บนทกการเรยนร ISBN ..........

พมพครงท ๑ ธนวาคม ๒๕๕๔

ผเขยน ศ.ระพ สาครก

จดทำโดย สถาบนอาศรมศลป

เวบไซต www.arsomsilp.ac.th

๓๙๙ ซ.อนามยงามเจรญ ๒๕ แขวงทาขาม

เขตบางขนเทยน ๑๐๑๕๐

โทรศพท ๐๒ ๔๙๐ ๔๗๔๘-๕๔

พมพท บรษท พมพด จำกด

คณพอระพ คณประพ อาจารยระพ ศาสตราจารยระพ เปนสมญานามทใครตอใครใชเรยกทานตาม

ระดบความรสกทมตอทาน ราวกบตองการจะสะทอนถงความรก ความเคารพ และศรทธาทม

ตอทานตามแตผนนจะกำหนดในใจเอาเอง โดยททกคนลวนอยในขายของ “ความรก ความเมตตา

กรณา” ของทาน เสมอเหมอนมไดยงหยอนไปกวากน ในสายตาของแตละคนจงมองทาน

เปนปชนยบคคลทเขาไมเพยงจะเทดทนไดโดยไมลงเล แตทสำคญคอทกคนสามารถ “เขาถง”

จตใจทเปดรบทกคนไดอยางสนทใจ เพราะในสายตาของทานมองเหน “คณคาแหงความเปนมนษย

ของทกคน” และพรอมทจะเรยนรกบทกๆ ชวตนนๆ ไดตลอดเวลา หลายทานคงสงสยและไมเขาใจวา

เหตใดความสมพนธเชนน จงเกดขนได ทงๆ ทสวนใหญแลว กเปนคนตางวยกบทานทงนน

แตกลบไมมชองวางระหวางวยใดๆ มาเปนอปสรรคในการเรยนรตอกนและกน

หากทานผอาน อานหนงสอเลมนดวยใจทใครครวญจะรคำตอบไดทนท แมเพยงบทรอยกรองแรก

ททานกลนกรองมาจากใจทไมเคลอบแคลงในผอนเลยแมแตนอยกด ยงตดตามบทอนๆ ตอไป

จะยงพบเคลดลบในการฝกปฏบตเรยนรความจรงดวยใจของทานอยางเปนธรรมชาต และบทอนๆ นน

กสามารถโนมนาวใหเราลองฝกปฏบตตามไปโดยไมรตว จนในทสด วญญาณการเรยนรกจะผดขน

ในใจของผอานและกระจางแจงแกใจไปทละนอยๆ

ดงนนหนงสอเรอง “บนทกการเรยนร” ของศาสตราจารยระพ สาครก เลมนจงเปนทงเรองราวชวต

ทงดงาม เปนปรชญานทรรศและยงเปนคมอการฝกปฏบตพฒนาการสะทอนยอนมองจตใจตนไป

ดวยพรอมกน จงมคายงควรแกการศกษา เพอสรางสนตสขในเรอนใจของทกคน

ขอกราบขอบพระคณคณพอระพ ทไดมอบบนทกการเรยนรเหลานใหเปนของขวญในโอกาสตอนรบ

ปใหม พ.ศ. ๒๕๕๕ และกราบขอบพระคณททานใหโอกาสและใหเกยรตสถาบนอาศรมศลปได

สะทอนการเรยนรจากบนทกอนทรงคณคาใหเปนศภมงคลแดชาวไทยทกคนตลอดไป

รองศาสตราจารยประภาภทร นยม

คำนำ

๖ บทท ๑ ความสขทพบไดจากการเรยนร

ภายในวถชวตตนเองอยางอสระ (๒๕๔๔)

๒๖ บทท ๒ ชวตคนเรา เกดมาเพอการเรยนร (๒๕๕๓)

๓๔ บทท ๓ คนหาธรรมจากชวต (๒๕๕๐)

๔๐ บทท ๔ รธรรมะในใจตนเอง

กยอมรเทาทนอทธพลของศาสตรทกสาขา (๒๕๕๓)

๔๘ บทท ๕ การปฏบตธรรมภายในวถชวตประจำวน (๒๕๕๓)

๕๖ บทท ๖ การจดการศกษาระหวางโลกกบธรรม (๒๕๕๓)

๖๔ บทท ๗ คร? (๒๕๕๑)

๗๒ บทท ๘ วญญาณความรก ระหวางครกบศษย (๒๕๕๓)

๘๐ บทท ๙ อนจจาแมคงคาผซอสตย! (๒๕๕๔)

๘๘ บทท ๑๐ ฝาวกฤตนำทวม โปรดอยาประมาท (๒๕๕๔)

๙๔ บทท ๑๑ มองนำทวมในดานสรางสรรค (๒๕๕๔)

๙๘ บทท ๑๒ ฉนเกบของมคาไดจากกระแสนำไหล

ถาเปนของใครกรณามาแสดงหลกฐาน (๒๕๕๔)

๑๐๓ บทสงทาย

บนทกเพอการเรยนร รวบรวมบทความของศาสตราจารยระพ สาครก

สารบญ

ความสขทพบไดจากการเรยนร

ภายในวถชวตตนเองอยางอสระ

บทความประกอบการบรรยาย

ทคณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วนพธท ๒๖ กนยายน ๒๕๔๔

บทท ๑

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

บทความเรองน หากมองอยางผวเผนอาจทำใหหลายคนรสกวาเปนเรองของ

ผสงอาย ความรสกเชนนนนาจะเกดจากรากฐานจตใจทมองเหนภาพแตเพยง

ปลายเหต แทจรงแลวคนทกรนทกวยทแสวงหาความจรงของชวตควรใหความ

สนใจศกษา เพอหวงยกระดบคณภาพจตใจตนเองใหสงยงขน

เนองจากในวนพธท ๒๖ กนยายน ๒๕๔๔ คณะเกษตรของมหาวทยาลยเกษตรศาสตรไดเชญฉนไป

พดเรอง สดใสวยเกษยณ เปนเวลา ๒ ชวโมง เพราะเหตวาชวงนมขาราชการ ทงอาจารยและฝาย

ธรการจะครบเกษยณอาย ๖๐ ป หลายคน จงไดจดงานสงทาย เรองทำนองนมกมการกระทำใน

ทตางๆ หลายแหง

ขณะนฉนมอายใกลจะ ๘๐ ปแลว ชวงทผานมา มกมกลมงานตางๆ ทงภาครฐและเอกชนมาเชญไปพด

เรองการเตรยมตวกอนเกษยณอายเสมอๆ โดยเฉพาะอยางยง เมอถงเวลาใกลเดอนตลาคมของแตละป

ผลกระทบจากพฤตกรรมดงกลาว ทำใหตวเองตองหวนกลบมาคดถงความเปนมาของวถชวตเทาท

ผานพนมาแลว จงพบความจรงใหเชอมนไดวา สงซงฉนปฏบตมาแลวในอดตจนถงปจจบน ทำให

หลายคนมองเหนวา หลงชวงอาย ๖๐ ปมาแลว ฉนยงคงทำงานใหกบสงคมอยางตอเนอง อกทง

หนกมากยงขน และขยายขอบขายกระจายออกไปสเรองตางๆ อยางหลากหลาย นอกจากนน

ยงทำอยางมนคงกยงมงทศทางลงสดานลางชดเจนมากขน

๘

๙

โดยเฉพาะอยางยง หากมองทความรสกอนเปนธรรมชาตภายในใจตนเอง สงสำคญทสดนาจะไดแก

การทำงานอยางมความสข ทำใหไมรสกเหนดเหนอย แตกลบสะทอนใหเหนวาตนมพลงใจสงาน

หนกไดมากยงขน นาจะเปนเพราะเหตนเองททำใหหลายคนสนใจมาเชญฉนไปพดในทตางๆ

ความรสกทเกดจากความจรงซงอยในใจ

ทกครงทมผมาเชญใหไปพดเรองการเตรยมตวกอนเกษยณ ฉนอดรสกไมไดวา ตวเองไมเคยคด

เตรยมตวเกษยณเลย หรออาจมองในมมกลบแลวเหนไดวา ฉนเตรยมตวมาอยางเปนธรรมชาต

ตอเนองกนมาตงแตอายยงนอย

หากจะกลาวอกดานหนงคงสรปไดวา ความจรงของชวตถาสามารถรไดถง ยอมพบวา ทกสงเปนไป

ตามวถทางอยางเปนธรรมชาต ดงนนในใจฉนจงไมมเสนเกษยณ คงมงมนทำงานมากขนกวาเกา

เนองจากมคนหลายกลมมาจากหลายมมชวต ทรสกศรทธาเขามาเชญไปรวมกจกรรมหลายรปแบบ

นอกจากนน ยงทำใหรความจรงตอไปอกวา เสนเกษยณไมมในโลกซงอยในจตใจตนเอง สงทมอย

ในโลกภายนอกจงนาจะเกดขนจากการกำหนดโดยผอน หาใชเปนของจรงจากใจตนไม

ดงนน ทกครงทถกเชญไปพดเรองน ฉนจงคดอยในใจวาไมนาจะไปพดใหกลมคนทมอายกำลงจะ

เขาเกณฑเกษยณเทานน หากไมมองประเดนแตเพยงปลายเหต แตควรจะใหผซงยงมอายนอยทม

ความเปนตวของตวเองอยในจตวญญาณแลว มโอกาสรบฟงมากกวา ทำใหทกครงทฉนไดรบเชญ

ใหไปพดเรองเกยวกบเกษยณอายอดคดไมไดวา ตนเตรยมตวมาอยางเปนธรรมชาตแลว ตงแตยง

เปนเดก หาใชพงมาเตรยมเมออายใกล ๖๐ ปไม

ทงนและทงนน เนองจากสจธรรมของมนษยแตละคนทเกดมา ยอมมหนาทในการเรยนรความจรง

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

๑๐

มากกวาการมงไปตองการสงอนๆ โดยเฉพาะอยางยงการเรยนรความจรงซงอยในรากฐานจตใจ

ตนเอง นาจะถอไดวา คอเปาหมายในการดำเนนชวตทสำคญทสดนบตงแตเรมตนไปถงจดสดทาย

สวนการไดมาซงสงทงหลายจากภายนอกนาจะเปนไปตามผลการปฏบตจากใจจรงมากกวา

จากเหตดงกลาวชวยใหรความจรงวา การเรยนรความจรงจากสงตางๆ มผลชวยสอนใหแตละคน

หวนกลบมารความจรงซงอยในใจตนเอง สวนความเปนไปไดในเรองน นาจะเกดจากการปฏบต

ซงทำใหแตละคนมโอกาสสมผสความจรงจากความหลากหลายของสงทอยในสภาพแวดลอม เพอ

จะไดรลกซงยงขนวา สงทมความแตกตางกนอยางหลากหลาย ซงสมผสไดจากภายนอกนนคอ

ธรรมชาตของแตละสง นอกจากนน สงซงอยใกลตวทสดอนควรสนใจเรยนรกอนสงอน นาจะไดแก

ธรรมชาตซงอยในใจของรากฐานจตใจเพอนมนษย

การเรยนรธรรมชาตเพอประโยชนสขของตนเองรวมกบทกคน

ชวงชวตทผานมา ฉนมงมนทำงานเพอความสขของเพอนมนษยทกคนอยางเปนธรรมชาตมาโดย

ตลอด โดยไมคดโลภโมโทสน ทำใหรสกสบายใจมาตงแตอายไมมากนก การแสดงออกจากใจ

ตนเองซงหลายคนอาจเหนไดงายทสด นาจะไดแกเรองราวตางๆ ทเกยวกบตนไม เชน การออก

รายการโทรทศน ซงตนกระทำมาแลวถง ๔๔ ปเตม

อยางไรกตาม สงทผสมกลมกลนอยในเรองดงกลาวซงไมใครจะมใครนำออกมาพจารณา นาจะ

ไดแก การแสดงออกเหลานนอยบนพนฐานความมงมนทสอถงเพอนมนษยทกคน ดงนน

คนจำนวนมากจงมกกลาวกนวา ทานอาจารยเปนคนใจเยนและมหนาตายมแยมแจมใสอยเสมอ

รวมทงเมตตาปราณกบทกคนดวย และมการพดตอไปอกวา คงเปนเพราะทานอาจารยอยกบ

๑๑

ธรรมชาตของตนไม ซงมความสวยสดงดงาม

หลงจากรบฟงแลว ทำใหฉนตองหวนกลบมาคดคนหาความจรงจากใจตนเองและเกดคำถาม

ตดตามมาใหมวา เปนเพราะฉนอยกบตนไมจรงหรอ จงทำใหรเรองราวของธรรมชาต จนกระทงม

ความใจเยนมากขน หากบคคลใดทสามารถรเทาทนสงซงอยในรากฐานจตใจตนเอง ยอมรไดวา

ความหลากหลายอนเปนธรรมชาตของสงซงอยใกลใจตวเองมากทสดคอ ธรรมชาตจากรากฐาน

จตใจของเพอนมนษย ซงใหคณคาแกจตใจตนมากทสด กอนการมองขามไปยงธรรมชาตซงเปน

ตนไมและปา ดงนน คำตอบจากใจจรงของฉนจงหาใชเปนไปตามทหลายคนเขาใจไม ฉนคงไมได

ใจเยนเพราะอยกบตนไมเทานน แตใจเยนเพราะรกทจะลงสมผสกบความหลากหลายของเพอน

มนษยมากกวา

โดยเฉพาะอยางยง ความขดแยงในดานความคดซงแตละคนแสดงออก นบเปนธรรมชาตทฝกจตใจ

ฉนใหยอมรบความจรงจากทกคนได โดยทรวามนเปนธรรมชาตของแตละคนซงไมเหมอนเรา ฉน

จงเขาใจไดวา คำวาธรรมชาต หากมองสความหมายไดอยางลกซงถงรากฐาน นาจะไดแก ธรรมชาตซง

อยในรากฐานจตวญญาณของแตละคน ซงมความสำคญเหนอกวาธรรมชาตความหลากหลายของ

ตนไมและสงอนๆ

ทงนและทงนน เนองจากมนษยทำลายธรรมชาตซงกนและกน อนสบเนองมาจากการทมนษยผม

โอกาสอยเหนอกวา ทำลายธรรมชาตในจตวญญาณตวเองเพราะความรเทาไมถงการณ จงมผลทำให

ปจจบนมนษยผดอยโอกาสซงธรรมชาตในรากฐานจตใจตนเองถกทำลาย มงไปทำลายธรรมชาตของ

สรรพสงทงหลายมากขน ดงจะพบความจรงจากการทผมอำนาจใชอำนาจจบกมชาวบานซงทำลายปา

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

๑๒

คนเราเกดมาเพอการเรยนร

หากแตละคนมองไปยงความคดของเพอนมนษย ซงดำเนนชวตรวมกนกบตนและถามวา คนเรา

เกดมาเพออะไร? คงไดรบคำตอบแตกตางกนอยางหลากหลาย บางคนอาจกลาววาเกดมาเพอกน

เพออย บางกตอบวา เกดมาเพอความรำรวย รวมทงอยากมสงนนสงน หากเขาใจธรรมชาตของ

มวลมนษยซงมความแตกตางกน โดยเฉพาะในดานความรสกนกคด ยอมรความจรงไดวา

สงดงกลาวคอความหลากหลายของมวลมนษยทอยรวมกน

หากสนใจทำงานรวมกนกบทกคนจากความรกความจรงใจ นาจะชวยใหแตละคนมโอกาสเรยน

รความจรงชดเจนยงขนวา สงดงกลาวสอนใหรวาความหลากหลายอนเปนธรรมชาตของแตละคนจะ

ชวยสอนใหเรารความจรงซงอยในใจตนเองลกซงยงขน ดงนน กอนนำวถการเรยนรไปถงจดทรจก

ตนเองไดอยางลกซง แตละคนควรรคณคาของการสมผสกบความจรงจากทกแงทกมม ซงมความ

หลากหลายอยในวถการดำเนนชวตตนเองไดอยางอสระ

อนง การเรยนรซงถกกำหนดจากภายนอกใหมงเขาไปสบรรยากาศการจดการ เชน มงเขาสโรงเรยน

จนกระทงบานปลายไปถงการเขามหาวทยาลย รวมทงขนบนไดไปสการมปรญญาสงขน แมออกไป

ทำงานยงมความตองการกาวขนไปสตำแหนงสง เพอมอำนาจและผลประโยชนทางวตถมากขนไปอก

หากขาดการรความจรงซงอยในใจตนเองอนมผลตอสกบอทธพลครอบงำจากสงดงกลาว ยอมทำให

ตนมรากฐานความคดคบแคบยงขน

การสรางภมคมกนปญหาดงกลาว นาจะไดแกการรกษารากฐานความจรงซงอยในใจตนเองเอาไวให

มนคงอยได หรออกนยหนงอาจกลาววาการเอาชนะใจตนเอง ซงควรจะมอยในรากฐานจตใจอยาง

๑๓

เปนธรรมชาตตอเนองกนมาตงแตยงเปนเดก เมอชวตสามารถกาวมาถงจดทรความจรงไดวา การ

รกษาความเปนตวของตวเองเอาไวไดอยางมนคง นาจะเปนสมบตทมคณคาทสดของการดำรงชวต

สวนการจะเขามหาวทยาลยและมปรญญาสงขน แมการเขาไปทำงานซงอาจกาวหนาขนไปสอทธพล

ผลประโยชนนน นาจะเปนเรองของธรรมชาตทอยนอกจตใจตนเอง หรออกนยหนงเปนไปตามเหตและผล

จงสรปไวในชนนไดวา ความสขทแทจรงนน นาจะหมายถงการทำงานรวมกบเพอนมนษย เพอ

เรยนรความจรงจากใจของทกคน รวมกบอกดานหนงซงมการทบทวนอดตความเปนมาทชวยให

คนพบความจรงจากใจตนเองลกซงยงขน การพงตนเองจากรากฐานจตใจทอสระ ซงดำเนนอยาง

ตอเนองกนมาจงนาจะชวยใหแตละคนสามารถรคณคาความสขทแทจรงไดอยางลกซง

อสรภาพในการเรยนร คอพนฐานสำคญทสดของการดำเนนชวต

ดงไดกลาวไวแลววา สงคมภายนอกมอทธพลกำหนดใหวถชวตมงไปสการเขาโรงเรยนและมหาวทยาลย

สบทอดไปถงการเขาทำงานเพอหาเงน อกทงมผลประโยชนเพมขนเรอยๆ วถทางดงกลาวนาจะ

เปนเรองของธรรมชาต หากรากฐานจตใจสามารถสกบอทธพลดงกลาวแลวได ยอมชวยใหจตใจ

ตนเองหยงรากลงลกและแขงแกรงยงขน

ผทมรากฐานจตใจลกซงทำใหมความแขงแกรงทจะตอสกบอทธพลจากภายนอก ยอมไมนำจตใจไป

ผกตดอยกบสงเหลานน แมการกาวเขาไปสสถาบนการศกษายอมเขาไปอยางเปนธรรมชาต และไมหลง

ยดตดอยกบหนงสอตำราและสงทครสอนในชนเรยน หากใชรากฐานจตใจเปนเครองมอเรยนร

ความจรง ซงสะทอนออกมาจากการปฏบตตวของครผสอน กอนการฟงคำสอนแลวเชอในสงทครพด

นอกจากนน ยงแบงเวลานำจตวญญาณไปศกษาหาความร เพอคนหาความจรงจากทกเรองทพบได

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

๑๔

ในวถชวตประจำวน แทนการยดตดอยกบบรรยากาศภายในหองเรยนและรวสถาบนการศกษา

โดยเฉพาะอยางยง การเรยนรจากความหลากหลายของเพอนมนษยทกรปแบบ โดยรสกวาลวนม

คณคาแกตนเองทงสน

ผทรคณคาความหลากหลายของชวตเพอนมนษยจากรากฐานทอสระ ยอมไมรสกรงเกยจสภาพ

ชวตทอยในมมใดมมหนง ทำใหไมคดเลอกทรกมกทชง ไมมพรรคพวก ไมวายากดมจนรวมทง

ผซงชวตตกอยในสภาพยากไรหรอแมแตกลมคนทสงคมรงเกยจ โดยเหตทเขาใจไดแลววา แตละมม

ของชวตเพอนมนษยคอธรรมชาตซงตนควรสนใจเรยนร

ดงนน การเรยนรจงมวถทางอนเปนธรรมชาตจากใจตนเองทกระจายไปสทกแงมมอยางอสระ อาท

เชน ในขณะทตวเองถกสงคมกำหนดใหจำตองขนไปสระดบสง แตจตวญญาณควรจะมงลงสพนดน

ซงหมายถงเพอนมนษยผอยตำกวาตนและผทตกทกขไดยาก รวมถงเยาวชนคนรนหลง หรอผตองโทษ

อยในคก แมผซงชวตอยในสภาพขายบรการทางเพศ รวมไปถงกลมบคคลทสงคมรงเกยจกตาม

กบอกดานหนง ยอมมการรเหตรผลวา สงใดควรเปดเผย สงใดยงไมถงเวลาทจะเปดเผยความจรง

เนองจากอาจทำใหผทยงเขาไมถงเกดความทกข แตใจควรจะรวาสงซงตนกระทำอยนนมจดมงหมายท

ชดเจนอยทการเรยนรจากใจตนเอง

บคคลผปฏบตไดจากใจจรง ยอมมคณสมบตซงทำใหผอนอานจากการปฏบตไดวา มการปฏบต

ตวอยางเสมอตนเสมอปลาย มความจรงใจตอทกคน และมความเมตตากรณารวมอยดวยอยาง

ชดเจน ดงทกลาวกนวา เปนผรรกรอภยไดทกเรอง สรปแลว ผปฏบตทเขาถงสภาพดงกลาวแลว

ยอมมความสขไดเสมอ โดยเฉพาะอยางยง มความสขในการทำงานเพอทกคนบนรากฐานความจรง

๑๕

จากใจตนเอง ดงเชนทฉนไดเคยกลาวไวในทตางๆ วา เมอมองภาพรวมของใบไมใบหนง ไมวาจะ

มรปรางอนเปนธรรมชาตอยางไรกตาม หากมรอยแหวงวนขน ณ จดใดจดหนง แมเพยงเลกนอย

หรอขาดหายไปเกอบหมด เรากควรถอวา ขาดความสมบรณครบถวนเหมอนกน สวนการขาดหาย

ไปมากหรอนอย เปนเพยงดานปรมาณเทานน

ดงนน หากพดถงการเรยนรความหลากหลายของชวตมนษย จงควรสนใจสมผสไดจากทกรปแบบ

ถงระดบหนงทำใหพบความจรงไดวา ถาขาดการรวามนษยไมเหมอนกน ยอมมองไมเหนความจรง

วามนษยนนเหมอนกนทกคน ความรดงกลาว เมอเรยนรถงทสดยอมรไดเองวา มนษยทกคนตางก

เปนคนเชนเดยวกบตน จงทำใหเขาใจความจรงลกซงยงขนวา ใครจะอย ณ จดไหน และมสภาพ

ชวตเปนอยางไร นาจะเปนธรรมชาตของแตละคน จงไมควรรสกรงเกยจหรอดถก แตนาจะใหความ

สำคญเทาเทยมกนหมด นอกจากนน ยงมองเหนไดลกซงตอไปอกวา แตละคนตางกมจดดจดไมด

อยดวยกน หากเขาใจซงกนและกนไดอยางแทจรง ยอมมนำใจใหแกกนอยางเปนธรรมชาต

ดงนน ทกลาวกนวา ขอใหเอานำดไลนำเสย แงคดนนาสนใจนำมาวเคราะหคนหาความจรงอยาง

ลกซงวาไมนาจะขามไปพจารณาทการจดองคกร ซงนำเอาคนดไปทดแทนคนทพจารณาแลวเหนวา

ไมเหมาะ หากควรหวนกลบมาพจารณาทรากฐานจตใจของแตละคนดวยความเขาใจอยางลกซงถง

สจธรรม มนษยทกคนตางกมจตวญญาณ จงมธรรมชาตทตองการกำลงใจสนบสนนจากเพอน

มนษยจากทกดาน ยงผทขนไปอยเหนอกวาตนดวย

หากผใหญหรอผทอยเหนอกวาเปนคนทมคณธรรมสงสง หรออกนยหนงมจตใจด ยอมมธรรมชาต

ทสามารถมองเหนความดของทกคน แมจะมนอยกวาดานทไมเหมาะสม หากใหกำลงใจเขาถง

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

๑๖

จดนนได ยอมมผลเปนกำลงใจใหแตละคนมงมนสรางคณความดใหขยายขอบขายออกไป มผล

ชวยใหดานทไมด แมจะมมากกวา ยอมคอยๆ หมดไปเองอยางเปนธรรมชาต

แมแตผซงถกตองโทษจำคก รวมถงผทชวตตกไปอยในสภาพขายตวทางเพศ หากผทเขาไปสมผส

มความเมตตา และมความเขาใจจากใจจรงโดยทรสกเหนใจและยอมรบความจรงจากคนเหลาน

โดยทตนเองสามารถรกษาความเปนตวของตวเองไวไดอยางมนคง ยอมสามารถเขาถงจตใจทำให

ผไดรบนำใจ ฟนคนสสภาพปกตได ไมวาเรวหรอชา

วฏจกรแหงความจรงของวถชวตมนษย

สจธรรมไดชไวอยางชดเจนวา ชวตเราแตละคนทเกดมา ยอมเรมตนทการใชประโยชนจากสงคม

หากมงมนปฏบตทกสงทกอยางจากใจยอมมโอกาสเรยนรความจรง และมผลสงสมไวในรากฐาน

ของการดำเนนชวตดงทไดกลาวมาแลวทงหมด มาถงจดหนงยอมเปลยนมาสทศทางใหม กลาวคอ

คนสงซงสะสมไวในรากฐานจตใจใหเปนความรแกสงคม

จากประเดนสำคญทกลาวมาแลว หากรความจรงไดวา จตวญญาณมนษยเปนกญแจสำคญทสด

ของการเกดและการดำเนนชวต ดงนน เมอกลาวถงการคนใหกบสงคม ควรเขาใจไดวา การคน

จตใจสสงคม หรออกนยหนงอาจกลาววา คนชวตสแผนดนถนเกด นบเปนสงสำคญทสด ซงนาจะ

ชวยใหมองเหนไดชดเจนวา การคนจตใจ หมายถง การละวาง หรอละจากความโลภ โกรธ หลง

ซงใครละไดเรวอกทงมงมนทำงานอยางตอเนอง ชวตอนาคตยอมมความสขมากขน

โปรดอยาเขาใจวา การละวางหมายถงไมทำอะไรเลย ความเขาใจเชนนนหาใชละวางไม แตกลบยด

ตดอยกบอกขวหนงในระดบเกา สวนการละวางซงเกดจากความจรงทอยในใจ นาจะหมายถงการ

จตวญาณมนษย เปนกญแจสำคญทสดของการเกดและการ

ดำเนนชวต ดงนน การคนจตใจสสงคม หรอคนชวตสแผนดน

ถนกำเนด นบเปนเรองสำคญทสด

๑๗ทำงานมากขนกวาเดม หรออกนยหนงคอ การทำงานอยางมความสข โดยมองเหนวาเสนเกษยณ

ไมใชของจรง

ทงนและทงนนผทมจตใจละวางไดจรงยอมทำงานไดทกเรอง โดยไมคดวาเรองใดคอปญหา

แตกลบเหนวาสงเหลานนคอธรรมชาต ณ จดนน ทำใหสามารถปรบรากฐานจตใจไดอยางอสระ

โดยไมตองแสดงความขดแยงหรอโตตอบ หากหลกเลยงสงเหลานนไปไดดวยการรเทาทน

เพราะสามารถหาทางออกไดรอบดาน

ผซงเขาถงจดดงกลาวในระดบหนงแลวยอมไมคดทำลายผอน หากการปฏบตจากใจตนเอง

มผลชวยเปนกำลงใจใหเกดภาวะสรางสรรคในดานจตใจสานถงทกคนอยางเปนธรรมชาต ดงได

กลาวแลววา ชวตแตละคนหลงจากเกดมายอมใชประโยชนจากสงคม เมอดำเนนมาถง

ชวงหนงยอมเขาถงจดซงคนใหกบสงคมอยางเปนธรรมชาต

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

๑๘

อยางไรกตาม ในเมอภายในรากฐานจตใจของมวลมนษยชาตมความหลากหลาย ดงนน เงอนไขท

แฝงอยในรากฐานวญญาณมนษยมาตงแตเกด เพอทำหนาทใหรางกายซงธรรมชาตมอบมาใหใช

เปนทอยอาศยจำเปนตองอยได

ในชวงเรมแรกของชวต มนษยแตละคนจงมความตองการตดอยในจตวญญาณดวย เรมจากการ

เรยกรองขออาหาร แสดงอาการเจบปวย รวมถงทพกอาศยซงปองกนภยจากธรรมชาต เงอนไข

ความตองการดงกลาวซงมมาอยางเปนธรรมชาตอาจมมากมนอยไมเทากน

ชวตใดทมนอยกวา ยอมเขาถงจดคนใจสธรรมชาตไดเรวกวา ชวยใหตนมความสขในการทำงานมา

ตงแตอายยงไมมากนก ดงนน ความสขในการทำงานจงเกดขนไดอยางอสระ ไมวาวถชวตของ

แตละคนจะมาถงจดดงกลาวเรวหรอชา ยอมขนอยกบพนฐานเดมซงมมาแตกำเนดทไมเหมอนกน

หากเรยนรซงกนและกนได ชวยใหแตละคนกาวไปถงจดเดยวกนได ไมวาเรวชากวากนแคไหน

ถาเขาใจความจรงดงกลาวแลวทงหมด คงสามารถเขาใจความจรงจากทกสงทกอยางไดไมยาก

สขภาพของรางกายทควรจะเชอมโยงเหตผลถงจตใจ

ชวงทผานมา ปญหาสขภาพของรางกายมความรนแรงมากขน หลายคนเกดความทกขและ

ความกลว จงมกมงเนนไปสยารกษาโรค ซงมผอนทำขนมาเพอสนองความตองการ รวมทงหวง

ประโยชนสวนตนในดานการคา แมการควบคมอาหาร การคดวาตนตองออกกำลงกาย ลวนแลว

ทำใหเกดความทกขทงสน

อกมมหนงกเชนเดยวกน ชวงทผานมา สภาพการเปลยนแปลงของสงคมสรางแรงกดดนทางจตใจ

ใหคนทวๆ ไปเกดความเครยดและมทกขหนก แมครอบครวกเกดความราวฉานจนถงขนแตกแยก

๑๙

ซงแนนอนทสดยอมมผลถงชนรนหลง ประเดนการปวยทางจตใจนาจะหนกมากกวารางกายมาก

ในเมอจตใจมนษยเปนพนฐานสำคญของรางกาย ปจจบนน ความแตกแยกทเกดจากแรงกดดน

อยางปราศจากกรอบ ทำใหลกลามลงมาถงขนทำลายลางประเพณนยม แมคนรนหนมรนสาวซงม

ความรก นาจะเกดจากการแยกแยะระหวางความรกสจธรรมในใจตนเอง กบความรกทเกดจาก

อารมณทางเพศยากยงขน ดงนน ผทเรมรกไดไมนานกแยกกนแลว จนถงขนมบางคนปรารภวาจะ

ไมขอแตงงาน เนองจากกลวความทกข ทำใหมองเหนความจรงอกอยางหนงวา เกดการกลวความทกข

มากกวาความมนคงทางจตใจซงควรจะอยกบสจธรรมอยางทาทาย อนเกดจากพลงในการเอาชนะ

ใจตนเอง สงเหลานคอประเดนสำคญของการสญเสยซงทวความรนแรงยงขนเปนลำดบ

ดงเชนการเจบปวยทางรางกาย ทำใหสญเสยเงนทองซงจะนำไปใชซอยารกษาโรคจากผอน สวนใน

ดานจตใจกเชนกน มกมแนวโนมออกไปหาจตแพทยซงหลายคนใชยาบำบดแทนการผอนคลายดวย

ความเขาใจซงกนและกน อนมเปาหมายนำไปสภาวะหลดพนจากสงเหลานน บางรายวงเขาไปพง

วดและพระทอาศยวดอย โดยทคดวาสงเหลานนคอการพงธรรมะ ซงแทจรงแลว ธรรมะคอความจรง

อนเปนธรรมชาตทมอยในใจตนเอง รวมกบอกดานหนงคอการเรยนรความจรงจากธรรมชาตซงอยใน

จตใจของเพอนมนษย อนควรสนใจเรยนรระหวางกนและกนมากกวา

หากจตใจสามารถรความจรงจากใจตนเองได โดยเฉพาะอยางยง รเงอนไขซงอยในรากฐานจตใจตนเอง

ยอมชวยใหชวตดำรงอยไดอยางมความสข โดยไมตองเปนทกขกบการควบคมอาหาร ออกกำลงกาย

และสงอนๆ ซงลวนแลวคอเหตแหงความทกขทผสมอยในธรรมชาตจตใจตนเองทงสน

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

๒๐

วฏจกรการเปลยนแปลงของชวตกบธรรมชาต

หากสามารถเรยนรไดลกซงถงกระบวนการดำเนนชวตอนเปนสจธรรม นาจะมองเหนภาพรวมของ

องคประกอบทงหมด ซงดำเนนมาอยางมเหตมผลไดเอง นกถงสงซงคนยคกอนไดกลาวไววา เรมแรก

ของชวตควรจะมการเรยนร ตอมาควรทำงานจากรากฐานความเปนตวของตวเอง เพอหาความรซง

ไดรบจากประสบการณ ถดจากนนมาควรจะนำมาเขยนไวใหชนรนหลงไดเกบไปคด อกทงนำมาพด

เมอมผตองการจะใหพด

ความจรงแลว หากมองเหตและผลทสานถงซงกนและกนไดอยางรอบดาน นาจะพบวา หาใชมอง

ภาพรวมของชวตในลกษณะทมการตอกนเปนชวงๆ ไม หากเปนภาพเชงซอนซงภายในรากฐาน

จตใจนาจะแยกแยะออกจากกนใหเหนไดชด สวนภาพภายในจตใจตนเอง ควรมการผสมกลมกลน

กนอยางเปนธรรมชาต ดงนน จงหาใชชวงชวตทผานการเรยนและการทำงานมาแลวจะตอดวยการ

พด การเขยน โดยหยดการทำงานไม ในเมอการเรยนรความจรงอยบนพนฐานการทำงานจาก

รากฐานจตใจทพงตนเอง ซงควรจะลกซงยงกวาเกา

ดงนน ชวงชวตถดมาจงควรจะมทงการมงมนทำงานรวมกบการเรยนรทเขมขนมากขน ผสม

กลมกลนกนกบการเขยน การพด ซงสงดงกลาวยอมมธรรมชาตทกำหนดใหตนเขยนและพดจาก

ความจรงซงอยในใจ

การหยงรความจรงซงผสมผสานกนอยในความลมลก ยอมชวยใหรากฐานจตใจใสสะอาดมากขน

จงสรปไดวา ยงมอายมากยงทำงานหนกมากขนเปนลำดบ ในเมอสจธรรมไดชไววา มนษยเกดมา

เพอการเรยนร และการเรยนรจะจบลงไดกตอเมอแผนดนกลบหนา หรออาจกลาววา ชวตคนเรา

๒๑

การคนใจใหกบสงคม คอการเกษยณทใจ หมายถง การทำงาน

อยางมความสข โดยไมเหนแกอามสสนจางใดๆ

เกดมากเพอตองการความสข อกทงจากไปกควรจะไปอยางมความสขเชนกน ดงนน ความสขจง

อยทการทำงานจากความรกความเขาใจในสจธรรมของชวตตนเอง

เกษยณอายคออะไรและอยทไหน?

หากรากฐานจตใจของผทสนใจนำประเดนดงกลาวมาคดคนหาความจรง มสภาพอสระถงระดบหนง

นาจะเหนไดวา เสนเกษยณอาย มจรงกได ไมมจรงกได มความเปนไปไดทงสองดาน ทงนและ

ทงนน สดแตใครจะนำใหรากฐานความคดไปใชใหเกดประโยชน มงสการสรางสรรคจตใจ ใหหยงลง

ถงธรรมชาตในตนเองลกซงยงขนมากนอยแคไหน

ถามงไปสประเดนทวา เสนเกษยณมจรง ยอมรไดวาสงนคอการเขาถงความจรงซงอยในใจตนเอง

ไดในระดบหนงแลว แทนการเขาใจวาอาย ๖๐ ปคอเสนเกษยณ อกทงไมนำไปผกตดกบวยหรอ

เงอนไขอนใดทงนน หากมงมนรกษาความจรงทอยในใจตนเองไวใหมนคงอยได ไมวาชวตจะกาวไป

เปนอะไรตออะไรกตาม ยอมไมตกอยภายใตอทธพลของสงเหลานนหรออกนยหนง เมอชวตกาวมา

ถงจดคนใจใหกบสงคม ณ จดนนคอเสนเกษยณทแทจรง ไมวาชวตจะยงอยในหรอนอกงานภายใน

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

๒๒

ระบบการจดการกตาม การเกษยณทใจจงหมายความวา ทำงานอยางมความสข โดยไมเหนแกอา

มสสนจางใดๆ ทงนน แมอาจยงมวยไมมากนก

จากพนฐานดงกลาว หากถามวา ฉนเกษยณอายเมอไหร? คงตอบไดวา ใจฉนเกษยณมาตงแตอาย

เรมเขาทำงานแลว ทงนและทงนน เนองจากตนรกการทำงานเพอสวนรวมอยางมความสขมา

ตลอด โดยไมคดวาจะไดตำแหนง ทรพยสนเงนทอง และความมหนามตาอะไรเลย กบอกดานหนง

ทำใหมองเหนความจรงวา เสนเกษยณ ๖๐ ปเปนสงซงมผอนกำหนดขน จงไมควรนำมาผกตดไว

กบจตใจใหเกดความทกข หากยงคงมงมนทำงานสวถทางสรางสรรคความสขใหแกตนเองลกซงยงขน

อกดานหนงทำใหมองเหนวา วถทางดงกลาวนาจะมโอกาสสนองความสขใจใหแกสงคมไดในอนาคต

จงสามารถทำงานสานตอไปไดอยางเปนธรรมชาต ไมวาชวตจะถงกำหนดเกษยณหรอไม ยงไปกวานน

อาจลาออกกอนเกษยณอยางทาทาย และทำงานตอไปโดยไมคำนงถงผลตอบแทนใดๆ ทงสน

ดงนน จากหวขอทกำหนดขนสำหรบเรองนคอ สดใสวยเกษยณ ความจรงแลว ไมนาจะมคำวาวย

หากอยทความจรงซงอยในใจตนเอง อนนบไดวาคอรากฐานสำคญทสด ตวฉนเอง เขยนเรองนจาก

ประสบการณชวตซงเกบขอมลไวในใจมาตลอดชวต ทำใหมองเหนสจธรรมไดวา หากชวตมงมน

ทำงานเพอความสขของเพอนมนษยมาตงแตชวงเรมแรก ซงตลอดชวตทผานมาจนถงบดน มการ

ตอสกบใจตนเอง ซงเกดจากผลกระทบโดยจตใจเพอนมนษยอยางหลากหลาย ครงแลวครงเลาอยาง

ตอเนองกน เพอรกษารากฐานจตใจใหมความมนคงมาโดยตลอด

ยงภาวะของสงคมภายนอกเกดแรงกดดนเพมขนแคไหน แทนทจะอางวาทำไมไดเพราะหวงตวเอง

จากสภาพดงกลาว ยงเปรยบเสมอนเปนครสอนใหรากฐานจตใจตนเองแขงแกรงมากขน ทำให

๒๓

สามารถยนหยดตอสกบปญหาตางๆ ไดอยางกลาหาญ ซงแทจรงแลวปญหาตางๆ ทเราเกดความ

กลว คอเงอนไขซงอยในใจเราเองทงสน บนเสนทางสายนจงนาจะรสกทาทาย ตอส มากกวาการยอม

จำนน ทำใหสญเสยคณคาชวตในฐานะทเกดมาแลวทงท

ฉนขอมอบรอยกรองซงรอยเปนมาลยสขาวบรสทธ และมกลนหอมใหกบเพอนใจของฉนทกคนไว

ณ โอกาสน

ปณธานจากความจรงซงอยในใจ

รความจรง รกความจรง ยงชวต

ถายจากจต สดวงจต มตรสหาย

หมายใหมตร ทรกสด ดจใจกาย

หวงใหได จรรโลงธรรม นำปญญา

วญญาณรก มอบจากใจ ใหทกคน

ยงเปนชน รนหลง ทหวงหา

คนอบโชค ซงทนทกข ทกวนมา

ใหใจหา ถงวนหนา พาพนภย

มอบชวต จตเดดเดยว ไมเลยวลด

ไมรนทด หากตองวน สนทหมาย

รกแผนดน ถนสจจะ สละกาย

แมนชวา พาวางวาย กายยอมพล

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

๒๔

ตายอยางน มใจจบ ครบทกสง

ใจไมทง พนแผนดน ถนศกดศร

หวงจรรโลง ความเปนคน ทนฤด

ใหไดม ความภมใจ ในตนเอง

ใจเปนเอก เลขเปนโท มโนมน

รเทาทน ไมยอมใจ ใครขมเหง

สรางจตใจ ใหแกรงทน คนยำเกรง

หวงบรรเลง เพลงความสข ทกทวา

ขอทาทาย สความจรง สงคจต

มอบแดมตร ชนรนหลง ทหวงหา

ใหแบบอยาง เปนขวญใจ ไรราคา

สบวญญาณ พาสรางสรรค ความมนคง

บคคลใดสามารถหยงรความจรงจากธรรมชาตทมอยในรากฐานจตใจตนเองไดถงระดบหนงแลว

ไมวาการเขาใจถงได จะเกดขนในขณะทวยยงเปนเดกหรอมากแคไหน ยอมมงมนทศทางการ

ทำงานลงสระดบลาง โดยมองความสำคญทเยาวชนคนรนหลง และผคนซงยงดอยโอกาสกวา

ตนเอง รวมทงใหการสมผสจากใจทมความสข ชวยใหชวตตนเองมนคงยงขน ทามกลางปญหาตางๆ

แมวาจะหนกมากขนแคไหน ยอมรและเขาใจไดเสมอ

สดทาย แตยงไมใชทายสด ขอใหทกคนจงประสบโชคดบนวถทางดงกลาวแลวดวย

๒๕

ชวตคนเรา

เกดมาเพอการเรยนร

๒๐กรกฎาคม๒๕๕๓

บทท ๒

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

ชวตเราแตละคนนนไมวาจะทำงานเรองใดกตาม จำเปนตองมการเรยนร อกทงตองการความสขรวมดวย

ความจรงแลว หากเธอเชอในสจธรรมบทนกควรจะสงสยแลววา ประการแรก เรยนรอะไร? นแหละ

ถาเธอเปนผใหญแลวรสกไมพอใจทถกเดกถาม แสดงวาตวเธอเองนนแหละทขาดคณสมบตของ

ความเปนมนษย เพราะเมอมหนาทเรยนร กยอมแสดงวาตวเธอเองมสงทยงไมร ไมเชนนนแลวก

คงขดกนกบหลกธรรมทไดกลาวไววา “เพราะไมมสงนนจงมสงน”

อกประการหนง หากเธอสงสยวา “เรยนรอะไร?” คำตอบมนกไมยากถาเขาใจสจธรรมของชวตตวเอง

รวมกบวถการเปลยนแปลงของทกสงทกอยางซงมการหมนวนเปนวฏจกร สงนนกคอการนำปฏบต

โดยไมปฏเสธวา ภายในสงคมเธอจำเปนตองอยรวมกบเพอนมนษย เพราะฉะนน สงทเพอนมนษย

ปฏบตกบตวเธอนนแหละ ควรจะมผลสอนใหเธอเรยนรความจรงทอยในใจเธอเอง

ฉนเคยพดยำแลวยำอกวา “โรงเรยนกด ยงมหาวทยาลยดวยแลว สงเหลานคอสงทมนษยผมกเลส

ในอดตเปนฝายประดษฐขนมาเพอใชเปนเครองมอสำหรบจดการกบตวเธอเอง” ดงนนตวเธออก

นนแหละทควรถอวาสงดงกลาวคอการเรยนร เพอจะไดนำไปสการรความจรงบนพนฐานธรรมชาต

ภายในรากฐานจตใจตนเองอนควรมนคงอยกบเหตและผล แทบทกครงทฉนไดรบโอกาสใหเขาไป

ประชมสมมนาพดกนเรองโรงเรยนกด มหาวทยาลยกด ทำใหฉนอดไมไดทจะรสกเวทนาสงสารคนเหลาน

๒๘

ฉนนกถงชวงระหวางป พ.ศ. ๒๕๐๗-๒๕๐๘ ระหวางนนฉนถกทางการสงตวไปสอบคดเลอกเพอรบ

ทนมลนธรอกกเฟลเลอร หลงจากสอบไดแลวฉนกลบตดสนใจไมยอมไป ทงน อาจเปนเพราะ

ตวฉนเองเรมไหวทนแลววา การไปครงนนมนไมไดชวยใหตวเองไดรบความรเพมมากยงขน นอกจาก

วา ถาหากพลงเผลอเมอไหร ตนกจะตองตกเปนทาสอทธพลครอบงำจากคนอน ยงคนตางชาตดวย

แลว ดงนน เมอไมไดความรกยอมทำใหความรอนควรมอยในจตวญญาณอยางเปนธรรมชาตมา

ตงแตเกด จำตองสญหายไปกบกาลเวลาไมมากกนอย แลวฉนกไมยอมไปจรงๆ ทงๆ ทมลนธ

รอกกเฟลเลอรไดเกบทนดงกลาวรอไวใหตวเองถง ๓ ปซอน “ฉนควรจะขอบใจตวเองทคาดการณ

ไมผด”ในชวงนน ฉนคงรสกแลววา “ความฉลาดยงไมใชเรองสำคญ แตความรสกเฉลยวใจนซมน

สำคญยงกวา” สอดคลองกนกบการทคนแตกอนเคยปรารภไววา “คนเดยวนไมไดเรยนเอาความร

แตเรยนเอาเครองประดบกาย”

ขณะน ฉนมอายกำลงจะยางเขา ๘๙ ปแลว กาลเวลาทผานพนมา รวมทงการนำปฏบตคงจะชวย

สอนใหฉนยนระยะทางการเรยนรใหมนสนเขาไปอกระดบหนง มาถงบดน ฉนเกดความคดขนมาวา

ถาตวเองเกดมาแลวไมไดเขาโรงเรยนละ จะมความรหรอเปลา? คำถามประโยคนหลายคนคงตอบวา

“คงไมม” ฉนคดวาไมนาจะเปนความจรง ทงน เพราะภาษตโบราณไดเตอนลกหลานฝากไววา

“ขอใหรำลกถงบญคณของผททำประโยชนใหแกชวตตนเองมาในอดต” ดงนน ถาเราคดวาคนแต

กอนไมมความร ประการแรกถาฉกคดไดวา “ถาเขาไมมความร เขาจะเลยงดลกหลานมาไดจนถง

บดนละหรอ” ทกวนน ตวฉนเองกมอายเพมมากยงขน มกมคนเขามาถามวา “ทานอาจารยครบ

ทำอยางไรถงไดทำงานอยางมความสข?” ฉนรบฟงแลวทำใหรสกวาคำถามดงกลาวมนนาสนใจทจะ

ตอบอยางทาทายตอความรสกทขดแยงกนกบกระแสของคนในสงคมปจจบน

๒๙

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

ความจรงแลว หลงจากรบฟงคำถามดงกลาว ฉนมกหวนกลบไปนกถงอดตความเปนมาของชวตตวเอง

ทำใหคนพบความจรงวา นบตงแตอายยงเปนเดกเลกๆ คนหนง เรมตนตงแตมธยมตอนตน ครมา

สอนในชน ฉนจะไมยอมเรยนหนงสอ ทงน เพราะไมตองการใหใครมาสอนตวเอง ไมเชนนนแลว

ตนจะตองเสยศกดศร หลายครงหลายหนถงกบหนโรงเรยนไปนงเขยนภาพอยตามรมนำ จนกระทง

พอจบไดทำใหถกลงโทษ แมจะไดรบโทษครงแลวครงเลา ในทสดฉนกยงมนคงอยกบการปฏบต

เหมอนเดมโดยไมรสกเขดหลาบ

การเรยนวทยาศาสตรกด คณตศาสตรกด ฉนไปเดนดอมๆ มองๆ อยบนพนดน หลงจากเหนขวด

เกาๆ ซงถกโยนทงไว ฉนเกบมนขนมาเพอนำเอาไปทำความสะอาดดวยความมงมนโดยไมดถก

สภาพดงกลาว ทงน เพราะตวเองมนคงอยกบคณคาอนไดจากสงตกหลนอยบนพนดนและผสมเลก

ผสมนอยจนกระทงไดเงนกอนหนง ฉนนำเงนกอนนนมาซอหนงสอวทยาศาสตร คณตศาสตรและ

ศกษาดวยตวเองอยางฝงจตฝงใจ แมกระทงนำหนงสอเหลานนมานอนอานเลนอยตามรมคนำรอบ

บานในชวงวนหยดเสารอาทตย ดวยความใฝฝนถงชวตตวเองในอนาคต นแหละ เปนเพราะตวเอง

ไมคดอยากเกง ฉนรตงแตบดนนแลววา ความอยากเกงนนเปนการทำรายเพอนมนษยในสงคม

แตแลวมนเกงเองกชวยไมได

แมแตมาเรยนอยในมหาวทยาลย ฉนกสนใจเรยนดวยตวเองมากกวาใหคนอนตองมาสอนให ดงเชน

วชาสถต ในขณะทครสอนฉนกนงหลบ แตครนจบออกไปทำงานแลว ฉนหนมาศกษาวชานดวยตวเอง

จนกระทงในทสด จงกลายเปนคนทครมอบใหสอนวชาน ซงเปนเรองนาภมใจมากกวาการทตอง

เดนตามกนคนอน มาถงบดน ฉนคงตอบไดวา ตวเองรกศกดศรของตนมากกวาใหคนอนเขาดถก

๓๐

ฉนนกถงโคลงสสภาพบทหนงซงลขตเอาไววา

จามรขนของอย หยดปลด

ชพบรกรกยศ ยงไซร

ธรรมชาตซงสมมต มชาต

ดเยยงสตวนนไว โลกซองสรรเสรญ

อนง ตวฉนเองคดไดตงแตอายยงไมมาก จนกระทงตอมาภายหลงฉนไดยนพอบนวา “ลกคนนเขา

ไมเชอฉนแตเขาไมพด” แนนอนทสดเพราะฉนรดวาพดไปกมเรอง รแลวนงเสยคงมแตความสงบเยน

ความจรงแลวชวตมนษยทกคนเกดมากมหนาทเรยนรเปนธรรมชาตอยแลว ทำไมผใหญทเกดมา

กอนจงดถกเหยยมหยามชนรนหลงวาไมมความร สมมตวาผใหญคนแรกทเกดมา ฉนถามตามตรง

วาใครจะเปนคนสอนเขา แทจรงแลวเขากเรยนดวยตนเองกวาชวตในสงคมจะกาวมาไดถงบดน

หวนกลบไปนกถงชวงชวตของฉนเทาทผานพนมาแลวในอดตนบเปนเวลานานหลายสบป ฉนเคย

ครนคดมาตลอดวา “คนในสงคมไทย หลงจากขนไปพกอาศยอยบนเรอนชานจนกระทงม

ความสบายแลวกลบทำใหลมตวจนกระทงหวนกลบลงมาตดเสาเรอนของตวเองทง”

ชวตมนษยทกคน เกดมากมหนาทเรยนรเปนธรรมชาต

อยแลว ทำไมผใหญทเกดมากอนจงดถกเหยยมหยาม

ชนรนหลงวาไมมความร

๓๑

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

ประเดนนฉนคดไดตงแตอายยงไมถง ๒๐ ขวบ แตความรสกดงกลาวมนลงไปอยในจตใตสำนกมา

ตงแตบดนน ฉนคดเรองนครงใดมนทำใหฉนตองลกขนมาตอสกบใจตนเองเพอใหมนคงอยไดมา

ตลอดระยะเวลาเทาทผานมาแลวทงหมด แสดงวา คนในอดตมรากฐานจตใจทเขมแขงลกซงอยกบ

ความจรงภายในพนฐานตวเองมาตลอด แตหลงจากนนมามนเกดอะไรขน ถาเชนนนแลว ตอมา

ภายหลงเราจะมความหวงไดคนทพงตนเองมนกคงยากยงขนเรอยๆ แลวจะบนวาชนรนหลงมรากฐาน

ทพงตนเองไดอยางเขมแขงนอยลงไปไดอยางไรกน

นอกจากนนแลวคนในยคน ถาจะหวงใหรากฐานจตใจเขมแขง ยงพยายามกยงหยอนยานเพมมาก

ยงขน เพราะฉะนนจงไมควรนำมาคด หากใหอสรภาพแกเขาทจะชวยตวเองมดกวาหรอ บดน ฉน

มอายเพมมากยงขนทกท หวนกลบไปนกถงชวงซงตวเองยงเปนเดกมอายไดเพยง ๕-๖ ขวบ พอของ

ฉนมรากฐานจตใจทเขมแขงมาก เหตทฉนพดวาพอตวเองมรากฐานจตใจเขมแขงนนกเพราะเหตวา

ยงรกลกมาก กยงเอาไปใหคนอนเขาทรมานใหจำเปนตองตอสกบใจตนเองหนกมากยงขน

ประเดนนถาใครเขาใจพทธประวตเรอง “เวสสนดรกบชชก” กควรจะเขาใจเรองนไดไมยาก ทกอยาง

ยอมมสองดาน เพราะฉะนน เมอพอทรมานฉนขนาดนน ตวทานเองกตองวางตนใหเปนแบบอยาง

ทดของลก นแหละคอเหตผลซงทำใหชวงหลงๆ ฉนตองเขาไปกราบเทารำลกถงพระคณของทาน

ถาพอไมตดสนใจทำเชนนน ชวตฉนกคงไมอาจกาวมาไดถงบดน

ปจจบนฉนกำลงเรยบเรยงหนงสอทชอวา “ชวตกบสจธรรม” โดยมเจตนาทจะนำความจรงในเรองน

มาเลาใหพอแมสมยนรจกเลยงลกใหเผชญกบความยากลำบาก แตตวเองจะตองมนคงซอสตยอย

กบความจรงทปฏบตไดแลว สรปแลวกคอ “ถาพอแมไมใจแขง แลวจะใหลกใจแขงไดอยางไรกน”

๓๒

๓๓

คนหาธรรมจากชวต

๑๓สงหาคม๒๕๕๐

บทท ๓

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

ในขณะทสงคมปจจบนกำลงสบสนวนวายหนก หลายคนทยนไมอยมกมงไปคนหาธรรมะจากวด

เพอนำมาใชบำบดความทกข ถาจะถามคนเหลานวา ธรรมะมอยทไหน กคงไดรบคำตอบทเหมอน

กนหมดวา “กตองเขาวดเพอไปปฏบตธรรม”คนเหลานมกมจตใจรอนรนจงทำใหขาดสต แทนทจะ

หยดความวนวายทอยในใจตนเองใหได หลงจากนนจงคอยๆ มองเหนความจรงวา “แทจรงแลว

วดกคอรปวตถอยางหนง ซงนำมาใชเปนเครองมอสำหรบการศกษาหาความรเกยวกบธรรมะ ถาใคร

รเทาทนกยอมเขาใจไดไมยาก” สงทเปนผลสบเนองมาจากการปฏบตโดยมงเขาวด สวนใหญก

ไมไดชวยใหละจากความทกขไดสำเรจ นอกจากนน ยงซำรายทหลายคนเขาไปยดตดอยตรงนน

โดยไมรสกตว จงทำใหปญญามดบอดหนกมากยงขน

อนง ในขณะนคนไทยสวนใหญกยงเชอกนวา ถาเกดความทกขจากการดำเนนชวตประจำวนใน

สงคมกจะตองมงเขาไปคนหาธรรมะจากการปฏบตธรรมภายในวดดวยวธนงหลบตาใหพระสอน

แทนทจะหวนกลบมาคดไดวา “ตนควรเปนทพงแหงตน” จงควรหวนกลบมาสรางจตสำนกเพอชวย

ใหการดำเนนชวตมความอดทนเขมแขงยงขน สำหรบผทสามารถเขาใจเรองนไดอยางลกซง

หลงจากรสกวามปญหายอมมธรรมชาตทหวนกลบมาพจารณาตวเองเพอหาคำตอบทเปนความจรง

ซงในทสดกคงพบวา “การกำหนดสมาธ ไมวาจะทำอะไรอยทไหน รวมทงลมตาหรอหลบตา

กสามารถกำหนดไดทงนน”

๓๖

สงนเองทชวยใหมองเหนความจรงไดวา คนทเขาไปนงหลบตาเพอกำหนดสมาธภายในวด หลงจาก

ออกมาแลว สวนใหญกไมสามารถนำไปใชประโยชนอะไรไดมากนก ทงน เมอไมสามารถนำมา

ใชประโยชนไดกยอมเกดภาวะยดตด ทำใหตองมงเขาวดเรอยไปจนเปนนสย เปรยบเหมอนสงเสพ

ตด ไมวาจะเกดความทกขเรองใดกตาม

จากอปนสยดงกลาว สำหรบผทมจตใจอสระชวยใหมองเหนไดสองดาน มกชวนใหสงสยวา “บคคล

ทมลกษณะดงไดกลาวมาแลว สวนใหญกลวความทกขทอยในใจตวเองจงหนโลกเขาไปอยในวด”

แทนทจะมองเหนโอกาส ใชผลกระทบจากปรากฏการณของโลกภายนอกเปนครสอนใหตนมรากฐาน

จตใจทเขมแขงยงขน ชวยใหยนอยทามกลางวถการเปลยนแปลงของโลกไดอยางสงางาม

ความจรงแลว ถาตองการศกษาธรรมะซงเปนของจรงทแฝงอยในรากฐานจตใจตนเอง ควรมความ

เขมแขงอดทนชวยใหดำเนนชวตไดอยางมนคงแขงแรงยงขนเปนลำดบ แทนทจะหลบเขาไปอยใน

วดใหอทธพลวตถภายในวดครอบงำหนกมากยงขน ถาจะถามวา การเขาไปอยในวดเพอแสวงหา

ความสงบกเทากบการเขาไปพงพาความสงบ ซงเปนเพยงเปลอกนอก แตแทจรงแลว ถาแสวงหา

ความสงบจากสงเหลาน ควรมนสยทมองเหนโอกาสจากการคบมตรทสงคมรงเกยจ โดยถอวา

บคคลดงกลาวเปนครสอนใหมรากฐานจตใจสงบ

ดงนน ผทเกดความทกขจากการปฏบตตนภายในบรรยากาศของสงคม แลวหลบเขาไปอยในวด

โดยถอวา คอการเขาไปปฏบตธรรม แทจรงแลว บคคลเหลานกคอ ผทกลวตวเองมากกวา อนง

ถาคดวาการเขาไปอยในวดเปนวธการทชวยแกไขปญหา สงทตนไดรบจากการปฏบตยอมทำใหเปน

คนมนสยยดตดกบบรรยากาศ ทมกลมบคคลผมความคดไปในแนวทางเดยวกนเพมมากยงขน หรอ

อกนยหนงอาจกลาววา คอการเขาวดเพอไปหาพรรคพวก

๓๗

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

การดำเนนชวตประจำวนของแตละคน ไมวาจะทำอะไรอยทไหน หากเกดปญหาหนกควรลกขน

ยนหยดบนลำแขงตวเอง เพอสะทอนบคลกภาพไดอยางสงางาม ซงผลกระทบจากสงดงกลาว ยอม

ชวยใหมโอกาสเรยนรธรรมะ โดยหยงรากจตใจลงสดานในลกซงยงขน หรออาจกลาววา บคคลใด

ทเกดความทกขจากการดำเนนชวตประจำวนทามกลางวถการเปลยนแปลงของสงคม ถาสามารถ

เอาชนะใจตนเองได ควรจะรสกไดวา ตนมความเขมแขงและเปนผรธรรมะ ซงเปนผลสบเนอง

มาจากการทรากฐานจตใจถกยกระดบใหสงยงขน ทำใหสามารถหยงรความจรงของทกสงทกอยาง

ทอยภายนอกตวเองไดอยางถงแกนแท ซงบคคลลกษณะนมกมนสยมองเหนโอกาสในการคบมตร

ทสงคมรงเกยจอยางรคณคา โดยถอวาบคคลดงกลาวคอครผสอนธรรมะใหกบตนเองอยางเปน

ธรรมชาต

ดงนน ถาผลการดำเนนชวตของบคคลใดกตาม หากรสกวามปญหาเกดขน ควรจะกลาสกบเงอนไข

ซงอยในรากฐานจตใจตนเองใหได เพอหวงปลดเปลองความทกขไดอยางถงรากฐาน หากหนหลง

ใหกบปญหาโดยมงเขาวด ซงเชอวาปญหาตางๆ ในการดำเนนชวตประจำวนมนเกดจากคนอน

แลวทำใหคดแกไข โดยหลบเขาไปอยในวดและเชอวา นนคอการปฏบตธรรม

หากหยงรความจรงจากหลกพทธธรรม ทานกไมไดสอนใหเปนผปฏบตแบบกลวปญหา หากสอนให

รจกเดนทวนกระแสอยางผกลาหาญ ซงเกดจากการเอาชนะใจตนเอง ทมผลชำระลางเงอนไข

ภายในในรากฐานจตใจ เพอหวงใหเกดปญญาแตกฉานเพมมากยงขน ดงเชนทผเขยนเคยกลาวไววา

“จงเปนผทสามารถยนหยดอยบนขาตนเองไดอยางสงางาม” ทำใหเชอวา ปญหาในการดำเนนชวต

ซงถกลอมรอบดวยเงอนไขตางๆ ทอยในสงคมอยางเปนธรรมชาต หากเพยรพยายามนำปฏบต

อยางตอเนองกยอมรสกวา การนำปฏบตดงกลาว คอการยกระดบจตใจตนเองใหสงยงขนเปนลำดบ

๓๘

หรออกนยหนง การกระทำดงกลาว คอการปฏบตธรรม จากผลการดำเนนชวตทไมกลวปญหา

หากสามารถใชปญหาทเกดขนเปนครสอนธรรมะจากผลการดำเนนชวตไดอยางรคณคา จงทำให

เชอมนไดวา ปญหาซงแตละคนพบในวถชวตประจำวน จะชวยใหตนมโอกาสเอาชนะใจตนเองได

อยางตอเนองนน คอการศกษาธรรมะทชวยดบทกขใหแกตนอยางถงรากฐาน อกนยหนง บคคลผม

พนฐานความคดดงกลาว หลงจากเกดปญหา ยอมเหนเปนโอกาสดทจะใชปญหาเปนครสอนให

เรยนรธรรมะ แทนการหลบปญหาไปอยในวด บทความเรอง “คนหาธรรมะจากชวต” เรองน

ผเขยนไดเขยนจากความจรงซงไดรบมาจากประสบการณชวตอนมผลสบเนองมาจากการนำ

ปฏบตไดแลว

บคคลควรมองเหนโอกาส ใชผลกระทบ จากปรากฎการณของ

โลกภายนอก เปนครสอนใหตนมรากฐานจตใจทเขมแขงยงขน

๓๙

รธรรมะในใจตนเอง

กยอมเทาทนอทธพล

ของศาสตรทกสาขา

๑๗มถนายน๒๕๕๓

บทท ๔

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

เธอทรกทกคน ถาเธอเปนคนสนใจสงเกตและนำมาคดคนหาความจรง เธอคงเคยไดยนคนพดกนวา

“ขนขหลงเสอนนงาย แตลงจากหลงเสอนนซยากยง” บางคนกพดวา “ทขนตนไมยงขนได แตลง

จากตนไมนนลงไมเปน” สงทกลาวมาน ถาเธอสนใจเรยนรกนาจะตระหนกไดวา วถการดำเนนชวต

ของคนทกวนน มกมกเลสเขาไปสงสถตอยในหวใจ ดงนน ไมวาจะทำอะไรกตาม ผลทไดรบกมก

เจบปวดไปตามๆ กน แถมยงอางวา เดยวนสงคมมนเปลยนไป จะใหเหมอนแตกอนคงไมได

ความจรงแลวเรองนคอหลกธรรม เมอเปนหลกธรรมกยอมไมมยคสมยและไมมกาลเวลา ดงทฉน

เคยเขยนฝากไววา “กาลเวลาไมมตวตน ทกอยางมนอยทใจเราเอง” เพราะฉะนน ไมวาใครพด

อะไรฉนจะรความจรงไดวา คณไมอยากทจะทำ จงไดนำมาอางโนนอางน

ทกวนน ในแวดวงการจดการศกษาทมนษยผมกเลสนำเอามนษยดวยกนเองมาจดการ โดยม

เปาหมายทจะใหความตองการของสงคมนำไปบรโภค ถาเราไมรวาคนจดการนนแหละกมกเลส

ดงนน คนทหลงตดอยกบการจดการศกษาซงมสถาบนการศกษาเปนเครองมอวาจะตองเขาโรงเรยน

เขามหาวทยาลย โดยไมหวนกลบมาคนหาความจรงจากวถการดำเนนชวตทมใจตนเองเปนพนฐาน

สำคญทสดวา ทกสงทกอยางนนถารากฐานจตใจเราอสระและมความเขมแขงถงระดบหนง

ไมเหนจะตองเขาโรงเรยนหรอเขามหาวทยาลยใหคนอนเขาเอาวญญาณเราไปบรโภค หรอไมกม

ความกลาหาญทจะเดนเขาไปในสถาบนการศกษา ซงมพลงในการบรโภคอยางผกลาหาญ โดยทรวา

“การถกบรโภคนนคอการสรางความเขมแขงใหแกใจตนเอง”

๔๒

ทงน เพราะเหตวาเมอรเทาทนกยอมรวาเราแตละคนควรจะกลาสกบกเลสทมนอยในใจตนเองใหได

เมอสไดกยอมมโอกาสเรยนรธรรมะอยางเปนธรรมชาต ตวฉนเองในอดตทผานมาไมเคยยอมให

ใครมาสอน แมแตวชาสถตฉนกเรยนเองจนกระทงคนยอมรบแลวเอาไปเปนครสอน เพราะเหตวา

ตวฉนรเทาทนตอสงตางๆ ทมการเปลยนแปลงอยภายนอกอยางเปนธรรมชาต ดงนน วธการสอน

ของฉนถาจะกลาววา “สอนโดยไมไดสอน” กควรจะใช ดงเชนทหลายคนปรารภวา “ฉนเปนคร

ผใจด” หรออกนยหนงเปนครทใหจตใจแกลกศษยกไมนาจะผด

ฉนรกระทงวาวชาสถตนนมนเปนสงสมมตของหลกธรรมะตงแตอายยงไมถง ๒๕ ป เพราะฉะนน

หลงจากตวเองดนรนจนกระทงเขาไปอยในบรรยากาศทอสระ ฉนจงรสกทาทายทจะคนหาความจรง

จากสตรตางๆ ในวชาน ในทสดกรวาทกสตรเปนสงสมมตมาจากหลกธรรมหรอหลกความจรงทงสน

เพราะฉะนน นบประสาอะไรกบศาสตรทสอนกนอยในสถาบนการศกษา เชน วทยาศาสตร

ศลปะศาสตร เกษตรศาสตร แพทยศาสตร และศาสตรสาขาอนๆ ทมนษยผมกเลสประดษฐคดคน

มนขนมาเพอใชประโยชน หรออยางทพดกนวาเพอใช “บรโภค”

แทจรงแลวสามารถสรปไดวา ศาสตรทกสาขากคอหลกธรรมอนเปนผลสบเนองมาจากการนำปฏบต

จากรากฐานจตใจทอสระ ฉนเปนคนทมรากฐานจตใจอสระถงระดบหนงมาตงแตอายยงไมมากนก

ฉนจำไดวาเมอตวเองเรยนอยในชนมธยมปท ๒ และ ๓ ฉนสนใจศกษาหาความรเกยวกบวทยาศาสตร

แตพอของฉนกเลยงฉนไมใหมเงนตดกระเปาแมแตบาทเดยว ทงนกคงเพราะเหตวา “พอตองการ

ใหฉนรจกตอสกบสงตางๆ เพอคนหาความจรงจากใจตนเองใหได” ชวงนนขาวของตางๆ กยงม

ราคาไมสงมากนก แตเงนทองมนกเปนของมคาดวย แมแตเงน ๓ สตางคยงซอกวยเตยวกนได ๑ อม

เธอลองคดดกแลวกนวาแมของจะราคาถก แตเงนทองกหายาก

๔๓

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

เพราะความสนใจทจะเรยนรเพอคนหาความจรงในเรองเหลาน ฉนอตสาหมดเขาไปใตถนบาน

ซงเปนเรอนแถวชนเดยวททำดวยไมของพอเพอเขาไปเกบขวดเกาๆ ทใชแลวซงมคนโยนทงเอาไว

บนพนดน การเกบเงนใหไดถง ๕ บาทมนกไมใชของงาย แตฉนอตสาหเกบสะสมทละสองสาม

สตางค จนกระทงนำมาซอหนงสอวทยาศาสตรและคณตศาสตรได ๓ เลม

สมยนน หนงสอเลมละ ๓ บาทนบวาเปนของแพงมากๆ หนงสอ ๓ เลมทฉนซอมาไดนน ไดแก

หนงสอฟสกสเลมหนง หนงสอพชคณตและเรขาคณตเลมหนง กบหนงสอตรโกณมตอกเลมหนง

เลมละ ๓ บาทปรากฏวาเปนหนงสอปกแขงหมดวยผาไหมสชมพสวยงามมาก เงน ๙ บาททไดมา

จากการเกบขวดไปขายคนจนหรอทเรยกกนวา “เจกรบซอขวด” ซงเชาขนกมารองตะโกนอยหนา

บานวา “มขวดมาขาย” ในสมยนนดเหมอนจะเปนเรองธรรมดาในชวตประจำวน

หลงจากตวฉนเองสามารถซอหนงสอ ๓ เลมดงกลาวมาไดแลว แมวนหยดเสารอาทตย เชาขนฉน

มกไปนอนเลนอยใตตนไม หลงจากนนจงเอาหนงสอเหลานนมาอานเสมอนอานหนงสออานเลน

จำพวกเรงรมย โดยทปฏบตอยางฝงจตฝงใจ นแหละคอชวตประจำวนของฉนตงแตอายยงเปนเดก

ยง! ยงมเหตการณทเกดขนโดยไมไดคาดฝนมากอนนนกคอ พฤตกรรมของฉนทนอนอานหนงสอ

๓ เลมอยางเพลดเพลนอยใตตนไมหนาบานพอ มนไมไดรอดไปจากสายตาคนทเดนผานไปมา

อยมาวนหนง มชายหนมคนหนงเปดประตรวหนาบาน หลงจากนนจงเดนเขามาหาฉนพรอมทงพด

อยางนอบนอมวา “คณครบผมขอยมหนงสอเหลานนไปอานบางไดไหม”

ดวยความใจดทเปนธรรมชาตของตวฉนเองจงไมไดคดอะไรอยางอนนอกจากใหความไววางใจ

หลงจากนนจงมอบหนงสอทง ๓ เลมใหเขาไป เธอรไหมวา หนงสอ ๓ เลมนนมนหายไปเลย เพราะ

ฉนไมไดเหนหนาคาตาของบคคลผนนอกตอไป ฉนไมไดนกเสยดายอะไรมากไปกวาถอเปนบทเรยน

๔๔

ทมนสอนใหรวาอยามองอะไรดานเดยว ขอใหมอง ๒ ดานเอาไวเถด การดำเนนชวตกจะปลอดภย

อยางไรกตาม สงทฉนรจากหนงสอ ๓ เลมนนกคอ ศาสตรทกสาขาคอสงสมมตทไดมาจากหลก

ธรรมทงสน ดงเชนพชคณตทมการสมมตเปนตวอกษรวา abc * abc เชนนเปนตน ถาจะถามวา

อะไรคอหลกธรรม “ถามสงนนจงมสงนถาไมมสงนนจงมสงน” ถาสมมตขนมาเปนตวอกษร a และ

b และ c กหมายความวา นนคอเหตทมนอยในใจเราซงคนมปญญายอมสามารถนำไปหาผลได

อยางหลากหลาย

แมแตเรขาคณตทมการพสจนเปนรปรางของมมตางๆ รวมทงดานตางๆ ดวย เชน รปสามเหลยม

รปสเหลยม แถมยงมสเหลยมคางหม สเหลยมจตรส จรงๆ แลวกคอฝกใหเราพสจนถงเหตและผล

ไมวาเหตเหลานนมนจะปรากฏรปแบบเปนอยางใดเรากควรคดไดไมยากเชนนเปนตน

สวนวชาฟสกสนน เธอลองคดดใหดวา เครองยนตกลไกทกวนน ไมวาจะเปนเครองบนเจทหรอเปน

รถยนต เรอยนต หรออะไรกตาม ถาคนดใหดจะพบวา “มสวนทหมนเปนวงกลมอยในนน ตรงกบ

หลกธรรมทกลาวไววาทกสงทกอยางมการหมนวนเปนธรรมจกร”

ยงลอรถยนตดวยแลวถารถจอดแรงกดทอยบนพนผวถนนจะไดรบเตมท หากรถแลน แรงกดจะลด

ลงเพราะถกเปลยนเปนแรงมงไปขางหนา ทำใหความมนคงยงยนในการเดนทางลดลงไปดวย

อยามองอะไรดานเดยว ขอใหมอง ๒ ดานเอาไวเถด

การดำเนนชวตกจะปลอดภย

๔๕

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

ซงหมายถงชวตคนเราถาจตใจหยดอยกบทตามหลก “ความพอเพยง” ดงเชนทพระพทธองคตรส

กบองคลมาล ไมวาจะทำอะไรกตามยอมมความมนคงเขมแขง แตถากาวไปขางหนาโดยขาดสต

ยอมหมายความวาชวตเรมไมมนคงแลวเพราะเอาความโลภเขาไปใส ยงรถแลนเรวเทาไหร โอกาส

ทจะพลกควำมนกงายยงขนเชนนเปนตน

ดงนน ถาหวนกลบไปนกถงบคคลผคดคนในเรองเหลาน ยอมรวาบคคลเหลานนใชหลกธรรมเปน

เครองมอแปรรปจากธรรมชาตมาเปนกเลสใหเราผเรยนร ถาตามเขาไปเรากยอมสญเสยสต

เพราะฉะนน ฉนจงยำอยเสมอวา เราแตละคนควรมรากฐานการพงตนเองทเขมแขงโดยไมยอมเดน

ตามกนคนอน นแหละคอสงสำคญทสดสำหรบการดำเนนชวตของแตละคน

รวมความแลว หลงจากฉนเขยนมานานถงเรองราวของศาสตรสาขาตางๆ ในทสดมนกมาจบลง

ดวยหลกธรรม จงขอฝากไวใหเธอนำไปคดเอาเองวา ถาจะศกษาเลาเรยนในโรงเรยนหรอมหาวทยาลย

แมแตเปนครอาจารยในปจจบนโปรดอยานกวาเรามความรและรเทาทนคนอน เขาสมมตขนมาเพอ

เอาไวใชประโยชน หลงจากนน เรากจะรวาตวเราเองควรเปนผเปนคนโดยไมหลงยดตดอยกบ

ปรญญาสงๆ ซงแทจรงแลวเปนเพยงสงสมมตทคนอนเขาทำขนมา หรออกนยหนงเปนเพยงของ

หลอก ถาเรายดตดกเทากบวาตวเราเองกำลงหลอกตวเองอยทกลมหายใจ

๔๖

๔๗

การปฏบตธรรม

ภายในชวตประจำวน

๓สงหาคม๒๕๕๓

บทท ๕

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

กอนทจะเรยนรความจรงจากการอานเรองน เธอทรกทกคน ฉนขออนญาตกราบมาดวยความเคารพ

หากจะกลาววา ถาสงใดทฉนไดแสดงออกภายในบทความเรองน หากสงผลกระทบจตใจเธอทำให

รสกไดไมวามากหรอนอย ฉนขอนอมรบความจรงจากใจตนเองอกทงขออภยเอาไว ณ โอกาสนดวย

ทงน เพราะตนไมมเจตนาทจะตำหนหรอกลาวรายเธอซงตางกเปนเพอนมนษยของฉน แมชวต

ทผานพนมาแลวในอดต หากถอหลกธรรมจากการนำปฏบต ภาพทฉนกำลงมองเหนอยน อาจม

เหตสบเนองมาจากการทตวเธอเองยงไมทนจะเดนผานจดนกเปนได

ดงนน ความจรงไดชไวอยางชดเจนแลววา “สงใดทรสกวาคอปญหา หากกลบทศทางไดแลวยอม

ชวยใหมองเหนเสนทางอนพงนำไปสการแกปญหาใหถงความจรงไดทกเรอง” ดงนน จงตรงกบ

ความจรงประการหนงวา เมอกลบทศทางกยอมสงผลกระทบซงชวยชำระลางเงอนไขทแฝงอยใน

จตใจตนเอง ซงเปนเรองธรรมดาของการเรยนร

อนง คนในสงคมไทยยคน สวนใหญมกมองขามสงทอยใกลชดตวเอง แมแตผงเขาตากยงเขยออก

ไดยาก จนกระทงตองไปออกปากวานใหคนอนเขยให นอกจากนนแลวยงดถกของเลก ซงยงเลก

เทาไหรกยงมคณคาอยางทสด ดงทฉนไดเขยนบทความฝากไวในอดตภายใตชอเรองวา “เลกทสด

คอใหญทสด” แมแตปญหาของชาตทเกดขนเมอเดอนพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๓ จนกระทงทำให

คนไทยตองมายกพวกฆากนเองตายอยางหนาเศราใจทสด ถามองเหนไดลกถงระดบหนงกนาจะ

๕๐

หยงรความจรงไดวามสาเหตเกดจากเงอนไขซงฉนไดนำมากลาวไว ณ โอกาสน ฉนจงไดเขยนฝากไว

ในหลายแหงวา “ปญหาทเกดขนในสงคม หากใชหลกธรรมเปนเครองมอนำมาพจารณาใช

แกปญหายอมแกปญหาใหสำเรจลลวงไปไดทกเรอง”

อนง คนสวนใหญหลงจากเกดความทกขมกมงไปเขาวด แมสำนกสงฆเพอหวงชำระลางความทกข

อกทงชวยใหเกดความสข ทงน นอยคนนกทจะหยงรความจรงไดวา ปฏบตอะไรกไดขอใหเรมตน

จากจดทอยใกลตวทสดโดยไมรสกรงเกยจหรอดถก ยงเงอนปมทมนแฝงอยในใจตนเองดวยแลว

ถาเพยรพยายามชำระลางจากจดนนกอน ยอมบงเกดความสขไดเองจากธรรมชาตทอยในใจ

จงสรปไดวา “โปรดอยาดถกความทกขวาเปนเรองเลวราย ทงนเพราะความทกขเปนครสอนให

แตละคนเขาถงความสขไดดวยตวเองอยางเปนธรรมชาต อนเปนธรรมดาสำหรบการดำเนนชวต

ของมนษยปถชน”

บางคนกเชอวา การกำหนดลมหายใจควรไปปฏบตในวด แมในศนยปฏบตธรรม ครนเขามาหาฉน

และพดเรองน ฉนถามสนๆ วา “ศนยรวม” ของการปฏบตธรรมนนมนอยทไหน ถาคนหาจาก

ภายนอกกอาจยากทจะพบได ทงน เพราะยงไมอาจสงสมความทกขใหมนหนกยงกวาชวงทผานพน

การปฏบตขอใหเรมตนจากเงอนปมทแฝงอยใกลตวทสด

โดยไมรสกรงเกยจหรอดถก เพยรชำระลางจากจดนน

ยอมบงเกดความสขได

๕๑

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

มาแลวประการหนง นอกจากนนการไปนงกำหนดลมหายใจอยในบรเวณภายนอกตวเองนนมนก

ยากทจะพบความจรง คงตองไขวควาหาอะไรตอมอะไรจากภายนอกตอไปอก ทงนเพราะการทเธอ

มานงคยอยกบฉน เธอหายใจหรอเปลา นกเปนอกประเดนหนงซงฉนคงขออนญาตใหเธอนำกลบ

ไปพจารณาคนหาคำตอบจากใจตวเองมากกวา ฉนนกถงบทความอกเรองหนงซงตวเองไดเขยน

ฝากไวในอดตวา “เรยนรความสขจากความทกข”

ดงนนถาตวเธอเองเปนคนมสตโดยนำปฏบตเรองใดกตาม ถาไมตกอยในความประมาททำใหหลง

อยกบความสบายจนเคยตวแลว การทำสงใดกสดแลวแต หากมสตสมปชญญะกควรถอวานนคอ

บอเกดจากผลการปฏบตธรรมซงคนพบไดภายในจตใตสำนกของใจเธอเอง สรปแลวการปฏบตธรรม

นนควรเรยนรจากปญหา ซงแทจรงแลวกคอเงอนไขทมนแฝงอยในจตใจตนเองอยางเปนธรรมชาต

มาในอดตกาล แมในอดตชาตกเปนเรองเดยวกน นแหละทพสจนไดถงความจรงจากเหตและผล

ของการนำปฏบตมาในอดต นอกจากนนธรรมชาตกยอมม ๒ ดาน

ดงนน “เมอมอดตชาตกยอมมอนาคต” ซงทกคนมโอกาสนำไปปฏบตไดแมรางกายจะสนสภาพไป

แลวในชาตน ชาตหนากยงมโอกาสเรยนรจากการปฏบตตอไป เพอชำระลางกเลส อนหมายถง

เงอนไขทมนแฝงอยในใจตนเองหลงจากเกดมาใหม ในอดตฉนถงไดกลาวฝากไววา “อดตชาตนนม

จรง” และเมอมอดตชาตกยอมมอนาคตชาตรวมดวย ซงบคคลทเขาถงจดนไดยอมมสภาพภายใน

จตใจตนเองทกลวตายนอยทสด ทงนเพราะยงหวงไดวาตนคงมโอกาสทจะเรยนรตอไปในอนาคต

นแหละทสจธรรมไดชไวอยางชดเจนแลววา “ชวตคนเราเกดมาเพอการเรยนร” ฉนจงไดเขยนฝาก

ไวใหเธอทงหลายนำไปคดคนหาความจรงไดเองวา “ผมจรงหรอเปลา?” สงทไดเฉลยเอาไวใน

บทความเรองนนคงสรปไดวา “ผมจรง เพราะความหมายของคำวาผ แทจรงแลวกคอเงอนไขทมน

๕๒

อยในใจเธอเอง” ทงนเพราะตวเธอนนแหละ มธรรมชาตทกลวความเลวทรามตำชาซงตนไดสราง

เอาไวในอดต เมอกลวเงอนไขดงกลาวกยอมวาดระแวง จนกระทงเกดจนตนาการคดไปตางๆ นานา

หากมเงอนไขภายในจตใจจากการนำปฏบตเอาไวในอดตนอยทสดกยอมเขาใจไดวา การเกด

การตายเปนของธรรมดา อนหมายถงการเปลยนแปลงสภาพของรางกายภายในวถชวตตวเอง

นอกจากนน บนพนฐานการเรยนร ฉนยงเขยนฝากไวภายใตหวขอเรองวา “ตำราเลมนมวญญาณ”

ซงประเดนนหมายความถงการนำปฏบตมาแลวในอดตอนมผลชวยใหภายในจตใจตนเองหยงร

ความจรงไดถงระดบหนงแลวจงนำมาเขยน

หลายคนทเขามาหาฉนมกถามวา “การทฉนเขยนไดวนละหลายบทนน สงไปลงพมพทไหน”

บางคนกถามวา “เขยนแลวสงไปใหใครอาน” คำตอบทควรจะเขาถงความจรงกคอ “ฉนเขยนให

ตวเองอานถงความจรงภายในจตใจตนเอง” หากจะถามวาเขยนใหใครอาน คำตอบกคอ “เขยนให

ตวเองอานกอนอน”คำถามคำตอบทฉนหยบยกมากลาวไว ณ โอกาสนกคอ ประเดนตางๆ ภายใน

กระแสคำถามคำตอบทฉนหยบยกมาเปนตวอยางนน ลวนแลวคอความจรงทงสน หากใครมโอกาส

อาน ถาตวเองยงไมเคยปฏบตมากอนกควรนำปฏบตใหไดเสยกอนแลวจงคอยอาน หาใชอานกอน

แลวนำปฏบตในภายหลง ไมเชนนนแลวอาจถกกลาวหาวา “เปนคนมนสยเอาแตพด” หากยงทำไมได

ยงกวานนคนทพดกอนการนำปฏบตยอมมนสยทเรยกกนวา “เปนคนสรางฉากหรอไมกกะลอน”

อนง ฉนไดเคยเขยนฝากเอาไวใหเธอนำกลบไปทบทวนการเรยนรของตวเองแลววา สงทปรากฏ

เปลยนแปลงอยางหลากหลายอยในกระแสทเหนได สมผสไดจากภายนอกนน ลวนเปนสงซงมผอน

สมมตขนมาเพอใชเปนเครองมอในการเรยนรทงสน สวนความจรงนนคอสงทปรากฏอยในใจ

ตนเองภายใตจตวญญาณ อนหมายถงพลงในการขบเคลอนเพอการเรยนร

๕๓

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

ดงนน โรงเรยนกด มหาวทยาลยกด และวดวาอารามกด แมแตศนยรวมตางๆ ทปรากฏเหนได

สมผสไดภายนอกตวเอง แมแตเสนเกษยณอาย ลวนแลวเปนสงสมมตทงนน หลงจากมโอกาส

สมผสแลวขออยาไดไปหลงตดอยกบมน หากรจกปลอยวางเพอการเขาถงความจรง อนหมายถง

การเขาถงสวนลกภายในจตใจตนเอง ซงบคคลผปฏบตไดยอมมนสย “ถอขนตธรรมเปนทตงมน

เพอหวงการนำปฏบตจากสวนลกของจตใจตนเองทลกซงยงกวาเกา”

เนอหาสาระตางๆ ทฉนนำมาเขยนไว ณ โอกาสน หลงจากการแสดงออกแลวทำใหนกถงชวงป

ค.ศ. ๒๐๐๐ ณ โอกาสนนไดมการจดฉลองกนแทบจะทวโลก ฝรงเศสกมาเชญฉน ญปนกมาเชญ

ฉน โดยเฉพาะอยางยง ญปนไดมาเชญฉนไปเปนองคปาฐกในพธเปดงาน และกำหนดหวขอการไป

บรรยายพเศษในครงนนวา “คนกบธรรมชาต”ฉนมาทราบภายหลงวา ญปนไดใชเทคโนโลยสำรวจ

อยางกวางขวางแทบจะทวโลกวา “ใครจะพดเรองนไดดทสด” หลงจากนน ขอมลซงเปนผลจากการ

สำรวจกมาลงตรงน เยนวนนนฉนขนเวทพด สายตาไดมองไปตรงหนาเวท ตวเองไดพบมกฏราชกมาร

ของญปนประทบฟงอยตรงนน สรปแลวปรากฏวาหลงการปาฐกถาจบ มสภาพสตรชาวแคนาดา

๓ คนนงนำตาหยด ทงน เพราะเหตวากระทบความรสกภายในจตใจตวเอง การบรรยายของฉนได

เชอมโยงคนทกชาตทกภาษา แมทกศาสนาใหเขามาถงเปนอนหนงอนเดยวกนได

ฉนตองกราบขออภยในการนำเรองนมาเขยน ทงนหาใชมเจตนาทจะยกตนขมผอนกหาไม หากสง

ทปรากฏดงกลาวเปนผลทเขาถงความจรงใหยนยนไดในระดบหนงแลว จงนาจะมสวนในการเรยนร

รวมกบทกคนอยางเทาเทยมกนหมด ถาตราบใดยงดำเนนชวตตอไปโดยไมประมาท ตวเองกควร

หยงรความจรงไดวา “เราคงไมเสยชาตเกด” เพราะไดทำหนาทความเปนมนษยอยางดทสดแลว

แมแตปรชญาบทหนงซงชไววา “ความรยอมเรยนทนกนหมด” ซงประเดนนนาจะหมายความถง

สงอนเปนทสดแลวของการเรยนรทกสงทกอยาง

๕๔

๕๕

การจดการศกษา

ระหวางโลกกบธรรม

๒๓ธนวาคม๒๕๕๓

บทท ๖

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

เหตผล “เมอดานหนงเปนอยางไร อกดานอนๆ กยอมเปนอยางนน” นคอหลกธรรม ซงถอวา

เงอนไขทอยในรากฐานจตใจมนษยผมกเลสไมวามมากมนอยแคไหน หากนำมาคดวเคราะหใหถง

เหตผลในการเรยนรทกสงทกอยางทเกดจากพฤตกรรมของมนษย ควรถอวานาจะนำมาใชประโยชนใน

การศกษาหาความรเกยวกบปญหาตางๆ ทอยในกระแสสงแวดลอมภายในชวตประจำวนอยาง

สำคญยง

อนง ในปจจบนการจดการศกษาทางโลกของสงคมไทยโดยทวไปทกำลงมปญหาหนกมากยงขน

แถมคนสวนใหญทเขาไปทำงานบรการสงคมภายในบรรยากาศการจดการ ไมวาจะเปนผบรหาร คร

อาจารย แมกระทงผทมสวนเกยวของในระดบนโยบายสวนใหญมกเขาใจไดไมถง จงมองขาม

เงอนไขดงกลาว โดยยดตดอยกบสงซงเหนได สมผสไดภายในวถชวตประจำวนของตน อนเปนสงท

มองเหนไดงาย ดงตวอยางเชน ผลจากการจดรายการโทรทศนทมชอวา “ศาลารมสวน” ซงคนสวน

ใหญมกมองเหนความจรงไดยาก จงคดวารายการนฉนทำเรองกลวยไม แมกระทงผบรหารสถาน

โทรทศนซงแทจรงแลวหากมองเหนไดลกถงระดบหนงยอมรไดวาตวฉนเองทำเรอง “คณธรรมและ

จรยธรรมของมนษย”ซงเปนพนฐานสำคญทชวยใหสงคมสามารถดำรงอยไดดวยความสงบสข

ในปจจบนการจดการศกษาทางโลกของสงคมไทยโดยทวไปทกำลงมปญหาหนกมากยงขน สาเหต

แหงปญหากคอ “เพราะคนยดตดอยกบเปลอกนอก” เนองจากคนสวนใหญไมสามารถพจารณา

๕๘

เจาะลงไปถงปญหาภายในรากฐานจตใจมนษยไดสำเรจ จงทำใหสงคมตกอยในสภาพขาดคณธรรม

ประจำใจ โดยทคดวาสงซงตนกำลงทำอยนนเปนเรองทเกยวของโดยตรง แมการทำเกษตรซงภาพ

โดยทวไปแลวคนสวนใหญมกมองเหนวาเปนการทำเรองขาว เรองไมผล เรองผก เชนนเปนตน แต

ถาหากมองไมเหนตวปญหาทแทจรงอนมเหตสบเนองมาจากคนผนำปฏบต ผลสำเรจของแตละ

เรองกเปรยบเสมอน “การพายเรอวนไปเวยนมาอยในอางใบเลกๆ”โดยไมหลดลงไปถงตวเงอนไขท

มนอยในจตใจมนษยเชนนเปนตน

ดงตวอยางทฉนเคยประสบมาแลว แมแตการทำทเกยวของกบการจดประชมเรองกลวยไม บางคน

ถงกบเอยปากบอกวาตวเองไมมความรเรองกลวยไมคงไมสามารถเขาไปมสวนรวมในการทำได

สำเรจ นอกจากนน การทฉนไดรบทนจากมลนธรอคกเฟลเลอรใหไปศกษาตอเพอเอาปรญญาเอก

จากสหรฐอเมรกาเกยวกบวชาการเรอง “ปรบปรงพนธขาว” เพราะฉนไมยอมไปจงสามารถเอาเวลา

มาใชพฒนาความรเกยวกบเรองคณธรรมของมนษย ซงตนกำลงนำปฏบตมาแลวโดยใชกลวยไม

เปนสอในการเรยนรจากความหลากหลายภายในองครวมของมนษยชาต หลงจากนำมาพจารณา

ตดสนใจจงพบทางเลอกไดวา การทำงานซงตนลงรากฝงลกอยกบมนมาไดรวมครงทาง แตยงลง

ไมถงรากฐานทแทจรงจงปลอยทงคางเอาไวไมได เพราะถาขนปลอยทงไว วนหนงขางหนา สงซง

ตนไดกระทำมาแลวมนกจะสญสนไปหมด เปรยบเสมอนการสรางบานทลงรากฐานคางทงไว ทงน

หาใชเปนเพราะตวฉนเองหลงงมงายอยกบกลวยไมไม แตภายในจตใตสำนกนน คงยากทจะมใคร

อนรวาฉนกำลงทำอะไร แตตวฉนเองยอมรอยแกใจเชนนเปนตน

จากปญหาทเกดขนในระดบพนฐานซงคนสวนใหญมกมองไดไมถง เพราะขาดคณธรรมและจรยธรรม

ภายในจตใตสำนก จงหายากทจะไดคนในระดบบรหารทลกขนมายนหยดตอสกบใจตนเองอนควร

๕๙

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

ถอวาคอจดเรมตนในการแกปญหาอยางสำคญทสด บนพนฐานความรบผดชอบทแทจรง

ดงเชนทเรามกไดยนคำกลาวอาง “เรองคนรนใหม” แตในสภาพปญหาภายในองครวมดงกลาวทมน

เกดขนอยในขณะน ไมวาจะเปนคนรนใหมรนเกากจะหาไมไดงายนก ทงน มเหตสบเนองมาจาก

การทคนสวนใหญในสงคมยงมรากฐานคบแคบ การนำปฏบตจงเปรยบเสมอนพายเรอในอาง

มากกวาเงอนไขทอยในวถการเปลยนแปลงระหวางคนรนเกากบคนรนใหม การจดการศกษาของ

มนษยในปจจบนไมไดหลอหลอมใหคนลกขนมายนหยดตอสกบใจตนเองเพอชำระลางกเลสอยางได

ผลถงความจรง

ดงนน จากสาเหตทไดกลาวมาแลว ถาใครมวญญาณความรกทจะทำงานใหไดผลอยางจรงจง

ในปจจบนจากสภาพความเปนจรงของสงคมจงควรวางแผนเรมตนจากการนำเอาคน ทมจดยนอย

ดานนอกเขามาใชประโยชนกอนอน จงจะสามารถผลตบณฑตใหมออกมาเพอหวงใหมคณสมบตใน

การมงทศทางการทำงานลงสดานลางอยางมความสข ซงกรณนถาบคคลผรบผดชอบขาดคณธรรม

และจรยธรรมเสยแลว การทำงานจากธรรมชาตของเพอนมนษยทอยใกลชดพนดนกยอมประสบกบ

ความลมเหลว ซงประเดนนมกมแนวโนมเกดขนในสงคมไทยอยางกวางขวาง ดงเชนทหลกธรรมได

ชไวอยางชดเจนแลววา “หากตองการพฒนาการดำเนนชวตของมนษยในสงคมใหมคณธรรมและ

จรยธรรมอยในรากฐาน ตวเองจะตองมคณธรรมและจรยธรรมประจำใจ อกทงทำงานมงมนลง

สดานลางอยางมความสข”

ทงน บคคลลกษณะดงกลาวควรมจตใตสำนกทรำลกอยเสมอวาตนเกดมากมาจากพนดน ตายไปแลวก

กลบลงสพนดนอยางเปนธรรมชาต ดงนน ภายในจตใตสำนกยอมสามารถหยงรไดเองวา การทำงาน

เพอดำเนนชวตควรจะละเวนจากความรสกโลภโมโทสน หรออกนยหนงกลาววา “รจกพอเพยง”

๖๐

ดงนน ภายในวถการดำเนนชวตของแตละคน ตองไมคดวาตวเองนนตองทำงานใหไดผลโดยเอา

รปแบบของวตถมาเปนตวกำหนด ดงเชนจะตองพฒนาสงใดกตามใหไดผลเปนมลคาเทานนเทาน

ลาน ตามกำหนดเวลาดงกลาว ซงหมายถงวธการทหลอกลวงสงคมเพราะความรเทาไมถงการณ

หากควรรำลกอยเสมอวา จะตองทำงานจากจตวญญาณความรบผดชอบอยางดทสดเทานนเปนพอ

ไมวาภายหนาจะไดรบผลแคไหนกตาม นควรถอวาคอธรรมะสอนใจบคคลทนำปฏบตอยางไดผล

โดยถอประโยชนสขของสงคมเปนเปาหมาย

สรปแลว การทำงานทางโลกใหดทสดโดยมความรสกภายในจตใตสำนกอยเสมอวาตวเราเองจะไมคด

ทำสงใดกตามทมผลเบยดเบยนเพอนมนษยใหเกดความเดอดรอน ซงเรองนนำมาใชประโยชนได

ทงการแกปญหาเฉพาะหนาและการแกปญหาในระยะยาวอยางไดผลจรงจง จงสรปไดวา การศกษา

ทางโลกกบทางธรรมนนมความสมพนธถงกนและกนอยางแยกออกจากกนไมได อกทงยงควรเขาใจ

ดวยวา “การทำงานอยางมความสขคอการปฏบตธรรม” ดงทตวฉนเองไดเขยนบทความเรองหนง

ภายใตชอวา “การศกษาธรรมะจากโลก” แตทกวนน ภายในโครงสรางการจดการศกษาของไทยขาด

การจดการศกษาของมนษยในปจจบนไมไดหลอหลอมให

คนลกขนมายนหยดตอสกบใจตนเองเพอชำระลางกเลส

อยางไดผลถงความจรง

๖๑

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

ความรสกนกคดทเปนองครวมบนพนฐานบรณาการ จงนำเอาการศกษาทงสองอยางมาแยกออกจาก

กนเปนเอกเทศ ยอมมผลทำใหทงสองดานจำตองประสบกบปญหาหนกมากยงขน เพราะไมอาจผลต

คนออกไปรบใชสงคมอยางไดผลถงเปาหมาย

ฉนขออนญาตนำเอาเรองนมากลาวยำความสำคญวา “เมอการจดการศกษาทางโลกมปญหา

การจดการศกษาธรรมะกยอมมปญหาทอยในพนฐานเดยวกนดวย”ประเดนนถาภายในจตใตสำนก

ของบคคลผพจารณามรากฐานทหยงลงสเหตภายในรากฐานจตใจคนกควรเขาใจไดอยางลกซง

ดงทตวฉนเองไดเคยกลาวยำเอาไวในขอเขยนกด การบรรยายกด “ทกสงทกอยางควรมองใหเหน

ไดสองดาน” หรออกนยหนงอาจกลาววา ถาตวเราเองขาดสตปญญาทสามารถทำใหเกดความคด

แบบบรณาการภายในรากฐานจตใจตนเอง การจะมองทกอยางใหเชอมโยงถงกนคงเปนไปไดยาก

ซงลกษณะความคดแบบบรณาการยอมเกดจากรากฐานทมอสระภาพจงจะชวยใหใชทาง

“ทางสายกลาง” เพอการดำเนนชวตใหเชอมนได

แตสงทสะทอนใหเหนปญหานน ในทางโลกคนสวนใหญเมอพดถงการศกษากมกยดตดอยกบภาพ

ของสถาบนการศกษาทมนษยสรางขนมาเพอตองการใชประโยชน ดงเชนโรงเรยนและมหาวทยาลย

หรออาจเรยกชออนใดกได กระทงพอแมทลกเขามหาวทยาลยไมไดถงกบนงเปนทกขหนก โดยท

หาทางดบทกขไดยาก ในทางธรรมกเชนกน เมอมความทกขหนกกมกหนเขาวดโดยคดวาคอวถ

ทางดบทกข แทนทจะมงมนตอสกบกเลสทมนอยในจตใจตนเอง อนนบไดวาคอวถทางดบทกข

ทแทจรงเชนนเปนตน จงทำใหสงคมขาดคนทำงานบรการ ซงมผลสะทอนถงการมสวนรวมรบผดชอบ

ของประชากรลดนอยลงไปจนนาเปนหวงสภาวะทางเศรษฐกจ

๖๒

สภาวะทางเศรษฐกจของชาตในอนาคต แมแตวนหยดพกผอนซงแตกอนเคยแสดงออกถงความ

สำคญวา การเพมวนหยดภายในสงคมแมแตวนเดยวกมผลทำใหสงคมเสยหาย แตขณะนกลบ

เปลยนทศทางมาเพมวนหยดมากยงขน โดยไมคดถงผลประโยชนทสงคมพงไดรบ คงมแตปากบน

กนวาเศรษฐกจสญเสย มนกสมแลวททานอาจารยพทธทาสภกขเคยปรารภฝากไวในอดตวา

“การจดการศกษาของไทยมนเหมอนกบหมาหางดวน”

โปรดอยาเขาใจวาฉนเองไมเหนความสำคญของวตถ ในเมอทกสงทกอยางควรนำมาใชอยางไดผล

ถงเปาหมาย อนควรมจตใตสำนกทรำลกอยเสมอวา “วตถเปนเพยงเครองมอทมนษยคดทำขนมา

เพอใชประโยชนหาใชเปนของจรงไม” ดงนน การนำวตถมาใชประโยชนจงควรมจตใตสำนกทรำลก

อยเสมอวา “ตวเองจะตองรเทาทนอทธพลจากรปวตถ” ซงจะตองใชวธตอสกบใจตนเองโดย

ไมประมาท ดงนน การนำสงดงกลาวมาใชประโยชน แตละคนจงไมควรตกอยในความประมาท

จนกระทงทำใหภายในวถการดำเนนชวตขาดสต เพราะการขาดสตมผลทำใหรากฐานความคด

หยอนยานลงไปจนกระทงไมอาจยนอยางมนคงอยบนพนฐานการพงพาตนเองได ทำใหการดำเนน

ชวตตอไปในภายภาคหนาของแตละคนซงเชอมโยงสงคมทจะไดรบความเสยหายหนกยงขน

ฉนขออนญาตอวยพรใหเธอทรกทกคนจงประสบกบความโชคดตลอดไป

๖๓

คร?

๑๙มกราคม๒๕๕๑

บทท ๗

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

วนท ๑๖ มกราคมเปนวนคร ทกๆ ปทผานมากมวนนเปนวนครบรอบซำแลวซำอก ถาจะถามวา

“ครคอ ใคร?” ความหลากหลายของมนษยกคงจะไดคำตอบทหลากหลายดวยเชนกน ไมเพยง

เทานน การเรยนรจากความหลากหลายของคน กเปนวถทางทมงไปสการรธรรมชาตทอยในใจคน

ไดอยางลกซง หรออกนยหนงกคอ การรธรรมะนนเอง

หลายครงหลายหนทมคนเขามาพบฉนแลวปรารภวา “ทานอาจารยใจเยนเพราะอยกบตนไม”หลงจาก

รบฟงแลวกทำใหรสก “หายใจไมทวทอง” ทงน เนองจากเกดความรสกทคดอยในใจตวเองวา เหตใด

คนสวนใหญจงมองเหนไดแคนน เงอนไขดงกลาวนแหละ ทเปนสวนหนงของแรงกระตนทำใหฉน

หนมาสนใจคนหาความจรงเกยวกบการจดการศกษาทเปนมาแลวในสงคมไทย แตฉนกเปนคนทม

นสยทำอะไรทำจรงโดยไมยอมทอถอยงายๆ เพราะฉะนน ยงคดถงปญหาทแฝงอยในวถการเรยนรก

ยงทำใหความคดหยงรากลงลกยงขนทกขณะ อยางทเรยกกนวา “กดไมยอมปลอย”

อนง ยงมอกหลายเรองทคนสวนใหญในสงคมมกสะทอนความคดทไมลงไปถงรากเหงาของตวเอง

เมอไมลงไปถงรากเหงากคดไดแตเพยง “ปลายเหต”ยง...ยงไมหยดเพยงแคนน เพราะมนเกดคำถาม

ตดตามมาอกวา “แลวตนเหตหละมนอยทไหน?ใครจะรบผดชอบตอความเสยหายของสงคมแบบน”

“ถาฉนจะถามทกคนวาครกบศษยนนมอะไรทอยในกระแสการเชอมโยงถงกน?” เดยวกอน เธออยา

๖๖

เพงตอบวาครกบศษยคอกระบวนการสอนหนงสออยในโรงเรยนและมหาวทยาลย เพราะถาความจรง

มนเปนอยางนนแลว ครกจะยนอยบนหวศษยลกเดยว แถมหลงออกมาจากหองเรยนแลว ยงเปน

คนมปรญญาสงๆ กยงไมวายทำตวอยเหนอลกศษย โดยคดวาตนเปนคนรดกวาศษยอยเสมอ

แมกระทงปจจบนน คนในแวดวงการจดการศกษากำลงเหอปรญญาดอกเตอร จงเปนสญญาณท

บงบอกใหรวา “ผลจากการจดการศกษากำลงทำใหสงคมเสอมคณภาพหนกมากยงขน”

หากฉนจะพดวาถาเธอคดเชนนนกคงเปนสวนหนงซงทำลายผอนเพราะความรเทาไมถงการณ สงน

แหละคอเหตและผลทฉนไดรบทนจากมลนธรอคกเฟลเลอรใหไปเรยนตอเพอเอาปรญญาเอก

ในสหรฐอเมรกาแลวไมยอมไป กลยทธในการปฏบตตวทฉนใชอยในขณะนนกคอ ปลอยใหเขามา

สมภาษณแลวตดสนใจใหทนแกฉนเสยกอน หลงจากนนจงปฏเสธการรบทน สงนเองมนมความหมาย

ทพสจนตวเองถงความจรงทอยในใจฉน ซงมนไมใชเพยงแคการพดจากปากวาไมตองการไปเทานน

หากครทำตวอยเหนอลกศษย โดยคดวาตนเปนคนรดกวา

ศษยอยเสมอ นนเปนสญณาณทบงบอกใหรวา ผลจากการ

จดการศกษากำลงทำใหสงคมเสอมคณภาพมากยงขน

๖๗

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

ฉนขออนญาตนำเอารอยกรองทชใหเหนถงสจธรรมของสงคมซงผมคณธรรมในอดตไดลขตเอาไววา

คนเหนคน เปนคน นนแหละคน

คนเหนคน ใชคน ใชคนไม

กำเนดคน ยอมเปนคน ทกคนไป

จะแตกตาง กนได แตชวด

รอยกรองบทน หาใชหมายถงการตเสมอระหวางศษยกบครไม แตเปนสจธรรมซงทกคนไมวา

อยทไหนกควรจะมอยในจตใตสำนก ทงนเนองจาก “ทกสงทกอยางมนมทงดานนอกและดานใน”

ดานนอกเรากคงตองปฏบตตามประเพณนยมอนเปนธรรมชาตของสงคม แตสงทอยในจตใตสำนก

กควรจะเนนความสำคญตามทรอยกรองบทนไดบนทกเอาไว

สรปแลว “ทงครและศษยควรจะเรยนรซงกนและกนอยางเปนธรรมชาต” ขณะน ฉนมอายยางเขา

๘๗ ปแลว แตเพราะการปฏบตตวของฉนมนสอดคลองกนกบรอยกรองบทน จงทำใหบรรดาศษย

และคนทวไปจำนวนไมนอยเรยกฉนวา “คณพอ” อยางสนทใจ แตฉนกตองขออภยทนำเอาสงน

มาเขยน ซงอาจทำใหบางคนเขาใจวาเปนการอวดตว แตจรงๆ แลวฉนมเจตนาทจะนำเอาสจธรรมทได

ปฏบตมาแลวมาเสนอใหทกคนพจารณามากกวา สวนภายในจตใจฉนเองกยงนำมาปฏบตตอทกคน

แมแตบรรดาศษยและเยาวชนคนทวไปดวยความออนนอมถอมตนอยางเปนธรรมชาต ซงใน

ปจจบนแมครคนนไมไดสอนลกศษยในหองเรยนกมหลายคนเรยกฉนวา “คณป” ดวยความเคารพ

รกและศรทธา ซงสงนเองททำใหในปจจบน ฉนมความพอใจทจะดำรงชวตอยอยางอสระโดย

ไมนกถงการมตำแหนงและอำนาจ หากมงมนทำงานลงสพนดนอยางมความสขเพอคนประโยชนสข

ใหกบคนระดบลาง ซงเปนพนฐานสำคญของสงคม

๖๘

หวนกลบไปนกถงสงซงฉนเขยนไวในอดตอกเรองหนงภายใตหวขอชอวา “ถาไมรวาคนในชมชนม

ความแตกตางกน กยอมเขาไมถงความจรงทยอมรบไดวาคนเราเหมอนกน” สงนควรจะไดจากการ

ปฏบตซงถอความจรงทอยในใจตนเองเปนพนฐาน ระหวางทฉนเปนผบรหารสถาบนอดมศกษา

มบรรดาศษยทสนใจเรยนรเขามาขอพกอาศยอยในบาน บางครงทงหญงชายกวา ๗-๘ คนกม

ฉนเคยพดวา “ถาเราเปนผใหญทรบผดชอบตอเยาวชนคนรนหลงจรงเขาเหลานควรจะเปนครของฉน”

เพราะเหตใดหรอ กเพราะวาสภาพดงกลาวชวยใหฉนไมปฏบตในสงทไมสมควรจะทำโดยทรอย

เสมอวา ถาฉนทำตวเสยหาย ความเสยหายดงกลาวมนจะไปถงเขาดวย นแหละทฉนไมคดจายคา

ใชจายทเปนทรพยสนเงนทองและรปวตถจากเยาวชนเหลานน เนองจากฉนไดรบการสอนทม

คณคาจากเขาเหลานนเหนอกวาทรพยสนเงนทองหรอรปวตถใดๆ ทงสน

ฉนนำเรองนมาคดซำแลวซำอก ในทสดกตดสนใจนำเอาสจธรรมดงกลาวมาพดมาเขยนในทตางๆ วา

“ถาครคนไหนยงไมรสกวาลกศษยเปนครตวเอง วญญาณความเปนครกยงไมเกด” เพราะฉะนน

วนครจงไมควรจะถอวาเพยงวนท ๑๖ มกราคม เทานน

ฉนไดเหนหลายคนนงสมาธโดยกำหนดลมหายใจเขาออก แตถาจะถามวาการกำหนดลมหายใจมน

ไดอะไรขนมา คำตอบทคนหาไดนน ถาเธอยงไมลมคำมนสญญาทใหไวกบตวเอง สงนนกคอ

“เธอควรปฏบตทกสงทกอยาง ซงนำไปสวถทางทสรางสรรคทกลมหายใจเขาออก แมแตการคดอย

ในใจวา ฉนจะปฏบตตวใหเปนครทด (ทกลมหายใจ)” สงนหรอมใชทสอนใหรวาไมวาจะเปนวนคร

หรอวนอะไรกแลวแต ทกอยางมนกเหมอนกนหมด เพราะมนกเกดจากการปฏบตของตวเองอยาง

มงมน ฉนนกถงเพลงพระราชนพนธขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทปรากฏอยในเนอเพลง

“ความฝนอนสงสด” ทวา “จะแนวแนแกไขในสงผด” ซงแทจรงแลวกคอการปฏบตทแนวแนอยกบ

๖๙

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

ทกลมหายใจ ดงนน การฝกสมาธฝกทไหนกไดและฝกในขณะปฏบตอะไรกไดเชนกน โดยไมยดตด

อยแครปแบบ ถาไปยดตดอยกบมน สงทนำมาแอบอางนานาประการ มนกจะตามมาอยางปฏเสธไดยาก

ฉนรำลกถงกระแสพระราชดำรสขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวองคปจจบนในขณะทเขาเฝา

ทลละอองธลพระบาทเพอรบพระราชทาน “เหรยญดษฏมาลาเขมศลปวทยา” ซงเปนเครอง

ราชอสรยาภรณชนสงสดทางวชาการ ในขณะทฉนมอายประมาณได ๔๕ ป พระองคทานทรงประทบ

อยบนพระแทน หลงจากพระราชทานแลวกทรงพระดำเนนจากพระแทนมาประทบยนอยตรงหนา

แลวรบสงเพยงสนๆ แตมความหมายอยางลกซงวา “ทำอะไรกไดถารกทจะทำ และทำใหดทสด”

ครของแผนดนทรายการ ฅนคนฅน ไดเขามาหาและถายทำเปนรายการโทรทศน สงนเองควรจะ

หมายถงวญญาณความเปนครทหยงรากลงสพนดนอนเปนถนเกดของคนไทยอยางลกซงใหเปน

แบบอยางแกชนรนหลง นอกจากนน ฉนไดเขยนบทความเอาไวอกเรองหนงภายใตชอวา “มหาวทยาลย

ของแผนดน” เรองนสอนอะไรแกผอานรวมทงตวฉนเอง เพราะในขณะทเขยนเรองใดกตามฉนมอง

เหนโอกาสทจะอานความจรงซงอยในใจตนเองเพอนำออกมาเขยน จงมบทความอกเรองหนง

ตดตามออกมาดวย ชอบทความนนกคอ “ตำราเลมนมวญญาณ” ในขณะทฉนไดรบเชญใหไป

ปาฐกถาในทตางๆ ฉนเคยพดวา “ผมพกเอาตำราเลมใหญมาดวย”ไมเพยงเทานน ตนยงพดตอไป

อกวา “ตำราเลมนผทสนใจปฏบตจากความจรงซงอยในใจเทานนทจะอานได” ถาอยอยางประมาท

กคงมองไมเหน

เดยวกอน ถาเธอคดไมออกฉนกจะบอกใหวา“ตำราเลมนคนทมตาทพยเทานนถงจะอานได” ตาทพย

ในทนหมายถงปญญา เนองจากตำราดงกลาวมนไมใชวตถ เพราะฉะนนถาใครนำปฏบตจากความจรง

ทอยในใจตนเองมาโดยตลอด บคคลผนนนนแหละทจะเปดตำราเลมนออกมาอานไดไมยาก

๗๐

ทกวนน ในสถาบนการศกษาตางๆ มกมคนพดกนวา “สาขาครมกไมคอยมคนสนใจเรยน”กแนละส

เพราะคนสวนใหญมรากฐานจตใจทไมเขมแขง เพราะฉะนนจงไมสามารถลวงลกถงความจรงทอย

ในใจตนเอง เพอนำออกมาใชประโยชนไดอยางถกตองตามเปาหมายทพงประสงค แลวเธอรไหมวา

มนมอะไรตดตามมาอยางเปนธรรมชาตททำใหสงคมไทยไดรบความเสยอยางหนก สงนนกคอ

คอรปชนซงกำลงเตมบานเตมเมองอยในขณะน ทำใหบานเมองเกดความแปลกแยกกวางขวางมากขน

วญญาณความเปนครซงธรรมชาตไดมอบมาใหแกชวตตวเองมนกสญสลายไปดวย นแหละสงทฉน

กลาวมาแลวทงหมดจากคำวา “คร” คำเดยวกสานถงเหตและผลไปถงไดทกเรอง

๗๑

บทท ๘

วญญาณความรก

ระหวางครกบศษย

๔สงหาคม๒๕๕๓

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

เพอนทรกของฉนทกคน ภายในสงคมยคนถาหวนกลบไปคนหาความจรงจากขอมลในอดตทแฝง

อยในรากฐานจตใจตนเองมาแลวอยางลกซง สงทปรากฏอยในกระบวนการเรยนรของฉนมาได

จนถงบดน เพราะไดนำปฏบตจากของจรงซงมงลงสดานลาง และเมอมงลงสดานลางกยอมมง

เขาไปสดานในอยางตอเนองกนมาโดยไมทอดทง

อนง เราพดกนมาชานานแลววา การเรยนการสอนระหวางกนและกนของมนษยภายในสงคม

ซงตางกเปนครเปนศษยรวมกนทง ๒ ฝาย ควรนำไปสการถายทอดคณธรรมประจำใจออกไปส

มมกวาง หากรากฐานจตใจมอสระ นอกจากนนแลว ความหมายของครกบศษยหาใช หมายถง

ผใหญกบเดกซงทำหนาทถายทอดเทคโนโลยภายในหองเรยนของสถาบนการศกษา ซงเปนเพยง

หองเลกๆ ทมฝา ๔ ดาน หากหมายถงคนทวไปทเดนขวกไขวไปมาอยในสงคมอยางเปนธรรมชาต

ซงเปนชวตทอยทามกลางความจรงของมนษยอยางหลากหลาย อกทงการทำหนาทกหาใชวาจะ

ถายทอดเพยงแคเทคโนโลยซงอยบนพนฐานอทธพลรปวตถเทานน หากควรมความหมายทถายทอด

คณธรรมและจรยธรรมเปนประจำ

ดงนน ทามกลางบรรยากาศทมความกวาง หากนำปฏบตจากใจจรง กยอมมความลมลก ซงเปน

ผลในการเรยนรตดตามมาดวย ดงนนจงควรถอวา สงทกลาวมาแลวควรเปนเรองธรรมดามากกวา

ความผดปกตภายในสงคมอยางปราศจากกรอบจำกดใดๆ ทงสน การถายทอดความรภายในวถการ

๗๔

ดำเนนชวตระหวางมนษยกบมนษยโดยทวไป จงเปนพนฐานสำคญของการดำเนนชวต ซงทำให

แตละคนมสวนรวมรบผดชอบเพอใหตวเองทำหนาทสงเสรมคณธรรมและจรยธรรมอยางเปน

ธรรมชาต จงนาจะชวยใหสงคมนดขนกวาเกา ทงนเพราะเหตวาคณธรรมและจรยธรรมซงเกดขน

จากการนำปฏบตระหวางมนษยกบมนษย โดยเฉพาะระหวางผใหญอนหมายถง ความเปนผใหญ

ทแทจรง กบชนรนหลงบงเกดผลใหเปนไปได ดงนน ชวงทฉนไดรบรางวลผสงอายจากกระทรวง

พฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ภายในวนเดยวฉนไดใชโอกาสเขยนบทความทชอวา

“จงควรทำหนาทความเปนคนใหดทสด”

อนง ในอดตทผานมา ฉนมกพดยำแลวยำอกวา “ผใหญซงทำหนาทเปนครของเดกใหเปนไปตาม

กฎแหงการกระทำกรรมด อกทงหมายความถงชวตทอยในสงคมรวมกน อกทงทำหนาทเรยนร

ระหวางกนและกนดวย” คนซงทำหนาทเปนครและเปนศษยนน ถายงไมรวาตวเองมศษยเปนครตน

วญญาณความเปนครกยงไมเกด ทงน ฉนไดนำปฏบตจากของจรงมาแลว จงนำเอาเหตและผล

มาพดหรอมาเขยนใหมนใจได สงนนาจะเปนความสำเรจระดบหนงในการถายทอดเงอนไขเกยวกบ

“การรความจรงทอยในใจตนเองอยางสำคญ”

โดยเฉพาะอยางยง ประเทศไทยรวมทงทกประเทศภายในโลกใบนยอมถอวา “การเกษตรคอพนฐาน

วฒนธรรมในการปฏบตอยางสำคญ”แมแตประเทศซงไมมทดนเพยงพอทจะประกอบกจการเกษตร

กยงใชกลยทธในการถายทอดคนของตนไปทำการเกษตรอยบนทดนของประเทศอน ทฉนพดเชนน

หาใชเปนเพราะตวเองเกดบนพนฐานการเกษตรเทานนไม หากทกคนมจตใตสำนกทเหนความ

สำคญของพนดนเปนหลก ไมเชนนนแลวอนาคตอาจตองสญเสยชาตกำเนดกเปนได

๗๕

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

ทงน ฉนเคยพดยำเสมอวา ชวตมนษยทเกดมาสโลกใบนภายในภาพรวมยอมมทงรางกาย

และจตวญญาณ หากรสจธรรมดงกลาว กควรหยงรความจรงตอมาอกวา แมในตวมนษยเองนน

“รางกายเปนเพยงสภาพแวดลอม ซงอยใกลจตวญญาณทสดแลว สวนจตวญญาณคอของจรง”

ดงนน จากการนำปฏบตดวยใจจรง ถามงมนรกษาจตวญญาณใหมรากฐานหยงลงสดานลางลกซง

ยงขน ยอมชวยใหมนษยแตละคนดำรงชวตอยไดอยางมความสข อกทงยงทำใหเกดพลงจตม

แรงบนดาลใจจากการปฏบตของเพอนมนษยอยางหลากหลาย บงเกดความคดทสรางสรรคสงคม

จากการดำเนนชวตอยอยางมศกดศร อกทงยงปราศจากภยนตรายทงหลายภายในสงคมซงแตละคน

มสวนรวมและชวยใหตวเองมความภาคภมใจ

ปกตแลวชวงทผานพนมา จากประสบการณในการปฏบต ฉนมกกลาวเสมอมาวา “การดำรงชวต

อยในโลกใบน หากบคคลใดตองการความเปนคร ถายงไมรวาคนททำหนาทเปนครนน ภายใน

จตใตสำนกของตวเอง หากยงเขาไมถงความจรงไดวาศษยคอครตน วญญาณความเปนครยอมยง

ไมเกดอยางแนนอนทสด” ดงนน ปกตแลวชวงผานพนมา มกมลกศษยทศรทธาในตวฉนมาขอพก

อาศยอยภายในบานและครอบครวของฉนเองอยางตอเนอง บางครงมทงชายหญงเกอบ ๑๐ คนกม

มาแลว ทำใหฉนใชโอกาสเปดใจตวเองออกไปสมมกวางอยางทสด จงรสกวาตนกำลงไดรบครทด

จงตอนรบใหเขามาอยในบานตนเองอยางเปนธรรมชาต อกทงยงไมคดคาใชจายใดๆ ทงสน แมแต

คาทพกและคาอาหาร “เมอเรามสงน เขากยอมมสงนน” นคอหลกธรรมทฉนคนพบจากความจรง

ภายในจตใจของมนษยทอยรวมกน ดงนน คนเหลานหลงจากเขามาอยในบาน เขากมนำใจชวย

งานสารพดอยาง

ตวฉนเองรสกวาตนมโชคด เพราะไดครทดควบคมไมใหตนทำเสยหาย โดยทรวาถาทำเสยหายยอม

๗๖

มผลถงลกศษยอยางแนนอน นแหละคอผลจากประสบการณชวตทเปนของจรง เพราะไดลงมอ

กระทำมาแลว ชวยใหคนเหลานมอนาคตทดตอไปอก และครทดยอมสนใจตดตามชวตอนาคตของ

ศษยโดยไมรลมอยางเดดขาด ถาใครคดวา ผลทฉนนำปฏบตคงไดรบแคเพยงคนกลมเลกๆ เทานน

นนยอมสะทอนใหรความจรงไดวา บคคลใดทคดเชนนนยอมหมายความวา ภายในรากฐานจตใจ

ของบคคลนนยงมกรอบซงครอบไวดวยอทธพลวตถ อกทงยงปลดออกไมได

ครงหนงฉนเคยเขยนบทความเรอง “เพยงขาวเมลดเดยว” ถาใครมโอกาสอานบทความเรองนมา

แลวนาจะเขาใจถงจตใจตวเองไดวา ชวตมนษยแตละคนนนหาใชมแตรางกาย ซงเปนเพยงเปลอก

นอกไม หากมจตวญญาณอนพรอมทจะถายทอดกระแสความรสกประทบใจออกไปสมมกวาง

ดงนน โปรดอยาคดวาตวเราเองทำอยคนเดยวแลวไมมใครรใครเหน แตขอใหทำอยางดทสด

เธอเชอไหมวา ถาใครไดอานเรองราวทฉนเขยนเกยวกบ “หอมกลนกลวยไม” จากเนอหาสาระดงกลาว

ฉนไดเขยนฝากไววา จากกลวยไมฟามยเพยงตนเดยว อกทงยงมราคาคางวดเพยงตนละ ๒ บาท

ทฉนเรมตนจบงานกลวยไมเมอป พ.ศ. ๒๔๙๐ ทงน เพราะทำอยางดทสดโดยไมคดทอถอยจาก

ปญหาสารพดอยางมาตลอด

ในชวงป พ.ศ. ๒๕๑๒ กรรมการระดบโลก แมจะเปนกรรมการเรองการประชมกลวยไม แตไมได

อยบนพนฐานกลวยไม หากลกยงกวานนจะอยบนพนฐานวฒนธรรมและสงคม ยงรสกศรทธา

หากยงไมเขาใจความจรงวา ศษยคอครตน

วญญาณความเปนครกยงไมเกด

๗๗

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

นำเอางานประชมกลวยไมโลกครงท ๙ มาใสมอฉน อกทงหลงจากเสรจงานแลวยงนำรางวล

เหรยญเงนในสายสงคมมามอบใหเพอยอมรบความสำเรจ ไมเพยงเทานนเมอวนท ๑๕ กรกฎาคม

พ.ศ. ๒๕๕๓ คณะกรรมการบนพนฐานเดยวกนยงเดนทางมาจากสหรฐอเมรกาเพอนำรางวล

เกยรตยศเหรยญทองมาดกมอบใหฉนทสงคโปร ทงน เพราะตวฉนเองไดทำงานอยางไมทอดทง

โดยทรเทาทนสงแวดลอมชวยใหตวเองผานพนอปสรรคนานาประการมาไดเกอบจะตลอดชวตอยแลว

นแหละเพราะความเปนครเปนศษยทอยในจตวญญาณตวเอง โดยเฉพาะใหความเคารพสงทตำทสด

ซงภายในจตใจใตสำนกรำลกไดวาเปนสงสงสด แมเรมตนจากชนรนหลงเพยงไมกเดอน หากเพยง

เพราะมความวรยะอตสาหะมาตลอด จงทำใหชวตผานพนมาไดจนถงบดน ซงฉนกำลงจะมอายยาง

เขา ๘๙ ปแลว หากใหความสำคญแกการเขาถงคนทกระดบนบตงแตพนดนไปจนถงระดบโลก

อยางเปนธรรมชาต นอกจากนน ตวฉนเองกคงไมยอมหยดเพยงแคน ทงนเพราะรแลววาสงแวดลอม

นนเปนเพยงสงสมมตทเกดจากผลการกระทำของผอน แมตายไปแลวกยงมโอกาสทำตอไปอก

ทงน เพราะทำทกอยางดทสดมาตลอดชวต จงมโอกาสหยงรความจรงไดวา อดตแมกอนการเกด

มาสชาตนกมจรง มฉะนนแลว คงไมมเงอนไขแฝงอยในจตใจตนเองมากอน และเมออดตชาต

มจรงหากยงทำดทสดตอมาอก อนาคตกยอมเปนธรรมดาหาใชจบเพยงแคนไม

๗๘

๗๙

บทท ๙

อนจจา

แมคงคาผซอสตย!

๒๑พฤศจกายน๒๕๕๔

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

บดน ป พ.ศ. ๒๕๕๔ แลว หากเธอแตละคนตงสตใหด คงหวนกลบไปนกถงอดตไดอยางสดๆ ทงน

เพราะมนษยทเกดมาสโลกใบนควรจะมการอยอยางรเหตรผล ขณะนมเหตการณนำทวมครงใหญ

ถาสตยงมคงไมหลงโทษอะไรตอมอะไรทมนอยดานนอก หากมบญพอคงหวนกลบมาโทษตวเองวาเปน

สวนหนงซงกอเหตดงกลาว แมแตเกดปญหาในการดำเนนชวต แทนทจะคดวาปญหามนอยทอน

กคงหนมาหยงรความจรงวา “ปญหาทแทจรงนนมนอยในใจเราเอง หากดบปญหาไดชวตกยอมม

ความสข”

มนษยคอสตวลกษณะหนงซงววฒนาการมาจากชวตเลกๆ จนกระทงถงจดสดทาย เพราะววฒนาการ

บางอยางกตองใชทกสงในโลกเพอใชในการดำรงชวตตวเอง ครนในทสดมนษยกจะหวนกลบมา

ทำลายโลกทตนอยอยางหลกเลยงไมพน ฉนนกถงคำโบราณบทหนงซงกลาวไววา “มนษยขเหมน

เคยวเขญเทวดา” ขอความประโยคนชถงความจรงไวอยางชดเจนวา “เกดมาเปนมนษยกยอมม

ความเหนแกตวอยางไมมทสนสด ไมวาใครจะมมากมนอยแคไหน” เธอเชอหรอไมเชอกตาม

แตความจรงในทางปฏบตมนกชไวอยางชดเจนแลววา “ถามนษยไมเหนแกตว ชวตกยอมไมเกด

เวนไวแตวาใครมมากมนอยเทานน” แมตวฉนเองกม เพราะถาเขาถงจรงกยอมตองรบความจรงใหได

และรบออกมาจากใจตนเองดวยจงจะดำรงชวตอยได

ครงนชวงทผานมาแลวมนำทวมตดตอกนหลายวน แมแตในรายการโทรทศนทคดแกไขปญหาน

๘๒

มนษยกยงพดซำๆ ซากๆ โดยโทษนำวกฤตแทนทจะรบสารภาพโดยดวา “ตวเองนนแหละทเปนเหต

สวนหนง” ทฉนชใหเหนวา “มนษยโทษนำ” กเพราะมารมกนพดยำแลวยำอกวา “นำกอวกฤต”

แทจรงแลวมนษยนนแหละทเปนผกอวกฤตบนพนฐานคณธรรมและจรยธรรม สวนนำนน ถาใครม

รากฐานจตใจเปนธรรมยอมมองเหนไดเองวา “แมคงคาเปนฝายทซอตรงทไหนสงกวาสงทไหนตำ

กวาตำ ทไหนมชองวางกยอมเขา” ฉนนงดความวนวายทเกดขนโดยไมเขาใครออกใคร หาก

พยายามตงใจใหเปนกลางอยางทสด

ครนหวนกลบไปนกถงชวงป พ.ศ. ๒๔๘๒ ในชวงนน ฉนไปนงพจารณาวถการเปลยนแปลงของ

ธรรมชาตอยทรมแมนำปง จงหวดเชยงใหม ตงแตรมฝงแมปง มนษยยงไมไดไปทำเขอนจงทำให

ทกสงทกอยางยงคงเปนธรรมชาตทมการทำเกษตรกนอยางสวยงาม ฉนหยงรความจรงวา กระแส

นำมนไหลจากทสงลงมาทตำอยางตอเนอง แมจะเกดนำทวมในตอนลางบางป มนษยกยงไดใช

ประโยชนจากกระแสนำเปนพลงงานในการใชเกษตรกรรม ฉนไดเหนกงลอทเรยกกนวา “อ” ซงใช

พลงนำพดใหหมนอยางชาๆ แลวใชไมกระบอกตดไวโดยรอบ “อ” สามารถตกนำในลำแมนำขนมา

ใสรางไมไผ แลวระบายออกไปสสวนผก ไมเพยงเทานนการทำปาไมยงสามารถตดตนซงแลวปลอย

ใหลอยลงมาสปากนำโพธ จงหวดนครสวรรค เพอมาเกบไปใสโรงเลอยสำหรบแปรรป

ถาใครมรากฐานจตใจเปนธรรม ยอมมองเหนไดเองวา

“แมคงคาเปนฝายทซอตรง ทไหนสงกวาสง ทไหนตำ

กวาตำ ทไหนมชองวางกยอมเขา”

๘๓

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

นอกจากนน ถามองลงมาสตอนลางของกระแสนำไหลอกสกหนอย เราจะพบวา ทสะพานขาม

แมนำเจาพระยาตรงถนนงามวงศวาน มการดกเกบไมซงทปลอยใหลอยมาตามกระแสนำ โดยไมตอง

ขนขนยานพาหนะ สงทเขยนมาแลวทงหมดนมนมจรง ไมเพยงแตเหนดวยตาเทานนรวมทงยงจบ

ดวยมอตวเองอกดวย เปนอนวา แตกอนนำธรรมชาตมนกไหลจากทสงลงมาสทตำ แตมนษยไดใช

กเลสสรางความสบสนวนวายใหเกดเงอนปมใหมนหวนกลบมาทำรายตวเอง

เธอทรก เธอรหรอเปลาวาแผนดนไทยทเราอาศยอยน แตกอนมนกไมมแผนดน นอกจากเคยเปน

ทะเลมากอน ถาไมเชอฉนขอใหลองพสจนกไดวา พนดนกรงเทพฯ ในขณะนถาขดลงไปประมาณ

๑๐ กวาเมตร แลวเธอจะพบเปลอกหอยอดกนเปนชนๆ นอกจากนน ภายในนำทมนหลอเลยง

แผนดนซงเปนนำกรอย ถาเอามาผงใหแหงแลวเธอจะพบวามผลกของแรยปซม Yipsum รปราง

คลายกบขนมเปยกปน แตเปนเกลอแรทไรสกระจายอยทวไปหมด ภาพเขยนทมคนในอดตเขยนเอา

ไวกยงมภาพปากอาวแมนำเจาพระยา ซงอยทกรงศรอยธยา “เมอมสงนนกยอมมสงน” ดงนน เมอ

ปากอาวแตกอนอยกรงศรอยธยา กอนหนากรงศรอยธยาไปอกกตองอยเหนอขนไปอก เปนอนวา

การทนำไหลจากดานบนลงมาสดานลางนนมนเปนธรรมชาตของโลกใบนมานานแลว

แสดงวา ถามองยอนกลบไปสอดต แหลมทองผนนเคยเปนทะเลมากอน เราจงควรยอมรบวา นำท

มนไหลลงมาจากทางเหนอลงมาใตนนมนมมานานแลว แตยงไมมจตใจของมนษยทสกปรก

ซงหวนกลบมาทำลายตวเองใหเปนสจธรรม

ยอนกลบไปนกถงป พ.ศ. ๒๕๒๓ ซงชวงนนฉนดำรงตำแหนงรฐมนตร ความจรงตวเองเคยเขยน

วเคราะหฝากไวตงแตชวงนนแลววา ประเทศสยามอยบนพนฐานเขตรอนของโลก เราไมควร

๘๔

เอาอยางตะวนตก แตเพราะเราสงคนไปเรยนเมองฝรงกลบมาแลวเหนคคลองทไหน เธอกสราง

วตถปดมนเสยหมด อยมาวนหนงนำทำทาจะเออขนมาบนถนน ฉนไดลงไปยนเปดฝาทอรวมกบ

พลเอกเกรยงศกด ชมนนท นายกรฐมนตรในขณะนน อยทขางถนนสายหนงจงเหนขยะมนอดตน

ถาคนไทยไมมกงายหลงอยกบความสบาย ขยะเหลานมนคงเกดขนไดยาก ดงนนขยะทเหนจง

หมายความถงขยะทอยในใจมนษย แมในชวงนมทงขยะและนำเนากคงหมายถง จตใจมนษยทเนาเฟะ

จนกระทงไมสามารถทจะตอรากฐานใหถงคณธรรมอนควรมอบใหแกเพอนมนษยไดสำเรจ ดงนน

คำวา “วกฤต” จงอยาไปโทษนำเลย ขอใหโทษตวเองเสยดกวา

ฉนเคยพดมานานแลววา การพฒนาชนบทของสงคมไทยมนลมเหลวเพราะคนทเขามาอยในเมอง

แลวลมตว จนกระทงขาดการนกถงชวตชาวนาชาวไรทยงยากลำบาก ถาจะถามวา “รไดอยางไร”

กเพราะเหตวาในอดตนำทวมกรงเทพฯ เรากไมเคยเกดปญหาหนกขนาดน เพราะคนชนบทไมได

อพยพเขามาแออดอยในเมองกรง แตบดนรานคาแผงลอยมนกเตมไปหมด นอกจากนนแตกอนก

ไมเคยมโจรกรรมในเวลาคำคน แตเดยวนถาเดนทางไปไหนในเวลาคำคนกตองระวงตว เธอทรก

ทำไมไมสงหรณใจบางเลยหรอ คงเอาแตนอนหลบไมรนอนคไมเหน แทนทจะเปนคนตนอยเสมอ

เพอแสดงความรบผดชอบตอสงคม ซงหากแตละคนควรมสวนรวมเหตการณมนคงไมเพยงแคน

วนหนาคงไดเหนอะไรดๆ ยงกวานอกมาก โบราณเขาถงกลาววา “ถาไมเจบตวถงขนาดกคงไมรจกจำ”

เธอทรก โปรดอยาลมตวจนกระทงหลงผดไปวา บานนเมองนไมใชของตวคนเดยว อยางนอยควร

จะลกขนมาแสดงความรบผดชอบเพอใหสมศกดศรของความเปนคนไทย นแหละทมนสอนใหรวา

วฒนธรรมของเราตองเดนตามสงแวดลอมธรรมชาตของทองถน ฉนเคยเขยนไววา แตกอนนเมอง

ไทยเคยมคคลองเตมไปหมด ถงขนาดมคำขวญกลาวกนวา “กรงเทพฯคอเวนสตะวนออก” ซงฉน

๘๕

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

มหนงสอเลมหนงทกลาวถงสะพานในกรงเทพฯ สะพานมลกษณะโคงพอใหเรอแลนลอดไดสะดวก

ชาวบานพายเรอไปทำงาน แมกระทงไปตลาด ชาวบานกทำการตรวจความสะอาดคคลองไปในตว

โดยไมตองจางขาราชการ

หวนกลบไปนกถงบทความเรองหนงซงฉนเขยนไว ในอดตประมาณ ๓๐ กวาปมาแลววา

“การพฒนาชนบทของคนไทยประสบกบความลมเหลวโดยสนเชง” เหตผลกคอ แตกอนเมองไทย

เคยมการกระจายงานและกระจายคนทเปนชาวนาชาวไรไดอยางกวางขวาง ชาวนาชาวไรของเราก

ไมไดเดอดรอนหนก เพราะคนในเมองแมจะเปนเจานาย แตกบชาวนาเขายงใหเกยรตซงกนและกน

ฉนไดเหนกบตาตวเอง แมอายไดเพยง ๗-๘ ขวบ แตภาพเหลานนมนกยงอยในจตใจของฉนมา

จนกระทงถงบดน แมแตในดานการเมอง พระมหากษตรยของเราทกพระองคยงทรงเสดจประพาสตน

เพอใชชวตรวมทกขรวมสขอยกบเกษตรกรชาวบาน

ตงแตป พ.ศ. ๒๔๗๔ เปนตนมา เราใชอำนาจบงคบคณงามความดของบรรพบรษในอดต เพราะ

เขาใจประชาธปไตยแตเพยงในดานวตถ ตงแตนนเปนตนมา จารตประเพณกถกเปลยนมาเปน

อำนาจ ทำใหคนไทยตองยกพวกฆากนเองมาเปนชวงๆ อกทงรนแรงยงขนเรอยๆ และตงแตบดนน

จนถงบดน ธรรมชาตมนยกพวกแหกนลงมาทำรายชวตคนไทยซงอยในระดบดานลางรนแรงยงขน

โบราณไดกลาวไววา “การสรางปญหานนมนงายแตการแกปญหานนสยาก” เชนเดยวกนกบ “ขนข

หลงเสอนนงาย แตลงจากหลงเสอนนสยากยง” โปรดอยาคดวา ปนมนแรงแตขอใหคดถงวถการ

เปลยนแปลงซงธรรมชาตมนมอำนาจเหนอมนษย มนษยยงคงหยดไดยาก ธรรมชาตมนกหยดได

ยากยงกวามนษยจนกวาจะถงทสดจดจบ อนถอเปนสจธรรมททกคนคงจะปฏเสธเสยมได

๘๖

๘๗

บทท ๑๐

ฝาวกฤตนำทวม

โปรดอยาประมาท

๒พฤศจกายน๒๕๕๔

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

เธอเพอนรกของฉน กอนอนฉนขออนญาตพดถงเรองภาวะโลกรอน ทงนเพราะเหตวาทกสงทกอยาง

มนสานถงกนหมด เราเคยพดเรองภาวะโลกรอนกนมานานแลว แตเราไมมองการณไกลทเชอมโยง

มาถงภาวะนำทวมวานแหละ ทเขาวามนษยมใจคบแคบ เมอไมนานมาน มคนมาเชญใหฉนพด

เรองภาวะโลกรอนถงหาครง และตวฉนเองไดเคยพดยำอยเสมอวา ถาโลกในใจเรามนไมรอน โลก

ทอยขางนอกมนกไมรอน นแหละทฉนยำมาแลวในอดตวาใหมองสองดาน แตบางคนกคดวามนไมใช

สองดาน แตมนมหลายดาน ความคดแบบนมนสะทอนใหเหนถงความเหนแกตว เพราะทคนเขาใจ

วามหลายดานนนแทจรงแลวมนเปนดานนอกทงหมด

อนง วถการเปลยนแปลงของสงทอยภายนอกตวเรามนเปนดานวตถ จงเปนเพยงสงสมมตทงหมด

สวนสงทอยภายในจตใตสำนกของตวเราเองคอของจรงซงทกคนควรรกษาไวสดชวต เหตการณ

นำทวมครงนเธอกำลงหลงกลอบายของใครหรออะไรอยหรอเปลา เพราะพดกนเรองฝาวกฤตนำทวม

แถมฝาเขาไปแลวกยงไมเหนมสงทเปนเหตอยางแทจรง คงพายเรออยในอางลอยนำไปลบๆ แถม

ยงพยายามกอดมนไวแนนเพราะกลวจมนำตาย เชนเดยวกนกบงานกลวยไมทฉนพยายามบอกเธอ

แลววา ตวเองไมไดทำเรองกลวยไม แตกมนอยคนนกทหยงรความจรงไดวา การทฉนจบงาน

กลวยไมกเพราะเหนเศรษฐเอากลวยไมมาเลนแลวใชเปนเครองมอแบงชนชนและดวยฉนเปนคนม

นสยสไมยอมถอย อกทงมศลปะในการผอนสนผอนยาวมาตลอดระยะเวลานานหลายสบป ฉนจง

๙๐

จบงานกลวยไมเพราะตองการกอสรภาพทางเศรษฐกจใหแกชาวบาน ซงชวตยงตกทกขไดยากให

สามารถพงพาตนและพงพากนและกนได ในทกครงทรสกไดวามปญหา ฉนมกหวนกลบมาคด

แกไขทการปฏบตจากใจตนเองเสมอมา

นกเชนเดยวกน ฉนอดสงสารแมคงคาไมได ทงๆ ทเธอมนสยตรงไปตรงมา แตมนษยมกเลสยง

หลงโทษวาเธอเปนผกอวกฤต ถามนษยพวกนไมเอาแตโทษวาวกฤตมนเกดจากนำดานเดยว ถงขนาด

เสนอใหกระทำกบเธอแบบนนแบบโนนแลวหวนกลบมามองทขยะซงไมไดอยในนำ หากอยทใจ

มนษยเอง เพอหวงชำระลางใหมนสะอาดบรสทธถงระดบหนง กยงพอจะทำใหฉนเหนความหวงขน

มาบาง เพราะอนทจรงแลว เหตการณนำทวมครงนมนเกดจากรากฐานจตใจมนษยเอง ทเอาแต

ความโลภเขาวา ไดเทานเทานนกยงไมพอจะเอาเทาโนนตอไปอก แถมยงเอาแตการพดทมงไป

ขางหนาดานเดยว เสมอนการพยายามทำชำเราแมคงคา ซงแนนอนทสดเมอใชกเลสตวเองเปน

เครองมอเสมอนการเอาแตได การจะใหรสกตวแลวหวนกลบมามองสอกดานหนงมนกคงเปนเรอง

ยากยงขน โอมนษยหนอมนษยอยางทโบราณไดพดไววา “มนษยขเหมนเคยวเขญเทวดา” การจะ

คดใหมนษยหวนกลบมามองตนเอง ยงใหมนษยลงมอแกไขปญหา มนกยงยากมากขน เพราะสงท

มนษยนำปฏบตอยในขณะน มนกเปนเพยงภาพการคดแกไขปญหาทปลายเหตดานเดยวเทานน

ฉนเหนความจรงแลววา การคดแกไขปญหาทปลายเหตนนมนกจำเปนจะตองนำปฏบต แตภายใน

จตใตสำนกจะตองมองเหนทตนเหตรวมดวย เพราะตนเหตมนเกดจากความเหนแกตวของมนษยเอง

ซงเปนคนทองถน แมแตการมองเหนปญหาทปลายเหตกมผลสบเนองมาจากความเหนแกตว

ของมนษย กเลสของมนษย ธรรมชาตของมนษยทกคน แมแตตวฉนเองกมกเลส เหตผลกคอ

ถาดบกเลสไดหมดกยอมไมเกดมาอก แมแตพระพทธองคกยงตรสไววา “พระพทธเจาไมไดมเพยง

๙๑

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

พระองคเดยว” นแหละทฉนเคยเขยนถงเรองกอนหนหลนลงนำเอาไวแลว ถาใครคดไดกยอมเปน

ผลดแกตวเอง

ในเมอมนษยมกเลสเปนธรรมชาต ดงนน ไมวาจะเกดเหตการณอะไรขน แมแตเรองนำทวมเราก

ตองโทษตวเราเองกอนอน ไมเชนนนแลวในอนาคตมนคงจะเกดขนอกและรนแรงยงกวาเกา

เหตการณครงหนามนอาจไมใชเรองนำทวม แตเปนเรองระหวางมนษยกบมนษยทมการทะเลาะ

เบาะแวงจนถงขนยกพวกทำรายกนเองไดไมยาก ระวง! ถาขนยงนำเอาความผดครงนไปโทษนำ

วนหนงขางหนาเราจะตองนำตาหยด ความจรงวกฤตของมนษยโดยตรงซงจะรนแรงยงกวาเกามาก

ขนไปอก เธอลองคดดกแลวกนวา ชวงทผานพนมาแลว เธอพยายามนำเอาความผดครงนผกตดไว

กบเรองนำทงหมด แลวในทสดธรรมชาตกคงตองหวนกลบมาทำโทษเธอเอง ซงเรากไดเหนกนมา

แลวในอดต แตในขณะน ไมมใครพดถงเรองอดตทเชอมโยงไปสอนาคต หากพดกนแตเรองนำ

อยางซำๆ ซากๆ ยงไปกวานน ถามใครพดถงเรองราวเกยวกบมนษย หลายคนคงปฏเสธกนอยาง

อตลดเพอใหมนพนตวเทานนเปนพอ

ขณะนทฉนไดเหนภาพของคนกลมหนงทหนนำขนไปนงอยบนหลงคาบาน เธอคดหรอเปลาวามน

เปนสญญาณทชใหรวาภายหนามนจะเกดอะไรขนตามมาอก เรองทำนองนมนเคยเกดมาแลวใน

อนเดยซงหลายคนกเคยไปอนเดยมากอน แตเคยนำมาคดหรอเปลา หรอวาเปนเพราะนสยของคน

ไทยทลมงาย นแหละสงทเคยเกดขนทอนเดยนน คอการออกปลนสะดมทำใหเกดกาลยคขนใน

อนาคตไดไมยาก หรอวาเธอยงคงอยากอยอยางประมาท สงทผานมาแลวในอดต ดงนน ไมวาจะ

พดอะไรขนมา เธอกไดแตนงฟงโดยไมรเรองอะไรเลย

๙๒

ความจรง “นำทวมครงนมนเกดขนจากนสยของมนษยทโลภมากโดยไมรจกพอเพยง ซงมผล

ทำลายธรรมชาตของทกสงทกอยาง ในทสดธรรมชาตมนกเรยกกลบคน”ถาเธอยงไมรสกตว ฉนก

คงชวยอะไรไมไดมากไปกวานแลว น! เปนเพยงคำเตอนสต เพอใหเธอรสกตวและหวนกลบมา

คนหาความจรงทใจเธอเอง ถาใครทำไดยอมเปนผลดแกตวเอง เพราะฉะนนในชนแรกโปรดอยาหลง

โทษนำเลย ถาเธอสามารถหวนกลบมาโทษตวเองได ฉนรบรองวาการคดแกปญหาเรองนำทวมมน

คงไมยากเกนความสามารถของมนษย คนไทยมของดอยแลวไมรจกใชใหเกดประโยชน ความจรง

คนไทยมนำใจแตไมรจกใชคงปลอยใหนำมนแผลงฤทธไปกอน แถมเจบแลวยงไมรจกจำอกดวย

โปรดอยาหลงโทษนำเลย ถาเธอสามารถหวนกลบมาโทษ

ตวเองได ฉนรบรองวาการคดแกปญหาเรองนำทวมมนคง

ไมยากเกนความสามารถของมนษย

๙๓

บทท ๑๑

มองนำทวมในดานสรางสรรค

จ.กาญจนบร

๒๗ตลาคม๒๕๕๔

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

เธอทรกทกคน ความจรงแลวสงทมนเกดขนทกวนน ถาเธอหวนกลบไปมองสอดต ฉนพดไวนาน

แลววา เหตการณตางๆ ทมนเกดขนในบานเมองเรากเพราะคนไทยหลงอยกบความสบาย จนกระทง

รากฐานจตใจออนแอเหนอะไรทมใชของตวกอยากได คอรปชนกเตมบานเตมเมอง เศรษฐกจยำแย

กแกไมตก การจดการศกษากไมไดทำใหคนเปนมนษย ถาฟงเสยงจากภายนอก ตางชาตเขาพดกน

วาคนไทยไมรจกความยากลำบาก

ความจรงนำทวมครงน ถาเธอไมใชคนลมงาย เมอป พ.ศ. ๒๔๘๕ มนกเกดไมนอยไปกวาน เวนไว

แตวาคนไทยสมยนนไมไดสรางวตถมากมายเหมอนปจจบนจงไมเดอดรอนเชนทกวนน ฉนจำไดวา

เมอป พ.ศ. ๒๔๘๕ นำทวมถงชนทสองของบาน แตคนไทยกยงอยกนไดถงหนงเดอนเตมๆ ขณะ

นนฉนมอาย ๒๑ ป แตทกวนนเรากลบทำลายธรรมชาต ภเขาหนปนลกใหญๆ ในจงหวดสระบร

ลพบร และทปากชอง เปนตน สญหายไปเยอะแลว เปลยนไปเปนตกสงๆ แมแตมหาวทยาลยกม

การกอสรางกนอยางเอกเกรก การศกษาททำลายสงแวดลอมนเองทไดทำลายจตใตสำนกของ

มนษย ทำใหสงคมแยลงไปทกท ยงแกไขกยงตกตำ ไมอยางนนคงไมเกดการจดการศกษาทางเลอก

การศกษาทจดใหคนนงอยในตกสบายๆ แลวจะหวงใหลกศษยจบไปแลวลงทำงานตดดนมนกคงเปน

ไปไดยาก ยงกวานนตวผใหญเองซงเปนผบรหารกเชนกน หากรกแตจะประชมอยแตในตกอยใน

หองแอร ลกศษยจะไดรบการศกษาทมคณภาพไดอยางไร เพราะถาหวไมสาย หางมนจะกระดกไดอยางไร

๙๖

ฉนคดวานำทวมครงนมนนาจะสอนใหเธอทงหลายรจกอดทน เพราะถาเธอตอสกบใจตนเองไมได

แลวจะไปสกบอะไรทไหน ฉนขอฝากเรองนเอาไวใหเธอกลบไปนอนคด ฉนไมรวาเหตการณแบบน

มนจะเกดขนอกสกกครง ถงจะชวยใหเธอรจกตวเองดขน และไมไปทำลายธรรมชาต เชนเดยวกบ

เรองความพอเพยงทพดกนแตปาก หากไมรจกทำ มแตการพดกนไปตางๆ นานา โดยหาจดจบไดยาก

ฉนอาย ๙๐ ปแลว ฉนขอเปนกำลงใจใหเธอทกคนไดเรยนรกบความยากลำบากและอดทนทำงานหนก

เพราะการทำงานหนกคอความสขทแทจรง ขอใหชวตจงมความสขเพราะการทำงานใหแผนดน

โปรดอยาคดวาการทำงานใหแผนดนนนจะตองทำใหกบสวนรวมเสมอไป แมแตการประกอบอาชพ

อยางดทสดโดยมความซอสตยสจรตกถอไดวาคอการทำงานใหแผนดนเชนกน

ฉนคดวานำทวมครงนมนนาจะสอนใหเธอทงหลายรจกอดทน

เพราะถาเธอตอสกบใจตนเองไมไดแลวจะไปสกบอะไรทไหน

๙๗

บทท ๑๒

ฉนเกบของมคาไดจากกระแสนำไหล

ถาเปนของใครกรณามาแสดงหลกฐาน

๑๙พฤศจกายน๒๕๕๔

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

เธอทรกทกคน ขณะนนำทวมเตมตลงมานานมากแลวตางกเดอดรอนหนก เพราะคดวาตวเองกคง

อยตอไปไดยาก แลวในทสดกคงตองจมนำตาย หรอไมกประสบกบความเสยหายอยางหนก ทงน

เพราะกระแสนำมนไหลแรงยงขนทกท จนกระทงทำใหอาคารบานเรอนซงเปนของทองถนจะตอง

พงทลายเสยหายไปในทสด เหตการณดงกลาว ทำใหหลายคนจำตองนงกอดเขาดวยความรสกเปน

ทกขเพมมากยงขน ความจรงแลวทกสงทกอยางทมนเปลยนแปลงอยบนโลกใบน ตางกใหโอกาส

แกมนษยในการนำไปสวถทางทสรางสรรค แตคนเรานนมกมแนวโนมมองปญหาตางๆ ดวยความ

ทกขรอน โดยไมสามารถใชปญญาตนเองใหบงเกดเงอนไขทมความสขไดเองอยางเปนธรรมชาต

เหตไฉนตวเธอเองมองสงตางๆ ในดานดไมเปน แมเหตการณครงนทมนเกดขนและมผลทำให

สงคมไทยจำตองพบกบความเสยหายอยางหนก แตกลบมบางคนถงกลบคดในดานดวา ทกสงทกอยาง

บนโลกใบน ถาเรามแตการมอบใหซงกนและกน ยอมชวยใหทกคนมองเหนความดของสงเหลานน

ไดอยางเปนธรรมชาต

“เมอไมรสงนกยอมปฏเสธทจะรสงนน” ดงนน ถาไมรสกเจบปวดเพราะกระแสนำทวมแลวใชมนให

เปนผลดแกการคดแกไขปญหาทปรากฏออกมาในสงคมปจจบน จงเทากบวาเราไมอาจทจะรเทา

ทนแลวหนไปคดอกดานหนง ดงนน ถาดานหนงเสยหายหนก อกดานหนงกยอมดขน แมแต

เหตการณนำทวมทมนทำใหคนไทยจำตองเผชญกบความทกข ในทสดคนทเผชญกบสภาพดงกลาว

๑๐๐

กจำตองหวนกลบมาแลเหนวา ในทสดทกคนกตองพบกบความสขได เชนวา ถาเธอพบวาดานหนง

เบากวาอกดานหนง เธอยอมนำมาใชแกไขปญหาในสงคมไดไมยาก ถานำมนมาแรงกยอมชวยให

สภาพภายในสงคมมนดยงขน เหมอนอยางกบทพดฝากไววา “การทเธอจะรคาของสขาว ตวเองจะ

ตองสนใจเรยนรจากสดำไปกอน” เพราะฉะนน ถาเธออยากเรยนรสขาว เรากตองกลาเผชญกบสดำ

ถาตองการความสบายเรากตองเรยนรจากความยากลำบาก ฉนเชอวา ยงมเรองราวอกมากมาย

หลายอยาง ทสะทอนผลใหเธอนำไปคดคนควาหาความจรงไดจากปญหานำทวม เวลานคนหน

ความยากลำบากไปเขาวด คนเหลานนาสงสารเปนอยางยง เพราะเขาไมเคยรคาของความยาก

ลำบากมาแตอดต

การทฉนนำเรองนหยบยกมาพด กเพราะตวเองไดผานความยากลำบากมาจนกระทงรสกวา มนนา

สนใจทเราจะกาวเขาไปหามนทกเรอง หลกธรรมทานกไดชไวแลววา “วถการเปลยนแปลงของ

ทกสงทกอยางทปรากฏอยบนโลกใบนนน มการหมนวนเปนวฏจกร เพราะฉะนนถาตองการพบ

ความสขทแทจรง เหตไฉนจงกลวความทกขถงขนาดหนไปเขาวด”ฟงแลวทำใหฉนรสกสงสารเปน

อยางยง หนมามองดดานหลงเธอสวา “คนทเขาเคารพเราจากใจจรงนน เขากำลงยกมอไหวอย

ดานหลงโดยไมจำเปนตองใหเธอเหน” แมแตเพลงพระราชนพนธของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ทชอ “ความฝนอนสงสด”กยงมเนอรองตอนหนงวา“ใหปดทองหลงพระ”

เมอพดถงหลกธรรม แทจรงแลวมนอยใกลๆ จตใจเธอเองนนแหละ ถารจกหวนกลบมาคนหาดาน

หลงใหได เธอกคงจะพบความสวยงามนาประทบใจรออยดานหนา ถาฉนจะขออนญาตพดวา หาก

ตองการแกปญหาชมชนแออดในกรงเทพฯ กตองหนไปคดแกไขในชนบท ถาเธอเหนวาบานนเมองน

มนมสดำ เธอกควรหวนกลบมาทำใหจตใจเธอเองเปนสขาวใหได ถาเธอตองการแกไขปญหาความรอน

๑๐๑

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

เธอควรสรางสมความเยนขนในใจเธอเอง และเมอเธอกำลงแกปญหานำทวม หากเธอไมหวนกลบ

มาคดแกไขกระแสนำทมนอยในใจเธอเองใหปรบเปลยนมาเปนนำเยนเพอมอบใหเพอนมนษย นำท

อยภายนอกมนกคงจะเยนไดยาก ไหนวาบานนเมองนมแตคนยมแยม แตถาใจเธอมนยมไมออก

แลว ใครเขาจะมาคบเธอเปนมตร คนทกวนนสวนใหญมใจรอนรน เพราะความไมรจกพอเพยง

หลงจากไดเทานกจะเอาเทานน หลงจากไดเทานนกจะเอาเทาโนนตอไปเรอยๆ โดยไมรจกหยดคด

เพอใหจตใจมนสงบเยนไดแลว เธอจะไปมงมนแกไขปญหานำทวมไดยงไงกน ทงน เพราะความ

อดทนทอยในใจเธอเองมนกไมม กระทงพบนำทวมแลวเกดความทกขหนกกวงหนความทกขเขาไป

อาศยวดเปนเครองดบทกขโดยไมคดดวยสตวา การดบทกขนนอยทไหนกดบได ยงพบนำทวมหนก

กควรรสกทาทายทจะลกขนมายนดบทกขตรงนนใหได

นแหละทเขาวา “มนษยควรเรยนรจากของจรง”

มาลสเรมเปลยนเปนเหลอง

เหลอบสทองรองเรอง

อนเนองมาจากดวงตะวน

หมวหคตางรองระงม

ระดมจบฝงสงลบ

โผผนบนกลบไปสรง

ผานไปสยงฝงคงคาวาร

๑๐๒

เธอทรกทกคน โลกใบนคอดาวพระเคราะหซงแตกออกมาจากดวงอาทตย ครนเยนลงจงเกดชวต

เลกๆ ซงเปนสตวเซลลเดยวขนในนำ หลงจากนนจงขนมาอยบนบกแลวมววฒนาการเรอยมาเปน

รปแบบตางๆ จนกระทงเปนมนษย สวนอกดานหนงไดแก พช ซงโลกไดใหมาเพอใชเปนอาหาร

รวมทงยารกษาโรคแกชวตสตว

“สตว” อนไดแก มนษย ซงเปนทสดแลวของชวตทเคลอนทได รวมทงมจตวญญาณซงเปนกญแจ

สำคญกำหนดการเรยนร ในทสดชวตมนษยกมาถงจดทำลายตวเอง อนถอไดวาเปนทสดแลวของ

วฏจกรการเปลยนแปลงอยางสมบรณครบถวน บางคนทกขหนกถงกบอางวา ตนไมไดทำความชว

แตเหตไฉนจงตองมารบเคราะหกรรมดวย ความจรงแลวมเงอนไขอกอยางหนงสำหรบคนทสรางคณ

งามความดถงระดบหนงแลวยอมไมกลวตาย เพราะเขาใจไดวา การเกดการตายนนมนเปนของ

ธรรมดาสำหรบชวต ถาเราทำความดมาในอดตถงระดบหนงการตายยอมไปสความสข ขณะนเวลา

อนหมายถง พทธกาล ไดเลยกวากงหนงมาแลว เพราะฉะนนความสบสนวนวายซงมมนษยเปนเหต

มนจะเพมองศาความรนแรงมากขนเปนลำดบ คงไมมอำนาจใดๆ จะมาหยดได แตอำนาจทอยใน

วฏจกรชวต

๘ธนวาคม๒๕๕๔

บทสงทาย

บนทกการเรยนร

ศ.ระพ สาครก

ใจมนษยนนสามารถหยดได เพราะสรางคณงามความดเอาไว บนพนฐานความเปนผรถงความจรง

ดงนนไมวาทกสงทกอยางจะเกดอะไรขน ผทรความจรงยอมไมทกข เมอไมทกขกยอมมแตความสข

ดงนนภาวะจบสนมนจงไมไดอยขางนอก หากอยในจตใจของทกคนอนเปนทสดแลว

แมแตนำทวมซงเปนเหตการณทผานพนมาสดๆ รอนๆ มนกเกดจากรากฐานจตใจมนษยทขาด

คณงามความด ทกสงทกอยางยอมมสองดาน ดงนน ความจรงจงชไววา “เมอไมมดานนนกยอมม

ดานน” ดงนน “เมอสงคมไมมคนดกยอมมคนทขาดความรจรงจากใจตนเอง”นอกจากนำทวมแลว

อาจมแผนดนไหวหรอมอะไรตอมอะไรตดตามมาอก เพราะแผนดนไหวมนกเกดจากกเลสมนษย

ทไปขนเอาสวนตางๆ ของแผนดนมาใชประโยชน เพอสนองความสบายของตวเอง ดงนน ฉนจง

ขออนญาตแนะนำวธแกไขทดทสด สงนนกคอ การสรางคณงามความดฝากไวแกแผนดนใหถงทสด

จดจบของโลกใบน ซงตอไปคงเปนดาวพระเคราะหอกดวงหนงทไมมสงมชวตอาศยอย เชนเดยวกบ

ดาวพระเคราะหบางดวงซงผานพนวถการเปลยนแปลงเชนโลกใบนมาแลว