Upload
renske-gerritsen
View
215
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
3 vwo 2 aarde §8, 9 en 10
Op de meeste plaatsen in Nederland ligt zand, klei of moerassige veengrond aan de oppervlakte: losse sedimenten.
Slechts op een enkele plaats komt vast gesteente aan de oppervlakte voor. Hoe komt dat?
De ondergrond van Nederland
Nederland in beweging
Dankzij de platentektoniek heeft ook het gebied waar Nederland ligt, zich in de geologische geschiedenis verplaatst.
Terwijl Nederland zich verplaatst, zakt een groot deel langzaam weg en raakt opgevuld metlagen sediment.
Nederland in beweging
Uit vele geologische tijdvakken zijn lagen in de ondergrond van Nederland terug te vinden.
ouder!Hoe dieper, hoe
De ondergrond van Nederland als archief
De ondergrond van Nederland weerspiegelt de klimaatomstandigheden van de plaats op aarde
Carboon tropisch moerassen
In de steenkool komen afdrukken voor van tropische moerasplanten.
Perm woestijn-omstandigheden
versteende duinafzettingen
Perm ondiepe zeeën onderwoestijn-omstandigheden
SteenzoutHet water verdampte en het zout bleef achter.
Krijtsubtropische zeeën
Kalksteen,de overblijfselen van ontelbare kalkskeletjes en schelpen van diertjes die in zee hebben geleefd.
Aan de rand van Nederland
In het grootste deel van Nederland zijn de oude lagen weggezakt en liggen er jongere bovenop.
In het zuiden van Limburg komen oude gesteenten aande oppervlakte. Hier is degrond omhooggekomen!
Aan de rand van Nederland
Het oudste gesteente dat in Nederland aan deoppervlakte voorkomt is 300 miljoen jaar oud!Maar op de meeste andere plaatsen in Nederland zit het kilometers diep.
Opheffing en daling
1 Waar is Nederland het sterkst gedaald?
2 Bij de rode lijnen bevinden zich breuken: aan de ene kant daalt de grond sneller dan aan de andere kant van de breuk
§ 9 Delfstoffen in de diepte
Voor een klein land isNederland zeer rijk aan delfstoffen.Het voorkomen en de verspreiding kun je alleen verklaren m.b.v. de geologische opbouw en geschiedenis van de ondergrond!
Delfstoffen in de diepte: steenkool
inkolingsproces
veen
steenkool
Als veen steeds meer wegzakt en bedekt raakt met lagen sediment wordt al het water en gas eruit geperst:plantenresten veranderen zo in steenkool.
Vergelijk de kaart en de doorsnede: welke uitspraken zijn juist?
1 Steenkool komt alleen in Limburg voor op winbare diepte.2 Steenkool komt overal in de Nederlandse ondergrond voor.3 Steenkool wordt gewonnen in Zuid-Limburg.
Delfstoffen in de diepte: steenkool
Delfstoffen in de diepte: aardgas
Aardgas wordt gewonnen in de noordelijke helft van Nederland.
Maar hoe ontstaat aardgas en wat verklaart de spreiding?
Delfstoffen in de diepte: aardgas
water gas
Aardgas is een bijproduct van het inkolingsproces.
Aangezien gas licht is, wordt het uit het gesteente geperst, stijgt op en verdwijnt in de …atmosfee
r.
Delfstoffen in de diepte: aardgas
water gas
Tenzij het gas in de ondergrond wordt tegengehouden door een ondoordringbare laag.
Aardgas is een bijproduct van het inkolingsproces.
Aangezien gas licht is, wordt het uit het gesteente geperst, stijgt het op en verdwijnt het in de atmosfeer.
Delfstoffen in de diepte: aardgas
Op een aantal plaatsen in Nederland zijn de steenkoollagen bedekt met lagen zandsteen en zout.
(Perm – ondoordringbaar) zout►
(Perm – poreus) zandsteen►
(Carboon– ondoordringbaar) steenkool►
reservoir-gesteente
moeder-gesteente
Delfstoffen in de diepte: aardgas
(Perm – ondoordringbaar) zout► (Perm – poreus) zandsteen►
steenkool►(Carboon– ondoordringbaar)
Delfstoffen in de diepte: steenkool
PermCarboon
Waarom komt aardgas alleen in de noordelijke helft van Nederland voor?
Welke uitspraken zijn juist? In het zuiden…A ontbreekt het moedergesteente.B ontbreekt het reservoirgesteente.C ontbreekt de zoutlaag.D zit het moedergesteente te diep.
Delfstoffen in de diepte: zout
zout►
Zout is niet alleen een ondoordringbaar gesteente, het is ook- licht- vervormbaar, zoals plastic.
In welke laag zit het zout?
◄zout
Door de grote druk van het gesteente erboven is op sommige plaatsen het zout langs scheuren in de ondergrond omhoog geperst.
zoutdiapier
Het zout zit minder diep en kan makkelijker gewonnen worden!
Delfstoffen in de diepte: aardolie
Aardolie komt in de Nederlandse ondergrond maar weinig voor.
De wijze van ontstaan lijkt op die van aardgas.
Delfstoffen in de diepte: aardolie
(Jura - micro-organisme uit zee) moedergesteente►
(Krijt - zandsteen) reservoirgesteente►
(Krijt - schalie) reservoirgesteente►
Delfstofwinning: de gevolgen
Delfstofwinning: de gevolgen
Door de winning van aardgas zijn er ruimtes ontstaan in het reservoirgesteente. Hierdoor zijn verzakkingen ontstaan.
Soms heeft dit geleid tot ...
§ 10 Dinosaurussen in Nederland?
In het zuiden en oosten van Nederland zit gesteente direct aan of onder het oppervlak. Op sommige plaatsen wordt het in groeves afgegraven.
Dinosaurussen in Nederland?
Op deze plaatsen is het goed mogelijk om naar fossielen te zoeken…
Afdrukken van kokerwormpjes uit het Krijt
Belemnieten uit het Krijt
In de omgeving van Winterswijk in de Achterhoek.
Rond Winterswijk
Woestijn-afzettingen
Wad-afzettingen
Let op de pootafdrukken en het sleepspoor van de staart tussen z’n poten.Dit reptiel heeft aan het begin van het Trias door een ondiepe zee gelopen.
In de omgeving van Winterswijk in de Achterhoek.
Rond Winterswijk
De grens tussen het rode gesteente en het witte gesteente geeft het moment weer waarop Nederland veranderde van een woestijn in een waddenzee.
Dat is het moment waarop in het begin van het Trias Pangaea openbreekt!
Het Zuid-Limburgse landschap wordt gekenmerkt door heuvels
Zuid-LimburgDe heuvels bestaan grotendeels uit kalksteen.
Zuid-Limburg
Uit de fossielen in dekalksteen kan worden afgeleid ...1 hoe het gebied eruitzag toen het gesteente ontstond2 hoe oud de gesteenten zijn.
Zuid-Limburg
ammoniet►
maashagedis of mosasaurus, bij Maastricht gevonden▼
▲pijlinktvis
Het inwendig skelet van een pijlinktvis
Fossielen kenmerkend voor het Krijt
Zuid-Limburg
Toen de gesteenten in de Zuid-Limburgse heuvels werden gevormd, stond de zeespiegel honderden meters hoger dan nu.Sindsdien is Limburg omhooggekomen en is de zeespiegel gedaald.
Zuid-Limburg en Winterswijk
Twee gebieden aan de rand van Nederland laten een stukje geologische geschiedenis zien!