33. zk. 2009ko martia HELDU DA, HELDU DA UDABARRIAñaka.eus/es-ES/Recursos/Publicaciones/Documents/19_200… · arrieta • fruiz • gamiz-fika • meÑaka euskara zerbitzua 33

ARRIETA • FRUIZ • GAMIZ-FIKA • MEÑAKA

E U S K A R A Z E R B I T Z U A33. zk. 2009ko martia

HELDU DA, HELDU DAUDABARRIA

2 ARRIETA • FRUIZ • GAMIZ-FIKA • MEÑAKA EUSKARA ZERBITZUA ERDU PRESS

Arrieta, Fruiz, Gamiz-Fika eta Meñakako Udalek antolatutako XI. IPUIN LEHIAKETAren sari banaketa abenduaren 19an egin zan, Gamiz-Fikako udale-txean. Guztira 31 lan aurkeztu ziran. Zorionak hemendik guztiei. Aurreko eki-taldietako bideari jarraituta, kategoria bakoitzeko lehenengo hiru sarituakaz ipuin liburuxka atera da. Honako aldizkari honegaz batera helduko jatzue danori etxeetara. Irakurri, gozatu eta animatu datorren lehiaketarako!!!

Fruiz eta Gamiz-Fikako hainbat herritar zezeilaren 26an, astelehenez, Lesakara joan jakuzan hango INAUTERIAK eta, bide batez, hango para-jeak ezagutzen. Igazko aratusteetan Lantzeko inauteri ospetsuetara joateko aukerea eduki genduan, ia datorren urtekoan zeintzuetara goazen… baina mozorrotuta joatekotan, e ??

APIRILAREN 25EAN, ZAPATUA, MEÑAKAKO LIBURUTEGIAN“Kamishibai-Ipuin japoniarrak” ipuin kontaketa izango dogu, Ixabel Millet ipuin kontalaria-ren eskutik. Arratsaldeko 17:30etan 3 eta 5 urte bitarteko haurrei zuzendutako saioa egingo da, eta 18:00retan 6 eta 11 urte bitartekoei zuzendutako saioa. Zain izango gaituzue!!!

IRAKURKETA LEHIAKETAk egiten ari dira Arrieta eta Gamiz-Fika udalerrietan; sari banaketak egun hauetan izango dira: apirilaren 24an Arrietako Kultur Etxean; eta api-rilaren 25ean Fikako KZ Gunean. Parte hartzaile guztiek ondo merezidutako saria jaso ostean, bertaratzen diran guztiek “Itsasbideko ipuinak” kontaketa entretenigarriagaz gozatu ahal izango dabe.

Apirilaren 5ean, domekaz, MEÑAKAKO TXOKOAN TRIKITI BAZKARIA egingo dogu, geugaz izango doguz Xabi Aburruzaga eta Irkus Ansotegi, eta zelan ez, animatzen zarien guztiok.

“Barre egitea osasungarria da sano”, “Barreak norbere buruagaz eta besteakaz ondo egoten laguntzen dau”. Aditu guztiak dagoz ados aurreko baieztapenakaz.Hori guztiori kontutan hartuta, Arrietako Udalak BARRETERAPIA IKASTAROA ANTO-LATUKO dAU. Astelehenetan izango da, 18:00retatik 19:30etara, Arrietako Kultur Etxean. Guztira, 10 saio izango dira, lehenengoa apirilaren 20an. Izena emoteko azken eguna apiri-laren 6a (94 615 30 65).

13, 14, 15 ETA 16 URTEKOENTZAKO UdALEKUAK antolatzeko asmoa dau-kie Arrieta, Fruiz eta Gamiz-Fikako Udalek. Zenbat gazte dagozan interesatuta jakiteko adin horretako gazteei gutuna bialdu jakie hainbat proposamenagaz.. Interesatuta dagozanek martxoaren 25a arte euki dabe erantzuna emoteko.

Arrieta, Fruiz eta Gamiz-Fikako Udalek DATORREN URTEARI BEGIRAKO KALENDARIOA prestatzeko beharrei ekingo deutsie laster. 2010EKO EGUTEGIA HIRU HERRIETAKO ANTXINAKO ARGAZKIAKAZ egongo da osatuta. Ekimen honegaz gure herriak, bizimodua eta ohiturak lehen zelangoak ziran jaso gura da. Herritarren batek lehenagoko argazkirik baleuko, eskertuko geunskio udalari eki-men honetarako itxiko baleutso (argazkia astean berean itzuliko jako jabeari).B

AR

RI

LA

BU

RR

AK

3ARRIETA • FRUIZ • GAMIZ-FIKA • MEÑAKA EUSKARA ZERBITZUAERDU PRESS

BERTSO BARRIAK ETA KOPLA ZAHARRAK MEÑAKAN

Abenduaren 12an Xabier Amuriza etorri zan Meñakara “Kopla zaharrak eta bertso barriak” izeneko ikuskizun barriagaz. Sinto-nia ederra lortu eban Amurizak publikoagaz.Etxeko giroa sotu zan, eta benetan harri bitxiak diran sortak entzuteko aukera paregabea izan genduan. Amuriza barriz be ikusteko era eduki dogu martiaren 13an, oraingoan Peñagarikanogaz batera Meñakako Herriko Taber-nan egindako bertso-afarian.

MASKARA ETA ANTIFAZAKEGITEKO TAILERRA

Zezeilaren 21ean aratusteen inguruan Meñakako liburutegian MASKA-RA ETA ANTIFAZ TAILERRA egin genduan, SIC Zerbitzu Kulturalak zu-zenduta eta 5 eta 12 urte bitarteko umeentzat. Hona hemen egindako lanaren emaitza polita:

EUSKARA SENCILLOARENMANIFIESTOA

Abenduaren 12an antzerkia izan zan Meñakako Udaletxe azpiko lokalean, Mikel Martinez eta Patxo Telleria bikotea-ren eskutik “Euskara sencilloaren manifiestoa” aspaldiko antzezlana eskeini euskuen. Jende asko urreratu zan, be-netan merezidu dauelako ikuskizun hura ikustea, barrez lehertu egiten zara eta bat baino gehiago identifikatu be egingo zan, han agertu ziran umorezko gertaerakaz.


FRUIZIngurua eta inguruan daukoguna ezagutzea beha-rrezkoa da gero estimatu, maitatu, jagon eta babestu gura bada.Lehenagokoak ogibidez nekazariak, baserritarrak, artzai-nak, arrantzaleak… ziran eta harreman estu-estua euken natura eta inguruagaz; bizirik irauteko bertoko landare, animalia zein espezien beharra euken, hartara ba, esti-matu eta zaindu egiten ebezan.Denbora laburrean baina, gauzak goitik behera aldatu dira eta jardunbidea, bizimodua aldatzen joan jakun heinean natuararengandik aldentzen-aldentzen joan gara. Horrenbeste urrundu gara ze orain hobeto eza-gutzen doguz eta gehiago dakigu telebistan agertzen diran elefente eta jirafei buruz ber-bertan, etxe aurrean, daukoguzan espeziei buruz baino.Modu didaktiko, atseginean eta hezitzailean bertan do-

guna ezagutzen joan gaitezan txori-tailerra eskaintzen ari da Fruizko Udala. Tailerra ez da umeei begirakoa bakarrik, adin guztiei begirakoa da; izan be, jakintzaren trasmisinoak bere bidea egin dezan helduek berebiziko garrantzia daukie.Lehenengo saioa urtarrilean egin zan, 10-12 lagun bil-du ziran eta: txorien irudi eta izenakaz bingora jolastu eben; negua igarotzen laguntzeko, txorientzako habiak egin ostean, janari-poltsatxoak prestatu eta arboletatik zintzilikatu ebezan.Bigarren saioa udabarrian egingo da, eta bertoko txoriei buruzko emonaldia eskainiko da.Hirugarren saioa ikasturte amaierarantz egingo da, eta herritik egingo dogun osteratxoari esker, txoriak ber-tatik bertara identifikatu, entzun eta ikusi ahal izango doguz.

TXORI TAILERRA


ARRIETAKO UdALA FINALISTA UdALSAREA SARIETAN Arrieta Iraunkortasunerako Udalerrien Euskal Sarearen (Udalsarea 21) partaide da eta, sarea osatzen daben gainerako udalerriak bezala, tokiko iraunkortasunari begirako jarduerak egitea dauko helburu.

Udalerrien beharra saritzeko, eta era berean, iraunkortasuna hobetuko dabezan ekimen barriak sustatzeko 15 ekimen eredugarri hautatu ziren joan dan ekitaldian Udalsarea sarietarako.

Ekimenak bost kategoriatan sailkatu ziran:-Klima aldaketa-Bioaniztasuna-Iraunkortasunerako heziketa-Eredu diran udal jarduerak-Berrikuntza

“Arrietako Udal planeamendu barriaren erredakzinoa: plan iraunkor eta parte hartzaile baterantz” proiektua be-rritzailea eta aitzindaria zala eretxita, barrikuntza atalerako aukeratu zan Durangoko eta Legazpiko Udaletako proiek-tuakaz batera.

Zorionak eta eskerrik asko proiektua gauzatzen lagundu dozuen guzti-guztioi!!! Udalsarea 21eko proiektuak (finalistak zein irabazleak) kontsultatu gura izan ezkero:

http://www.udalsarea21premios2008.net/finalistas-euskera.html

ARRIETA


ALKARRIZKETA

“Tzibi” Zelan hasi zinan futbolean? Nondik jatortzu zaletasuna?Nire neba-arrebak Iñigo eta Iratxe hasi ziran ni baino lehe-nago futbolean eta ni “pikatu” egin nintzan. Eskolan mutil guztiakaz jolasten neban. Algortako “Aldapa” taldean hasi nintzan, mutilen taldea zan, 6 urte nituela.

Hamalau urtegaz “Bizkerre” taldean hasi nintzan jokatzen. Nesken taldea zan. Hondartzan jolasten eben nesken artean osatu eben taldea. Iratxe ahizpa hasi zan lehenengo eta gero ni.

Gero “Sondika”ra , “Leioa”ra, eta azkenik, Atletic taldera.

Zelan sortu zan Athleticen emakumezkoen taldea? Sorreratik egon zara?Iñigok hartu emonak izan zituen Athletikoakaz, nesken tal-dea sortu gura eben. “Leioako” taldea Athletic taldea izatera pasatu zan, eta Iñigo entrenatzailea izan zan.

Zelan animatu beste batzuk? Aldaketarik egingo zeunke?Neskak animatu bai, baina batez be gurasoak animatuko neunkez. Oraingo neskek lehengoek baino apur bat erraza-go daukiela uste dot; lehen txarto ikusita egoan neska batek futbolean jokatzea, mutilakaz ibiltzea. Gurasoek eurek be txarto ikusten eben.

Nire esku balego lehenengo mailako talde guztiei nesken talde bat eukitea eskatuko neunskie. Neskek orain baino aukera gehiago eukiko leukie. Azkenean profesionaltasuna da bilatzen ari garena.

Ze zaletasun dituzu futbolaz aparte?Entrenatzen ez nagoanean, amaren etxera joaten naz. Familiagaz egotea da gehien gustatzen jatana.

Zelango harremana dozu Gamiz-Fikako herritarrakaz?Hartu emon estua daukot Gamiz-Fikagaz eta bertako jente-agaz. Beti eduki dodaz ondoan eta animoak emoten, danak daukadaz lagun handitzat baina baten bat aitatu edo azpi-marratu beharko banu, Juan Martin aitatuko neunke.

FUTBOLA:ANdRAZKO ZEIN GIZONEZKOEN KONTUA

Aitziber Juaristi Caballero, Tzibi, J.Getxo (Bizkaia), 1976-05-28

1,63 m. - 56 kg.Atzelaria

Estreinaldia: 2002-10-06Athletic Club



EUSKARA AGIRIAK BALIOKIdETU dIRA2008ko apirilean, Eusko Jaurlaritzak euskara-egiaztagirien arteko baliokidetzak zehaztu eta Hizkuntzen Europako Erreferentzi Marko Bateratuarekin parekatu zituen 64/2008 Dekretuaren bidez. Dekretu horretan euskara-egiaztagiri gehienak Hizkuntzen Europako Markoa-gaz konbalidatu eta alkarregaz baliokidetzen ziran, baina ez danak, hainbat egiaztagiri kanpo gelditu ziran eta.2009ko otsailaren 24an onartu dan dekretuak igazkoa egokitu dau eta handik kanpo geratu ziran egiaztagiriak bildu ditu bere baitan eta balio-kidetza-sistema guztiz osatu dau.


EUSKARAREN ERABILERA EZ SEXISTAGaztelaniak eta frantsesak femeninoa eta maskulinoa daukiez. Hizkuntza horien sisteman maskulinoa orokor edo generiko gisa erabiltzen da:

“Eskolako neska-mutilak” esateko “los niños / les enfants” esaten dabe.

Erdaretan dagoan maskulino generiko hori euskerean ez egoteak nabarmen errazten dau hiztunon adierazpena, dudarik ez. Halanda be, euskerean be badagoz hainbat aspektu “generoz” tindatuta.

Emakundek “Euskararen erabilera ez sexista gidaliburua” argitaratu eban igaz. Liburuaren helburua generoagaz lotu-ra daukiezan alderdiak aztertzea izan da eta ahal dan heinean proposamenak egitea generoei dagokien aniztasuna errespetuz eta ekitatez tratatzeko linguistikoki.

Hona hemen liburuan aitatzen eta proposatzen diranetako batzuk:

1.- Gizonak eta emakumeak izendatze orduan ez daigun jo erderen bidetik, euskereak badaukoz-eta berezko formak (txarto) *Osabak etorri dira(ondo) Izeko-osabak etorri dira

(txarto) * Ikasleek aitak etorri dira bilerara(ondo) Ikasleen gurasoak / aita-amak etorri dira

(txarto) *Errege katolikoak(ondo) Errege-erregina katolikoak

(txarto) *Auzo horretan 5.000 gizon bizi dira(ondo) Auzo horretan 5.000 lagun/pertsona/biztanle

2.- Giz- erroa daukienakaz zer?

Bi jarrera ageri dira: Gizakia ---------- pertsona, laguna, jendekia....Gizartea --------- jendartea, sozietatea, gizon-emakumeak…

3.-Eta hitz elkartuetako gizon daukienakaz ?

“lege gizona”, “enpresa gizona”, “elizgizona”…modukoak bakar-bakarrik erabiliko doguz gizonezkoak direnean; bes-telakoetarako “lege emakumea”, “enpresa emakumea”, “eliz emakumea”, “legelariak”, “enpresariak”…

4.-alkateSA, aktoreSA...

Emakunderen gidaliburuan egokiagotzat jotzen da “alkate”, “aktore”, “idazle”, “bertsolari”… erabiltzea, –SA barik, gi-zonezko zein emakumezkoentzat. Gizonezkoa edo emakumezkoa dan zehaztu gura danean, alkate andrea, alkate jauna… erabiliko geunkez.

Eta amaitzeko asmakizun bat:“Aita-semeak motoz doaz. Motorrak istripua euki dau. Aita momentuan hil da. Semeak zauri larriak daukoz, anbu-lantziari deitu eta arineketan eroan dabe ospitalera. Ospitalean zirujauak mutikoa ikusiaz batera zera dino: semea dot, beste zirujau batek egin beharko deutso ebakuntza.”

Hizkuntza batekgeneroa edukitzeak

ala ez, ez daukoloturarik berez,

gizarte parekoagoa edo ez parekoagoa

izateagaz.

Hiztunok aukeratzen dogu adierazteko

modua eta erabilera egokia;

hizkuntzak ez dau desegoki adieraztera

behartzen.


GAMIZ-FIKA

BESTE URTE BATEZ BAZTER GUZTIETAKOATHLETIC ZALEAK ALKARTU DIRA GAMIZ-FIKAN


IRATI LARRINAGA, 10 URTE, (MEÑAKA)1.-Bai, badakit apur bat.2.- Mari, Akerbeltz, Maritxu teilatuko, Tarttalo, Basajauna, Lamiak, Iratxoak, Galtxagorriak, Jentilak.3.- Galtxagorriak: Oso txikiak dira eta galtza gorriak dituzte. Tarttalo: Begi bat duen erraldoia da.

Basajaun:Basoa zaintzen duen erraldoia da.4.- Mari Anbotoko da niretzako garrantzitsuena. Berataz hitz egiten duten istorioek euskal mitologia-ren pertsonai garrantzitsuena izan zela adierazten dute.

UNAI TORRE BENGOETXEA, 7 URTE, (GAMIZ-FIKA)1.- Naturagaz dagoala erlazionatuta.2.- Tartalo, Olentzero, Mari, Lamiak, Mari Domingi, Maritxu Teilatupeko, Basajauna, Galtzagorriak…3.- Mari kobazuloan bizi da; Lamiak, errekan; Basajaunak, gizon handiak ziren; Tartalok, begi bakarra

eukan; Mari Domingi, Olentzeroren neska laguna da; Maritxu Teilatupeko teilatuan bizi da eta jausten jakuzan haginak hartzen dauz; Olentzerok bizarra eta tripa handia daukoz.

4.- Olentzero. Opariak ekartzen dauzalako.

JONE LORES BAÑALES, 7 URTE, (FRUIZ)1.- Pertsonaia magikoak direla.2.- Olentzero, Mari Domingi, Galtzagorri, Basajaun, Lamia, Tartalo.3.- Olentzero: apur bat lodia da eta baserritarrez doa jantzita. Mari Domingi: baserritarrez doa jantzi-

ta eta txanoa adar itxurakoa da. Galtzagorri: txiki-txikia da. Basajauna: handia eta bizarduna da. Lamia: ile luzea du eta oinak ahatearen modukoak ditu. Tartalo: begi bakarra du.

4.- Olentzero, opariak ekartzen dituelako.

UXUE BILBAO BERRIO, 10 URTE, (ARRIETA)1.- Jainko eta heroien kondairak, munduaren sorrerari buruzko teoriak edota gizakiari ulergaitzak

gertatzen zaizkion gauza harrigarrien esplikazinoak dira.2.- Tartalo, lamiak, galtzagorriak, Olentzero.3.- Adibidez: begi bakarrekoa, ahate hankak dituztenak...4.- Olentzero, opariak emoten dituelako.

1- Euskal mitologiari buruz ba al dakizu zerbait?2- Zeintzuk dira ezagutzen dozuzan pertsonaia mitolo-

gikoak?3-Zelangoak dira (deskribatu)? 4-Zein da zuretzako garrantzitzuena eta zergaitik?

ZERI ESATEN JAKO...AFRUNTUE???

Galdetu etxean, auzoan, eskolan... Hona hemen laguntzatxo bat,

nondik tiratu jakin daizun.

UMEENTXOKOA

dENPORA-PASAK

12 ARRIETA • FRUIZ • GAMIZ-FIKA • MEÑAKA EUSKARA ZERBITZUA ERDU PRESSARRIETA • FRUIZ • GAMIZ-FIKA • MEÑAKA EUSKARA ZERBITZUA ERDU PRESS

EUSKARA ZERBITZUAZURE ESKU

ARRIETA • FRUIZGAMIZ-FIKA • MEÑAKA

HIZKUNTZ POLITIKARAKO SAILORdETZA

Errezua soloanArtoa erein eta esaten eban gure amak be, ereitea akabetan ebanean: “Jaungoikoaren eskuetan ixten dot soloa, Jaungoikoaren borondatean”.

Esakerak badagoz. Artoari bizarrak urtetan deutsanean esaten da: “Jaungoikoaren izenean, artoa bizarrean! ”Arrautzak ezarrikeran habian esaten zan: “Jandonisek bedeinkatua, hau oilaskotxua eta hau olandatxua” eginda, arrautzak zenbat ipini, hareexek amaitu arte. Jandonisek bedeinkatu daizala esatea nahiko izaten zan arrautzak ezarrikeran. Harek bedeinkatu ezketino, eginda dago. Hau oilandea, hau oilaskotxua, 12 edo 14 arrautza ipini arte. Oilo handia bada, arrautza gehiago, txikerra bada, gitxiago.Pares nahi nones izan, bardin da.

(Arrietakoeuskaldunen

jakituria liburutik ateratako pasartea)

ESAERA ZAHARRAK

- Andra Mari Marti (martxo) ezkero negue bentzidute dau- Ama Birjin martxokotan kuku, San Pedrotan mutu.- Martxo euritsu, urte ogitsu

(Atsotitzak, Gotzon Garate)TXISTEAK

Lanpara magikoaSaharako basamortuan mutiko batek lanpara bat aurkitu eban. Igurtzi eta barrutik jeinu bat agertu zan:- Hiru desio eskatu zeinkez- esan eutson

jeinuak.- Lehenengoa zuria izatea, bigarrena ur asko

euki-tzea eta hirugarrena nesken ipurdia ikustea ...

Eta jeinuak mutikoa zer eta… komun bihurtu eban !!http://www.blogari.net/txisteak

ZENBAKI HONETAN PARTE HARTU DABE:

OLATZ AXPEALFREDO GONZALEZ

ZURIÑE GOTIASIER LEGARRETANEREA MALLONA

IRAIDE ZUGAZAGA

NON DAGO ATARATA ARGAZKI HAU? ARRIETAN, FRUI-ZEN, GAMIZ-FIKAN ALA MEÑAKAN? BAIETZ IGARRI !!!

(Aurreko zenbakiko argazkia: Fruizko proba-lekua)

Euskerea beti gora, bihotzetik ahora