Батлав : .............. сургалтын менежер  /  Ч. Ганбилэг/

СЭДЭВ:Конденсатор ХАМРАХ ХҮРЭЭ: 10А, 10Б,10BХУГАЦАА: 40 МИНУТ 

Физикийн багш: С.Болормаа 

Хичээлийн зорилго

Орчин үед хэрэглэгдэж байгаа электроникийн тоног төхөөрөмжийн үндсэн гол элементийн талаар физик ойлголттой болох. 

Хичээлийн зорилт

1.Конденсаторын физик үндэс2.Конденсаторын багтаамж,хэмжих нэгж3.Холболтууд,системийн ерөнхий багтаамж тооцоолох.4.Хэрэглээний талаар ойлголттой болох.

Хичээлийн хэрэглэгдэхүүн

Дэлгэц КомпьютерПроектор Сурах бичигДэвтэр Бал 

Хичээл заах арга

НийтээрХарилцан ярилцах,тайлбарлан таниулах

Хичээлийн үе шат

Өмнөхийг сэргээх  5 минутШинэ мэдлэг олгох 15 минутБататгах 10 минутДүгнэх 5 минутГэрийн даалгавар өгөх 5минут 

Өмнөхийг сэргээх

Цахилгаан орны потенциал цахилгаан орныг энергийн талаас илэрхийлдэг.Цахилгаан оронд байгаа цэнэгтэй бие цахилгаан потенциал энергитэй болдог.

Шинэ мэдлэг 

Конденсаторын физик үндэс

Конденсатор дээр цахилгаан цэнэг болон цахилгаан энерги хуримтлагддаг.Энэ утгаараа цахилгаан техник ба электроникт чухал элемент болж хэрэглэгддэг.

Хамгийн энгийн конденсатор бол хавтгай ялтсаас тогтох хавтгай конденсатор юм.

Хэрэв хавтгай конденсаторын хоёр ялтсын хооронд q цэнэг шилжүүлсэн гэвэл хийгдэх ажил нь нэг талаас цэнэгт цахилгаан орноос үйлчлэх qE хүчийг конденсаторын ялтсын хоорондох d зайгаар үржүүлсэнтэй тэнцүү нөгөө талаас

Шилжүүлж байгаа q цэнэгийг конденсаторын хоёр  ялтсын потенциалын ялгавар буюу V хүчдэлээр үржүүлсэнтэй тэнцүү байна. 

A=qEd=qV

V=Ed

Эндээс үзвэл хавтгай конденсаторын хүчдэл нь орны хүчлэгийг ялтсын хоорондох зайгаар үржүүлсэнтэй тэнцүү байна.

q=C V

Конденсаторын цэнэг нь ялтсуудын хоорондын хүчдэлд шууд пропорцианал байна. Энд пропорцианалын коэффциент тавьж тэнцүүлбэл:

С коэффициентийг цахилгаан багтаамж гэдэг.

Конденсаторын багтаамж хэмжих нэгж

Конденсаторын багтаамж нь тодорхой нэг хүчдэлд хичнээн хэмжээний цэнэгийг хадгалж чадахыг илэрхийлнэ.

Цахилгаан багтаамжийн нэгж нь нэг фарад.1ф=1Кл/ВФарад нь маш том нэгж учир практикт пикофарад,нанофарад,микрофарад зэрэг жижгэрүүлсэн нэгжүүдийг хэрэглэдэг.

l

Конденсаторын ялтсын завсарт цэнэг шилжихээс хамгаалж тусгаарлагч материал хийдэг.

Тусгаарлагч туйлширсаны улмаас цахилгаан орон ε дахин сулардаг.Үүнийг тооцвол хавтгай конденсаторын цахилгаан багтаамж:

C= ε *ε* S/d

Үүний  з нь тусгаарлагчийн диэлектрик нэвтрүүлэх чадвар, S нь ялтсын талбай,d нь ялтсын хоорондох зай.Эндээс үзэхэд конденсаторын цахилгаан багтаамжийгих болгохын тулд ялтсуудыг  ойртуулах ,талбайг томруулах,

 ихтэй тусгаарлагч материал хэрэглэх εшаардлагатай ажээ. Вакуумд  =1 байна.ε

Цахилгаан схемд конденсаторуудыг зэрэгцээ ба цуваа холбох шаардлага учир конденсаторын системийн ерөнхий багтаамжийг олох хэрэгцээ үүсдэг.

V

C2+

V q1

V q2

Зэрэгцээ холболт

+

+

+

C1

БОД 

Конденсаторуудын нэг талын ялтсын цэнэгийн нийлбэр нь системийн нийт цэнэгийн хэмжээг илэрхийлнэ.

q=q1+q2=CV

C=C1+C2

Цуваа холболт

Конденсаторуудын дотоод ялтсуудын цэнэгийн нийлбэр тэг буюу цахилгаан саармаг байна.Харин конденсаторуудын хүчдэлүүдийн нийлбэр нь ерөнхий хүчдэл болно.

Цуваа холболт V

V1 V2

q q +q+q

C1 C2

1/C=1/C1+1/C2 БОД

БататгахЖишээ бодлого0,12мкф ,10мкф багтаамжтай хоёр конденсаторуудыг хэлхээнд зэрэгцээ холбожээ.Ерөнхий багтаамжийг олно уу.Өгсөн ньC1=0,12мкфС2=10мкфОлох ньС=?

Бодолт

С=С1+С2

С=0,12мкф+10мкф=10,12мкф

Бодлого 2

2мкф,1мкф багтаамжтай хоёр конденсаторуудыг цуваа холбожээ.Ерөнхий багтаамжийг олно уу.Өгсөн ньC1=2мкфС2=1мкфОлох ньС=?

Бодолт

1/С=1/С1+1/С2

С=С1*С2/С1+С2=0,66мкф

Гэрийн даалгавар 

1. Хичээлээ унш.2.Бодлого бодох

5мкф,6мкф багтаамжтай хоёр конденсаторуудыг цуваа болон зэрэгцээ тохиолдолд ерөнхий багтаамжийг нь ол.

ЗЭРЭГЦЭЭ

ЦУВАА

Анхаарал тавьсан та бүхэнд баярлалаа.