SUPLEMENTY DIETY 3 wykład

Ziołowe suplementy diety

Zakład Bromatologii UMB, 30.03.2020

prof. dr hab. Maria Borawska

Raport UE z dnia 5.12.2008ILOŚD SUBSTANCJI INNYCH NIŻ WITAMINY I MINERAŁY na rynku europejskim wynosił ponad 4000 i dzielił się na 6 głównych kategorii:

1. Amino-acids

• L-Arginine• Other essential amino acids• Non-essential amino acids

3. Prebiotics and probiotics

• Inulin

• Lactobacillus acidophilus• Bifidobacterium species• Yeast species

2. Enzymes• Lactase• Papain

4. Essential fatty acids• Gamma-linoleic acid• Fish oils (DHA/EPA)• Borage oil (Borago officinalis)• Flaxseed oil (Linum usitatissimum)

5. Botanicals and botanical extracts• Aloe (Aloe vera)• Ginkgo (Ginkgo biloba)• Ginseng (Panax ginseng)• Garlic (Allium sativum)• Green tea extract (Camellia sinensis)• Garcinia extract (Garcinia Cambogia)• Guarana extract (Paullinia cupana)

6. Other substances• Lycopene• Lutein• Coenzyme Q10• Taurine• Carnitine• Inositol• Glucosamine• Chitosan• Spirulina• Soy isoflavone

https://healthcaremarketexperts.com/aktualnosci/rynek-suplementow-diety-w-polsce-2019/

Ziołowe suplementy diety

a bezpieczeństwo stosowania:

metody otrzymywania (wyciąg wodny a etanolowy, olejek,

użycie mikroorganizmów genetycznie modyfikowanych);

części rośliny (korzeń, kwiaty, owoce itp.,);

brak informacji o bezpiecznych dawkach;

rośliny z innych krajów a polimorfizm genetyczny;

nieznane interakcje w mieszankach różnych ziół, z lekami;

nowa żywność

Wybrane rośliny często wykorzystywane w suplementach ziołowych diety

Dziurawiec (Hypericum Perforatum)

Waleriana (Valeriana officinalis)

Pieprz metystynowy (Piper methysticum)

Aloes zwyczajny (Aloe vera )

Babka jajowata (Plantago ovata)

Imbir lekarski (Zingiber officinale)

Kruszyna pospolita (Rhamnus frangula)

Lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabra)

Ostropest plamisty (Sylibum marianum)

Mięta pieprzowa (Mentha piperita)

Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis)

Rumianek pospolity (Matricaria chamomilla; M. recutita)

Rzewień (Rheum palmatum)

Miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba)

Czosnek (Allium sativum)

Zioła - możliwe efekty uboczne

• Kora wierzby – aspiryna

• Naparstnica – glikozydy nasercowe (standaryzacja)

ale …

Pluskwica groniasta –zagrożenie dla zdrowia (matka Lincolna)

Kokornaki (Chiny) – uszkodzenie nerek, nowotwory -

zakazane

Zioła c.d.• Żywokost- działanie przeciwzapalne

(Staiger, Wien Med Wochenschr. 2013, 163(3-4): 58–64.)

znieczulające w leczeniu (Grube i wsp. 2007, Phytomedicine 14 (1),

ale toksyczne i kancerogenne alkaloidy (szczury)(Environ Mol Mutagen, 52 (6), 469-78; 2011)

• Dziurawiec – stosowany w niepokoju , depresji; obniża stężenie wzmagając wydalanie cyklosporyny ↑ ryzyko odrzutu przeszczepów; ryzyko krwawieo przy stosowaniu doustnych środków antykoncepcyjnych, fotouczulenie

(Br J Pharmacol. 2020;177:1212–1226)

• Miłorząb - ↑ działanie Warfaryny,

↑ ciśnienie krwi z diuretykami tiazydowymi;

śpiączka z Trazodonem(Review of Ginkgo biloba-induced toxicity, from experimental studies to human case reports.

Mei N, Guo X, Ren Z, Kobayashi D, Wada K, Guo L.J Environ Sci Health C Environ Carcinog

Ecotoxicol Rev. 2017 Jan 2;35(1):1-28. doi: 10.1080/10590501.2016.1278298)

• Żeo-szeo – Panax ginseng(p.) ↑ efektywnośd szczepionki p. grypie; (neg.) ↓ działanie warfaryny, ↑ stęż. digoksyny, fenytoiny, propranololu, teofiliny

Serenoa repens ( Palma sabałowa)-

• wyciąg, suplement i lek: stosowany

w łagodnym przeroście gruczołu krokowego

i leczeniu raka prostaty ? (Yang i wsp. 2007);

• ryzyko zapalenia wątroby i trzustki ?

OstroVit Saw Palmetto to suplement diety w tabletkach,

zawierający ekstrakt z tłoczonych na zimno owoców palmy sabałowej,

może wykazywać działanie antyandrogenowe

(redukcja łysienia, zmniejszona ilość wypadających włosów

oraz redukcja ilości zmian skórnych, które są jednymi z głównych skutków

ubocznych zwiększonej konwersji testosteronu do dihydrotestosteronu).

Witania ospała (z łac. Withania somnifera) znana powszechnie pod nazwą Ashwagandha, żeń-szeń indyjski,

agrest trujący lub czereśnia zimowa. Inne nazwy tej rośliny to Kanaje Hindi

i Samm Al Ferakh. (https://www.doz.pl/czytelnia/a13462-Ashwagandha)

Jednym ze skutków ubocznych przyjmowania Ashwagandhy

może być nadczynność tarczycy. Osoby z problemami tego narządu, powinny

zrezygnować ze stosowania indyjskiego żeń-szenia. Innymi zgłaszanymi

działaniami niepożądanymi były pieczenie, swędzenie i przebarwienia skóry.

Uchwała nr 7/2020 Zespołu do spraw

Suplementów Diety z dnia 7 lutego

2020 r. w sprawie wyrażenia opinii

dotyczącej stosowania

Withania somnifera (L.)

Dunal jako składnika

suplementów diety

Zioła c.d. bezpieczne stosowanie

Jeżówka purpurowa (Echinacea) –

( p.) przeciwzapalne, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne ↔ w terapii z antybiotykami

(Echinacea for preventing and treating the common cold.

Karsch-Völk M, Barrett B, Linde K.JAMA. 2015 Feb 10;313(6):618-9. doi: 10.1001/jama.2014.17145)

• Imbir (Zingiber officinale)– zmniejsza nudności i wymioty (1g) ciąża, choroba lokomocyjna,

Bioaktywne substancje roślinne

FITOSTEROLE

POLIFENOLE

TERPENY

SAPONINY

ALKILOSIARCZKI

ALKALOIDY

IZOTIOCYJANIANY

GLUKOZYNOLANY GARBNIKI

KAROTENOIDY

DYREKTYWA 2002/46/WE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADYz dnia 10 czerwca 2002 r.w sprawie zbliżenia ustawodawstwa Paostw Członkowskich odnoszących się do suplementów żywnościowych

(8) Określone przepisy dotyczące substancji odżywczych, innych niż witaminy i minerały, lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub fizjologiczny, stosowanych jako składniki suplementów żywnościowych, należy ustanowid na późniejszym etapie, pod warunkiem że dostępne będą odpowiednie i właściwe dane naukowe na ich temat. Do czasu przyjęcia takich określonych przepisów wspólnotowych i nie naruszając postanowieo Traktatu, można stosowad krajowe przepisy dotyczące substancji odżywczych lub innych substancji wykazujących efekt odżywczy lub fizjologiczny, stosowanych jako składniki suplementów żywnościowych, odnośnie do których nie przyjęto określonych przepisów wspólnotowych.

Tabela : LISTA SUROWCÓW ROŚLINNYCH W LEKACH I SUPLEMENTACH DIETY - lek czy suplement?

c.d. Tabeli

tylko w lekach ziołowych ???

KE - chce zakazad stosowaniepochodnych hydroksyantracenujako środków przeczyszczającychw suplementach diety

c.d. - KE sugeruje „kontrowersyjny” zakaz stosowania substancji botanicznych w suplementach

Lista surowców roślinnych stosowanych w suplementach diety z projektu EFSA

Postępy Fitoterapii 1/2017, s. 31-35

Związki biologicznie aktywne morwy białej (Morus alba L.) i ich działanie lecznicze

Bioactive compounds in white mulberry (Morus alba L.) and their therapeutic activity

Składnik aktywny produktu:

Morwa biała hamuje działanie enzymów odpowiedzialnych za rozkład

węglowodanów do glukozy, co ogranicza jej wchłanianie.

Morwa biała może przyczyniać się do utrzymania zrównoważonego

metabolizmu węglowodanów w organizmie człowieka, poprzez

ograniczenie szybkiego wzrostu poziomu glukozy we krwi po posiłkach.

MORWA biała

Właściwości składników

Aloes może być składnikiem diet oczyszczających organizm.

Aloes wspiera odporność oraz pozytywnie wpływa na przemianę materii i procesy trawienne.

Zalecane dzienne spożycie

Dorośli: 50 ml soku z aloesu dziennie, jednorazowo lub podzielone na 2 lub 3 porcje,

najlepiej na 1 godzinę przed posiłkiem.

Sok z aloesu można pić nierozcieńczony lub z dodatkiem soku owocowego.

Organic Moringa - Suplement Diety /dane ze str. /Moringa stała się popularna jako superfood wyprzedzając spirulinę i chlorellę ze

względu na dużą zawartość składników odżywczych.

Jest to jedna z najbogatszych w składniki odżywcze żywności na świecie.

Dostarcza naturalne witaminy, minerały i białko w ilości wystarczającej,

aby uzupełnić zbilansowaną dietę.

Liście, kora, kwiaty, owoce, nasiona i korzenie rośliny moringi mogą być

wykorzystywane ze względu na wartość odżywczą. Daje to morindze przewagę

odżywczą w porównaniu do innych źródeł składników odżywczych.

Moringa zapewnia:

● Co najmniej trzy razy więcej witaminy A niż przeciętna marchewka;

● Co najmniej trzy razy więcej witaminy C niż średnia pomarańcza;

● Co najmniej siedem razy więcej potasu niż przeciętny banan;

● Co najmniej trzy razy więcej wapnia i dwa razy więcej białka niż mleko krowie;

● żelazo, witaminy z grupy B, witaminę D, cynk i magnez; jest także doskonałym

źródłem białka, bogata w aminokwasy takie jak treonina, izoleucyna, leucyna,

fenyloalanina, walina, metionina, cystyna, tryptofan, lizyna i inne; liście są bogate

w składniki odżywcze, takie jak kwercetyna i kaempferol, dwa bardzo silne

bioflawonoidy.

Badania genotoksyczne potwierdzają brak jakichkolwiek właściwości mutagennych.

Działanie kapsaicyny

analizowane w badaniach naukowych:.

• drażniące,

• przeciwbólowe,

• wpływa na termoregulację,

• wspomaga spalanie tkanki

tłuszczowej.

Słabiej potwierdzone

• działanie antyoksydacyjne,

• hipotensyjne

• przeciwdrobnoustrojowe.

Pieńko T., Kapsaicyna – właściwości, zastosowania i

perspektywy. Biuletyn Wydz. Farm. WUM, 2013, 2:

11–17.

https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Capsaicin

NOWA ŻYWNOŚĆ

RODZAJE INTERAKCJI

1. FAZA FARMACEUTYCZNA

CHEMICZNE FIZYCZNE

2. FAZA FARMAKODYNAMICZNA

ANTAGONIZM SYNERGIZM

3. FAZA FARMAKOKINETYCZNA

Szczególna ostrożnośd -

w przypadku stosowania suplementów diety,

które w swoim składzie zawierają zioła,

których składniki mogą wchodzid w reakcję z lekami,

a także kawą czy alkoholem,

co może stad się przyczyną poważnych powikłao.

Imbir lekarski (Zingiber officinale)

Zawiera: seskwiterpeny (m. in. zingiberon, monoterpeny m. in. kamforę)

nielotne aromatyczne pochodne polifenoli – gingerole

i ich pochodne szogaole - o działaniu przeciwzapalnym,

przeciwbólowym i przeciwgorączkowym.

Stosowany w leczeniu dyspepsji i zapobieganiu chorobie lokomocyjnej.

Wskazania poparte badaniami klinicznymi obejmują nudności i

wymioty w chorobie lokomocyjnej, chorobie morskiej

i wymioty po zabiegach operacyjnych.

[PDR for Herbal Medicines. Medical Economics Co., Tinc., Montvale, Ny. 2nd ed. 2000.

ESCOP Monographs. The Scientific Foundation for Herbal Medicinal Products. 2nd ed. Stuttgart: Georg

Thieme Verlag, 2003].

Działanie antyagregacyjne imbiru, m.in.

poprzez hamowanie syntezy prostaglandyn i tromboksanów

oraz uwalniania serotoniny z płytek krwi (badania in vitro).

Badania kliniczne nie potwierdzają własności antyagregacyjnych Zingiber

officinale, ale u osób stosujących niesteroidowe leki przeciwzapalne

jednocześnie z imbirem obserwuje się ↑ ryzyka krwawienia.

[Bordia A, Verma SK, Srivastava KC. Effect of ginger and fenugreek on blood lipids, blood sugar and

platelet aggregation in patients with CAD. Prostaglandin Leukot Essent Fatty Acids 1997; 56(5):379-84].

Opisano przypadek 76-letniej kobiety leczonej długotrwale prep.fenprokumon

(lek p/krzepliwym zbliżony pod względem chemicznym do warfaryny),

u której zaobserwowano ↑ INR i krwawienia z nosa po włączeniu imbiru.

Objawy ustąpiły po odstawieniu leków i podaniu witaminy K.

[Kruth P, Brosi E, Fux R, Morike K, Gleiter Ch. Ginger-associated overanticoagulation by

phenprocoumon. Ann Pharmacother 2004; 38(2):257-60].

Babka jajowata (Plantago ovata)

Interakcja farmakokinetyczna z lekami

w obecności babki jajowatej (L- dopa, karbamazepina)

[Garcia JJ, Fernandez N, Carriedo D, Diez MJ, Sahagun A, Gonzalez A et al. Hydrosoluble fiber

(Plantago ovata husk) and levodopa i: experimental study of the pharmacokinetic interaction. Eur

Neuropsychopharmacol 2005; 15(5):497-503].

Babka płesznik (Psyllium) u osób z cukrzycą typu 2

↓ poziom glukozy na czczo i wskaźnik HbA1c,

co poprawia kontrolę glikemii

i zmienia zapotrzebowanie na leki hipoglikemizujące.

[Ziai SA, Larijani B, Akhoondzadeh S, Fakhrzadech H, Dastpak A, Bandarian F et al. Psyllium –???

decreased serum glucose and glycolysated hemoglobin significantly in diabetic outpatients. J

Ethnopharmacol 2005; 102(2):202-7].

[3]

• EFSA w raporcie opublikowanym w Dzienniku 2012;10(5):2663 Kompendium substancji botanicznych w których stwierdzono obecnośd naturalnie występujących składników mogących stanowid zagrożenie dla zdrowia ludzkiego w przypadku wykorzystania ich do produkcji żywności i suplementów –

środkami chemicznymi budzącymi zastrzeżenia w przypadku Linum usitatissimum mogą byd pochodzące z nasion: glikozydy cyjanogenne: np. diglukozydy - linostatyna i neolinostatyna (odpowiednio 2,6 i 3,5 mg/kg) oraz śladowe ilości linamaryny (należącej do grupy monoglukozydów) oraz lignany: pinorezynodiglukozyd.

• Grupa ds. Współpracy Naukowej EFSA (ESCO) wydała Opinię w sprawie wytycznych EFSA dotyczących oceny bezpieczeostwa substancji i preparatów botanicznych używanych jako suplementy diety sporządzoną w oparciu o realne studia przypadków - opublikowaną w Dzienniku Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeostwa Żywności 2009; 7(9): 280.

Załącznik E opinii dotyczy suszonych nasion lnu oraz zawartości w nasionach lnu lignanów (będących fitoestrogenami).

Problemy rejestracyjne z ziołowymi suplementami dietyna przykładzie nasion lnu

Związki występujące w nasionach lnu, które wzbudzają obawy związane z ich

właściwościami toksykologicznymi –

lignany i glikozydy cyjanogenne.

Lignany - działanie estrogenne:

ze względu na potencjalny wpływ lignanów podobny do działania estrogenów,

należy zachować ostrożność stosując preparaty na bazie lignanów u kobiet w stanie

wrażliwym na stężenie hormonów, np. endometrioza, zespół policystycznych jajników,

włókniaki macicy, rak piersi, macicy lub jajników.

Lignanów należy unikać u kobiet, u których zdiagnozowano rak piersi zależny od hormonów.

(…)

Wykazano, że długoterminowe spożywanie nasion lnu powoduje wzrost stężenia

tiocyjanianów w osoczu oraz wydalanych z moczem.

Regularne spożywanie nasion lnu powoduje akumulację tiocyjanianów w stopniu

porównywalnym do stężenia tiocyjanianów we krwi nałogowych palaczy.

Jednakże nasiona lnu spożywane w ilości do 100 g nie powodują żadnych zmian w stężeniu

cyjanków w surowicy krwi.

• W przypadku dyskomfortu w przewodzie pokarmowym: ssać lub pogryźć i połknąć jednorazowo 2 tabletki - zapis wskazuje na właściwości lecznicze produktu, na redukcję, zmniejszenie tego dyskomfortu.

• Dyskomfort w przewodzie pokarmowym - nie dotyczy efektu fizjologicznego, charakterystycznego dla środków spożywczych, modyfikacja funkcji fizjologicznych oraz efekt leczniczy

• Art. 3 ust. 3 pkt 39 - suplement diety i art. 46 ust. 1 pkt 1 ustawy z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia.

• Art. 2 punkt 32 ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne - produkt leczniczy

• Dokument Rady Europy z dnia 7 lutego 2008 r. „Homeostasis, a model to distinguish between foods (including food supplements and medicinal products")

- odbudowywanie prawidłowych funkcji fizjologicznych jest działaniem

produktów leczniczych, a nie środków spożywczych.

• Opinia naukowa EFSA opublikowana w Dzienniku EFSA 2011;9(6):2248 Reduction of gastro-intestinal discomfort (ID 644, 1717, 1742, 1760, 2000, 2028, 2124, 2213, 2337, 3072, 3075, 3080, 3193, 4313) dot. zmniejszenia dyskomfortu żołądkowo – jelitowego:

zespół stwierdził - nie został ustalony związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy konsumpcją pokarmu(ów)/składnika(ów) środków spożywczych, które były przedmiotem ocenianych oświadczeo w odniesieniu do składników wskazanych w ID 644, 1717, 1742, 1760, 2000, 2028, 2124, 2213, 2337, 3072, 3075, 3080, 3193, 4313 –

na zmniejszenie dyskomfortu żołądkowo-jelitowego.

• Opinia naukowa EFSA opublikowana w Dzienniku EFSA (2008) 853, 1-15 LGG® MAX and gastro-intestinal discomfort - Scientific substantiation of a health claim related to LGG® MAX and reduction of gastro-intestinal discomfort pursuant to Article 13(5) of Regulation (EC) No 1924/2006

- dowody naukowe są niewystarczające do wykazania związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy spożyciem LGG® MAX i zmniejszeniem dyskomfortu w jamie brzusznej.

• Rozporządzenie Komisji (UE) nr 175/2014 z dnia 25 lutego 2014 r. w sprawie odmowy udzielenia zezwolenia na niektóre oświadczenia zdrowotne dotyczące żywności inne niż odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci (Dz. Urz. UE Nr L 56 z dnia 26.02.2014 r. s. 7)

- odrzucono oświadczenie zdrowotne związane z wpływem połączenia B. longum LA 101, L. Helvetius LA 102,L. lactis LA 103 oraz S. thermophilus LA 104 na dolegliwości jelitowe (pytanie nr EFSA-Q-2012- 00588). Oświadczenie zaproponowane przez wnioskodawcę brzmiało m.in. następująco: Polepsza komfort jelitowy.

Andrographis Paniculata,

zwane również „Królem Goryczy”,

jest tradycyjnie stosowane w medycynie chińskiej

Prezentacja produktu zbieżna z tradycyjnym zastosowaniem jego

składników w medycynie.

Jest ceniony ze względu na swoje właściwości:

• antybakteryjne

• przeciwgrzybicze

• i przeciwwirusowe,

ale najczęściej jest stosowany przeciwko mniejszym problemom

zdrowotnym, takim jak przeziębienie, zakażenia zatok, ogólny stan

zapalany, dolegliwości bólowe i detoksykacja.

• Andrographis paniculata

• powinien raczej stanowid składnik produktów leczniczych skierowanych do pacjentów z chorobami górnych dróg oddechowych (zatok, nosa i gardła).

Jednakże na dzieo dzisiejszy nie istnieją żadne dyrektywy unijne, ani rozporządzenia, które regulują stosowanie tego składnika w suplementach diety.

• Produkty spożywcze, w tym suplementy diety, są kierowane do zdrowego konsumenta i nie powinno się umieszczad na opakowaniu, ulotce i wszelkich materiałach reklamowych zapisów sugerujących działanie lecznicze w rozumieniu prawa farmaceutycznego.

Podsumowanie

• stosowanie ziołowych suplementów diety nie jest w pełni

uregulowane;

• suplement diety niewłaściwie stosowany- może stanowić

zagrożenie dla zdrowia oraz nie zastępuje zróżnicowanej diety;

• stosowanie suplementu diety powinno być poprzedzone poradą u

farmaceuty lub dietetyka, a czas stosowania suplementu diety

musi być ograniczony do ustąpienia objawów niedoborów.

Dziękuję za uwagę…

Zakład Bromatologii UMB, 30.03.2020

prof. dr hab. Maria Borawska