Upload
veerapong-kanasirivong
View
240
Download
4
Embed Size (px)
DESCRIPTION
โครงการนำร่องการจัดการศึกษาแบบมีส่วนร่วมขององค์กรในชุมชนเพื่อสุขภาวะคนไทย (ปศท.๒) แหล่งเรียนรู้บ้านเหล่าลิง (ศูนย์ตุ้มโฮมลูกหลานบ้านเหล่าลิง) ตำบลบ้านดู่ อำเภออาจสามารถ จังหวัดร้อยเอ็ด ได้รับทุนสนับสนุนจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส) ศูนย์วิจัยและฝึกอบรมทางการศึกษา วิทยาลัยครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์
Citation preview
หลกสตรยววจย”สงแวดลอมชมชน”
ศนยตมโฮมลกหลาน บานเหลาลง
“แหลงเรยนรตามอธยาศยของคนหลายวย”
โครงการนารองการจดการศกษาแบบมสวนรวมขององคกรในชมชนเพอสขภาวะคนไทย
โดยศนยโฮมลกหลาน บานเหลาลง รวมกบมหาวทยาลยธรกจบณฑตย สสส.
1
หลกสตรการเรยนรยววจย”สงแวดลอมชมชน”
ชอหลกสตร การเรยนรยววจย “สงแวดลอมชมชน”
หลกการ เพอใหผเรยนไดเรยนรและเขาใจประวตชมชน ความเปนมาของทตงชมชนหมบาน การดารงชวตในอดตมาจนกระทงปจจบน สบคนขอมลความรในทองถนของตนเอง ผานครภมปญญาทองถน รจกวธการสบคนหาความร ตามขนตอน กระบวนการทางานแบบโครงงาน ไดแก การตงปญหา ออกแบบการดาเนนงาน ลงมอดาเนนการ ผลการศกษาคนควา และสรปผลการศกษา ตลอดจนรจกวธการนาเสนอความรทรวบรวมมา ผานการเขยนรายงาน จดปายนเทศ และ นาเสนอปากเปลา จดมงหมาย เพอใหผเรยนสามารถ
1. สบคนขอมลและบอกประวตความเปนมาของหมบานเหลาลง ตาบลด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด ได
2. สบคนขอมลพรอมระบครภมปญญาในทองถนของตนเอง ได 3. เพอรวบรวมขอมลองคความรของครภมปญญาทองถน 4. เกดทกษะกระบวนการทางานแบบนกวจย ไดแก การตงปญหา ออกแบบการ
ดาเนนงาน ลงมอดาเนนการ ผลการศกษา และสรปผลการศกษาคนควา
2
โครงสรางหลกสตร
เรอง
ท เนอหา
ชม.
ทฤษฎ
ชม.
ปฏบต หมายเหต
1 -ปฐมนเทศ รเขา รเรา
- กจกรรม เรยนรกระบวนการทางานแบบ
นกวทยาศาสตร
2
4
- แนะนาตนเอง
แนะนาผจดกจกรรม
จบคเลนเกมสทายใจ
เพอน
- อธบายหลกการ
เรยนรแบบ
นกวทยาศาสตร ทา
กจกรรม ฝกสงเกต ฝก
ตงปญหา
ตงสมมตฐาน
ออกแบบการ
ดาเนนการ ลงมอ
ดาเนนการ ผล
การศกษา สรปผล
การศกษา
2 -กจกรรม เรยนรกระบวนการทางานแบบ
นกวทยาศาสตร
2 4 - ทบทวนความรเดม
-ลงมอฝกปฏบต
กจกรรมเรยนร
กระบวนการทางาน
แบบนกวทยาศาสตร
3
เรอง
ท เนอหา
ชม.
ทฤษฎ
ชม.
ปฏบต หมายเหต
3 การเรยนรชมชน
-ความรในการเกบขอมลชมชน
- เทคนคการสมภาษณ
- แบงกลม เรยนรชมชน ไดแก
กลมท 1 หมอยา หมอแคน หมอสตร
กลมท 2 จกสาน งานไม ทอผา พาขวญ
กลมท 3 หมอนามน เครองหนง สวสดการ
ชมชน
กลมท 4 ชางไม สรภญญะ สานแห,สวง
กลมท 5 ประวตหมบานเหลาลง
- ระดมความคดวางแผนเกบขอมล
4 4 -อธบาย
-ลงมอปฏบตจรง
4 - ออกเกบขอมล เรยนรชมชน 10 - ลงมอปฏบตจรง
5 จดกระทากบขอมล
- เขยนรายงาน
- จดปายนเทศ
- วางแผนนาเสนอขอมล
4 4 - อธบาย ยกตวอยาง
- ลงมอปฏบตจรง
6 นาเสนอขอมล 4 -ลงมอปฏบตจรง
รวม 10 30
4
สออปกรณ
1. สอบคคล ภมปญญา วทยากร หวหนากลม
2. สอเอกสารประกอบการเรยนร
3. สอ CD VCD
4. สถานทจรง ชมชน หมบาน
การวดผลประเมนผล
1. การสงเกต 2. ผลงานจากการลงมอปฏบตจรง 3. การนาเสนอรายงาน 4. การตอบคาถามการซกถาม
5
แบบเกบขอมลปราชญชาวบาน
1. ชอ-สกล……………………………………………………………………………………..อาย....................ป
2. ความสามารถ ความถนด (ภมปญญา).............................................................................. 3. ทอย....บานเลขท.............หม 4 ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด 4. ชวต การศกษา การเรยนร และการทางาน
...................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
6
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 5. องคความร
.......................................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
7
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 6. การถายทอดความร
............................................................................................................................
8
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
6.1. การศกษาในระบบ………………………………………………………………………………………....................
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
6.2. การศกษานอกระบบ……………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
9
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
6.3. การศกษาตามอธยาศย………………………………………………………………………………………………....
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 7. วธการ
ถายทอด…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
10
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 8. ขอมลอน ๆ
....................................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
หมายเหต : ในการเกบขอมล... ถากระดาษไมพอใหใชใบแนบ ...ใหมภาพถายงานททา และกระบวนการของ
การถายทอดองคความร...
11
รายชอปราชญชาวบาน ทศกษา
กลมท 1 หมอยา : นายสทศน มหาหงษ หมอสตรขวญ : พอโพธ วเศษการ หมอแคน : พอสวาง หวานอารมณ
กลมท 2 จกสาน : พอสม ซาชโย งานไม : พอพฒนชย ธรรมทชอบ ทอผา พาขวญ : แมสมาล ธรรมทชอบ
กลมท 3 สวสดการชมชน : พอช อทมพร เครองหนง : นายแซนฉตร ศรแกว หมอนามน : พอจนทร ศรแกว
กลมท 4 ชางไม : พอสาเนยง ซาชโย สรภญญะ : แมทองจนทร แกวเสนหใน สานแห สวง : พอประเสรฐ มหามาตย
กลมท 5 ประวตบานเหลาลง(สอบถามหลายคน)
12
ภาคผนวก
13
รายชอผรวมกจกรรม
วนท...............เดอน.......................พ.ศ.......................
ลาดบท ชอ – สกล กลมท ลายมอชอ
1 นางสาววชดา ตอนสนเทยะ 1
2 นางสาวสพตรา มหามาตย 3 นายวนเฉลม ตอนสนเทยะ 4 เดกหญงกาญจนา ศรเวช
2
5 เดกหญงพลอยไพลน โพธพล 6 เดกหญงแกวตา มมานะ 7 เดกหญงปวณา ทองชานาญ 8 นางศศนา กลรกษา
3
9 เดกหญงพรนภา นนทฤทธ
10 เดกหญงลลนา สมบรณพนธ 11 นางจฑารตน บตรราช 12 นางบญสม นนทฤทธ 13 นายพชร กลสดา
4
14 นางสาวคณาภรณ ธรรมทชอบ 15 นายอรรณพ ปนคา 16 เดกชายประวทย ธรรมทชอบ 17 เดกหญงมนญชยา ซาชโย
5
18 เดกชายชยธร ซาชโย 19 เดกชายปฏภาณ ชาญสมร 20 เดกหญงกสมา ใจอารย
14
รายชอวทยากร
วนท...............เดอน.......................พ.ศ.......................
ลาดบท ชอ – สกล ลายมอชอ
1 นางนรนทร เคหาบาล 2 นางปารชาต ซาชโย 3 นายสถตย ศรถาวร 4 นายมานตย ซาชโย
15
ตารางอบรม
หลกสตรยววจย”สงแวดลอมชมชน”
โครงการนารองการจดการศกษาแบบมสวนรวมขององคกรในชมชนเพอสขภาวะคนไทย
โดยศนยโฮมลกหลาน บานเหลาลง รวมกบมหาวทยาลยธรกจบณฑตย สสส.
วน/เดอน/ป เนอหา เวลา วทยากร 1 ต.ค.54 - ปฐมนเทศ รเขา รเรา
- กจกรรม เรยนรกระบวนการทางานแบบนกวทยาศาสตร
09.00-12.00 น. 13.00-16.00 น.
นางปารชาต ซาชโย
2 ต.ค.54 -กจกรรม เรยนรกระบวนการทางานแบบนกวทยาศาสตร
09.00-12.00 น. 13.00-16.00 น.
นางปารชาต ซาชโย
8-9 ต.ค.54
การเรยนรชมชน -ความรในการเกบขอมลชมชน - เทคนคการสมภาษณ - แบงกลม เรยนรชมชน ไดแก กลมท 1 หมอยา หมอแคน หมอสตร กลมท 2 จกสาน งานไม ทอผา พาขวญ กลมท 3 หมอนามน เครองหนง สวสดการชมชน กลมท 4 ชางไม สรภญญะ สานแห,สวง กลมท 5 ประวตหมบานเหลาลง - ระดมความคดวางแผนเกบขอมล
09.00-12.00 น. 13.00-15.00 น.
นายสถตย ศรถาวร
15-16 ต.ค.54 - ออกเกบขอมล เรยนรชมชน 09.00-12.00 น. 13.00-15.00 น.
นายมานตย ซาชโย
22 ต.ค.54 จดกระทากบขอมล - เขยนรายงาน - จดปายนเทศ - วางแผนนาเสนอขอมล
09.00-12.00 น. 13.00-15.00 น.
นางนรนทร เคหาบาล
23 ต.ค.54 นาเสนอขอมล 09.00-12.00 น. 13.00-15.00 น.
นางนรนทร เคหาบาล
หมายเหต : มอาหารกลางวน และ อาหารวาง 1 มอ ตารางนอาจเปลยนแปลงไดตามความเหมาะสม
16
ประชมชแจงใหความร กอนเกบขอมลจรง โดย วทยาการมานตย และคณะ
ตวอยางภาพกจกรรมการเรยนร
17
วทยากรประจากลมตวเขม
18
ผเรยนออกเกบขอมลจรง
19
เรยนรแบบสอบถามความร (สมภาษณ)
20
ผเรยนไดเรยนรกบผรและลองทาด
แตกลมรวมกนสรป พรอมนาเสนอ
21
รปแบบการนาเสนอ
22
23
ปราชญชาวบาน
หลกสตรยววจย”สงแวดลอมชมชน”
หมอยา นายสทศน มหาหงษ
หมอแคน พอสวาง หวานอารมณ
หมอสตรขวญ พอโพธ วเศษการ
ศนยตมโฮมลกหลาน บานเหลาลง “แหลงเรยนรตามอธยาศยของคนหลายวย”
โครงการนารองการจดการศกษาแบบมสวนรวมขององคกรในชมชนเพอสขภาวะคนไทย
โดยศนยโฮมลกหลาน บานเหลาลง รวมกบมหาวทยาลยธรกจบณฑตย สสส.
เลมท 1
24
นายสทศน มหาหงษ อาย 42 ป ปราชญชาวบาน หมอยาสมนไพรไทย
ทอย บานเลขท 99 หม 4 ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด
ชวต การศกษา การเรยนรและการทางาน
นาย สทศน มหาหงษ เกดทบานเหลาลง ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด ทบานเลขท 99 หมท 4 มอาชพหลกคอการทานา ,เกษตรกรรมและมอาชพเสรมเปนหมอยาสมนไพรซงสบทอดมาจากบรรพบรษคอ นาย สาร มหาหงษ วยเดกหลงจากเรยนจบประถมศกษาปท 6 นาย สทศน มหาหงษ กไดเรยนรการทานาจนอายครบ 16 กไดเรยนรเกยวกบการการรกษาโรคจากตวยาสมนไพรจากบดา เมออายครบ 20 ป กไดอปบททดแทนบญคณบดามารดาได 1 พรรษา จงไดสมรสกบ นาง จวง เสนานาม มบตรหญง 1 คน มบตรชาย 2 คน ไดแก
1 นางสาว สพตรา มหาหงษ อาย 18 ป 2 นาย สนต มหาหงษ อาย 16 ป 3 เดกชาย สจนดา มหาหงษ อาย 14 ป การศกษาโรคดวยยาสมนไพรเปนภมปญญาทมคณคาคอชวยรกและบรรเทาอาการ
เจบปวยจากโรคตางๆได และยงเปนการสบทอดยาสมนไพรใหคนรนหลงไดนาไปศกษาอกดวย
องคความร
นาย สทศน มหาหงษ เรมเรยนรวธรกษาโรคดวยยาสมนไพรมาตงแตเดกจากบดาซงถอ
วาเปนหมอยาสมนไพรทประชาชนภาคอสานรจกกนด หลงจากนน นายสทศน หลงจากนนกได
เรมพฒนาการรกษาโรคขนเรอยๆ จนสามารถรกษาคนไขใหหายจากอาการเจบปวยไดหลายคน
จนกระทงในปจจบนมคนมารกษาโรคไมวาจะอยใกลหรอใกลและหลงจากนนตวยาสมนไพรของ
นาย สทศน มหาหงษ กมคนรจกมากขนและเปนทยอมรบของทางการแพทย ตวยาทนาย
25
สทศน มหาหงษทนามาศกษาและรกษาโรคมทงในทองถนและไมมในทองถน ยาทหาในทองถน
เชน ยาสองราก นางแดง วานพงคนอย วานพงคใหญ นอกจากนนกไดไปรบยาสมนไพรทอนตาม
เขาเพราะยาสวนมากจะเกดตามภเขายาทใชรกษาโรคมทงหมด 54 ชนดตามโรคทรกษา
ชอยาสมนไพร สรรพคณในการรกษา เอยนดอน แกกระไสเสน ปวดเมอยตามรางกาย ยกบถอก ถอนพษออกจากรางกาย รากพงคนอย-ใหญ ขบลม เปนยาระบายกได นกสาวแดง บารงโลหต รากหนาวเดอนหา ขบถาย ตากทง ขบถาย กาแพงเจดชน ทองผก ประดงเลอด แกประดง
วธการนามารบประทาน
นาสมนไพรมาบดหรอฝนจากนนนามาจมนารอจนนาเปลยนเปนสยา กอนทจะนายาไป
รบประทานทบานตองใหผปวยดมกอนแลวนากลบไปดมตอทบานจนกวาจะหายจากอาการปวย
การถายทอดความร
นายสทศน มหาหงส ถายทอดความรตามอธยาศยใครทสนใจอยากศกษากสอนโดยบอก
คณประโยชนและโทษของตวยา
การศกษาตามอธยาศย ใหความรกบชาวบานทสนใจในยาสมนไพร
วธการถายทอด
-บอกสรรพคณของยาสมนไพร
26
-บอกวธใชยาสมนไพร -สาธตวธการฝนยาเพอนามารบประทาน
ตวอยางภาพประกอบการเตรยมยา และการรกษา
27
28
29
30
นายโสภา หวานอารมณ อาย 68 ป ปราชญชาวบานหมอแคน
ทอย บานเลขท 24 หม 4 ตาบลบานด อาเภออาสามารถ จงหวดรอยเอด ชวต การศกษา การเรยนรและการทางาน นายโสภา หวานอารมณ เปนชาวจงหวดรอยเอด เตบโตในครอบครวชาวบานซง ตาบลหนองแกว อาเภอเมอง จงหวดรอยเอด ซงพอโสภามอาชพการทาเกษตรกรรมเปนอาชพหลก และยงมอาชพเสรมดานการทาไมไผ พอโสภา หวานอารมณ เปนบตรคนท1 ของนายโด หวานอารมณ กบนางนาง หวานอารมณ เกดเมอวนท 7 สงหาคม พ.ศ. 2486 ทบานซง และเมออายครบ 20 ปพอโสภา หวานอารมณไดอปสมบทได 1 พรรษา พอศกออกมากไดสมรสกบนางเสถยร หวาอารมณ และมบตรดวยกน ทงหมด 3 คน คอ
1. นายบญเรยน หวานอารมณ 2. นางบญเพง หวานอารมณ 3. นายประเพยร หวานอารมณ
พอโสภา หวานอารมณ จบการศกษาชนประถมศกษาปท 4 จงไดเดนทางไปทางานทจงหวดหนองคาย พอถงบญประเพณออกพรรษาไดไปพบกบหมอแคนทานหนงไดเปาแคนลายโปงลางขนภ จงทาใหพอโสภาคดถงบานเกดจงและทาใหชอบการเปาแคนจากนนเปนตนมา
องคความร พอสวาง หวานอารมณ เรมเรยนรการเปาแคนมาตงแตวยหนมตออาย 20 ป ทานไดเลาใหฟงวาตอนนนพอโสภาไดไปเทยวงานประจาปทจงหวดหนองคายเหนหมอแคนทานหนงเปาแคนลายโปงลางขนภพอไดฟงพอโสภาจงหวนคดถงบานเกดทจงหวดรอยเอดจงทาใหทานไดกลบมาอกครงพอกลบมาทานจงไดเรมเปาแคนตามหนงสอทเขยนอธบายกบการเรยนเปาแคนในลายตางๆ ซงพอโสภาไดบอกวาลายแคนมทงหมด 13 ลายแคน ขอยกตวอยางดงตอไปน
31
1.ลายสดสะแนน คาวาสดสะแนน เพยนมาจากคาวาสายแนน ทความหมายทเกยวของในสายใยความผกพน เชน ถาเราไดเกดมาเปนพอแมกนหรอสามภรรยาในอดตแลวชาตนไดเกดมาเปนสามภรรยากนอกเขาจงเรยกวาเกดตาม สายแนน ซงลายนเปนลายทมความไพเราะมากทสดจงไดชอวา สายลายครแคน
ตวอยางภาพประกอบการสมภาษณ
32
33
34
พอโพธ วเศษการ ปราชญชาวบาน หมอสตรขวญ
(อยระหวางการจดเกบแกไขขอมล)
35
36
37
แบบเกบขอมลปราชญชาวบาน
9. ชอ-สกล……………………………………………………………………………………..อาย....................ป
10. ความสามารถ ความถนด (ภมปญญา).............................................................................. 11. ทอย....บานเลขท.............หม 4 ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด 12. ชวต การศกษา การเรยนร และการทางาน
...................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
38
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. องคความร.......................................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
39
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
40
การถายทอดความร............................................................................................................................ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. การศกษาในระบบ……………………………………………………………………………………….................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. การศกษานอกระบบ…………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
41
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. การศกษาตามอธยาศย……………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. วธการถายทอด……………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
42
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ขอมลอน ๆ ....................................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. หมายเหต : ในการเกบขอมล... ถากระดาษไมพอใหใชใบแนบ ...ใหมภาพถายงานททา และกระบวนการของการถายทอดองคความร...
43
รายชอปราชญชาวบาน ทศกษา
กลมท 1 หมอยา : นายสทศน มหาหงษ หมอสตรขวญ : พอโพธ วเศษการ หมอแคน : พอสวาง หวานอารมณ
กลมท 2 จกสาน : พอสม ซาชโย งานไม : พอพฒนชย ธรรมทชอบ ทอผา พาขวญ : แมสมาล ธรรมทชอบ
กลมท 3 สวสดการชมชน : พอช อทมพร เครองหนง : นายแซนฉตร ศรแกว หมอนามน : พอจนทร ศรแกว
กลมท 4 ชางไม : พอสาเนยง ซาชโย สรภญญะ : แมทองจนทร แกวเสนหใน สานแห สวง : พอประเสรฐ มหามาตย
กลมท 5 ประวตบานเหลาลง(สอบถามหลายคน)
44
รายชอผรวมกจกรรม
ลาดบท ชอ – สกล กลมท ลายมอชอ
1 นางสาววชดา ตอนสนเทยะ 1
2 นางสาวสพตรา มหามาตย 3 นายวนเฉลม ตอนสนเทยะ 4 เดกหญงกาญจนา ศรเวช
2
5 เดกหญงพลอยไพลน โพธพล 6 เดกหญงแกวตา มมานะ 7 เดกหญงปวณา ทองชานาญ 8 นางศศนา กลรกษา
3
9 เดกหญงพรนภา นนทฤทธ
10 เดกหญงลลนา สมบรณพนธ 11 นางจฑารตน บตรราช 12 นางบญสม นนทฤทธ 13 นายพชร กลสดา
4
14 นางสาวคณาภรณ ธรรมทชอบ 15 นายอรรณพ ปนคา 16 เดกชายประวทย ธรรมทชอบ 17 เดกหญงมนญชยา ซาชโย
5
18 เดกชายชยธร ซาชโย 19 เดกชายปฏภาณ ชาญสมร 20 เดกหญงกสมา ใจอารย
45
ปราชญชาวบาน
หลกสตรยววจย”สงแวดลอมชมชน”
จกสาน พอสม ซาชโย
งานไม พอพฒนชย ธรรมทชอบ
ทอผา พาขวญ แมสมาล ธรรมทชอบ
ศนยตมโฮมลกหลาน บานเหลาลง “แหลงเรยนรตามอธยาศยของคนหลายวย”
โครงการนารองการจดการศกษาแบบมสวนรวมขององคกรในชมชนเพอสขภาวะคนไทย
โดยศนยโฮมลกหลาน บานเหลาลง รวมกบมหาวทยาลยธรกจบณฑตย สสส.
เลมท 2
46
พอสม ซาชโย อาย 67 ป
ปราชญชาวบาน ทานา จกสาน บานเลขท 2 หมท 4 ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด
ชวต การศกษา การเรยนร และการทางาน ประวต พอสม ซาชโย อาย 67 ป เกดวนท 1 เดอน ตลาคม พ.ศ. 2488 มบตร 4 คน รบราชการ 2 คน ประกอบอาชพอสระ 1 คน เปนแมบาน 1 คน คณตาประกอบอาชพทานา อาชพเสรม คอ การจดสานผลตภณฑจากไมไผและทางมะพราวเปนของใชในครวเรอน
คณตาเปนบตรของ นางออน ซาชโย และ นายสง ซาชโย การศกษาจบชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนบานด ต. บานด อ. อาจสามารถ จ. รอยเอด
องคความร การทานา ขนตอนการทานา 1. ปนค จกนา เอาควายไถหรอเตรยมดน 2. หนาฝนตกกลา ถงเวลาถอนกลาดานาถงเวลาหญามกถอนหญาออกจากขาวเพอไมใหหญาแยงอาหารจากขาว
3. ถงเวลาขาวออกรวงเกยวขาว 4. ขนขาวมานวดมาสขาว
อาชพเสรม จกสาน ไมกวาด, ตะกรา, ไมกวาดมอเสอ, บงก และสมไก
ขนตอนการทาไมกวาด 1.เหลากานมะพราว ตากกานมะพราวใหแหง
2.นามาปกใสดามททาดวยไมไผ ใชลวดถกหรอใชเชอกถกกได
47
ขนตอนการทาไมกวาดมอเสอ
1.ตดไมไผมาเปนนว 2.นาไมไผไปเหลาใหบาง เหลาตรงกลางใหงอได 3.เหลาไมไผใหบางแลวมนจะงอไดแลวนามาสอดเขากบดามททาดวยไมไผยาวประมาณ
1 เมตรครง 4.งอปลายไมกวาดโดยใชวธลนไฟใหไมออนแลวงอได
ขนตอนการสานตะกราใสของ จากไมไผ 1.ตดไมไผใหไดตามตองการ
2.เหลาไมไผใหเปนเสนบางๆ 3.สานตะกราดวยลาย 2 4.ใชไมขดกนแลวสานขนในแนวตรงพอสวยงาม 5.มวนปากตะกราดวยไมไผทเหลอจากนนทารวงตะกรา ( ทจบ )
การถายทอดความร ไดสอนลกหลานคนทตองการจะทาโดยทไมบงคบ สอนทกคนทสอนโดยวธปฏบตแลวให
ฝกทา ไดความรเรองการทานาและการจดสานมาจากพอแมและคนอนๆทเขานามาเปนตวอยางและฝกทา ทาเอาไวใชในบานโดยไมตองซอเปนการประหยดคาใชจาย วธการถายทอด
ไดสอนลกหลานคนทตองการจะทาโดยไมบงคบสอนทกคนทอยากทาสอนโดยวธปฏบต หรอทาเปนตวอยางใหดกอน ขอมลอนๆ -
48
ตวอยางภาพประกอบ
49
50
51
52
นายพฒนชย ธรรมทชอบ ปราชญชาวบาน ชางไม
บานเลขท 73 หม 4 ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด
ชวต การศกษา การเรยนร และการทางาน ประวต พอพฒนชย ธรรมทชอบ อาย 55 ป เกดเมอวนท 1 เดอน กมภาพนธ พ.ศ. 2499 มบตร 3 คน เปนหญงทงหมด ประกอบอาชพทานา อาชพเสรม คอ ชางไม พอพฒนชยเปนบตรของ นางสมาล ธรรมทชอบ และ นายมา ธรรมทชอบ การศกษาจบ ปวช. จากขอนแกน อ.เมอง จ.ขอนแกน ปจจบนเปนผใหญบาน บานเหลาลง องคความร อาชพหลก ทานา และผใหญบาน อาชพเสรม เปนชางไม ( ทาเฟอรนเจอร ) ขนตอนการทาเฟอรนเจอรจากรากไม
1.หาไมตามธรรมชาต หรอ เศษไม 2.นามาขดใหสะอาด นามาออกแบบตามลกษณะของไม เชน โตะ เกาอ เครองใชใน
ครวเรอน 3.นามาทาสใหสวยงาม
อปกรณ 1.เลอย 2.ขวาน 3.มด 4.กาว
การถายทอดความร ใหคาแนะนาสาหรบคนสนใจและฝกหด ไดมาจากประสบการณ และการเรยนร ทามาใชในบานโดยไมตองซอและเปนการหารายไดอกวธหนงและใชเวลาวางใหเปนประโยชน
53
วธการถายทอด ใหคาแนะนาสาหรบคนสนใจและฝกหด ขอมลอนๆ -
ตวอยางภาพประกอบ
54
55
56
แมสมาล ธรรมทชอบ อาย 77 ป ปราชญชาวบาน ทอผาไหม มดหม ทาพาขวญ
บานเลขท 73 หม 4 ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด
ชวต การศกษา การเรยนร และการทางาน ประวต แมสมาล ธรรมทชอบ อาย 77 ป เกดเมอวนท 14 เดอน กมภาพนธ พ.ศ. 2477 คณยายเปนบตรของ นาย อวน พมพสง นาง สา พมพสง อาชพหลก ทานา อาชพเสรม คอ ทอผาไหม มดหม และทาพาขวญ การศกษาจบชนประถมศกษาปท 4 โรงเรยนบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด องคความร
1. การทอผาไหม เลยงหมอนใสใบมอนจนกวาตวหมอนจะสกเตมท ( ฝกหรอกลบ ) แลวเอาตวหมอนทสกแลวเอาไปตมแลวดงเปนเสนไหมออกมาจากตวหมอนเมอไดเปนเสนไหมออกแลวเอาไหมไปทาออกเปนปอยแลวเอาไปฟอกเปนไหมขาวแลวเอาไปกวกเอาไปคนใสหลก เปนเครอยาวเอามาสบเอาไปใสกางกแลวปนไหมใสหลอดใสสวยแลวนาไปทอเปนผนตามขนาดทเราตองการ การทาผาไหมมการเลยงหมอนใสใบมอนจนสกเปนฝกหลอกแลวเอาไปใสหมอตมแลวดงเปนเสนไหมเหลงเปนปอยแลวเอาไปฟอกเปนไหมขาวแลวเอาไปใสกงแลวกวกแลวเอาไปคนใสหลกเปนเครยยาวแลวสบใสฟมแลวเอาไปกางกแลวปนหลอดทอเปนฝน
ขนตอนการมดหม
นาเสนไหมสขาวเหลองคนใสฮกหมแลวมดหมตามลายผาทเราตองการ นาหมทมดเปนลายนาไปยอมสทตองการ
57
อปกรณการทาไหมมดหม 1. อก 2. เลง 3. ใน 4.หลกเพย 5.หลอด 6.สวย 7.ไมคอนกวก 8.
ฟม 9.กง
2. การทาพาขวญ พาขวญมพานและใบตองเอามาหนเปนกรวยแลวเขาเปนหวมเขมหมด
และดอกไมดวย อปกรณการทาพาขวญ
1.พาน 2.ดอกไม 3.เขมหมด 4.ใบตอง การถายทอดความร ไดโดยทาเปนตวอยางแลวใหทาตาม ทาใชในบานโดยไมตองซอและเปนเอกลกษณของชาวอสานและเปนการหารายไดในตว วธการถายทอด ไดโดยการทาเปนตวอยางแลวใหทาตาม ขอมลอนๆ เคยเปนหมอตาแยมากอน หมายเหต หมอตาแย หมายถง คอ คนทาคลอดสมยโบราณโดยการใชภมปญญาทองถน
ตวอยางภาพประกอบ
58
59
60
61
62
63
64
65
แบบเกบขอมลปราชญชาวบาน
ชอ-สกล……………………………………………………………………………………..อาย....................ป ความสามารถ ความถนด (ภมปญญา).............................................................................. ทอย....บานเลขท.............หม 4 ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด ชวต การศกษา การเรยนร และการทางาน...................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
66
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. องคความร.......................................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
67
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
68
การถายทอดความร............................................................................................................................ …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. การศกษาในระบบ……………………………………………………………………………………….................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. การศกษานอกระบบ…………………………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
69
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. การศกษาตามอธยาศย……………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. วธการถายทอด……………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
70
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ขอมลอน ๆ ....................................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. หมายเหต : ในการเกบขอมล... ถากระดาษไมพอใหใชใบแนบ ...ใหมภาพถายงานททา และ
กระบวนการของการถายทอดองคความร...
71
รายชอปราชญชาวบาน ทศกษา
กลมท 1 หมอยา : นายสทศน มหาหงษ หมอสตรขวญ : พอโพธ วเศษการ หมอแคน : พอสวาง หวานอารมณ
กลมท 2 จกสาน : พอสม ซาชโย งานไม : พอพฒนชย ธรรมทชอบ ทอผา พาขวญ : แมสมาล ธรรมทชอบ
กลมท 3 สวสดการชมชน : พอช อทมพร เครองหนง : นายแซนฉตร ศรแกว หมอนามน : พอจนทร ศรแกว
กลมท 4 ชางไม : พอสาเนยง ซาชโย สรภญญะ : แมทองจนทร แกวเสนหใน สานแห สวง : พอประเสรฐ มหามาตย
กลมท 5 ประวตบานเหลาลง(สอบถามหลายคน)
72
รายชอผรวมกจกรรม
ลาดบท ชอ – สกล กลมท ลายมอชอ
1 นางสาววชดา ตอนสนเทยะ 1
2 นางสาวสพตรา มหามาตย 3 นายวนเฉลม ตอนสนเทยะ 4 เดกหญงกาญจนา ศรเวช
2
5 เดกหญงพลอยไพลน โพธพล 6 เดกหญงแกวตา มมานะ 7 เดกหญงปวณา ทองชานาญ 8 นางศศนา กลรกษา
3
9 เดกหญงพรนภา นนทฤทธ
10 เดกหญงลลนา สมบรณพนธ 11 นางจฑารตน บตรราช 12 นางบญสม นนทฤทธ 13 นายพชร กลสดา
4
14 นางสาวคณาภรณ ธรรมทชอบ 15 นายอรรณพ ปนคา 16 เดกชายประวทย ธรรมทชอบ 17 เดกหญงมนญชยา ซาชโย
5
18 เดกชายชยธร ซาชโย 19 เดกชายปฏภาณ ชาญสมร 20 เดกหญงกสมา ใจอารย
73
ปราชญชาวบาน
หลกสตรยววจย”สงแวดลอมชมชน”
หมอนามน
พอจนทร ศรแกว เครองหนง
นายแซนฉตร ศรแกว สวสดการชมชน พอช อทมพร
ศนยตมโฮมลกหลาน บานเหลาลง “แหลงเรยนรตามอธยาศยของคนหลายวย”
โครงการนารองการจดการศกษาแบบมสวนรวมขององคกรในชมชนเพอสขภาวะคนไทย
โดยศนยโฮมลกหลาน บานเหลาลง รวมกบมหาวทยาลยธรกจบณฑตย สสส.
เลมท 3
74
นายจนทร ศรแกว ปราชญชาวบาน(หมอนามน)
ทอย บานเลขท 20 บานเหลาลงหม 4 ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด ชวต การศกษา การเรยนร และการทางาน พอจนทร ศรแกว เกดวนท10 พฤศจกายน พ.ศ.2480 ทบานเหลาลง ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด จบการศกษา ชนประถมศกษาปท 4 ทโรงเรยนวดบานปจจมด เปนบตรคนท 7 ในจานวนพนอง9 คน ของนายบญ และนางถอย ศรแกว ครอบครวมอาชพทานาเปนหลก แตบดาของพอจนทร เปนหมอยาสมนไพร พอจนทรจงเรยนรและสบทอดวชาหมอยาสมนไพร และพอจนทรสนใจวชาหมอนามนนา(นามนนาหรอนามนงา หมายถง นามนตซงทาขนดวยวธการบรกรรมคาถาใสนาธรรมดาใหเปนนามนนา ใชรกษาคนทแขน ขาหก โดยวธการอมนามนตเปา หรอพนใสตรงทกระดก แขน ขาทหก และนาเอานามนนาฯไปดม)ไปมากกวา จงศกษาจากผเปนบดาและศกษาคนควาดวยตนเอง สมยพอจนทรเปนหนมไดเดนทางไปทองเทยงตามสถานทตางๆ จงไดวชาสะเดาะหมาจากพระ ซงทานอยบานจานทง อาเภอเกษตรวสย จงหวดรอยเอด ตอมาพอจนทรไดรสสมกบนางสาวบวพนธ ศรนาเทยง มบตร – ธดา ดวยกน 7 คน และพอจนทรกไดนาความรมาจากบดาและการศกษาเรยนร มาชวยเหลอชาวบานเหลาลงและหมบานใกลเคยงเปนจานวนมาก เชน คนเกดอบตเหต แน ขาหก กมาเอานามนนากบพอจนทร ไปกน ไปทากหาย แมแตกางปลาตดคอ พอจนทรกชวยสะเดาะหใหกางหลดออกจากคอได อยางนาอศจรรยมาก
องคความร
พอจนทร ศรแกว เรมเรยนรวชาหมอนามนแบบโบราณตงแตเดก โดยเรยนรจากบดา คอ นายบญ ศรแกว ซงเปนหมอยาสมนไพรของบานเหลาลง เมอโตเปนหนมพอจนทร ศรแกว กไดเดนทางทองเทยวไปตามสถานทตางๆ และไดศกษาวชาสะเดาะหมาจากพระ ซงทานอยบานจานทง อาเภอเกษตรวสย จงวดรอยเอด พอจนทรกนาวชาความรมาชวยเหลอชาวบานเหลาลง และบานใกลเคยง
วชาสะเดาะห คอ การตอกระดกหก, กระดกแตก, กระดราวแมแตกางตดคอ กใชวชาน มคายคร (คาย) เตรยม ขนธ5 ขนธ 8 ผาซน ผน แพรวา เหลา 1 กง ไข 1 ฟอง เงนสตางคแดง เมอคายครบพอจนทรกจะทาพธให เชน
75
- คนทไฟลวก ตองเตรยมขนธ5 หรอขนธ8 ผาซนผน แพรวา เงน1 สตางค แลวพอ
จนทรก
จะเรมทองคาถา พทธโทนะราย ธมโมนะราย สงโฆอสรระราย ทอง 7 จบ แลวเปาแตพอ
จนทรตองหางจากแผลแคฝามอเดยว
- คนทกางตดคอ ตองเตรยมขนธ5 หรอขนธ8 เงน6 สลง แลวพอจนทรกจะทองคาถาใส
นา
แลวใหดม คาถาทพอจนทรทอง คอ คจฉะวเนยยะ
- คนทกระดก, กระดกแตกและกระดกราว จากอบตเหตตองเตรยมขนธ5 หรอขนธ8
ผาซนผน
แพรวา เหลา ไข 1 ฟอง เงน 1 สตางคแดง แลวจะมนามนงาเอางามาตา คนเอาแตนา บาน
เราเรยกการจกนามนงา การจกนามนงาใชวาจะจกออกทกคน เมอจกเสรจแลวพอจนทรจะลง
คาถานานามนงาไปทาตรงทเปนแผลหรอกระดกราว (หรอเรยกอกอยางวาการตอกระดก)
การจกนามนงา ใชงาดายงด แตจกไมคอยออกเพราะเปลอกหนา
งาขาว จะจกงายกวาสวนมากจงนยมใช
การจกงาจะมหญาคา 3 ตนรวมในพธดวย
การเตรยมขน 5
การเตรยมขน 5 คอการบวงสรวงสงศกดสทธ เทวดา ฟาดน เอาดอกไม (เอาเฉพาะดอก)
- การรกษา มารกษาชวงไหนกได ไมจากดเวลา สงศกดสทธไหวไดตลอดเวลา
ขนตอนการทานามนต
1. นา 1 ถง
2. เทยน 1 ค
3. ดอกไม 1 ค
จดเทยน นาตาเทยนกจะหยดลงนา พอจนทร กทองคาถาเสรจแลวนาไปดมหรออาบ
คาถานามน ตอกระดก
อมอะมะ ปะตวะรวะรง อมคงคง อมสตโลเก
76
อมผปาก อมผผาก อมฝปากหนอง กกบวเบน
โตนเตมออกจากปาก ทลวสะทบ นาสลา
ผญาซแทบ นากคะเบน เดนกะออย
อมจะลาจะมล คงกพกเปยง เปนดงคงแดง
อมศกดสงมาถง อมสกหนงมาแถง อมสะหมตด
คาถาเปาไฟ เสยพษไฟ
พทโทนะราย ธมโมนะราย สงโฆอสระราย (พด 7 จบ)
มขน 5 คาบซนผนแพรวา เงน 1 สตางค มขน 8 ทายาเครอหมานอย
ปสสวะไมออก เปนนว
1. รากฝาย
2. รากสบปะรด
3. รากมะละกอสาย นามาตมรวมกน
การไปเอาตนไมมาทายา
1. กอนจะไปเอาตนไมหามเงาทบตนยา
2. ตอนเชาเขาทางตะวนตก
3. ตอนเยนเขาทางตะวนออก
คาถา อมพญาทอน มงจกขมาพรเขามาจอกพอกๆ คอนกจกตอกหวเทพพญา
ทอน มงอยานอนอยใตหมไม มงอยามาใกลใตหมยา อมสะหมเพก
กระถบเทา 3 ครง
การมดยารกษา
การมดยารกษา ใชตอก 2 เสน มด หว ทาย คาถาปลกยา อมกะลกกะลก กอยากปลกพญายา ใหมากะมา
77
อมกะลกกะลก กอยากปลกพญายา ใหตนกะตน อมกะลกกะลก กปลกแลวใหมากะมา ใหมาเตา ใหมาเขาผสมยาก เดอ อมสะหมตด
การถายทอดความร
พอจนทร ศรแกว ถายทอดความรผานการศกษาตามอธยาศย คอ สอนลกหลานคนใกลชด สนทสนม และผทสนใจ ซงผทมาเรยนกบพอจนทร ศรแกว คอ
- นายสมบรณ สระพนจ อยบานด ตาบลบานด อาเภออาจ
สามารถ จงหวดรอยเอด
- นายก บานอหมน จงหวดรอยเอด
*** ลกศษยไมมขอจากดในการเรยนวชา
วธการถายทอด
พอจนทร ศรแกว ไดถายทอดความรใหกบผทสนใจ คอ นายสมบรณ สระพนจ
- วชานามน การตอกระดก จากคนทไดรบบาดเจบ จากอบตเหต เชน ตกตนไม
รถจกรยานยนตลม แขนหก ขาหก คนทจะมารกษา ตองเตรยมขนธ 5 หรอขนธ 8
ผาซน 1 ผน แพรวา 1 ผน เงน 1 สตางคแดง
- วชาสะเดาะห เกดอบตเหตเลกๆนอยๆ เชน กางตดคอ การมาสะเดาะห ตองเตรยม
ขนธ 5 หรอขนธ 8 เงน 6 สลง การเปาไฟลวก เตรยมขนธ 5 หรอขนธ 8 เงน 1
สตางค ผาซน ผน แพรวา
ขอมลอนๆ - ถาถกไฟไหมใหมๆ หรอไฟลวกใหเอารากผกขน (เครอหมานอย) มาฝนทา - คนทจะสบทอดหรอเรยนรจะตองไมรงเกยจบาดแผลเพราะการเปาจะตองเปาให ใกลบาดแผลมากทสดถงจะหายเรว
78
นายแชนฉตร ศรแกว
ปราชญชาวบาน (เครองหนง)
ทอย บานเลขท 101 หม 4 ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด
ชวต การศกษา การเรยนร และการทางาน นายแชนฉตร ศรแกว เกดเมอวนท 9 พฤษภาคม 2510 ปจจบนอาย 44 ป เกดทบานเหลาลง ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด จบการศกษาระดบชนมธยมศกษาปท 6 จากโรงเรยนรอยเอดวทยาลย เปนบตรคนท 3 ในจานวนพนอง 7 คน ของนายจนทร และนางบวพนธ ศรแกว นายแชนฉตรเตบโตมาในครอบครวเกษตรกรรมมอาชพทานาเปนหลก และบดากเปนหมอนามนนา แตลก ๆ ไมมใครสนใจทจะสบทอดวชา พอจบ ม.ปลายนายแชนฉตร กเขากรงเทพฯเพอหางานทา เนองจากพและนองบางคนกทางานทกรงเทพฯ ซงนายแชนฉตร ไดงานทาทโรงงานเครองหนง จากนนกไดสมรสกบ นางสาวสงวน ศรฤษด มบตรดวยกน 3 คนคอ เดกชายธรเมธ, เดกชายธนพนธ และเดกชายปฐพ ศรแกว นายแชนฉตรและภรรยาทางานทกรงเทพฯนานกวา 20 ปจงมความชานาญและมใจรกงานดานน ชวงป 2540 เศรษฐกจตกตาโรงงานกปดตวลงเปนจานวนมากรวมทงโรงงานท นายแชนฉตรทางานอยดวย นายแชนฉตรจงตดสนใจเดนทางกลบบานเกดเพอมาประกอบอาชพทานา แตดวยมใจรกงานการทากระเปาหนงจงตดสนใจทากระเปาหนงออกทดลองขายใหกบขาราชการในเขตตาบลและอาเภอใกลเคยง กระเปาไดรบความนยมและเปนทถกใจลกคาหรอแมแตลกคาตองการแบบไหนกสามารถทาใหได
องคความร นายแชนฉตร ศรแกว ไดเรยนรการทากระเปาหนงมาจากการทางานทกรงเทพฯ นานกวา 20 ป เนองจากนายแชนฉตร มใจรกงานดานน จงสนใจทจะศกษาฝกฝนปรบปรงฝมอตวเองอยตลอดเวลาจงสามารถทางานออกมาไดดถกใจลกคา และในปจจบนนการทากระเปาของครอบครวถอวาเปนอาชพหลกไปแลวเพราะสมาชกในครอบครวทาไดทกคน และมงานทาตอเนองทกฤด
79
อปกรณในการทากระเปาหนงมดงน
จกรอตสาหกรรม,หนงแทหรอหนงเทยม,เครองปอกหนง,เครองปมโลโก,กระดม,ซป,ผาซบใน,กระดาษแขง,ฟองนา,คอน,กรรไกร,มด,ไมบรรทด,แปรงทากาว,ซงกาวและกาวเหลอง(กาวเหลองนสาคญมากเนองจากจะทาใหกระเปาตดแนนเปนกาวเฉพาะใชสาหรบทากระเปาหรอรองเทา) นายแชนฉตรและภรรยาผลตกระเปาแบบตางๆตามความตองการของลกคา มทงกระเปา
สตางคแบบใบเลก ,ใบใหญ และกระเปาถอแบบใบใหญหรอตามแบบทลกคาสงทา งานทากระเปาของครอบครวนายแชนฉตรจงเปนทนยม
ขนตอนการทากระเปา 1.ออกแบบกระเปา 2.วาดหนง วาดชนสวนแลวนาหนงไปปอกใหไดขนาดพอด เสรจแลวทาตามแบบของกระเปา 3.ทาชนสวนตามแบบกระเปา 4.นาไปประกอบเปนใบ เสรจแลวนาไปปมโลโก จกรอตสาหกรรม ไวเยบชนสวนและประกอบเปนใบ
คอนเหลก สาหรบเอาไวทบยาหนง ตกกระดม
80
กรรไกร ใชตดแผนหนงผาทาซบ
คอนยาง ใชทบหนงใหไมมลอย
คตเตอร ใชกดแผนหนง ชดขอบหนง
81
กาวเหลอง ใชทากระเปาและรองเทา
กาวขาว เอาไวผสมกบกาวเหลองเพอเพมปรมาณของกาวจะไดไมเปลอง
ไมบรรทด
82
แปลงทากาว
เขยงไม ใชรองในการทางาน
ผาซบใน ใชสาหรบซบในกระเปา
83
ฟองนา ใชสาหรบเสรมฝากระเปา
โฟม ใชสาหรบเสรมหนงทบางใหหนาขนมความยดหยนเฉพาะตว
ดายไนลอนเบอร 20 หรอ 40 เยบกระเปา ทน
84
เขมเยบกระเปา เปนเขมปากฉลาม (ปากเฉยง)
กระดาษแขงขาว ใชสาหรบเสรมฝา
กระเปา
แผนยาง ใชรบรองกรดกระดาษ ผาซบใน
85
เครองปมโลโก ใชปมตรา
ยหอ
เครองปอกหนง ใชปอกหนงใหบาง หนาตามตองการ
การถายทอดความร
นายแชนฉตร ศรแกว ไดถายทอดความรใหกบกลมอาชพของบานเหลาลงในป 2550
และผทสนใจจะมาฝกอาชพการทากระเปา และยงไดถายทอดความรใหกบลก ๆ ของตวเองดวย
ทงทลก ๆ ยงตวเลกๆอยกตาม ลกของนายแชนฉตร กสามารถชวยบดาไดในขนตอนการทาทไม
ซบซอน
วธการถายทอด นายแชนฉตร ศรแกว ไดสอนทงหมดวาสวนประกอบของกระเปาแตละแบบมสวนประกอบใดบาง สาธตการทาทกขนตอน เนนการฝกปฏบตจรง ใหผเรยนทาเองและถาทาสาเรจไดกระเปาทตวเองทาสาเรจกลบบานดวย 1 ใบ
86
นายช อทมพร ปราชญชาวบาน (กองทนธรกจชมชน)
ทอย บานเลขท 4 หม 4 ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด
ชวต การศกษา การเรยนรและการทางาน พอช อทมพร เกดเมอวนท 24 มถนายน 2488 ปจจบนอาย 67 ป จบการศกษาชนประถมศกษาปท 4 ทโรงเรยนวดปจจมบานด และเปนบตรคนเดยวของ นายบญ นางจน อทพร ครอบครวมอาชพทานาเปนหลก พอชกชวยบดามารดาทานามาตลอด และไดสมรสกบนางสาวสมร ศรตะวน มบตรดวยกน 3 คน คอ นางเยาวลกษณ อาจพงษา นางสาวบษบา อทมพร และนางวภารตน เตยะเพชร ตอมาในป พ.ศ. 2520 พอช ไดทางานทบรษทอดมส (เปนบรษทฝรงทเขามาในเมองไทยสมยนนเปนบรษทรบซอใบยาสบ) จนถงปจจบน การทไดทางานมานานทาใหพอชเปนทรจกของผคนและมความรความสามารถในการดแลกลมลกคาทปลกยาสบ การจดเวทประชาคมการพดตอสาธารณชน การบรหารจดการ ทงทจบเพยงแค ป. 4 เมอป พ.ศ. 2544 รฐบาลไดจดตงกองทนหมบานและชมชนเมองขน ชาวบานเหลาลง ไดจดตงกลมกองทนขนเพอขานรบกบนโยบายของรฐบาล จงไดพอชเปนประธาน เนองจากทานเปนผทมจตอาสามความสนใจในเรองของชมชน ชาวบานจงพรอมใจเลอกทานใหดแลกองทนและมการเลอกคณะกรรมการอก 14 คน ตามหลกเกณฑทกาหนด การทางานไดมการประชมสมาชกทกคน มการวางระเบยบแบบแผนใหสมาชกถอปฏบตในแนวเดยวกน การทางานของกองทนหมบานระยะแรกจะมปญหาอยบางแตกสามารถดาเนนการไปได ทางกองทนไดรบการสนบสนนดานวชาการจากภาครฐและองคกรเอกชนเรอยมา องคความร พอช อทมพรเปนผมความรความเชยวชาญดานกองทนและธรกจชมชน โดยการแสวงหาความรการบรหารจดการกองทน การอบรมการจดเวทการทาแผนแมบทชมชน นาความรจากการรวมเวทไปขยายผลใหประชากรในหมบานไดปฏบตตามแผนทไดวางไว โดยการนาเงนทไดไปลงทนใหเกดประโยชนและไดผลกาไรใหมากทสด เชน สมาชกบางคนไดนาเงนทน
87
ไปซอสกรมาเลยงเพอจาหนาย การทาแปลงปลกพชผกสวนครวไปขายตามตลาดนดชมชนเพอเพมรายไดลดคาใชจายและไดมการสรางจตสานกในตวบคคลในเรองการรจกตนเอง การพงพาตนเอง และพงพาอาศยกนรวมทงการใชชวตอยางพอเพยง นอกจากนยงไดรวมกบชมชนในการดาเนนการกาหนดยทธศาสตรและแผนงานของชมชนในเรองของการแกไขปญหาความยากจน สรางชมชนใหเขมแขง การบรหารกองทนในปจจบนนไดมผลกาไรเพมมากถง 2 ลานบาท ทาใหหมบานเหลาลงเปนชมชนเศรษฐกจพอเพยง
การถายทอดความร พอช อทมพร ถายทอดความรและธรกจชมชนใหกบผสนใจมการจดเวทประชาคมการบรหารจดการกองทนเปนวทยากรใหกบประชาชนทวไปทงในระดบทองถนและระดบองคกรชมชน
วธการถายทอด พอช อทมพร ไดถายทอดความรดวยวธทหลากหลายการบรรยายขนตอนในการจดตงการดาเนนกองทนมการนาเอกสารขอมลทใชในการดาเนนงานมาสาธตใหแกผทสนใจไดศกษามการแนะนาดาเนนงานทมประสทธภาพจนผสนใจมความรมความเขาใจ สามารถนากลบไปปฏบตไดและยดหลกการบรหารชมชนโดยการทาเปนตวอยาง การทาเปนแบบอยางดวยการสอนใหทาและการทาใหด
ขอมลอนๆ
การรายงานรายไดและคาใชจาย ป 2545 สาหรบกจกรรมกองทน (1ลานบาท)
รายได หนวย:บาท ดอกเบยจากการใหกยม 57,900.00 คาปรบ 0 ดอกเบยเงนฝากธนาคาร 3,965.14 รายไดอน 0 รวมรายได 61,865.14 คาใชจายไมเกด รวมรายไดสง(ตา)กวาคาใชจาย 61,865.14
การจดสรรกาไร ป 2545 กาไรสทธเปนเงน 57,900.00 บาท 1. หน จานวน 25% เปนเงน 14,475 บาท
88
2. เฉลยคนผก จานวน 25% เปนเงน 14,475 บาท
3. ทนสารอง จานวน 10% เปนเงน 5,790 บาท
4. ทนการศกษา จานวน 10% เปนเงน 5,790 บาท
5. สวสดการ จานวน 5 % เปนเงน 2,895 บาท
6. ประกนความเสยง จานวน 15% เปนเงน 8,685 บาท
7. คาตอบแทน จานวน 10% เปนเงน 5,790 บาท
รวม 100% เปนเงน 57,900บาท
สรปผลการดาเนนงานกองทนหมบานเหลาลง ป 2545
1.เงนกสามญ
จานวนสมาชกกยมเงนสามญ จานวน 67 ราย
จานวนเงนกยมเงนสามญ จานวน 900,000 บาท
ไดรบดอกเบยเงนก จานวน 54,000 บาท
2.เงนกฉกเฉน
จานวนสมาชกกยมเงนฉกเฉน จานวน 46 ราย
จานวนเงนกยมเงนฉกเฉน จานวน 97,500 บาท
ไดรบดอกเบยเงนก จานวน 3,900 บาท
3.ดอกเบยธนาคาร
ป 2544 จานวน 2,945.21
ป 2545 จานวน 1,019.93
4.รวมรายไดทงสน จานวน 61,865.14
89
บญชรายชอคณะกรรมการ กองทนหมบานเหลาลง หมท 4 บานเหลาลง ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด
ลาดบท ชอ – สกล ตาแหนง 1 นายช อทมพร ประธาน 2 นายพเชฐ นนทฤทธ รองประธาน 3 นางประไพ วเศษการ รองประธาน 4 นายสทศน มหาหงษ เหรญญก 5 นางนาฝน ชาระมาตย ผชวยเหรญญก 6 นายบญธรรม นนทฤทธ ผชวยเหรญญก 7 นางเสน มลอาคา ปฏคม 8 นางรญจวน ศรแกว ปฏคม 9 นางอวน มหามาตย ปฏคม 10 นายบญม เพงนาม ปฏคม 11 นางลาพนธ จตวสย ประชาสมพนธ 12 นางทองมา แถวพนจ ประชาสมพนธ 13 นายสมชาย มหามาตย ประชาสมพนธ 14 นายมานตย ซาชโย เลขานการ 15 นายนวฒ กลสดา ผชวยเลขานการ
90
แบบเกบขอมลปราชญชาวบาน
13. ชอ-สกล……………………………………………………………………………………..อาย....................ป
14. ความสามารถ ความถนด (ภมปญญา).............................................................................. 15. ทอย....บานเลขท.............หม 4 ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด 16. ชวต การศกษา การเรยนร และการทางาน
...................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
91
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 17. องคความร
.......................................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
92
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
93
18. การถายทอดความร............................................................................................................................
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
18.1. การศกษาในระบบ………………………………………………………………………………………....................
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
18.2. การศกษานอกระบบ……………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
94
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
18.3. การศกษาตามอธยาศย………………………………………………………………………………………………....
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 19. วธการ
ถายทอด…………………………………………………………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
95
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 20. ขอมลอน ๆ
....................................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
หมายเหต : ในการเกบขอมล... ถากระดาษไมพอใหใชใบแนบ ...ใหมภาพถายงานททา และกระบวนการของ
การถายทอดองคความร..
96
รายชอปราชญชาวบาน ทศกษา
กลมท 1 หมอยา : นายสทศน มหาหงษ หมอสตรขวญ : พอโพธ วเศษการ หมอแคน : พอสวาง หวานอารมณ
กลมท 2 จกสาน : พอสม ซาชโย งานไม : พอพฒนชย ธรรมทชอบ ทอผา พาขวญ : แมสมาล ธรรมทชอบ
กลมท 3 สวสดการชมชน : พอช อทมพร เครองหนง : นายแซนฉตร ศรแกว หมอนามน : พอจนทร ศรแกว
กลมท 4 ชางไม : พอสาเนยง ซาชโย สรภญญะ : แมทองจนทร แกวเสนหใน สานแห สวง : พอประเสรฐ มหามาตย
กลมท 5 ประวตบานเหลาลง(สอบถามหลายคน)
97
รายชอผรวมกจกรรม
ลาดบท ชอ – สกล กลมท ลายมอชอ
1 นางสาววชดา ตอนสนเทยะ 1
2 นางสาวสพตรา มหามาตย 3 นายวนเฉลม ตอนสนเทยะ 4 เดกหญงกาญจนา ศรเวช
2
5 เดกหญงพลอยไพลน โพธพล 6 เดกหญงแกวตา มมานะ 7 เดกหญงปวณา ทองชานาญ 8 นางศศนา กลรกษา
3
9 เดกหญงพรนภา นนทฤทธ
10 เดกหญงลลนา สมบรณพนธ 11 นางจฑารตน บตรราช 12 นางบญสม นนทฤทธ 13 นายพชร กลสดา
4
14 นางสาวคณาภรณ ธรรมทชอบ 15 นายอรรณพ ปนคา 16 เดกชายประวทย ธรรมทชอบ 17 เดกหญงมนญชยา ซาชโย
5
18 เดกชายชยธร ซาชโย 19 เดกชายปฏภาณ ชาญสมร 20 เดกหญงกสมา ใจอารย
98
ปราชญชาวบาน
หลกสตรยววจย”สงแวดลอมชมชน”
ชางไม พอสาเนยง ซาชโย
สรภญญะ แมทองจนทร แกวเสนหใน
สานแห สวง พอประเสรฐ มหามาตย
ศนยตมโฮมลกหลาน บานเหลาลง “แหลงเรยนรตามอธยาศยของคนหลายวย”
โครงการนารองการจดการศกษาแบบมสวนรวมขององคกรในชมชนเพอสขภาวะคนไทย
โดยศนยโฮมลกหลาน บานเหลาลง รวมกบมหาวทยาลยธรกจบณฑตย สสส.
เลมท 4
99
พอสาเนยง ซาชโย
ปราชญชาวบาน (ชางไม )
ชวต การศกษา การเรยนร และการทางาน
พอสาเนยง ซาชโย เกดและโตในครอบครวชาวบานเหลาลง หมบานเหลาลงเปนหมบาน
เลกๆ
ทตงอยใน ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด อาชพหลกภายในหมบานคอการทานา
พอสาเนยง ซาชโย เปนบคคลหนงทมอาชพทานาและอาชพเสรมคอการเปนชางไมทมความ
ชานาญ
เปนภมปญญาทสบทอดตอกนมาอยางยาวนาน
พอสาเนยง ซาชโย เกด พ.ศ.2495 ปจจบนอาย 59 ป อยบานเลขท 9 หม 4 ตาบลบานด
อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด จบการศกษาทโรงเรยนวดปจจมบานด ในระดบประถมศกษา
ปท 4 เมอจบการศกษาออกมากไดประกอบอาชพทานาชวยบดา อายประมาณ 20 ป บดาและ
บรรพบรษไดถายทอดความรในการเปนชางไมใหแกพอสาเนยงเรอยมาและไดฝกประสบการณ
ลองผดลองถกจนเกดผลสาเรจและเปนชางไมอยางชานาญการถง 30 ปจนถงปจจบน
ปจจบน พอสาเนยง ไดรบงานการเปนชางไมคอการรบเหมากอสรางบานทเปนบานไม
เนองจากประสบการณทไดสงสมมาอยางยาวนานทาใหฝมอพฒนาไปไกลแมจะจบการศกษาเพยง
ป. 4 เทานนเองการรบกอสรางบานนนจะรบเฉพาะในหมบานและตาบลใกลเคยงหรอสถานทท
เดนทางไดสะดวก นอกจากการเปนชางไมแลวนน พอสาเนยง ไดพฒนาตนเองเรยนรการทางานท
เกยวกบงานปนอกดวยและสามารถทางานปนและการปกระเบองไดอยางละเอยดและสวยงาม จน
ไดรบความนยมใหสรางบานในละแวกนนอยบอยๆไมขาดสาย และสงหนงทขาดไมไดคอความม
นาใจเนองจากในการสรางบานแตละครงนนไมไดคาตอบแทนทเปนตวเงนเสมอไปเพราะใน
100
บางครง พอสาเนยง กไปชวยสรางบานโดยทไมไดคาแรงแตเปนการเลยงขาวทชาวบานเรยกกน
วาลงแขกเปนการลงแขกกนสรางบานทชาวอสานมใหกนอยางทวมทน
ดงนน พอสาเนยง จงเปนบคคลหนงทมความสาคญและเปนทรจกกนดไมวาจะเปนฝมอใน
การเปนชางไม การสรางบาน และความมนาใจ จงเปนปราชญชาวบานทมความสาคญ นาชนชม
และนานบถอภายในหมบานเปนอยางมาก การทมการศกษาทสงหากไมกระตอรอรนในการสรรหา
สงใหมไมขยนทางานกไมทาใหเกดประโยชนกบตวเอง
องคความร
พอสาเนยง ซาชโย มความสามารถในการเปนชางไมทชานาญการ ซงจบการศกษาเพยง
ชนประถมศกษาปท 4 เทานน จากทไดสงสมประสบการณมายาวนานและความรทไดจากบรรพ
บรษถายทอดใหนน พอสาเนยงกสามารถสรางบานไมไดอยางมาตรฐานและสมบรณแขงแรงอยาง
สถาปนก
ทเรยนจบชนสงๆเชนเดยวกน
วสด เครองมอ อปกรณ ( ชางไม )
กบไสไม (อดต ) เปนเครองมอขดผวไมใหเรยบเนยนและไดรปทรงตามตองการ
เมออดตนนการทาไมจะใชกบไสไมซงมหลายชนดดวยกนแตจะแตกตางกบปจจบนมาก
เพราะตองใชกาลงแขนเปนอยางมากงานกเสรจชา กบไสไมมดงน
- กบคว ใชแตงวงกรอบประตตดกบลกฟก
- กบโคง ใชปรบใหมความโคงเฉพาะดานในเทานน
- กบทวาย ใชแตงไมเปนรปโคง
- กบนาง ใชไสไมใหเรยบตรงทขรขระ
- กบบรรทด ใชปรบผวไมเรยบตรงไดระดบเดยวกน
- กบบงใบ ใชแตงขอบพน ฝาเพดาน
- กบบว ใชไสปรบไมใหเปนรปตางๆได
- กบราง ใชไสทารางตามวงกรอบประต กรอบหนาตาง
ขนตอนการสรางบานไม
101
1.ตอกวางเสา คานคอดน และตงเสาชนลาง
2.ทาคานชนบน และเสาสาหรบรบหลงคาชน 2
3.มงหลงคา ตดตงวงกบ ใสฝาเพดาน
4.ปพนวสดดวยไม ตดตงประต ตดตงหนาตาง
5.ทาสบาน เกบรายละเอยดสวนทเหลอใหเรยบรอย
ปจจบนนเครองมอทใชไดเปลยนแปลงไปตามยกตตามสมยไดพฒนาเครองมอมา
เปน กบไสไมไฟฟา สามารถใชงานไดสะดวกสบาย รวดเรว กวาสมยกอนอยางมาก
ประเภทบานทสราง
1.บานไม 2 ชน
2.บานปน
ระยะเวลาในการทางานไม
การสรางบานไม
- แบบยกพน 1 ชน ใชเวลาในการดาเนนงานประมาณ 1 เดอน
- แบบพรอมอย ใชเวลาในการดาเนนงานประมาณ 2 – 3 อาทตย
คาแรงในการทางาน
- ในอดตนนเรมตนทหลงละ 4,000-5,000 บาท
- ปจจบนกวาง 7 เมตร ยาว 8 เมตร เรมหลงละ 100,000 บาท เนองจาก
คาครองชพสงขน ณ ปจจบน
การถายทอดความร
พอสาเนยง ซาชโย ไดถายทอดความรใหไดเฉพาะคนงานทตดตามไปทางานดวยเทานน เนองจากปจจบนเยาวชนมโอกาสไดศกษาเลาเรยนในระดบชนสงจงไมคอยมคนสนใจการใชแรงงานมากนก
102
วธการถายทอด
- การถายทอดคอจะคอยๆสอนไปทละขนตอน
- การสอนวธการไสไม การสอนการใชเครองมอทกชนด
- แนะนาการใชเครองมอดวยการอธบายและการสาธตใหปฏบตตาม
ภาพกจกรรม เครองมอ วสดอปกรณ
คอน ใชสาหรบตอกตะป
พลวเลก ใชสาหรบตกปนเพอนาไปฉาบ
103
ไมฉาก ใชทดสอบผวของหนาไม
สว ใชสาหรบเจาะ เซาะ บากไม
เลอย ใชตดไม
104
ตลบเมตร ใชสาหรบวดความยาวตางๆ
เครองเจยร ใชเจยรเหลกและไม
105
เลอยมอ ใชสาหรบตดเหลก
พลว ใชสาหรบตกทราย หน ปนทผสม
บงก ใชสาหรบโกยดน หน เปนตน
ถง ใชสาหรบใสปนทผสมแลว
106
กบไฟฟา ใหสาหรบไสไมใหเรยบ
เลอยลนดา ใชสาหรบเลอยตดไม
การผสมปน มทราย ปน หน และนา
107
คลกเคลาใหเขากน
การเทคาน
108
ทาแบบทจะเทคาน
เทปนทผสมใหเตมตามขนาดมาตรฐาน
109
แมทองจนทร แกวเสนหใน
นกปราชญชาวบาน ( การรองสรภญญะ )
ชวต การศกษา การเรยนร และการทางาน
แมทองจนทร แกวเสนหใน จากบานเหลาลง อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด เกดและ
เตบโตในครอบครวชาวบานเหลาลง หมบานเหลาลงเปนหมบานเลกๆทมากดวยภมปญญา
ทองถนของชนรนกอน ชาวบานมอาชพหลกคอการทานา แมทองจนทร แกวเสนหใน เปนอก
บคคลหนงทมความสามารถ มอาชพกลกคอการทานาและความสามารถทเกดจากความชอบคอ
การรองสรภญญะดวยนาเสยงทไพเราะประจาหมบาน ทเรยกวาภมปญญาชาวบานทสบทอดกน
มาอยางยาวนาน
แมทองจนทร แกวเสนหใน เกดเมอวนท 19 พฤษภาคม 2488 ปจจบนอาย 66 ป จบ
การศกษาทโรงเรยนวดปจจมบานด ในระดบชนประถมศกษาปท 4 เมอจบการศกษาชวตกหนมา
เปนชาวนาปลกขาวชวยครอบครว และทสาคญ แมทองจนทร มพรสวรรคในการรองสรภญญะได
ไพเราะภายในหมบานจงไดเปนตวแทนในการไปแขงขนรองสรภญญะอยเสมอ สมยกอน แมทอง
จนทร ไดไปแขงขนรองสรภญญะทวดบานหนองอาราม และเมอมงานบญกจะเปนตวแทนอทศตน
ไปรองสรภญญะเพอเปนสสน เกดความไพเราะสนกสนาน ภายในงานบญ จากนนมา แมทอง
จนทร จงมความชานาญในการรองสรภญญะเพราะไดออกงานรองสรภญญะอยบอยๆ ถอเปนการ
อนรกษการรองสรภญญะพนบานอสานมานานถง 40 ป
ปจจบนน แมทองจนทร กยงยดถอการทานาเปนหลกการรองสรภญญะนนกไปตามงาน
ประเพณพนบานททางตาบลจดขนเทานน ไปแขงขนเพอความสนกสนานมรางวลเลกๆนอยๆตอบ
แทนเพอเปนกาลงใจในการอนรกษสงดงาม สดทายแมทองจนทรกกลาววาจะอนรกษและรอง
สรภญญะไปเรอยๆเพอทจะใหชนรนหลงไดเรยนรสบทอดตอกนไปไมมทสนสด
110
องคความร
แมทองจนทร แกวเสนหใน มความชานาญในดานการรอง ทานอง สรภญญะเปนอยางด
และยงมนาเสยงทไพเราะกองเสนาะห บทกลอนทรองเปนประจามอยหลายบทกลอนซงแตละ
บทกลอนจะแตกตางกน มบทกลอนเกยวกบละครเรองสน บทกลอมลก ธรรมะ และบทกลอน
ตางๆ
ชอบทรองสรภญญะ
1.บชาดอกไม 2.พระเวช 3.มชทร 4.พมพา 5.แผนดนทาแผนดนทอง ฯลฯ
บทรองสรภญญะ
บชาดอกไม
มาลาดวงดอกไม (ซา) มาตงไวเพอบชา
ขอบชาคณพระพทธ (ซา) ผไดตรสรมา
ขอบชาคณพระธรรม (ซา) ผชกนาและพราสอน
ขอบชาคณพระสงฆ (ซา) ผดารงพระวนย
มาลาดวงดอกไม (ซา) มาตงไวเพอบชา
ขอบชาคณพระพทธ
ขอบชาคณพระธรรม
111
แผนดนธรรม
ผใหญเปนผนา แผนดนธรรมจงวไล
สราหรอเมรย ควรใหเลกทกทกคน
สบฝนสบกญชา ใหเลกสาอยาไปสน
ชวตจะมดมน อยากงวลการพนน
เลนโบกหรอไฮโล เฮโรอนอยากนมน
เปนโจรกเหมอนกน ยงสาคญกรรมสนอง
ตายไปจะเปนทกข อบายมกทกขเปนกอง
หวใจกปดปอง ยงเศราหมองทกเชาเยน
ทาชวยอมไดชว พานาตวมกรรมเวร
ทาดชอเสยงเดน ชอเสยงเปนสรมงคล
ทาตนเปนคนด มศลธรรมนาพาตน
จตใจไดฝกฝน เหมยนหนทางไดลาดยาง
ทางดกเจรญ เมอเราเดนไปตามทาง
จงมองไปจดกลาง หนทางดไมมภย
คนเรากเหมอนกน ตวสาคญอยทใจ
จะอยหรอจะไป ชาหรอไวใจนนเอา
112
แผนดนทอง
แผนดนธรรมกเรองรอง แผนดนทองกงดงาม
รวงขาวเหลองอราม ทงนางามตามทองนา
ทรพยในดนกจะงาม สนในนาจะมปลา
พชไรกงามตา ขาวในนาเขยวขจ
ปปลามมากมาย พากนขายราคาด
สมบรณพนทว บใหมอนาทร
ชวตจะเรองรอง แผนดนทองตองแนนอน
เจรญสถาพร นรนดรตลอดกาล
ทางานตองขยน ทกทกวนไมเกยจงาน
รายไดเหลอประมาณ ประสบการณใหมากมาย
ทาไรและไถนา หาสนคามาคาขาย
มเงนแสนกสบาย ไมอดตายดอกทานเอย
ทกคนใหตนตว อยาเมามวหรอนงเฉย
ทกคนอยาเฉย อยาละเลยใหรบทา
เวลากผานไป อายนบมนมาตาม
ความตายมนมานา ใหทาความดเดอ
113
กลอนมทร
บดนจะไดกลาวเปนเรองราวนางมทร
เปนชกบพระเวช อยในเขตอารญวา
พรอมดวยสองบตราไกลพาราเมองสพ
ทกวนนางมทรเดนขรเปนประจา
ชวยหาเอาหวมน ผลไมมาใสเพล
จาเปนตองสงลา สองบตราผองอาลย
ลกแกวสองกลอยใจ อยาหนไกลพระบดา
พรอมทงสงลกแลวนาง ขอกจาไกล
รบดวนเขาในไพร หาผลไมทงพาลา นางเคยหาไดงายดาย
วนนหายสญสน ทงพระอนทรใหสงหรณ
ขาม ปอม หมสมมอ ไมเหลอหลอในพงไพร
มทรเพยรเอาได ผลผลา พอกระเชา
หวลถงลกออนนอย เจาจะรอทาแมมา
พอเมอสายณต พาย สรยา จะลบเหลยม
สกณาบนแซวๆ รองแจวๆ ในกลางไพร
มทรศรกนยาหามกระตา กลบอาสม
เสอลายกลายมากลา เทวดาแลงรางมา
มทร ขอออนวอน ชรกรลงกราบไหว
ชางมลางเหตราย มาคาหนทางไป
พอนางพญาทยกลบจากปาหาหวมน
114
มาถงอาศรมบทเกดรนทดในหวใจ
แตกอนพระนางไทกลบจากไรลกวงตอน
วนนมดออนซอนสองบงอรไมเหนมา
ชาลกบกณหาสองบตราแมมาแลว
ทกวนเหนหนาลกสองมาลาหลาของแม
วนนไปไหนแทลกแมเอยไปใหนหนอ
รองไหทงกหา สองบตราทงอาลย
กญหาแมนเอยกบชาลแมนเอย
115
กลอนพมพา
ฟงเถดฟงเรองราว จะไดกลาวเปนเรองราว
กาลนนนางพมพา สงไสยาแลวตนฟน
ไมเหนพดสะดา พอราหลลกแมเอย
ราหลเอยพอของเจา ไมเหนแลวลกแกวตา
พมพาอกกระสน หวใจนนเกดหวนไหว
หนไปไมรเหต ไมสมเพสแกลกเมย
ราหลนนเหลอใจ ทงรองไหแลหนทาง
ทงฉนไหเปนฮาง อยโดดเดยวเปรยว
เอกา
อกเอยสททตถะ ทงพมพามาหลายท
ครงเปนนางมทร บวชเปนชอยในธรรม
ทานลกและทานเมย ใหแกพราหมนาสงสาร
โอนสตทตถะ จากพมพาไมหวงใย
ปลอยฉนไวกบราหล บาเพญบญไมหวงใย
กาเอยวดถะวน กรรมพะจนพมพาเอย
116
อสานเขยว 1
สมเดจภมพล หวงปวงชนถนอสาน
อดอยากแสนกนดาร พระองคทานทรงเมตตา
ทานคดอยในใจ ตงใจไวจะพฒนา
บดนไดเวลา จะตงหนาทาเสยท
ตอไปอสานม ใหอยดและกนด
อสานจะสข เปนทวใหคนลอ
สงใหรฐบาล พรอมทหารเรมลงมอ
เอกชนคนนบถอ ไดลงชอรวมนาใจ
อสานบหนาเหยว บ ซดเชยวดอกตอไป
อสานทนสมย ศวไลไดเจรญ
นาโขงและนามล บรบรณบขาดเขน
นาชหลายเหลอเกน ไหลจนเพลนนาใจนอง
117
อสานเขยว 2
อสานเขยวทสอง รฐบาลตองหามา
ปลกไมยางพารา หรอเลยงปลาอยาง
ถาวร
อาชพใหแนนอน ไมตองจรไปเมองกรง
อสานบานเราเดน ไมจาเปนจากปาลง
รฐบาลจะปรบปรง อสานรงทวดนแดน
ขดบอเจาะบาดาล ทวอสานบขาดแคลน
โครงการมแบบแปลน ทาตามแผนพระราชา
ปลกหมอนเลยงไหม สายใจไทยประทานมา
ผาซนผนแพรวา เปนราคาผาไหมไทย
เผยแพรศลปะ วฒนาพาสขใจ
ชอเสยงกเกรกไกล หมอนขดไทยชอเสยงดง
สงออกนอกประเทศ ไปถงเขตเมองฝรง
มาเลและปนง ไดสงซอจากไทยเรา
ญปนสงคโปร ซอไปโซวมไซเบา
สนคาซอจากเรา เขาไดเหมาเอาหมดเลย
118
บทกลอมลก
ออ ออ ออ ออ
นอนสาหลา หลบตาแมสกลอม
นอนออมลอม ในผาอยาตง
แมไปไฮ สจไกมาหา
แมไปนา สจปลามาปอน
แมเลยงมอน อยเหลาสวนมอน
ออ ออ ออ ออ
นอนสาหลา หลบตาจอย จอย
เพนมาขายกลวย แมสซอใหกน
เพนมาขายดน แมสซอใหเลน
มาขายตาเวน แมสซอใหเบง
มาขายกมเกง สซอใหหว
ออ ออ ออ ออ
นอนสาหลา หลบตาแมสกลอม
เจาบนอน บใหกนกลวย
แมเฮาไปหวย ไปสอนปลาซว
เกบผกตว มาใสแกงเหด
ไปใสเบด เอาปลาคอใหญ
มาแกงให ลกหลาแมกน
เจาบนอน แมวโพงสจกตา
119
เจานอนซา แมวโพงสจกหา
เจานอนคา แมวโพงสจกกน
ออ ออ ออ ออ
การรองสรภญญะ
ในอดตนนการรองสรภญญะ ทานอง การรองจะเปนเสยงสง ชา ลากเสยงยาว จะเปนเสยง คารอง ทานองทมความไพเราะมาก แตการรองในปจจบนนการรองไดเปลยนแปลงไปตามยกตตามสมยจะมการรองทแตกตางคอเสยงไมลากยาวเหมอนเมอกอน เสยงไมสง รองเรวกวาสมยกอน เนองจากเยาวชนทกวนนเกยจครานกนรบรองรบเสรจ ดงนนแมทองจนทร จงแนะนาวาอยากใหลกหลานในปจจบนนใหรองสรภญญะในทานองดงเดมเมอครงกอนใหมากทสดเพอเปนการอนรกษไดอยางคงเดม
การศกษาตามอธยาศย ถายทอดความรใหกบผทสนใจในโอกาสตางๆ แมทองจนทร แกวเสนหใน มเอกสารท
นาสนใจเพอเผยแพรสงทเปนศลปกรรมพนบานคอการรองสรภญญะใหเกดประโยชนและเปนสง
แพรหลายใหคนทงโลกไดรบรสงทดงามของประเทศไทย
วธการถายทอด
- การแนะนาใหรจกบทกลอนตางๆ - บอกแนะนาการรอง เสยง และทานองใหกบเยาวชน - สาธตการรองสรภญญะใหไดฟง และลลาทาทาง - คอยแนะนาเปนพเลยง คอยสอนอยางเขาใจทวงทานองตางๆ
120
พอประเสรฐ มหามาตย
ปราชญชาวบาน ( การจกสาน )
ชวต การศกษา การเรยนร และการทางาน
พอประเสรฐ มหามาตย เกดวนอาทตย ท 8 เดอน เมษายน พ.ศ. 2487 ทบานเหลาลง
บานเลขท 12 หม 4 ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด จบจากโรงเรยนบานด ใน
ระดบชนประถมศกษาปท 4 มบตรรวมสมรส กบ นางปน มหามาตย ทงหมด 4คน บตรหญง 2
คน คอ นางหวน กบ นางออด มหามาตย และบตรชาย 2 คน คอ นายสบน กบ นายสบน มหา
มาตย ชาวบานมอาชพหลกคอการทานาและมอาชพเสรมคอการทาเครองจกรสานซงเปนภม
ปญญาชาวบานทสบทอดกนมาตงแตบรรพบรษ พอประเสรฐ มหามาตย เรมสานแห สวง ตงแต
ยงเดก โดยเรยนรมาจาก รนป รนยา
การทาเครองมอจกรสานแบบโบราณ เปนภมปญญาทมคณคา คอ วชาจกสานททาดวย
มอทกขนตอน โดยการใชดายสานในการทาแหสวงสานแบบเกยวเกาสอด
จากป 2535 – ปจจบน พอประเสรฐ มหามาตย เรมทาอาชพจกรสานเปนอาชพหลก
นอกจากการทานา พอประเสรฐ ยงชวยถายทอดความรใหกบลกหลานทกคนทสนใจในงานจกร
สาน เพออนรกษสบทอดความรของบรรพบรษไมใหเลอนหายไป
องคความร
พอประเสรฐ มหามาตย มความสามารถในการจกรสานทชานาญการ ซงจบการศกษา
จากโรงเรยนบานด เพยงแคชนประถมศกษาปท 4 เทานน จากทไดสงสมประสบการณมายาวนาน
121
และความรทไดจากบรรพบรษ โดยเรมทาเครองจกรสานเปนอาชพอกอาชพหนงนอกจากการทา
นาเมออาย 48 ป
สมยกอนจะใชดายเมองในการสานแห ปจจบนมการพฒนามาเปนการใชเชอกเอน (คลาย
เชอกเอนทใชสาหรบตกเบด) ความแตกตางระหวางแหเอนและแหดายเมอง กคอการดแลแหดาย
เมองจะดแลยาก เพราะเมอใชงานแลวตองนามาผงใหแหงกอนจงเกบได
ขนาดแห จะมตงแต 5 ศอก 6 ศอก และขาดใหญสด 7 ศอก
อปกรณการสานแห
- กม (ซน)
- ปาน
- เชอก
- ดาย
กม คอไมไผเหลาใหแบนหนาประมาณ 3-4 มลลเมตร กวาง 1 นว ยาว 8 นว หวแหลม
มน ประมาณ 1 ใน 3 สวนของความยาว เจาะทะลยาวตามสวนหนงในสามทเดอยตรงกลาง
สวนทายใชมดควงใหเปนตวย
ปาน เหลาไมไผใหแบนคลายไมบรรทดยาว 5-6 หนาประมาณ 2-3 มลลเมตร ความกวาง
ขนอยกบตาของแหทตองการ
วธสาน
เอาดายในลอนสขาวมาทาเปนจอม คอจดเรมตนในการสาน ลกษณะการทาจอมมบวงไวสาหรบหอยแขวนระหวางสาน เมอสานใหมความยาวประมาณ 3 เมตร แลวทาแหงสาหรบลกเพลาปลอยตาลงอกประมาณ 50 เซนตเมตร แลวคอยเอาโซหรอลกตะกวหรอลกแหมาสานตอจากดายเปนเสรจ
วธการยอม
เอาเปลอกไม มาตมเคยวใหแดง พอนารอนแดงไดท ยกลงปลอยใหอนพอประมาณใหเอาแหลงแชประมาณ 2-3 ชวโมง จงนาออกตากแดดใหแหง จากนนนาไปแชนาโคลนประมาณ 2-3 ชวโมง
การถายทอดความร พอประเสรฐ มหามาตย ไดถายทอดความรใหลกหลานและผทสนใจทวไป เนองจาก
ปจจบนเยาวชนมโอกาสไดศกษาเลาเรยนในระดบชนสงจงไมคอยมคนสนใจการจกรสานมากนก
122
วธการถายทอด
- การถายทอดคอจะคอยๆสอนไปทละขนตอน
- การสอนวธการสาน การสอนการใชดายหรอเอนทจะนามาสาน
- แนะนาการสานดวยการอธบายและการสาธตใหปฏบตตาม
การศกษาตามอธยาศย
ถายทอดความรใหกบผทสนใจในโอกาสตางๆเพอสบทอดงานจกรสานใหเกดประโยชนและ
เปนสงแพรหลายใหคนทงโลกไดรบรสงทดงามของประเทศไทย
รปภาพอปกรณ และแห
กม ภาษาอสานเรยก ซน
123
ปาน
การเกบแห
จอมแห
124
ลกแหเปนลกโซ ลางเปนเพลา
อปกรณการสานแห ลกแหเปนโซ
อปสรรคในการทางาน
เนองจากการเดนทางไปสมภาษณนน บคคลทจะสมภาษณไมคอยมเวลาวางมาก
นก และไมคอยอยบาน เพราะตองออกไปทงนาทานา เลยงไก หม ตามวถชวต
ชาวนา
การถายทอดภาษาซงเปนภาษาพนบาน สมยกอนบาง ลาบากแกการเจาใจใน
ศพท
บางคา
ไมสามารถเกบขอมลไดอยางสมบรณ เนองจากการถายขอมลเปนไปดวยความ
ลาบาก เพราะตวผถายทอดความรอธบายขอมลไดอยางไมเปนทางการ
125
ภาคผนวก
คาศพททองถน
ดานสรภญญะ
เสยงหอง หมายถง เสยงสง การรองใหเสยงสง
ดานการสานแห
ตกแห หมายถง ทอดแห
หมากเกลอ หมายถง ตนมะเกลอ ทนาไปยอมสได
126
แบบเกบขอมลปราชญชาวบาน
21. ชอ-สกล……………………………………………………………………………………..อาย....................ป
22. ความสามารถ ความถนด (ภมปญญา).............................................................................. 23. ทอย....บานเลขท.............หม 4 ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด 24. ชวต การศกษา การเรยนร และการทางาน
...................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
127
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 25. องคความร
.......................................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
128
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
129
26. การถายทอดความร............................................................................................................................
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
26.1. การศกษาในระบบ………………………………………………………………………………………....................
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
26.2. การศกษานอกระบบ……………………………………………………………………………………………………..
130
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
26.3. การศกษาตามอธยาศย………………………………………………………………………………………………....
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 27. วธการ
ถายทอด…………………………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
131
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 28. ขอมลอน ๆ
....................................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
132
หมายเหต : ในการเกบขอมล... ถากระดาษไมพอใหใชใบแนบ ...ใหมภาพถายงานททา และกระบวนการของ
การถายทอดองคความร...
รายชอปราชญชาวบาน ทศกษา
กลมท 1 หมอยา : นายสทศน มหาหงษ หมอสตรขวญ : พอโพธ วเศษการ หมอแคน : พอสวาง หวานอารมณ
กลมท 2 จกสาน : พอสม ซาชโย งานไม : พอพฒนชย ธรรมทชอบ ทอผา พาขวญ : แมสมาล ธรรมทชอบ
กลมท 3 สวสดการชมชน : พอช อทมพร เครองหนง : นายแซนฉตร ศรแกว หมอนามน : พอจนทร ศรแกว
กลมท 4 ชางไม : พอสาเนยง ซาชโย สรภญญะ : แมทองจนทร แกวเสนหใน สานแห สวง : พอประเสรฐ มหามาตย
กลมท 5 ประวตบานเหลาลง(สอบถามหลายคน)
133
รายชอผรวมกจกรรม
ลาดบท ชอ – สกล กลมท ลายมอชอ
1 นางสาววชดา ตอนสนเทยะ 1
2 นางสาวสพตรา มหามาตย 3 นายวนเฉลม ตอนสนเทยะ 4 เดกหญงกาญจนา ศรเวช
2
5 เดกหญงพลอยไพลน โพธพล 6 เดกหญงแกวตา มมานะ 7 เดกหญงปวณา ทองชานาญ 8 นางศศนา กลรกษา
3
9 เดกหญงพรนภา นนทฤทธ
10 เดกหญงลลนา สมบรณพนธ 11 นางจฑารตน บตรราช 12 นางบญสม นนทฤทธ 13 นายพชร กลสดา
4
14 นางสาวคณาภรณ ธรรมทชอบ 15 นายอรรณพ ปนคา 16 เดกชายประวทย ธรรมทชอบ 17 เดกหญงมนญชยา ซาชโย
5
18 เดกชายชยธร ซาชโย 19 เดกชายปฏภาณ ชาญสมร 20 เดกหญงกสมา ใจอารย
134
หลกสตรยววจย “สงแวดลอมชมชน”
ประวตบานเหลาลง หม 4 ตาบลด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด
ศนยตมโฮมลกหลาน บานเหลาลง “แหลงเรยนรตามอธยาศยของคนหลายวย”
โครงการนารองการจดการศกษาแบบมสวนรวมขององคกรในชมชนเพอสขภาวะคนไทย
โดยศนยโฮมลกหลาน บานเหลาลง รวมกบมหาวทยาลยธรกจบณฑตย สสส.
เลมท 5
135
1. อดต
1.1 ประวตการตงหมบานและวด
รปท 1 แสดงปายหมบานเหลาลง
ชาวบานจากบานหนองฮ(บานหนองอาราม หม 3 ในปจจบน) โดยการนาของ
แมใหญดา มหามาตย, แมใหญมอ นวาสวงศ, แมใหญสอน นวาสวงค และแมใหญภา นวาส
วงศ ไดนาพาชาวบานมาตงถนฐาน ณ บานเหลาลงในปจจบน(ประมาณกอนป พ.ศ. 2485) ม
บานเรอนในตอนนน 12 หลงคาเรอน โดยบานเหลาลงเดมเปนปาและมหนองนาเลกๆอย มคน
เลาวา(อนสรณงานพระราชทานเพลงศพ พระครศรวรรณาภรณ. 2549) แตกอนเปนปาซงเปนท
อยอาศยของลงปาเปนจานวนมาก ชาวบานทผานปาแถวนน ลงจะแยงอาหารจากชาวบานไปกน
เมอเวลาผานไปความเจรญเรมเขามา ลงปาเหลานนกลดหายไปจากปา เมอชาวบานเขามาตงถน
ฐานจงตงชอวา หมบานเหลาลง อกกระแสหนงเลาวา (นายจนทร ศรแกว อาย 76 ป) บรเวณท
ใกลทตงหมบานมหนองนาเลกอย และมตนไมชนดหนงมผลคลายหของลง จงเรยกวา ตนหลง
และเรยกหนองนาวา หนองหลง จนเพยนมาเปนเหลาลง และเปนทมาของชอ หมบานเหลาลง
เมอ พ.ศ. 2504 บานเหลาลงไดยายเขตการปกครองจากตาบลขเหลกมาเปนตาบลด และได
เปลยนจาก บานเหลาลง หม 11 ตาบลขเหลก อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด เปน บานเหลา
ลง หม 4 ตาบลด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด
วดประจาหมบานเหลาลง ชอวาวดประชาสนต ไดกอตงขนเมอวนท 18
พฤษภาคม
136
2518 โดยออกมาจากวดบงหนองอาราม โดยการนาของพระจนทร วรทนโน สาเหตทแยก
เนองมาจากสมยกอนทบานเหลาลงแยกออกจาก บานหนองอาราม แตไมมวดประจาหมบาน ตอง
ไปทาบญทวดบงหนองอารามซงไมสะดวกในการเดนทางไปทาบญ จงกอตงวดขนในเวลาตอมา
รกษาการแทนเจาอาวาสรปปจจบน คอ พระประพนธ มทจตโต
รปท 2 แสดงวดประชาสนต หมบานเหลาลง
1.2 การปกครอง
บานเหลาลงมผใหญบานปกครองมาจานวน 9 คน ไดแก
1. ผใหญพา นสยเสรม 2. ผใหญมงคล มหามาตย 3. ผใหญบญ อทมพร 4. ผใหญชวย ชยมสข 5. ผใหญประเสรฐ มหามาตย 6. ผใหญไทย แสนบญ 7. ผใหญทองเลอน ชยมสข 8. ผใหญแกนจนทร ศรสนอง 9. ผใหญพฒนชย ธรรมทชอบ
137
1.3 อาชพ
ในอดต ชาวบานเหลาลงประกอบอาชพทานาเพยงอยางเดยว เพราะไมมแหลงนา
โดยการปลกขาวไร โดยจะทาแตพอกน ไมรจกทาอาชพอน และทาไรฝาย จะทอผาฝายนงหมเปน
เสอผาใชเอง และทาสวนหมอน เลยงไหม ทอผาไหมไวใส และเลยงสตว วว ควาย ไวใชงาน รจก
การจกสาน เพอทาของไวใช เชน ตระกรา กระบง เปนตน
1.4 ทรพยากรธรรมชาต อดตมความอดมสมบรณมาก ทศตะวนตกและทศตะวนออกของหมบาน จะเตม
ไปดวยปา มผกธรรมชาตใหเกบมารบประทาน เชน ผกกระถน ผคนรจก ปลกพรก ปลกพชผก
สวนครว ไวกนเองในบรเวณบานของตนเอง เหดกมใหเกบเยอะ จะไมมการเกบเหดตอนกลางคน
เหมอนปจจบน(ไตเหด) ทาใหมเหดเกดขนเยอะ คนจะเกบของปาแตพอกน จะไมเกบจนหมด จง
ทาใหมของปากนไดตลอดป
รปท 3 แสดงบรเวณปาดงหนองหางทคนจากหมบานเหลาลง
นยมไปเกบของปามามาใชประกอบอาหาร
138
2. ปจจบน
2.1 สภาพทวไป
หมบานเหลาลงในปจจบน มประชากรจานวน 95 ครอบครว จานวน 487 คน
(รวมกบบานดอนมวย ทแยกตวออกไปตงหางจากตวหมบานประมาณ 500 เมตร) แบงเปนชาย
258 คน หญง 259 คน สภาพบานเรอน มทงการสรางบานแบบสมยใหม ใชปนซเมนต และบาน
ไม ใตถนสง หรอใชสงกะสทาฝาบาน หรอบานครงตกครงไม ตามฐานะของเจาของบาน
รปท 4 แสดงบานแบบครงตกครงไม รปท 5 แสดงบานใตถนสงใช
สงกะสทาฝาบาน
2.2 อาชพ
ในยคกลาง ( พ.ศ. 2500 – 2540 ) ชาวบานเหลาลงนยมสงบตรหลานไปประกอบ
อาชพในกรงเทพฯ เมอจบการศกษาในระดบ ม.ตน หรอ ระดบประถมศกษาปท 6 (เพราะม
โรงเรยนใกลหมบานระดบมธยมเปดสอน จาก ม.1-ม.3 คอ โรงเรยนขเหลกพทยาคม และโรงเรยน
บานด เปดสอน ป.1-ป.6) จงทาใหหมบานเหลอเฉพาะคนสงอายและเดก แตในระยะ พ.ศ. 2541 –
ปจจบน คนทเคยไปทางานทกรงเทพกลบมาทหมบาน เพราะตกงาน หรอบางคนกมปญหา
สขภาพ จงทาใหชาวบานในหมบานเหลาลงเตมไปดวยผคนทงวยชรา วยผใหญ วยรน และวยเดก
อาชพคนในหมบานปจจบนน มหลายอาชพ ดงน
139
- ทานา ปลกขาวนาป อาศยนาฝนในการทานา พนธขาวทใชคอ ขาว กข6 ในการ
ทานามทงนาดาและนาหวาน แตนาหวานจะมมากกวานาดา และมการใชเทคโนโลยเขามาชวยใน
การทานา เชน ใชรถไถนาเดนตาม ในฤดเกบเกยวกจะใชรถสขาว การใชแรงงานคนและสตวใน
การทานาจะมนอยลง ปจจบน บคคลทยงคงใชควายไถนา มเพยงครอบครวเดยวคอ ครอบครว
ของนายสม ซาชโย สวนการเกบเกยวใชแรงงานคนกยงคงมอย โดยจะมในลกษณะการวาจาง
เกยวขาว และการลงแขกเกยวขาวกยงคงเหลออยประมาณ 10 ครอบครว(แลกแรงงานกนจนครบ
10 ครอบครว)
- การปลกยาสบ หลงฤดเกบเกยว จากการทบรษทอดมไดเขามาตงโรงงานรบซอ
ยาสบ
ทหมบานหวหนอง เมอ ป พ.ศ. 2525 และไดเขามาสงเสรมใหชาวบานเหลาลงปลกยาสบ จงทาให
ชาวบานมอาชพเสรมหลงฤดเกบเกยว บางครอบครวมรายไดจากการขายยาสบมากกวาขายขาว
- คาขาย ในปจจบนในหมบานมคนยดอาชพคาขาย 4 ครอบครว ไดแก
รานขายของชาอยางเดยว 1 ราน รานขายอาหารประเภทกวยเตยว อาหารตามสงจานวน 1 ราน
รานขายของชาพรอมกบกวยเตยว อาหารตามสง จานวน 2 ราน
- เยบเครองหนง นายเชนฉตร ศรแกว ไปทางานทกรงเทพฯ ในยคทฟองสบ
แตก
ป พ.ศ. 2540 เขาตกงาน จงตองกลบมาอยทบาน ระยะแรกๆเขาประกอบอาชพทานา แตเมอ
เศรษฐกจฟนตว ทาใหบรษทเดมเรยกเขาไปทางานอก แตดวยทตองมลกเลกทตองดแล และ
ตองการอยกบภรรยาทบาน จงทาใหเขารบงานจากบรษทผลตเครองหนง ประเภททากระเปา
สตางค กระเปาสะพายของสภาพสตร มาเยบทบาน โดยมแรงงานจากภรรยาชวย และยงไดจาง
เพอนบานอกหนงคนคอยชวยงาน เนองจากเขาเปนชางฝมอด เยบกระเปาประณตสวยงาม จงทา
ใหมงานเขามาเรอยๆ บางทมงานเยอะจนทาใหมรายไดมากกวาการทานา แตทกวนนเขายงทานา
แตทาเพอบรโภคเทานน รายไดหลกของครอบครวมาจากการเยบเครองหนงสงบรษททกรงเทพ
- รบราชการ ในบางครอบครวทมกาลงสงใหลกไดเรยนสงจนถงระดบปรญญาตร
กม
140
ลกหลานบางสวนกลบมาสอบบรรจทางานรบราชการทบานตนเอง เชน รบราชการคร หรอมบตร
เขยรบราชการตารวจ
- ไปทางานทตางจงหวด ความนยมทสงบตรหลานไปทางานตางจงหวดใน
ปจจบนกยง
มอย โดยสวนมากจะสงบตรหลานไปศกษาตอยงกรงเทพฯ เมอจบแลวกทางานทนนและสงเงน
ทองมาจนเจอครอบครว จะมครอบครวประมาณ 9-10 ครอบครว ทพอแมตองไปทางานทอน ให
ลกอยบานตามลาพงกบญาต หรอเพอนบาน แลวสงเงนมาใหลกเพอใชจายในการเลาเรยน และ
การบรโภค
2.4 ทรพยากรธรรมชาต
ในปจจบนนปาทมลงอาศยอย และตนหลง ไดหมดไปจากหมบานเหลาลงนาน
แลว ยงคงเหลอพนทปาเพยงเลกนอย พนทปาทยงพอมเหลอจะอยทางทศใตและทศเหนอของ
หมบาน แตกมเจาของจบจองพนทและไดหกรางถางพง ปลกตนยคาลปตสไปเปนบางสวน
2.5 ศนยตมโฮมลกหลานบานเหลาลง
ศนยตมโฮมลกหลานบานเหลาลง ตงอยทบานของพอสม-แมจวน ซาชโย
บานเลขท 2,90 และ 106 หมท 4 บานเหลาลง ตาบลด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด โดย
ศนยแหงน เรมตนดาเนนการในป พ.ศ. 2551 โดยมตนกาเนดจากการท อาจารยมานตย ซาชโย
ไดมโอกาสทางานรวมกบ อาจารยสถตย ศรถาวร ในโครงการเฝาระวงและดแลสภาวการณของ
เดกและเยาวชน ไดมโอกาสทางานรวมกบ ดร. สมบต ฤทธเดช และมโอกาสไดรจกกบโครงการ
บานหลงเรยนของ ดร. สมบต ฤทธเดชและ ดร. ประสพสข ฤทธเดช ไดเหนวาเปนโครงการทดม
ประโยชน ประกอบกบตอนนน อาจารยปารชาต ซาชโย ภรรยาของอาจารยมานตย ซาชโยได
สอนพเศษใหกบเดกๆและลกของตนเองทบานในวนเสารและอาทตย จงไดนาแนวคดบานหลง
เรยนมาประยกตใชในชมชนของตนเอง เปดเปนศนยตม
โฮมลกหลานบานเหลาลงขน ทบานของตนเองซงเปนพนทของคณพอสม ซาชโย ผเปนบดา ทน
สนบสนนครงแรกจาก อาจารยมานตย ซาชโย 3,000 บาท อาจารยสถตย ศรถาวร 4,000 บาท
อาจารยนปดล นพเคราะห 2,000 บาท รวม 9,000 บาท และหลงจากนนจนถงปจจบนกไดรบ
141
ทนสนบสนนจากผใหญใจด จนสามารถสรางหองเรยน 1 หลง สรางหองนาขนาด 4 หอง และมทน
ใชสาหรบดาเนนกจกรรม ตามอตภาพ
รปท 6 สภาพหองเรยนเรมกอสราง
หลกการดาเนนการ จะจดการเรยนรตามอธยาศยใหกบคนทกคน ตามคาขวญ
“แหลงเรยนรตามอธยาศยของคนหลายวย” โดยเนน 3 เรองหลก คอ 1) ภาษา เพอการเรยนร 2)
ศลปะ เพอขดเกลาจตใจ 3) อาชพ เพอการดารงชวต โดยจะจดใหกบทกคนทกวน สาหรบเดกจะ
จดสอนในวนเสารและอาทตย เวลา 09.00 – 12.00 น. โดยไมคดคาใชจาย วชาทสอนจะเนน
ภาษาองกฤษ และมวชาคณตศาสตร วทยาศาสตร ภาษาไทย แทรกมาเปนบางสปดาห ใน
สปดาหทมการถอดบทเรยนกจะมกจกรรมหลากหลายใหเดกไดสนกกบการเรยนร เชน การทา
กรอบรป ทาพวงกญแจ ทาเทยนหอม ทาเทยนเจล ทาแชมพสระผม ทาครมนวดผม ทานายาลาง
จาน เปนตน นอกจากน กยงมกจกรรมของศนยการศกษานอกโรงเรยนไดมกจกรรมมาใหนกเรยน
ไดเรยนปนเลน
142
รปท 7 สภาพหองเรยนในปจจบน
รปท 8 หองเรยนบนศาลาทสรางไวกอนตงศนย
ในปจจบน ศนยแหงนไดดาเนนการมาเปนเวลา 3 ปแลว มเดกๆเยาวชน
ผลดเปลยนหมนเวยนมาใชพนท บางสปดาหมากบาง นอยบาง ตามอธยาศย และเนองจากศนย
แหงนเปนพนทคณภาพ จงไดรบคดเลอกจากชาวบานในหมบานเหลาลง และสถานอนามย
ตาบลด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด ใหเปนปอมเบาหวาน(ศนยเบาหวาน) ของหมบาน
เหลาลง โดยจะมเจาหนาทจากสถานอนามยตาบลด อสม. ประจาหมบาน และเจาหนาทจาก
โรงพยาบาลอาจสามารถ มาตรวจรางกายของผปวยเบาหวาน และใหความร คาแนะนาในการ
ปฏบตตนของผปวยโรคเบาหวานในหมบานเหลาลง ทมจานวน 6 ราย
143
รปท 9 โฉมหนาครและนกเรยนในศนยตมโฮมฯ
รปท 10 ขณะเรยนวทยาศาสตร ไขจมไขลอย
144
3. อนาคต
3.1) ดานอาชพ
- คนในชมชนเหนวาควรสงเสรมอาชพเกษตรกรรม เพราะชาวบานในหมบานม
ทดน
ทากนทกครวเรอน แตควรแกไขปญหาเรอง นา เพราะยงขาดแคลนนา การเกษตรในหมบานสวน
ใหญยงคงพงนาฝน
- ตองการใหคนในชมชนทาการเกษตรแบบทฤษฎใหม เศรษฐกจพอเพยง ทาทก
อยาง
ดวยตนเอง เชน ปลกพชผกสวนครวกนเอง ทาปยขนใชเอง เปนตน
3.2) ดานทรพยากรธรรมชาต
- ตองการอนรกษสงแวดลอมเอาไวใหไดนานๆ อยากใหคนทเกบของปา ไมเกบ
เอาจนหมด ควรเหลอไวใหไดเกดหรอขยายพนธบาง
3.3) ภมปญญาทองถน
ตองการใหอนรกษภมปญญาทองถนในหมบาน เชน
- การจกสานเครองใชจากไมไผและการสานแห ไดแก นายสม ซาชโย นาย
ประเสรฐ มหามาตย
- การทอผาไหมมดหม ไดแก นางบวผน ศรแกว นางทองจนทร แกวเสนหใน
นางสงวน มหามาตย
- หมอยาพนบาน ไดแก นายสม ซาชโย นายสทศน มหาหงษ
3.4) ศนยตมโฮมลกหลานบานเหลาลง
145
ทศทางไปขางหนาของศนยตมโฮมลกหลานบานเหลาลง มงทากจกรรม
สรางสรรคสงคม ทกเพศ ทกวย โดยมเปาหมายของการพฒนาทยงยนททกคนสามารถยนอยบน
ขาตวเองได เนนการปองกนปญหามากกวาแกไขเปนประเดนสาคญ โดยยดหลกการพฒนา 3 ขอ
คอ
รกษาสงเดม : สงแวดลอม เสรมสรางสงใหม : สงแวดลอม ใสใจแกปญหา : สงแวดลอม
รปท 11 ศนยตมโฮมลกหลานบานเหลาลง
รปท 12 คณปสอนเดกๆพบนกจากใบมะพราว
146
เอกสารอางอง
เกลดแกว ทพมาตย. บานด เรองเลาจากเจาบาน. มหาสารคาม : โรงพมพมหาสารคาม,
2548.
คณะสงฆตาบลบานด. อนสรณงานพระราชทานเพลงศพ พระครศรวรรณาภรณ(พนธ
ฉววณโณ
น.ธ.เอก). รอยเอด : ดาวรงการพมพ, 2549.
แผนพบศนยตมโฮมลกหลานบานเหลาลง
นายจนทร ศรแกว อาย 76 ป ชาวบานเหลาลง
นายประเสรฐ มหามาตย อาย 67 ป ชาวบานเหลาลง
นางทองจนทร แกวเสนหใน อาย 65 ป ชาวบานเหลาลง
นายสม ซาชโย อาย 67 ป ชาวบานเหลาลง
นางจฑารตน บตรราช อาย 32 ป ผชวยผใหญบานเหลาลง
147
ภาคผนวก
148
สมภาษณ นายจนทร ศรแกว อาย 76 ป
สมภาษณ นายประเสรฐ มหามาตย อาย 67 ป
149
สมภาษณ นางทองจนทร แกวเสนหใน อาย 65 ป
สมภาษณ นายสม ซาชโย อาย 67 ป
150
ผใหญบานคนปจจบน นายพฒนชย ธรรมทชอบ
การจดการหมบาน มลกษณะเปนคม ซงมคณะกรรมการประจาคม
151
อาชพหลกของคนในชมชน คอ ทานา
รานคาในชมชน
152
มพนทปาชมชนดงหนองหาง หางจากหมบานประมาณ 1 กโลเมตร
153
ประเพณความเชอ งเขาบานไมด ตองสะเดาะเคราะห
มหมอสตรขวญทาพธสะเดาะเคราะหให
แบบเกบขอมลปราชญชาวบาน
29. ชอ-สกล……………………………………………………………………………………..อาย....................ป
30. ความสามารถ ความถนด (ภมปญญา).............................................................................. 31. ทอย....บานเลขท.............หม 4 ตาบลบานด อาเภออาจสามารถ จงหวดรอยเอด 32. ชวต การศกษา การเรยนร และการทางาน
...................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
154
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 33. องคความร
.......................................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
155
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
156
………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
34. การถายทอดความร............................................................................................................................
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
34.1. การศกษาในระบบ………………………………………………………………………………………....................
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
157
34.2. การศกษานอกระบบ……………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
34.3. การศกษาตามอธยาศย………………………………………………………………………………………………....
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 35. วธการ
ถายทอด…………………………………………………………………………………………………………………….
158
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 36. ขอมลอน ๆ
....................................................................................................................................... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
159
หมายเหต : ในการเกบขอมล... ถากระดาษไมพอใหใชใบแนบ ...ใหมภาพถายงานททา และ
กระบวนการของการถายทอดองคความร...
รายชอปราชญชาวบาน ทศกษา
กลมท 1
หมอยา : นายสทศน มหาหงษ
หมอสตรขวญ : พอโพธ วเศษการ
หมอแคน : พอสวาง หวานอารมณ
กลมท 2
จกสาน : พอสม ซาชโย
งานไม : พอพฒนชย ธรรมทชอบ
ทอผา พาขวญ : แมสมาล ธรรมทชอบ
กลมท 3
สวสดการชมชน : พอช อทมพร
เครองหนง : นายแซนฉตร ศรแกว
หมอนามน : พอจนทร ศรแกว
กลมท 4
ชางไม : พอสาเนยง ซาชโย
สรภญญะ : แมทองจนทร แกวเสนหใน
สานแห สวง : พอประเสรฐ มหามาตย
กลมท 5 ประวตบานเหลาลง(สอบถามหลายคน)
160
รายชอผรวมกจกรรม
ลาดบท ชอ – สกล กลมท ลายมอชอ
1 นางสาววชดา ตอนสนเทยะ 1
2 นางสาวสพตรา มหามาตย 3 นายวนเฉลม ตอนสนเทยะ 4 เดกหญงกาญจนา ศรเวช
2
5 เดกหญงพลอยไพลน โพธพล 6 เดกหญงแกวตา มมานะ 7 เดกหญงปวณา ทองชานาญ 8 นางศศนา กลรกษา
3
9 เดกหญงพรนภา นนทฤทธ
10 เดกหญงลลนา สมบรณพนธ 11 นางจฑารตน บตรราช 12 นางบญสม นนทฤทธ 13 นายพชร กลสดา
4
14 นางสาวคณาภรณ ธรรมทชอบ 15 นายอรรณพ ปนคา 16 เดกชายประวทย ธรรมทชอบ 17 เดกหญงมนญชยา ซาชโย
5
18 เดกชายชยธร ซาชโย 19 เดกชายปฏภาณ ชาญสมร 20 เดกหญงกสมา ใจอารย