Áðîé 3-4/5-62010

д-р Георги Грозев РВМС-Кърджали

д-р Васил Добрев РВМС-София област

д-р Татяна Вангелова РВМС-Перник

д-р Светозар Василев РВМС-Пловдив

д-р Георги Петров РВМС-Силистра

д-р Катя Димитрова РВМС-Шумен

д-р Генади Ганчев РВМС-Стара Загора

ÈÇÄÀÍÈÅ ÍÀ ÍÀÖÈÎÍÀËÍÀÒÀ ÂÅÒÅÐÈÍÀÐÍÎÌÅÄÈÖÈÍÑÊÀ ÑËÓÆÁÀ È ÑÚÞÇÀ ÍÀ ÂÅÒÅÐÈÍÀÐÍÈÒÅ ËÅÊÀÐÈ Â ÁÚËÃÀÐÈß

ISSN 0205-3829

ÁÐÎÉ3-4, 5-6/2010

ÃÎÄÈÍÀ118 (ÑXVIII)

É. Ãîãîâ. Îöåíêà íà ïðèäîáèòèÿ îïèò îò ïðèëàãàíåòî íà ðåãëàìåíòèòå, îòíîñíî õèãèåíàòà íà õðàíèòå â Åâ-ðîïåéñêèÿ Ñúþç .................................................................... 3Ì. Ïàñêàëåâ, Ê. Ïåí÷åâ, Í. Äîñåâ, Ä. Èâàíîâà. Íîâ è ìàëêî ïîçíàò ó íàñ ìåòîä çà êàñòðàöèÿ íà æðåáöè ...... 8À. Ðàäîåâ. Äîêóìåíòàöèÿ çà âåòåðèíàðíîìåäèöèíñêè ïðî-äóêòè ìîæå äà ñå ïîäàâà è â åëåêòðîíåí ôîðìàò ....... 11Õ. Õàðàëàìáèåâ. Ïðîáëåìè íà èìóíîïðîôèëàêòèêàòà ïðè êó÷åòàòà è êîòêèòå .............................................................. 13Ê. Âàñèëåâ, Ò. Õðèñòîâà, Ä. Ìèëåâ , À. Ìîòîâñêè. Èçïèòâàíå íà âàêñèíè ñðåùó öèðêîâèðóñíèòå èíôåêöèè ïî ñâèíåòå .................................................................................. 16È. ×åí÷åâ, Ã. Ãåîðãèåâ. Ðàçïðîñòðàíåíèå íà èíôåêöèîç-íèÿ ðèíîïíåâìîíèò ñðåä ïîïóëàöèÿòà íà åäíîêîïèòíè æèâîòíè ó íàñ............................................................................ 23

ÈÍÔÎÐÌÀÖÈß

Ïðîìîöèÿ íà âèïóñê 2010 âúâ âåòåðèíàðíîìåäèöèíñêèÿ ôàêóëòåò ïðè ÒðÓ – Ñòàðà Çàãîðà ....................................... 30Ïðîìîöèÿ íà âèïóñê 2010 âúâ ôàêóëòåòà ïî âåòåðèíàð-íà ìåäèöèíà ïðè ËÒÓ – Ñîôèÿ ........................................ 34

ÍÂÌÑ êàíäèäàòñòâà çà èçïúëíåíèå íà ïðîåêò, ôèíàíñèðàí îò ÅÑ çà óêðåïâàíå íà èçðàåëñêèòå âåòåðèíàðíè êîìïå-òåíòíè îðãàíè ïî çäðàâåîïàçâàíå íà æèâîòíèòå ........ 37Ó÷àñòèå íà Äà ÑÀÍÊÎ â ÀÃÐÀ 2010.......................... 38Îôèöèàëíî îòêðèâàíå íà ÃÊÏÏ è ôåðèáîòåí òåðìèíàë Íèêîïîë - Òóðíó Ìúãóðåëå ............................................... 39Îôèöèàëíî ïðåäñòàâÿíå íà íîâàòà èíôîðìàöèîííà ñèñòå-ìà íà ÍÂÌÑ ............................................................................... 40Íàöèîíàëíî ñúâåùàíèå ..................................................... 41Ñåìèíàð íà ôèðìà “Ìåðèàë”, Ôðàíöèÿ......................... 43Ñåìèíàð íà òåìà “Ïðîöåäóðè, îïðåäåëÿùè ôèíàíñîâèÿ ïðèíîñ íà ÅÑ âúâ âåòåðèíàðíàòà ñôåðà”.................... 44Èíòåðåñåí ñëó÷àé îò ñòóäåíòñêèÿ ñòàæ íà åäèí äèïëîìàíò ............................................................ 47

ÄÀ ÑÈ ÑÏÎÌÍÈÌ Ñ ÓÂÀÆÅÍÈÅ ÇÀ ÒßÕ

145 ãîäèíè îò ðîæäåíèåòî íà ïðîô. ä-ð Ïåòúð Áè÷åâ (1865-1950) ............................................................................ 49

ÞÁÈËßÐÈ

Ïðîô. äõê Äðàãî Äðóìåâ íà 90 ãîäèíè ....................... 51

ñò. í. ñ. I ñò. ä-ð Íåäåë÷î Íåäåë÷åâ, äâìïðîô. ä-ð Éîòêî Êàìåíîâ, äâìíïðîô. ä-ð Äèíêî Äèíåâ, äâìíäîö. ä-ð Ïúðâàí Ïúðâàíîâ, äâìñò. í. ñ. I ñò. ä-ð Ñòîèë Êàðàäæîâ, äâìíñò. í. ñ. I ñò. ä-ð Éîðäàí Ãîãîâ, äâì

Ïðåäàäåíèòå ìàòåðèàëè çà ïå÷àò íå ñå âðúùàò. Ïðåïå÷àòâàíåòî íà ìàòåðèàëè îò ñïèñàíèåòî å ðàçðåøåíî ñàìî ñëåä ïðåäâàðèòåëíî ïîëó÷àâàíå íà ñúãëàñèå íà ðåäàêöèÿòà.

Äúðæàâè, â êîèòî ñå ðàçïðîñòðàíÿâà ñïèñàíèå “Âåòåðèíàðíà ñáèðêà”: ÑÀÙ, Àâñòðàëèÿ, Ãåðìàíèÿ, Ïîëøà, Ðóìúíèÿ, Ðóñèÿ, Àíãëèÿ, Äàíèÿ, Èçðàåë, Íîâà Çåëàíäèÿ, Ôðàíöèÿ, Ñúðáèÿ, ×åðíà ãîðà, ßïîíèÿ.

ÑÚÄÚÐÆÀÍÈÅ

Àäðåñ íà ðåäàêöèÿòà: Ñîôèÿ 1606, áóë. “Ïåí÷î Ñëàâåéêîâ” 15À, òåë./ôàêñ: 02/915 98 86, GSM: 0888 21 96 53e-mail: vetsbirka@abv.bg; http://www.nvms.government.bg

ÓÍÈÊÐÅÄÈÒ ÁÓËÁÀÍÊ ÀÄ, êëîí “Êàëîÿí” Ñîôèÿ - BIC: UNCRBGSF, IBAN: BG10 UNCR 7630 3100 1132 70ñï. “Âåòåðèíàðíà ñáèðêà”

Ïðåäïå÷àòíà ïîäãîòîâêà: Ïåòúð Êîñòîâ Ïå÷àò Äåìàêñ

Ñïèñàíèå “Âåòåðèíàðíà ñáèðêà” çàïî÷âà äà èçëèçà îò 1 ÿíóàðè 1892 ãîäèíà.  íåãî ñå ïóáëèêóâàò íàó÷íè è íàó÷íî-ïðèëîæíè ñòàòèè îò âñè÷êè îáëàñòè íà âåòåðèíàðíîìåäèöèíñêàòà äåéíîñò.

ÄÈÐÅÊÒÎÐ: ä-ð ÌÀÐÈÍÀ ÇÀÃÎÐÎÂÀÈÇÏÚËÍÈÒÅËÍÈ ÐÅÄÀÊÒÎÐÈ: ä-ð ÌÀÍß ÏÎÏÎÂÀ, ä-ð ÌÈËÅÍÀ ÊÐÚÑÒÀÍÎÂÀ

Êîìïþòúðåí äèçàéí: Ïåòúð ÊîñòîâÄåæóðåí íà áðîÿ: ñò. í. ñ. I ñò. ä-ð Éîðäàí Ãîãîâ

ÐÅÄÀÊÖÈÎÍÅÍ ÑÚÂÅÒ:

ÎÒÃÎÂÎÐÍÈ ÐÅÄÀÊÒÎÐÈ: Ä-Ð ÉÎÐÄÀÍ ÂÎÉÍÎÂ, ä-ð ÌÈÕÀÈË ÁÀÙÀÂÅËÎÂ

×ËÅÍÎÂÅ:ñò. í. ñ. I ñò. ä-ð Ëèäèÿ Áîðèñîâà, äâìñò. í. ñ. I ñò. ä-ð Ñèìåîí Éîðäàíîâ, äâì ñò. í. ñ. I ñò. ä-ð Ãåîðãè Ãåîðãèåâ, äâìí ñò. í. ñ. II ñò. ä-ð Áîéêî Ëèêîâ, äâìñò. í. ñ. II ñò. ä-ð Òîíêà Èâàíîâà, äâìä-ð Ïåòúð Àíòîíîâ

PUBLICATION OF THE NATIONAL VETERINARY SERVICEAND THE UNION OF VETERINARIANS IN BULGARIA

ISSN 0205-3829

NUMBER3-4, 5-6/2010

YEAR118 (ÑXVIII)

The first issue of Veterinarna sbirka journal was published on January 1, 1892. At present the journal contains scientific and applied research papers in all areas of veterinary activity.

EDITORIAL BOARD

EXECUTIVE EDITORS: Dr. YORDAN VOYNOV, Dr. MICHAIL BASTAVELOV

MEMBERS:

DIRECTOR: Dr. MARINA ZAGOROVAEXECUTIVE EDITORS: Dr. MANYA POPOVA, Dr. MILENA KRASTANOVA

Computer design: Petar KostovEditor-on-duty: Prof. Dr. Yordan Gogov, DScAssoc. Prof. Dr.

Text submitted for publication will not be returned. Reprint of materials from the magazine shall be allowed only upon preliminary approval by the Editorial Board and mandatory quoting of the source.

The Journal Veterinarna sbirka is distributed to: USA, Australia, Germany, Poland, Romania, Russia, UK, Denmark, Israel, New Zealand, France, Serbia, Montenegro, Japan

CONTENTS

Editorial staff address: 15A “Pencho Slaveikov” Blvd., 1606 Sofia, Bulgaria; tel./fax (+ 359 2) 915 98 86, Mobile: (+ 359 888) 21 96 53e-mail: vetsbirka@abv.bg; http://www.nvms.government.bg

UNICREDIT BULBANK - Kaloyan Sofia, BIC: UNCRBGSF, IBAN: BG10 UNCR 7630 3100 1132 70Journal Veterinarna sbirka

Pre-print Print Demax

Prof. Dr. Nedelcho Nedelchev, DScProf. Dr. Yotko Kamenov, DScProf. Dr. Dinko Dinev, DScAssoc. Prof. Dr. Parvan Parvanov, PhDProf. Dr. Stoil Karadjov, DScProf. Dr. Yordan Gogov, DScAssoc. Prof. Dr.

Prof. Dr. Lidya Borisova, PhDProf. Dr. Simeon Yordanov, DSc Prof. Dr. Georgi Georgiev, DSc Assoc. Prof. Dr. Boiko Likov, PhDAssoc. Prof. Dr. Tonka Ivanova, PhDDr. Peter Antonov

Y. Gogov. Assessment of the experience gained during the im-plementation of food hygiene regulations ............................ 3Ì. Paskslev, Ê. Penchev, N. Dossev, D. Ivanova. A new slightly known in our practice method of castration in stallions .......... 8À. Radoev. Electronic submission of documentation concerning veterinary medicinal products ................................................. 11H. Haralambiev. Problems in immunoprophylaxis of dogs and cats .............................................................................................. 13Ê. Vassilev, Ò. Hristova, D. Milev , À. Motovsky. Testing of two vaccines against circovirus infections in pigs ........................... 16I. Chenchev, G. Georgiev. Spreading of infectious rhinopneu-monitis in equines population in Bulgaria ............................. 23

INFORMATION

Promotion of graduates of 2010 – Veterinary Faculty – Trakia University – Stara Zagora .................................................... 30Promotion of graduates of 2010 – LTU – Veterinary Faculty – Sofia .................................................................................... 34

NVS applies for an Israeli animal health training project ....... 37Participation of DG SANCO in AGRA, 2010 .................. 38Official opening of a new Border Control Point – ferryboat terminal Nikopol – Turnu Magurele ................................... 39Official presentation of the new NVS Information System .... 40National Conference ..................................................... 41Seminar organized by “Merial” – France......................... 43Seminar “EU Procedures determining financial contribution in veterinary field”................................................................. 44An interesting case described by a probationer ................. 47

REMEMBER WITH ALL RESPECT 145 years from the birth of Prof. Dr Petar Bichev (1865-1950) .................................................................................................. 49

ANNIVERSARY90th Anniversary – Prof. Drago Drumev, DSc honoris causa ........................................................................................... 51

     

Íà 29 àïðèë 2004 ã. Åâðîïåéñêèÿò ïàðëà-ìåíò è Ñúâåòà ïðèåõà òðè îñíîâíè ðåãëà-ìåíòà, ñâúðçàíè ñ õèãèåíàòà íà õðàíèòå: Ðåãëàìåíò (ÅÎ) ¹852/2004 ã. [2] Ðåãëàìåíò (ÅÎ) ¹853/2004 ã. [3] è Ðåãëàìåíò (ÅÎ) ¹854/2004 ã. [4].

Âúâåæäàíåòî è ïðèëàãàíåòî íà ïîñî÷åíè-òå ðåãëàìåíòè â ÅÑ èìà çà öåë äà ðåàëèçèðà ãåíåðàëíà ïðîìÿíà â ïîäõîäà êúì õèãèåíàòà íà õðàíèòå. Óñïåøíîòî èçïúëíåíèå íà òàçè çàäà÷à íàëîæè îïòèìèçèðàíå íà ñúùåñòâóâà-ùîòî åâðîïåéñêî çàêîíîäàòåëñòâî, îòíîñíî õèãèåíàòà íà õðàíèòå, êàòî ãî ïðåñòðóêòó-ðèðà â îòäåëíè îáëàñòè (çäðàâå íà õîðàòà, çäðàâå íà æèâîòíèòå, îôèöèàëåí êîíòðîë) è ñúçäàäå ïî-äîáðè âúçìîæíîñòè çà àäàïòèðà-íå íà òåõíè÷åñêèòå èçèñêâàíèÿ â “õèãèåííèÿ ïàêåò”. Ñ íåãîâîòî ïðèåìàíå áÿõà îòìåíåíè 152 çàêîíîäàòåëíè àêòà. Îò òÿõ 17 ñà îòìå-íåíè â ìîìåíòà íà âëèçàíåòî â ñèëà íà íîâè-òå ïðàâèëà, à 135 – äîïúëíèòåëíî ÷ðåç ïðèå-ìàíå íà äðóãè çàêîíîäàòåëíè ìåðêè.

Ïðèëàãàíåòî íà íîâèòå ðåãëàìåíòè îò 1 ÿíóàðè 2006 ã. â ÅÑ äîâåäå äî çíà÷èòåëíè ïðîìåíè â ïðàâèëàòà è ïðîöåäóðèòå, êîèòî òðÿáâà äà áúäàò ñïàçâàíè â ñòðàíèòå ÷ëåíêè îò áèçíåñ îïåðàòîðèòå íà õðàíè è ñúîòâåò-

íèòå êîìïåòåíòíè îðãàíè. Âúçíèêíàëèòå ïðàêòè÷åñêè òðóäíîñòè â ìíîãî îò ñòðàíè-òå íàëîæèõà âúâåæäàíåòî íà ïðåõîäåí ïåðèîä â ïúðâèòå ÷åòèðè ãîäèíè, ñ îãëåä äà ñå îñèãó-ðè ïî-ïëàâåí ïðåõîä êúì íîâèòå èçèñêâàíèÿ.

Ïîðàäè èíîâàòèâíèÿ õàðàêòåð íà çàêîíî-äàòåëñòâîòî, â ðåãëàìåíòèòå áåøå ïðåäâè-äåí ïåðèîäè÷åí ïðåãëåä íà ïðèäîáèòèÿ îïèò îò òÿõíîòî ïðèëàãàíå. Ðåçóëòàòèòå îò òîçè ïðåãëåä Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ ïðåä-ñòàâÿ îáîáùåíî âúâ ôîðìàòà íà äîêëàä äî Åâðîïåéñêèÿ ïàðëàìåíò è Ñúâåòà [5]. Ïúðâè-ÿò äîêëàä îáõâàùà ïåðèîä îò òðè ãîäèíè ( 2006-2008 ã.) è å ïîäãîòâåí ïðåç ì. þëè 2009 ã. ñëåä êîíñóëòàöèè ñ âñè÷êè çàèíòåðåñîâàíè ñòðàíè. Òîé ñå ïðèäðóæàâà îò ðàáîòåí äî-êóìåíò íà ñëóæáèòå â Êîìèñèÿòà ñúñ ñúîò-âåòíèòå ïðèëîæåíèÿ. Ðàáîòíèÿò äîêóìåíò ïðåäîñòàâÿ ïî-êîíêðåòíà èíôîðìàöèÿ ïî ðàçäåëèòå, ðàçðàáîòåíè â äîêëàäà.  ïðîöåñà íà íåãîâîòî èçãîòâÿíå å ïðîâåäåíî êîíñóëòè-ðàíå â Ïîñòîÿííèÿ êîìèòåò ïî õðàíèòåëíà-òà âåðèãà è çäðàâåîïàçâàíå íà æèâîòíèòå è â ðàáîòíè ãðóïè íà ÅÊ ñúñ ñòðàíèòå ÷ëåíêè, êàêòî è äðóãè îðãàíèçàöèè íà çàèíòåðåñî-âàíèòå ñåêòîðè îò ÷àñòíèÿ áèçíåñ ñ õðàíè. Îò÷åòåíè ñà ìíåíèÿòà è ñòàíîâèùàòà íà 50

     

îðãàíèçàöèè, 37 îò êîèòî ÷ëåíîâå íà Êîíñóë-òàòèâíàòà ãðóïà ïî õðàíèòåëíàòà âåðèãà, çäðàâåòî íà æèâîòíèòå è ðàñòåíèÿòà è 13 – îò äðóãè îðãàíèçàöèè ñ îòíîøåíèå ïî îá-ñúæäàíèòå âúïðîñè. Àíàëèçúò íà êîíñòàòè-ðàíèòå ïðîáëåìè è çàòðóäíåíèÿ ïî ïðèëàãà-íåòî íà íîâèòå ðåãëàìåíòè äàâà îáåêòèâíà âúçìîæíîñò íà Êîìèñèÿòà äà ïðåöåíè íå-îáõîäèìîñòòà îò âúâåæäàíå íà åôåêòèâíè ìåðêè çà óñúâúðøåíñòâàíå íà óñòàíîâåíèòå ïðàâèëà, îòíîñíî õèãèåíàòà íà õðàíèòå.

Îöåíêàòà â äîêëàäà íà Êîìèñèÿòà çà ïðèäîáèòèÿ îïèò â ÅÑ ñëåä 1 ÿíóàðè 2006 ã. îáõâàùà ðàçëè÷íè àñïåêòè â ò.÷.: öÿëîñòåí îïèò, ïðèëîæíî ïîëå íà ðåãëàìåíòèòå, îïðå-äåëåíèÿ, ïúðâè÷íî ïðîèçâîäñòâî, àíàëèç íà îïàñíîñòèòå è êîíòðîë íà êðèòè÷íèòå òî÷êè, ïðîöåäóðè ïî ðåãèñòðàöèÿ è îäîáðåíèå íà îáåê-òèòå, çäðàâíà è èäåíòèôèêàöèîííà ìàðêèðîâ-êà, íàðú÷íèöè çà äîáðè ïðàêòèêè, ãúâêàâîñò, âíîñ, îôèöèàëåí êîíòðîë íà ïðîäóêòè îò æèâî-òèíñêè ïðîèçõîä, ìèêðîáèîëîãè÷íè êðèòåðèè, îòñòðàíÿâàíå íà ïîâúðõíîñòíî çàìúðñÿâàíå, èíôîðìàöèÿ çà õðàíèòåëíàòà âåðèãà, íåîò-ëîæíî êëàíå è çàêëþ÷åíèÿ.

Ñïîðåä äîêëàäà íà Êîìèñèÿòà öÿëîñòíè-ÿò îïèò ïî ïðèëàãàíåòî íà ðåãëàìåíòèòå îò “õèãèåííèÿ ïàêåò” ìîæå äà ñå îïðåäåëè êàòî ïîëîæèòåëåí. Ñòðàíèòå ÷ëåíêè ïðèåì-àò çà ïðàâèëíà óñòàíîâåíàòà ñòðóêòóðà è ïðèíöèïèòå â çàêîíîäàòåëñòâîòî ïî õèãèå-íàòà íà õðàíèòå, ïîðàäè êîåòî íå ñå íàëàãà îñíîâíàòà ìó ïðåðàáîòêà. Íåçàâèñèìî îò òîâà çíà÷èòåëíà ÷àñò îò òÿõ èçêàçâàò ìíå-íèå, ÷å âñå îùå å ðàíî äà ñå íàïðàâè áàëàíñè-ðàíà è ïîäðîáíà îöåíêà çà ïðèäîáèòèÿ îïèò, êîéòî ñà ïîëó÷èëè â ïðèëàãàíåòî íà íîâèòå ðåãëàìåíòè. Ïðîâåäåíèòå ìèñèè çà ïðîâåðêà îò îðãàíèòå íà Êîìèñèÿòà ïîòâúðæäàâàò êîíñòàòàöèÿòà, ÷å èçïúëíåíèåòî íà èçèñ-êâàíèÿòà â ðåãëàìåíòèòå íå å äîâåëî äî ñå-ðèîçíè íåáëàãîïîëó÷èÿ â ðàáîòàòà íà áèçíåñ îïåðàòîðèòå ñ õðàíè è êîìïåòåíòíèòå îð-ãàíè. Èçêëþ÷åíèÿ îò òîâà ñà ðåãèñòðèðàíè â ðàçëè÷íà ñòåïåí ïðè ìàëêèòå ïðåäïðèÿòèÿ. Ñ îäîáðåíèå ñå ïðèåìà è ðàçðàáîòâàíåòî íà ïîäõîäÿùè äîêóìåíòè ñ óêàçàíèÿ çà ïðèëàãàíå íà ðåãëàìåíòèòå â ïðàêòèêàòà îò îïåðàòî-ðèòå íà õðàíè è êîìïåòåíòíèòå îðãàíè.

Ïðåãëåäúò íà äîñåãàøíèÿ îïèò ïîêàçâà è íàëè÷èåòî íà íÿêîè íåèçÿñíåíè âúïðîñè ñâúð-çàíè ñ ïðèëîæíîòî ïîëå íà ðåãëàìåíòèòå îò “õèãèåííèÿ ïàêåò“. Ñúùåñòâóâàò îáåêòèâ-íè ïðîáëåìè ñ äîñòàâêèòå íà ìàëêè êîëè÷å-ñòâà õðàíè ïðè òðàíñãðàíè÷íàòà òúðãîâèÿ ñ

äúðæàâè ÷ëåíêè ïî ìåñòîíàçíà÷åíèå, êîèòî èìàò ðàçëè÷åí ïîäõîä â òàçè äåéíîñò. Ñå-ðèîçíè çàòðóäíåíèÿ â õðàíèòåëíàòà âåðèãà ñå îò÷èòàò è ïîðàäè íåïðèëîæèìîñòòà íà Ðåãëàìåíò (ÅÎ) ¹853/2004 ã. çà òúðãîâèÿ-òà íà äðåáíî. Ìíîçèíñòâîòî îò ñòðàíèòå ÷ëåíêè ïîñî÷âàò íàëè÷èåòî íà îïðåäåëåíà íåïîñëåäîâàòåëíîñò â ïîäõîäà çà îäîáðåíèå íà õëàäèëíèòå ñêëàäîâå ñúñ ñõîäíè äåéíîñòè. Íà ïðàêòèêà ñå ïðèëàãàò ðàçëè÷íè ïðàâèëà è ðåæèìè çà îäîáðåíèå â çàâèñèìîñò îò òîâà äàëè åäèí õëàäèëåí ñêëàä ñå âêëþ÷âà â îá-ñåãà íà îïðåäåëåíèåòî çà òúðãîâèÿ íà äðåáíî èëè íå. Íååäíîçíà÷íî ñå òúëêóâàò è ïîíÿòèÿ êàòî “ñòðàíè÷íà, ëîêàëíà è îãðàíè÷åíà” äåé-íîñò, ñâúðçàíà ñ îñâîáîæäàâàíå îò îäîáðå-íèå íà îáåêòè çà òúðãîâèÿ íà äðåáíî. Ðåäèöà çàèíòåðåñîâàíè ñòðàíè îò ÷àñòíèÿ ñåêòîð èçðàçÿâàò áåçïîêîéñòâèå ïî îòíîøåíèå íà êîíêóðåíöèÿòà ïðè èçêëþ÷âàíå îò ïîëåçðåíè-åòî íà òúðãîâèÿòà íà äðåáíî. Íàñòîÿâà ñå çà ïúëíî ðàçøèðÿâàíå íà ïðèëîæíîòî ïîëå â Ðå-ãëàìåíò ( ÅÎ) ¹853/2004 ã. çà òàçè òúðãîâèÿ, êàêòî è ïðåðàçãëåæäàíå íà çàêîíîäàòåëñòâî-òî îòíîñíî íÿêîè äåéíîñòè (ñìèëàíå, ôèëå-òèðàíå è äð.), îñúùåñòâÿâàíè â îáåêòèòå íà òúðãîâñêàòà ìðåæà. Òîâà èñêàíå ñå ìîòèâè-ðà ñ îãëåä ïðèëàãàíåòî íà åäíàêâè ïðàâèëà çà åäíè è ñúùè äåéíîñòè â ÅÑ.  íÿêîè ñëó÷àè ñå èçèñêâà îò ñòðàíèòå ÷ëåíêè äà âúâåæäàò êîíêðåòíè ðàçïîðåäáè çà äåéíîñòè, êîèòî ñà èçêëþ÷åíè îò ïðèëîæíîòî ïîëå íà “õèãèåí-íèÿ ïàêåò”.

Êàòî èçòî÷íèê íà íåñèãóðíîñò è íåïúëíî-òè â çàêîíîäàòåëñòâîòî ñå èçòúêâàò è ôîð-ìóëèðîâêèòå íà ðåäèöà îïðåäåëåíèÿ. Êàòî ïðèìåð ñå öèòèðà îïðåäåëåíèåòî çà “òúðãî-âèÿ íà äðåáíî” â Ðåãëàìåíò (ÅÎ) ¹178/2002ã. [1], êîåòî íå å íàïúëíî àäàïòèðàíî çà öåëèòå íà “õèãèåííèÿ ïàêåò”. Äðóãè îáñúæäàíè îï-ðåäåëåíèÿ ñà: æèëèùà, ëàãîìîðôíè æèâîòíè, áåçãðúáíà÷íè æèâîòíè, êðúâ, îáâèâêè è ò.í. Ñòðàíèòå ÷ëåíêè è îðãàíèçàöèèòå íà çàèí-òåðåñîâàíèòå ñòðàíè ïîñòàâÿò ïîä âúïðîñ óñòàíîâåíàòà ïðîöåäóðà çà âúâåæäàíå èëè èç-ìåíåíèÿ íà òàêèâà îïðåäåëåíèÿ.

Îáåêò íà äèñêóñèÿ ñà è âúâåäåíèòå ïðàâè-ëà çà ïúðâè÷íî ïðîèçâîäñòâî. Êàòî öÿëî òå ñå ïðèåìàò ñ îäîáðåíèå, íåçàâèñèìî îò êðàò-êèÿ ïåðèîä íà ïðèëàãàíå. Äîìèíèðàò ñòàíîâè-ùàòà, ÷å ìåðêèòå ñà ïîäõîäÿùè è àäåêâàòíè çà çàùèòà íà ïúðâè÷íîòî ïðîèçâîäñòâî îò çàìúðñÿâàíå. Íàðåä ñ òîâà îòäåëíè ñòðàíè ñúîáùàâàò çà ïðå÷êè, ïðîèçòè÷àùè îò íåÿñ-íèÿ õàðàêòåð íà îïðåäåëåíè êëàóçè â Ðåãëà-

     

ìåíò (ÅÎ) ¹852/2004 ã. è îòñúñòâèåòî íà ðàçáèðàåìè óêàçàíèÿ çà ïðîèçâîäèòåëèòå íà ïúðâè÷íè ïðîäóêòè. Òîçè íåäîñòàòúê ìîæå äà ñå êîìïåíñèðà îò÷àñòè ñ èçïîëçâàíåòî íà ïîäõîäÿùè íàðú÷íèöè çà äîáðè ïðàêòèêè îò îïåðàòîðèòå â ïúðâè÷íîòî ïðîèçâîäñòâî.  ðåäèöà ïðåäïðèÿòèÿ ñå îòêðèâàò è ïðîïóñêè âúâ âîäåíåòî íà ôèðìåíàòà äîêóìåíòàöèÿ.

Âàæíî ìÿñòî â äîêëàäà íà Êîìèñèÿòà å îòäåëåíî âúðõó àíàëèçà íà îïàñíîñòèòå è êîíòðîëà íà êðèòè÷íèòå òî÷êè. Ïðèëàãàíå-òî íà ïðèíöèïèòå íà ÍÀÑÑÐ íå ñå ïîäëàãà íà ñúìíåíèå. Ïî-ãîëÿìà ÷àñò îò ïðîìèøëåíèòå ïðåäïðèÿòèÿ çà õðàíè èìàò âúâåäåíè ïðîöå-äóðè, îñíîâàíè íà ÍÀÑÑÐ. Èçâåñòíî çàáàâÿíå ñå ðåãèñòðèðà ïðè ñòàðèòå (çàâàðåíè) êëàíè-öè ñ ìàëúê êàïàöèòåò, êîèòî ñå ïîëçâàò îò ïðåõîäíà ðàçïîðåäáà. Ñïåöèôè÷íè ïðîáëåìè ñå ñðåùàò ïðè èçïúëíåíèåòî íà ïðîöåäóðèòå ïî ÍÀÑÑÐ â ìàëêèòå îáåêòè çà êåòúðèíã è òúðãîâèÿ íà äðåáíî. Êîíñòàòèðàíî å, ÷å íå âèíàãè ïðåäîñòàâåíèòå îò âúíøíè êîíñóë-òàíòè ãåíåðè÷íè ñèñòåìè îòðàçÿâàò ðåàë-íîòî ñúñòîÿíèå íà ïðåäïðèÿòèÿòà. ×åñòî ïúòè ñ òÿõ ñå âúâåæäàò ïîâå÷å îò íåîáõîäè-ìèòå äîêóìåíòè è ñïðàâêè, êîåòî ñå îêàçâà íååôåêòèâíî è ïðåêàëåíî ñêúïî çà ìàëêèòå îáåêòè. Âîäåíåòî íà äîêóìåíòàöèÿòà ïðè òåçè óñëîâèÿ ñå âúçïðèåìà êàòî àäìèíèñòðà-òèâíà òåæåñò. Çà îáëåê÷àâàíå íà ïðîöåäóðè-òå â ñòðàíèòå ÷ëåíêè ñå ïðåäïðèåìàò ïîäõî-ÿùè èíñòðóìåíòè çà òÿõíîòî îïòèìèçèðàíå, â ò.÷. è íàìàëÿâàíå äî ìèíèìóì íà çàäúëæè-òåëíàòà äîêóìåíòàöèÿ.

 äîêëàäà ñå îò÷èòàò è ðàçëè÷íèòå ïîä-õîäè íà êîìïåòåíòíèòå îðãàíè â îòäåëíèòå äúðæàâè ïî îòíîøåíèå íà ïðîöåäóðèòå îñíî-âàíè íà ÍÀÑÑÐ. Çàèíòåðåñîâàíèòå ñòðàíè îò ÷àñòíèÿ ñåêòîð èçòúêâàò, ÷å â ìíîãî ñëó÷àè êîìïåòåíòíèòå îðãàíè ñà ñêëîííè äà èìàò ïî-ãîëåìè î÷àêâàíèÿ îò ìàëêèòå ïðåä-ïðèÿòèÿ, êàêòî è äà ïðåâèøàâàò èçèñêâàíè-ÿòà çà âîäåíå íà äîêóìåíòàöèÿòà. Âñå ïàê äîìèíèðàò ìíåíèÿòà, ÷å êîìïåòåíòíèòå îð-ãàíè ïðîÿâÿâàò ãúâêàâ ïîäõîä è âçåìàò ïðåä-âèä êàêòî ãîëåìèíàòà íà ïðåäïðèÿòèÿòà, òàêà è õàðàêòåðà íà èçâúðøâàíàòà äåéíîñò ïðè îöåíêàòà íà ïðîöåäóðèòå ïî ÍÀÑÑÐ. Ïî âðåìå íà ìèñèèòå çà ïðîâåðêà îò ñòðà-íà íà Êîìèñèÿòà å óñòàíîâåíî, ÷å âñå îùå èìà èçâåñòíè ïðîïóñêè â ñïîñîáíîñòòà íà êîìïåòåíòíèòå îðãàíè äà îöåíÿâàò ïðîôå-ñèîíàëíî è àäåêâàòíî ïðîöåäóðèòå îñíîâàíè íà ÍÀÑÑÐ. Íàðåä ñ òîâà ñòðàíèòå ÷ëåíêè è áðàíøîâèòå îðãàíèçàöèè îò ÷àñòíèÿ áèçíåñ

âúçïðèåìàò êàòî íåðåàëíà èäåÿòà çà ðàçøè-ðÿâàíå îáõâàòà íà ïðîöåäóðèòå ïî ÍÀÑÑÐ â ïîñîêà íà ïðåäïðèÿòèÿòà çà ïúðâè÷íî ïðî-èçâîäñòâî. Êàòî ïîäõîäÿùà äåéíîñò â òàçè íàñîêà ñå ïðèåìà ðàçðàáîòâàíåòî è âíåäðÿâà-íåòî íà ñïåöèàëíè íàðú÷íèöè çà äîáðè ïðàê-òèêè.

×àñò îò äèñêóòèðàíèòå âúïðîñè â äîêëà-äà ñà ñâúðçàíè ñ ïðèëàãàíèòå ïðîöåäóðè ïî ðå-ãèñòðàöèÿ è îäîáðåíèå íà ïðåäïðèÿòèÿòà çà õðàíè. Ïîëîæåíè ñà óñèëèÿ çà õàðìîíèçèðàíå íà èçèñêâàíèÿòà è ñâåæäàíå äî ìèíèìóì íà áàçîâàòà èíôîðìàöèÿ, êîÿòî ñå ïðåäîñòâÿ íà êîìïåòåíòíèòå îðãàíè. Âúïðåêè òîâà ëèïñâà äîñòàòú÷íà ãàðàíöèÿ, ÷å âñè÷êè áèç-íåñ-îïåðàòîðè ùå ñïàçâàò çàäúëæåíèÿòà ñè ïî îòíîøåíèå íà ðåãèñòðàöèÿòà. Èìà ñëó÷àè, êîãàòî áðîêåðè íà õðàíè è òúðãîâöè â èíòåð-íåò íå ìîãàò äà áúäàò îòêðèòè áúðçî è ëåñ-íî. Íàëèöå ñà ïðîáëåìè è ñ ðåãèñòðàöèÿòà íà ÷àñòíè ëèöà, êîèòî ïåðèîäè÷íî (ñåçîííî) ïðè-ãîòâÿò èëè ïðåäëàãàò ðàçëè÷íè õðàíè.  îï-ðåäåëåíè ñèòóàöèè âúçíèêâàò âúïðîñè çà âèäà íà îáåêòèòå ïðåäìåò íà îäîáðåíèå êàòî: õëàäèëíè ñêëàäîâå, ïðåäïðèÿòèÿ çà ïðåïàêå-òèðàíå íà õðàíè èëè òàêèâà ñ ïðåäèøåí ìàëúê êàïàöèòåò. Ñúîáùàâà ñå, ÷å íå âñè÷êè ñòðàíè ÷ëåíêè ñïàçâàò äîãîâîðåíèòå ñïåöèôèêàöèè çà ñâîåâðåìåííî õàðìîíèçèðàíå è êîäèôèöè-ðàíå íà ñïèñúöèòå ñ îäîáðåíèòå ïðåäïðèÿòèÿ â íàöèîíàëíàòà åëåêòðîííà ìðåæà.

 ðàçäåëà çäðàâíà è èäåíòèôèêàöèîííà ìàð-êèðîâêà íå ñå îòêðèâàò ñåðèîçíè çàáåëåæêè. Èìà äàííè çà èçâåñòíè ïðàêòè÷åñêè çàòðóä-íåíèÿ ïðè ïîñòàâÿíåòî íà íîâà ìàðêèðîâêà âúðõó îïàêîâàíè èëè ïàêåòèðàíè ïîòðåáè-òåëñêè ñòîêè, êîãàòî ñå îïàêîâàò ïîâòîðíî.  òàêèâà ñëó÷àè ñå ïðèåìà, ÷å ìàðêèðîâêàòà òðÿáâà äà ñúîòâåòñòâà íà èçèñêâàíèÿòà ïðè îôèöèàëíèÿ êîíòðîë â ò.÷. è òåçè çà ïðîñëå-äÿåìîñò íà ïðîäóêòà.

Îðãàíèçàöèèòå íà çàèíòåðåñîâàíèòå ñòðà-íè îò ÷àñòíèÿ áèçíåñ îöåíÿâàò êàòî ïîëåçíà äåéíîñòòà ïî èçäàâàíå íà íàöèîíàëíè íàðú÷-íèöè ñ äîáðè ïðàêòèêè è îêàçàíàòà ïîäêðåïà â òîâà îòíîøåíèå îò êîìïåòåíòíèòå îðãàíè.  ÷àñò îò ñòðàíèòå ÷ëåíêè å ðàçðàáîòåíà ñèñ-òåìà îò ïîîùðåíèÿ çà ïðåäïðèÿòèÿòà, êîèòî ïîëçâàò óòâúðäåíè íàðú÷íèöè, èçðàçÿâàùè ñå â íàìàëåíà ÷åñòîòà íà ïðîâåðêèòå è ðàçìå-ðà íà òàêñèòå, ñúáèðàíè îò êîìïåòåíòíèòå îðãàíè çà îôèöèàëåí êîíòðîë.  äðóãè ñòðàíè ñå äúðæè ãëàâíî íà ïðàâèëíîòî ïðèëàãàíå íà ñúîòâåòíèÿ íàðú÷íèê. Ðàçðàáîòåíèòå äîñåãà 5 íàðú÷íèêà â ÅÑ ñà â ïðîöåñ íà îöåíÿâàíå.

     

Çà äà ñå çàùèòÿò èíòåðåñèòå íà ìàëêèòå ïðîèçâîäèòåëè è ïîòðåáèòåëèòå íà ðàçíîî-áðàçíè õðàíè, â åâðîïåéñêîòî çàêîíîäàòåë-ñòâî ñà âúâåäåíè è ñúîòâåòíè ðàçïîðåäáè çà ãúâêàâîñò, áåç äà ñå ïðàâÿò êîìïðîìèñè ñ ïðèíöèïèòå çà áåçîïàñíîñò íà ïðîäóêòèòå. Áèçíåñ îïåðàòîðèòå ñïîäåëÿò ñâîåòî óäî-âëåòâîðåíèå è îò âúçìîæíîñòèòå çà ãúâêà-âî ïðèëàãàíå íà “õèãèåíèÿ ïàêåò” íà ìåñòíî íèâî.  òàçè âðúçêà ñå èçêàçâà ñúæàëåíèå, ÷å äî ìîìåíòà ñòðàíèòå ÷ëåíêè íå ñà èçïîëçâà-ëè ìàêñèìàëíî âñè÷êè êëàóçè çà ãúâêàâîñò, ðåãëàìåíòèðàíè â çàêîíîäàòåëñòâîòî íà ÅÑ.

Ïî îòíîøåíèå íà ïðàâèëàòà çà âíîñ ñå íàëà-ãà ïî-äîáðî õàðìîíèçèðàíå íà ñïåöèôè÷íèòå èç-èñêâàíèÿ çà íÿêîè âèäîâå õðàíè (æàáåøêè áóò-÷åòà, îõëþâè, òîïåíè æèâîòèíñêè ìàçíèíè), âêëþ÷åíè â Ðåãëàìåíò (ÅÎ) ¹853/2004 ã. Íåîá-õîäèìî å äà ñå óòî÷íè â êàêâè ñëó÷àè ïðè ëèïñà íà ïðàâèëà çà âíîñ â ÅÑ ñå ïðèëàãàò íàöèîíàëíè êðèòåðèè. Âúçíèêíàëèòå íåîòäàâíà ïðîáëåìè ñ âíîñ íà ñúñòàâíè ïðîäóêòè ïîòâúðæäàâàò íóæäàòà îò ïî-ñòðîã êîíòðîë è ïî-ïîäðîáíè çàêîíîâè ðàçïîðåäáè çà òåçè ïðîäóêòè êúì áèç-íåñ îïåðàòîðèòå è ñïåöèôè÷íèòå çäðàâíè ñåð-òèôèêàòè ïðè âíîñ. Ïðîöåäóðàòà çà âêëþ÷âàíå â ñïèñúöèòå íà ïðåäïðèÿòèÿ îò òðåòè ñòðàíè ñúùî ñúçäàâà çàòðóäíåíèÿ â Îáùíîñòòà.

Çíà÷èòåëíî ìÿñòî â äîêëàäà å îòäåëå-íî çà îôèöèàëíèÿ êîíòðîë íà ïðîäóêòèòå îò æèâîòèíñêè ïðîèçõîä. Ìíîãî îò ñòðàíèòå ÷ëåíêè ñà ðàçðàáîòèëè ñïåöèôè÷íè òåõíèêè çà êîíòðîë â ò.÷. ÷åê-ëèñòîâå è ñòàíäàðòíè îïåðàòèâíè ïðîöåäóðè. Âñå îùå ñå êîíñòà-òèðàò ïðîáëåìè ïðè èçâúðøâàíå íà îäèòè. Ïðîâåäåíèòå ìèñèè îò îðãàíèòå íà Êîìèñè-ÿòà îò÷èòàò èçâåñòåí íàïðåäúê, íî íàïðà-âåíîòî äî ìîìåíòà å íåäîñòàòú÷íî. Îäèò-íàòà äåéíîñò èçèñêâà êîíöåïòóàëíà ïðîìÿíà â ìèñëåíåòî è ïîâåäåíèåòî íà èíñïåêòîðèòå. Èíèöèàòèâàòà íà ÅÊ çà îáó÷åíèå â ðàìêèòå íà ïðîãðàìàòà “Ïî-äîáðî îáó÷åíèå çà áåçîïàñíè õðàíè” ñå îöåíÿâà êàòî ïîëîæèòåëíà .

Ïðåç èçòåêëèÿ 3-ãîäèøåí ïåðèîä ìíîãî îò ïúðâîíà÷àëíèòå ðàçïîðåäáè â “õèãèåííèÿ ïàêåò” áÿõà äîïúëíåíè è àêòóàëèçèðàíè. Âú-ïðåêè òîâà ïîâå÷åòî îò ñòðàíèòå ÷ëåíêè è îðãàíèçàöèèòå îò ÷àñòíèÿ áèçíåñ íàñòîÿ-âàò ïðîâåðêèòå íà ìåñíè ïðîäóêòè äà áúäàò ïðåðàçãëåäàíè. Îñíîâíèòå ìîòèâè çà òîâà ñà îãðàíè÷åíèòå ÷îâåøêè ðåñóðñè ïðè íàçíà-÷àâàíå íà îôèöèàëíè âåòåðèíàðíè ëåêàðè â êëàíèöèòå è óâåëè÷åíèòå îïàñíîñòè çà êîí-ñóìàòîðèòå, êîèòî íå ìîãàò äà ñå îòêðèâàò ëåñíî ïðè òðàäèöèîííèòå ïðîâåðêè íà ìåñíè

ïðîäóêòè. Íåîáõîäèìî å äà ñå çàñèëè ðîëÿòà íà “îôèöèàëíèòå ïîìîùíèöè” è èçÿñíè äîïúë-íèòåëíî ðàçïðåäåëåíèåòî íà çàäúëæåíèÿòà â ìåñîäîáèâíèòå ïðåäïðèÿòèÿ è êîìïåòåíò-íèòå îðãàíè, à íà êëàíè÷íèÿ ïåðñîíàë äà ñå âúçëàãàò ïîâå÷å çàäà÷è çà ïðîâåðêà.

Ðåçóëòàòèòå îò ïðîâåäåíèòå ìèñèè â ñòðàíèòå ÷ëåíêè ïîêàçâàò, ÷å ñ ìàëêè èçêëþ-÷åíèÿ èçñëåäâàíèÿòà çà òðèõèíåëè ñå èçâúðø-âàò ïðàâèëíî. Îò÷èòàò ñå è íÿêîè òðóäíîñ-òè ñ àêðåäèòàöèÿòà íà âúòðåøíèòå ëàáîðà-òîðèè êúì êëàíèöèòå. Äàíèÿ å ñòðàíà, â êî-ÿòî ñå ïðèçíàâà, ÷å íÿìà ñúùåñòâåí ðèñê îò òðèõèíåëè, ïîðàäè êîåòî ìîæå äà ñå ïîëçâà îò äåðîãàöèÿ íà ðåæèìà çà èçñëåäâàíå íà äîìàø-íèòå ñâèíå. Òàçè âúçìîæíîñò çàñåãà å îãðàíè-÷åíà ñàìî äî ñòðàíèòå ÷ëåíêè, íî áè ìîãëî äà ñå îáñúäè ðàçøèðÿâàíåòî è ïî îòíîøåíèå íà òðåòè ñòðàíè.

Äðóãà èíôîðìàöèÿ ïðè îôèöèàëíèÿ êîí-òðîë îïèñâà ñëó÷àè íà èçìàìè ñ õëàäèëíè ñêëàäîâå, êàêòî è ïîäîáðÿâàíå íà çàêîíîäà-òåëíàòà ðàìêà è êîíòðîëà íà ñòðàíè÷íèòå æèâîòèíñêè ïðîäóêòè. Ñïåöèôè÷íè ïðîáëåìè âúçíèêâàò è ïðè èçïîëçâàíå íà îïðåäåëåíè ìå-òîäè çà ëàáîðàòîðíè èçïèòâàíèÿ. Äî êðàÿ íà 2009 ã. ñå î÷àêâà îò EFSA äà ïðåäñòàâè íà-ó÷íî ñòàíîâèùå îòíîñíî âúâåäåíèòå ëèìèòè çà ìîðñêè áèîòîêñèíè è ìåòîäèòå çà òÿõíî-òî îòêðèâàíå.

Ñ îñîáåíà àêòóàëíîñò ñå ðàçãëåæäà îïèòà íà ñòðàíèòå ÷ëåíêè ïî ïðèëàãàíå íà ìèêðîáèî-ëîãè÷íèòå êðèòåðèè çà õðàíèòå. Îò ïðåäñòà-âåíàòà èíôîðìàöèÿ â ÅÊ ñå âèæäà, ÷å ïðåç ïúð-âàòà ãîäèíà îò âúâåæäàíåòî íà Ðåãëàìåíò (ÅÎ) ¹2073/2005 ã. ñàìî â îòäåëíè ñëó÷àè áèçíåñ-îïåðàòîðèòå ñà ñïàçâàëè èëè âçåëè ïîä âíèìàíèå êðèòåðèèòå çà õèãèåíàòà íà õðàíè-òå è çà õèãèåíà íà òåõíîëîãè÷íèÿ ïðîöåñ. Ïðà-âè âïå÷àòëåíèå, ÷å òîçè âúïðîñ ìíîãî ÷åñòî íå å áèë âúâ ôîêóñà è ïðè îôèöèàëíèÿ êîíòðîë íà êîìïåòåíòíèòå îðãàíè. Ïðåç 2007-2008 ã. ñå ðåãèñòðèðà èçâåñòåí íàïðåäúê, íî âñå îùå â ðåäèöà ñòðàíè ÷ëåíêè ìèêðîáèîëîãè÷íèòå êðè-òåðèè ñå ïðèëàãàò íåçàäîâîëèòåëíî. Îñíîâíà òðóäíîñò ñå ñðåùà ïðè èíòåðïðåòàöèÿòà íà êðèòåðèÿ ”L. monocytogenes â ãîòîâè çà êîí-ñóìàöèÿ õðàíè”, êîèòî ìîãàò äà ïîääúðæàò ðàñòåæà íà òîçè ïàòîãåí.

Êðèòè÷íè áåëåæêè â äîêëàäà íà ÅÊ ñå îò-ïðàâÿò è ïî îòíîøåíèå íà òåõíèêèòå è ñðåä-ñòâàòà çà îòñòðàíÿâàíå íà ïîâúðõíîñòíîòî çàìúðñÿâàíå îò æèâîòèíñêè õðàíè. Èçïîëç-âàíèòå âåùåñòâà çà òàçè öåë ñå îäîáðÿâàò ñúãëàñíî ïðîöåäóðàòà ïî êîìèòîëîãèÿ. Âúç

     

îñíîâà íà ñòàíîâèùàòà îò EFSA ïðåç 2008 ã., Êîìèñèÿòà ïðåäëàãà äà ñå íàïðàâè îïèò çà ðàçðåøàâàíå íà 4 âåùåñòâà ñ öåë îòñòðàíÿ-âàíå íà ïîâúðõíîñòíîòî çàìúðñÿâàíå íà êëà-íè÷íè òðóïîâå îò äîìàøíè ïòèöè. Åâðîïåé-ñêèÿò ïàðëàìåíò, ñòðàíèòå ÷ëåíêè è ãîëÿìà ÷àñò îò îðãàíèçàöèèòå íà ÷àñòíèÿ áèçíåñ íå âúçïðèåìàò ïîäîáíî ðàçðåøåíèå, äîðè è ïðè ïî-ñòðîãè óñëîâèÿ.  ïðîöåñ íà îáñúæäàíå å åâåíòóàëíîòî èçïîëçâàíå íà àëòåðíàòèâíè ìåòîäè çà îòñòðàíÿâàíå íà çàìúðñÿâàíåòî â ò.÷. ñ ïàðà, ãîðåùà âîäà èëè äðóãî ôèçè÷íî âúçäåéñòâèå.

 äîêëàäà å íàïðàâåíà è êðàòêà îöåíêà íà ïðèëàãàíèòå ðàçïîðåäáè îòíîñíî èíôîðìàöè-ÿòà çà õðàíèòåëíàòà âåðèãà. Ñðîêúò çà ïî-ñòåïåííîòî èì âúâåæäàíå å äî êðàÿ íà 2009 ã.  ñåêòîð «Ïòèöåâúäñòâî» èíôîðìàöèÿòà ñå èçèñêâà îò 1 ÿíóàðè 2006 ã., â ñåêòîð «Ñâè-íåâúäñòâî» – îò 1 ÿíóàðè 2008 ã., â ñåêòîð «Òåëåòà è êîíå» – îò 1 ÿíóàðè 2009 ã. Óñòàíî-âåíèÿò ñðîê çà ïðåäîñòàâÿíå íà èíôîðìàöèÿ çà õðàíèòåëíàòà âåðèãà ïðåäè ïðèñòèãàíåòî íà æèâîòíèòå â ñåêòîð «Ñâèíåâúäñòâî» ñå îêàçâà òðóäíî èçïúëíèì. Ïîäîáíè ïðîáëåìè ñå î÷àêâàò è â äðóãèòå ñåêòîðè íà æèâîò-íîâúäñòâîòî, êàêòî ïðè òúðãîâèÿòà ñ æè-âîòíè â ðàìêèòå íà Îáùíîñòòà, òàêà è ïðè âíîñà. Çà îòñòðàíÿâàíå íà íÿêîè òåõíè÷åñêè ïðå÷êè è óëåñíÿâàíå íà äîñòúïà äî îïåðàòèâ-íà èíôîðìàöèÿ ñòðàíèòå ÷ëåíêè ïðåäëàãàò äà ñå ðàçðàáîòÿò óíèôèöèðàíè ôîðìóëÿðè çà òúðãîâèÿ â ÅÑ.

 äîêëàäà íå ñå ñúîáùàâà çà îñîáåíè çà-òðóäíåíèÿ ïðè ïðàêòè÷åñêîòî âúâåæäàíå íà ïðàâèëàòà çà íåîòëîæíî êëàíå. Ïîñòàâåíèòå âúïðîñè ñå îòíàñÿò ãëàâíî äî ñïåöèàëíàòà ìàðêèðîâêà è îãðàíè÷åíèÿòà çà ïóñêàíå íà ïà-çàðà íà äîáèòîòî ìåñî. Íÿêîè ñòðàíè ÷ëåíêè íå âèæäàò ñåðèîçíè îñíîâàíèÿ çà îãðàíè÷è-òåëíè ìåðêè ïðè ïóñêàíå íà ïàçàðà íà òàêîâà ìåñî, àêî ñúùîòî å ïðèçíàòî êàòî ãîäíî çà ÷îâåøêà êîíñóìàöèÿ ñëåä íåîáõîäèìàòà ïðî-âåðêà ante è post mortem.

 çàêëþ÷åíèå ÅÊ ñìÿòà, ÷å îñíîâíèòå ïðèíöèïè, çàëîæåíè â ðåãëàìåíòèòå îò “õè-ãèåííèÿ ïàêåò” íàìèðàò øèðîêà ïîäêðåïà âúâ âñè÷êè ñòðàíè ÷ëåíêè. Áåçñïîðíî â çàêî-íîäàòåëñòâîòî ìîæå äà ñå íàïðàâÿò è íÿêîè ïîäîáðåíèÿ ïîñî÷åíè ïî-êîíêðåòíî â äîêëàäà. Êàòî èìà ïðåäâèä òîâà Êîìèñèÿòà îáñúæäà àäåêâàòíè ìåðêè çà ïðåîäîëÿâàíå íà êîíñòà-òèðàíèòå ñëàáîñòè, çà äà ñå ñúõðàíè ïîëîæè-òåëíèÿ îïèò è ïîëçèòå, ïîñòèãíàòè ÷ðåç îï-òèìèçèðàíå íà íîâàòà çàêîíîäàòåëíà ðàìêà.

1. Regulation (EC) ¹178/2002 of the European Parlia-ment and of the Council of 28 January 2002 laying down the general principles and requirements of food law, es-tablishing the European Food Safety Authority and laying down procedures in matters of food safety. Official Journal of the European Communities, L31, 1.12.2002.

2. Regulation (EC) ¹ 852/2004 of the European Parlia-ment and of the Council of 29 April 2004 on the hygiene of foodstuffs. Official Journal of the European Union, L139, 30.4.2004.

3. Regulation (EC) ¹ 853/2004 of the European Parlia-ment and of the Council of 29 April 2004 laying down spe-cific hygiene rules for on the hygiene of foodstuffs. Official Journal of the European Union, L139, 30.4.2004.

4. Regulation (EC) ¹ 854/2004 of the European Parlia-ment and of the Council of 29 April 2004 laying down spe-cific rules for the organization of official controls on prod-ucts of animal origin intended for human consumption. Of-ficial Journal of the European Union. L139, 30.4.2004.

5. Report from the Commission to the Council and the European Parliament on the experience gained from the application of the hygiene Regulations (EC) ¹852/2004, (EC) ¹853/2004 and (EC) ¹854/2004 of the European Parliament and the Council of 29 April 2004, Brussels, 28.7.2009, COM (2009) 403 final.

     

Òåðìèíúò “êàñòðàöèÿ” ïðîèçõîæäà îò ëà-òèíñêèÿ ãëàãîë “castro”, êîéòî îçíà÷àâà îáåçï-ëîäÿâàì. Îòñòðàíÿâàíåòî íà ìúæêèòå ïîëîâè æëåçè ñå îçíà÷àâà îùå êàòî “orchiectomia” (îò ãðúöêàòà äóìà orchis – òåñòèñ è ëàòèíñêàòà ectomia - èçðÿçâàíå) [1].

 ïî-íîâî âðåìå êàñòðàöèÿòà å âñÿêà åäíà èíòåðâåíöèÿ – õèðóðãè÷íà, õèìè÷íà èëè äðóãà, ÷ðåç êîÿòî ñå ïðåêðàòÿâà ôóíêöèÿòà íà ïîëî-âèòå æëåçè – òåñòèñè ïðè ìúæêèòå è ÿé÷íèöè ïðè æåíñêèòå èíäèâèäè.  ìèíàëîòî äóìàòà ñå å îòíàñÿëà ñàìî çà ìúæêèòå æèâîòíè, íî âå÷å ñå èçïîëçâà è çà æåíñêèòå.

Ïðåìàõâàíåòî íà ñåìåííèöèòå è íàäñåìåí-íèöèòå ïðè æðåáöèòå ñå ïðàâè çà òÿõíîòî ïî-ëåñíî óïðàâëåíèå (ïðè âïðåãàòíè êîíå), êîí-òðîëà íà ïîâåäåíèåòî èì è ïðåäïàçâàíå îò íå-æåëàíî ðàçâúæäàíå. Òàçè îïåðàöèÿ å àáñîëþòíî ïîêàçàíà ïðè íàëè÷èå íà íÿêîÿ îò ôîðìèòå íà èíãâèíàëíî-ñêðîòàëíè õåðíèè, ðàíè è íåîïëàçèè íà òåñòèñèòå.

Çà íàé-ïîäõîäÿùàòà âúçðàñò íà êàñòðàöèÿ ïðè æðåáöèòå èìà ðàçëè÷íè ñòàíîâèùà. Ïðîô. Î. Íåé÷åâ è Ä. Ãîëåìàíîâ (1993), è Ä. Äèíåâ (1988) ïðåïîðú÷âàò êàñòðàöèÿ íà 3-4-ãîäèøíà âúçðàñò, êîãàòî å çàâúðøåíî òåëåñíîòî èì ðàçâèòèå. Äðóãè àâòîðè ñìÿòàò, ÷å ïî-ðàí-íîòî ïðåêðàòÿâàíå äåéñòâèåòî íà òåñòîñ-òåðîíà ñå îòðàçÿâà ïî-äîáðå âúðõó îôîðìÿ-íåòî íà òåëåñíàòà êîíñòèòóöèÿ è ïðåäëàãàò êàñòðàöèÿòà íà æðåáöèòå äà ñå èçâúðøâà äî 18-ìåñå÷íà âúçðàñò [4]. Ñïîðåä Hill (2008) âúç-ðàñòòà çà êàñòðàöèÿ ìîæå äà áúäå îò 6 äî 24 ìåñåöà è òîâà çàâèñè îò ïðåäíàçíà÷åíèåòî íà æèâîòíèòå è îò èíäèâèäóàëíèòå îñîáåíîñòè â ïîâåäåíèåòî èì.

Ïðè ìúæêèòå æèâîòíè ñà îáùîèçâåñòíè äâå ãðóïè ìåòîäè çà êàñòðàöèÿ – áåçêðúâíè è êðúâíè. Ðàçðàáîòåí å è íîâ ìåòîä çà áèîëî-ãè÷íà êàñòðàöèÿ, ÷ðåç õîðìîíàëíî èëè àâòî-èìóííî ïðåäèçâèêâàíå íà àòðîôèÿ íà òåñòè-ñèòå. Ïðè æðåáöèòå ñå ïðåïîðú÷âàò êðúâíè-òå ìåòîäè, ìàêàð ÷å ïðè ìàãàðåøêè æðåáöè, ñïîðåä Íåé÷åâ è Ãîëåìàíîâ (1993), áè ìîãëî äà ñå èçâúðøè ïåðêóòàííà êàñòðàöèÿ ñ êëåùèòå íà Áîðäèöî.  äîñòúïíàòà íè ëèòåðàòóðà íå îòêðèõìå äðóãè àâòîðè, êîèòî äà ïðåäëàãàò òàêúâ ìåòîä. Ñïîðåä Äèíåâ (1988) òîçè ìå-òîä å àáñîëþòíî ïðîòèâîïîêàçàí è òðóäíî îáÿñíèì îò ìåäèêî-áèîëîãè÷íà ãëåäíà òî÷êà.

Ñ íàñòîÿùàòà ïóáëèêàöèÿ ñè ïîñòàâèõìå çà öåë äà ïîïóëÿðèçèðàìå â íàøàòà ñòðàíà è äà ñïîäåëèì íàøèÿ ñêðîìåí îïèò îò ïðèëàãà-íåòî íà åäèí ìàëêî èçâåñòåí ìåòîä çà êàñ-

���.1. ������������ �� Henderson, �������� �� ������������ ���������

���. 2. �������� �� ������ ����� ������ � tunica dartos

���. 3. ��������� �� ������� � ����������� �� Henderson.

Ôèã. 1 Èíñòðóìåíòúò íà Henderson, çàêðåïåí íà àêóìóëàòîðíà áîðìàøèíà

     

Èçïîëçâàõìå íåâðîëåïòàíàëãåçèÿ ñ äîìîñå-äàí è áóòîðôàíîë, ñú÷åòàíà ñ ëîêàëíà àíåñòå-çèÿ ñ íîâîêàèí, êîèòî ïðèëîæèõìå â äîçè êàê-òî ñëåäâà: Detomidine hydrochloride – 0,02 mg/kg. ì., i. v. (0,8mL – 1,0mL/500kg ì.). Ñëåä 10-15 ìèíóòè íàñòúïè ñåäàöèÿ è òîãàâà èíæåêòè-ðàõìå – Butorphanol – 0.1 mg/kg. ì., i. v. (1,0mL – 1,2mL/500kg ì.). Ñëåä îùå 5 ìèí. â ïàðåíõèìà íà âñåêè òåñòèñ èíæåêòèðàõìå ïî 20 mL 1% Novocain.

Ïîäãîòîâêàòà íà ñêðîòóìà, ïðåïóöèóìà è èíãâèíàëíàòà îáëàñò ïîäãîòâèõìå ïî ðóòèí-íèòå ìåòîäè íà àíòèñåïòèêà.

Õèðóðãúò å îáúðíàò ñ ëèöå êúì çàäíàòà ïîëîâèíà íà òÿëîòî è ëåêî ïðèêëåêíàë çàõâà-ùà ñ ðúêà åäèíèÿ òåñòèñ è íàíàñÿ ñúñ ñêàëïåë ðàçðåç íà êîæàòà, óñïîðåäåí íà raphae scroti. Åäíîâðåìåííî ñ êîæàòà ñå ðàçðÿçâà è tunica dartos (ôèã. 2). Ñëåäâà îòïðåïàðèðàíå íà òåñ-òèñà, çàåäíî ñ tunica vaginalis communis. Ñúñ

òðàöèÿ íà æðåáöè. Òîé íîñè èìåòî íà àâòîðà, êîéòî å èçîáðåòèë ñïåöèàëíèÿ çà òàçè öåë èí-ñòðóìåíò è ñå íàðè÷à ìåòîä íà Henderson.

Èíñòðóìåíòúò íà Henderson (ôèã. 1) ïðåä-ñòàâëÿâà êëåùè ñ èçâèòè ïîä îïðåäåëåí úãúë ïðåìà÷êâàùè ÷åëþñòè è ðàìåíà (äðúæêè) ñ âúçìîæíîñò çà çàñòîïîðÿâàíå. Îñîáåíîòî å, ÷å åäíàòà äðúæêà å ñ êðúãëî íàïðå÷íî ñå÷åíèå è òîâà è äàâà âúçìîæíîñò äà áúäå âêàðàíà è ôèêñèðàíà â ïàòðîíà íà åëåêòðè÷åñêà áîðìà-øèíà èëè îòâåðêà (çà ïðåäïî÷èòàíå àêóìóëà-òîðíà).

Ñàìèÿò ìåòîä ñå ïðè÷èñëÿâà êúì ãðóïàòà íà êðúâíèòå ìåòîäè è ïî ñâîÿòà ñúùíîñò å çàêðèò è ìîæå äà ñå ïðèëîæè êàêòî â ïðà-âîñòîÿùî, òàêà è â ëåæàùî ïîëîæåíèå íà æðåáåöà. Íèå ïðåäïî÷èòàìå è ïðåïîðú÷âàìå ïðàâîñòîÿùî ïîëîæåíèå è âêàðàíî â ñòàíîê æèâîòíî. Ìåòîäúò ïðèëîæèõìå ïðè 7 æðå-áöè ñ ðàçëè÷íî ïðåäíàçíà÷åíèå, ìàñà è âúçðàñò (òàáëèöà).

Ïðåäâàðèòåëíî æðåáöèòå ïîäëîæèõìå íà îáù êëèíè÷åí ïðåãëåä, à ñëåä àíåñòåçèÿòà, ÷ðåç ïàëïàöèÿ èçñëåäâàõìå ñêðîòóìà, òåñòè-ñèòå è âúíøíèòå èíãâèíàëíè ïðúñòåíè.

Ïðåäíàçíà÷åíèå Âúçðàñò, ãîä.

Ìàñà, kg Óñëîæíåíèÿ Èçõîä

Çà ðàáîòà 3,0 450 íÿìà áëàãîïðèÿòåí

Çà åçäà 2,5 400 íÿìà áëàãîïðèÿòåí

Çà ðàáîòà 3,5 500 íÿìà áëàãîïðèÿòåí

Çà ðàáîòà 2,5 380 íÿìà áëàãîïðèÿòåí

Çà ðàáîòà 3,8 520 íÿìà áëàãîïðèÿòåí

Çà åçäà 2,4 350 íÿìà áëàãîïðèÿòåí

Çà åçäà 3,0 500 íÿìà áëàãîïðèÿòåí

Òàáëèöà. Äàííè çà æðåáöèòå, ïðè êîèòî å ïðèëîæåí ìåòîäà íà Henderson çà êàñòðàöèÿ

���.1. ������������ �� Henderson, �������� �� ������������ ���������

���. 2. �������� �� ������ ����� ������ � tunica dartos

���. 3. ��������� �� ������� � ����������� �� Henderson.

Ôèã. 2Íàíàñÿíå íà ðàçðåç âúðõó êîæàòà è tunica dartos

���.1. ������������ �� Henderson, �������� �� ������������ ���������

���. 2. �������� �� ������ ����� ������ � tunica dartos

���. 3. ��������� �� ������� � ����������� �� Henderson.

Ôèã.3Çàõâàùàíå íà êîðäîíà ñ èíñòðóìåíòà íà Henderson.

     

çàòâîðåíà íîæèöà ñå îòïðåïàðèðà è proc. vagi-nalis ñ íàìèðàùèÿ ñå â íåãî ñåìåíåí êîðäîí. Òîâà ñå ïðàâè êîëêîòî å âúçìîæíî ïî-íàãîðå, â áëèçîñò äî âúíøíèÿ èíãâèíàëåí ïðúñòåí. Êàòî ñå ïðèäúðæà ñ åäíàòà ðúêà òåñòèñúò, ñ äðóãàòà ñå ïîñòàâÿ èíñòðóìåíòà íà Hender-son, íàïðå÷íî íà êîðäîíà (ôèã. 3). Ñëåä êàòî ñìå ñèãóðíè, ÷å ïðåìà÷êâàùàòà ïîâúðõíîñò íà èíñòðóìåíòà îáõâàùà öåëèÿ ñåìåííåí êîðäîí ñå çàêîï÷àâàò ðàìåíàòà ìó. Ðåçáîâàíîòî ðàìî íà èíñòðóìåíòà ñå ïîñòàâÿ è çàòÿãà â àêóìó-ëàòîðíàòà äðåëêà (áîðìàøèíà) è ñå âêëþ÷âà íà áàâíè îáîðîòè, êàòî ñëåä 3-5 çàâúðòàíèÿ ïîñòåïåííî îáîðîòèòå ñå óâåëè÷àâàò (ôèã. 4).

Ïî ëèòåðàòóðíè äàííè òåñòèñúò ñå îòêú-ñâà ñëåä 20-25 îáîðîòà (â íàøàòà ïðàêòèêà òîâà ñå ïîëó÷àâàøå íà 23-24 îáîðîòà). Áëàãî-äàðåíèå íà ìíîãîêðàòíî òîðçèðàíå ðèñêúò îò êðúâîòå÷åíèå îò ñåìåííèÿ êîðäîí å ñâåäåí äî ìèíèìóì. Ñúùàòà ïðîöåäóðà ñå ïîâòàðÿ è ñ äðóãèÿ òåñòèñ.

Ïî âðåìå è ñëåä êðúâíèòå ìåòîäè íà êàñ-òðàöèÿ ñà âúçìîæíè ðåäèöà óñëîæíåíèÿ êàòî êðúâîòå÷åíèÿ, âúçïàëåíèÿ íà ñêðîòóìà è ïðå-ïóöèóìà, âîäåùè äî ôëåãìîíè, èçïàäàíå íà âúòðåøíè îðãàíè, ïåðèòîíèò è äð. [6]. Ïðè êàñòðèðàíèòå îò íàñ æðåáöè íå ñå ïîëó÷èõà ðàííè èëè êúñíè ñëåäîïåðàòèâíè óñëîæíåíèÿ.

 çàêëþ÷åíèå ìîæåì äà èçòúêíåì ïðå-äèìñòâàòà íà êàñòðàöèÿòà ñ èíñòðóìåíòà íà Henderson â ïðàâîñòîÿùî ïîëîæåíèå:

- ìèíèìàëíà çàãóáà íà êðúâ ïî âðåìå íà îïå-ðàöèÿòà;- ìèíèìàëåí ðèñê îò ñëåäîïåðàòèâíè êðú-âîòå÷åíèÿ;- íàìàëÿâàíå ÷åñòîòàòà íà ñëåäêàñòðàöè-îííèòå óñëîæíåíèÿ îò èíôåêöèîçåí õàðàê-òåð;

- íå å íåîáõîäèì ïîâàë íà æðåáåöà è ðèñêî-âåòå îò íåãî ñå èçáÿãâàò;- ìàëêà âåðîÿòíîñò çà ïðîíèêâàíå íà èí-ôåêöèÿ â êîðåìíàòà êóõèíà;- ñâåäåíà äî ìèíèìóì ïîñòîïåðàòèâíà áîë-êà;- ìåòîäúò å ëåñåí çà èçïúëíåíèå;- îòíåìà ìàëêî âðåìå.Âñè÷êî òîâà íè äàâà îñíîâàíèå äà ïðåïîðú-

÷àìå îïèñàíèÿ ìåòîä çà êàñòðàöèÿ íà æðåáöè â øèðîêàòà ïðàêòèêà. Ïîäîáíà ïðåïîðúêà êúì ïðàêòèêóâàùèòå ñ êîíå âåòåðèíàðíè ëå-êàðè îòïðàâÿò Reilly è êîë. (2005) è Schwing-hamer (2008).

ËÈÒÅÐÀÒÓÐÀ

1. Ãîðàíîâ, Ç., Î. Íåé÷åâ. Îïåðàòèâíà õèðóðãèÿ íà äîìàøíèòå æèâîòíè. Çåìèçäàò, Ñîôèÿ, 1964.

2. Äèíåâ, Ä. Îïåðàòèâíà õèðóðãèÿ íà äîìàøíèòå æèâîòíè. Ñòàðà Çàãîðà, 1998.

3. Íåé÷åâ, Î., Ä. Ãîëåìàíîâ. Îïåðàòèâíà õèðóðãèÿ íà äîìàøíèòå æèâîòíè. Çåìèçäàò, Ñîôèÿ, 1993.

4. Garfinkel, C. htt://drgarfinkel.com; 2009.5. Hill, C. Gelding and Aftercare. In Horsekeeping Al-

manac, Horsen Living Authority, USA, (2008).6. Railton, D. Complications associated with castration

in the horse. In Practice, 1999, 21: 298-307.7. Reilly, M.T, L.J. Cimetti. How to use the Henderson

instrument and minimize castration complications. Pro-ceedings of the 51 Annual Convention of the American Association of Equine Practitioners, Seattle, Washington, USA, 3-7 December, 2005.

8. Schwinghamer, D., Henderson castration instrument. Anoka Equine Veterinary Services; htt://www.anokae-quine.com, 2008.

���. 4. ���������� ��� ����������� � ���������.

Ôèã.4Çàêðåïâàíå êúì áîðìàøèíàòà è òîðçèðàíå.

     

Ïðåç 2005 ã., ðúêîâîäèòåëèòå íà êîìïå-òåíòíèòå îðãàíè çà êîíòðîë íà ëåêàðñòâà-òà çà õóìàííàòà è âåòåðèíàðíàòà ìåäèöè-íà â Åâðîïåéñêèÿ ñúþç (Heads of Medicines Agencies (HMA), ñå îáåäèíèõà îêîëî èäåÿòà, âñè÷êè äúðæàâè ÷ëåíêè, äî êðàÿ íà 2009 ã., äà ñà â ñúñòîÿíèå äà ïðèåìàò çàÿâëåíèÿòà çà èçäàâàíå íà ëèöåíçè çà óïîòðåáà íà âå-òåðèíàðíîìåäèöèíñêè ïðîäóêòè (ÂÌÏ) è ïðèëîæåíàòà êúì òÿõ ðåãèñòðàöèîííà äî-êóìåíòàöèÿ, â åëåêòðîíåí ôîðìàò.

Èäåÿòà çà ïîäàâàíå íà äîêóìåíòàöèÿ â åëåêòðîíåí ôîðìàò áå ïîäêðåïåíà, ïîðàäè ñëåäíèòå ôàêòè:

íàìàëÿâà ñå ïîòîêúò îò äîêóìåíòè íà õàðòèåí íîñèòåë, êîåòî å ëîãèñòè÷íà è àäìèíèñòðàòèâíà òåæåñò;

íàìàëÿâà ñå ïðîñòðàíñòâîòî, íåîáõî- äèìî çà àðõèâèðàíå;

ïîñòèãà ñå ïî-äîáðà îïåðàòèâíîñò â êîìóíèêàöèÿòà ìåæäó ÅÌÀ, íàöèîíàëíèòå êîìïåòåíòíè îðãàíè è çàÿâèòåëèòå;

óñêîðÿâà ñå è ñå óëåñíÿâà ïðîöåñúò íà ïðåãëåæäàíå è îöåíêà.

Ïðåç þëè, 2007 ã. HMA âçå ðåøåíèå îò 01.01.2010ã., âñè÷êè êîìïåòåíòíè îðãàíè çà êîíòðîë íà ëåêàðñòâàòà â ÅÑ, äà áúäàò â ñúñ-òîÿíèå äà ïðèåìàò åëåêòðîííè äîñèåòà íà ÂÌÏ â åëåêòðîíåí ôîðìàò.  ñúîòâåòñòâèå ñ òîâà ðåøåíèå, ïîä ðúêîâîäñòâîòî íà Åâðî-ïåéñêàòà àãåíöèÿ çà ëåêàðñòâàòà (ÅÌÀ), áå ñúçäàäåíà ðàáîòíàòà ãðóïà (TIGesVet), ÷èÿ-

òî çàäà÷à å äà èçãîòâè ðúêîâîäñòâî, ïðåä-íàçíà÷åíî çà êîìïàíèèòå, êîèòî æåëàÿò äà ïîäàâàò ðåãèñòðàöèîííà äîêóìåíòàöèÿ çà ÂÌÏ ïî òîçè íà÷èí. Ðàáîòíàòà ãðóïàòà âêëþ÷âà ïðåäñòàâèòåëè íà èíäóñòðèÿòà, êîìïåòåíòíèòå îðãàíè íà äúðæàâè ÷ëåíêè è ÅÌÀ.  ðåçóëòàò íà ñâîÿòà äåéíîñò è ñëåä ïðîâåæäàíå íà ðåäèöà êîíñóëòàöèè ñúñ çà-èíòåðåñîâàíèòå ñòðàíè, ðàáîòíàòà ãðóïà èçãîòâè ðúêîâîäñòâî, â êîåòî ñà ïîñî÷åíè èçèñêâàíèÿòà çà ïîäàâàíå íà åëåêòðîííî çà-ÿâëåíèå çà âåòåðèíàðíîìåäèöèíñêè ïðîäóêò (Guideline on the specifications for provision of an electronic submission (e-submission) for a veterinary medicinal products).

Ðúêîâîäñòâîòî, âåðñèÿ 1.1 îò îêòîìâðè 2009 ã., å ïóáëèêóâàíî íà åëåêòðîííàòà ñòðà-íèöà íà ÅÌÀ:

http://esubmission.emea.europa.eu/tiges/vetesub.htm

Ðúêîâîäñòâîòî îïðåäåëÿ ñòàíäàðòèòå çà åëåêòðîííî ïîäàâàíå íà ðåãèñòðàöèîííà äî-êóìåíòàöèÿ çà ÂÌÏ ïðè ñïàçâàíå íà ñúùåñò-âóâàùèòå â ÅÑ èçèñêâàíèÿ çà ëèöåíçèðàíå çà óïîòðåáà íà ÂÌÏ. Òî äàâà âúçìîæíîñò çà ïðèëàãàíå íà õàðìîíèçèðàíè ïðàâèëà è åôåê-òèâåí ïîäõîä ïðè ñúñòàâÿíå è ïîäàâàíå â åëåêòðîíåí ôîðìàò íà ðåãèñòðàöèîííà äîêó-ìåíòàöèÿ çà ÂÌÏ. Îò÷åòåíà å ñïåöèôèêàòà íà âåòåðèíàðíèÿ ñåêòîð, ñ îãëåä äà ñå íàìà-ëÿò ðàçõîäèòå îò ñòðàíà íà êîìïåòåíòíè-òå îðãàíè è íà èíäóñòðèÿòà.

     

Ðúêîâîäñòâîòî å ïðèëîæèìî êàêòî ïðè ëèöåíçèðàíå çà óïîòðåáà íà ÂÌÏ ïî öåíòðà-ëèçèðàíà ïðîöåäóðà â ÅÌÀ, òàêà è ïðè ïîäà-âàíå íà äîêóìåíòàöèÿ äî êîìïåòåíòíèÿ îðãàí ïî íàöèîíàëíà ïðîöåäóðà èëè ïî ïðîöåäóðà çà âçàèìíî ïðèçíàâàíå (äåöåíòðàëèçèðàíà ïðîöå-äóðà). Çà ðàçëèêà îò õóìàííèòå ëåêàðñòâåíè ïðîäóêòè, ïðè êîèòî åëåêòðîííîòî ïîäàâàíå íà äîêóìåíòàöèÿ å çàäúëæèòåëíî, çà ÂÌÏ òà-êîâà èçèñêâàíå ëèïñâà. Ïðè ïîäàâàíå íà äîêó-ìåíòè çà ÂÌÏ ëèöàòà ìîãàò äà èçáèðàò, äàëè äà ïðåäñòàâÿò äî íàöèîíàëíèÿ êîìïåòåíòåí îðãàí íåîáõîäèìàòà äîêóìåíòàöèÿ ïî åëåê-òðîíåí ïúò èëè íà õàðòèåí íîñèòåë.

Ïðè èçãîòâÿíå íà ðúêîâîäñòâîòî áå âúç-ïðèåò ïîäõîä, êîéòî äàâà âúçìîæíîñò çà ïîäà-âàíå íà ðåãèñòðàöèîííî äîñèå íà ÂÌÏ ïðè çà-ïàçâàíå íà ñòðóêòóðàòà è èçèñêâàíèÿòà, ïîñî-÷åíè â “Èçâåñòèÿ êúì çàÿâèòåëèòå” (Eudralex, Notice to Applicants, Volume 6Â), êàêòî ñà èçìå-íåíè ÷ðåç Äèðåêòèâà 2009/9/ÅÎ. Èçâåñòèÿòà êúì çàÿâèòåëÿ ñà ïóáëèêóâàíè íà åëåêòðîííà-òà ñòðàíèöà íà Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ. Ïðè ïîäàâàíåòî íà äîêóìåíòè â åëåêòðîíåí ôîð-ìàò å äàäåíà âúçìîæíîñò çà èçïîëçâàíåòî íà PDF- èëè Word- ôîðìàò, à ïðåäñòàâÿíåòî – íà CD èëè DVD. Ôîðìàòúò E-CTD (electronic-common technical document format), êîéòî ñå èçïîëçâà ïðè õóìàííèòå ëåêàðñòâåíè ïðîäó-êòè, íå å çàäúëæèòåëåí çà ÂÌÏ, òúé êàòî íà òîçè åòàï ñå ñìÿòà çà íåïîäõîäÿù.

Åëåêòðîííîòî ïîäàâàíå íà äîêóìåíòàöèÿ å ïðèëîæèìî êàêòî ïðè çàÿâëåíèÿ çà èçäàâà-íå íà ëèöåíçè çà óïîòðåáà, òàêà è ïðè ïîäíî-âÿâÿíå íà ëèöåíçè, èçâúðøâàíå íà ïðîìåíè â ëèöåíçèòå çà óïîòðåáà, ïðåäñòàâÿíå íà îòãî-âîðè îò çàÿâèòåëèòå â õîäà íà ïðîöåäóðèòå çà èçäàâàíå íà ëèöåíç, ïðåäñòàâÿíå íà ïåðè-îäè÷íè äîêëàäè çà áåçîïàñíîñò è äðóãà äîêó-ìåíòàöèÿ, ñâúðçàíà ñ ÂÌÏ.

Ïðè ïðèåìàíå è âàëèäèðàíå íà åëåêòðîííè çàÿâëåíèÿ çà èçäàâàíå íà ëèöåíçè çà óïîòðåáà íà ÂÌÏ, íà äîñèåòà èëè äðóãà äîêóìåíòàöèÿ, ñâúðçàíà ñ ëèöåíçèòå çà óïîòðåáà, íàöèîíàë-íèÿò êîìïåòåíòåí îðãàí å äëúæåí äà ñå ïî-çîâàâà íà ðúêîâîäñòâîòî. Îò äðóãà ñòðàíà, ïðè èçãîòâÿíå è ïîäàâàíå íà ðåãèñòðàöèîííà äîêóìåíòàöèÿ â åëåêòðîíåí ôîðìàò, çàÿâè-òåëèòå ñëåäâà äà ñïàçâàò èçèñêâàíèÿòà, ïî-ñî÷åíè â ðúêîâîäñòâîòî.

Ñåãà, ïî÷òè âñè÷êè êîìïåòåíòíè îðãà-íè çà êîíòðîë íà ÂÌÏ â ÅÑ, âêëþ÷èòåëíî è ÍÂÌÑ, óñïåøíî ïðèåìàò è èçâúðøâàò îöåí-êà íà ïðåäñòàâåíà â åëåêòðîíåí ôîðìàò ðå-ãèñòðàöèîííà äîêóìåíòàöèÿ. Ñ îãëåä óëåñíÿ-âàíå íà áúëãàðñêèòå ïðèòåæàòåëè íà ëèöåíçè çà óïîòðåáà íà ÂÌÏ, ïðåäñòîè óòâúðæäàâà-íå è ïóáëèêóâàíå íà åëåêòðîííàòà ñòðàíèöà íà ÍÂÌÑ íà ðúêîâîäñòâîòî çà èçèñêâàíèÿòà ïðè ïîäàâàíå íà åëåêòðîííî çàÿâëåíèå çà ÂÌÏ íà áúëãàðñêè åçèê, êàòî â íåãî ùå áúäàò âçå-òè ïðåäâèä è ïîñî÷åíè ñïåöèôè÷íè èçèñêâàíèÿ íà íàöèîíàëíîòî íè çàêîíîäàòåëñòâî.

     

Ãåíåðàëèçèðàùèòå ñå èíôåêöèè êàòî ãà-íàòà, áåñà è äð. öèðêóëèðàò â ïî÷òè öåëèÿ îð-ãàíèçúì è èíäóöèðàò ïðåäèìíî ñåðóìíè ïðî-òèâîòåëà, êëåòú÷íî àñîöèèðàí èìóíèòåò, èíòåðôåðîíè è ïð., êîèòî èìàò äúëãîòðàé-íî, ïîíÿêîãà äîæèâîòíî äåéñòâèå. Ïîäîáíî äåéñòâèå èìàò è âàêñèíèòå ñðåùó òÿõ.

Ëîêàëíèòå èíôåêöèè è âàêñèíèòå ñðåùó òÿõ, êàòî ïîâå÷åòî õåðïåñíè è ïàðâîâèðóñíè èíôåêöèè, èíäóöèðàò ïðåäèìíî ëîêàëíè ïðîòè-âîòåëà è ëîêàëåí ìóêîçåí èìóíèòåò ñ ìíîãî ïî-êðàòêîòðàéíî äåéñòâèå. Åòî çàùî íå å ïîäõî-äÿùî òåçè âàêñèíè äà ñå àïëèöèðàò ñúâìåñòíî. Ëîêàëíèòå âàêñèíè äåéñòâàò äî îêîëî ãîäèíà è çàòîâà ñëåäâà äà ñå ïðèëàãàò ïåðèîäè÷íî, äî-êàòî äðóãèòå âàêñèíè ïîíÿêîãà ïðåäèçâèêâàò äîæèâîòåí èìóíèòåò.

Ïðè òîâà, ïðåïîðú÷èòåëíî å âàêñèíèòå ñðå-ùó ïîâå÷åòî ëîêàëíè èíôåêöèè äà ñå àïëèöè-ðàò ëîêàëíî. Âàêñèíàëíèÿò âèðóñ å àäàïòèðàí äà ñå ðàçìíîæàâà ëîêàëíî, â ðàçëè÷íèòå ìóêî-çè ìíîãî ïî-äîáðå, îòêîëêîòî, àêî ñå àïëèöèðà ìóñêóëíî, è ïðåäèçâèêâà ìíîãî ïî-ìîùåí èìó-íåí îòãîâîð êàêòî ëîêàëåí, òàêà è ñèñòåìåí.

Èìà èçâåñòíè ðàçëè÷èÿ â èìóííàòà ðåàê-òèâíîñò ìåæäó ìëàäèòå è âúçðàñòíèòå æè-âîòíè, êîèòî òðÿáâà äà ñå ñúáëþäàâàò ïðè âàêñèíàöèèòå.

Îòêðèâàíåòî è èçïîëçâàíåòî íà âàêñèíà-öèèòå å åäíî îò íàé-âåëèêèòå ïîñòèæåíèÿ íà ÷îâå÷åñòâîòî. Îò ñðåäàòà íà XIX âåê, áëàãî-äàðåíèå íà ïðèíöèïèòå, ðàçêðèòè îò Äæåíåð è Ïàñòüîð ñå ñúçäàäîõà ìíîãî âàêñèíè è ñå ïîëî-æèõà îñíîâèòå íà ñúâðåìåííàòà èìóíîëîãèÿ è èìóíîïðîôèëàêòèêà.

Èìóíîïðîôèëàêòèêàòà íà êó÷åòàòà è êîòêèòå ñå ðàçâè åäâà êúì ñðåäàòà íà ÕÕ âåê, êîãàòî áëàãîäàðåíèå íà íÿêîëêî ñîöèàëíè è ïñèõîëîãè÷íè ôàêòîðà ñå ðàçðàñíà áúðçî ïîïóëàöèÿòà íà äîìàøíèòå ëþáèìöè.

Ñåãà òÿ âå÷å ñå ðàçâèâà â èíäóñòðèàëíè ìàùàáè, ìàíèïóëèðà ñå îò ðåäèöà ìåæäóíà-ðîäíè êîìïàíèè è òîâà äàâà îòïå÷àòúê âúðõó äíåøíèòå íåïðåñòàííî ïðîìåíÿùè ñå âàêñè-íàöèîííè ñõåìè è íàïðàâëåíèÿ.

 íàñòîÿùàòà ñòàòèÿ ùå ñå ðàçãëåäàò íÿêîè íîâîïîÿâèëè ñå ïðîáëåìà íà ñúâðåìåí-íàòà èìóíîïðîôèëàêòèêà.

Ñðåä ìíîæåñòâîòî íàëè÷íè âàêñèíè èìà òàêèâà êàêòî ïðîòèâ ëîêàëíè, òàêà è ïðîòèâ òåæêè ãåíåðàëèçèðàùè ñå èíôåêöèè. Îáèêíî-âåíî êàêòî ëåêàðè, òàêà è íÿêîè ôèðìè íå ïðàâÿò ñúùåñòâåíà ðàçëèêà ìåæäó òÿõ è ãè ñúâìåñòÿâàò â îáùè ìóëòèâàêñèíè. Òðÿá-âà äà ñå èçÿñíè, ÷å èìà ñúùåñòâåíè ðàçëè÷èÿ ìåæäó òÿõ.

     

Ïðåäè âñè÷êî ìëàäèòå æèâîòíè èìàò ìíîãî ïî-èíòåíçèâåí è áúðç ìåòàáîëèçúì, êî-åòî ñå îòðàçÿâà íà ïîñòâàêñèíàëíèÿ èìóíåí îòãîâîð. Òîé å ïî-áúðç, íî ìíîãî ïî-êðàòêî-òðàåí. Ïîÿâèëèòå ñå àíòèòåëà ñà äîñòà ïî-êðàòêîòðàéíè. Çà òîâà ïðè ìëàäèòå æèâîò-íè îáèêíîâåíî âàêñèíàöèèòå ñà äâóêðàòíè. Íî ïî-âàæíàòà ïðè÷èíà çà íåêîëêîêðàòíèòå âàêñèíàöèè ñà íàëè÷íèòå ìàé÷èíè ïðîòèâî-òåëà, êîèòî â çàâèñèìîñò îò òèòúðà èì, íåóòðàëèçèðàò âàêñèíàëíèÿ àíòèãåí èëè çíà-÷èòåëíî ãî ïîòèñêàò. Âúçìîæíî å ïúðâàòà âàêñèíà äà íå ïðåäèçâèêâà ïîÿâà íà àíòèòåëà, íî òÿ îáèêíîâåíî ïîäãîòâÿ Â-ëèìôîöèòèòå êúì ñëåäâàùîòî âàêñèíàëíî äðàçíåíå. Âòîðà-òà âàêñèíàöèÿ, êîÿòî òðÿáâà äà å ïîíå 10 – 15 äíè ñëåä ïúðâàòà, ïîâèøàâà áúðçî òèòúðà íà àíòèòåëàòà („èíåêöèîí ðàïåë”).

Ïðè âúçðàñòíèòå æèâîòíè å ëîãè÷íî âàê-ñèíàöèèòå äà ñå ïîâòàðÿò ïåðèîäè÷íî (âñÿêà ãîäèíà), ãëàâíî ñðåùó ëîêàëíèòå èíôåêöèè, ïðè êîèòî èìóíèòåòúò å êðàòêîòðàåí. Ïðè ãåíåðàëèçèðàíèòå èíôåêöèè ïîñòâàêñèíàë-íèÿò èìóíèòåò îáèêíîâåíî å äúëãîòðàåí, à îñâåí òîâà êó÷åòàòà êîèòî ñà â íåïðåñòà-íåí êîíòàêò ñ äðóãè êó÷åòà, ïîëó÷àâàò ïåðè-îäè÷íî ñóáêëèíè÷íè äîçè îò öèðêóëèðàùèòå ìåæäó òÿõ èíôåêöèè, êàòî òàêà ïîäúðæàò èìóíèòåòà ñè. Òàêà, åæåãîäíàòà âàêñèíàöèÿ ñðåùó ãåíåðàëèçèðàùèòå ñå èíôåêöèè íå å íà-ëîæèòåëíà, îñâåí ïðè áðåìåííè êó÷êè ñ îãëåä ïîâèøàâàíå íà êîëàñòðàëíèòå ïðîòèâîòåëà.

Àòåíóèðàíèòå âàêñèíè ñà îïàñíè, êîãà-òî âàêñèíàëíèÿò ùàì èìà âèñîêà îñòàòú÷-íà âèðóëåíòíîñò è ñêëîííîñò êúì ðåâåðñèÿ. Ñúâðåìåííèòå ñåëåêöèîíèðàùè è ãåíåòè÷íè ìåòîäè ïî÷òè èçêëþ÷âàò ðåâåðñèÿ íà âàê-ñèíàëíèÿ ùàì, îñâåí àêî òîé ñå ïðèëîæè íà èìóíî êîìïðîìåòèðàíè æèâîòíè èëè âëåçå â ðåêîìáèíàöèÿ ñúñ ñëó÷àåí òåðåíåí ùàì. Àòå-íóèðàíèòå âàêñèíè ñå ðàçìíîæàâàò äîïúëíè-òåëíî âúâ âàêñèíèðàíîòî æèâîòíî è çàòîâà ïðåäèçâèêâàò ìîùåí èìóíåí îòãîâîð – õóìî-ðàëåí è êëåòú÷åí. Òîâà äàâà âúçìîæíîñò òå äà ñå àïëèöèðàò â ìàëêè êîëè÷åñòâà è äà ñà îòíîñèòåëíî ïî-åâòèíè.

Èíàêòèâèðàíèòå âàêñèíè ñå àïëèöèðàò â ïî-âèñîêè äîçè, òúé êàòî íå ñå ðàçìíîæàâàò â æèâîòíîòî. ×åñòî òå ñå àïëèöèðàò äâó-êðàòíî èëè òðèêðàòíî, çà äà ïðåäèçâèêàò æåëàíèÿ èìóíåí îòãîâîð. Òåõíèÿò åôåêò çà-

âèñè ïðåäè âñè÷êî îò èçïîëçâàíèÿ àäþâàíò, êîéòî, îò åäíà ñòðàíà ñòèìóëèðà èìóííèÿ îòãîâîð, à îò äðóãà, çàáàâÿ èçëú÷âàíåòî íà àíòèãåíà (äåïî!).  ïðîèçâîäñòâîòî âëèçàò âñå ïî-íîâè è åôåêòèâíè àäþâàíòè, êîèòî ïðèäàâàò íåîáèêíîâåíà èìóíèçèðàùà ìîù íà âàêñèíàòà.

Îñíîâíèÿò êîìïîíåíò íà èíàêòèâèðàíè-òå âàêñèíè ñà èíàêòèâàòîðèòå – ôèçè÷åñêè èëè õèìè÷åñêè. Îñîáåíî âàæíî å äà ñå èçïîëç-âà òàêàâà êîíöåíòðàöèÿ è åêñïîçèöèÿ, êîÿ-òî íàïúëíî äà ïîòèñíå èíôåêöèîçíîñòòà íà âàêñèíàëíèÿ âèðóñ, áåç äà ñå çàñÿãà íåãîâàòà èìóíîãåííîñò.

Èçêëþ÷èòåëíî âàæíî å, õèìè÷åñêèòå èíàê-òèâàòîðè, äà áúäàò îòäåëåíè èëè íåóòðàëè-çèðàíè îò âàêñèíàëíàòà ñìåñ, çàùîòî äîðè è ñëåä ïðèãîòâÿíåòî íà âàêñèíàòà, òå ïðîäúë-æàâàò äà ÿ èíàêòèâèðàò, êîåòî ñêîðî ÿ ïðà-âè íàïúëíî íåãîäíà äà ñúçäàäå èìóíèòåò.

Ðàçðàáîòåíèòå ïðåç ïîñëåäíèòå äåñåòèëå-òèÿ ìîíîâàêñèíè çà êó÷åòà è êîòêè ïîñòåïåí-íî ñå èíòåãðèðàò â ðàçíîîáðàçíè ïîëèâàëåíò-íè âàêñèíè. Òàçè òåíäåíöèÿ ñå ïîäêðåïÿ îò íÿ-êîëêî ìîòèâà: Îñîáåíî ïðè ìàëêèòå æèâîò-íè, èçáóõâàò è öèðêóëèðàò ïðåäèìíî âèðóñíè èíôåêöèè, êîèòî ñå íóæäàÿò îò ñâîåâðåìåííà ïðîòåêöèÿ. Òðóäíî å ñ ìîíîâàêñèíè äà áúäàò ïîòèñíàòè åäíîâðåìåííî ïàðâîâèðîçà, ãàíà è õåïàòèò. Îñâåí òîâà ñòîïàíèíúò íà êó÷åòî, îáèêíîâåíî íå ðàçïîëàãà ñ äîñòàòú÷íî âðåìå çà äà áúäàò ïðîâåäåíè îòäåëíè âàêñèíàöèè ñðåùó òåçè èíôåêöèè.

Ïîëèâàêñèíèòå èìàò è ñúùåñòâåíè íåäîñ-òàòúöè. Ïîðàäè ðàçëè÷íàòà áúðçèíà íà ðå-ïëèêàöèÿ, åäíè âàêñèíàëíè ùàìîâå â ðàìêèòå íà ïîëèâàêñèíàòà, ïîòèñêàò äðóãè ùàìîâå ÷ðåç èíäóöèðàíå íà èíòåðôåðîí èëè ïî äðóãè ïúòèùà. Òîâà ïîòèñêà ÷àñòè÷íî ïîñòâàêñè-íàëíèÿ èìóíåí îòãîâîð. Åòî çàùî èìóííèÿò îòãîâîð íà äàäåí âàêñèíàëåí ùàì îò ïîëè-âàêñèíàòà îáèêíîâåíî å ïî-ñëàá îò ñúîò-âåòíèÿ ùàì îò ìîíîâàêñèíàòà. Òîâà å ïðè-÷èíàòà äà ñå ïðåïîðú÷âà ïîëèâàêñèíèòå äà ñå ïðèëàãàò ïðåäèìíî ïðîôèëàêòè÷íî, äîêàòî ñðåùó àêòèâíè åïèçîîòèè äà ñå èçïîëçâàò ãëàâíî ìîíîâàêñèíè. Ïðè òîâà å ïî-äîáðå äà ñå èçïîëçâàò ïîëèâàêñèíè ñ ïî-ìàëêî âàêñè-íàëíè êîìïîíåíòè. Âàêñèíèòå, êîèòî èìàò 5-7 êîìïîíåíòà ôàêòè÷åñêè ñå ïðèëàãàò “íà ñëÿïî”. Ñðåùó ðåòðîâèðóñíèòå âàêñèíè çà êî-òåøêàòà ëåâêåìèÿ è çà ôåëèííèÿ èìóíîäåôè-

     

öèòåí ñèíäðîì, êàêòî è ñðåùó áÿñ ñå ïðåïî-ðú÷âà èçïîëçâàíå íà ìîíîâàêñèíè. Òå ñà ìíîãî ïî-åôåêòèâíè, êîãàòî ñúùåñòâóâà îïàñíîñò îò êîíêðåòíà èíôåêöèÿ.

Ãîëåìèòå èíòåðíàöèîíàëíè êîìïàíèè è ôèðìè íåïðåêúñíàòî îáíîâÿâàò ïðîäóêöèÿòà ñè è ïåðèîäè÷íî ïðåäëàãàò íîâè âàêñèíè.

Ïðåäè ãîäèíè ãîëÿìà íîâîñò áÿõà âàêñèíè, êîèòî ñúäúðæàò íå öÿë âèðóñ, à ñàìî åäèíè÷-íè íåãîâè ïðîòåèíè. Òå îáà÷å ñå îêàçàõà íå-ïîäõîäÿùè çà êó÷åòà è êîòêè, ïî-áåçîïàñíè ñà, íî ñà îòíîñèòåëíî ïî-ñëàáî èìóíîãåííè è ñ ïî-êðàòêîòðàéíî äåéñòâèå.

 ïðàêòèêàòà íàâëèçàò è ò.íàð. ãåííîèí-æåíåðíè âàêñèíè, êîèòî â îáùè ëèíèè ñå ñúñ-òîÿò îò îñíîâåí íîñèòåë - íÿêîé åäúð, íî áåçâðåäåí âèðóñ, êúì êîéòî ñà “ïðèøèòè” ÷ðåç ãåíåòè÷íè ìåòîäè, èìóíîãåííè ñúñòàâêè íà âèðóñà, ñðåùó êîéòî ñå èçãîòâÿ âàêñèíà. Ñëåä àïëèêàöèÿòà íîñèòåëÿò-âåêòîð íàé-÷åñòî ñå ðàçìíîæàâà îãðàíè÷åíî, à ñ íåãî ñå ðàçìíîæà-âàò è èìóíîãåííèòå ïðîòåèíè íà “ïðèøèòèÿ” âèðóñ. Òàêà âàêñèíèðàíîòî æèâîòíî ïîëó÷àâà äîñòàòú÷íî àíòèãåííè ñòèìóëè çà äîáúð èìó-íåí îòãîâîð. Ïîâå÷åòî îò òåçè ãåííîèíæå-íåðíè âàêñèíè ïðè êó÷åòàòà è êîòêèòå ñà â ñòàäèé íà åêñïåðèìåíòàëíî ïðîó÷âàíå, íî èìà è âàêñèíè, êîèòî âå÷å ñà íàâëåçëè â ïðàêòèêà-òà. Òàêèâà ñà âàêñèíèòå, ïðèãîòâåíè ñ âåêòîð, âèðóñúò íà øàðêàòà ïî êàíàð÷åòàòà.

Íîâîñò âúâ âàêñèíîëîãèÿòà ñà ò.íàð. ÄÍÊ-âàêñèíè. Ïðåäè ãîäèíè áèòóâàøå ìíå-íèå, ÷å íàëè÷èåòî íà ÄÍÊ âúâ âàêñèíèòå å îïàñíî, çàùîòî ÷ðåç òÿõ ñå ïðåíàñÿò ðàêîâè îáðàçóâàíèÿ. Èìåííî ïîðàäè òîâà ñå ïðèãîò-âÿõà ïðîòåèíîâè ñóáåäèíè÷íè âàêñèíè. Íàñ-êîðî áåøå óñòàíîâåíî, ÷å ÄÍÊ- ìîëåêóëèòå,

êîèòî íîñÿò èíôîðìàöèÿ çà ñúñòàâà íà ïðî-òåèíèòå, ìîãàò äà ñå èçïîëçâàò è êàòî âàê-ñèíè. Ïðèíöèïúò å ñëåäíèÿò:

Ñëåä èíîêóëàöèÿòà, ñïåöèôè÷íèòå âèðóñíè ÄÍÊ-ôðàãìåíòè âëèçàò â ìóñêóëíèòå êëåòêè è òàì èíäóöèðàò ñèíòåç íà ñïåöèôè÷íè ïðîòå-èíè, êîèòî èçëèçàò íà ïîâúðõíîñòòà íà òåçè êëåòêè, ïðè êîåòî äåéñòâàò êàòî àíòèãåíè. Îðãàíèçìúò ðåàãèðà ñðåùó òåçè ñïåöèôè÷íè àíòèãåíè ñúñ ñïåöèôè÷íè àíòèòåëà.

 ÷óæäèòå æóðíàëè èìà âå÷å ìíîãî ñòàòèè çà ñúçäàâàíå íà ÄÍÊ-âàêñèíè ñðåùó àêòóàëíè âèðóñíè èíôåêöèè ïî æèâîòíèòå. Íå å èçâåñò-íî îáà÷å çà íàïúëíî íàâëÿçëà â ïðàêòèêàòà òàêàâà âàêñèíà. Ãîëÿìîòî ïðåèìóùåñòâî íà ÄÍÊ-âàêñèíèòå ñå ñúñòîè âúâ ôàêòà, ÷å òå íå ñå èíõèáèðàò îò ìàé÷èíèòå ïðîòèâîòåëà è çàòîâà ìîæå äà ñå ïðèëîæàò ïðè ìëàäè æè-âîòíè. Âúïðåêè òîâà ñúùåñòâóâàò ïîäîçðå-íèÿ, ÷å òå ìîãàò äà ïðåíàñÿò ðàêîâè îáðàçó-âàíèÿ, êàêòî è íÿêîè ãåíåòè÷íè óâðåæäàíèÿ.

 çàêëþ÷åíèå ìîæå äà ñå íàïðàâè èçâîä, ÷å èìóíîïðîôèëàêòèêàòà ïðè êó÷åòàòà è êîòêèòå íå ìîæå äà ñå øàáëîíèçèðà è óåäíàêâÿâà, à çàâèñè êàêòî îò âúçðàñòòà è ñúñòîÿíèåòî íà æèâîòíîòî, òàêà è îò ñïåêòúðà íà èíôåêöèèòå, êîèòî öèðêóëè-ðàò â äàäåí ìîìåíò.

Èìóíîïðîôèëàêòèêàòà íåïðåêúñíàòî ñå îáíîâÿâà. Íàé-ãîëåìèÿò è íåäîñòàòúê å, ÷å òÿ å èíäèâèäóàëíà, ÷å ïðîòåêòèðà êîíêðåòíîòî æèâîòíî, à íå å íàñî÷åíà êúì ïðåäïàçâàíå íà öÿëàòà ïîïóëàöèÿ â äàäåí ðàéîí. Ïðè òîçè òèï ïðîôèëàêòèêà èìà æèâîòíè â ðàçëè÷íè ôàçè íà ïîñòâàêñèíàëåí èìóíèòåò, êàòî åäíîâðå-ìåííî ñ òîâà ãîëåìè ãðóïè îò êó÷åòà è êîòêè (îñîáåíî óëè÷íèòå) îñòàâàò íåâàêñèíèðàíè è ñå ïðåâðúùàò â ðåçåðâîàð íà ìíîæåñòâî èí-ôåêöèè. Ïîðàäè òîâà íå ìîæå äà áúäàò ëèêâè-äèðàíè îïðåäåëåíè èíôåêöèè â äàäåíà îáëàñò.

         

–

Ðåçþìå

Ïðîâåäåíè ñà äâà åêñïåðèìåíòà â ãîëÿìà èíäóñòðèàëíà ñâèíåôåðìà, êàòî ñà èçïîëçâàíè âàê-ñèíèòå CircoFlex è Porcilis PCV. Íà 28-èÿ äåí ñëåä ðàæäàíåòî ïðàñåòàòà ñà ðàçäåëåíè íà äâå ãðóïè. Ïúðâàòà ãðóïà å âàêñèíèðàíà, à âòîðàòà å îñòàâåíà êàòî íåâàêñèíèðàíà êîíòðîëà. Èçâúðøâàíè ñà êëèíè÷íè ïðåãëåäè è å îò÷èòàí ïðèðàñòúò çà ïåðèîäà, ïðîöåíòúò íà ëåêóâàíèòå ïðàñåòà, ñìúðò-íîñòòà è ïàòîëîãîàíàòîìè÷íèòå ïðîìåíè.  äåíÿ íà âàêñèíàöèÿòà, íà 30-ÿ è íà 50-ÿ äåí ñëåä íåÿ, ñà èçñëåäâàíè êðúâíè ïðîáè çà àíòèòåëà ñðåùó PCV2 ÷ðåç ELISA (Ingenasa). Îòïå÷àòú÷íè ïðåïàðàòè îò áåëè äðîáîâå è äàëàê ñà èçñëåäâàíè çà PCV2 ÷ðåç äèðåêòíà èìóíîôëóîðåñöåíöèÿ.

Ïîëó÷åíèòå ðåçóëòàòè ïîêàçâàò, ÷å â ñâèíåôåðìàòà å ïðîíèêíàë PCV2, à 95% îò ïðàñåòàòà ïî âðåìå íà âàêñèíàöèÿòà èìàò êîëàñòðàëíè àíòèòåëà.  100% îò áåëèòå äðîáîâå íà æèâîòíèòå å óñòàíîâåíà âèðóñíàòà íóêëåèíîâà êèñåëèíà, à â íàä 50% îò èçñëåäâàíèòå ïðàñåòà å óñòàíîâåí è âèðó-ñúò, êîåòî å äîêàçàòåëñòâî çà ó÷àñòèåòî ìó â åòèîëîãèÿòà íà PRDC. Âèðóñúò â áåëèòå äðîáîâå å â ïî-ìàëêî êîëè÷åñòâî ïðè âàêñèíèðàíèòå ïðàñåòà. Ïðè òÿõ êàøëèöàòà å ïî-êðàòêîòðàéíà, à äèàðèÿ ñå ïîÿâÿâà ïî-êúñíî è ñ ïî-ìàëêà ïðîäúëæèòåëíîñò. Çàáîëåâàåìîñòòà è ñìúðòíîñòòà ñà ïîíèæåíè, à ïàòîëîãîàíàòîìè÷íèòå ïðîìåíè ñà ïî-ñëàáî èçðàçåíè. Ïðèðàñòúò å ïî-âèñîê. Âñè÷êè âàêñèíèðàíè ïðàñåòà ñà èìàëè àíòèòåëà è òåõíèÿò òèòúð å ïî-âèñîê îò òîçè íà íåâàêñèíèðàíèòå, êîåòî å äîêà-çàòåëñòâî, ÷å âàêñèíèòå ïðåîäîëÿâàò êîëàñòðàëíèÿ èìóíèòåò.

TESTING OF TWO VACCINES AGAINST CIRCOVIRUS INFECTIONS IN PIGS

Krasen Vasilev1, Tanja Hristova1

Dimitar Milev2 , Angel Motovski2 1Industrial pig farm “Brestak”

2National diagnostic and research veterinary medical institute, Sofia

Summary

Two separate field trials in an industrial pig farm using Circoflex and Porcilis PCV vaccines were per-formed. On the 28th day after their birth, the pigs were divided into two groups. The first group was vaccinated and the second one - was separated and served as nonvaccinated control group. Clinical investigations were car-ried out and the daily weight gain, morbidity, mortality and pathological leasons were scoured. On the day of the vaccination and on the 30th and 50th day after it blood samples were taken and tasted for PCV2 antibodies by ELISA (Ingenasa). Tissue smears from lungs and spleens were investigated for PCV by direct immunofluorescent test.

The results show that PCV2 has entered the farm – 95% of pigs have colostral antibodies at the time of vaccination. The virus nucleic acid was established in all the lungs and the virus was established in more than 50% of investigated pigs, which is a proof of its participation in PRDC etiology. The virus in the lungs is less in quantity in vaccinated pigs. In the vaccinated pigs the coughing is shorter, the diarrhea appears later and its pro-longation is shorter, the morbidity and mortality is reduced, pathological leasons are milder and the daily weight gain is higher. All the vaccinated pigs had antibodies and their titer was higher than in nonvaccinated ones which is a proof of the fact that vaccines overcome the colostral immunity.

         

Ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè öèðêîâèðóñíèòå çàáîëÿâàíèÿ ñ ïðè÷èíèòåë ñâèíñêèÿò öèðêîâè-ðóñ òèï 2 - PCV2 ïðåäèçâèêâàò ãîëåìè èêîíî-ìè÷åñêè çàãóáè íà ñâèíåâúäñòâîòî â öÿë ñâÿò. Çàòîâà óñèëèÿòà íà ìíîãî èçñëåäîâàòåëè áÿõà íàñî÷åíè êúì ñúçäàâàíå íà âàêñèíè. Îñíîâíè-ÿò ìåõàíèçúì íà äåéñòâèå íà âàêñèíèòå å, ÷ðåç íàìàëÿâàíå íà âèðåìèÿòà ïðè âàêñèíèðè-íèòå ïðàñåòà [7, 8, 26]. Êîëè÷åñòâîòî íà âè-ðóñà â îðãàíèçìà èì ñå ïîíèæàâà, âúç îñíîâà íà êîåòî íàìàëÿâà è îòðèöàòåëíîòî âëèÿíèå íà PCV2 [21, 22]. Ñèñòåìíàòà âàêñèíàöèÿ íà-ìàëÿâà öèðêóëàöèÿòà íà âèðóñà â ñòàäîòî [13, 14] è áðîÿ íà ïðàñåòàòà ñ êëèíè÷íè ïðèçíàöè çà PMWS (ìóëòèñèñòåìíî ëèíååíå ñëåä îòáè-âàíå) [18].

Ñïîðåä íÿêîè àâòîðè âàêñèíèðàíåòî íà ñâèíåòå ìàéêè íàìàëÿâà ñìúðòíîñòòà ïðè ïðàñåòàòà îò îòáèâàíåòî äî êëàíåòî [7], íî ñïîðåä äðóãè òÿ íå ïîíèæàâà ñìúðòíîñò-òà ïðè ïðàñåòàòà çà óãîÿâàíå [5]. Îïèòèòå íà Burch [2008] ïîêàçâàò, ÷å âàêñèíàöèÿòà íà îòáèòèòå ïðàñåòà å ïî-åôåêòèâíà îò òàçè íà ñâèíåòå ìàéêè. Âñëåäñòâèå íà êîåòî íà-ìàëÿâà çíà÷èòåëíî ñìúðòíîñòòà [6, 7, 9, 10, 12, 23, 26, 29] è áðîÿ íà èçîñòàâàùèòå â ðàçâè-òèåòî ñè ïðàñåòà [23]. Âàêñèíèðàíèòå ïðàñå-òà èìàò ïî-âèñîê ïðèðàñò [10, 23à], ïî-äîáðî òåëåñíî ñúñòîÿíèå îò íåâàêñèíèðàíèòå [25] è ñà ïî-èçðàâíåíè [6, 7]. Ïîäîáðÿâàò ñå ñòî-ïàíñêèòå ðåçóëòàòè íà ôåðìàòà è íÿêîè ïðî-èçâîäñòâåíè ïîêàçàòåëè – ïðèðàñò [10, 23], ãðúáíà ñëàíèíà è ïîñòíî ìåñî [6, 10, 12].

Âàêñèíàöèÿòà íàìàëÿâà ïàòîëîãè÷íèòå ïðîìåíè è êîëè÷åñòâîòî íà âèðóñà â ïðèöåë-íèòå îðãàíè íà ïðàñåòàòà îò ñâèíåôåðìè ñ êëèíè÷íî ïðîÿâÿâàíå íà PMWS [26]. Ïðèëàãà-íåòî è íà ïðàñåòàòà ñëåä îòáèâàíåòî âîäè äî íàìàëÿâàíå íà ëåçèèòå â áåëèòå äðîáîâå [19, 21, 23] è â ëèìôíèòå âúçëè [19, 21, 23, 26]. Âàêñèíèðàíåòî ñðåùó PCV2 ïîíèæàâà çíà-÷èòåëíî êî-èíôåêöèèòå ñ âèðóñà íà PRRS è ìèêîïëàçìèòå â áåëèòå äðîáîâå [17], íàìà-ëÿâàò ñìúðòíîñòòà îò PRRS è ñàëìîíå-ëîçà [16], à ñúùî íóæäàòà îò èçïîëçâàíå íà ìåäèêàìåíòè [20, 28] è öåíàòà çà ëå÷åíèåòî íà áîëíèòå æèâîòíè [15].

Óñòàíîâåíî å, ÷å âàêñèíàöèÿòà íà ïðàñåòà-òà ïðåîäîëÿâà ñúùåñòâóâàùèÿ êîëàñòðàëåí èìóíèòåò [9] è ñúçäàâà óñòîé÷èâîñò è ïðè ïðàñåòà ñ ìàé÷èí èìóíèòåò [7, 8, 26]. Åäíî-êðàòíàòà è äâóêðàòíàòà âàêñèíàöèÿ ñà åäíàê-âî åôèêàñíè [24].

Êàòî ñå âçåìàò ïðåäâèä òåçè ëèòåðà-òóðíè äàííè è ôàêòà, ÷å èíôåêöèèòå ñ PCV2

ñà øèðîêî ðàçïðîñòðàíåíè è íàíàñÿò ãîëå-ìè çàãóáè è íà áúëãàðñêîòî ñâèíåâúäñòâî [1] ñè ïîñòàâèõìå çà çàäà÷à äà èçïèòàìå äâåòå ðåãèñòðèðàíè çà ïðèëîæåíèå ïðè ïðàñåòàòà âàêñèíè.

Ïðîâåäîõìå åêñïåðèìåíò â ãîëÿìà èíäóñ-òðèàëíà ñâèíåôåðìà ñúñ çàòâîðåí öèêúë íà ïðîèçâîäñòâî. Èçïîëçâàõìå 788 ïðàñåòà òðè-ëèíååí õèáðèä. Íà 7-èÿ äåí ñëåä ðàæäàíåòî âàêñèíèðàõìå ïðàñåòàòà ñðåùó åíçîîòè÷íà (ìèêîïëàçìåíà) ïíåâìîíèÿ ñ âàêñèíà Respisure (Pfizer). Íà 28-èÿ äåí ñëåä ðàæäàíåòî îòáèõìå ïðàñåòàòà è ãè ïðåõâúðëèõìå â ïîìåùåíèÿòà çà ïîäðàñòâàùè.  ñúùèÿ äåí ãè ðàçäåëèõìå íà äâå ãðóïè è ïðàñåòàòà îò ïúðâàòà ãðóïà (394 áðîÿ) âàêñèíèðàõìå ñðåùó öèðêîâèðóñíè çàáîëÿâàíèÿ ñ âàêñèíàòà CircoFlex (Boehringer Ingelheim), à âòîðàòà ãðóïà (394 áðîÿ) îñòà-âèõìå êàòî íåâàêñèíèðàíà êîíòðîëà.

Äâåòå ãðóïè æèâîòíè íàáëþäàâàõìå îò ìî-ìåíòà íà âàêñèíàöèÿòà äî èçâåæäàíåòî èì çà óãîèòåëíàòà ñâèíåôåðìà (56-èÿ äåí ñëåä âàê-ñèíàöèÿòà). Ïðîâåæäàõìå åæåäíåâåí êëèíè-÷åí ïðåãëåä è îòáåëÿçâàõìå âñÿêî îòêëîíåíèå îò íîðìàëíîòî çäðàâîñëîâíî ñúñòîÿíèå. Ïðè íàñòàíÿâàíå íà ïðàñåòàòà â ïîìåùåíèåòî è ïðè ïðåõâúðëÿíåòî èì â óãîèòåëíàòà ôåðìà ãè ïðåòåãëÿõìå è èç÷èñëÿâàõìå ïîëó÷åíèÿ ïðè-ðàñò çà ïåðèîäà. Ïî âðåìå íà ïðåñòîÿ â óãîè-òåëíàòà ôåðìà îò÷èòàõìå ïðèðàñòà, ñìúðò-íîñòòà è ïðîöåíòà íà ëåêóâàíèòå ïðàñåòà.

 äåíÿ íà âàêñèíàöèÿòà, íà 30-èÿ è íà 50-èÿ äåí ñëåä âàêñèíàöèÿòà âçåõìå êðúâíè ïðîáè îò ïî 10 ïðàñåòà îò ãðóïà è ãè èçñëåäâàõìå ÷ðåç ELISA (Ingenasa) çà àíòèòåëà ñðåùó PCV2.

Óìðåëèòå ïðàñåòà àóòîïñèðàõìå, îïèñ-âàõìå íàáëþäàâàíèòå ïàòîëîãîàíàòîìè÷íè ïðîìåíè è âçåõìå äàëàê è áÿë äðîá çà ëàáîðà-òîðíî èçñëåäâàíå. Îòïå÷àòú÷íè ïðåïàðàòè îò òÿõ èçñëåäâàõìå çà PCV2 ÷ðåç äèðåêòíà èìóíîôëóîðåñöåíöèÿ ñ êîíþãàò íà ôèðìàòà VMRD - USA.

Âòîðè åêñïåðèìåíò ïðîâåäîõìå ñ âàêñèíà-òà Porcilis PCV. Çà öåëòà ñðàâíèõìå ñðåäíî-äíåâíèÿ ïðèðàñò è ñìúðòíîñòòà íà ïúðâèòå 10 ïàðòèäè îòáèòè âàêñèíèðàíè ïðàñåòà ñ òåçè íà ïîñëåäíèòå 10 ïàðòèäè îòáèòè ïðà-ñåòà ïðåäè çàïî÷âàíå íà âàêñèíàöèÿòà.

Çà ïðîâåðêà íà ñòàòèñòè÷åñêàòà çíà÷è-ìîñò íà ðàçëèêèòå èçïîëçâàõìå t êðèòåðèÿ íà Ñòþäåíò [2].

         

Ìåæäó 10-èÿ è 12-èÿ äåí ñëåä îòáèâàíåòî ñå ïîÿâè äèàðèÿ, êîÿòî îáõâàíà ãîëÿìà ÷àñò îò ïðàñåòàòà, à îêîëî 10 äíè ñëåä òîâà ñå ïîÿ-âè îòíîâî äèàðèÿ. Ïúðâîíà÷àëíî ïðîÿâèëàòà ñå äèàðèÿ ñå íàáëþäàâàøå ïî-ðàíî è íåéíàòà ïðîäúëæèòåëíîñò áåøå ïî-ãîëÿìà ïðè âàêñè-íèðàíèòå ïðàñåòà, äîêàòî ïðè êúñíàòà äè-àðèÿ áåøå îáðàòíîòî (Ð>0,05). Áðîÿò íà çà-ñåãíàòèòå ïðàñåòà îò äèàðèÿ áåøå ïî-ãîëÿìà ïðè íåâàêñèíèðàíèòå ïðàñåòà. Îêîëî 10 äíè ñëåä ñïèðàíå íà ïîâòîðíàòà äèàðèÿ ÷àñò îò ïðàñåòàòà çàïî÷íàõà äà êàøëÿò, êîåòî ïðî-äúëæè ïî-äúëãî ïðè íåâàêñèíèðàíèòå ïðàñåòà

Ïîêàçàòåë Ãðóïà Ñðåäíà ñòîéíîñò Ðàçëèêà

Ïðàñåòà, áðîéîïèòíà 394

-êîíòðîëíà 394

Ñìúðòíîñò, %îïèòíà 0,49±0,33

-2,52êîíòðîëíà 3,01±1,04

Ïðèðàñò çà ïåðèîäà, kgîïèòíà 371±5,26

+0,7êîíòðîëíà 364±7,00

Âúçðàñò ïðè ïîÿâà íà äèàðèÿ, äíèîïèòíà 38,75±1,12

-1,85êîíòðîëíà 40,60±1,61

Ïðîäúëæèòåëíîñò íà äèàðèÿòà, äíèîïèòíà 2,37±0,17

+0,17êîíòðîëíà 2,20±0,13

Âúçðàñò ïðè ïîÿâà íà ïîâòîðíàòà äèàðèÿ, äíèîïèòíà 51,67±3,60

+3,92êîíòðîëíà 47,75±1,95

Ïðîäúëæèòåëíîñò íà ïîâòîðíàòà äèàðèÿ, äíèîïèòíà 2±0

-0,75êîíòðîëíà 2,75±0,41

Âúçðàñò ïðè ïîÿâà íà êàøëèöà, äíèîïèòíà 64±2,71

-2êîíòðîëíà 62±1,50

Ïðîäúëæèòåëíîñò íà êàøëèöàòà, äíèîïèòíà 5,44±1,02

-2,78êîíòðîëíà 8,22±0,60

Èíæåêòèðàíè ïðàñåòà, %îïèòíà 30,21±13,11

-15,49êîíòðîëíà 45,70±12,62

Áîêñîâå ñúñ çàñåãíàòè îò äèàðèÿ ïðàñåòà, áðîéîïèòíà 66,67

-16,66êîíòðîëíà 83,33

Áîêñîâå ñúñ çàñåãíàòè îò ïîâòîðíàòà äèàðèÿ ïðàñåòà, %îïèòíà 25,00

-8,33êîíòðîëíà 33,33

(Ð<0,05). Ïðàñåòàòà, ïîêàçàëè ðåñïèðàòîð-íè ïðèçíàöè, èíæåêòèðàõìå ñ àíòèáèîòèöè, êàòî áðîÿò íà òðåòèðàíèòå áåøå ïî-ãîëÿì ïðè íåâàêñèíèðàíèòå ïðàñåòà (Ð>0,05). Ñðåä-íîäíåâíèÿò ïðèðàñò áåøå ñ 8,42 g ïî-âèñîê, à ñìúðòíîñòòà – ïî-íèñêà ïðè âàêñèíèðàíèòå (Ð>0,05) (òàáë. 1).

Ïî âðåìå íà îïèòà óìðÿõà 3 îò âàêñèíèðà-íèòå è 8 – îò íåâàêñèíèðàíèòå ïðàñåòà. Ïðè àóòîïñèÿòà íà óìðåëèòå ïðàñåòà îò âàêñèíè-ðàíàòà ãðóïà íàáëþäàâàõìå ïàòîëîãîàíàòî-ìè÷íè ïðîìåíè òèïè÷íè çà êàòàðàëíà (åíçîî-òè÷íà) ïíåâìîíèÿ, èíòåðñòèöèàëíà (âèðóñíà) ïíåâìîíèÿ è óâåëè÷åíè ëèìôíè âúçëè. Îñâåí òåçè èçìåíåíèÿ ïðè ïðàñåòàòà îò íåâàêñè-

Òàáëèöà 1. Ðåçóëòàòè îò êëèíè÷íî íàáëþäåíèå â ïîìåùåíèÿòà çà ïîäðàñòâàùè ïðàñåòà

         

íèðàíàòà ãðóïà íàáëþäàâàõìå è ïðîìåíè, õà-ðàêòåðíè çà àêòèíîáàöèëíà ïëåâðîïíåâìîíèÿ (àáñöåñè â áåëèòå äðîáîâå è ñðàñòâàíèÿ íà áåëîäðîáíàòà è êîñòàëíàòà ïëåâðà) è íåêðî-òèçèðàùà ïíåâìîíèÿ (òåæêà öèðêîâèðóñíà èí-ôåêöèÿ) (òàáë. 2).

Ïî âðåìå íà âàêñèíàöèÿòà 95% îò ïðàñåòà-òà èìàõà àíòèòåëà ñ âèñîê òèòúð, ïîëó÷åíè ñ êîëàñòðàòà îò ìàéêàòà. Íà 30-èÿ äåí ñëåä âàêñèíàöèÿòà âñè÷êè âàêñèíèðàíè ïðàñåòà è 60% îò íåâàêñèíèðàíèòå èìàõà àíòèòåëà, êàòî òèòúðúò èì áåøå ïî-âèñîê ïðè âàêñè-íèðàíèòå, êîåòî íàáëþäàâàõìå è íà 50-èÿ äåí ñëåä âàêñèíàöèÿòà (Ð<0,05). Íà 50-èÿ äåí ñåðî-ïîçèòèâíèòå ïðè âàêñèíèðàíèòå áÿõà 60%, à ïðè íåâàêñèíèðàíèòå – 30% (òàáë. 3).

Îêîëî 2/3 îò èçñëåäâàíèòå áåëè äðîáîâå è ïîâå÷å îò 1/2 îò äàëàöèòå íà ïðàñåòàòà íà-áëþäàâàõìå ñïåöèôè÷íî èìóíîôëóîðåñöåíòíî ñâåòåíå çà PCV2 êàòî ïðè íåâàêñèíèðàíèòå, òîâà ïî-÷åñòî ñå íàáëþäàâàøå â áåëèòå äðî-áîâå, à ïðè âàêñèíèðàíèòå – â äàëàöèòå (òàáë. 4, ôèã. 1 à è á è ôèã. 2 à è á).

Ñëåä ïðåõâúðëÿíå âúâ ôåðìàòà çà óãîÿâà-íå, ïðàñåòàòà ïðîäúëæàâàõà äà áîëåäóâàò ñ ïðèçíàöè íà ãàñòðîåíòåðèò è ðåñïèðàòîðíè çàòðóäíåíèÿ è òîâà íàëîæè ìíîãî îò òÿõ äà áúäàò ãðóïîâî òðåòèðàíè ñ øèðîêîñïåêòúð-íè àíòèáèîòèöè, íåçàâèñèìî îò êîåòî ìíîãî ïðàñåòà îòïàäíàõà. Ïðàñåòàòà îò âàêñèíè-

Ïîêàçàòåë Âàêñèíèðàíè Íåâàêñèíèðàíè

Ïðàñåòà, áðîé 372 381

Ñðåäåí ïðèðàñò ïðåç ïåðèîäà, kg 85,497 82,832

Ñìúðòíîñò, % 5,91 5,25

Ëåêóâàíè, % 72,04 74,80

Таблица 2. Резултати от клинично наблюдение на прасетата за угояване

* Двете групи са третирани поголовно в различни интер-вали един ден с ветримоксин и два дни – ñúñ ñèâàêâèíîë, à íåâàêñèíèðàíàòà ãðóïà – åäèí äåí è ñ ãàíàâåéêñèë.

Ãðóïà Áðîé

Ïàòîëîãîàíàòîìè÷íè ïðîìåíè çà

êàòàðàëíàïíåâìîíèÿ

èíòåð-ñòèöèàëíàïíåâìîíèÿ

àáñöåñèâ áåëèòå äðîáîâå

ïëåâðàëíè ñðàñòâà-

íèÿ

íåêðîòè-çèðàùà

ïíåâìîíèÿ

óâåëè-÷åíè

ëèìôíèâúçëè

ïåðè-òîíèò

Âàêñèíèðàíè 3 2 2 - - - 1 -

Íåâàêñèíèðàíè 8 5 2 2 2 1 5 1

Òàáëèöà 3. Ðåçóëòàòè îò ïàòîëîãîàíàòîìè÷íî èçñëåäâàíå

Ïîêàçàòåë Ïðîâåäåíî èçñëåäâàíå Ãðóïà Ñðåäíè ñòîéíîñòè Ðàçëèêà

Òèòúð íà àíòèòåëàòà

ïðè âàêñèíàöèÿòà âàêñèíèðàíè è íå-âàêñèíèðàíè 653,82±132,6 -

íà 30-èÿ äåíâàêñèíèðàíè 422,57±98,09 +233,29

íåâàêñèíèðàíè 189,28±37,01

íà 50-èÿ äåíâàêñèíèðàíè 175,75±27,78

+48,33íåâàêñèíèðàíè 127,42±30,52

Ñåðîïîçèòèâíè, %

ïðè âàêñèíàöèÿòà âàêñèíèðàíè è íå-âàêñèíèðàíè 95 -

íà 30-èÿ äåíâàêñèíèðàíè 100

+40íåâàêñèíèðàíè 60

íà 50-èÿ äåíâàêñèíèðàíè 60

+30íåâàêñèíèðàíè 30

Òàáëèöà 4. Ðåçóëòàòè îò ñåðîëîãè÷íî èçñëåäâàíå

         

ðàíàòà ãðóïà ñå ðàçâèâàõà ïî-äîáðå è íåîáõî-äèìîñòòà îò èíäèâèäóàëíî è ãðóïîâî òðåòè-ðàíå áåøå ïî-ìàëêà, íî ñìúðòíîñòòà ïðè òÿõ áåøå ïî-ãîëÿìà (òàáë. 5).

 ãðóïèòå, âàêñèíèðàíè ñ Porcilis PCV ñìúðò-íîñòòà áåøå ïî-íèñêà (Ð>0,05), à ñðåäíîäíåâ-íèÿò ïðèðàñò – ïî-âèñîê (P<0,001)(òàáë. 6).

Ãðóïà Îðãàí Èçñëåäâàíè, áðîéÏîëîæèòåëíè

áðîé %

Âàêñèíèðàíèáåëè äðîáîâå 3 1 33,33

äàëàê 3 2 66,67

Íåâàêñèíèðàíèáeëè äðîáîâå 8 6 75,00

äàëàê 8 4 50,00

Îáùîáåëè äðîáîâå 11 7 63,64

äàëàê 11 6 54,54

Òàáëèöà 5. Ðåçóëòàòè îò èìóíîôëóîðåñöåíòíî èçñëåäâàíå

Ôèã. 1 (a è á)Èìóíîôëóîðåñöåíöèÿ íà òúêàííè ñðåçîâå îò áåëè äðîáîâå íà óìðåëè íåâàêñèíèðàíè ïðàñåòà

a бÔèã. 2 (a è á)

Èìóíîôëóîðåñöåíöèÿ íà òúêàííè ñðåçîâå îò äàëàê íà óìðåëè âàêñèíèðàíè ñðåùó PCV2 ïðàñåòà

a б

         

Ïîëó÷åíèòå îò íàñ ðåçóëòàòè ïîêàçâàò, ÷å â ñâèíåôåðìàòà å ïðîíèêíàë PCV2, êîéòî â ïî-ñëåäíèòå ãîäèíè íàìåðè øèðîêî ðàçïðîñòðàíåíèå ñðåä ñâèíåòå ó íàñ [1]. Êîñâåíî äîêàçàòåëñòâî çà ïåðçèñòèðàíåòî íà òîçè âèðóñ â ñâèíåôåðìàòà å è íàëè÷èåòî íà êîëàñòðàëíè àíòèòåëà ïðè 95% îò ïðàñåòàòà ïî âðåìå íà âàêñèíàöèÿòà.

Óñòàíîâÿâàíåòî íà âèðóñíàòà íóêëåèíîâà êèñåëèíà âúâ âñè÷êè èçñëåäâàíè áåëè äðîáîâå è íà ñàìèÿ âèðóñ – â íàä 50% îò èçñëåäâàíèòå ïðà-ñåòà äîêàçâà ïî áåçñïîðåí íà÷èí ó÷àñòèåòî ìó â åòèîëîãèÿòà íà PRDC â ñâèíåôåðìàòà áèëî ÷ðåç ïðåäèçâèêâàíå íà ïíåâìîíè÷íè èçìåíåíèÿ èëè ÷ðåç èìóíîñóïðåñèÿòà îò èíôåêòèðàíåòî íà àëâåîëàðíèòå ìàêðîôàãè [27].

Êàøëèöàòà íà âàêñèíèðàíèòå ïðàñåòà áåøå ïî-êðàòêîòðàéíà, êîåòî îòäàâàìå íà åôåêòà îò âàêñèíàöèÿòà. Ïî âðåìå íà åêñïåðèìåíòà è ñëåä òîâà íàáëþäàâàõìå ìàëêî ñëó÷àè íà PMWS. Ñïîðåä Young et al. [2008] PCV2 ìîæå äà ó÷àñòâà â åòèîëîãèÿòà íà ïíåâìîíèÿòà íå ñàìî â ñòà-äàòà ñ ãîëÿìî ðàçïðîñòðàíåíèå, íî è â òàêèâà ñ ìàëêî ðàçïðîñòðàíåíèå íà PMWS.

Ñèãóðíè äàííè çà ó÷àñòèå íà PCV2 â åòèî-ëîãèÿòà íà åíòåðèòèòå â ñïåöèàëíàòà ëèòå-ðàòóðà íÿìà. Íèå îáà÷å íàáëþäàâàõìå äèàðèÿ, êîåòî ñå ïîÿâè ïî-ðàíî è íåéíàòà ïðîäúëæè-òåëíîñò áåøå ïî-ãîëÿìà ïðè íåâàêñèíèðàíèòå ïðàñåòà. Êëèíè÷íàòà êàðòèíà, ïàòîëîãîàíà-òîìè÷íèòå èçìåíåíèÿ è ïîâëèÿâàíåòî íà ãàñ-òðîåíòåðèòèòå îò ïðèëîæåíàòà âàêñèíàöèÿ ñðåùó PCVD, è òðåòèðàíåòî ñ àíòèáèîòèöè íè äàâà îñíîâàíèå äà ïðèåìåì, ÷å â åòèîëîãè-ÿòà íà ãàñòðîåíòåðèòíèòå ðàçñòðîéñòâà ñà ó÷àñòâàëè åäíîâðåìåííî áàêòåðèè è âèðóñè (àñîöèèðàíà èíôåêöèÿ), â ò.÷ è PCV2. Ñïîðåä Urniza et al. [2008] Delisle et al. [2008] è Fort et al. [2008] âàêñèíàöèÿòà íàìàëÿâà âèðåìèÿòà è êîëè÷åñòâîòî íà âèðóñà â îðãàíèçìà íà ïðàñå-òàòà [21, 22] è íà òàçè îñíîâà ïîíèæàâà îòðè-öàòåëíîòî âëèÿíèå íà PCV2.

Áðîÿò íà èíæåêòèðàíèòå ïðàñåòà, âñëåä-ñòâèå íà çàáîëÿâàíå, áåøå ïî-ãîëÿì â íåâàê-ñèíèðàíàòà ãðóïà. Òîâà ñúâïàäà ñ óñòàíîâåíî-òî îò Waddilove [2008] è Ovesen è Kunstmann [2008], ñïîðåä êîèòî âàêñèíàöèÿòà îãðàíè÷àâà íóæäàòà îò èçïîëçâàíå íà ìåäèêàìåíòè è íà-ìàëÿâà öåíàòà íà ëå÷åíèåòî íà áîëíèòå æè-âîòíè [15]. Ñïîðåä Bech è Kunstmann [2008] ïúê ñèñòåìíèòå âàêñèíàöèè ïîäîáðÿâàò îáùîòî ñúñòîÿíèå íà ñòàäîòî.

Ïî âðåìå íà åêñïåðèìåíòà óìðÿõà ñàìî 3 îò âàêñèíèðàíèòå è 8 îò íåâàêñèíèðàíèòå ïðàñå-òà. Ñïîðåä Young et al. [2008], Gilesðie [2008], Ritzmann et al. [2008], Urniza et al. [2008] è Fort et al. [2008] âàêñèíàöèÿòà íà ïðàñåòàòà ïîíèæà-âà çíà÷èòåëíî ñìúðòíîñòòà. Ïðåç âðåìå íà óãîÿâàíåòî îáà÷å ïî-ìàëêà ñìúðòíîñò èìà-øå â íåâàêñèíèðàíèòå ãðóïè. Òîâà ìîæå äà ñå îáÿñíè ñ ïîãîëîâíîòî òðåòèðàíå íà ïðàñåòà-òà ñ àíòèáèîòèöè ÷ðåç ôóðàæà.

Ïîäîáíî íà óñòàíîâåíîòî îò Gilespie [2008] è Ritzmann et al. [2008], íèå íàáëþäàâàõìå ïî-âèñîê ïðèðàñò ïðè âàêñèíèðàíèòå æèâîòíè.  åêñïåðèìåíòèòå íà äðóãè àâòîðè ÷ðåç âàêñè-íàöèÿòà å íàìàëÿë áðîÿò íà èçîñòàâàùèòå â ðàçâèòèåòî ñè ïðàñåòà [23à] è ñå å ïîäîáðèëî òåëåñíîòî ñúñòîÿíèå íà æèâîòíèòå [26].

Óìðåëèòå íåâàêñèíèðàíè ïðàñåòà èìàõà ïî-òåæêè ïàòîëîãîàíàòîìè÷íè ïðîìåíè îò âàêñèíèðàíèòå. Ñïîðåä Urniza et al. [2008] âàê-ñèíàöèÿòà íàìàëÿâà ïàòîëîãè÷íèòå ïðîìåíè, à ñïîðåä äðóãè âàêñèíàöèÿòà ïî âðåìå íà îò-áèâàíåòî íà ïðàñåòàòà âîäè äî íàìàëÿâàíå íà ëåçèèòå â áåëèòå èì äðîáîâå [19, 21, 23] è â ëèìôíèòå âúçëè [19, 26].

Ïîëó÷åíèòå ðåçóëòàòè îò âòîðèÿ îïèò ïîêàçâàò, ÷å ñëåä âúâåæäàíå íà âàêñèíàöèÿòà ñ Porcilis PCV íàìàëÿâà ñìúðòíîñòòà è çíà÷è-òåëíî ñå óâåëè÷àâà ñðåäíîäíåâíèÿò ïðèðàñò íà ïðàñåòàòà. Òîâà ñúâïàäà ñ óñòàíîâåíîòî îò Harding (2009), ÷å âàêñèíàöèÿòà óâåëè÷àâà ñðåäíîäíåâíèÿ ïðèðàñò ñ îêîëî 9,5% èëè îêîëî 60gr íà äåí. Ðåçóëòàòèòå ñå ïîäîáðÿâàõà ñ âñÿ-

Ïîêàçàòåë Âàêñèíèðàíè Íåâàêñèíèðàíè Ðàçëèêà

Ïðàñåòà, áðîé 7846 7620 -

Ïðåñòîé, äíè 82,92±0.76 81,65±0.55 1,27

Ñðåäíîäíåâåí ïðèðàñò, gr 424,8±10,39 382,8±4,62 42

Îòïàäíàëè, % 1,97±0,16 3,00±0,21 1,03

Òàáëèöà 6. Ñðàâíèòåëíè ðåçóëòàòè ïðè 10 òåõíîëîãè÷íè ãðóïè, îòáèòè ïðåäè âúâåæäàíå íà âàêñèíàöèÿòà è 10 òåõíîëîãè÷íè ãðóïè, îòáèòè ñëåä âúâåæäàíå íà âàêñèíàöèÿòà

         

êà ñëåäâàùà ïàðòèäà ïðàñåòà âàêñèíèðàíè ñ Porcilis PCV è íèå ïðîäúëæèõìå âàêñèíàöèÿòà ñ íåÿ è â ìîìåíòà âñè÷êè ïîäðàñòâàùè ïðàñå-òà è ïðàñåòà çà óãîÿâàíå ñà âàêñèíèðàíè.

1. PCV2 ïåðçèñòèðà â èçñëåäâàíàòà ñâèíåôåð-ìà è 95% îò ïðàñåòàòà ïî âðåìå íà îòáèâàíå-òî èìàò êîëàñòðàëíè àíòèòåëà â êðúâòà ñè.

2. PCV2 ó÷àñòâà â åòèîëîãèÿòà íà PRDC – âèðóñíàòà íóêëåèíîâà êèñåëèíà å äîêàçàíà âúâ âñè÷êè èçñëåäâàíè áåëè äðîáîâå íà ïðàñåòàòà, à ñàìèÿò âèðóñ – â 50% îò èçñëåäâàíèòå ïðàñåòà.

3. Âàêñèíàöèÿòà íà ïðàñåòàòà âîäè äî íà-ìàëÿâàíå íà êîëè÷åñòâîòî íà âèðóñà â áåëèòå èì äðîáîâå è ïàòîëîãîàíàòîìè÷íèòå ïðîìå-íè â òÿõ, îñâåí òîâà ñïàäà çàáîëåâàåìîñòòà è ñìúðòíîñòòà íà ïðàñåòàòà è ñå ïîâèøàâà òåõíèÿ ïðèðàñò.

4. Âàêñèíèòå ïðåîäîëÿâàò êîëàñòðàëíèÿ èìóíèòåò – âñè÷êè âàêñèíèðàíè ïðàñåòà èìàò àíòèòåëà è òåõíèÿò òèòúð å ïî-âèñîê îò òîçè ïðè íåâàêñèíèðàíèòå.

1. Moтoвски, A., Й. Сегалес, В. Манов, Д. Мотовски, Д. Ми-лев. Първо установяване на цирковирусни инфекции при свинете в България. Ветеринарна мeдицина, год. ІХ, 2005, № 1-2, 7 – 11.

2. Сепетлиев, Д. А. Медицинска статистика, ІІІ издание, Ме-дицина и физкултура, София, 1980.

3. Bech, A. and L. Kunstmann. Effect of sow vaccination with Circovac® on the performances of 3 danish herds in northern Jutland. 20 IPVS PCV2, 2008, p109.

4. Burch, D. Porcine circovirus vaccines – where are we? Pig progress, Vol. 24, No 6, 2008, 7-9.

5. Cardinal, F. Finishing mortality in a swine production system using different PCV2 Vaccination protocols. 20 IPVS PCV2, 2008, 34.

6. Cline, G., Wilt, V., Diaz, E., Edler, R. Efficacy of immunising pigs against porcine circovirus type 2 at three or six weeks of age. Veterinary Record, 163, 2008, 737-740.

7. Delisle, C.,G. Delisle, N. Bridoux, J.C. Thibault, S. Longo, F. Joisel. PCV2 vaccination of sows with Circovac® (merial) in france: improvement of the weaning-to-slaughter performance of their prog-eny. 20 IPVS PCV2, 2008, p77.

8. Fort, M., M. Sibila, A. Allepuz, E. Mateu, F. Roerink, J. Seg-ales. Effect of PCV2 vaccination upon challenge with PCV2 isolates of different genotypes. American Association of swine veterinarians, 2008, 121-124.

9. Fort, M.,E. Mateu, F. Roerink, J. Segalés. In vitro IL-10 and lymphoproliferative responses in porcine circovirus type 2 (PCV2) vaccinated and non-vaccinated pigs. 20 IPVS PCV2, 2009, p98.

10. Gillepsie, T. Comparative performance of barns of pigs vac-cinated or not vaccinated with a one-shot PCV2 vaccine. 20 IPVS PCV2, 2008, 35.

11. Harding, J. PCV2 vaccination changing the pig industry. Pig progress, Vol. 25, No 7, 2009, 7 – 9.

12. Horlen, K., S. Dritz, J.Nietfeld, S. Hesse, R. Oberst, M. Hays, J. Anderson, R. Rowland. A field evaluation of mortality rate and growth performance in pigs vaccinated against porcine cyrco-

virus type 2. Journal of the American Veterinarymedical association, 232, 2008, 906-912.

13. Janice, R, M. Nelson, L. Armando, S. Elena, C. Arlei, F. Marisete, C. Luiz, L. Edson, J. Fransois. Field results of the use of inativated PCV2 vaccine (Circovac®) in brazilian herds. 20 IPVS PCV2, 2008, p79.

14. Joisel, F., D. Pialot, N. Bridoux, B. Fily, J.B. Herin, L. Mieli, E. Lebon, S. Guillossou, S. Longo, C. Charreyre. Porcine circovirus type 2 (PCV2) elisa seroprofiles of pigs in PCVD affected and non-affected farms. 20 IPVS PCV2, 2008, 15.

15. Kmiec, M. and R. Stecher. Experiences with vaccination of sows with Circovac® in two farms with diagnosed PMWS – case sto-ries. 20 IPVS PCV2, 2008, p105.

16. Lefebvre, D. F. Barbé, K. Atanasova, H. Nauwynck. Inocula-tion of porcine foetuses with different genotypes and doses of PCV2. 20 IPVS PCV2, 2008, 38.

17. Mette, A. M.Ritzmann, A. Palzer, M. Majzoub, K. Heinritzi. Effect of PCV2 vaccination on co-infections with porcine reproduc-tive and respiratory syndrome virus and mycoplasma hyorhinis. 20 IPVS PCV2, 2008, p61.

18. Miyashita, M. K. Oda, T. Yamaguchi. Efficacy of a novel one-shot PCV2 vaccine under japanese field conditions. 20 IPVS PCV2, 2008, 44.

19. Opriessnig, J. J. Prickett, D. Madson, J.Lunney, D Kuhar, J. Elsener, P.. Halbur1. Effect of PCV2 vaccination on PRRSV and PCV2 coinfection. 20 IPVS PCV2, 2008, 60.

20. Ovesen, A., L. Kunstmann. PCV2 vaccination of sows with Circovac® against pmws in pigs: Effect of antimicrobial use in 3 dan-ish herds. 20 IPVS PCV2, 2008, p107.

21. Paphavasit, T., R. Keskovit, P. Lehrbach, W. Navasakuljinda, K. Teankum, R. Thanawongnuwech. Efficacy of Suvaxyn® PCV2 vaccine on PCV-2 viremia in a PCVAD affected herd in thailand. 20 IPVS PCV2, 2008, p39.

22. Paulsson, M., E. Heldmer, M. Löfstedt and P. Wallgren. Per-formance in the offspring to sows vaccinated or not vaccinated with PCV2 vaccine in a blinded study. 20 IPVS PCV2, 2008, 37.

23. Ritzmann, M., A. Palzer, M. Eddicks, A. Mette, K.l Heinritzi. Efficacy of a novel one-shot PCV2 vaccine in a multi-site production system in southern Germany. 20 IPVS PCV2, 2008, p94.

23а. Ritzmann, M., A. Palzer, M. Eddicks, S. Elicker, K. Hein-ritzi. Lack of interference with maternal immunity and reduction of viremia in PCV2 vaccinated pigs. 20 IPVS PCV2, 2008, p95.

24. Sato, K., K. Hirama, Y. Takahagi, S. Toki, M. Micallef, A. Eggen, A. Taneno. Safety and efficacy of PCV2 inactivated vaccine in a japanesecommercial farm. 20 IPVS PCV2, 2008, 45.

25. Urniza, A., J. Segalés, M. Balasch, T. Bru, L. Fraile, M. Nofrarias, A. Alegre, S. López-Soria, M. Sibila, Z. Xu, H. Chu, J. Plana-Durán. Efficacy of the vaccine Suvaxyn® circo one shot for theprophylaxis of postweaning multisystemic wasting syndrome (PMWS) under field conditions. 20 IPVS PCV2, 2008, p55.

26. Urniza, A., M. Balasch, Z. Xu, H. Chu, J. Plana-Durán. Efficacy of the vaccine Suvaxyn® circo one shot administered half dose to protect pigs against the challenge with PCV2 in experimental conditions.20 IPVS PCV2, 2008, p57

27. Van Reeth, K. S. Van Gucht, G. Labarque, M. Pensaert. Vi-ral infections and porcine respiratory disease: New insights in patho-genesis. Dansk Veterinartidsskrift 2002, 85, 10, 15/5, 6-11.

28. Waddilove, J. Ma Vet MB MRCVS. Benefits of sow vacci-nation against complex PCVD in a finishing herd. 20 IPVS PCV2, 2008, p104

29. Young, M., G. Cunningham, E. Sanford. Performance of Ingelvac Cirocflex® vaccinated pigs in a subclinical PCVAD herd. 20 IPVS PCV2, 2008, 25.

Ðåöåíçåíòè:ñò. í. ñ. I ñò. ä-ð Ñèìåîí Éîðäàíîâ

ñò. í. ñ. I ñò. ä-ð Ãåîðãè Ãåîðãèåâ

         

–

Ðåçþìå

Ðèíîïíåâìîíèòúò å øèðîêî ðàçïðîñòðàíåí ñðåä åäíîêîïèòíèòå æèâîòíè â Áúëãàðèÿ. Îò íåãî ñà çàñåãíàòè êàêòî äúðæàâíèòå, òàêà è ëè÷íèòå ñòîïàíñòâà.  ïåðèîäà 1991 ã. – 1995 ã. ïðåîáëàäàâà ñåðîòèï 1, îò 1996 ã. äî 2000 ã. – ñåðîòèï 4, îò 2001 ã. äî 2005 ã., 2006 ã., 2008 ã. ó÷àñòâàò è äâàòà ñåðîòèïà EHV. Ñúùåñòâóâà ðîòàöèÿ íà ñåðîòèïîâåòå EHV 1 è 4 â Áúëãàðèÿ, êîÿòî ñå îñúùåñòâÿâà íà 5-ãîäèøíè èíòåðâàëè.

Âèñîêèÿò ïðîöåíò ñåðîïîçèòèâíè æèâîòíè (80 – 86 %) å äîêàçàòåëñòâî çà õðîíèôèöèðàíå íà ðèíîïíåâìîíèòà è íåáëàãîïðèÿòíàòà åïèçîîòè÷íà îáñòàíîâêà ïî îòíîøåíèå íà áîëåñòòà.

Íàáëþäàâàíàòà ìèåëîåíöåôàëîïàòèéíà ôîðìà íà ðèíîïíåâìîíèòà (îñíîâíî ïðåç ïúðâèÿ 5-ãîäè-øåí ïåðèîä), ñå äúëæè íà õðîíè÷íèÿ õîä íà èíôåêöèÿòà ñðåä ïîïóëàöèÿòà îò åäíîêîïèòíè æèâîòíè.

Îñíîâíà ðîëÿ â ðàçïðîñòðàíåíèå è õðîíèôèöèðàíå èãðàÿò ìàãàðåòàòà, ìóëåòàòà è êàòúðèòå ïîðàäè ïî-ãîëÿìàòà èì óñòîé÷èâîñò è ïî-íåáëàãîïðèÿòíîòî ñúîòíîøåíèå áåëè äðîáîâå / òåëåñíà ìàñà. Ïîðàäè òåçè èì îñîáåíîñòè, òå ïî-ëåñíî ñå ïðåâðúùàò â ðåçåðâîàð è áåçñèìïòîìåí íîñèòåë íà âèðóñà.

SPREADING OF INFECTIOUS RHINOPNEUMONITIS IN EQUINES POPULATIÎN IN BULGARIA

Chenchev,I., G. Georgiev National diagnostic and research veterinary medical institute, Sofia

Summary

Rhinopneumonitis is widespread among equine population in Bulgaria, both at state and private farms. The serotype 1 was proved within the period from 1991 to 1995, whereas within the period from 1996 to 2000 – another serotype was determined - serotype 4. Within the periods from 2001 to 2005 and from 2006 to 2008 - the two se-rotypes participated in EHV (Equine Herpes Virus) situation in this country. Rotation between the two specified before strains among equine population was established in Bulgaria, which takes place at 5-year intervals.

The high percentage of seropossitive animals (80 – 86 %) is itself an evidence of the fact that the rhinop-neumonitis infection has become chronic and the epizootic situation is unfavourable.

The observed myeloencephalopathic form of the equine rhinopneumonitis (mainly during the first 5-year period) is considered as caused by the chronic course of the infection among the equide population.

The fundamental role in disseminating and chronification of the infection disease in question lies with donkeys and mules because of the negative correlation between the lung volume and bodyweight as opposed to horses. Because of their specific features, donkeys and mules, easily become a “reservoir” and carrier of equine herpes viruses.

         

Ðèíîïíåâìîíèòúò (õåðïåñâèðóñíèòå èíôåê-öèè) ïî åäíîêîïèòíèòå æèâîòíè ñå õàðàêòå-ðèçèðà ñ ìíîãî âàðèàáèëíà êëèíèêà – îò ïîÿâà íà âåçèêóëè ïî íåîêîñìåíèòå ÷àñòè íà òÿëîòî, ðåñïèðàòîðíà ñèìïòîìàòèêà, àáîðòè â ïîñëåä-íàòà òðåòèíà íà áðåìåííîñòòà è ðàæäàíå íà íåæèçíåíè ïðèïëîäè äî íåðâíè ïðèçíàöè – ïàðå-çà è ïàðàëèçà [17, 18, 19].

Ñïîðåä Smith et al. (2001, 2002) çà÷åñòèëàòà ïîÿâà íà íåðâíè ïðèçíàöè ïðåç ïîñëåäíèòå ãî-äèíè å õàðàêòåðíà çà èíôåêöèèòå, ïðè÷èíÿâà-íè îò õåðïåñ âèðóñè. Îñâåí îñíîâíàòà ðîëÿ íà EHV1, ó÷àñòèå ìîãàò äà âçåìàò è ñåðîòèïîâå 4 è â ðåäêè ñëó÷àè - 3.

ÅHV-1 è EHV-4 ñà ãëàâíî äèõàòåëíè ïàòî-ãåíè è ïðè÷èíÿâàò ïîðàæåíèÿ íà ðåñïèðàòîðíà-òà ñèñòåìà ïðè âñè÷êè êàòåãîðèè åäíîêîïèò-íè æèâîòíè [12, 14, 6, 21]. Òóê å ìÿñòîòî äà îòáåëåæèì, ÷å òå èìàò ïîòåíöèàëà çà ïðè÷è-íÿâàíå íà øèðîêî ðàçïðîñòðàíåíè åíçîîòèè è åïèçîîòèè ñðåä ïîãîëîâèåòî îò åäíîêîïèòíè æèâîòíè. Áîëåñòòà, ïðåäèçâèêàíà îò EHV-4, èìà ïî-ëåêî ïðîòè÷àíå îòêîëêîòî ïðè÷èíåíà-òà îò ñåðîòèï EHV-1. Ìëàäèòå åäíîêîïèòíè æèâîòíè ïî-÷åñòî áîëåäóâàò ñ ðåñïèðàòîðíè ïðèçíàöè, îòêîëêîòî äðóãèòå êàòåãîðèè åä-íîêîïèòíè. Ñåðîòèï EHV-4 å ñ ïî-íèñêà âèðó-ëåíòíîñò îò ñåðîòèï EHV1.

Äâàòà ñåðîòèïà íà õåðïåñâèðóñà - EHV-1 è EHV-4 ñà åíçîîòè÷íè çà ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò äîìàøíèòå åäíîêîïèòíè æèâîòíè. Ñïîðåä Allen è ñúòð., (2002) ïðåç ïîñëåäíèòå 10 ãîäè-íè ñå óñòàíîâÿâà øèðîêî ðàçïðîñòðàíåíèå íà EHV-4 âúâ âúçðàñòíàòà ïîïóëàöèÿ îò æèâîò-íè. Îò 2-ãîäèøíà âúçðàñò, ïîâå÷åòî åäíîêî-ïèòíè æèâîòíè ïîêàçâàò ñåðîêîíâåðñèÿ ñðåùó ñåðîòèï EHV-4, äîêàòî òÿ å ìíîãî ïî-ìàëêà ïî îòíîøåíèå íà ñåðîòèï EHV-1 [9]. Äâàòà õåðïåñâèðóñíè ùàìà ñà âúâëå÷åíè â åäíà óíèêàë-íà ñàìî ïî ñåáå ñè åêîëîëîãè÷íà íèøà, êîÿòî âêëþ÷âà ïîñòèíôåêöèîçíèÿ ëàòåíòåí ïåðèîä, õàðàêòåðåí çà âñÿêî æèâîòíî. Åïèçîîòîëîãè-÷åí ðåçåðâîàð íà EHV-1 è EHV-4 å ãîëåìèÿò áðîé îò ëàòåíòíî èíôåêòèðàíè êîíå, êîèòî îò âðåìå íà âðåìå èçëú÷âàò âèðóñè â îêîëíàòà ñðåäà è ãè ðàçïðîñòðàíÿâàò ñðåä ðàçëè÷íèòå êàòåãîðèè åäíîêîïèòíè æèâîòíè [8]. Îò åïè-çîîòîëîãè÷íà ãëåäíà òî÷êà æèçíåíèÿò öèêúë íà õåðïåñâèðóñèòå ïî êîíåòå å åäíà ïîñòî-ÿííà âåëè÷èíà, çàâèñåùà îò òðè îáñòîÿòåë-ñòâà, êîèòî óëåñíÿâàò íàìíîæàâàíåòî, ïðå-æèâÿâàíåòî è ðàçïðîñòðàíåíèåòî èì â ïðè-ðîäàòà è ñðåä ïîïóëàöèÿòà îò åäíîêîïèòíè æèâîòíè:

Âåðòèêàëíî ïðåíàñÿíå íà âèðóñèòå îò ëà-

òåíòíî èíôåêòèðàíèòå êîáèëè ìàéêè íà êîí-÷åòà.

Ïîñòèíôåêöèîçíî óñòàíîâÿâàíå íà âèðóñî-íîñèòåëè è èçëú÷èòåëè ïðè êîí÷åòàòà

Ïåðèîäè÷íà ðåàêòèâàöèÿ íà èçëú÷âàíåòî íà âèðóñ è ïðÿêîòî ïðåäàâàíå (õîðèçîíòàëíî) – îò êîí íà êîí.

Òîçè åïèçîîòè÷åí öèêúë íà EHV-1 è EHV-4 ñå óëåñíÿâà è îò ôàêòà, ÷å ïðè òÿõíîòî êëè-íè÷íî ïðîÿâÿâàíå ñå íàáëþäàâàò òåæêè ïîðà-æåíèÿ â åïèòåëà íà ðåñïèðàòîðíèÿ òðàêò, à òîâà ñïîìàãà çà òðàéíîòî íàñòàíÿâàíå íà âè-ðóñèòå â çàðàçåíîòî æèâîòíî – íîñèòåë.

Ðèñêîâè ôàêòîðè çà ïîÿâà íà ðèíîïíåâìî-íèòíà èíôåêöèÿ ìîãàò äà áúäàò: îïàðàçèòÿ-âàíå, ëîøî îòãëåæäàíå è õðàíåíå íà æèâîò-íèòå, ðåçêè êëèìàòè÷íè ïðîìåíè, ñìåñâàíå íà æèâîòíèòå, ôîðìèðàíå íà íåïîäõîäÿùè ãðóïè, òðàíñïîðò è ó÷àñòèå â ðàçëè÷íè ñúñòåçàíèÿ, êúäåòî ñå ñúáèðàò îò ðàçëè÷íè ðåãèîíè, ñòðà-íè è êîíòèíåíòè.

Ïî ïðèíöèï ïðè îöåíêà íà ðèñêà îò ïîÿâà è ðàçïðîñòðàíåíèå ñå çíàå, ÷å åñòåñòâåíîòî çàðàçÿâàíå è ïîñëåäâàëèÿ õîä íà èíôåêöèÿòà, îñèãóðÿâà íåòðàåí èìóíèòåò, ïðè êîåòî æè-âîòíèòå íåïðåêúñíàòî ìîãàò äà ñå ðåèíôåê-òèðàò ïðè íîâà ñðåùà ñ âèðóñà. Òîçè ìîìåíò å îò èçêëþ÷èòåëíî âàæíî çíà÷åíèå â åïèçî-îòîëîãèÿòà íà ðèíîïíåâìîíèòíàòà èíôåêöèÿ ñïîðåä Cambell et al. (1983) è Agius et al. (1994), ïîðàäè âúçìîæíîñòòà çà áåçïðåïÿòñòâåíî ðàçïðîñòðàíåíèå íà âèðóñà.

Íà áàçàòà íà ñúùåñòâóâàùàòà ëèòåðàòóð-íà èíôîðìàöèÿ è îò àêòóàëíîñòòà íà çàáîëÿ-âàíåòî, íèå ñè ïîñòàâèõìå çà öåë äà èçÿñíèì ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà ðèíîïíåâìîíèòà ïðè åäíîêîïèòíèòå æèâîòíè â Áúëãàðèÿ çà ïî-ñëåäíèòå äâàäåñåò ãîäèíè.

Ïðåç öåëèÿ ïåðèîä, îñâåí ñêðèíèíãîâèòå èçñëåäâàíèÿ íà ñåðóìè îò ðàçëè÷íè êàòåãîðèè åäíîêîïèòíè, èçâúðøèõìå è åïèçîîòîëîãè÷íè ïðîó÷âàíèÿ çà èçÿñíÿâàíå âúçìîæíîñòòà îò ïðîíèêâàíå íà ðèíîïíåâìîíèòíàòà è ãðèïíà-òà èíôåêöèÿ, êàêòî è íà ñèòóàöèÿòà â ñòðà-íàòà ïî îòíîøåíèå íà äðóãè çàáîëÿâàíèÿ, èìàùè ñúùèÿ îñíîâåí íà÷èí íà ïðåäàâàíå. Íà ïîñòîÿíåí êîíòðîë ïîäëîæèõìå âñè÷êè îñ-íîâíè êîíåçàâîäè, ðàçâúäíè ñòîïàíñòâà è ïî-ãîëåìè êîííîñïîðòíè êëóáîâå (èçâúðøâàùè ðàçâúäíà äåéíîñò), êàêòî è æèâîòíè, íàìè-ðàùè ñå â ÷àñòíè äâîðîâå.

 ïðîöåñà íà 20-ãîäèøíàòà ðàçðàáîòêà èç-

         

ïîëçâàõìå ðóòèííèòå ñåðîëîãè÷íè ìåòîäè íà èçñëåäâàíå, êàòî èçâúðøèõìå ñêðèíèíãîâî ïðîó÷âàíå íà 78 624 êðúâíè ñåðóìè îò åäíî-êîïèòíè, êàêòî ñëåäâà: êîíå (íàä 2-ãîäèøíà âúçðàñò) – 49 486 áðîÿ; êîáèëè ìàéêè – 9 238; ïåïèíèåðè – 1 926; êîí÷åòà îò 6 ìåñ. äî 2 ãîä. – 5 820; ìàãàðåòà è ìóëåòà – 12 154; æèâîòíè îò êëóáîâå çà êîíåí ñïîðò 48, (êîíåçàâîäè – Êàáè-þê, ×èôëèêà, Ñò.Êàðàäæà, Îáðàçöîâ ×èôëèê; Æðåáöîâè äåïà – ñ. Âîéâîäèíîâî, ñ. Áîæóðèùå, ãð. Êîñòèíáðîä è îò ÷àñòíè ñòîïàíè îò öÿ-ëàòà ñòðàíà). Ïðè èçñëåäâàíåòî íå âçåìàõìå ïðåäâèä âúçðàñòòà íà æèâîòíèòå â îòäåëíè-òå ãðóïè, ïîðîäàòà, òèïúò - çà ñïîðò, çà ðàáî-òà èëè çà ñïîðò è ðàáîòà.

Çà äîêàçâàíå íà ñïåöèôè÷íè àíòèòåëà â êðúâíèòå ñåðóìè ñðåùó äâàòà îñíîâíè ùàìà - 1 è 4 íà õåðïåñâèðóñíèòå èíôåêöèè èçïîëçâàõìå ðåàêöèÿ çà ñâúðçâàíå íà êîìïëåìåíòòà (ÐÑÊ) – ìàêðîìåòîä, êàêòî è ãîòîâ êèò ELISA çà äîêàçâàíå íà àíòèòåëà, ïî íà÷èí, îïèñàí â óêà-çàíèåòî íà ïðîèçâîäèòåëÿ.

Ôåðìèòå, ñòîïàíñòâàòà è êëóáîâåòå çà êîíåí ñïîðò (ÊÊÑ), â êîèòî óñòàíîâèõìå êëè-íè÷íè ïðèçíàöè è ïîëîæèòåëíè ñåðîðåàãåíòè çà ïåðèîäà 1991-1995 ã., ñà îòðàçåíè íà ôèã. 1.

Ôèã. 1.

Îò ôèãóðàòà ñå âèæäà, ÷å êëèíèêà íà ðèíî-ïíåâìîíèò å íàáëþäàâàíà íà ìåñòàòà ñ ãîëÿ-ìà êîíöåíòðàöèÿ îò åäíîêîïèòíè æèâîòíè.

Ðåçóëòàòèòå îò èçâúðøåíèòå èçñëåäâàíèÿ ïîêàçàõà, ÷å õåðïåñâèðóñ 1 ïî êîíåòå å äîáèë øè-ðîêî ðàçïðîñòðàíåíèå â ïåðèîäà 1991-1995 ã., êî-åòî ïîòâúðäèõìå è ÷ðåç äîêàçâàíèòå ñïåöèôè÷-íè àíòèòåëà ñðåùó íåãî â íàä 86 % îò èçñëåäâà-íèòå êðúâíè ñåðóìè îò ðàçëè÷íèòå êàòåãîðèè åäíîêîïèòíè æèâîòíè.

 ïåðèîäà îò 1996 ã. äî 2000 ã. íàñòúïèõà ïðîìåíè â åïèçîîòîëîãèÿòà íà õåðïåñâèðóñ-íèòå èíôåêöèè ïî åäíîêîïèòíèòå æèâîòíè, èçðàçÿâàùè ñå â ðàçïðîñòðàíåíèå ïðåäèìíî íà ñåðîòèï 4 íà âèðóñà. Çàñåãíàòèòå îò íåãî æè-âîòíè ïîêàçàõà êëèíè÷íè ñèìïòîìè íà òåæúê ðåñïèðàòîðåí ñèìïòîìîêîìïëåêñ ïðè ïî÷òè ëèïñâàùè ðåïðîäóêòèâíè íàðóøåíèÿ - àáîðòè, ìúðòâè ðàæäàíèÿ èëè ðàæäàíå íà íåæèçíåñ-ïîñîáíè êîí÷åòà. Íàé-÷åñòî ñå óñòàíîâÿâàõà ñëó÷àè íà òåæúê áðîíõèò è ïíåâìîíèÿ â çàðà-çåíèòå æèâîòíè.

Óñòàíîâåíèòå âèñîêè òèòðè íà ñïåöèôè÷íè àíòèòåëà â ñåðóìè îò åäíîêîïèòíè æèâîòíè ðåòðîñïåêòèâíî, ïîêàçàõà, ÷å å íàëèöå ïîâñå-ìåñòíî ðàçïðîñòðàíåíèå íà âèðóñà, âêëþ÷èòåë-íî è ñðåä æèâîòíèòå îò ëè÷íèÿ äâîð (ò. íàð “çàäåí äâîð”). Ïðåç òîçè (âòîðè) ïåðèîä èçîëè-ðàíèòå ùàìîâå ñå îòíàñÿõà êúì ñåðîòèï 4.

Ðåçóëòàòèòå îò ëàáîðàòîðíèòå èçñëåäâà-íèÿ, ñúïîñòàâåíè ñ åïèçîîòîëîãè÷íèòå è êëè-íè÷íè ïðîó÷âàíèÿ ïîêàçâàò, ÷å ïðåç ïåðèîäà 1996-2000 ã. å íàëèöå èíôåêöèÿ, õàðàêòåðíà çà ñåðîòèï 4 íà EHV.

Âúç îñíîâà íà èçñëåäâàíèÿòà ïðåç âòîðèÿ ïåðèîä îòíîñíî êëèíè÷íîòî ìó ïðîÿâÿâàíå å íàëèöå øèðîêî ðàçïðîñòðàíåíèå íà ðèíîïíåâ-ìîíèòà (ôèã. 2). Çà ðàçëèêà îò ïðåäõîäíèÿ ïå-ðèîä òóê íàáëþäàâàõìå çàñÿãàíå íà åäèíè÷íè æèâîòíè îò ìàëêè ôåðìè è êëóáîâå, äúëæàùî ñå íà õðîíèôèöèðàíåòî íà èíôåêöèÿòà è íà âèäà íà öèðêóëèðàùèÿ ñåðîòèï.

Ôèã. 2.

Ðåçóëòàòèòå îò ïðîâåäåíèòå èçñëåäâàíèÿ ïðåç ïåðèîäà îò 2001 ã. äî 2005 ã. ïîêàçàõà, ÷å å íàëèöå ïàðàëåëíà öèðêóëàöèÿòà è íà äâàòà ñå-ðîòèïà EHV. Äî 2002 ã. óñòàíîâÿâàõìå ÅÍV-1 ïî-÷åñòî, äîêàòî îò 2003 ã. ïðåâåñ âçåìàõà èçî-ëàòèòå îò ÅÍV-4. Èíäèðåêòíî òîâà áåøå ïîòâúðäåíî ÷ðåç äàííèòå îò åïèçîîòîëîãè÷-íèòå èçñëåäâàíèÿ, íàáëþäàâàíèòå êëèíè÷íè ñèìïòîìè è ëàáîðàòîðíèòå ðåçóëòàòè.

         

Íà ôèã. 3 ïîêàçâàìå ìåñòàòà è ðåãèîíèòå ñ íàëè÷èå íà êëèíèêà è ïîëîæèòåëíè ñåðîðåàãåí-òè îò 2001-2005 ã.

Ôèã. 3.

Êðàéíî îáåçïîêîèòåëåí å ôàêòúò, ÷å ïðè èçâúðøåíèòå ñåðîëîãè÷íè èçñëåäâàíèÿ ïðåç óêàçàíèÿ ïåðèîä óñòàíîâèõìå âèñîêà ïðåâà-ëåíòíîñò, êîåòî ãîâîðè çà âèñîê åêñòåíçè-òåò íà åïèçîîòè÷íèÿ ïðîöåñ, íåçàâèñèìî äàëè òîé å ÿâåí èëè ñêðèò. Èíôåêöèÿòà å êîíñòà-òèðàíà, îñâåí ñðåä æèâîòíè îò ñïåöèàëèçè-ðàíèòå êîíåçàâîäè, äåïà çà æðåáöè, ôåðìè, è êëóáîâå çà êîíåí ñïîðò, íî è ïðè åäèíè÷íè æèâîòíè, æèâååùè â ìàëêèòå ÷àñòíè äâîðîâå. Òàì îò÷åòîõìå è ïîÿâà íà ñëó÷àè ñ ëåòàëåí êðàé ìåæäó 5% è 8%.

Ðåçóëòàòèòå îò ïðîâåäåíèòå èçñëåäâàíèÿ ïðåç ïåðèîäà îò 2006 ã. äî 2008 ã., ïîêàçàõà, ÷å îòíîâî å íàëèöå ïàðàëåëíà öèðêóëàöèÿòà è íà äâàòà ñåðîòèïà EHV (ôèã. 4).

Ôèã. 4

 íà÷àëîòî íà ïåðèîäà óñòàíîâÿâàõìå ÅÍV-4 ïî-÷åñòî, äîêàòî îò 2007 ã. ïðåâåñ âçå-ìàõà èçîëàòèòå îò ÅÍV-1. Èíäèðåêòíî òîâà áåøå ïîòâúðäåíî ÷ðåç äàííèòå îò åïèçîîòîëî-ãè÷íèòå îáñëåäâàíèÿ, íàáëþäàâàíèòå êëèíè÷íè ñèìïòîìè è ëàáîðàòîðíèòå èçñëåäâàíèÿ.

 ðåçóëòàò îò èçâúðøåíèòå øèðîêîìàùàá-íè åïèçîîòîëîãè÷íè, âèðóñîëîãè÷íè, êëèíè÷íè è ñåðîëîãè÷íè ïðîó÷âàíèÿ ïðè ïîïóëàöèÿòà îò åäíîêîïèòíè æèâîòíè â Áúëãàðèÿ óñòàíîâè-õìå, ÷å ðèíîïíåâìîíèòíàòà èíôåêöèÿ å øèðî-êî ðàçïðîñòðàíåíà ïðè ðàçëè÷íèòå êàòåãîðèè åäíîêîïèòíè æèâîòíè è ïðåäñòàâëÿâà åäíî îò îñíîâíèòå ïðîáëåìíè çàáîëÿâàíèÿ.

Òîâà ñúâïàäà ñ ïðîó÷âàíèÿòà íà Studert et al. (1984) è Tearle et al. (1996), êîèòî ïîêàçâàò, ÷å âåäíúæ ïîÿâèëà ñå â äàäåíà ñòðàíà, áîëåñòòà ñå ðàçïðîñòðàíÿâà áúðçî ñðåä ïîãîëîâèåòî îò åäíîêîïèòíè æèâîòíè.

Íèå óñòàíîâèõìå, ÷å ïðîáëåìíè çà æèâîò-íèòå íàìèðàùè ñå íà òåðèòîðèÿòà íà Áúëãà-ðèÿ, ñà äâàòà ñåðîòèïà EHV 1 è EHV 4. Äðó-ãèòå òðè ñåðîòèïîâå EHV 2, EHV 3 è EHV 5, êàêòî è ñåðîòèïîâå ÀHV 1, ÀHV 2 è ÀHV 3, íå ñà àêòóàëíè çà íàøàòà ñòðàíà.

Ñ òîâà ñå ïîòâúðæäàâàò è èçñëåäâàíèÿòà íà Tewari et al. (1993) è Smith et al. (2001, 2002), êîè-òî äîêàçâàò, ÷å ñåðîòèï 1 è 4 ñà îñíîâíè çà íà-ëè÷èå íà êëèíè÷íè ïðèçíàöè íà ðèíîïíåâìîíèòà.

Ïðåç ïúðâèÿ 5-ãîäèøåí ïåðèîä óñòàíîâè-õìå, ÷å ïîëó÷åíèòå òåðåííè èçîëàòè ñïàäàò êúì ñåðîòèï EHV 1.

Äîêàçàíîòî øèðîêî ðàçïðîñòðàíåíèå íà ñåðîòèï 1 ñúñ çàñÿãàíå íà ïî÷òè âñè÷êè ãîëå-ìè êîíåôåðìè, çàâîäè, ðàçâúäíè äåïà è ÊÊÑ î÷åðòàâà íåáëàãîïðèÿòíà òåíäåíöèÿ â ðàçâè-òèåòî íà ðèíîïíåâìîíèòíàòà èíôåêöèÿ ñðåä ïîãîëîâèåòî îò åäíîêîïèòíè æèâîòíè â íà-øàòà ñòðàíà.

 ïîòâúðæäàâàíå íà òåçè íàøè èçñëåäâà-íèÿ ñà åïèçîîòîëîãè÷íèòå è êëèíè÷íèòå ïðî-ó÷âàíèÿ íà Hannant et al. (1991) è Edington et al. (1994), êàêòî è ôàêòúò, ÷å ïðåç ñúùîòî âðåìå íà òåðèòîðèÿòà íà öÿëà Åâðîïà ñåðîòèï 1 å îñ-íîâíèÿò öèðêóëèðàù õåðïåñâèðóñåí ùàì [5, 6].

 òîçè ïåðèîä êëèíè÷íàòà êàðòèíà, óñòàíî-âÿâàíà îò íàñ, ïðîòè÷àøå ïðåäèìíî ñ àáîðòè, íåîíàòàëíà ñìúðòíîñò è òåæêà ðåñïèðàòîðíà èíôåêöèÿ, ñúïðîâîäåíà ñ äúëáîêà è ïðîäúëæè-òåëíà êàøëèöà ïðè âúçðàñòíèòå æèâîòíè.

Ïîÿâàòà íà êëèíèêà ñ ó÷àñòèåòî íà ñåðî-òèï 1 ïðè ðàçëè÷íèòå êàòåãîðèè åäíîêîïèòíè æèâîòíè, çàâèñè îò òÿõíîòî ìåñòîíàõîæäå-íèå, êîíòàêòà èì ñ äðóãè èíôåêòèðàíè åäíî-êîïèòíè, ïðåìåñòâàíåòî èì îò åäíî ìÿñòî íà äðóãî, ó÷àñòèå â ñïîðòíè ñúñòåçàíèÿ, àóê-öèîíè è ìåðîïðèÿòèÿ èçâúí ñòðàíàòà. Íåðå-äîâíî èçâúðøâàíàòà ñïåöèôè÷íà ïðîôèëàêòè-êà ñúùî äîïðèíàñÿ â ãîëÿìà ñòåïåí çà ðàçâè-òèåòî è ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà èíôåêöèÿòà.

         

Îñíîâíà ïðè÷èíà çà áúðçîòî ðàçïðîñòðà-íåíèå íà ðèíîïíåâìîíèòà ïðåç òîçè ïåðèîä å ôàêòúò, ÷å óïîòðåáàòà íà äàäåíà âàêñèíà ñå îãðàíè÷àâà ñàìî äî åäíîêðàòíîòî è àïëè-öèðàíå â ñëó÷àé íà íóæäà. Àáñîëþòíî áåçðàç-áîðíèÿ è íåöåëåñúîáðàçåí íà÷èí íà ïðèëàãàíå - åäèíè÷íè è îòêúñëå÷íè âàêñèíàöèè íà îòäåë-íè æèâîòíè â èçîëèðàíè ðåãèîíè, èçâúðøâàíè ñàìî â ñëó÷àèòå íà óâåëè÷åí ðèñê, áåç ó÷àñòè-åòî íà âåòåðèíàðíîìåäèöèíñêî ëèöå, êàêòî è ëèïñàòà íà íàöèîíàëíà ïðîãðàìà çà ïðåâåíöèÿ è êîíòðîë äîâåäîõà äî òðàéíî íàñòàíÿâàíå íà õåðïåñâèðóñèòå íà òåðèòîðèÿòà íà ñòðàíàòà è øèðîêîòî èì ðàçïðîñòðàíåíèå ñðåä ïîãîëî-âèåòî îò âúçïðèåì÷èâèòå çà ìîìåíòà åäíî-êîïèòíè æèâîòíè.

Óñëîæíÿâàíåòî íà ñèòóàöèÿòà ñ ðèíîïíåâ-ìîíèòíàòà èíôåêöèÿ äîâåäå è äî ïîÿâà íà ìè-åëîåíöåôàëîïàòèéíàòà ôîðìà íà áîëåñòòà çà ïúðâè ïúò â Áúëãàðèÿ.

Íèå óñòàíîâèõìå, ÷å òÿ ñå íàáëþäàâà â ïëå-ìåííî - ðàçâúäíè ôåðìè ïðè õðîíè÷åí õîä íà ðèíîïíåâìîíèòà. Íàøèòå ïðîó÷âàíèÿ ïîêàçà-õà, ÷å âèðóñúò ïîðàçÿâà îòäåëíè æèâîòíè îò ôåðìàòà, êàòî íàé-ïîäàòëèâè íà çàðàçÿâàíå ñà æèâîòíè â íàïðåäíàëà áðåìåííîñò è æðå-áöè - ðàçïëîäíèöè.

Íàïðàâåíèòå îò íàñ ïðîó÷âàíèÿ íè ïîçâîëÿ-âàò äà òâúðäèì, ÷å ïîÿâàòà íà òàçè êëèíè÷íà ñèìïòîìàòèêà ñå äúëæè íà òðàéíî ïåðçèñòè-ðàíå íà âèðóñà â îðãàíèçìà íà åäíîêîïèòíèòå æèâîòíè ñ ïîñëåäâàùî õðîíèôèöèðàíå íà èí-ôåêöèÿòà. Òåçè íàøè êîíñòàòàöèè ïîòâúðæ-äàâàò óñòàíîâåíîòî ïðè ïðîó÷âàíèÿòà íà Donaldson and Sweeney (1998) è Herbert (2006), êîèòî îïèñâàò òàçè ôîðìà íà ïðîòè÷àíå íà çàáîëÿâàíåòî â ñòîïàíñòâà ñúñ ñòàöèîíàðíî óñòàíîâåíà ðèíîïíåâìîíèòíà èíôåêöèÿ.

Åïèçîîòîëîãè÷íèòå íàáëþäåíèÿ, êëèíè÷-íèòå ïðèçíàöè íà ïðîòè÷àíå íà èíôåêöèÿòà è ïîëó÷åíèòå ðåçóëòàòè îò âèðóñîëîãè÷íèòå è ñåðîëîãè÷íèòå èçñëåäâàíèÿ ó íàñ íåäâóñìèñëå-íî ïîêàçâàò, ÷å ïðåç ïúðâèÿ 5-ãîäèøåí ïåðèîä ïîÿâàòà íà ðèíîïíåâìîíèòíàòà èíôåêöèÿ ïðè åäíîêîïèòíèòå æèâîòíè ñå äúëæè íà ñåðîòèï 1. Óñòàíîâåíàòà ðÿäêî ñðåùàíà íåðâíà ôîðìà íà çàáîëÿâàíåòî å ïîðåäíîòî äîêàçàòåëñòâî çà öèðêóëàöèÿòà íà òîçè ñåðîòèï â Áúëãàðèÿ, êàêòî è äîêàçàíèòå ñïåöèôè÷íè àíòèòåëà ñðåùó âèðóñà â íàä 86% îò èçñëåäâàíèòå êðúâ-íè ñåðóìè îò åäíîêîïèòíè æèâîòíè.

Âåäíúæ òðàéíî íàñòàíèë ñå â îðãàíèçìà íà ìàãàðåòàòà, ìóëåòàòà è êàòúðèòå, âèðóñúò, òðóäíî ñå åëèìèíèðà, òúé êàòî òå ñà èäåàëåí ãîñòîïðèåìíèê.

Âòîðèÿò ïåðèîä, îáõâàùàù âðåìåòî îò 1996 ã. до 2000 ã., ñå õàðàêòåðèçèðàøå ñ ïîäîá-íà êëèíèêî-åïèçîîòîëîãè÷íà êàðòèíà, êàòî ïîñòåïåííî ïðåèìóùåñòâî âçåìàõà ñïåöèôè÷-íèòå àíòèòåëàòà ñðåùó ñåðîòèï 4 íà âèðóñà. Íèå äîêàçàõìå âèñîê ïîëîæèòåëåí ðåçóëòàò ïðè æðåáöèòå ïåïèíèåðè, êîéòî èãðàå âàæíà ðîëÿ â ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà ïðè÷èíèòåëÿ. Òàçè êàòåãîðèÿ å êëþ÷îâî çâåíî â åïèçîîòî-ëîãèÿòà íà áîëåñòòà, òúé êàòî õåðïåñâèðó-ñèòå ñå ðåïëèöèðàò â êëåòêèòå íà òåñòè-ñèòå è ïðåäàâàíåòî èì å èçêëþ÷èòåëíî ïî ïîëîâ ïúò.

Âåðòèêàëíèÿò íà÷èí íà ïðåäàâàíå ñïîìàãà-øå çà íàñòúïâàíå íà áåçêîíòðîëíîòî ðàçïðîñ-òðàíåíèå íà âèðóñà, ïîðàäè òîâà, ÷å ïåïèíèå-ðèòå íå ïîêàçâàõà ïðèçíàöè íà áîëåñòòà.

Èíòåðåñ ïðåäñòàâëÿâà ôàêòúò, óñòàíîâåí îò íàñ, ÷å â Áúëãàðèÿ íà âñåêè ïåò ãîäèíè íàáëþ-äàâàõìå ðîòàöèÿ íà ñåðîòèïîâåòå. Òàçè òåí-äåíöèÿ íà ðîòàöèîííèÿ ïðèíöèï ñå ïîòâúðæ-äàâàøå îò êëèíè÷íèòå ôîðìè íà ïðîòè÷àíå íà çàáîëÿâàíåòî è îò ñåðîëîãè÷íèòå ðåçóëòàòè íà èçñëåäâàíèòå êðúâíè ñåðóìè. Õðîíè÷íàòà ôîðìà, õàðàêòåðíà ïîâå÷å çà ïúðâè ñåðîòèï ïîñòåïåííî, ïðåç ïåðèîäà ñå òðàíñôîðìèðàøå â îñòðî ïðîòè÷àùà èíôåêöèÿ, äúëæàùà ñå íà ñåðîòèï 4.

Òîâà íàøå òâúðäåíèå ñå ïîòâúðæäàâàøå è îò îïèñàíèòå åïèçîîòèè îò ðèíîïíåâìîíèò íà ðàçëè÷íè ìåñòà ïî ñâåòà, ïðåäèçâèêàíè îò äâàòà ñåðîòèïà, ïðåç îïðåäåëåí áðîé ãîäèíè [20, 2, 6, 14].

Ïåðèîäúò ñëåä 1996 ã. äî êúì 1998 ã. è íàñòú-ïèëèòå ïðîìåíè îáùî â äúðæàâàòà ñïîìîãíàõà â íåáëàãîïðèÿòåí ïëàí çà ðàçâèòèå è ðàçïðîñ-òðàíåíèå íà èíôåêöèÿòà ïðè ïîïóëàöèÿòà îò åäíîêîïèòíè æèâîòíè. Êëèíè÷íàòà êàðòèíà, íàáëþäàâàíà ïðåç ïåðèîäà, ïîêàçâàøå íàëè÷èå íà ðåñïèðàòîðíè ïðèçíàöè ñ óñëîæíÿâàíå íà ïðîöåñà ïðè íàìåñà íà áàêòåðèàëíè ïðè÷èíè-òåëè ñ ïíåâìîíèÿ èëè ñìúðò. Óñòàíîâåíèòå îò íàñ òèòðè íà ñïåöèôè÷íè àíòèòåëà â ñå-ðóìèòå îò åäíîêîïèòíè æèâîòíè ïîêàçàõà, ÷å å íàëèöå ïîâñåìåñòíî ðàçïðîñòðàíåíèå íà âèðóñà è òîé îáõâàùà äàæå è æèâîòíèòå îò ëè÷íèÿ ñåëñêîñòîïàíñêè ñåêòîð.

Âñè÷êè íàøè îïèòè çà èçîëèðàíå íà õåð-ïåñâèðóñ â ïúðâèòå 2-3 äíè îò íà÷àëîòî íà åïèçîîòè÷íèÿ ïðîöåñ â îãíèùàòà ñ ðåñïèðà-òîðíà êëèíèêà îñòàíàõà áåçóñïåøíè. Òîâà âåðîÿòíî ñå äúëæåøå íà íàëè÷èåòî íà îñòà-òú÷íè àíòèòåëà âñëåäñòâèå íà íåïðàâèëíî-òî ïðèëîæåíèå íà ñïåöèôè÷íè èìóíîïðîôè-ëàêòè÷íè ñðåäñòâà. Äî ïîäîáíè èçâîäè ñà

         

ñòèãíàëè è Van Maanen et al. (1994); Aguis et al. (1994); Ñrabb et al. (1995); Edungton et al. (1996); Smith et al. (1998).

Ñåðîòèï 4 íà õåðïåñâèðóñà å ïî-ñëàá ðåàê-òîãåí è ñå âëèÿå â ïî-ãîëÿìà ñòåïåí îò èìó-íîëîãè÷íîòî ñúñòîÿíèå íà æèâîòíèòå. Åäâà ñëåä 1998 ã. â ñòðàíàòà íè çàïî÷íà äà ñå ïðè-ëàãà èìóíîïðîôèëàêòèêà ïðè ðèíîïíåâìîíèòà ïîðàäè äîáðå ôóíêöèîíèðàùàòà âåòåðèíàðíà ñëóæáà è ñìÿíàòà íà ñîáñòâåíîñòòà âúðõó æèâîòíèòå.

Ïðåç òîçè âòîðè ïåðèîä, âñëåäñòâèå íà èç-âúðøåíèòå åïèçîîòîëîãè÷íè, âèðóñîëîãè÷íè, êëèíè÷íè è ñåðîëîãè÷íè èçñëåäâàíèÿ, óñòàíîâè-õìå, ÷å ñåðîòèï 4 èìà ïî-ãîëÿìî ðàçïðîñòðàíå-íèå, êîåòî ïîòâúðæäàâàøå íàøåòî òâúðäåíèå, ÷å èìà èçìåñòâàíå íà îñíîâíèÿ ïðè÷èíèòåë íà ðèíîïíåâìîíèòà îò ñåðîòèï 1 êúì ñåðîòèï 4 íà EHV.

 ñâîè ðàçðàáîòêè Þðîâ (2000) è Slater et al. (2000) ñúùî îïèñâàò, ÷å è â äðóãè ñòðàíè îò Åâðîïà ïðåç òîçè ïåðèîä å íàëèöå ãëîáàëíî ðàç-ïðîñòðàíåíèå íà õåðïåñâèðóñ îò ñåðîòèï 4.

Çà ïåðèîäà îò 2001 ã. äî 2005 ã. íàøèòå èç-ñëåäâàíèÿ ïîêàçàõà, ÷å ñðåä ïîãîëîâèåòî îò åäíîêîïèòíè ó íàñ öèðêóëèðàò õåðïåñâèðóñè, ïðèíàäëåæàùè è êúì äâàòà îñíîâíè ñåðîòèïà – 1 è 4 ñ èçâåñòíî äîìèíèðàíå íà åäèíèÿ èëè äðóãèÿ ïðåç îòäåëíèòå ãîäèíè. Òàêà, èçîëèðà-íèòå îò íàñ òåðåííè ùàìîâå äî 2002 ã., ïðè-íàäëåæàò îñíîâíî êúì ÅÍV-1, äîêàòî ïðåç 2003 ã. ïðåîáëàäàâàò èçîëàòèòå îò ñåðîòèï ÅÍV-4. Òîâà áåøå ïîòâúðäåíî è ÷ðåç ðåçóëòà-òèòå îò òåðåííèòå åïèçîîòîëîãè÷íè îáñëåä-âàíèÿ, êëèíè÷íèòå ïðåãëåäè è ÷ðåç äàííèòå îò ëàáîðàòîðíèòå èçñëåäâàíèÿ.

 ñëåäâàùèòå ãîäèíè êàðòèíàòà íà óñòàíî-âÿâàíå íà ùàìîâåòå õåðïåñâèðóñ íå ñå ðàçëè÷à-âàøå ìíîãî îò òàçè çà ïåðèîäà 2001-2005 ã. Îò 2007 ã. îáà÷å óñòàíîâÿâàíèòå îò íàñ ñëó÷àè íà õåðïåñâèðóñíà èíôåêöèÿ ñå äúëæàõà íà ñåðîòèï 1, êîåòî ïîòâúðæäàâà íàøèòå òâúðäåíèÿ çà ðîòèðàíå íà äâàòà ùàìà â ïðèðîäàòà è ñðåä ïîãîëîâèåòî îò åäíîêîïèòíè æèâîòíè.

1. Ðèíîïíåâìîíèòúò å øèðîêî ðàçïðîñòðà-íåí ñðåä åäíîêîïèòíèòå æèâîòíè â Áúëãàðèÿ è îò íåãî ñà çàñåãíàòè, êàêòî äúðæàâíèòå è êîîïåðàòèâíèòå, òàêà è ëè÷íèòå ñòîïàíñòâà.  ïåðèîäà 1991-1995 ã. ïðåîáëàäàâà ñåðîòèï 1, îò 1996 ã. äî 2000 ã. – ñåðîòèï 4 , à ñëåä òîâà 2001-2005 ã. è 2006-2008 ã. ó÷àñòâàò è äâàòà ñåðîòèïà EHV. Ñúùåñòâóâà ðîòàöèÿ íà ñåðî-

òèïîâåòå EHV 1 è 4 â Áúëãàðèÿ, êîÿòî ñå îñú-ùåñòâÿâà íà 5-ãîäèøíè èíòåðâàëè.

2. Âèñîêèÿò ïðîöåíò ñåðîïîçèòèâíè æè-âîòíè (80 – 86 %) å äîêàçàòåëñòâî çà õðîíè-ôèöèðàíå íà ðèíîïíåâìîíèòà è íåáëàãîïðèÿò-íàòà åïèçîîòè÷íà îáñòàíîâêà ïî îòíîøåíèå íà íåãî.

3. Íàáëþäàâàíàòà ìèåëîåíöåôàëîïàòèéíà ôîðìà (îñíîâíî ïðåç ïúðâèÿ 5-ãîäèøåí ïåðèîä) íà ðèíîïíåâìîíèòà ñå äúëæè íà õðîíè÷íèÿ õîä íà èíôåêöèÿòà ñðåä ïîïóëàöèÿòà îò åäíîêî-ïèòíè.

4. Îñíîâíà ðîëÿ â ðàçïðîñòðàíåíèåòî è õðî-íèôèöèðàíåòî èãðàÿò ìàãàðåòàòà, ìóëåòàòà è êàòúðèòå ïîðàäè ïî-ãîëÿìàòà èì óñòîé÷è-âîñò è ïî-íåáëàãîïðèÿòíîòî îòíîøåíèå áÿë äðîá: òåëåñíà ìàñà. Ïîðàäè òåçè èì îñîáåíî-ñòè òå ïî-ëåñíî ñå ïðåâðúùàò â ðåçåðâîàð è áåçñèìïòîìåí íîñèòåë íà âèðóñà.

1. Þðîâ, Ê., (2000). ÈíôåêöèîííüIå áîëåçíè ëîøà-äåé, â; Ãðèïï Ëîøàäåé (Grippus, Equine influenza); Èçä. “Ãðààë”-Ïóøêèíî, Ìîñêîâñêîé îáë. 5–18.

2. Agius, C.T. and Studert, M.J., (1994). Equine herpes-viruses 2 and 5: comparisons with other members of the sub-family Gammaherpesviridae, Advances in virus research, 44, , 357-378.

3. Allen, G. P., (2002). “Respiratory Infections by Equine Herpesvirus Types 1 and 4 “, In: Åquine Respiratory Diseas-es, Lekeux P. (Ed.), International Veterinary Information Service, Ithaca NY (www.ivis.org).

4. Cambell, T. M., and Studdert, M. J. (1983). Equine herpesvirus type 1 (EHV1). Vet. Bull. 53, 135-146.

5. Crabb, B. S., and Studdert, M. J. (1993). Epitopes of glycoprotein G of equine herpesviruses 4 and 1 located near the C-terminal elicittype-specific antibody responses in the natural host. J. Virol. 67, 6332-6338.

5. Crabb, B. S., and Studdert, M. J. (1995). Equine her-pesvirus 4 (equine rhinopneumonitis virus) and 1 (equine abortion virus). Advances in Virus Research 45, 153-190.

6. Donaldson MT, Sweeney CR. (1998), Herpesvirus my-eloencephalopathy in horses: 11 cases (1982-1996). J Am Vet Med Assoc; 213:671-675.

7. Edington,N., Welch, H.M., Griffiths, L., (1994). The prevalence of latent equid herpesviruses in the tissues if 40 abattoir horses, Equine Veterinary Jornal, 26, 140-142.

8. Gilkerson J, Jorm LR, Love DN, et al., (1994). Epi-demiological investigation of equid herpesvirus-4 (EHV-4) excretion assessed by nasal swabs taken from thoroughbred foals”, Vet Microbiol, 39, 275-283.

9. Hannant, D., T. O, Neill, D. Jessett, J. Mumford, (1991). “Evidence for non-specific immunosuppression during the development of immune responses to equid herpesvirus 1”, Equine Vet. J. Suppl., 12, 10-18.

10. Herbert, K.S., (2006). Neurologic EHV-1, Special Re-port: Herpesvirus/www.Thehorse.com, The Horse, June, 5 -7.

11. Morrison, W. I. (1991). Toward an understanding of the immune responses that control infectious disease. Equine Vet. J. (supplement) 12, 6-9.

         

12. Slater J, Hannant D (2000). Equine immunity to virus-es. Vet Clin North Am Equine Pract. 16(1): 49-68. Review.

13. Smith DJ, Iqbal J, Purewal A, et al. (1998). In vitro reactivation of equid herpesvirus type-1 from CD5/CD8 leu-kocytes indirectly by IL-2 or chorionic gonadotropin. J Gen Virol; 79:2997-3004.

14. Smith DJ, Hamblin AS, Edington N. (2001). Infec-tion of endothelial cells with equine herpesvirus-1 (EHV-1) occurs where there is activation of putative adhesion mol-ecules: a mechanism for transfer of virus. Equine Vet J; 33:138-142.

15. Smith D, Hamblin A, Edington N. (2002). Equid her-pesvirus 1 infection of endothelial cells requires activation of putative adhesion molecules: an in vitro model. Clin Exp Immunol; 129:281-287.

16. Studdert, M. J., Fitzpatrick, D. R., Horner, G. W., Westbury, H. A., and Gleeson, L. J. (1984). Molecular epide-miology and pathogenesis of some equine herpesvirus type 1 (equine abortion virus) and type 4 (equine rhinopneumonitis virus) isolates. Aust. Vet. J. 61, 345-348.

17. Tearle, J. P., Smith, K. C., Boyle, M. S., Binns, M. M., Livesay, G. J., and Mumford, J. A. (1996). Replication of equid herpesvirus-1 in the testes and epididymides of ponies following intranasal infection and venereal shedding of in-fectious virus. J. Comp. Path. 115, 385-397.

18. Tewari, D., Gibson, J. S., Slater, J. D., O’Neill, T., Han-nant, D., Allen, G. P., and Field, H. J. (1993). Modulation of the serological response of specific pathogen- free (EHV-free) foals to EHV1 by previous infection with EHV4 or a TK-deletion mutant of EHV1. Arch. Virol. 132, 101-120.

19. Van Maanen, C., P.H. Flore, J. Mike and G. Bruin. (1994). Immune Response of Foals after vaccination against EHV-1/EHV-4 and Persistence of Maternal Antibodies, Proc. of Seventh Inter. Conf. on Equine Infectious Diseases, 8-11 June, Tokyo, Japan, 150p.

20. Wagner, W. N., Bogdan, J., Haines, D., Townsend, H. G., and Misra, V. (1992). Detection of equine herpesvirus and differentiation of equine herpesvirus type 1 from type 4 by the polymerase chain reaction. Can. J. Microbiol. 38(11), 1193- 1196.

Ðåöåíçåíòè:Ñò.í.ñ. I ñò. ä-ð Àíãåë Ìîòîâñêè

Ñò.í.ñ. II ñò. ä-ð Ðàéêî Ïåøåâ

     

–

–

–

1 2

3 4

     

–

–

5 6

7 8

9 10

І

     

–

–

–

–

–

ІІ:

¹ ÈÌÅ, ÏÐÅÇÈÌÅ È ÔÀÌÈËÈß ÔÀÊÓËÒÅÒÅÍ ¹ ÓÑÏÅÕ1 ÄÅÑÈÑËÀÂÀ ÖÂÅÒÀÍÎÂÀ ÏÅÒÐÎÂÀ 13399 5.51 2 ÒÀÍß ÒÀ×ÅÂÀ ÒÀ×ÅÂÀ 13473 5.27 3 ÍÀÄÅÆÄÀ ÂÚË×ÅÂÀ ÒÅÍÅÂÀ 13400 5.24 4 ÄÈÌÀÍÀ ÑÒÎßÍÎÂÀ ÕÀÐÀËÀÌÏÓÑ 13477 5.16 5 ÄÅÍÈÖÀ ÌËÀÄÅÍÀÂÀ ÌÀÍÅÂÀ 13439 5.14 6 ÀËÅÊÑÀÍÄÐÈÍÀ ÄÇÀÍÅÂÀ ØÎÌÎÂÀ 13509 5.08 7 ÖÀÍÊÀ ÈËÈÅÂÀ ÏÅÒÐÎÂÀ 13464 5.03 8 ÑÂÅÒËÀ ÂËÀÄÊÎ ÄÐÀÊÓËÎÂÑÊÀ 13371 4.79 9 ËÎÐÀ ÍÅÄßËÊÎÂÀ ÑÚÁÅÂÀ 13389 4.98 10 ÈÑÊÐÀ ÏÅÒÐÎÂÀ ÈÂÀÍÎÂÀ 13425 4.90 11 ÉÎÐÄÀÍ ÈÂÀÍΠÀÒÀÍÀÑΠ13079 4.89 12 ÄÀÍÈÅËÀ ÄÈÌÈÒÐÎÂÀ ÉÎÐÄÀÍÎÂÀ 13412 4.83 13 ÊÐÈÑÒÈßÍ ÏËÀÌÅÍΠÄÈÌÈÒÐΠ13401 4.83 14 ÀËÅÊÑÀÍÄÚÐ ÏËÀÌÅÍΠÊÞ×ÓÊΠ13483 4.76 15 ÈÂÀÉËÎ ÂÅÑÅËÈÍΠÂÀÑÈËÅ 13457 4.66 16 ÑÒÎßÍ ÈÂÀÍΠÈÂÀÍΠ13398 4.64 17 ÄÅÍÈÖÀ ÒÎÄÎÐÎÂÀ ÄÈÌÎÂÀ 13040 4.63 18 ÅÌÈË ÄÈÌΠÌÀÐÒÈÍΠ13463 4.62 19 ÌÈÃËÅÍÀ ÍÈÊÎËÀÅÂÀ ÑËÀÂ×ÅÂÀ 13478 4.51 20 ÈÐÅÍÀ ÌÈÒÊÎÂÀ ×ÀÂÄÀÐÎÂÀ ÓÇÓÍÎÂÀ 1349121 ÈÂÀÍ ÀÒÀÍÀÑΠÊÀËÌÓÊΠ1338522 ÁÎÐßÍÀ ÈÂÀÍÎÂÀ ÈËÈÅÂÀ 1324623 ÀÍÒÎÍÈß ÒÎÄÎÐÎÂÀ ÒÎÄÎÐÎÂÀ 1322124 ÄÎÍÈÊÀ ÌÀÐÈÍÎÂÀ ÄÅ×ÅÂÀ 1347025 ÍÅËÈ ÂËÀÄÈÌÈÐÎÂÀ ÓÇÓÍÎÂÀ 1346726 ÊÐÅÌÅÍÀ ÅÌÈËÎÂÀ ÏÅÍ×ÅÂÀ 1352527 ÈËÈÀÍÀ ÏÅÒÐÎÂÀ ÏÀÑÊÎÂÀ 1340528 ÂÅÍÅÒÀ ÏÅÒÐÎÂÀ ÇÎÈÍÀ 1348129 ÖÂÅÒÅËÈÍ ÄÈÌÈÒÐΠÒÅÐÇÈÉÑÊÈ 1345130 ÂÀÍß ÈÂÀÍÎÂÀ ÈÂÀÍÎÂÀ 1338731 ÁËÀÃÀ ÃÅÎÐÃÈÅÂÀ ÂÚË×ÅÂÀ 1338632 ÀÍÅËÈß ÆÈÂÊÎÂÀ ÒÈØÅÂÀ 1347933 ÄÎÍÊÀ ÊÎÑÒÀÄÈÍÎÂÀ ÊÀÍÄÅÂÀ 1322634 ÍÀÄÅÆÄÀ ÌËÀÄÅÍÎÂÀ ÑÒÀÒÊÎÂÀ 1349335 ÌÅÕÌÅÄ ÞÊÑÅË ÕÀËÈË 1354636 ÀÍÀÑÒÀÑ ÉÎÐÄÀÍΠÊÀÐÀÊÎ×Å 1339237 ÄÈÌÈÒÚÐ ÀÒÀÍÀÑΠÄÈÌÈÒÐΠ13212

     

38 ÕÀËÈÍÀ ÌÀÐÈÓØÎÂÀ ÏÀÒÅÐ 1349839 ÃÐÈÃÎÐÀ ÑÒÅÔÀÍÎÂÀ ÄÎÍÊÎÂÀ 1345440 ËÞÄÌÈË ÂÀÑÈËÅ ÌÈÍ×Å 1343441 ÊÈÐÈË ÕÐÈÑÒΠÇËÀÒÈËΠ1344142 ÅÂÅËÈÍÀ ÇÀÕÀÐÈÅÂÀ ÏÀÍÄÀÃÓÇÎÂÀ-ÌÎËÎÂÀ 1350343 ÅÍÃÈÍ ÅÐÂÀÕÈÄÈÍΠÕÀËÈËΠ1344944 ÁÓÐÀÍ ÈËÈÀÍΠßÍÚÊΠ1300545 ÁÎÐÈÑ ÉÎÐÄÀÍΠÄÆÓÐÊΠ1352646 ÉÎÐÄÀÍÊÀ ÂÀÑÈËÅÂÀ ÂÀÑÈËÅÂÀ 1305747 ÌÀÐÈÎ ÀÍÄÐÅÅ ÌÀÐÊÎÂÑÊÈ 1353548 ÆÈÂÊÎ ÃÅÍ×Å ËÈ×Å 1338449 ÊÈÐÈË ÄÈÌÈÒÐΠÄÈÊËÈÅ 1352950 ÃÅÎÐÃÈ ÀÒÀÍÀÑΠËÈ×Å 1344851 ÑÒÅËÀ ÅÌÈËÎÂÀ ÑÈÐÀÊÎÂÀ 1290052 ÌÎÍÈÊÀ ÐÀ×ÅÂÀ ÒÎÍÅÂÀ 1345853 ÈÐÈÍÀ ÐÓÌÅÍÎÂÀ ÌÈËÅÂÀ 1312154 ÐÀÄÎÑÒ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÎÂÀ ÌÈËÊÎÂÀ 1291755 ÄÈÀÍÀ ÌÀÊÑÈÌÎÂÀ ÃÀÉÄÅÂÀ 1327756 ÌÀÍÓÅË ÌÀÊÑÈÌΠÒÓØËÅÊΠ1351157 ÍÈÍÀ ÂÀËÅÐÈÅÂÀ ÂÀÑÅÂÀ 1335958 ÈÂÅËÈÍ ÂÀÍÅ ÈÂÀÍΠ1345859 ÑÂÈËÅÍ ÑÒÅÔÀÍΠÊÎÑÅ 1355360 ÄÈÌÈÒÚÐ ÎÃÍßÍΠÃÅÎÐÃÈÅ 13324

–

ІІ

     

–

–

–

1 2

     

3 4

5 6

7

     

¹ ÈÌÅ, ÏÐÅÇÈÌÅ È ÔÀÌÈËÈß ÔÀÊÓËÒÅÒÅÍ ¹ ÓÑÏÅÕ

1 ØÀÉ ØÅËÈ 40840 5.80

2 ÏÅÒÐÀÍÊÀ ÏËÀÌÅÍÎÂÀ ÒÎÍÅÂÀ 40712 5.75

3 ÌÈÍÀ ÈÂÀÉËÎÂÀ ËÀÇÎÂÀ 40795 5.55

4 ÄÈÌÈÒÚÐ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÎÂ ÊÐÚÑÒÅÂ 40517 5.51

5 ÑÈÁÈËÀ ÏÅÒÐÎÂÀ ÏÎÏÎÂÀ 40804 5.47

6 ÌÈËÅÍÀ ÂÀÑÈËÅÂÀ ÊÐÚÑÒÀÍÎÂÀ 40847 5.44

7 ÌÈËÅÍÀ ÂÅÑÅËÈÍÎÂÀ ÏÀÍ×ÅÂÀ 40784 5.43

8 ÒÎÌÀ ÅÌÈËÎÂ ÌÈÒÎÂ 40807 5.33

9 ÌÀÐÈß ÕÐÈÑÒÎÂÀ ÌÈËÅÂÀ 40821 5.31

10 ÁÎÐÈÑËÀÂÀ ÑÒÎÈÌÅÍÎÂÀ ÌÈÒÎÂÀ 40799 5.30

11 ÌÈÐÎÑËÀÂ ÍÀÑÊÎÂ ÒÎÄÎÐÎÂ 40791 5.27

12 ÏÎËÈÍÀ ÖÂÅÒÀÍÎÂÀ ÌÎÌ×ÈËÎÂÀ 40837 5.26

13 ÑÎÔÈß ËÞÁÎÌÈÐÎÂÀ ÈÂÀÍÎÂÀ 40816 5.22

14 ÀÍÀ ÑÅÍÊÎÂÀ ÊÎÍÆÈËÎÂÀ 40814 5.21

15 ÄÈÀÍÀ ÏËÀÌÅÍÎÂÀ ÕÀÄÆÈÉÎÐÄÀÍÎÂÀ 40725 5.11

16 ÊÀËÈÍÀ ÎÐËÈÍÎÂÀ ÊÀÍÄÓËÊÎÂÀ 40762 5.09

17 ÂÀÑÈËÊÀ ÕÐÈÑÒÎÂÀ ÈÂÀÍÎÂÀ 40811 5.02

18 ÈÂÀÍ ÑÏÀÑÅÑÊÈ 40694 5.02

19 ÊÀÌÅËÈß ÊÐÀÑÈÌÈÐÎÂÀ ÊÚÍ×ÅÂÀ 40923 4.93

20 ÀÍÒÎÍÈß ÀÍÒÎÍÎÂÀ ÁÓÁÅÂÀ 40723 4.87

21 ÅÂÃÅÍÈß ÂÀËÅÍÒÈÍÎÂÀ ÑÈÌÅÎÍÎÂÀ 40919 4.81

22 ÖÂÅÒÅËÈÍÀ ÂÅÍÖÈÑËÀÂÎÂÀ ÌÈÕÀÉËÎÂÀ 40659 4.78

23 ÄÈÌÈÒÚÐ ÏÅÒÐÎÂ ÈÂÀÍÎÂ 40711 4.74

24 ÈÂÀ ÄÎÉ×ÈÍÎÂÀ ÍÈÊÎËÎÂÀ 40854 4.74

25 ÐÎÌÀÍ ÁÎÉÊÎÂ ÀÑÅÍÎÂ 40656 4.70

26 ÌÅËÈÍÄÀ ÈÑÈÄÎÐÎ ÁÐÈÉÍ 40803 4.64

27 ÏÅÒß ÒÐÈÔÎÍÎÂÀ ÒÐÈÔÎÍÎÂÀ 40828 4.61

28 ÄÈÌÈÒÚÐ ÂÅÍÊÎÂ ÂÚËÊÎÂ 40640 4.52

29 ÀËÅÊÑÀÍÄÚÐ ÊÐÀÑÈÌÈÐΠÊÎÉ×Å 40666

30 ÆÓËÈÅÒÀ ÃÀÍ×ÅÂÀ ÏÅÒÐÎÂÀ 40717

31 ÅÊÀÒÅÐÈÍÀ ÌÈÕÀÉËÎÂÀ ÌÈËÅÂÀ 40646

32 ÏËÀÌÅÍ ÒÀØÊÎÂ ÏÅÒÐÎÂ 40819

33 ÃÅÎÐÃÈ ÀÍÀÑÒÀÑÎÂ ÃÅÎÐÃÈÅÂ 40039

34 ÈÂÅÒÀ ÈÂÀÍÎÂÀ ÂÅÍÊÎÂÀ 40915

35 ÂÀËÅÐÈ ÂÀËÅÐÈÅÂ ÇËÀÒÀÍÎÂ 40825

36 ÊÀÒß ÕÐÈÑÒÎÂÀ ÉÎÐÄÀÍÎÂÀ 40788

37 ÔÈËÈÏ ÈËÈÅÂ ÔÈËÈÏÎÂ 40716

38 ßÍÀ ÍÅÄÊÎÂÀ ÀÐÀÁÀÄÆÈÅÂÀ 40841

39 ßÑÅÍ ÍÈÊÎËΠÍÀÉÄÅÍΠ40673

40 ÀÂÐÀÌ ÄÈÌÈÒÐÎÂ ÊÓÒÎÂ 40691

–

     

Ïðåç ìåñåö ôåâðóàðè 2010 ã., â ÍÂÌÑ ñå ïîëó÷è ïîêàíà îò Èçðàåë çà ó÷àñòèå âúâ ôèíàíñèðàí îò ÅÑ Òóèíèíã ïðîåêò çà “Óêðåïâàíå íà èçðàåëñêèòå âåòåðèíàðíè êîìïåòåíòíè îðãàíè ïî çäðàâå-îïàçâàíå íà æèâîòíèòå”. Íàöèîíàëíàòà âåòåðèíàðíîìåäèöèíñêà ñëóæáà, ñúâìåñòíî ñ äèðåêöèÿ “Ðàçâèòèå íà ñåëñêèòå ðàéîíè” êúì ÌÇÕ, èçãîòâè è ïðåäñòàâè ñâîåòî ïèñìåíî ïðåäëîæåíèå çà ïîñî÷åíèÿ ïðîåêò. 

Íà 13 àïðèë 2010 ã. çà Èçðàåë çàìèíàõà ä-ð Áîéêî Ëèêîâ, ä-ð Àíòîíèî Ðàäîåâ, ä-ð Ìàÿ Ðóáåíîâà, ä-ð Öâÿòêî Àëåêñàíäðîâ è ä-ð Ìàðèíà Èâàíîâà, åêñïåðòè îò ÍÂÌÑ (ñíèìêà). Òå ïðåäñòàâèõà ïðîåêòà â Òåë Àâèâ â ñãðàäàòà íà Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ ïðåä êîìèñèÿ, âêëþ÷âàùà ðúêîâîäíè ñëóæèòåëè îò âåòåðèíàðíîìåäèöèíñêàòà ñëóæáà, Ìèíèñòåðñòâî íà ñåëñêîòî ñòîïàí-ñòâî íà Èçðàåë, ïðåäñòàâèòåëè îò Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ è íåçàâèñèìè íàáëþäàòåëè. 

Ó÷àñòèå â ñðåùàòà âçå è ã-æà Õðèñòèíà Áèäæåðàíîâà, òðåòè ñåêðåòàð â ïîñîëñòâîòî íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ â Èçðàåë, êîÿòî ïîäêðåïè áúëãàðñêèÿ ïðîåêò, èçòúêâàéêè çíà÷åíèåòî ìó çà ïîëèòè÷åñêèòå è èêîíîìè÷åñêèòå âçàèìîîòíîøåíèÿ ìåæäó äâåòå ñòðàíè.

Îñíîâíàòà öåë íà ïðîåêòà å õàðìîíèçèðàíå íà èçðàåëñêîòî çàêîíîäàòåëñòâî ñ òîâà íà ÅÑ â îáëàñòòà íà  êîíòðîëà íà çà-ðàçíèòå áîëåñòè, õóìàííî îòíîøåíèå êúì æèâîòíèòå è êîíòðîëà íà ôóðàæèòå è âåòåðèíàðíîìåäèöèíñêèòå ïðåïàðàòè.   

Çà ðåçóëòàòà îòíîñíî áúëãàðñêîòî ïðåäëîæåíèå çà èçïúëíåíèå íà ïðîåêòà, ÍÂÌÑ ùå áúäå èíôîðìèðàíà îò Åâðîïåéñêàòà êîìèñèÿ äî åäèí ìåñåö ïî îôèöèàëåí ïúò. 

ä-ð Ìàÿ Ðóáåíîâàãë. åêïåðò â Äèðåêöèÿ “ÅÌΔ-ÍÂÌÑ

     

 ä-ð  Òåîôàíà Ìóòàôîâà – ÐÂÌÑ Ïëîâäèâ                                                       ä-ð   Ëþáåí Ñòåôàíîâ – ÃÂÌÊ Ñîôèÿ

1

2

     

––

– –

– –

–

–

–

–

1

2

     

1

2

3

4 5

     

––

––––

––

–––

––

1

2

     

3

4

     

ä-ð Ìèëåíà Êðúñòàíîâà           

1

2

3

     

–

–

– 1

2

3

     

–

–

4

5

6

     

–

–

7

     

Ïî âðåìå íà ïðåääèïëîìíèÿ ìè ñòàæ ñå ñáëúñêàõ ñúñ ñëó÷àé íà òåæêî èçãàðÿíå íà êðàâà, êîÿòî áåøå ïîñòðàäàëà ïðè ïîæàð â ñåëñêîñòîïàíñêà ñãðàäà. Ïîæàðúò áåøå èçáóõíàë â ãð. Ãîäå÷. Èçãîðåëè áÿõà 7 êðàâè. Ñàìî åäíà ñå áåøå ñïàñèëà, íî èìàøå òåæêè èçãàðÿíèÿ îò IV ñòåïåí, íà 40% îò òÿëîòî (ñí. 1).

Ïîåõ ñëó÷àÿ ñ èíòåðåñ è æåëàíèå äà ïîìîãíà.Êðàâàòà ñå îêàçà áðåìåííà â 7-ìè ìåñåö. Íàêðàòêî, îáãîðåíè áÿõà øèÿòà, ãðúäíèÿ êðàéíèê, ãðúäíà-

òà ñòåíà, ãúðáà è òàçà. Ñêîðî ñëåä èçãàðÿíåòî ñå ïðîÿâè îñòðà âúçïàëèòåëíà ðåàêöèÿ. Êðúâîíîñíèòå ñúäîâå áÿõà òðîìáîçèðàëè, à ïîâúðõíîñòèòå – íåêðîòè÷íè, óïëúòíåíè è çàñúõíàëè. Ïîä íåêðîòè÷íàòà ÷àñò, òúêàíèòå áÿõà íàáúáíàëè è ðàçìåêíàòè. Îáãîðåëèòå ïîâúðõíîñòè áÿõà ïîêðèòè ñ ãíîåí åêñóäàò, ñ êåõëèáàðåíîæúëò öâÿò, ëåïêàâ è ñ íåïðèÿòíà ìèðèçìà. Õîëêàòà áåøå íàé-ñèëíî è äúëáîêî çàñåãíàòà. Íà íÿêîè ìåñòà ñå çàáåëÿçâàøå ãðàíóëàöèîííà òúêàí – ðîçîâî-÷åðâåíà, çúðíåñòà è ïëúòíà, ïîêðèòà ñúñ ñèâî-áÿë åêñóäàò.

Çàáåëÿçâàøå ñå íà÷àëî íà åïèòåëèçàöèÿ âúâ âèä íà êîíöåíòðè÷íà ñèâîáåëåçíèêàâà èâèöà íà ãðàíèöàòà ìåæäó ðàíàòà è îêîëíàòà çäðàâà òúêàí (ñí. 2). Ñëàáî ïîâèøåíàòà ëîêàëíà òåìïåðàòóðà ïîêàçâàøå, ÷å èìà ñòðåìåæ êúì çàðàñòâàíå íà ðàíàòà.  îáëàñòòà íà õîëêàòà, êúäåòî ïîðàæåíèÿòà áÿõà íàé-ñèëíî èçðàçåíè, ñå ïîÿâè ôëóêòóàöèÿ, ïðè÷èíåíà îò çàäúðæàíèÿ â ðàíåâèÿ äæîá âúçïàëèòåëåí åêñóäàò (ñí. 3).

Äîêàòî íàáëþäàâàõ æèâîòíîòî, óñòàíàâèõ, ÷å ïðîöåñèòå ïðîòè÷àò ñòàäèéíî, êàêòî áåøå îïèñàíî â ó÷åáíèöèòå íè.

 ïúðâèÿ ñòàäèé, íåïîñðåäñòâåíî ñëåä èçãàðÿ-íåòî, ñå íàáëþäàâàõà òèïè÷íè ïðîÿâè íà ïúðâè÷åí øîê, ïðè÷èíåí îò ñèëíîòî äðàçíåíå íà ðåöåïòî-ðèòå â óâðåäåíàòà îáëàñò. Âòîðè÷íèÿò øîê ñå ïðîÿâè ñúñ ñèëíà äåõèäðàòàöèÿ, íàðóøåíèÿ â ñúð-äå÷íàòà äåéíîñò è îáùà õèïîêñèÿ, âèäèìà ïî ëèãà-âèöèòå íà æèâîòíîòî. Íåðâíèòå ïðèçíàöè áÿõà ïðîÿâà íà òîêñè÷íè ÿâëåíèÿ â ãëàâíèÿ ìîçúê.

Âúâ âòîðèÿ ñòàäèé ïðîìåíèòå áÿõà ñ òîêñè÷åí è èíôåêöèîçåí ïðîèçõîä. Êîñìåíàòà ïîêðèâêà îêîëî ðàíàòà áåøå îòïàäàíàëà, à çàñåãíàòèòå îáëàñòè – íåêðîòèçèðàëè. Íà ìåñòà èçñúõíàëèòå íåêðîòè÷íè òúêàíè áÿõà äîáèëè êàôÿâ äî ÷åðåí öâÿò.

 òðåòèÿ ñòàäèé ñå íàáëþäàâàõà ïðèçíàöè íà èçòîùåíèå, èçðàçåíè â îòñëàáâàíå è àíåìèÿ.

 ÷åòâúðòèÿ ñòàäèé çàïî÷íàõà äà ñå çàáåëÿç-âàò ïðèçíàöè íà ïðåîäîëÿâàíå íà îïèñàíèòå êëè-íè÷íè ïðèçíàöè è ïîñòåïåííî îçäðàâÿâàíå.

Èìàõ âúçìîæíîñò äà ïðîñëåäÿ âñè÷êè åòàïè íà îçäðàâÿâàíåòî è äà ñå ïîñòàðàÿ äà îáëåê÷à ñèìïòî-ìèòå, êîèòî ñå ïðîÿâÿâàõà èçêëþ÷èòåëíî ÿðêî.

Ëåêóâàíå. Ïúðâîíà÷àëíî ðåøèõ äà ïðèëîæà ìåõàíè÷íà àíòèñåïòèêà ÷ðåç áåçêðúâíî îòñòðà-íÿâàíå íà êðúâíèòå êîàãóëóìè, íåêðîòè÷íèòå òúêàíè, êîñìèòå è äðóãèòå çàìúðñÿâàíèÿ îêîëî è â ðàíàòà. Òîâà ïîñòèãíàõ ÷ðåç ëåêî òóøèðàíå ñ òàìïîí, íàïîåí ñúñ ñìåñ îò ðàâíè ÷àñòè êèñ-ëîðîäíà âîäà è ðèâàíîë. Îáåçêîñìèõ, ïî÷èñòèõ è äåçèíôåêöèðàõ îêîëíàòà êîæà ñ ðàçòâîð íà êàëèåâ ïåðìàíãàíàò.

Õèðóðãè÷íà îáðàáîòêà – èçðàçÿâàøå ñå â ÷àñ-òè÷íî èçðÿçâàíå íà âèäèìî íåêðîòèçèðàëèòå òúêàíè. Ïîñòåïåííî ïðèñòúïâàõ êúì öÿëîñòíîòî èì îòñòðàíÿâàíå (ñí. 4).

1

2

3

     

Õèìè÷íà àíòèñåïòèêà – âúçäåéñòâàõ ñ õèìè÷íè ñðåäñòâà ñðåùó áàêòåðèàëíàòà èíôåêöèÿ, êàòî ñå âúçïîëçâàõ îò áàêòåðèîñòàòè÷íèÿ èì åôåêò, äúëæàù ñå íà ïðîìÿíàòà íà pH íà ðàíåâàòà ñðåäà. Äðóãèÿò åôåêò, êîéòî öåëÿõ äà ïîñòèãíà å óñêîðÿ-âàíå íà ñàìîî÷èñòâàíåòî íà ðàíàòà è àêòèâèðàíå íà ðåãåíåðàòèâíèòå ïðîöåñè (ñí. 5).

Ìåäèêàìåíòîçíîòî ëå÷åíèå íàñî÷èõ êúì ìàêñè-ìàëíî ùàäåíå íà ãðàíóëàöèîííàòà òúêàí, ñòèìóëè-ðàíå íà ðàñòåæà è ïðàâèëíîòî è òðàíñôîðìèðàíå. Çà òîâà ïîìîãíà òå÷íàòà ìàç íà Âèøíåâñêè, êîÿòî ïðåäïàçè ãðàíóëàöèîííàòà òúêàí îò óâðåæäàíå è äàäå âúçìîæíîñò äà íå ñå äîïóñíå çàãóáà íà êëå-òú÷íè åëåìåíòè. Ñëåä êàòî óñòàíîâèõ íàïðåäúê, ïðèëîæèõ è òå÷åí Ãðàíóëèí.

 íàé-çàñåãíàòàòà îò èçãàðÿíåòî îáëàñò – íà õîëêàòà, êúäåòî âúçíèêíà ïîñëåäâàùî óñëîæíåíèå è ñå ðàçâè èíôåêöèÿ, ïî÷èñòâàõ ñúáðàëèÿ ñå ãíîåí åêñóäàò ñúñ ñòåðèëíà ìàðëÿ è èçïîëçâàõ îêèñëÿ-âàùà òåðàïèÿ ñ êèñëîðîäíà âîäà. Çà ïðåîäîëÿâàíå íà èíôåêöèÿòà òðåòèðàõ ñ õëîðòåòðàöèêëèíîâ ñïðåé – Pederipra, spray.

Ïðèëîæèõ è áèîëîãè÷íà àíòèñåïòèêà – ñ ôèòîí-öèäè. Ïåðèîäè÷íî îáëèâàõ ðàíåâàòà ïîâúðõíîñò ñ åòåðè÷íî ìàñëî îò åâêàëèïò è ëàâàíäóëà. Ðåçóë-òàòúò îò ïðèëàãàíåòî èì áåøå èçêëþ÷èòåëåí – áèîëîãè÷íîòî î÷èñòâàíå íà ðàíàòà ñå óñêîðè, à çàùèòíèòå ñèëè íà îðãàíèçìà ñå àêòèâèðàõà.

Ñ îáùîòî ëå÷åíèå êîìïåíñèðàõ çàãóáàòà íà ïëàçìà, àíåìèÿòà, õèïîêñèÿòà, àöèäîçàòà è ñúðäå÷íîñúäîâèòå íàðóøåíèÿ. Ïðèëîæèõ ãîëÿìî êîëè÷åñòâî Haemodex – sol. 10%. Èíæåêòèðàõ ðàç-òâîðà ïðåç ïúðâèòå 24 h, à íà 2-ðèÿ äåí èçïîëçâàõ 2/3 îò ïúðâîíà÷àëíàòà äîçà. Ñ òàçè òåðàïèÿ ïî-ñòèãíàõ âîëåìè÷åí è äåòîêñè÷åí åôåêò. Ïðîòèâ èíòîêñèêàöèÿòà ðåøèõ äà ïðèëîæà 40%-îâ ðàç-òâîð íà ãëþêîçà ñ àñêîðáèíîâà êèñåëèíà. Ïðîòèâ àöèäîçàòà èíæåêòèðàõ âåíîçíî 4%-îâ ðàçòâîð íà íàòðèåâ áèêàðáîíàò – 1 L äâà ïúòè äíåâíî.

Ïî âðåìå íà ëåêóâàíåòî äúðæàõìå êðàâàòà â äîáðå ïî÷èñòåíî ïîìåùåíèå. Ïðè ïîäõîäÿùî âðåìå ÿ ïóñêàõìå äà ñå ðàçõîæäà íàâúí. Òÿ ïîå-ìàøå âèñîêîêàëîðè÷íà, ëåñíîñìèëàåìà, áîãàòà ñ òå÷íîñòè, âèòàìèíè è ïðîòåèíè õðàíà.

Ñúñòîÿíèåòî íà ïàöèåíòà ñå ïîäîáðÿâàøå ïî-ñòåïåííî. Îâúãëåíàòà êîæà îòñòúïâàøå ìÿñòî íà çäðàâà òúêàí. Çàïî÷íà áúðçà ïðîëèôåðàöèÿ è ãðàíóëàöèÿ.  ðåçóëòàò íà òåçè ïðîöåñè, öåëèÿò äåôåêò áåøå ïîêðèò. Çàðàñòâàíåòî íà ðàíàòà íàñòúïè ñëåä îêîëî 9 ñåäìèöè. Ïî âðåìå íà ëå÷å-íèåòî êðàâàòà ðîäè íîðìàëíî. Òåëåíöåòî áåøå íàïúëíî ðàçâèòî è æèçíåíî.

Óáåäåíà ñúì, ÷å ùå çàïîìíÿ òîçè ñëó÷àé è çàòîâà, ÷å ñàìà óñïÿõ äà ñå ñïðàâÿ ñ òîâà òåæêî èçãàðÿíå. ×óâñòâàõ ñå èçêëþ÷èòåëíî äîâîëíà, ÷å ñúóìÿõ äà ñïàñÿ æèâîòà è íà ìàéêàòà, è íà òåëåòî (ñí. 6 è 7).

4

5

6

7

     

–

“Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo” – “Капката дълбае камъка не със силата си, а с постоянното си капане.”

“Sapientis animus numquam tumet” – “Умният никога не се възгордява”

     

––

–

Ïðåç 2010 ã. ñå íàâúðøâàò 145 ãîäèíè îò ðîæäåíèåòî è 60 ãîäèíè îò ñìúðòòà íà ïðîô. ä-ð Ïåòúð Ïàíåâ Áè÷åâ. Íåãîâîòî èìå ÿðêî ñå îòêðîÿâà â ðåäèöàòà íà ñòðîèòåëèòå íà âåòå-ðèíàðíîìåäèöèíñêàòà ñëóæáà è âåòåðèíàðíîìå-äèöèíñêîòî îáðàçîâàíèå ó íàñ.

Ä-ð Áè÷åâ å ðîäåí íà 24.05.1865 ã. â ãð. Èõòè-ìàí. Ïðåç 1887 ã. çàâúðøâà ñ îòëè÷èå êëàñè÷åñêèÿ îòäåë íà Ñîôèéñêàòà ãèìíàçèÿ. Êàòî äúðæàâåí ñòèïåíäèàíò ñå äèïëîìèðà ñ îòëè÷åí óñïåõ âúâ Âèñøåòî Âåòåðèíàðíî ó÷èëèùå â ãð. Ëèîí, Ôðàíöèÿ, ïðåç 1891 ã. Òîé ïðèíàäëåæè êúì ïúðâèÿ âèïóñê áúëãàðñêè âåòåðèíàðíè ëåêàðè, èçïðàòåíè äà ñëåäâàò â ÷óæáèíà åäíà íîâà è íåïîçíàòà íà îáùåñòâåíîñòòà ó íàñ òîãàâà ñïåöèàëíîñò – âåòåðèíàðíà ìåäèöèíà.

Ñúñ çàâðúùàíåòî ñè â Áúëãàðèÿ ä-ð Áè÷åâ ðàáîòè êàòî îêðúæåí è ïîãðàíè÷åí âåòåðèíàðåí ëåêàð â ãð. Âèäèí (îò àâãóñò 1893 ã. äî êðàÿ íà 1894 ã.). Ïðåç 1894 ã. ñå ïðåìåñòâà â ãð. Áóðãàñ, êúäåòî ïðîäúëæàâà äà ðàáîòè äî þëè 1896 ã., à ñëåä òîâà å ïðåìåñòåí êàòî I ñòåïåí îêðúæåí âåòåðèíàðåí ëåêàð â ãð. Âàðíà, êúäåòî ïðàêòè-êóâà â ïðîäúëæåíèå íà áëèçî 13 ãîäèíè.

Ïðåç ÿíóàðè 1909 ã. ïî íàðåæäàíå íà Âåòåðè-íàðíî-ñêîòîâúäíîòî îòäåëåíèå íà ÌÇÄ å íà-çíà÷åí çà ãëàâåí èíñïåêòîð ïî çîîòåõíè÷åñêàòà ñëóæáà, íà êîÿòî äëúæíîñò îñòàâà 3 ãîäèíè.  ïîñëåäñòâèå ïðåìèíàâà íà ðàáîòà êúì Ñîôèéñêà-òà îêðúæíà ïîñòîÿííà êîìèñèÿ, êàòî íà÷àëíèê íà âåòåðèíàðíàòà ëå÷åáíèöà, à ñëåä òîâà – è êàòî îêðúæåí âåòåðèíàðåí ëåêàð íà Ñîôèéñêà îáëàñò.

Ðåçóëòàòúò îò íåèç÷åðïàåìàòà ìó åíåðãèÿ, èíèöèàòèâíîñò è óñïåøíà îðãàíèçàöèîííà äåé-íîñò, å íàçíà÷åíèåòî ìó çà íà÷àëíèê íà Âåòå-ðèíàðíîòî îòäåëåíèå çà ïåðèîäà 1918-1919 ã. ïî ïðåäëîæåíèå íà Âúðõîâíèÿ âåòåðèíàðåí ñúâåò è Äðóæåñòâîòî íà âåòåðèíàðíèòå ëåêàðè. Ïîåë òåæêîòî áðåìå íà äúëãà, ñúñ çàâèäíî óñúðäèå è âåùèíà, ñ óïîðèòîñò è ñåáåîòðèöàíèå ïðîäúë-æàâà çàïî÷íàòîòî äåëî, íî ñòàâà íåóäîáåí çà íÿêîè ñðåäè è áèâà îòñòðàíåí îò äëúæíîñò. Ïðèíóäåí å äà ïîñòúïè îòíîâî â Ñîôèéñêàòà ïîñòîÿííà êîìèñèÿ, êàòî îêðúæåí ëåêàð íà Ñî-ôèéñêè îêðúã.

Íà 1.12.1926 ã. ôàêóëòåòíèÿò ñúâåò íà Âåòå-ðèíàðíîìåäèöèíñêèÿ ôàêóëòåò ãî èçáèðà, êàòî

д-р Илиян Драмалиев РВМС-Разград

д-р Анастас Хвойнев РВМС-Смолян

д-р Андриан Райков РВМС-Русе

д-р Анелия Цонева РВМС-Търговище

д-р Димитър Германов РВМС-Бургас

д-р Живка Манева РВМС-Варна

èçâúíðåäåí ïðîôåñîð ïî ×àñòíà çîîòåõíèÿ. Âïî-ñëåäñòâèå ãî íàòîâàðâà äà çàâåæäà âðåìåííî êà-òåäðàòà “Ñïåöèàëíà ïàòîëîãèÿ, ïàðàçèòîëîãèÿ è òåðàïèÿ ñ êëèíèêà ïî âúòðåøíè áîëåñòè”. Äåêàí å íà ÂÌÔ ïðåç ó÷åáíàòà 1927-1928 ã. Ïî òîçè íà÷èí îáùåñòâîòî ìó ïðèñúæäà íàé-âèñîêàòà íà-ãðàäà – ïîâåðÿâà ìó îáó÷åíèåòî è âúçïèòàíèåòî íà íîâèòå ïîêîëåíèÿ âåòåðèíàðíè ëåêàðè.

Ïðîô. Áè÷åâ å åäèí îò îáè÷àíèòå è óâàæàâàíè îò ñòóäåíòèòå íà ÂÌÔ ïðîôåñîðè. Èçäàäåíèòå îò íåãî ïúðâà è âòîðà ÷àñò íà ó÷åáíèê “×àñòíà çîîòåõíèÿ” ïðåç 1932 ã. è òðåòà è ÷åòâúðòà ÷àñò – ïðåç 1934 ã. ñå ÷åòàò ñúñ çàäîâîëñòâî îò ñòóäåíòèòå, êîèòî ìàñîâî ïîñåùàâàò ëåêöèèòå ìó, à ó÷åáíèöèòå èçïîëçâàò è â ïðàêòèêàòà.

Ïðåç öåëèÿ ñè òðóäîâ ïúò êàòî ñïåöèàëèñò, ä-ð Áè÷åâ äîïðèíàñÿ çà ðàçâèòèåòî íà âåòåðèíàð-íîòî äåëî, èçäèãàéêè ïðåä îáùåñòâîòî íåãîâèÿ ïðåñòèæ, ïðåäè âñè÷êî ñ êîìïåòåíòíîñòòà, óñúðäèåòî è èíèöèàòèâíîñòòà ñè. Ñ ïîä÷åðòàíî ñèëíî ÷óâñòâî íà îòãîâîðíîñò, óòâúðæäàâà íå-îòêëîííî âåòåðèíàðíîìåäèöèíñêèòå èçèñêâàíèÿ è îòñòîÿâà ïëàìåííî îñíîâíèòå ïðèíöèïè íà îáùåñòâåíàòà âåòåðèíàðíà ìåäèöèíà.

Ïðîô. Áè÷åâ èìà îïðåäåëåíè çàñëóãè çà ðàçâè-òèåòî è íà åïèçîîòîëîãèÿòà ó íàñ. Âúâ Âàðíà òîé ïðîó÷âà ïðîíèêâàíåòî íà òóáåðêóëîçàòà ïî ãîâåäàòà, ïîñî÷âàéêè íåéíèÿ ïúò – ÷ðåç âíîñ íà Êðèìñêè è Õîëìîãîðñêè êðàâè è áèöè îò Þæíà Ðóñèÿ. Ïðúâ â Áúëãàðèÿ, ñúâìåñòíî ñ îêîëèéñêè-ÿò âåòåðèíàðåí ëåêàð â ãð. Äîáðè÷ – ä-ð Ñòîÿí Òþëåâ, ïðèëàãàò òóáåðêóëèíà êàòî àëåðãè÷íî-äèàãíîñòè÷íî ñðåäñòâî. Ðàçðàáîòâà è ìåðêè çà ñïðàâÿíå ñ õîëåðàòà ïî ïòèöèòå. Îðãàíèçèðà óñïåøíà áîðáà ñ øàðêàòà ïî îâöåòå, ÷ðåç ïðè-ëàãàíåòî íà åôåêòèâíè âåòåðèíàðíî-ïîëèöåé-ñêè ìåðêè è âàêñèíàöèÿ. Óñòàíîâÿâà, îïèñâà è ïðåäëàãà ìåðêè çà áîðáà ñðåùó ïèðîïëàçìîçàòà ïî æèâîòíèòå. Ïðîÿâÿâà ñå è êàòî îòëè÷åí çà âðåìåòî ñè õèðóðã, îñîáåíî ïðè îáòóðàöèÿ íà õðàíîïðîâîäà è ëàïàðîòîìèÿ, íåçàâèñèìî îò íå-ñúâúðøåíèòå çà òîâà âðåìå õèðóðãè÷íè ìåòîäè è íåäîñòàòú÷íà àñåïòèêà. Ïðúâ â ñòðàíàòà óðåæ-äà èçïëàùàíå íà îáåçùåòåíèå íà ñòîïàíèòå çà óìðåëè ïðè êàñòðàöèÿ æðåáöè. Îïðåäåëåí ïðèíîñ èìà çà ðàçøèðÿâàíå íà ìðåæàòà îò ëå÷åáíè çàâå-äåíèÿ – ïîñòðîÿâàò ñå ëå÷åáíèöèòå â ãð. Âàðíà, ãð. Äîáðè÷, ãð. Áàë÷èê è ãð. Ïðîâàäèÿ. Ä-ð Áè÷åâ ðåøàâà ðàäèêàëíî è âúïðîñà çà îáåçùåòÿâàíå íà ñòîïàíèòå çà êîíôèñêóâàíî ìåñî ïðè ìåñîï-ðåãëåä (1899 ã.), êàòî ïî òîçè íà÷èí äîïðèíàñÿ çà ðàçâèòèå íà êëàíè÷íîòî äåëî è îãðàíè÷àâàíå íà íåëåãàëíèÿ ìåñîäîáèâ è òúðãîâèÿ ñ ìåñî è ìåñíè ïðîäóêòè.

Çíà÷èòåëíè ñà ïðèíîñèòå íà ä-ð Áè÷åâ è â ðàçâúäíî-ïîäîáðèòåëíàòà ðàáîòà è ðàçâèòèå íà æèâîòíîâúäñòâîòî, â êîèòî òîé çàåìà äîñ-òîéíî ìÿñòî ñ âèñîêàòà ñè åðóäèðàíîñò è äàë-

íîâèäíîñò. Ñòàâà èíèöèàòîð çà âíàñÿíå íà êðàâè è áèöè îò Àâñòðèÿ è Ñúðáèÿ è çà ïðèëàãàíåòî íà ìàñîâî êðúñòîñâàíå, ÷ðåç óáåæäàâàíå íà ãîëÿì áðîé ïî-çàìîæíè ñòîïàíè.

Ä-ð Áè÷åâ ñå èçÿâÿâà è êàòî ðåâíîñòåí ðàç-ïðîñòðàíèòåë íà âåòåðèíàðíè çíàíèÿ ñðåä íàñå-ëåíèåòî. ×àñò å îò ãðóïàòà, îñíîâàëà ñïèñàíèå “Âåòåðèíàðíà ñáèðêà” – 1892 ã. è å äúëãîãîäèøåí íåãîâ ðåäîâåí ñúòðóäíèê.  ñïèñàíèÿòà “Âå-òåðèíàðíà ñáèðêà”, “Âåòåðèíàðíî-ñêîòîâúäíî çíàíèå” è “Ìåñî è ìëÿêî” å ïóáëèêóâàë íàä 100 íàó÷íè è íàó÷íî-ïîïóëÿðíè ñòàòèè. Åäíîâðåìåí-íî ñúñ ñâîÿòà àäìèíèñòðàòèâíà äåéíîñò, ä-ð Áè÷åâ åíåðãè÷íî ñå ïîñâåùàâà íà ðàçâèòèåòî íà îáùåñòâåíèÿ ïðîôåñèîíàëåí æèâîò íà îðãà-íèçàöèÿòà íà âåòåðèíàðíèòå ëåêàðè. Ïðåç 1910 ã. å èçáðàí çà ïðåäñåäàòåë íà Äðóæåñòâîòî íà âåòåðèíàðíèòå ëåêàðè (ïî-êúñíî ñúþç), êîéòî ïîñò çàåìà ïîâå÷å îò äâå äåñåòèëåòèÿ. Ïàìåòíè ùå îñòàíàò áèòêèòå ìó ñðåùó îïèòèòå çà íà-ðóøàâàíå öåëîñòòà íà âåòåðèíàðíàòà ñëóæáà ñ Ïðîåêòîçàêîíà çà íàðîäíîòî çäðàâå (1928 ã.).

“Ïåòúð Áè÷åâ íè çàâåùà ïðèìåðà íà åäíà ìíî-ãîãîäèøíà ïî÷òåíà è äîáëåñòíà ñëóæáà, êîÿòî íå ïîçíàâà ëúæàòà, ñåáåëþáèåòî è óãîäíè÷åñòâîòî è, êîÿòî âÿðâà â ñâåòëèòå áúäíèíè íà äåëîòî íè...”. Ìèñëè ñúñ ñúâðåìåííî çâó÷åíå!

Ïðîô. Ï. Áè÷åâ ïî÷èíà íà ïðåêëîííà âúçðàñò â ãð. Ñîôèÿ íà 1 þíè 1950 ã., ñëåä êàòî â ïðîäúë-æåíèå íà ïîâå÷å îò 50 ãîäèíè ñëóæè âÿðíî íà ñâîÿ íàðîä è ïðîôåñèÿ.

Ïðîô. ä-ð Èâàí Èëèåâ