312b12 Zorla Kayip Edilmeye Karsi Herkesin Korunmasina Dair Bildiri

7/21/2019 312b12 Zorla Kayip Edilmeye Karsi Herkesin Korunmasina Dair Bildiri

1/7

ZORLA KAYIP EDLMEYE KARI HERKESNKORUNMASINA DAR BLDR

BirlemiMilletler Genel Kurulun 18 Aralk 1992 tarih ve 47/133 saylKararyla kabul edilmitir.

Genel Kurul

BM art'nda ve dier uluslararasbelgelerde yer alan ilkeler uyarncainsanlk ailesinin btn yelerinin onuru ve eitliinin tannmas ilevazgeilemez haklarnn zgrlk, adalet ve dnyada bar olduunu

bilerek,

Devletlerin, BM art ve zellikle bu artn 55. maddesi uyarnca,

insan haklar

ve temel zgrlklerin gzetilmesi ile bunlara evrenselolarak sayg gsterilmesi ykmllnde olduklarn gz nndebulundurarak,

Pek ok lkede srekli olarak arzular dnda gz altna alnan,tutuklanan ya da zorla karlan veyahut da farkl dzeylerinde alanhkmet grevlileri veya organize gruplar veya hkmetin dorudan yada dolayl rzas destei ile veya hkmet adna hareket eden kiilertarafndan zgrlklerinden yoksun braklan kiilerin akbetleri hakknda

ya da nerede olduklarhususunda bilgi verilmeden veya zgrlklerindenyoksun brakldklar kanun d ortamlar takiben ortadankaybolmalarndan derin endieler duyarak,

Zorla kayp edilmenin hukukun stnl, insan haklar ve temelzgrlklere sayg gstermekle ykml her toplumun en derindeerlerini baltalamakta olduunu ve bu tr eylemlerin sistematik olarakyaplmasnn insanla karbir su oluturduunu bilerek;

22 Aralk 1978 tarihinde kabul edilen ieriinde dnyann deiikblgelerinde meydana gelen zorla ya da gnll olmayan kaybolmalar ve

Zorla Kayp Edilmeye KarHerkesin Korunmasna Dair Bildiri299


2/7

bu kaybolmalarn neden olduu znt ile aclar hakkndaki endielereyer veren ve hkmetleri zorla kayp edilmeye neden olabilecek areylemlerden yasal olarak sorumlu bulunan gvenlik gleri ile kolluk

glerini alkoymaya aran 33/173 kararnhatrlatarak,12 Austos 1949 tarihli Cenevre Szlemesi ve 1977 tarihli Ek

Protokolleri uyarnca silahl atma kurbanlarnn korunacan dahatrlatarak,

Yaama hakk, serbest braklma hakk, kiinin gvenlii, ikenceyeuramama hakk ile kanun nnde kii olarak tannma hakknkoruyanKiisel ve Siyasal Haklar Uluslararas Szlemesi ve nsan Haklar

Evrensel Bildirisinin benzeri maddelerinin bulunduunu bilerek,Kolluk Glerinin DavranKurallar, Kolluk Glerinin AteAma

ve G Kullanma Temel Prensipleri, Gcn Suiistimali ve CezaKurbanlar iin Adaletin Temel lkeleri Deklarasyonu ve MahkumlaraMuamelenin Standart Minimum Kurallarbelgelerini gz nne alarak,

(Zorla kayp edilmeleri) nlemek iin Gzaltnda ya da Cezaevindebulunan btn kiilerin Korunmas lkelerine Ekonomik ve SosyalKonsey'in 1989/65 sayl15 Aralk 1989'da Genel Kurulca da onaylanan

Hukukd, Keyfi ve Ksa Yoldan nfazlarn Etkili Biimde nlenmesi veSoruturulmasna Dair Prensiplere skca uyulmas gerektiini bir kezdaha yineleyerek, zorla kayp edilmeyi tekil eden eylemlerin yukarda

belirtilen belgelerdeki yasaklarihlal ederken zorla kayp edilmeye nedenolan ve ciddi bir su tekil eden btn eylemleri belirleyen ve bu eylemlerinleme yada cezalandrma standartlarn koyan bir belge hazrlamanndaha az nemli olmadngz nnde bulundurarak,

Tm devletler iin temel bir organ olarak Herkesin Zorla KaypEdilmeye KarKorunmasna Dair Bildiri'yi ilan eder;

Deklarasyonun genel olarak tannmasve sayggsterilmesi iin abagstermesini tevik eder;

Madde 1- Zorlanmortadan kaybolma insanla karbir sutur. BMartamalarnn inkardr ve nsan HaklarEvrensel Bildirisi'nde yer alaninsan haklar ve temel zgrlkleri ar ve ak bir ihlali olarakknanmaldr ve bu alandaki uluslararasbelgeler pekitirmeli ve daha ileri

gtrlmelidir.

TBMM nsan Haklarnnceleme Komisyonu 300


3/7

Zorla kayp edilme, kiileri kanunun korumasnn dnda brakmaktave hem kaybolan kiilere hem de ailelerine byk aclar vermektedir.Uluslararashukukun gvence altna aldkanunu nnde birey olarak

tannma, serbest braklma hakk ve bireyin gvenlii hakk ile kiininikence ve dier zalimane insanlk d ya da kltc davran vecezann konusunu oluturamayacahakknn ihlalini oluturur.

Madde 2- Hibir devlet zorla kayp edilmeyi uygulayamaz, izinveremez ya da hogremez.

Devletler zorla kayp edilmeleri nlemek ve ortadan kaldrmak iingerekli tm aralarulusal ve uluslararasdzeyde BM ile ibirlii halinde

kullan

rlar.Madde 3- Her devlet kendi egemenlii altnda bulunan topraklarda

zorla kayp edilmeleri nleyecek ve ortadan kaldracak etkin, yasal, idari,adli ve dier tedbirleri alacaktr.

Madde 4- Btn zorla kayp edilmelere, ciddiyetleri dikkate alnarakceza hukukuna gre uygun cezalar verilecektir.

Hafifletici artlar ulusal dzeyde kurbanlarn canlolarak verilmesi yada zorla kayp edilme olaylarnn aa kmasna katkda bulunabilecek

bilgileri gnll olarak salayan kiilere zorla kayp edilmelere karsalarda uygulanabilir.

Madde 5- Uygulanabilir bylesi cezalara ilave olarak zorla kaypedilmeler bu suu ileyenlere ve uluslararashukuk ilkeleri uyarnca ilgilidevletin uluslararassorumluluu saklkalarak bu eylemi organize eden,rza gsteren ya da hogr gsteren devlet ya da devlet makamlarndasorumlu klmaktadr.

Madde 6- Hibir kamu makamnn, sivil, askeri ya da dier talimat yada emirleri zorla kayp edilmeleri hakl karmaz. Bylesi bir emir ya datalimat alan buna uymama hakkna sahiptir.

Her devlet zorla kayp edilmeye yetki veren ya da tevik eden emir vetalimatlar yasaklamakla ykmldr. Kolluk glerinin eitimi bumaddenin 1. ve 2. paragraflarilkelerine uygun olmaldr.

Madde 7- Hibir durum, sava tehdidi, sava ilan, i siyasiistikrarszlk ya da dier olaanst haller zorla kayp edilmeleri haklkarmaz



4/7

Madde 8- Hibir devlet bir kiiyi zorla kayp edilme tehlikesininbulunduuna inanmak iin yeterli neden sahip olduu devlete dnmeyezorlayamaz ya da gnderemez.

Bylesi bir durumun varlna karar vermek amacyla yetkili makamlarsz konusu devlette byk, youn insan haklar ihlallerinin varl dadahil olmak zere tm koullardikkate alrlar.

Madde 9- Serbest braklma hakkndan mahrum edilen kiilerinsalklarhakknda aklamada bulunmak ya da nerede olduunu bildirmeve serbest braklma hakkmahrumiyetini emreden ya da yerine getirinmakamn belirlenmesi aralarolarak abuk ve etkin adli bir zm bulma

hakk

7. maddede at

fta bulunulan koullar da dahil olmak zere her arttazorla kayp edilmelerin nlenmesini gerektirmektedir.

Bu gibi durumlarda, ulusal yetkililer zgrl elinden alnmkiilerin tutulduu tm yerlere ve her blmne ve aynzamanda byleinsanlarn bulunabilecei phelendii her yere girebileceklerdir.

Kanun veya herhangi bir uluslararasanlama tarafndan yetkili klnanbaka bir kii de bu gibi yerlere girebilecektir.

Madde 10- zgrl elinden alnan kii resmi olarak kabul edilen biryerde gzaltnda tutulacak ve ulusal yasalar gerei tutuklanmasndanhemen sonra adli merci nne kartlacaktr.

Gz altnda tutulan kiiler tarafndan aksi talep edilmedike, gz altnaalnmalarile ilgili tam bilgi tutuklama yeri veya yerleri transfer de dahilolmak zere aile fertlerine, avukatlarna veya hukuki olarak konu ile ilgisiolan ahslara derhal bildirilecektir.

zgrl elinden alnan kiiler ile ilgili resmi liste gz altnda

bulundurma yerinin her yerine aslacak ve srekli yenilenecektir.Ayrca her devlet benzeri merkezi bir liste oluturmak iin gerekli olan

yapacaktr. Bu listelerde yer alan bilgiler yukarda belirtilen ahslara,btn adli veya dier yetkili ve bamsz ulusal makamlara ilgili lkekanunlarnca veya o lkenin taraf olduu uluslararas anlamalartarafndan yetkili klnan ahslara ak olacaktr.

Madde 11- zgrl elinden alnan kiiler gerekten serbestbrakldklarna dair gvenilir kantlarla birlikte serbest braklmaldrlarve fiziksel olarak hareketlerini tam olarak yerine getirdikleri ve haklarntam olarak kullanabildikleri artlar dahilinde serbest braklmaldrlar.



5/7

Madde 12- Her devlet kendi i hukukunda, kiilerin zgrlnnelinden alnmas iin karar verebilecek yetkililerin, byle kararlarnverilebilecei artlarn, hukuki bir dayanak olmakszn gzalt ile ilgili

bilgi vermeyi reddeden yetkililere verilecek cezalar belirten kurallaroluturmaldr.

Yine her devlet, tutuklama, gzaltnda bulundurma, transfer ve hapsekoymadan sorumlu tm kolluk kuvvetlerinin ve g ve ateli silahkullanmakla yetkiyi grevlilerin titiz ekilde denetimini salamaldr.

Madde 13- Her devlet, bir kiinin zorla kayp edildii iddiasndabulunan, bilgisi olan ya da yasal adan ilgisi olan kiilerin yetkili ve

ba

ms

z bir devlet makam

na bu ikayetini iletme hakk

na sahip olmas

n

ve yetkililerin de bu ikayeti derhal, titizlikle ve etki altnda kalmadanaratrmasnsalamaldr. Resmi bir ikayet bulunmasa bile, zorla kaypedilme ile ilgili yeterli delil elde edilir edilmez, devlet konuyu aratrmasiin yetkili birime bildirecektir. ncelemeyi ksaltmak ya da engellemekiin hibir nlem alnamaz.

Her devlet yetkili merciin incelemesini etkin bir biimdegerekletirebilmesi iin tanklarn dinlenmesi, ilgili dokmanlarn temin

edilmesi ve olay yerine yaplacak ani ziyaretler dahil gerekli yetki vekaynaa sahip olmasn salayacaktr. ncelemede yer alan herkesin,ikayet sahibi, avukat, ahit de dahil olmak zere kt muamele, korkutmaya da tehdide maruz kalmamassalanmaldr.

Bu gibi aratrmalarn sonular, cezai takibat tehlikeye sokmadsrece, talep halinde ilgili kiilere ak olacaktr.

Herhangi bir ikayeti tevdi edilmesi srasnda veya inceleme esnasndameydana gelebilecek kt muamele, korkutma, tehdit veya baka birmdahalenin cezalandrlmasiin gerekli nlemler alnacaktr.

Yukarda belirtilen prosedrler erevesinde, zorla kayp edilmedurumu akla kavumadka inceleme devam edecektir.

Madde 14- Bir devlette zorla kayp edilmeye sebep olan kii, resmiinceleme tarafndan ortaya konulan deliller gerektirdii takdirde, mevcutuluslararasanlamalar erevesinde yarglama yapmak isteyen baka birlkeye iade edilmedii takdirde soruturma ve yarglama amac ile sz

konusu devletin sivil yetkilileri nne karlr. Her devlet kendi yargsvekontrol altna giren ve zoraki ortadan kaldrma eyleminden sorumlu



6/7

olduundan phelenilen kiileri yargnne karmak iin gerekli yasalve uygun tedbirleri almaldr.

Madde 15- Bir devletin yetkili mercileri mlteci stats vermek ya davermeme konusunda bir karar verdii zaman yukarda 4. madde 1.

paragrafta yer alan kiiler iin ciddi eylemlere katldna dair bilgilerarkasnda yatan neden ne olursa olsun gz nnde bulundurulacaktr.

Madde 16- 4. madde 1. paragrafta sz edilen eylemlerde bulunduklariddia edilen kiiler 13. paragrafta belirtilen soruturma sresince her trlresmi grevden uzaklatrlacaklardr. Uluslararasmahkeme zellikle deaskeri mahkemelerce deil yetkili ulusal mahkemelerce

yarg

lanacaklard

r.Diplomatik ilikiler, Viyana Szlemesi hkmleri dnda bu

yarglamalar esnasnda hibir ayrcalk, dokunulmazlk ya da muafiyettannmayacaktr.

Soruturmann her aamasnda, kovuturma ve yarglama sresince butr eylemlere katldndan phelenilen kiilere nsan HaklarEvrenselBeyannamesi'nin ilgili hkmleri ve dier ilgili uluslararas anlamalarerevesinde adil muamele yaplacaktr.

Madde 17- Zorla kayp etme eylemini gerekletirenlerin ilediklerisu, kayp edilen kiilerin durumu ve yeri hakknda bilgi vermedike ve

bu gerek akla kavumadka devam eden bir su olarak kabuledilecektir. Kiisel ve Siyasal Haklar Uluslararas Szlemesi'nin 2.maddesinde yer alan neriler etkinliini kaybettiinde bu neriler yenidenoluturulana kadar zorla kayp edilme eylemi ile ilgili dava zaman amntayin eden hkmler geici olarak durdurulacaktr.

Zorla kayp edilme ile ilgili dava zaman amntayin eden hkmleresas olacak ve suun ciddiyetine uygun olacaktr.

Madde 18- Yukarda 4. madde 1. paragrafta sz edilen sularileyenya da iledii iddia edilen kiiler af yasasndan ya da kendilerine ynelikherhangi bir cezai meyyide ya da yaptrmdan muaf klan diermuamelelerden yararlanamazlar.

Af hakknn kullanlmasdurumunda, zorla kayp edilme eylemlerininciddiyeti dikkate alnacaktr.

Madde 19- Zorla kayp edilme eylemlerinin kurbanlarve ailelerinindurumu telafi edilecek ve yeterli tazminat hakkna sahip olacaklardr.



7/7

Zorla kayp edilme neticesinde kurbann lmesi durumunda bakmaklaykml olduu kiiler de tazminat hakkna sahip olacaklardr.

Madde 20- Devletler, zorla kayp edilen kiilerin ocuklar, bu srededoan ocuklarn karlmasn engelleyecekler ve bu gibi ocuklarnaranmas ve tehis edilmesi ve ailelerine iade edilmesi ynnde gayretgstereceklerdir.

Bir nceki paragrafta sz edilen ocuklarn karlarnn en iyi ekildekorunmas dikkate alnarak devletlerde evlat edinme, evlat edinmeninyeniden gzden geirilmesi ve zorla kayp edilme sonucu evlat edinmeniniptali ile ilgili bir sistemin mevcut olmasgerekmektedir. Ancak ortadan

kaybolma s

ras

nda evlat edinilen ocuun, en yak

n aile fertlerinin r

zas

olduu takdirde stats korunabilecektir.

Zorla kayp edilen kiilerin ve bu srete doan ocuklarnnkarlmas, gerek kimliklerini ortaya koyan dokmanlarn deitirilmesiya da el konulmas ciddi bir su unsuru tekil edecek ve cezaya maruzkalacaktr.

Tm bu nedenlerle, devletler, uygun olduu srece ikili ve ok taraflanlamalar imzalayacaklardr.


Documents

312b12 Zorla Kayip Edilmeye Karsi Herkesin Korunmasina Dair Bildiri