11

Biznesi dhe ambienti Biznesi dhe ambienti politik i tijpolitik i tij

Prof.dr. Besim BeqajProf.dr. Besim Beqaj

22

Objektivat e ligjeratësObjektivat e ligjeratës

Diskutimi i qellimëve dhe Diskutimi i qellimëve dhe funskioneve të sistemeve të funskioneve të sistemeve të ndryshme politikendryshme politike

Profilizimi i trendeve në sistemet e Profilizimi i trendeve në sistemet e ndryshme politikendryshme politike

Identifikimi i rrezikut politik dhe Identifikimi i rrezikut politik dhe qasja për menaxhimin e tijqasja për menaxhimin e tij

Të kuptojmë se si ndikojnë sistemet Të kuptojmë se si ndikojnë sistemet e ndryshme politike në biznese ndryshme politike në biznes

33

Ndikimi politik në biznesNdikimi politik në biznes

•Roli i Qeverisë në shoqëri

•Ideologjitë politike

•Rreziku politik

•Mjedisi ligjor

•Qeshtjet operacionale dhe strategjike

Ndikimet e jashtme

Faktorët fizik dhe social

•Politikat zhvillimore dhe ligjore

•Faktorët ekonomik

•Faktorët kulturor

•Ndikimi gjeografik

Mjedisi konkurues

Operacionet

•Objektivat

•Strategjitë

•Mjetet

44

Mjedisi politikMjedisi politik Roli i sistemeve politike është të integrojnë Roli i sistemeve politike është të integrojnë

shoqërinëshoqërinë Funskionet e proceseve politikeFunskionet e proceseve politike

• Artikulimi i interesaveArtikulimi i interesave• Agregimi i interesaveAgregimi i interesave• Krijimi i politikaveKrijimi i politikave• Politikat e implementimit dhe adaptimiPolitikat e implementimit dhe adaptimi

Ligjet ekonomike zakonisht janë rezultat i Ligjet ekonomike zakonisht janë rezultat i vendimeve politike: Studimi i mjedisit politiko-vendimeve politike: Studimi i mjedisit politiko-ligjor behët përmesligjor behët përmes politikave:politikave:• Në vendin pritësNë vendin pritës• Në vendin mik, dheNë vendin mik, dhe• Marrëveshjet bilaterale dhe ato multilateraleMarrëveshjet bilaterale dhe ato multilaterale

55

Mjedisi politikMjedisi politik Procesi politik involvon inpute prej grupeve të Procesi politik involvon inpute prej grupeve të

ndryshme të interesndryshme të interesaave, artikulimin e çështjeve ve, artikulimin e çështjeve të cilat ndikojnë në formulimin e politikave, të cilat ndikojnë në formulimin e politikave, agregimin e atyre çështjeve në drejtim të agregimin e atyre çështjeve në drejtim të alternativave kyçe, zhvillimin e politikave si dhe alternativave kyçe, zhvillimin e politikave si dhe implementimin dhe adaptimin e politikave.implementimin dhe adaptimin e politikave.

Diskutimi i ambientit politiDiskutimi i ambientit politikk dhe legal behët dhe legal behët sipas:sipas:• Ambientit politikAmbientit politik• Ideologjive politike bazëIdeologjive politike bazë• Ndikimit të sistemeve politike në vendimet Ndikimit të sistemeve politike në vendimet

menagjerialemenagjeriale• Formulimit dhe implementimit të politikave Formulimit dhe implementimit të politikave

strategjikestrategjike• Ambientit legalAmbientit legal

66

Individualizmi dhe kolektivizmiIndividualizmi dhe kolektivizmi

Individualizmi i referohet në menyrë Individualizmi i referohet në menyrë primare të drejtave dhe rolit të individit primare të drejtave dhe rolit të individit në shoqërinë shoqëri

Kolektivizmi i referohet në menyrë primare Kolektivizmi i referohet në menyrë primare të drejtave dhe rolit të komunitetit në të drejtave dhe rolit të komunitetit në shoqërishoqëri

Zyrtarët politik dhe agjensionet shtetërore Zyrtarët politik dhe agjensionet shtetërore kanë rol të limituar në shoqërinë kanë rol të limituar në shoqërinë individualiste, ndërsa kanë rol shumë të individualiste, ndërsa kanë rol shumë të madh në shoqëritë kolektivemadh në shoqëritë kolektive

77

Ideologjitë politikeIdeologjitë politike Ideologjia politike paraqet një kompleks të Ideologjia politike paraqet një kompleks të

ideve, teorive dhe qëllimeve të cilat ideve, teorive dhe qëllimeve të cilat përbejnë programin sociopolitikpërbejnë programin sociopolitik

Pluralizmi paraqet koekzistencën e Pluralizmi paraqet koekzistencën e ideologjive të ndryshmeideologjive të ndryshme

Testi i secilit sistem politik është aftësia Testi i secilit sistem politik është aftësia për të mbajtur shoqërinë të bashkuar për të mbajtur shoqërinë të bashkuar pavarësisht nga presionet e ideologjive të pavarësisht nga presionet e ideologjive të ndryshmendryshme

Dy ekstreme në spektrin politik janë Dy ekstreme në spektrin politik janë demokracia dhe totalitarizmidemokracia dhe totalitarizmi

88

Mjedisi politikMjedisi politik Spektri politik dallon dy ekstreme: demokracinë dhe Spektri politik dallon dy ekstreme: demokracinë dhe

totalitarizmintotalitarizmin• Në demokraci ka pjesëmarrje të gjerë në procesin e Në demokraci ka pjesëmarrje të gjerë në procesin e

marrjmarrjees së vendimeve. s së vendimeve. Qeveritë demokratike Qeveritë demokratike

• Reaksionarët, konservativët, liberalët, radikalëtReaksionarët, konservativët, liberalët, radikalët Qeveritë jodemokratike Qeveritë jodemokratike

• Autoritative, komuniste , fashisteAutoritative, komuniste , fashiste• Në regjimet totalitare shumë pak njerëz marrin pjesë në Në regjimet totalitare shumë pak njerëz marrin pjesë në

vendimmarrje, mirëpo tranzicioni i tanishëm mundëson vendimmarrje, mirëpo tranzicioni i tanishëm mundëson kalim nga ai sistem në atë demokratik.kalim nga ai sistem në atë demokratik.

Rreziku politik shkaktohet për shkak të ndërrimet të Rreziku politik shkaktohet për shkak të ndërrimet të opinioneve për lidershipin politik, për çrregullimet opinioneve për lidershipin politik, për çrregullimet shoqërore, ose për shkak të mospajtimeve në mes të shoqërore, ose për shkak të mospajtimeve në mes të vendit nikoqir dhe atij të jashtëm për investimet e vendit nikoqir dhe atij të jashtëm për investimet e parapara.parapara.

99

DemokraciaDemokracia Spektri politik dallon dy ekstreme: demokracinë Spektri politik dallon dy ekstreme: demokracinë

dhe totalitarizmindhe totalitarizmin• Në demokraci ka pjesëmarrje të gjerë në Në demokraci ka pjesëmarrje të gjerë në

procesin e marrjprocesin e marrjees së vendimeve. s së vendimeve. Qeveritë demokratike Qeveritë demokratike

• Reaksionarët, konservativët, liberalët, radikalëtReaksionarët, konservativët, liberalët, radikalët Qeveritë jodemokratike Qeveritë jodemokratike

• Autoritative, komuniste , fashisteAutoritative, komuniste , fashiste Demokracia reprezentative – shumica e Demokracia reprezentative – shumica e

rregullave arrihen përmes zgjedhjeve periodikerregullave arrihen përmes zgjedhjeve periodike Krakteristikë e demokracisë është liriaKrakteristikë e demokracisë është liria

• Të drejtat politikeTë drejtat politike• Liria civileLiria civile

1010

Totalitarizmi Totalitarizmi

• Në regjimet totalitare shumë pak njerëz marrin Në regjimet totalitare shumë pak njerëz marrin pjesë në vendimmarrje, mirëpo tranzicioni i pjesë në vendimmarrje, mirëpo tranzicioni i tanishëm mundëson kalim nga ai sistem në atë tanishëm mundëson kalim nga ai sistem në atë demokratik.demokratik.

• Në Sistemi autoritar vendimmarrja është e Në Sistemi autoritar vendimmarrja është e kufizuar në disa individëkufizuar në disa individë

• Fashizmi është formë ekstreme e nacionalizmit Fashizmi është formë ekstreme e nacionalizmit e cila thërret për rol suprem të shtetite cila thërret për rol suprem të shtetit

• Totalitarizmi sekular – kontrolli shtetëror është Totalitarizmi sekular – kontrolli shtetëror është i përforcuar përmes forcës ushtarakei përforcuar përmes forcës ushtarake

• Totalitarizmi teokratik – udhëheqësit religjioz Totalitarizmi teokratik – udhëheqësit religjioz janë edhe lider politikjanë edhe lider politik

1111

Trendet në sistemet politikeTrendet në sistemet politike

Trendet drejt demokracisë janë duke u Trendet drejt demokracisë janë duke u zhvilluar. Faktorët kyç shtytës janë:zhvilluar. Faktorët kyç shtytës janë:• Thyerja e regjimeve totalitareThyerja e regjimeve totalitare• Përmirësimi i teknologjisë së komunikimitPërmirësimi i teknologjisë së komunikimit• Strandardi i lartë jetësorStrandardi i lartë jetësor

Interneti, përmes liberalizimit të Interneti, përmes liberalizimit të komunikimit, dikon në aftësitë qeveritare komunikimit, dikon në aftësitë qeveritare për të rregulluar rrjedhën e për të rregulluar rrjedhën e informacioneve brenda dhe në mes informacioneve brenda dhe në mes shteteveshteteve

1212

Rreziqet politikeRreziqet politike

Rrezik politik konsiderohet rreziku i Rrezik politik konsiderohet rreziku i vendimmarrjës politike në një shtet e cila vendimmarrjës politike në një shtet e cila ndikon negativisht profitabilitetin ose ndikon negativisht profitabilitetin ose qendrushmërinë e investimeveqendrushmërinë e investimeve

Llojet e rreziqeve politike sipas masave të Llojet e rreziqeve politike sipas masave të demtimevedemtimeve• SistemikeSistemike• ProceduraleProcedurale• DistributiveDistributive• KatastrofaleKatastrofale

Embargot dhe sanksionetEmbargot dhe sanksionet• Sanksionet kanë domethënie me të limituar dhe Sanksionet kanë domethënie me të limituar dhe

ndikojnë përmes masave të vendikojnë përmes masave të veqqanta shtrënguese. anta shtrënguese. • Embargo është restrikcion më i thellë dhe Embargo është restrikcion më i thellë dhe

zakonisht ndalojnë tregtinë tërësisht.zakonisht ndalojnë tregtinë tërësisht.

1313

Mjedisi politikMjedisi politik

Shoqëritë më komplekse janë ato Shoqëritë më komplekse janë ato pluraliste,pluraliste, që do të thotë se ato që do të thotë se ato shqyrtojnë ideologji të ndryshme.shqyrtojnë ideologji të ndryshme.

Testi më i rëndësishëm i cilitdo Testi më i rëndësishëm i cilitdo sistem politik është aftësia për sistem politik është aftësia për mbajtjen e shoqërisë të bashkuar, mbajtjen e shoqërisë të bashkuar, përkundër presioneve nga ideologjitë përkundër presioneve nga ideologjitë e ndryshme.e ndryshme.

1414

Mjedisi politikMjedisi politik

Menaxherët duhet të mësojnë të ballafaqohen Menaxherët duhet të mësojnë të ballafaqohen me luhatjen e intervenimeve qeveritare në me luhatjen e intervenimeve qeveritare në vendimet ekonomike, dhe kjo varet nga vendi se vendimet ekonomike, dhe kjo varet nga vendi se ku ndërmarrja bë biznes.ku ndërmarrja bë biznes.

Disa regjime politike besojnë në intervenimin Disa regjime politike besojnë në intervenimin minimal qeveritar në ekonomi, ndërsa disa të minimal qeveritar në ekonomi, ndërsa disa të tjera besojnë se bashkëpunimi i qeverisë me tjera besojnë se bashkëpunimi i qeverisë me biznesin është i nevojshëm për definimin e biznesin është i nevojshëm për definimin e nevojave të vendit.nevojave të vendit.

Ndërmarrjet tentojnë të edukojnë zyrtarët Ndërmarrjet tentojnë të edukojnë zyrtarët qeveritar përmes aksioneve konkrete dhe përmes qeveritar përmes aksioneve konkrete dhe përmes lobizimeve.lobizimeve.