61

คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

Embed Size (px)

DESCRIPTION

โครงการนำร่องการจัดการศึกษาแบบมีส่วนร่วมขององค์กรในชุมชนเพื่อสุขภาวะคนไทย (ปศท.๒) วัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด ได้รับทุนสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส) ศูนย์วิจัยและฝึกอบรมทางการศึกษา วิทยาลัยครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์

Citation preview

Page 1: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด
Page 2: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 2

ค าน า

คมอการเรยนรขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง จดท าขนเพอใชประกอบการเรยนร โครงการวถชวตไทยสสขภาวะ 3 วยในชมชนวดทาสะแบง กจกรรมท 2 เรอง สงเสรมภมปญญา และวฒนธรรมพนบานในชมชนวดทาสะแบง คมอการเรยนรเลมนเปนการถายทอดวถชวต ภมปญญา และวฒนธรรมพนบานในชมชนวดทาสะแบง หมท 4 และ หมท 7 บานทาสะแบง ต าบลมะบา อ าเภอทงเขาหลวง จงหวดรอยเอด โดยการน าเอาทรพยากรธรรมชาตและวสดทมอยในทองถน มาท าเปนขนหมากเบงโบราณหาแปด ขนหมากเบงโบราณเกยวสบสองซายขวาและขนหมากเบงโบราณเกยวสามสบสองซายขวา เพอใชประกอบพธกรรมตามความเชอในพระพทธศาสนาทสบทอดมาจากบรรพบรษไดปลกฝงใหประชาชนในชมชนทงเดก ผใหญและผสงอาย มความรก ความสามคค มคณธรรม จรยธรรม ดวยการมสวนรวมของคนในหมบาน โรงเรยน และชมชน มาท ากจกรรมรวมกนทวดบานทาสะแบง ซงเปนศนยรวมพลงทงกายและจตใจของชมชนบานทาสะแบง

คมอการเรยนรขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบงเลมน ส าเรจสมบรณและเปนรปเลม ทสวยงาม คณะผจดท าขอกราบนมสการพระภกษ สามเณร วดทาสะแบงทกรป ขอขอบคณภมปญญาพนบาน และผรทมสวนเกยวของทกทาน ขอขอบคณ อาจารย ดร.วชรนทร แสนรงเมอง ทปรกษาโครงการและถอดบทเรยน ใหส าเรจลลวงดวยด

หวงเปนอยางยงวาคมอการเรยนรเลมน กอใหเกดประโยชนแกผศกษาเรยนร และผทสนใจเปนการอนรกษ และสงเสรมการท าขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง ใหด ารงอยคกบสงคมไทยอสานอยางยงยน

คณะผจดท า

ชมชนวดทาสะแบง

Page 3: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 3

สารบญ

เรอง หนา

ค าน า สารบญ ประวตวดทาสะแบง 1 หลกการและเหตผล 4 จดประสงค 4 เปาหมาย 5 วธด าเนนการ 7 ประโยชนทไดรบ 10 โครงสรางหลกสตรการเรยนร 11 ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 12 ขนหมากเบงโบราณหาแปด 13 ขนหมากเบงโบราณเกยวสบสองซายขวา 27 ขนหมากเบงโบราณเกยวสามสบสองซายขวา 40 แหลงอางอง 52 ภาพกจกรรมการเรยนรขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 53 พธกรรมและความเชอการใชขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 55 คณะผจดท า 56

Page 4: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 4

วดทาสะแบง

ค าขวญวดทาสะแบง

ขนหมากเบงทาสะแบง แหลงเรยนรวฒนธรรม งามเลศล าประเพณ แมน าชแขงเรอยาว หลวงปขาวตระการตา ศนยการศกษา ICT

ประวตความเปนมา

วดทาสะแบง ตงอยเลขท 97 บานทาสะแบง หมท 4 ต าบลมะบา อ าเภอทงเขาหลวง จงหวดรอยเอด สงกดคณะสงฆมหานกาย มทดนตงวดเนอท 6 ไร 50 ตารางวา ส.ค. 1 เลขท 329 ตงขนป พ.ศ. 2405 เดมชอ “วดตาลทาสะแบง” ตอมาป พ.ศ. 2481 เปลยนชอเปน “วดทาสะแบง” และไดรบพระราชทานวสงคามสมา ในวนท 28 พฤศจกายน พ.ศ. 2481 นบตงแตนนมาจนถงปจจบน มเขตวสงคามสมา ขนาดกวาง 40 เมตร ยาว 80 เมตร ทธรณสงฆ จ านวน 1 แปลง เนอท 3 ไร 15 ตารางวา ในอดตไดสรางไวเปนศาลากลางหมบานทาสะแบง ปจจบนไดสรางเปนแหลงการเรยนร ศนยปฐมวย และศนยรวม กลมแมบานในชมชนวดทาสะแบง

อาณาเขต ทศเหนอ มเนอท 2 เสน 18 วา ตดกบถนนสาธารณะบานทาสะแบง ทศใต มเนอท 4 เสน 2 วา ตดกบทดนของนางอน ศรสาร ทศตะวนออก มเนอท 4 เสน 6 วา ตดกบแมน าช ทศตะวนตก มเนอท 4 เสน 4 วา ตดกบถนนสาธารณะบานทาสะแบง

Page 5: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 5

อาคารเสนาสนะ ประกอบดวย

1. อโบสถ ขนาดกวาง 6 เมตร ยาว 16 เมตร เปนอาคารคอนกรตเสรมเหลก สรางเมอ พ.ศ. 2529 2. ศาลาการเปรยญ ขนาดกวาง 15 เมตร ยาว 20 เมตร สรางเมอ พ.ศ. 2533 3. กฎสงฆ จ านวน 3 หลง เปนอาคารครงตกครงไม 4. ปชนยวตถ มพระประธานในอโบสถ เนอโลหะ สรางเมอป พ.ศ. 2526 มพระประธานทศาลา การเปรยญ จ านวน 1 องค และพระประธานทกฎ จ านวน 1 องค

การบรหารและการปกครอง มเจาอาวาสเทาททราบนาม ดงน 1. พระครขนตภรมย เปนเจาอาวาสระหวางป พ.ศ. 2441 – พ.ศ. 2498 2. เจาอธการคณ ฐตปญโญ เปนเจาอาวาสระหวางป พ.ศ. 2499 – พ.ศ. 2528 3. พระอธการรศม ปญญวโร เปนเจาอาวาสระหวางป พ.ศ. 2529 – พ.ศ. 2537 4. พระครสทธวโรภาส (สะอาด ปภสสโร) เปนเจาอาวาสระหวางป พ.ศ. 2538 – ปจจบน

สงกอสรางถาวรวตถ ประกอบดวย

1. ศาลาการเปรยญ 2 ชน มขนาดกวาง 12 เมตร ยาว 32 เมตร วางศลาฤกษ ในวนท 14 สงหาคม พ.ศ. 2548 เรมด าเนนการกอสราง เมอวนท 15 สงหาคม พ.ศ. 2548 และสรางเสรจในป พ.ศ. 2552 2. พระพทธสรนทรมหามน (หลวงปขาว) เปนพระพทธรปปนปนสขาว ขนาดหนาตกกวาง 7.85 เมตร สง 11.50 เมตร สรางเมอวนท 9 พฤศจกายน – วนท 3 ธนวาคม พ.ศ. 2549 ใชเวลาการกอสรางรวม 29 วน ใชงบประมาณกอสรางประมาณ 800,000 บาทเศษ 3. หอระฆง สรางเมอวนท 16 มนาคม พ.ศ. 2551 สรางเสรจวนท 15 มนาคม พ.ศ. 2552 ใชงบกอสรางประมาณ 500,000 บาท

Page 6: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 6

4. ศนยการเรยนร ICT ไดรบงบสนบสนนเครองคอมพวเตอร จ านวน 21 เครอง จากกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร โดยใชงบประมาณของทางวดทาสะแบง ในการกอสรางศนย การเรยนร ICT ประมาณ 350,000 บาท กอสราง เมอวนท 15 มถนายน – 24 สงหาคม พ.ศ. 2553 เพอใชเปนแหลงเรยนรในชมชนวดทาสะแบง 5. กฎสงฆ จ านวน 1 หลง เปนอาคารครงตกครงไม สรางเมอวนท 6 กมภาพนธ – 30 เมษายน พ.ศ. 2554 ใชงบกอสรางประมาณ 450,000 บาท 6. หองน า จ านวน 5 หอง สรางเมอเดอนมนาคม – เมษายน พ.ศ. 2554 ใชงบกอสรางประมาณ 100,000 บาท

เขตการปกครอง

ในอดต วดทาสะแบงอยในเขตการปกครองของอ าเภอธวชบร แบงเขตการปกครองเปน 2 กง ไดแก กงอ าเภอเชยงขวญและกงอ าเภอทงเขาหลวง ตอมาทางราชการจงไดแตงตงยกกงอ าเภอทง 2 กง เปนอ าเภอ คอ อ าเภอเชยงขวญ และอ าเภอทงเขาหลวง เมอวนท 8 กนยายน พ.ศ. 2550 วดทาสะแบง จงไดอยเขตการปกครองของอ าเภอทงเขาหลวง นบตงแตนนมาจนถงปจจบน.

Page 7: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 7

โครงการน ารองการจดการศกษาแบบมสวนรวมขององคกรในชมชนเพอสขภาวะคนไทย (ปศท.2)

ชอโครงการ วถชวตไทยสสขภาวะ 3 วยในวดทาสะแบง Thai Way of Life on Holistic Health of 3 Ages in Tha Sabang Temple. กจกรรมท 2 สงเสรมภมปญญา ศลปะ และวฒนธรรมพนบานในชมชนวดทาสะแบง

หลกการและเหตผล

ภมปญญาไทย ศลปะ และวฒนธรรมพนบานในชมชนบานทาสะแบง หมท 4 และหมท 7 ไดเรยนร สบสาน และถายทอดสบตอกนมาเรอยๆจากรนป ยา ตา ยาย มาถงลกหลาน ใหรจกคณคาความส าคญ มองเหนประโยชนของภมปญญาดานศลปะและวฒนธรรมพนบาน ทสามารถน าเอาทรพยากรธรรมชาตและวสดอปกรณทมอยในทองถน มาปรบประยกต ใชใหเกดประโยชนในการ ด าเนนชวต เพอประกอบพธกรรมตามความเชอทางพระพทธศาสนาของพทธศาสนกชน ในชมชนวดทาสะแบง ดวยการท าขนหมากเบงโบราณ การสานตาแหลว และการท าฮงมดแดง โดยน าเอา ภมปญญาพนบานและผรในชมชนถายทอดความรใหกบเดก ผใหญ ผสงอาย และผทสนใจมาเรยนรวธการท าขนหมากเบงโบราณ การสานตาแหลวและการท าฮงมดแดง ซงเปนการสบทอดภมปญญาไทย ศลปะ และวฒนธรรมพนบานในชมชนวดทาสะแบง โดยการมสวนรวมกจกรรมของบาน วด โรงเรยนและชมชน เพอใหเดก ผใหญและ ผสงอาย เกดความรก ความสามคค ความสมานฉนท สามารถน าทกษะการเรยนรมาประยกตใชใหเกดประโยชนในการด ารงชวตประจ าวน และท ากจกรรมรวมกนในสงคมอยางมความสข รวมทงเปนการสงเสรมภมปญญา ศลปะ และวฒนธรรมพนบานในชมชนวดทาสะแบง ใหอยคกบสงคมไทยอสานอยางยงยน

วตถประสงค

1. เพอสงเสรมเดก ผใหญ และผสงอายในชมชนวดทาสะแบง ไดน าเอาหลกแนวคดของเศรษฐกจพอเพยงมาปรบประยกตใชกบภมปญญาพนบานในการด าเนนชวต 2. เพอสงเสรมการคดคนพฒนาสสงคมการเรยนรตลอดชวต สามารถน าเอาทรพยากรทมในทองถน มาประยกตใชใหเกดประโยชนในชวตประจ าวนได อยางเหมาะสม 3. เพอสงเสรมการท ากจกรรมรวมกนของชมชนอยางตอเนอง สงผลใหเกดความรก ความสามคคและอยในสงคมอยางสนตสข

Page 8: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 8

เปาหมาย

เชงปรมาณ

เดก ผใหญ และ ผสงอาย หมท 4 และ หมท 7 บานทาสะแบง ต าบลมะบา อ าเภอ ทงเขาหลวง จงหวดรอยเอด จ านวน 50 คน

เชงคณภาพ

กลมเปาหมายในชมชนวดทาสะแบง จ านวน 50 คน ไดเรยนรการท าขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง การสานตาแหลว และการท าฮงมดแดง สามารถน าวสดอปกรณทมในทองถนมาประยกตใชประโยชนไดอยางเหมาะสม และพฒนาการเรยนรอยางตอเนอง คดเปนรอยละ 80

ระยะเวลาด าเนนการ เรมตงแต 1 เมษายน 2554 – 1 เมษายน 2555

สถานทด าเนนการ วดทาสะแบง ต าบลมะบา อ าเภอทงเขาหลวง จงหวดรอยเอด

หนวยงานทรบผดชอบ วดทาสะแบง อ าเภอทงเขาหลวง จงหวดรอยเอด

หนวยงานทเกยวของ

1. วดทาสะแบง หมท 4 ต าบลมะบา อ าเภอทงเขาหลวง จงหวดรอยเอด

2. บานทาสะแบง หมท 4 ต าบลมะบา อ าเภอทงเขาหลวง จงหวดรอยเอด

3. บานทาสะแบง หมท 7 ต าบลมะบา อ าเภอทงเขาหลวง จงหวดรอยเอด

4. โรงเรยนบงงามพฒนา ต าบลมะบา อ าเภอทงเขาหลวง จงหวดรอยเอด

5. โรงเรยนบานขวางทาสะแบง ต าบลมะบา อ าเภอทงเขาหลวง จงหวดรอยเอด

6. ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยอ าเภอทงเขาหลวง จงหวดรอยเอด

Page 9: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 9

ผรบผดชอบ

คณะท างานโครงการ ประกอบดวย

1. พระครสทธวโรภาส เจาอาวาสวดทาสะแบง ประธาน 2. พระอนสรณ ปภสสโร วดทาสะแบง รองประธาน 3. พระมหา ดร.ทองจนทร กมโล วดทาสะแบง ผประสานงาน 4. คณะสงฆวดทาสะแบงทกรป วดทาสะแบง กรรมการ 5. นายบญเสรม เครอน าค า ก านนต าบลมะบา กรรมการ 6. นายประพนธ ดลกศร ผใหญบานหม 4 กรรมการ 7. นายธ ารง ทพยสาร ผใหญบานหม 7 กรรมการ 8. นายประดษฐ ฤทธวฒ ผชวยผใหญบานหม 4 กรรมการ 9. นางวภา ชดขนทด ผชวยผใหญบานหม 7 กรรมการ 10. นางคมทอง จ านงคจตร สารวตรก านนต าบลมะบา กรรมการ 11. นางสปรยา ทพยสาร สารวตรก านนต าบลมะบา กรรมการ 12.นางบวบาน ประวเศษ ผอ.กศนทงเขาหลวง กรรมการ 13. นางทองทรพย ปตโต คร.กศนทงเขาหลวง กรรมการ 14. นางสาวพมพสร พนทว คร.กศนทงเขาหลวง กรรมการ 15. นางล าพอง วลยศลป บานทาสะแบง ภมปญญาพนบาน 16. นางวน วจภม บานทาสะแบง ภมปญญาพนบาน 17. นางพน ธหา บานทาสะแบง ภมปญญาพนบาน 18. นางพร จตรวธ บานทาสะแบง ภมปญญาพนบาน 19. นางบญนอง สนองผน บานทาสะแบง ภมปญญาพนบาน 20. นางทองเลยม นลภกด บานทาสะแบง ภมปญญาพนบาน 21. นางล าไย ฤทธวธ บานทาสะแบง ภมปญญาพนบาน 22. นางจ าลอง เอกวธ บานทาสะแบง ภมปญญาพนบาน 23. ดร.วชรนทร แสนรงเมอง นกวชาการ ทปรกษาและถอดบทเรยน

Page 10: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 10

วธด าเนนการ

กจกรรมท 2 สงเสรมภมปญญา ศลปะและวฒนธรรมพนบานในชมชนวดทาสะแบง รายละเอยดดงน

กจกรรม ระยะเวลา งบประมาณ ผรบผดชอบ

ขนเตรยมการ

1. ประชมคณะท างาน 2. แตงตงคณะท างาน 3. วางแผนการท างาน ขนด าเนนการ

1. จดท าคมอการเรยนร 2. ประสานกบองคกรทเกยวของ

3. ประชาสมพนธการท างาน

4. ด าเนนการจดกจกรรม ดงน 4.1 ประชมกลมเปาหมาย

4.2 การท าขนหมากเบงโบราณ วดทาสะแบง 4.3 การสานตาแหลว

4.4 การท าฮงมดแดง

4.5 การจดนทรรศการ ขนประเมนผล

1. สงเกตการเขารวมกจกรรม

2. การตอบแบบสอบถาม

3. สรปผลการด าเนนงาน

4. รายงานผลการจดท าโครงการ และถอดบทเรยน

1 เมษายน 2554 – 30 เมษายน 2554

1 พฤษภาคม 2554 – 31 พฤษภาคม 2554

1 มถนายน 2554 – 24 ธนวาคม 2554

30 ธนวาคม 2554

1 มถนายน 2554 –29 กมภาพนธ 2555 30 ธนวาคม 2554 – 29 กมภาพนธ 2555

1,000 1,500

4,500

-

4,000

1,1000

5,000

- -

3,000

-

1. ประธานโครงการ 2. คณะท างานโครงการ 3. ผประสานงานโครงการและเหรญญก 4. ทปรกษาโครงการ และถอดบทเรยน

Page 11: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 11

งบประมาณ

กจกรรมท 2 สงเสรมภมปญญา ศลปะและวฒนธรรมพนบานในชมชนวดทาสะแบง ไดรบงบประมาณ 30,000 บาท รายละเอยดคาใชจายในการด าเนนกจกรรม ดงน

รายการ จ านวนเงน/

บาท

ผรบผดชอบ

1. คาอาหารคณะท างาน 2. คาตอบแทนพจารณาโครงการ 3. คาจดท าคมอขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง จ านวน 50 เลม 4. คาจดท าคมอการสานตาแหลว จ านวน 50 เลม5. คาจดท าคมอการท าฮงมดแดง จ านวน 50 เลม 6. คาตอบแทนอาจารยใหความร 7. คาตอบแทนการปฏบตงานคณะท างาน 8. คาวสดอปกรณในการฝกปฏบต 9. คาสถานทประชมและจดกจกรรม 10. คาสอและแผนปายประชาสมพนธ 11. คาจดท าแบบสอบถาม 12. คาวสดส านกงาน 13. คาพาหนะเดนทาง 14. คาจดนทรรศการ

1,000 1,500 1,500

1,500 1,500 3,000 2,000 5,000 2,500 4,000 500 500 500

5,000

1. ประธานโครงการ 2. คณะท างานโครงการ 3. ผประสานงานโครงการ และเหรญญก 4. ทปรกษาโครงการและ ถอดบทเรยน

รวม 30,000 -

Page 12: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 12

การวดและประเมนผล

ตวบงช สภาพความส าเรจ

การจดกจกรรมการเรยนร

การวดและประเมนผล

เครองมอทใช

ดานผลผลต (OUTPUT) 1. เพอสงเสรมเดก ผใหญ และผสงอายในชมชนวดทาสะแบง น าเอาหลกแนวคดของเศรษฐกจพอเพยงมาปรบประยกตใชกบวถการด าเนนชวตโดยใชภมปญญาพนบานในการท าขนหมากเบงโบราณ การสานตาแหลว และการท า ฮงมดแดงในชมชนวดทาสะแบง 2. เพอสงเสรมการคดคนพฒนาสสงคมการเรยนรตลอดชวต สามารถน าเอาทรพยากรทม ในทองถนมาประยกตใชใหเกดประโยชนในชวตประจ าวนได 3. เพอสงเสรมการท ากจกรรมรวมกนของชมชนอยางตอเนอง สงผลใหเกดความรก ความสามคค และอยในสงคมอยางสนตสข

-การอธบาย -การบรรยาย -การสาธต -การปฏบต -การจดนทรรศการ

-การสงเกต -การเขารวมกจกรรม -การท ากจกรรม -การถามค าถาม -การตอบค าถาม -การทดสอบ -ประเมนผลงาน

-แบบสงเกต -ค าถาม/ค าตอบ -แบบทดสอบ -แบบประเมน ผลงาน

Page 13: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 13

ตวบงชสภาพความส าเรจ การจดกจกรรม การวด ประเมนผล เครองมอ

ดานผลลพธ (OUTCOME)

1. บคคลในชมชนวดทาสะแบงมนสยใฝร ใฝเรยน คดรเรมสรางสรรคแบบเศรษฐกจพอเพยง น าเอาทรพยากร วสด อปกรณทมในทองถนมาปรบประยกตใชใหเกดประโยชนกบวถด าเนนชวตโดยใชภมปญญาพนบานในการท าขนหมากเบงโบราณ การสานตาแหลว และการท าฮงมดแดงในชมชนวดทาสะแบง 2.บคคลในชมชนวดทาสะแบงมสวนรวมการสบสานภมปญญา ศลปะและวฒนธรรมพนบานใหอยคกบสงคม ไทยอสานอยางยงยนตลอดไป 3. บคคล 3 วยในชมชนวดทาสะแบง มคณธรรม จรยธรรม มสขภาวะทดอยรวมกนในสงคมอยางมความสข

-การอธบาย -การบรรยาย -การสาธต -การปฏบต -จดนทรรศการ

-การสงเกต -การเขารวมกจกรรม -การท ากจกรรม -การถามค าถาม -การตอบค าถาม -การทดสอบ -ประเมนผลงาน

-แบบสงเกต -ค าถาม/ค าตอบ -แบบทดสอบ -แบบประเมน ผลงาน

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. บคคลในชมชนวดทาสะแบงด าเนนวถชวตโดยยดหลกเศรษฐกจพอเพยงมาปรบประยกตใชกบ ภมปญญาพนบานไดอยางเหมาะสม 2. บคคลในชมชนวดทาสะแบง มสวนรวมการสบสานภมปญญาไทย ศลปะและวฒนธรรมพนบาน ในการท าขนหมากเบงโบราณ การสานตาแหลวและการท าฮงมดแดง ใหอยคกบชมชนวดทาสะแบงและสงคมไทยอสานอยางยงยนตลอดไป 3. บคคลทง 3 วยในชมชนวดทาสะแบง มคณธรรม จรยธรรม มสขภาวะทด และอยรวมกนในสงคมอยางมความสข

Page 14: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 14

โครงสรางหลกสตรการเรยนร โครงการวถชวตไทยสสขภาวะ 3 วย ในวดทาสะแบง

กจกรรมท 2 เรอง สงเสรมภมปญญา ศลปะ และวฒนธรรมพนบานในชมชนวดทาสะแบง กจกรรมท 2.1 การท าขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง

ครงท วน เดอน ป กจกรรมการเรยนร เวลา/ชม.

1 7 พ.ค. 54 ความเปนมาของการท าขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 2

2 14 พ.ค. 54 - พธกรรมและความเชอเกยวกบขนหมากเบง - ประโยชนและคณคาของขนหมากเบง

2

3 21 พ.ค. 54 วสดและอปกรณในการท าขนหมากเบงโบราณ 2

4 28 พ.ค. 54 การเลอกใบตองและดอกไมสดประดบ 2

5 4 – 25 ม.ย. 54 การประดษฐใบตองและดอกไมประดบ 6

6 2 ก.ค. – 27 ส.ค. 54 การท าขนหมากเบงโบราณหาแปด 8

7 3 ก.ย. – 29 ต.ค. 54 การท าขนหมากเบงโบราณเกยวสบสองซายขวา 8

8 5 พ.ย. – 17 ธ.ค. 54 การท าขนหมากเบงโบราณเกยวสามสบสองซายขวา 8

9 30 ธ.ค. 54 การจดนทรรศการ 5

10 30 ธ.ค. 54 การประเมนผล 2

รวม 45

Page 15: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 15

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง

ขนหมากเบง หรอ ขนหมากเบญจ คอ พานพมดอกไมทใชเปนพานพมบชาในพธกรรมและบชาพระรตนตรยในวนอโบสถหรอวนส าคญทางพระพทธศาสนา รวมทงการน าไปบชาวญญาณบรรพบรษทลวงลบไปแลว นยมใชในวนส าคญทางพระพทธศาสนา วนส าคญของประเพณไทยและวนสงกรานต

ขนหมากเบง คอพานพมใสดอกไม หรอเครองบชา 5 อยาง ไดแก หมาก พล ธป เทยน และดอกไม อยางละ 5 ค ใชใบตองท าเปนกรวย รดซอนกนใหเปนรปคลายเจดย ท าเปนสมมรวมทงตรงกลางเปน 5 ขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ 6 นว สง 6- 8 นว ประดบประตดวยเครอง 5 อยาง ดงไดกลาวแลว ไวบนยอดแหลมของกรวย เรยงลดหลนลงมาตามล าดบเพอความสวยงาม ดอกไมเปนทนยมใชประดบ ไดแก ดอกดาวเรอง เชอกนวาจะท าใหเกดความเจรญรงเรอง ดอกบานไมรโรยหรอดอกสามป เชอกนวาจะท าใหมอายยนยาว ในยคปจจบนมกนยมใชดอกรก เชอกนวาท าใหเกดความรกและความสามคค

พธกรรมและความเชอเกยวกบขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 1. เปนเครองสกการบชาพระรตนตรย 2. เปนเครองสกการะอยในเครองพลกรรม ไหวครอาจารย หรอเซนสรวงดวงวญญาณ 3. เปนเครองบชาวญญาณบรรพบรษ 4. เปนเครองใหพจารณาเตอนคนไดพจารณาเบญจขนธ ไดแก รป เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ

รป หมายถง รางทคลมรวมกนไวดวยธาต 4 อนเปนสวนทปรากฏดวยตา

เวทนา หมายถง การเสวยอารมณ รสกสข เดอดรอน เจบ แคนใจ เบกบาน เฉยๆ

สญญา หมายถง รและจ าอารมณทผานอวยวะทง 6 เขามาแลวบนทกไวในใจ

สงขาร หมายถง สภาวะปรงแตงวญญาณ ผกอกรรมเกดรปนามตดตอไป วญญาณ หมายถง รแจงอารมณภายในทสมผสปจจยภายนอก

การกราบบชาดวยขนหมากเบง จงเปรยบเสมอนการกราบดวยเบญจางคประดษฐ เปนเครองเบญจขนธ การสกการบชาดวย ขนหมากเบง ชาวอสานไดยดถอเปนประเพณ และปฏบตสบเนองมาตลอดถงปจจบน ถอวาเปนเอกลกษณททรงคณคายงของชาวอสาน ปจจบนผรในการจดท าขนหมากเบง มจ านวนนอยและมอายมากขน จงควรมการถายทอดความรดวยการจดกจกรรม เพออนรกษศลปะและ

Page 16: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 16

วฒนธรรมจากภมปญญาพนบานอสาน โดยการน าภมปญญาพนบานมาประยกตใชกบศลปะในยคใหมใหเกดความประณตสวยงาม เปนการสรางอาชพใหเกดรายไดแบบยงยน อกทงเปนการอนรกษ และสงเสรมภมปญญาไทยพนบาน สงผลใหเกดประโยชนตอสงคมอสานตลอดไป

ความส าคญในการท าขนหมากเบง สงทตองใชมากทสดคอใบตอง ตองใชฝมอ ความช านาญความประณตเปนพเศษในการเลอกใบตองจะตองออนแกพอๆ กน สจะไดเสมอกน ตอดวยการพบ การรดใบตองใหเปนรปตามตองการ การพบใบตองทสวยงาม การใชภมปญญาเอาใบตองแชน าสารสมเพอไมใหใบตองเปลยนส ถงเวลาเอามาผง แลวทาน ามนมะกอกใหใบตองขนเงา รวมทงการใชดอกไมสดและเครองบชา 5 อยาง ทบงบอกถงความส าคญและมความหมายในการใชประดบขนหมากเบงโบราณ

สภาวะของ ใบตอง ใน ขนหมากเบง เปนสงทบงบอกคตธรรมทางพทธศาสนา 2 ประการ ไดแก

สจธรรม หมายถงความจรงแทแนนอน และ อนจจง หมายถงความไมเทยงแท ไมแนนอน ไมถาวรมนคง และไมจรงยงยน ดงบทกวของสนทรภ ทกลาวไววา

เหมอนบายศร มงาน ทานถนอม เจมแปงหอม กระแจะจนทร เครองหรรษา พอเสรจงาน ทานทง ลงคงคา ตองลอยมา ลอยไป เปนใบตอง

ความหมายของบทกวเปรยบเสมอนชวงเปนใบตองมระยะเวลายาวนาน แตชวงเปนขนหมากเบง มระยะเวลาสน เพราะฉะนน อยาทะนงตวหรอทะนงศกด ในชวงทเปนขนหมากเบง

ความหมายของขนหมากเบงโบราณหาแปดวดทาสะแบง

ขนหมากเบงหา หมายถง เครองใหพจารณาเตอนคน ไดพจารณาเบญจขนธ 5 ประการ คอ

รป เวทนา สญญา สงขาร และวญญาณ มความหมายดงน 1. รป หมายถง รางทคลมรวมกนไวดวยธาต 4 อนเปนสวนทปรากฏดวยตา 2. เวทนา หมายถง การเสวยอารมณ รสกสข เดอดรอน เจบ แคนใจ เบกบาน เฉยๆ 3. สญญา หมายถง รและจ าอารมณทผานอวยวะทง 6 เขามาแลวบนทกไวในใจ 4. สงขาร หมายถง สภาวะปรงแตงวญญาณ ผกอกรรมเกดรปนามตดตอไป 5. วญญาณ หมายถง รแจงอารมณภายในทสมผสปจจยภายนอก

Page 17: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 17

ขนหมากเบงแปด หมายถง เครองใหพจารณาเตอนคนไดพจารณาเบญจขนธ คอ รป เวทนา

สญญา สงขาร และวญญาณ พระพทธองคทรงแยกยอยในการพจารณาในสวนประกอบของรางกายมนษย ไดแก อาการ 32 ดงน

1. เกสา หมายถง ผม 2. โลมา หมายถง ขน 3. นะขา หมายถง เลบ 4. ทนตา หมายถง ฟน 5. ตะโจ หมายถง หนง 6. มงสง หมายถง เนอ 7. นะหาร หมายถง เอน 8. อฏฐ หมายถง กระดก 9. อฏฐมญชง หมายถง เยอกระดก 10. วกกง หมายถง มาม 11. หะทะยง หมายถง หวใจ 12. ยะกะนง หมายถง ตบ 13. กโลมะกง หมายถง พงผด 14. ปหะกง หมายถง ไต 15. ปปผาสง หมายถง ปอด 16. อนตง หมายถง ไสใหญ 17. อนตะคณง หมายถง ไสนอย 18. อทรยง หมายถง อาหารใหม 19. กะรสง หมายถง อาหารเกา 20. ปตตง หมายถง น าด 21. เสมหง หมายถง เสลด 22. ปพโพ หมายถง น าหนอง 23. โลหตง หมายถง เลอด 24. เสโท หมายถง เหงอ 25. เมโท หมายถง น ามนขน 26. อสส หมายถง น าตา 27. วะสา หมายถง น ามนเหลว 28. เขโฬ หมายถง น าลาย 29. สงฆาณกา หมายถง น ามก 30. ละสกา หมายถง น าไขขอ 31. มตตง หมายถง น าปสสาวะ 32. มตถะเก มตถะลง หมายถง มนสมองศรษะ

Page 18: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 18

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง

ขนหมากเบงโบราณหาแปด

การเตรยมวสดและอปกรณ

1. ใบตองกลวยตาน 2. ดอกพดสขาว 3. ดอกบานไมรโรย 4. มด 5. กรรไกร 6. คมตดลวด 7. ลวด 8. ลวดเยบกระดาษ 9. ไมกลด 10. ไมมวนโอ

การเตรยมวสดและอปกรณการท าขนหมากเบงโบราณหาแปด

Page 19: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 19

สวนประกอบขนหมากเบงโบราณหาแปด

1. โอหมากเบง จ านวน 1 อน 2. นวหมากเบง แบบ 5 ชน จ านวน 20 อน 3. นวหมากเบง แบบ 8 ชน จ านวน 32 อน 4. กาบหมากเบง จ านวน 11 อน 5. ตนหมากเบง จ านวน 1 อน 6. ดอกไมประดบ

โอหมากเบง นวหมากเบง

กาบหมากเบง ตนหมากเบง

Page 20: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 20

วธท าโอหมากเบง

1. เชดใบตองใหสะอาด ฉกใบตองขนาด 12x12 นว จ านวน 2 – 3 แผน 2. น าใบตองมาวางซอนกน และหงายดานในของใบตองขน 3. ใชไมยาววางไวกงกลางใบตองทวางซอนทบกน มวนเฉยงประมาณ 40 องศา จนสดใบตอง 4. จดโอเปนรปกรวยใหสวยงาม แลวใชลวดเยบตดใหแนน

ฉกใบตองขนาด 12x12 นว ไมยาววางไวกงกลางและมวนใบตอง

จดโอเปนรปกรวยใหสวยงาม ใชลวดเยบโอตดใหแนน

Page 21: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 21

วธท ากาบหมากเบง

1. เชดใบตองใหสะอาด ฉกใบตองขนาด 5x12 นว จ านวน 11 แผน 2. หงายดานในของใบตอง พบใบตองดานขวาพบครง แลวพบไปดานซายอกครง 3. พบใบตองสวนทเหลอเขาหากน แลวใชลวดเยบสวนลางใหตดกนเปนกาบ

ฉกใบตองขนาด 5x12 นว พบใบตองดานขวาพบครง

พบไปดานซายอกครงและพบเขาหากน ใชลวดเยบใหตดกนเปนกาบ

Page 22: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 22

วธท านวหมากเบง

1. เชดใบตองใหสะอาด ฉกใบตองขนาด 2x8 นว จ านวน 52 แผน 2. หงายดานในของใบตองแลวมวนใบตองจากกงกลาง 3. วางดอกพดไวตรงปลายนว มวนใบตองใหพนกานดอกพด โดยเหลอเฉพาะสวนทเปนดอกพด มวนใหหมดใบตอง แลวใชลวดเยบจนครบ จ านวน 52 อน 4. แชนวหมากเบงในน าสะอาดเพอใหใบตองสดเสมอ

ฉกใบตองขนาด 2x8 นว วางดอกพดไวตรงปลายนว

มวนใบตองใหพนกานดอกพด มวนใหหมดใบตองแลวใชลวดเยบ

Page 23: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 23

วธท าตนหมากเบง

1. เชดใบตองใหสะอาด 2. ฉกใบตอง ขนาด 4x8 นว จ านวน 1 แผน

วธประกอบนวหมากเบง แบบ 5 ชน

การประกอบนวหมากเบงแบบ 5 ชน มจ านวน 4 แถว ๆ ละ 5 นว รวมจ านวนนว 20 นว การประกอบนวหมากเบงแตละแถว เรมจากนว 1 ขางบนลงมาหานว 5 ขางลางตามล าดบ ดงน 1. น านว 1 และ นว 2 วางซอนกน โดยใหนว 2 อยดานหลงและอยต ากวานว 1 เลกนอย ใชใบตองหอนว พนรอบนวทง 2 ไวตรงกงกลางใบตอง 2. น านว 3 วางซอนดานหลงนว 2 และอยต ากวานว 2 เลกนอย ใชใบตองหอนว พนรอบนวทง 3 ไวตรงกงกลางใบตอง 3. น านว 4 วางซอนดานหลงนว 3 และอยต ากวานว 3 เลกนอย ใชใบตองหอนว พนรอบนวทง 4 ไวตรงกงกลางใบตอง 4. น านว 5 วางซอนดานหลงนว 4 และอยต ากวานว 4 เลกนอย ใชใบตองหอนว พนรอบนวทง 5 ไวตรงกงกลางใบตอง ใชลวดเยบตดใหแนน แลวตดปลายใบตองหอนวใหสวยงาม

การประกอบนวหมากเบง แบบ 5 ชน

Page 24: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 24

น านว 1- 5 วางซอนกนแลวใชใบตองหอนวพนนวแตละรอบ

ใชลวดเยบตดใหแนน นวหมากเบงแบบ 5 ชน จ านวน 4 แถว

Page 25: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 25

การประกอบนวหมากเบง แบบ 8 ชน

วธประกอบนวหมากเบง แบบ 8 ชน

การประกอบนวหมากเบงแบบ 8 ชน มจ านวน 4 แถว ๆ ละ 8 นว รวมจ านวนนว 32 นวการประกอบนวหมากเบงแตละแถวเรมจากนว 1 ขางบน ลงมาหานว 8 ขางลางตามล าดบ ดงน 1. น านว 1 และ นว 2 วางซอนกน โดยใหนว 2 อยดานหลงและอยต ากวานว 1 เลกนอย ใชใบตองหอนว พนรอบนวทง 2 ไวตรงกงกลางใบตอง 2. น านว 3 วางซอนดานหลงนว 2 และอยต ากวานว 2 เลกนอย ใชใบตองหอนว พนรอบนวทง 3 ไวตรงกงกลางใบตอง 3. น านว 4 วางซอนดานหลงนว 3 และอยต ากวานว 3 เลกนอย ใชใบตองหอนว พนรอบนวทง 4 ไวตรงกงกลางใบตอง 4. น านว 5 วางซอนดานหลงนว 4 และอยต ากวานว 4 เลกนอย ใชใบตองหอนว พนรอบนวทง 5 ไวตรงกงกลางใบตอง 5. น านว 6 วางซอนดานหลงนว 5 และอยต ากวานว 5 เลกนอย ใชใบตองหอนว พนรอบนวทง 6 ไวตรงกงกลางใบตอง 6. น านว 7 วางซอนดานหลงนว 6 และอยต ากวานว 6 เลกนอย ใชใบตองหอนว พนรอบนวทง 7 ไวตรงกงกลางใบตอง 7. น านว 8 วางซอนดานหลงนว 7 และอยต ากวานว 7 เลกนอย ใชใบตองหอนว พนรอบนวทง 8 ไวตรงกงกลางใบตอง ใชลวดเยบตดใหแนน แลวตดปลายใบตองหอนวใหสวยงาม

Page 26: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 26

น านว 1- 8 วางซอนกนแลวใชใบตองหอนวพนนวแตละรอบ

ใชลวดเยบตดใหแนน นวหมากเบงแบบ 8 ชน จ านวน 4 แถว

Page 27: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 27

ขนหมากเบงโบราณหาแปดวดทาสะแบง

วธประกอบขนหมากเบงโบราณหาแปดวดทาสะแบง

จดเตรยมสวนประกอบขนหมากเบงโบราณหาแปดใหพรอม ไดแก โอหมากเบง จ านวน 1 อนนวหมากเบง แบบ 5 ชน จ านวน 20 อน นวหมากเบง แบบ 8 ชน จ านวน 32 อน กาบหมากเบง จ านวน 11 อน และตนหมากเบง จ านวน 1 อน มวธประกอบตามล าดบ ดงน

Page 28: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 28

1. น ากาบหมากเบง จ านวน 3 กาบพนรอบกงกลางโอ ใชลวดเยบตดใหแนน 2. น ากลบหมากเบงแปดชนแถว 1 มาวางประกอบกบตวโอ ใชไมกลดยดตดกบตวโอใหแนน 3. น ากลบหมากเบงแปดชนแถว 2 มาวางประกอบกบตวโอใหอยตรงขามกบแถว 1 ใชไมกลด ยดตดกบตวโอใหแนน 4. น ากลบหมากเบงแปดชนแถว 3 มาวางประกอบกบตวโอ ใหอยตรงกลางระหวางแถว 1–2 ใชไมกลดยดตดกบตวโอใหแนน 5. น ากลบหมากเบงแปดชนแถว 4 มาวางประกอบกบตวโอใหอยตรงขามกบแถว 3 ใชไมกลด ยดตดกบตวโอใหแนน แลวจดกลบหมากเบงแปดชนทง 4 แถวใหสวยงาม

Page 29: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 29

6. น ากาบหมากเบง จ านวน 4 อน มาเยบปดรอบฐานนวหมากเบงแบบแปดชนทง 4 แถว 7. น ากาบหมากเบง จ านวน 4 อน มาเยบปดสบหวางรอบฐานทง 4 แถวใชลวดเยบตดใหแนน 8. น าตนหมากเบงมาพนปดรอบฐานใชลวดเยบตดใหแนน ใสหมากพลและตกแตงใหสวยงาม

Page 30: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 30

ขนหมากเบงโบราณเกยวสบสองซายขวา

ความหมายของขนหมากเบงเกยวสบสองซายขวา

1. สบสอง หมายถง กลมดาวประจ าราศเกด 12 ราศ 2. กลบหมากเบงเกยวซาย หมายถง แขนซายหรออวยวะซกซายของรางกาย 3. กลบหมากเบงเกยวขวา หมายถง แขนขวาหรออวยวะซกขวาของรางกาย 4. ยอดหมากเบง หมายถง พระรตนตรย กลมดาว 12 ราศ

กลมดาวแกะ (Aries or Ram) กลมดาววว (Taurus) กลมดาวคนค (Gemini) กลมดาวป (Cancer) กลมดาวสงโต (Leo) กลมดาวหญงพรหมจารย (Virgo) กลมดาวคนชง (Libra ) กลมดาวแมงปอง (Scorpius ) กลมดาวคนถอธน (Sagittarius) กลมดาวมงกร (Capriconus) กลมดาวคนถอหมอน า (Aquarius) กลมดาวปลา (Pisces)

Page 31: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 31

กลมดาว 12 ราศ คอ กลมดาวฤกษ 12 กลม ทปรากฏอยตามแนวเสน Ecliptic กลางทองฟา กลมดาว 12 ราศ บางทเรยกวา กลมดาว 12 นกษตร เพราะ 11 กลม เปนสตวจรงหรอสตวสมมต สวนอก 1 กลม เปนสงของคอตาชง กลม 12 ราศ มชอตามเดอนทง 12 เรมนบจากราศเมษแกะตวผ ไปตามล าดบ และ ราศมน กลมดาวปลาเปนราศสดทาย

ราศแกะ ราศวว และคนค อกทงป สงห นางงาม อรามสม ตาชง แมงปอง ธน คนาชม มกราคม โถจาร มปลาเอย

กลมดาว 12 ราศ (ZODIAC)

การหมนรอบตวเองของโลก ท าใหเกดกลางวน กลางคน การโคจรของโลก รอบดวงอาทตย ท าใหเวลาและฤดกาลผานไป โลกโคจรรอบดวงอาทตยหนงรอบ กนเวลา 1 ป ขณะทโลกโคจรรอบดวงอาทตย จากทศตะวนตกไปทาง ทศตะวนออก เมอเราสงเกตดการเคลอนทของดวงอาทตย จะเหนดวงอาทตยเคลอนทไปตามกลมดาวกลมตาง ๆ กลางทองฟา เสนทางท ดวงอาทตยปรากฏโคจรไปบนทองฟาผานกลมดาวตาง ๆ ในรอบปหนงนน เรยกวา เสนอคลพตค (Ecliptic) เสนนพาดจากขอบฟาทศตะวนออก ผานกลางฟาเหนอศรษะไปทางขอบฟาทศตะวนตก บรรดาดวงอาทตย ดวงจนทร และ ดวงนพเคราะห ตางกเคลอนทในแนวแถบเสน Ecliptic นทงสน กลมดาว 12 ราศ คอกลมดาวฤกษ 12 กลม ทปรากฏอยตามแนวเสน Ecliptic โดยแบงแถบเสน Ecliptic ซงเปนแถบกวาง 16 องศา (กวางวดจากเสน Ecliptic ไป ขางละ 8 องศา ) รอบทองฟาออกเปน 12 สวน แตละสวนกวาง 30 องศา ทกราศ มดาวฤกษประจ าอย 1 กลมจงเรยกกลมดาว 12 ราศ เวลาดบนทองฟาจะเหนกลมดาว 12 ราศเรยงตาม ล าดบจากทศตะวนตก ไปทศตะวนออก กลมดาว 12 ราศนเปนจกรวงกลมของสตว เพราะวา 11 กลม เปนกลมดาวท แทนสตวจรงหรอสตวสมมต กลมดาวทไมใชสตว คอกลมดาวราศตลย หรอกลมดาวคนชง (Libra) หมายถงตราชแหงความเทยงธรรม ประมาณ 150 ปกอนครสตศกราช นกดาราศาสตรชาตกรก ชอ ฮปปาวส (Hipparchus) ไดแบงกลมดาวแถบเสน Ecliptic ออกเปน 12 กลม โดยตงแต จดตดจดแรกกบศนยสตรทองฟา เมอนบไปทางทศตะวนออก ชองละ 30 องศา จะได 12 ชองพอด ชองแรก คอ ราศท 1 คอ ราศเมษ กลมดาวแกะ กลมดาวกลมนไดชอวา “ผน าแหงกลมดาว 12 ราศ”กลมดาวราศท 12 คอ กลมดาวปลา หรอ ราศมน

Page 32: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 32

กลมดาวประจ าราศเกด 12 ราศ

ราศมงกร (14 ม.ค.-13 ก.พ.) เปนคนธาตดนกลาง เปรยบไดกบดนในถ าหน จงท าใหชาวราศน ไมคอยแสดงอารมณอะไรออกมามากนก เพราะคณจะไมสามารถดออกไดเลยวาเขาก าลงอยในอารมณไหน ถงแมเขาจะโมโหปานใดกตาม เขาจะไมระบายออกกบใครทงสนอยางมากกบนนดๆหนอยๆ แลวกจะเกบไวเองคนเดยว ราศกมภ (14 ก.พ.-13 ม.ค.) เปนคนธาตลมเลก เปรยบไดกบ ลมทพดธรรมดา จงท าใหชาวราศนอารมณไมคอยแปรปรวนเทาไร จงไมคอยมปญหาส าหรบอารมณของชาวราศน แตถาเขาโมโหเมอไร เขาจะไมพดกบคณเลย และท าหนาบงใสคณอกตางหาก ราศมน (14 ม.ค.-13 เม.ย.) เปนคนธาตน าใหญ เปรยบไดกบคลนน าในมหาสมทร จงท าใหชาวราศนไมคอยแสดงอารมณมากนก เหมอนราศมงกร แตรนแรงกวา ซงถาจะระบาย ชาวราศนจะระบายเพยงแคคนรจกเทานน แตเขาจะไมโกรธแคนหรอเกลยดคณแมวาคณจะท าใหเขาโมโหขนาดไหนกตาม ราศเมษ (14 เม.ย.–13 พ.ค.) เปนคนธาตไฟใหญ หรอไฟตนธาต เปรยบไดกบไฟของดวงอาทตทรอนแรง จงท าใหเขาเปนคนทใจรอน (โคตร) ซงถาเขาโมโหเมอไร เปนไดพงกนไปขาง

Page 33: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 33

ราศพฤษภ (14 พ.ค.-13 ม.ย.) เปนคนธาตดนใหญ เปรยบไดกบดนของภเขา จงท าใหชาวราศนเปนคนทอารมณนงมาก ไมหวนไหวงาย จงไมคอยมปญหาเรองอารมณเทาไรนกกบชาวราศน ราศเมถน (14 ม.ย.-13 ก.ค.) เปนคนธาตลมกลาง เปรยบไดกบลมมรสม จงท าใหชาวราศนเปนคน 2อารมณ และแปรปรวนคอนขางงาย ซงถาชาวราศนก าลงอารมณไมหรออยในชวงอารมณแปรปรวน กรณาอยาเขาใกล เพราะเขาจะพาลคณไปดวย เหมอนลมมรสม ทพดพาสงของใหปลววอนแลว และบงเกดฝนตามมา ราศกรกฏ (14 ก.ค.-13 ส.ค.) เปนคนธาตน าเลก เปรยบไดกบน าทอยในบงทะเลสาบ จงท าใหชาวราศนเปนคนมอารมณทบอกไดชดเลยวา จะมาแนวไหน เชนถาเขาโมโห คณสามารถรไดทนทวา เขาก าลงโมโหอย จงไมคอยเปนปญหากบคนรอบขางเทาไรนก เพราะคนรอบขางจะปลอยใหเขาหายโมโหกอน แลวเขาไปคยดวยได ราศสงห (14 ส.ค.-13 ก.ย.) เปนคนธาตไฟกลาง เปรยบไดกบไฟในกองเพลง จงท าใหชาวราศน เปนคนใจรอนปานกลางถงขนมาก แตไมถงกบโมโหรนแรงมากเทากบราศเมษ แตอยาไปพยายามเตมอารมณของเขาใหโมโหมากขนกวาละ เพราะเหมอนเปนการเตมเชอไฟเขาไป อาจท าใหลกลามใหญโตได ราศกนย (14 ก.ย.-13 ต.ค.) เปนคนธาตดนเลก เปรยบไดกบดนธรณธรรมดา จงท าใหชาวราศนอารมณคงท แตไมมากนก แตอยาท าใหเธอโกรธ เพราะเธอจะไมแยแสวาคณจะงอดวยวธไหนจนกวาเธอจะคลายความโกรธลงได ราศตลย (14 ต.ค.-13พ.ย.) เปนคนธาตลมใหญ เปรยบไดกบลมพาย จงท าใหชาวราศนเปนคนท แปรปรวนทสด ในบรรดา12 จกรราศทงหมด เพราะเมอใดกตามท เขาโมโห เขาจะเดนหายไปจากคณเลยในวนนน แตวนตอมาเขาจะกลบมาดกบคณเหมอนวาไมเคยโกรธกนมากอนเลยในชาตน ราศพจก (14 พ.ย.-13 ธ.ค.) เปนคนธาตน ากลาง เปรยบไดกบน าจากล าธารหรอน าตก ท าใหชาวราศนอารมณรนแรงขนอยกบสถานการณทประสบอยในตอนนน เชน คณท าผดเลกนอย กอาจโกรธไมมาก แตถาผดอยางใหญหลวง ฤทธเดชของชาวราศนอะไรอยใกลมอเปนขวางใสหมด ขนชอมากเรองท าลายเมออยในอารมณบาคลงราศธน (14 ธ.ค.-13 ม.ค.) เปนคนธาตไฟเลก เปรยบไดกบไฟจากคบเพลง จงท าใหชาวราศนอารมณไมคอยรนแรงเทาใดนก แตเมอเขาโมโห อารมณเขากออกนากลวหนอยนง ไมถงกบฆากนตาย แตอาจไประบายออกกบสงอนๆ

Page 34: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 34

ขนหมากเบงโบราณเกยวสบสองซายขวา

การเตรยมวสดอปกรณ

1. ใบตองกลวยตาน 2. ดอกรกตม 3. ดอกรกบาน 4. มด 5. กรรไกร 6. ลวด 7. ลวดเยบกระดาษ 8. ไมกลด 9. ไมเสยบ 10. ทางมะพราว

Page 35: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 35

สวนประกอบขนหมากเบงโบราณเกยวสบสองซายขวา

การท าขนหมากเบงโบราณเกยวสบสองซายขวา ตองเตรยมสวนประกอบพรอมกนทง 2 ขน

ไดแก ขนหมากเบงเกยวซาย และขนหมากเบงเกยวขวา มสวนประกอบ ดงน

1. โอหมากเบง จ านวน 2 อน (ขนซาย 1 อน และ ขนขวา 1 อน) 2. กลบหมากเบง จ านวน 24 อน (ขนซาย 12 อน และ ขนขวา 12 อน) 3. ตนหมากเบง จ านวน 2 อน (ขนซาย 1 อน และ ขนขวา 1 อน) 4. ยอดหมากเบง จ านวน 2 อน (ขนซาย 1 อน และ ขนขวา 1 อน)

สวนประกอบขนหมากเบงโบราณเกยวสบสองซายขวา

Page 36: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 36

วธท าโอหมากเบง 1. เชดใบตองใหสะอาด ฉกใบตองขนาด 8x8 นว จ านวน 2 – 3 แผน 2. น าใบตองมาวางซอนกน และหงายดานในของใบตองขน 3. ใชไมยาววางไวกงกลางใบตองทวางซอนทบกน แลวมวนเฉยงประมาณ 40 องศา จนสดใบตอง

4. จดโอเปนรปกรวยใหสวยงาม แลวใชลวดเยบตดใหแนน

ฉกใบตองขนาด 8x8 นว ไมยาววางไวกงกลางและมวนใบตอง

จดโอเปนรปกรวยใหสวยงาม ใชลวดเยบโอตดใหแนน

Page 37: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 37

วธท ากลบหมากเบง 1. เชดใบตองใหสะอาด ฉกใบตองขนาด ขนาด 1-2x6 นว จ านวน 24 แผน 2. หงายดานในของใบตอง พบใบตองดานซายและดานขวาเขาหากงกลางของใบตอง 3. พบใบตองทงสองขางเขาหากนเปนกลบหมากเบง 4. ใชทางมะพราวเสยบกลบหมากเบงซายและกลบหมากเบงขวา แยกไวขางละ 12 อน

Page 38: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 38

วธท าตนหมากเบง 1. เชดใบตองใหสะอาด 2. ฉกใบตอง ขนาด 2x8 นว จ านวน 2 แผน

วธท ายอดหมากเบง 1. น าดอกรกบาน ใชไมกลดเสยบ ประมาณ 10-15 ดอก 2. น าดอกรกตมดอกใหญ - เลก ใชไมกลดเสยบ ประมาณ 20-30 ดอก 3. ดอกรกประดบยอดหมากเบง ใชไมยาวเสยบดอกบาน ดอกตมและดอกเลก จ านวน 3 ดอก

วธประกอบขนหมากเบงโบราณเกยวสบสองซายขวาวดทาสะแบง

จดเตรยมสวนประกอบขนหมากเบงโบราณเกยวสบสองซายขวา ไดแก โอหมากเบง จ านวน 2 อนกลบหมากเบงซาย จ านวน 12 อน กลบหมากเบงขวา จ านวน 12 อน ตนหมากเบง จ านวน 2 อน ยอดหมากเบง จ านวน 2 อน ดอกรกตม และดอกรกบาน มวธประกอบตามล าดบ ดงน

Page 39: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 39

วธประกอบขนหมากเบงโบราณเกยวสบสองซาย

1. น ากลบหมากเบง จ านวน 12 กลบ เรยงซายซอนกนและใชลวดเยบตดกนเปนแถวเดยว (ดานซาย)2. น ากลบหมากเบงซายทเยบตดกนเปนแถวเดยว พนไปทางซายรอบตวโอสวนบน และพนลดต าลงไปถงฐานโอ 3. น าใบตองพนรอบฐานโอเปนตนหมากเบง ใชลวดเสยบตดใหแนน และตกแตงใหสวยงาม

Page 40: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 40

4. น าดอกรกบานใชไมกลดเสยบกนดอก แลวเสยบปดฐานหมากเบง 1 รอบ 5. น าดอกรกตมใชไมกลดเสยบกนดอก โดยเรยงจากดอกใหญ – ดอกเลก ใชเสยบทกลบหมากเบง ตอจากดอกรกบาน แลวเสยบซายวนรอบโอไปจนถงกลบสดทาย 6. ใชไมยาวเสยบดอกรกประดบยอดหมากเบง 7. จดตกแตงขนหมากเบงเกยวสบสองซายใหสวยงาม

Page 41: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 41

วธประกอบขนหมากเบงโบราณเกยวสบสองขวา 1. น ากลบหมากเบง จ านวน 12 กลบ เรยงขวาซอนกนและใชลวดเยบตดกนเปนแถวเดยว (ดานขวา)2. น ากลบหมากเบงขวาทเยบตดกนเปนแถวเดยว พนไปทางขวารอบตวโอสวนบน และพนลดต าลงไปถงฐานโอ 3. น าใบตองพนรอบฐานโอเปนตนหมากเบง ใชลวดเสยบตดใหแนน และตกแตงใหสวยงาม

Page 42: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 42

4. น าดอกรกบานใชไมกลดเสยบกนดอก แลวเสยบปดฐานหมากเบง 1 รอบ 5. น าดอกรกตมใชไมกลดเสยบกนดอก โดยเรยงจากดอกใหญ – ดอกเลก ใชเสยบทกลบหมากเบง ตอจากดอกรกบาน แลวเสยบขวาวนรอบโอไปจนถงกลบสดทาย 6. ใชไมยาวเสยบดอกรกประดบยอดหมากเบง 7. จดตกแตงขนหมากเบงเกยวสบสองขวาใหสวยงาม

Page 43: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 43

ขนหมากเบงโบราณเกยวสามสบสองซายขวา

ความหมายของขนหมากเบงเกยวสามสบสองซายขวา

1. สามสบสอง หมายถง อวยวะมนษย 32 ประการ 2. กลบหมากเบงเกยวซาย หมายถง แขนซายหรออวยวะซกซายของรางกาย 3. กลบหมากเบงเกยวขวา หมายถง แขนขวาหรออวยวะซกขวาของรางกาย 4. ยอดหมากเบง หมายถง พระรตนตรย

พระพทธองคทรงแยกยอย การพจารณาสวนประกอบของรางกายมนษย คอ อาการ 32 ดงน

1. เกสา หมายถง ผม 2. โลมา หมายถง ขน 3. นะขา หมายถง เลบ 4. ทนตา หมายถง ฟน 5. ตะโจ หมายถง หนง 6. มงสง หมายถง เนอ 7. นะหาร หมายถง เอน

Page 44: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 44

8. อฏฐ หมายถง กระดก 9. อฏฐมญชง หมายถง เยอกระดก 10. วกกง หมายถง มาม 11. หะทะยง หมายถง หวใจ 12. ยะกะนง หมายถง ตบ 13. กโลมะกง หมายถง พงผด 14. ปหะกง หมายถง ไต 15. ปปผาสง หมายถง ปอด 16. อนตง หมายถง ไสใหญ 17. อนตะคณง หมายถง ไสนอย 18. อทรยง หมายถง อาหารใหม 19. กะรสง หมายถง อาหารเกา 20. ปตตง หมายถง น าด 21. เสมหง หมายถง เสลด 22. ปพโพ หมายถง น าหนอง 23. โลหตง หมายถง เลอด 24. เสโท หมายถง เหงอ 25. เมโท หมายถง น ามนขน 26. อสส หมายถง น าตา 27. วะสา หมายถง น ามนเหลว 28. เขโฬ หมายถง น าลาย 29. สงฆาณกา หมายถง น ามก 30. ละสกา หมายถง น าไขขอ 31. มตตง หมายถง น าปสสาวะ 32. มตถะเก มตถะลง หมายถง มนสมองศรษะ

Page 45: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 45

ค าวา “ ครบสามสบสอง” พจนานกรม ฉบบมตชน แปลความหมายวา มอวยวะครบทกสวน

ไมมสวนใดขาดหรอเกน ทวา ครบ 32 ประการ มาจากการฝกจต ในหวขอ กายคตาสต คอใหระลก

ถงสวนตาง ๆ ของรางกาย ทเรยกวา โกฏฐาส 32 ประการ แบงเปน 6 หมวด ไดแก ปฐวธาต เปนอาการ

20 และ อาโปธาต เปนอาการ 12

ปฐวธาต คอ อาการ 20 มดงน

1.เกสา-ผม 2. โลมา-ขน 3. นะขา-เลบ 4. ทนตา-ฟน 5. ตะโจ-หนง 6. มงสง-เนอ 7. นะหาร-เอน 8. อฏฐ-กระดก 9. อฏฐมญชง-เยอในกระดก 10. วกกง-มาม 11. หะทะยง-หวใจ 12. ยะกะนง-ตบ 13. กโลมะกง-พงผด 14. ปหะกง-ไต 15. ปปผาสง-ปอด 16. อนตง-ไสใหญ 17. อนตะคณง-ไสนอย 18. อทะรยง-อาหารใหม 19. กะรสง-อาหารเกา (อจจาระ) 20. มตถะลงคง-มนสมอง

อาโปธาต คอ อาการ 12 มดงน

1. ปตตง-น าด 2. เสมหง-เสมหะ 3. ปพโพ-น าเหลอง 4. โลหตง-น าเลอด 5. เสโท- เหงอ6. เมโท-มนขน 7. อสส-น าตา 8. วะตา-มนเหลว 9. เขโฬ-น าลาย 10. สงคาณกา-น ามก 11. ละสกา-น าไขขอ 12. มตตง-มตร (ปสสาวะ)

Page 46: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 46

ขนหมากเบงโบราณเกยวสามสบสองซายขวา

การเตรยมวสดอปกรณ

1. ใบตองกลวยตาน 2. ดอกรกตม 3. ดอกรกบาน 4. มด 5. กรรไกร 6. ลวด 7. ลวดเยบกระดาษ 8. ไมกลด 9. ไมเสยบ 10. ทางมะพราว

Page 47: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 47

สวนประกอบขนหมากเบงโบราณเกยวสามสบสองซายขวา

การท าขนหมากเบงโบราณเกยวสามสบสองซายขวา จะตองเตรยมสวนประกอบพรอมกน ทง 2 ขน ไดแก ขนหมากเบงเกยวสบสองซาย และขนหมากเบงเกยวสบสองขวา มสวนประกอบดงน

1. โอหมากเบง จ านวน 2 อน (ขนซาย 1 อน และ ขนขวา 1 อน) 2. กลบหมากเบง จ านวน 64 อน (ขนซาย 32 อน และ ขนขวา 32 อน) 3. ตนหมากเบง จ านวน 2 อน (ขนซาย 1 อน และ ขนขวา 1 อน) 4. ยอดหมากเบง จ านวน 2 อน (ขนซาย 1 อน และ ขนขวา 1 อน)

สวนประกอบขนหมากเบงโบราณเกยวสบสองซายขวา

Page 48: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 48

วธท าโอหมากเบง 1. เชดใบตองใหสะอาด ฉกใบตองขนาด 10x10 นว จ านวน 2 – 3 แผน 2. น าใบตองมาวางซอนกน และหงายดานในของใบตองขน 3. ใชไมยาววางไวกงกลางใบตองทวางซอนทบกน มวนเฉยงประมาณ 40 องศา จนสดใบตอง

4. จดโอเปนรปกรวยใหสวยงาม แลวใชลวดเยบตดใหแนน

ฉกใบตองขนาด 10x10 นว ไมยาววางไวกงกลางและมวนใบตอง

จดโอเปนรปกรวยใหสวยงาม ใชลวดเยบโอตดใหแนน

Page 49: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 49

วธท ากลบหมากเบง

1. เชดใบตองใหสะอาด ฉกใบตองขนาด ขนาด 1-2x6 นว จ านวน 64 แผน 2. หงายดานในของใบตอง พบใบตองดานซายและดานขวาเขาหากงกลางของใบตอง 3. พบใบตองทงสองขางเขาหากนเปนกลบหมากเบง 4. ใชทางมะพราวเสยบกลบหมากเบงซายและกลบหมากเบงขวา แยกไวขางละ 32 อน

Page 50: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 50

วธท าตนหมากเบง 1. เชดใบตองใหสะอาด 2. ฉกใบตอง ขนาด 2x10 นว จ านวน 2 แผน

วธท ายอดหมากเบง 1. น าดอกรกบาน ใชไมกลดเสยบ ประมาณ 15 -20 ดอก 2. น าดอกรกตมดอกใหญ - เลก ใชไมกลดเสยบ ประมาณ 35-40 ดอก

3. ดอกรกประดบยอดหมากเบง ใชไมยาวเสยบดอกบาน ดอกตมและดอกเลก จ านวน 3 ดอก

วธประกอบขนหมากเบงโบราณเกยวสามสบสองซายขวาวดทาสะแบง

จดเตรยมสวนประกอบขนหมากเบงโบราณเกยวสามสบสองซายขวา ไดแก โอหมากเบง จ านวน 2 อน กลบหมากเบงซาย จ านวน 32 อน กลบหมากเบงขวา จ านวน 32 อน ตนหมากเบง จ านวน 2 อน ยอดหมากเบง จ านวน 2 อน ดอกรกตม และดอกรกบาน มวธประกอบตามล าดบ ดงน

Page 51: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 51

วธประกอบขนหมากเบงโบราณเกยวสามสบสองซาย

1. น ากลบหมากเบง จ านวน 32 กลบ เรยงซายซอนกนและใชลวดเยบตดกนเปนแถวเดยว (ดานซาย)

2. น ากลบหมากเบงซายทเยบตดกนเปนแถวเดยว พนไปทางซายรอบตวโอสวนบน และพนลดต าลง

ไปถงฐานโอ 3. น าใบตองพนรอบฐานโอเปนตนหมากเบง ใชลวดเสยบตดใหแนน และตกแตงใหสวยงาม

Page 52: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 52

4. น าดอกรกบานใชไมกลดเสยบกนดอก แลวเสยบปดฐานหมากเบง 1 รอบ 5. น าดอกรกตมใชไมกลดเสยบกนดอก โดยเรยงจากดอกใหญ – ดอกเลก ใชเสยบท กลบหมากเบง ตอจากดอกรกบาน แลวเสยบซายวนรอบโอไปจนถงกลบสดทาย 6. ใชไมยาวเสยบดอกรกประดบยอดหมากเบง 7. จดตกแตงขนหมากเบงเกยวสามสบสองซายใหสวยงาม

Page 53: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 53

วธประกอบขนหมากเบงโบราณเกยวสามสบสองขวา

1. น ากลบหมากเบง จ านวน 32 กลบ เรยงขวาซอนกนและใชลวดเยบตดกนเปนแถวเดยว (ดานขวา)2. น ากลบหมากเบงขวาทเยบตดกนเปนแถวเดยว พนไปทางขวารอบตวโอสวนบน และพนลดต า ลงไปถงฐานโอ 3. น าใบตองพนรอบฐานโอเปนตนหมากเบง ใชลวดเสยบตดใหแนน และตกแตงใหสวยงาม

Page 54: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 54

4. น าดอกรกบานใชไมกลดเสยบกนดอก แลวเสยบปดฐานหมากเบง 1 รอบ 5. น าดอกรกตมใชไมกลดเสยบกนดอก โดยเรยงจากดอกใหญ – ดอกเลก ใชเสยบทกลบหมากเบง ตอจากดอกรกบาน แลวเสยบขวาวนรอบโอไปจนถงกลบสดทาย 6. ใชไมยาวเสยบดอกรกประดบยอดหมากเบง 7. จดตกแตงขนหมากเบงเกยวสามสบสองขวาใหสวยงาม

Page 55: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 55

แหลงอางอง

ภมปญญาพนบาน ชมชนวดทาสะแบง อ าเภอทงเขาหลวง จงหวดรอยเอด http://www.baanmaha.com http://www.cruroj.com

Page 56: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 56

ภาพกจกรรมการเรยนรขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง

Page 57: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 57

ภาพกจกรรมการเรยนรขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง

Page 58: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 58

55

พธกรรมและความเชอการใชขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง

Page 59: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 59

คณะผจดท า

1. พระครสทธวโรภาส เจาอาวาสวดทาสะแบงและประธานโครงการ 2. พระมหา ดร.ทองจนทร กมโล ผประสานงานและเหรญญก 3. พระอนสรณ ปภสสโร ผทรงคณวฒ 4. นางล าพอง วลยศลป ภมปญญาพนบาน 5. นางวน วจภม ภมปญญาพนบาน 6. นางพน ธหา ภมปญญาพนบาน 7. นางพร จตรวธ ภมปญญาพนบาน 8. นางบญนอง สนองผน ภมปญญาพนบาน 9. นางทองเลยม นลภกด ภมปญญาพนบาน 10. นางล าไย ฤทธวธ ภมปญญาพนบาน 11. นางจ าลอง เอกวธ ภมปญญาพนบาน 12. นางคมทอง จ านงคจตร ภมปญญาพนบาน 13. นางปราณ ภมปญญาพนบาน 14. ดร.วชรนทร แสนรงเมอง ทปรกษาและถอดบทเรยน

Page 60: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 60

ผญาอธฐานบชาขนหมากเบง

สาธเดอ...คณทาน พระศรอารยราช

ขนหมากเบง ขานอย...ยอไหวใสหว

ขอพระภมนทรไท มงขวญไทย อยาหมองหมน

คนบาปหลายคดฮาย ขอใหพายหลกไป.

เพนวาบญบาปน มนหากหางกนไกล

ไผดวงใจมธรรม ตอนบญสหนนไว

ซอวาคนบญน แมนฝงดนกะหมนออก

ซาดทคนบาปฮาย แมนแขนฟาหากะกน.

Page 61: คู่มือขันหมากเบ็งโบราณวัดท่าสะแบง ตำบลมะบ้า อำเภอทุ่งเขาหลวง จังหวัดร้อยเอ็ด

ขนหมากเบงโบราณวดทาสะแบง 61

สบเอดประตเมองงาม เรองนามพระสงใหญ

ผาไหมสาเกต บญผะเหวดประเพณ

มหาเจดยชยมงคล งามนายลบงพลาญชย

เขตกวางไกลทงกลา โลกลอชาขาวหอมมะล