1 พบวาโครงรางรปแบบการจดการความรวทยาการวจยบนเครอขายอนเทอรเนตส าหรบนกศกษาระดบบณฑตศกษาทสรางขนม 9 องคประกอบ คอ 1.การวเคราะหผเรยน 2.เปาหมายการเรยนร 3.กจกรรมการจดการเรยนรวทยาการวจย 4.ผเรยนและผสอน 5.เนอหาสอการเรยน 6.บรรยากาศในการเรยนร 7.กระบวนการเรยนร 8.ระบบขนตอนวธการจดการความร 9.สภาพความคดเหนของผเรยน ในขนตอนตอไปจงน ารปแบบทไดไปใหผเชยวชาญ 3 ทาน ท าการรบรองรปแบบทสรางขน ผลการประเมนรปแบบพบวาคะแนนความคดเหนในดานความสอดคลองและเหมาะสมมคาเฉลยรวมเทากบ 4.47 อยในระดบมาก ขนตอนการวจยท 2 ผลการพฒนาเวบไซตตามรปแบบการจดความรวทยาการวจยบนเครอขายอนเทอรเนตส าหรบนกศกษา โดยผเชยวชาญประเมนความเหมาะสม พบวา คะแนนความคดเหนดานเนอหามคาเฉลยรวมเทากบ 4.33 อยในระดบมาก และคะแนนความคดเหนในดานการออกแบบและเทคนคเวบมคาเฉลยรวมเทากบ 4.41 อยในระดบมาก ขนตอนการวจยท 3 ผลสมฤทธทางการเรยนหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ.01 ในขนตอนวจยถดไปเปนการประเมนความพงพอใจของผเรยนทมตอเวบไซตตามรปแบบการจดความรวทยาการวจยบนเครอขายอนเทอรเนตส าหรบนกศกษาระดบบณฑตศกษา โดยผลการประเมนความพงพอใจของผเรยนทมตอรปแบบเวบไซตตามรปแบบการจดความรกระบวนการท าวจยบนเครอขายอนเทอรเนตส าหรบนกศกษาทเรยนจากการจดการความรกระบวนการท าวจยบนเครอขายอนเทอรเนตส าหรบนกศกษาระดบบณฑต มคาเฉลยรวมเทากบ 4.26 อยในระดบเหนดวย

ณฐพล ร าไพ (2554) การพฒนารปแบบการจดการความรผานเวบทสงเสรมสมรรถนะของนกศกษาคร โดยมผลการวจยทส าคญพบวารปแบบการจดการความรผานเวบทเสรมสรางสมรรถนะของนกศกษาคร ซงเปนการผสมผสานแนวคดและหลกการของการจดการความรและการเรยนรผานเวบเพอเสรมสรางสมรรถนะของนกศกษาคร โดยรปแบบดงกลาวไดรบการพฒนาขนอยางเปนระบบ ประกอบดวย 3 สวนดงน 1) ปจจยน าเขา ซงเปนองคประกอบของการเรยนรผานเวบ ประกอบดวย 3 องคประกอบ ไดแก การเรยน การสอน ปฏสมพนธ และเครอขายอนเทอรเนต โดยอาศยเทคโนโลยการเรยนรผานเวบ 3 ลกษณะ ไดแกเทคโนโลยการสอสาร เทคโนโลยการเรยนรรวมกน และเทคโนโลยฐานขอมล 2) กระบวนการ ซงเปนองคประกอบหรอรปแบบการจดการเรยนร ประกอบดวย 5 องคประกอบ ไดแก การคดคนและสรรคสราง การพนจและคดวเคราะห การประยกตใชและน าไปปฏบต การโอนถาย และกระจายแบงปน และการประเมนและปรบปรง และ 3) ผลผลต ซงเปนผลการประเมนสมรรถนะของผเรยนจากกระบวนการจดการความร ประกอบดวย 3 องคประกอบ ไดแก สมรรถนะของผเรยนดานความร ทศนคต และทกษะการปฏบตงาน ทงนรปแบบดงกลาว มผลการประเมนความเหมาะสมจากผเชยวชาญอยในระดบมากทสด และมประสทธภาพทเปนไปตามเกณฑ 85/85 รวมทงสามารถเสรมสรางสมรรถนะของนกศกษาคร โดยกลมทเรยนรตามรปแบบการจดการความรผานเวบมสมรรถนะสงกวากลมทเรยนรผานเวบแบบปกตอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05

82

เพญศร ศรสวสด (2555) ไดพฒนาระบบการแลกเปลยนเรยนรบนโทรศพทเคลอนท โดยด าเนนการวจย 2 ขนตอน คอ ขนตอนท 1 พฒนาระบบการแลกเปลยนเรยนรบนโทรศพทเคลอนทใชกระบวนการการพฒนาระบบสารสนเทศ และประเมนประสทธภาพระบบโดยผเชยวชาญ ขนตอนท 2 ศกษาผลการจดการเรยนรดวยระบบการแลกเปลยนเรยนรบนโทรศพทเคลอนท โดยทดลองกบนกศกษาสถาบนการพลศกษาวทยาเขตสพรรณบร จ านวน 63 คน เลอกโดยวธสมตวอยางแบบกลม (Cluster Sampling) แลวแบงเปน 2 กลม กลมทดลองมจ านวน 30 คน เรยนดวยระบบแลกเปลยนเรยนร กลมควบคมมจ านวน 33 คน เรยนแบบปกต ผลการวจยมดงน 1) ระบบการแลกเปลยนเรยนรบนโทรศพทเคลอนท ประกอบดวย 5 องคประกอบ คอ 1.เครอขายสมาชก 2.เปาหมาย 3.สาระความร 4.เทคโนโลยสนบสนนการแลกเปลยนเรยนร ประกอบดวย 4.1ระบบการจดการขอมลสมาชก 4.2 ระบบการจดการหลกสตร 4.3 ระบบการจดการเนอหา 4.4 ระบบการจดการทดสอบ 4.5 ระบบการรายงานผล 4.6 ระบบการจดการขอมล 4.7 ระบบสนบสนนการเรยน 5) กจกรรมการแลกเปลยนเรยนร ผลการประเมนประสทธภาพของระบบอยในระดบมากทกดาน 2) ผลสมฤทธทางการเรยน ของกลมทดลองหลงเรยนสงกวากอนเรยนอยางมนยส าคญทระดบ .01 3) ผลสมฤทธทางการเรยนของกลมทดลองสงกวากลมควบคมอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 4) นกศกษามความพงพอใจ ตอการเรยนดวยระบบแลกเปลยนเรยนรบนโทรศพทเคลอนทโดยรวมอยในระดบมากทสด

บวงาม ไชยสทธ (2556) ไดศกษาเรองการน าเสนอระบบการแลกเปลยนเรยนรบนเวบบลอกดวยวธการสบสอบแบบชนชมเพอสรางความสามารถในการเรยนรเปนทมของบคลากรสาธารณสขเครองมอทใช ในการวจยครงน คอแบบสอบถามความคดเหนเกยวกบรปแบบการแลกเปลยนเรยนรแบบสงเกตพฤตกรรมการแลกเปลยนเรยนรบนเวบบลอก และแบบประเมนความสามารถในการเรยนรเปนทมของบคลากรสาธารณสข ผลการวจยพบวา การประเมนตนเองดานความสามารถในการเรยนรเปนทม พบวา กลมตวอยางมคะแนนเฉลยดานความสามารถในการเรยนรรวมกนเปนทมหลงทดลองสงกวากอนการทดลอง อยางมนยส าคญทระดบ .05 และผลการสงเกตพฤตกรรมการแลกเปลยนเรยนรบนเวบบลอก โดยประเมนความถ ของการมพฤตกรรมแลกเปลยนเรยนรของบคลากรสาธารณสข 4 สปดาห กลมทเขามาเขยนเวบบลอกมการเขยนในประเดนทเปนเปาหมายของทมมากทสด จ านวน 99 ครง รองลงมาไดแกการเสนอความรจากแหลงอน จ านวน 43 ครง และน าเทคนควธการปฏบตงานใหมๆ หรอน านวตกรรมมาแลกเปลยนเรยนร จ านวน 20 ครง การน าความรทพฒนาขน เชน คลปวดโอ ภาพถายไฟลเสยงถายทอดบนเวบบลอก จ านวน 18 ครง การเลาประสบการณการปฏบตงาน จ านวน 16 ครง และกระตนฝนเพอใหบรรลเปาหมาย จ านวน 2 ครงตามล าดบ โดยระบบการแลกเปลยนเรยนรบนเวบบลอกดวยวธการสบสอบแบบชนชม เพอสรางความสามารถในการเรยนรเปนทมของบคลากรสาธารณสข ประกอบดวย 4 องคประกอบ ไดแก คน ความร เทคโนโลย และแรงจงใจ ขนตอนประกอบดวย 7 ขนตอน คอ ขนสรางกลมสมพนธ รวมคดดวยกน ขนก าหนดความรมงสเปาหมาย ขนออกแบบพฒนาแสวงหาความร ขนแลกเปลยนเรยนร ขนสรางแรงจงใจ ขนประมวลกลนกรองและทดลองน าไปใช และขนประเมนผล

83

Squire and Synman (2004) ศกษาเรองการจดการความรในองคกรทางการเงน 3 แหงในแอฟรกา เพอส ารวจใชเครองมอในการจดการความรโดยการสมภาษณผบรหารขององคกรและสงแบบสอบถามทางอเมล จากการศกษาพบวา กลยทธทส าคญในการท าใหองคกรประสบความส าเรจในสภาพแวดลอมของการแขงขนทรนแรงขณะน คอองคกรตองมการจดการความรและเทคโนโลยทชวยสนบสนนการจดการความร โดยเรยงตามล าดบความส าคญ ไดแก อนทราเนต อเมล อนเทอรเนต แหลงเกบขอมล และการเกบเอกสาร

Hassandoust และ Kazerouni (2009) เรอง Implications Knowledge Sharing through E-Collaboration and Communication Tools พบวาอาจารยในมหาวทยาลย ในมาเลเซยสวนใหญใชอเมล (86%) และการสนทนากลมออนไลน (63%) เปนเครองมอในการแลกเปลยนเรยนร โดยการแลกเปลยนเรยนรเปนปจจยส าคญตอความส าเรจของการจดการความร เนองจากเปนการเชอมโยงระดบความรของบคคลใหเปนความรขององคกร การใชเทคโนโลยความรวมมอระหวางบคคลจะชวยใหมการใชทรพยากรความรผานระบบออนไลนแทนการใชวธการตดตอสอสารแบบดงเดมจะชวยใหองคกรพฒนาสความส าเรจไดรวดเรวขน

Syed Shah Alam (2009) ไดศกษาเรอง Assessing Knowledge Sharing Behaviour among Employees in SMEs: An Empirical Study พบวาองคประกอบส าคญทมผลตอพฤตกรรมการแลกเปลยนความรในองคกรไดแก ระบบการสรางแรงจงใจ วฒนธรรม ความเชอใจ และเทคโนโลย นอกจากน การทบคลากรมการแลกเปลยนความรระหวางกนนนจะชวยใหเกดความรและความคดใหมในการพฒนาองคกร

Coakes, Amar, and Granados (2010) ศกษาเรอง “Knowledge Management, Strategy, and Technology: A Global Snapshot” ผลการศกษาวจย พบวากลยทธเปนปจจยส าคญของกระบวนการจดการความร นอกจากนยงพบวาวฒนธรรมองคการเปนอกปจจยหนงทสามารถผลกดนใหการจดการความรประสบความส าเรจได ตลอดจนองคการสามารถการจดการความรเปนเครองมอในการจบความรทไดมาจากประสบการณและน าความรไปประยกตใชในการปฏบตงาน ตลอดจนยงชวยใหบคลากรในองคการมความรสามารถปฏบตงานไดหลากหลายหนาท โดยเปลยนจากการปฏบตงานทใชความช านาญเฉพาะดานเปนการปฏบตงานทหลากหลายรวมทง ทกคนในองคการสามารถใชเครองมอ อปกรณทจ าเปนไดเปนอยางด ซงเปนผลจากการททกคน ในองคการไดมการสอสารถายทอดความรและประสบการณ โดยเฉพาะความรทฝงอยในตวบคคล ผานชมชนนกปฏบต (Communities of Practice--CoP) นอกจากน ยงพบวาการจดการความร ในองคการนนควรด าเนนการโดยกลมคนทท างานรวมกนหรอทมงาน โดยเฉพาะอยางยงการทจะประสบความส าเรจในการแบงปนความรไดนน องคการตองมอนทราเนตทใชในการแลกเปลยนความคดขอมลขาวสาร และความร ซงสะทอนใหเหนถงความส าคญของเทคโนโลยทน ามาใชในกระบวนการจดการความร อาท การจดเกบความรขององคการ

84

จากการศกษาคนควางานวจยทเกยวของกบรปแบบการจดการความร พบวาองคกรหรอหนวยงานสวนใหญ มการน าเทคโนโลยสารสนเทศมาเปนเครองมอหลกในการสนบสนนกจกรรม การแลกเปลยนเรยนร เชน การสอสาร การถายทอด และเผยแพรความร ทกษะ ประสบการณ ซงเทคโนโลยสารสนเทศเปนหนงในปจจยหลกทสามารถผลกดนใหประสบความส าเรจในการจดการความร โดยเทคโนโลยสารสนเทศชวยใหการสอสารและการเขาถงขอมล มความสะดวกและรวดเรวขน ตอบสนองกจกรรมการแลกเปลยนความรได ไมจ ากดเวลาสถานท นอกจากน ปจจยหลกทพบวา มความส าคญ คอ ภาวะผน า วฒนธรรม บรรยากาศ และกลมคนหรอทมงานทมความร ทกษะ ประสบการณ ทแตกตางกน มสวนขบเคลอนใหการจดการความร ประสบความส าเรจดวยเชนกน ส าหรบกระบวนการหรอขนตอนในการจดการความรของแตละองคกรมความแตกตางกนโดยขนอยกบวตถประสงค สวนใหญ พบวา กระบวนการเรมตนดวยการสรางและตรวจสอบความร การจดเกบ การถายโอน การกระจายแบงปน การประยกตใช และการประเมนปรบปรง

85

6.2 งานวจยทเกยวของกบการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน

วรรณเพญ คอนท (2548) ไดศกษาผลการเรยนรดวยบทเรยนมลตมเดยปฏสมพนธ ทเรยนดวยกระบวนการเรยนแบบเพอนชวยเพอน กลมสาระการเรยนรภาษาตางประเทศ (ภาษาองกฤษ) เรองค าศพท ชนประถมศกษาปท 5 โดยใชกลมตวอยางจ านวน 44 คน ซงไดมาโดยการสมแบบกลม โดยการจบฉลากจ านวน 1 หอง และจดกลมเขาเรยนดวยกระบวนการเรยนแบบเพอนชวยเพอน โดยจดนกเรยนเปนกลมคละความสามารถกลมละ 4 คน ระยะเวลาในการทดลอง 4 สปดาห เครองมอ ทใชในการวจยในครงน ไดแก บทเรยนมลตมเดยปฏสมพนธ แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน และแบบสอบถามความพงพอใจตอการเรยนบทเรยนมลตมเดยปฏสมพนธ ผลการวจยพบวา บทเรยนมลตมเดยปฏสมพนธทพฒนาขนมประสทธภาพ 84.09/83.92 และมคาดชนประสทธผลของบทเรยนมลตมเดยปฏสมพนธ เทากบ 0.72 ซงแสดงวานกเรยนมความรเพมขนหลงจากเรยนรอยละ 72 โดยนกเรยนทเรยนดวยบทเรยนมลตมเดยปฏสมพนธ มคะแนนเฉลยผลสมฤทธทางการเรยนหลงเรยนเพมขนจากกอนเรยนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 และนกเรยนทเรยนดวยบทเรยนมลตมเดยปฏสมพนธ มความคงทนในการเรยนรหลงการเรยนร 2 สปดาห ลดลงคดเปนรอยละ 3.79 ของคะแนนเฉลยการสอบหลงเรยน และมความพงพอใจอยในระดบมาก

ศวนต อรรถวฒกล (2551) ไดพฒนากระบวนการแลกเปลยนเรยนรโดยใชคอมพวเตอรสนบสนนการเรยนรอยางรวมมอ ตามแนวคดการเรยนรแบบเพอนชวยเพอนเพอสรางพฤตกรรมการสรางความรของนสตนกศกษาระดบบณฑตศกษา ผลการวจยพบวา 1.องคประกอบของกระบวนการทพฒนาขนประกอบดวย 5 องคประกอบ คอ บคคล สาระความร เครองมอคอมพวเตอรสนบสนนการเรยนรอยางรวมมอ การปรบเปลยนและการจดการพฤตกรรม และ การประเมน 2.ขนตอนของกระบวนการทพฒนาขนประกอบดวย 6 ขน คอ ขนแนะน าแนวทาง สรางกลมสมพนธ ขนก าหนดความร น าไปสเปาหมาย ขนสบเสาะแสวงหา เพอพฒนาผลงาน ขนพบปะแลกเปลยน เพอนเรยนเพอนร ขนสรางสรรคเผยแพรรวมแกรวมปรบ และขนประเมนผล ผสานความคด 3.กลมตวอยางมคะแนนเฉลยพฤตกรรมการสรางความรหลงการทดลอง สงกวากอนการทดลองอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 ผลการวเคราะหคะแนนการประเมนผลงานของกลมตวอยาง พบวาคะแนนเฉลยรวมของผลงานทกลมตวอยางพฒนาขน อยในระดบด

พมพร แสงแกว (2554) ไดศกษาการเปรยบเทยบความสามารถทางดานการอานภาษาองกฤษ กอนและหลงเรยนดวยชดกจกรรมการอานภาษาองกฤษโดยใชเทคนคเพอนชวยเพอน เรอง Khlonglan District ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 เครองมอทใชในการวจยไดแก ชดกจกรรมการอาน แบบวดผลสมฤทธทางการเรยน แบบสงเกตพฤตกรรมการท างานรวมกนของนกเรยน และแบบประเมนความพงพอใจของนกเรยน ผลการวจยพบวา ชดกจกรรมการอานภาษาองกฤษ โดยใชเทคนคเพอนชวยเพอน เรอง Khlonglan District ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 3 มประสทธภาพเทากบ 76.84/75.67 ผลการเปรยบเทยบความสามารถทางดาน การอานภาษาองกฤษ กอนและหลงเรยนดวยชดกจกรรมการอานภาษาองกฤษโดยใชเทคนค เพอนชวยเพอน พบวาความสามารถทางการอานภาษาองกฤษหลงเรยนดวยชดกจกรรมการอาน

86

ภาษาองกฤษสงกวากอนเรยนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 และความพงพอใจของนกเรยน ชนมธยมศกษาปท 3 ทมตอชดกจกรรมการอานภาษาองกฤษ โดยรวมอยในระดบมากทสด

ธนพล ลมอรณ (2556) ไดศกษาผลของการฝกอบรมออนไลนแบบโครงงานดวยเทคนคเพอนชวยเพอนทมตอความสามารถในการเขยนแผนการจดการเรยนรแบบบรณาการไอซทในการสอนของครมธยมศกษา และเปรยบเทยบผลของการฝกอบรมออนไลนแบบโครงงานดวยเทคนคเพอนชวยเพอนทมตอความสามารถในการเขยนแผนการจดการเรยนรแบบ บรณาการไอซทในการสอนของครมธยมศกษากลมตวอยางทใชในการวจยครงนเปนครระดบมธยมศกษา จ านวน 32 คน จดกลมตวอยางเขากลมทดลอง 16 คน และกลมควบคม 16 คน โดยกลมทดลองเขาฝกอบรมออนไลนแบบโครงงานดวยเทคนคเพอนชวยเพอน กลมควบคมเขาฝกอบรมออนไลนแบบโครงงานโดยไมใชเทคนคเพอนชวยเพอน ผลการวจยพบวา 1) กลมครระดบมธยมศกษาทส าเรจการฝกอบรมออนไลนทงกลม ทใชเทคนคเพอนชวยเพอนและไมใชเทคนคเพอนชวยเพอน มความสามารถในการเขยนแผนการจดการเรยนรทมการบรณาการไอซทในการสอนหลงฝกอบรมสงกวากอนฝกอบรม อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 2) กลมครทส าเรจการฝกอบรมออนไลนแบบโครงงานทใชเทคนคเพอนชวยเพอน มความสามารถในการเขยนแผนการจดการเรยนรทมการบรณาการไอซทในการสอนสงกวากลมครทส าเรจการฝกอบรมออนไลนแบบโครงงานทไมใชเทคนคเพอนชวยเพอนอยางมนยส าคญ ทางสถตทระดบ .05

Utay (1993) ไดทดลองใชการเรยนรแบบเพอนชวยเพอนซงเปนการน าแนวคดเพอนชวยเพอนมาใชในการผสมผสานของการสอนเสรม โดยแบงออกเปน การสอนเสรมโดยเพอนตางระดบกน ระดบเดยวกน การเรยนแบบรวมมอ และการเขยนผานสอคอมพวเตอร เพอเปรยบเทยบการเรยนรายบคคล เพอพฒนาทกษะการเขยนของผเรยน เกรด 2-6 ทเรยนรชา โดยใชเวลาในการทดลอง 12 สปดาห สปดาหละ 2 ครง ครงละ 50 นาท ผลการศกษาพบวา คะแนนของ 2 กลมไมแตกตางกน แตจากการสงเกตท าใหพบวา 1) กลมทดลองสนกกบการเรยนในเนอหาและวธการเรยนรกบคของตนเอง 2) กลมทดลองมกซกถามขอสงสยจาก เพอมากกวาผสอน และมหลายครงทสามารถแกปญหาได 3) คของแตละคนสามารถตรวจใหขอตชม อยางเปนกนเองซงกนและกน และนอกเหนอจากทจดสถานการณให และมทศนคตทดขน ดงนนการใชการเรยนรแบบเพอนชวยเพอนจะใหประสทธภาพสง แตการทขอมลเชงปรมาณไมพบความแตกตางนน เปนเพราะวา การเรยนการสอนผเรยนทเรยนรชาในเวลา 12 สปดาห ไมสามารถวดการเปลยนแปลทเกดขนโดยใชแบบทดสอบทท าขนได

Wang (2008) ทไดท าการวจยเกยวกบการใช Peer-to-Peer ส าหรบการแบงปนความร ในชมชนนกปฏบต มระบบการแลกเปลยนเรยนร การแลกเปลยนไฟลระหวางกน การใชทรพยากรรวมกนผานระบบเครอขาย ท าใหนกศกษาสามารถเผยแพรความรของตนเองสชมชนนกปฏบตอนๆ ทสนใจเขามาเรยนรไดอกระดบหนง และท าใหไดรบความรเพมขน

87

จากการศกษาคนควางานวจยทเกยวของการจดการเรยนการสอนตามแนวคดการเรยนรแบบเพอนชวยเพอน พบวา การใชรปแบบการสอนทมความหลากหลาย เชน การสอนโดยเพอนรวมชน การสอนเพอนตางระดบชน การสอนจบค และการสอนโดยสลบบทบาท จากการสงเกตพฤตกรรมนกเรยน พบวา ในขณะเรยน นกเรยนมความตงใจ เกดความสนกกบการเรยน มความมนใจ กลาแสดงออก และกลาซกถามขอสงสยจากเพอนมากกวาครผสอน นกเรยนสามารถตรวจใหขอตชม อยางเปนกนเองซงกนและกน นกเรยนเกดการเรยนรจากการมปฏสมพนธกนระหวางเพอน การแลกเปลยนแบงปนความร ประสบการณซงกนและกนท าใหผเรยนทราบผลการเรยนของตนเอง รขอบกพรองของตนเอง และสามารถแกไขไดทนท เพราะไดรบความชวยเหลอจากเพอนดวยการสอสารกนอยางเปนกนเอง สงผลใหผเรยนมการพฒนาตนเอง มผลสมฤทธทางการเรยนสงขน และ มทศนคตทดตอการเรยนเพมขน