57217099 Instrukcja Obslugi Norma Pro

5/12/2018 57217099 Instrukcja Obslugi Norma Pro - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/57217099-instrukcja-obslugi-norma-pro 1/477

Program do kosztorysowania

NORMAPRO

Podręcznik użytkownika

Warszawa, czerwiec 2004 r.



Copyright KOEL-ELEKTRONIKA, AGIMAG Stanisław Chmielewski

Zastrzeżenia praw: Niniejszego podręcznika ani jego żadnego fragmentu nie wolno powielać wżadnej formie ani przekazywać za pomocą jakichkolwiek nośników elek-tronicznych lub mechanicznych z kopiowaniem i zapisem magnetycznymwłącznie, bez uzyskania pisemnej zgody firmy ATHENASOFT. Wszelkie

prawa zastrzeżone.

Opisane w podręczniku oprogramowanie dostarczane jest na podstawieumowy licencyjnej lub umowy o wyłączności rozpowszechniania. Opro-gramowanie może być użytkowane lub kopiowane wyłącznie zgodnie zustaleniami powyższej umowy. Kopiowanie oprogramowania za wyjątkiem

przypadków zawartych w umowie jest niezgodne z prawem.

Zastrzega się prawo wprowadzania zmian technicznych bez uprzedniego powiadomienia. Treść niniejszego podręcznika nie stanowi podstawy do jakichkolwiek roszczeń wobec firmy ATHENASOFT.

Warunki gwarancyjne:

Firma ATHENASOFT udziela trzymiesięcznej, licząc od daty zakupu,gwarancji na nośnik magnetyczny, na którym jest dostarczony program.Firma ATHENASOFT nie udziela żadnej gwarancji na przydatność pro-gramu do szczególnego celu. Program sprzedawany jest „takim, jaki jest”.Firmy nie odpowiadają za żadne bezpośrednie lub pośrednie straty

i zniszczenia wynikłe wskutek użytkowania programu.

Dystrybucja i pomoc techniczna: ATHENASOFT Sp. z .o.o03-197 Warszawa, ul. Leszczynowa 7Tel. +48 22 614 34 22, 601 613-717, fax +48 22 614 34 69e-mail: [email protected]://www.athenasoft.com.pl

baza cen INTERCENBUD: http://www.intercenbud.com.pl



Program do kosztorysowania 3

SPIS TREŚCI

WSTĘP ...................................................................................................14 1. POJĘCIA PODSTAWOWE .........................................................20 2. INSTALACJA I URUCHOMIENIE PROGRAMU NORMAPRO 23

I NSTALACJA PROGRAMU NORMA PRO.............................................23 K LUCZ ZABEZPIECZAJĄCY ...............................................................23 URUCHOMIENIE PROGRAMU ............................................................24

3. EKRAN GŁÓWNY I OPCJE PROGRAMU .............................25 MENU ................................................................................................25 PASEK NARZĘDZI ..............................................................................26 OPCJE PROGRAMU ............................................................................27

Ustawienia ogólne ...............................................................................27 Ścieżki programu .................................................................................29 Waluty kosztorysów..............................................................................31 Szukanie cen.........................................................................................33 Konfigurowanie baz Normy Pro ..........................................................34 Jednostki miary....................................................................................36 Opcje korzystania z katalogów Dynamische BauDaten.......................37

SCHEMAT TWORZENIA KOSZTORYSU...............................................38 4. KATALOGI NORM I BAZY CEN JEDNOSTKOWYCHPOZYCJI I OBIEKTÓW.........................................................................39

OZNACZENIE GRUP, KATALOGÓW I POZYCJI ...................................40 GŁÓWNY PASEK NARZĘDZI ..............................................................40 PASEK NARZĘDZI MODYFIKACJI ZAWARTOŚCI KATALOGÓW .........42 K ATALOGI NORM..............................................................................43

Tworzenie nowej grupy katalogów ......................................................45

Tworzenie nowych katalogów, katalogi własne...................................45 Modyfikacje danych katalogów............................................................46 Edycja opisu katalogów i podkatalogów .............................................47 Kopiowanie katalogu...........................................................................47 Wyświetlanie i modyfikowanie nakładów katalogu..............................47 Zabezpieczanie katalogów hasłem.......................................................48 Dodawanie, usuwanie i edycja danych pozycji w katalogu .................49 Modyfikowanie wariantów w danej pozycji.........................................50 Wyświetlanie nakładów dla wybranej pozycji .....................................51 Wstawianie katalogów z dysku.............................................................54 Przenoszenie grup, katalogów i pozycji...............................................54

BAZY CEN JEDNOSTKOWYCH POZYCJI I OBIEKTÓW ........................55 Tworzenie nowych katalogów dla baz cenowych.................................56



4 NORMA PRO

Modyfikacja danych katalogu..............................................................57 Dodawanie nowej pozycji do cennika..................................................58

PRZESZUKIWANIE KATALOGÓW WEDŁUG ZADANEJ PODSTAWY ....58 PRZESZUKIWANIE KATALOGÓW I CENNIKÓW WEDŁUG

ZADANEGO FRAGMENTU TEKSTU.....................................................59 WSTAWIANIE POZYCJI DO KOSZTORYSU .........................................60 WYŚWIETLANIE MENU PODRĘCZNEGO ............................................61 K ATALOGI DBD – DYNAMISCHE BAUDATEN.................................61

5. KARTOTEKI .................................................................................64 K ARTOTEKA JEDNOSTEK MIAR ........................................................64 TABELA PRZELICZNIKÓW JEDNOSTEK MIAR ....................................65 K ARTOTEKA RMS............................................................................65

Aktualizacja kartoteki RMS .................................................................67 K ARTOTEKA DOSTAWCÓW...............................................................68 Wyszukiwanie dostawców....................................................................69 Dodawanie, usuwanie i edycja danych dostawcy ................................69 Ekran danych dostawcy .......................................................................69

6. CENY, BAZY CENOWE I CENNIKI ........................................71 Menu Bazy cenowe...............................................................................73 Menu Ceny...........................................................................................75

BAZY CENOWE..................................................................................76 Pasek przycisków.................................................................................77 Tworzenie nowej bazy cenowej............................................................78 Edycja danych bazy cenowej ...............................................................79 Usuwanie bazy cenowej.......................................................................79 Dołączanie i odłączanie obcej bazy cenowej.......................................79 Importowanie bazy cenowej.................................................................80 Kopiowanie bazy cenowej....................................................................80 Kopie zapasowe i naprawa baz............................................................80

CENNIKI ............................................................................................82 Lista cenników .....................................................................................83 Tworzenie nowego cennika..................................................................84 Usuwanie cennika................................................................................86 Edycja danych cennika ........................................................................86

IMPORT CENNIKÓW...........................................................................86 Okno importu cennika..........................................................................86 Importowanie dyskietki z cennikami ....................................................89 Importowanie cenników z płyty CD.....................................................91 Importowanie pliku cennika.................................................................92

CENNIKI Z I NTERCENBUDU ..............................................................93 Import cen z Intercenbudu...................................................................93 Pobieranie cen z Intercenbudu na bieżąco (on line)............................94




Definiowanie kryteriów szukania.........................................................95 PRACA Z CENNIKAMI SYSTEMU CAPITAL .........................................96 CENNIKI ELEMENTÓW RMS.............................................................97

Cennik RMS z Intercenbudu ................................................................99

Dane elementu RMS...........................................................................100 Edycja elementu.................................................................................102 Dopisywanie nowych elementów .......................................................102 Usuwanie elementów .........................................................................102 Wyszukiwanie elementów...................................................................102

CENNIKI POZYCJI ............................................................................102 Dane pozycji ......................................................................................103 Dodawanie nowej pozycji..................................................................104 Warianty pozycji ................................................................................104 Pozycje o obmiarach wyrażonych w kilku jednostkach miary ...........105

CENNIKI OBIEKTÓW........................................................................105 CENNIKI DOSTAWCÓW ...................................................................105

Ustawianie rabatów dostawcy...........................................................106 Usuwanie z kosztorysu informacji o dostawcy...................................106

WYDAWNICTWA I KATALOGI .........................................................106 Okno danych wydawnictwa ...............................................................107 Okno danych katalogu .......................................................................108

IMPORTOWANIE CENNIKÓW Z NORMY 3........................................109 IMPORTOWANIE CEN Z KARTOTEKI RMS ......................................110 WYSZUKIWANIE ELEMENTÓW RMS I POZYCJI..............................110

Wyszukiwanie w cennikach................................................................110 Wyszukiwanie w bazach cenowych ....................................................112

K OPIOWANIE I PRZENOSZENIE CENNIKÓW ....................................113 WYBÓR BIEŻĄCEGO CENNIKA........................................................115 PRZELICZANIE (UAKTUALNIANIE) CEN W KOSZTORYSIE ..............116

UAKTUALNIENIE CENNIKA DANYMI Z KOSZTORYSU.....................117 PRZELICZANIE CEN W KOSZTORYSIE WEDŁUG PODANEGO

WSPÓŁCZYNNIKA............................................................................117 DOPASOWANIE CENY ELEMENTU RMS DO ZAŁOŻONEJ

WARTOŚCI KOSZTORYSU ................................................................118 K ORZYSTANIE Z BAZY I NTERCENBUD ...........................................118

Strony dostawców i producentów ......................................................120 Strony kosztorysanta..........................................................................120

7. OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU........129 TWORZENIE NOWEGO KOSZTORYSU ..............................................129 TWORZENIE KOSZTORYSU NA BAZIE INNEGO KOSZTORYSU .........133 OTWIERANIE DO EDYCJI JUŻ ISTNIEJĄCEGO KOSZTORYSU ...........133



6 NORMA PRO

ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU .....................................................135 WERSJE KOSZTORYSU ....................................................................136 K OPIA AWARYJNA I ZAPASOWA BIEŻĄCEGO KOSZTORYSU ..........137

8. OPCJE KOSZTORYSU..............................................................139

R ODZAJ KOSZTORYSU I TYPY KALKULACJI ...................................139 OPIS, CHARAKTERYSTYKA OBIEKTU I STRONA TYTUŁOWA..........141 Opis kosztorysu..................................................................................141 Strona tytułowa..................................................................................141 Charakterystyka obiektu ....................................................................144

NUMEROWANIE ELEMENTÓW, POZYCJI I DZIAŁÓW .......................148 CENY I WALUTY W KOSZTORYSIE ..................................................150 CENNIKI KOSZTORYSU ...................................................................150

Cenniki RMS ......................................................................................150 Cenniki pozycji...................................................................................151 Cennik obiektów.................................................................................151 Ceny dostawców ................................................................................152

R OZLICZANIE RMS ........................................................................153 OPCJE OBLICZANIA NARZUTÓW .....................................................155

Wybór sposobu obliczania narzutów .................................................155 Ostrzeżenia generowane przed wydrukami........................................156 Opcje dotyczące rozliczania kosztów transportu...............................157

DOKŁADNOŚĆ WYŚWIETLANIA CEN I KWOT..................................158 OPCJE WIDOKÓW ZESTAWIEŃ ........................................................160 OPCJE WIDOKU POZYCJI .................................................................165 OCHRONA KOSZTORYSU PRZED ZAPISEM I ZMIANAMI ..................169 FORMULARZ KALKULACJI ..............................................................170

9. EKRAN GŁÓWNY KOSZTORYSU ........................................172 MENU ..............................................................................................172 MENU PODRĘCZNE (KONTEKSTOWE).............................................179 GŁÓWNY PASEK NARZĘDZI ............................................................180 OKNO KOSZTORYSU – WIDOK K OSZTORYS ..................................183 PASEK NARZĘDZI WIDOKU K OSZTORYS .......................................183 DRZEWO DZIAŁÓW I POZYCJI KOSZTORYSU ..................................185 PASEK STANU (KOMUNIKATÓW)....................................................186 ZAWARTOŚĆ OKNA WIDOKU K OSZTORYS ....................................186 EDYCJA I ZMIANA WŁAŚCIWOŚCI RÓŻNYCH ELEMENTÓW

KOSZTORYSU ..................................................................................187 ZMIANA SZEROKOŚCI KOLUMN NA EKRANIE.................................188 ZMIANA KOLEJNOŚCI KOLUMN NA EKRANIE .................................189 USUWANIE KOLUMN Z WIDOKU .....................................................189




WYSZUKIWANIE TEKSTU LUB WPROWADZONYCH ZMIAN W

WIDOKU LUB ZESTAWIENIU............................................................190 Wyszukiwanie tekstu ..........................................................................190 Wyszukiwanie wprowadzonych zmian ...............................................190

PORUSZANIE SIĘ PO EKRANIE I ZAZNACZANIE ELEMENTÓW.........191 10. POZYCJE KOSZTORYSU ........................................................193 WSTAWIANIE NOWEJ POZYCJI........................................................193 EDYCJA DANYCH POZYCJI ..............................................................194 WPROWADZANIE CEN ELEMENTÓW RMS .....................................199

Warianty nakładów............................................................................201 Pomijanie elementów RMS ................................................................203

WSTAWIANIE KOSZTÓW TRANSPORTU ..........................................204

WSTAWIANIE PRACY RUSZTOWAŃ ................................................208 WSTAWIANIE POZYCJI NIEKATALOGOWEJ ....................................211 POZYCJE UPROSZCZONE .................................................................211

Wstawianie pozycji uproszczonych....................................................211 Wstawianie pozycji do cennika..........................................................212 Upraszczanie pozycji .........................................................................212 Uszczegóławianie pozycji uproszczonej.............................................215

POZYCJE SCALONE..........................................................................215 WSTAWIANIE POZYCJI Z KATALOGÓW DYNAMISCHE BAUDATEN219 WSTAWIANIE OBIEKTÓW JAKO POZYCJI ........................................219 WSTAWIANIE POZYCJI DO KATALOGU ...........................................222 WSTAWIANIE POZYCJI DO CENNIKA ..............................................223 ZAZNACZANIE POZYCJI ..................................................................224 PRZESUWANIE POZYCJI ..................................................................224 K OPIOWANIE POZYCJI ....................................................................225 USUWANIE POZYCJI ........................................................................225

POPRAWIANIE POZYCJI

...................................................................227 ŁĄCZENIE POZYCJI .........................................................................228 R OZLICZANIE POZYCJI W INNYCH POZYCJACH ..............................228

NARZUTY NA DANĄ POZYCJĘ.........................................................230 HARMONOGRAMOWANIE ROBÓT - KLUCZE WYKONAWCZE .........232 WSTAWIANIE POZYCJI Z INNEGO KOSZTORYSU.............................233 WARIANTY POZYCJI .......................................................................234

Modyfikowanie podstawy i opisu pozycji w zależności od wybranego wariantu ..........................................................................234

11. ELEMENTY RMS.......................................................................237 DODANIE ELEMENTU RMS DO POZYCJI.........................................237

Dane ogólne.......................................................................................237 Deskowania........................................................................................239



8 NORMA PRO

Dostawca ...........................................................................................241 Pozycje, w których występuje dany element RMS..............................241 RMS o identycznym indeksie ETO .....................................................242

ZAZNACZANIE ELEMENTU RMS ....................................................243

WSTAWIANIE ELEMENTU RMS PRZEZ KOPIOWANIE.....................243 WSTAWIANIE ELEMENTU RMS Z INNEGO WIDOKU.......................244 PRZESUNIĘCIE ELEMENTU RMS ....................................................245 PRZESUNIĘCIE ELEMENTU RMS DO INNEJ POZYCJI.......................245 USUWANIE ELEMENTU ...................................................................245 ZMIANA DANYCH ELEMENTU RMS ...............................................246 WARIANTY ELEMENTÓW RMS ......................................................246 PODZIAŁ MATERIAŁÓW (LUB INNYCH ELEMENTÓW) NA GRUPY ..247

MATERIAŁY INWESTORA................................................................248 SUMOWANIE ROBOCIZNY W POZYCJI .............................................248 ZASTĘPOWANIE ROBOCIZNY ..........................................................249 PRZYWRACANIE ROBOCIZNY Z KATALOGU ...................................249 PRZYWRACANIE ELEMENTÓW RMS Z KATALOGU ........................250 DODAWANIE ELEMENTU RMS DO CENNIKA .................................250 DODAWANIE ELEMENTU DO KARTOTEKI RMS .............................250 DOBIERANIE ELEMENTÓW RMS Z CENNIKA .................................250

WYSZUKIWANIE ELEMENTU RMS.................................................252 Przeszukiwanie cennika lub kosztorysu .............................................252 Przeszukiwanie bazy Intercenbud......................................................254 Przeszukiwanie kartoteki RMS...........................................................255

UWZGLĘDNIANIE KOSZTÓW TRANSPORTU W CENIE

MATERIAŁÓW I SPRZĘTU ................................................................256 12. DZIAŁY KOSZTORYSU ...........................................................260

DEFINIOWANIE NOWEGO DZIAŁU...................................................260

Dane ogólne działu............................................................................260 Współczynniki norm i robocizna w dziale..........................................262 Parametry ekonomiczno-techniczne ..................................................263 Wydawnictwo i katalog......................................................................263

ZMIANA DANYCH DZIAŁU ..............................................................263 USUWANIE DZIAŁU .........................................................................263 PRZESUNIĘCIE DZIAŁU ...................................................................264 K OPIOWANIE DZIAŁU .....................................................................264 K OSZTORYS ZŁOŻONY....................................................................264

Wstawianie kosztorysu składowego jako działu.................................264 Dane kosztorysu składowego.............................................................265

PARAMETRY EKONOMICZNO-TECHNICZNE W DZIAŁACH..............265 K LUCZ PLANU .................................................................................266




NARZUTY W DZIAŁACH ..................................................................266 WARIANTY DZIAŁÓW .....................................................................267 WSTAWIANIE DZIAŁÓW DO CENNIKA OBIEKTÓW..........................267 ZAPIS DZIAŁU W POSTACI KOSZTORYSU........................................269

13. EDYCJA OBMIARU...................................................................270 WSTAWIANIE NOWEGO WIERSZA DO POZYCJI OBMIARU ..............270 WSTAWIANIE WYRAŻENIA .............................................................270 WSTAWIANIE KOMENTARZA ..........................................................272 EDYCJA WIERSZA OBMIARU ...........................................................272 USUWANIE WIERSZA OBMIARU ......................................................273 STAŁE GLOBALNE ...........................................................................273

Definiowanie stałych globalnych.......................................................273

Edycja stałej.......................................................................................274 Usuwanie stałej..................................................................................274 Wstawianie stałej do wyrażenia.........................................................274

DEFINIOWANIE STAŁYCH LOKALNYCH..........................................274 SUMA CZĘŚCIOWA ..........................................................................275 OBLICZENIA POMOCNICZE .............................................................276 ODWOŁANIA DO POZYCJI, SUM CZĘŚCIOWYCH I OBLICZEŃ

POMOCNICZYCH...............................................................................277

WSTAWIANIE FUNKCJI I WZORÓW .................................................280 DEFINIOWANIE WŁASNYCH FUNKCJI I WZORÓW ...........................282 WSTAWIANIE DO OBMIARU RYSUNKÓW I INNYCH OBIEKTÓW .....284 WARIANTY OBMIARÓW ..................................................................286 IMPORT OBMIARÓW ........................................................................287 IMPORT OBMIARÓW Z PROGRAMU R YSUNEK ................................291

Import obmiarów z plików tekstowych...............................................291 Obmiary pobierane z obiektów włączonych do kosztorysu................292

AKTUALIZACJA IMPORTOWANYCH OBMIARÓW ............................292 K LUCZE LOKALIZACJI ....................................................................293 14. NARZUTY ....................................................................................295

WYJAŚNIENIE KONSEKWENCJI WYBORU SPOSOBU OBLICZANIA

NARZUTÓW .....................................................................................296 Obliczanie narzutów działami............................................................298 Obliczanie narzutów dla całości kosztorysu ......................................300 Obliczanie narzutów pozycjami.........................................................301 Obliczanie narzutów pozycjami dla kosztów jednostkowych .............301

WSTAWIANIE NOWEGO NARZUTU..................................................304 OKNO DEFINIOWANIA NARZUTÓW.................................................304 DEFINIOWANIE NARZUTÓW NA CAŁY KOSZTORYS........................308



10 NORMA PRO

DEFINIOWANIE NARZUTÓW WSPÓLNYCH DZIAŁÓW......................311 DEFINIOWANIE INDYWIDUALNYCH NARZUTÓW W DZIAŁACH......313 DEFINIOWANIE NARZUTÓW NA POZYCJĘ .......................................315 ZAZNACZANIE NARZUTU................................................................316

POPRAWIANIE DANYCH NARZUTU .................................................316 USUWANIE NARZUTU .....................................................................316 ZACHOWANIE DEFINICJI NARZUTÓW ...............................................317 WCZYTANIE DEFINICJI NARZUTÓW Z INNEGO KOSZTORYSU ........318 WCZYTANIE DO KOSZTORYSU DOMYŚLNYCH DEFINICJI NARZUTÓW318

15. WARIANTY .................................................................................319 DEFINIOWANIE WARIANTÓW .........................................................319

Dodawanie nowych wariantów..........................................................320

Modyfikacja i usuwanie wariantów ...................................................321 PRZYPORZĄDKOWANIE ELEMENTU RMS, POZYCJI, OBMIARU

LUB DZIAŁU DO DANEGO WARIANTU .............................................321 WYBÓR AKTYWNEGO WARIANTU ..................................................321 WARIANTY ELEMENTÓW RMS ......................................................322

Warianty robocizny............................................................................326 WARIANTY POZYCJI .......................................................................326 WARIANTY DZIAŁÓW .....................................................................327

WARIANTY OBMIARÓW ..................................................................327 16. HARMONOGRAMOWANIE I ROZLICZANIEWYKONANYCH ROBÓT.................................................................328

HARMONOGRAMOWANIE ROBÓT ...................................................328 Klucze lokalizacji...............................................................................329 Klucze wykonawcze............................................................................330 Klucze planów działów ......................................................................332

R OZLICZANIE WYKONANYCH ROBÓT ............................................332

Okresy rozliczeniowe.........................................................................333 Wprowadzanie do kosztorysu danych o wykonanych robotach ...........334 Chronologia wykonanych robót.........................................................341 Aktualizacja cen w okresach rozliczeniowych ...................................342 Obmiary równe wykonanym robotom................................................343

17. WIDOKI........................................................................................346 WIDOK K OSZTORYS ......................................................................346 WIDOK WPROWADZONE POZYCJE ..............................................347 WIDOK DZIAŁY KOSZTORYSU ......................................................348 WIDOK PRZEDMIAR ......................................................................349 WIDOK NARZUTY KOSZTORYSU ..................................................351 WIDOK PODSUMOWANIE KOSZTORYSU .......................................353




PRZEGLĄD I EDYCJA CEN W KOSZTORYSIE ....................................354 WIDOK SKRÓCONY .........................................................................355 WIDOKI WYKONANIE ROBÓT .......................................................356

Widok Wykonane roboty ...................................................................356

Widok Rachunek ilościowy ...............................................................358 Widok Zbiorczy rachunek ilościowy .................................................359 WIDOK WARIANTY DANYCH ........................................................360

Aktywacja wariantów.........................................................................361 Oznaczenie wariantów.......................................................................361 Wyszukiwanie najlepszych wariantów ...............................................362 Lista elementów, w których został użyty dany wariant ......................363 Łączenie wariantów...........................................................................363

18. ZESTAWIENIA ...........................................................................365 ZESTAWIENIE MATERIAŁÓW ..........................................................365

Szczegółowe zestawienie materiałów.................................................368 Materiały inwestora...........................................................................369 Zestawienie materiałów działami ......................................................369 Zestawienie materiałów w okresach rozliczeniowych........................370

ZESTAWIENIE ROBOCIZNY .............................................................371 Zestawienie robocizny działami.........................................................371 Zestawienie robocizny w okresach rozliczeniowych..........................372

ZESTAWIENIE SPRZĘTU ..................................................................372 Zestawienie sprzętu działami.............................................................373 Zestawienie sprzętu w okresach rozliczeniowych ..............................374

TABELA ELEMENTÓW SCALONYCH................................................374 ZESTAWIENIE POZYCJI....................................................................376

Tworzenie nowego widoku dla zestawienia pozycji ...........................377 STATYSTYKA ..................................................................................378

19. KOSZTORYSOWANIE UPROSZCZONE.................................380

WSTAWIANIE NOWEJ POZYCJI UPROSZCZONEJ..............................381 Wybór pozycji z katalogów norm.......................................................381 Wybór pozycji z cennika ....................................................................383

20. WYDRUK KOSZTORYSU ........................................................385 USTAWIENIA DRUKARKI.................................................................385 PODGLĄD WYDRUKU ......................................................................386 OPCJE WYDRUKU............................................................................386

Styl wydruku.......................................................................................387 Tworzenie nowego stylu.....................................................................388

ZESTAWY WYDRUKÓW...................................................................389 FORMATOWANIE TABEL .................................................................390

Ramki zewnętrzne i wewnętrzne tabeli...............................................392 Wyróżnianie wierszy ..........................................................................393



12 NORMA PRO

Wyróżnianie kolumn ..........................................................................393 WYGLĄD STRONY TYTUŁOWEJ ......................................................395

NUMERACJA PARAGRAFÓW W FORMULARZUCHARAKTERYSTYKI........................................................................396

OPCJE WYDRUKU DLA STYLU NORMA...........................................396 Układ strony.......................................................................................396 Dodatkowe opcje wydruków ..............................................................405 Opcje drukowania kosztorysu............................................................406 Opcje drukowania kosztorysu uproszczonego ...................................408 Opcje drukowania kosztorysu inwestorskiego ...................................409 Opcje drukowania kosztorysu ofertowego .........................................409 Opcje drukowania książki przedmiarów............................................410 Opcje drukowania rozliczenia wykonanych robót.............................410 Opcje drukowania harmonogramowania ..........................................411 Opcje drukowania słowników............................................................412 Opcje drukowania cenników..............................................................412 Opcje drukowania zestawienia wprowadzonych pozycji ...................413 Opcje drukowania zestawienia wprowadzonych pozycji dlakosztorysu inwestorskiego..................................................................414 Opcje drukowania zestawienia pozycji..............................................414 Opcje drukowania zestawienia RMS .................................................415

Opcje drukowania zestawienia cen....................................................416 Opcje drukowania tabeli elementów scalonych.................................417 Opcje drukowania zestawienia wartości scalonych...........................417 Opcje drukowania statystyki..............................................................418 Opcje drukowania podsumowania.....................................................418 Opcje drukowania zestawienia narzutów ..........................................418 Opcje drukowania zestawienia działów.............................................419

DRUKOWANIE KOSZTORYSU ..........................................................419 WYBÓR DRUKOWANYCH KOSZTORYSÓW I ZESTAWIEŃ................424

21. OPERACJE NA KOSZTORYSIE.............................................428 NARZUTY NA KOSZTORYS ..............................................................428 NARZUTY WSPÓLNE DZIAŁÓW .......................................................428 WSPÓŁCZYNNIKI NORM W KOSZTORYSIE ......................................428 ZMIANA NORM W KOSZTORYSIE ....................................................428 PARAMETRY KOSZTORYSU.............................................................429

Parametry ekonomiczno-techniczne w kosztorysie ............................429 Zdefiniowane stałe.............................................................................429

Grupy wariantów...............................................................................429 Okresy rozrachunkowe ......................................................................430 Klucze wykonawcze............................................................................430 Klucze lokalizacji...............................................................................430




Plan działów ......................................................................................430 PRZELICZANIE CEN W KOSZTORYSIE .............................................430 SUMOWANIE ROBOCIZNY ...............................................................431 ZASTĘPOWANIE ROBOCIZNY ..........................................................431

DOPASOWANIE KOSZTÓW ROBOCIZNY ..........................................431 UPRASZCZANIE POZYCJI.................................................................432 SPRAWDZANIE POPRAWNOŚCI KOSZTORYSU ................................432 ŁĄCZENIE KOSZTORYSÓW..............................................................433 K OSZTORYSY ZŁOŻONE..................................................................434 WSTAWIANIE KOSZTORYSU DO CENNIKA OBIEKTÓW ...................435 R EJESTRACJA ZMIAN W KOSZTORYSIE...........................................438

Akceptacja lub odrzucenie wszystkich zmian.....................................440

Akceptacja lub odrzucenie wybranych zmian ....................................440 PORÓWNYWANIE KOSZTORYSÓW I TWORZENIE KOSZTORYSU

RÓŻNICOWEGO................................................................................442 PRACA Z KILKOMA KOSZTORYSAMI ..............................................445 PRACA Z JEDNYM KOSZTORYSEM W WIELU OKNACH....................447 EKSPORT KOSZTORYSU LUB WIDOKU KOSZTORYSU .....................448

Eksport w formacie tekstowym...........................................................448 Eksport do programu Planista i Get Manager ..................................451

Eksport do programu fakturującego Fortuna....................................451 Eksport do programów Obmiar, Odbiór, Ocena, Wykonawca..........451 Eksport w formacie ATH....................................................................451 Zapis kosztorysu w formacie XML.....................................................451

IMPORT Z PROGRAMU ZUZIA, LEONARDO, WINBUD 3.2, SEKO, R ODOS, PENTA, FORTE...................................................................452 WYMIANA DANYCH MIĘDZY PROGRAMAMI NORMA PRO I STRIX ..452

22. WYGLĄD EKRANU...................................................................453 PARAMETRY KOLUMN ....................................................................453 K OLORY EKRANU ...........................................................................454

NARZĘDZIA.....................................................................................455 23. SPIS PRZYCISKÓW ..................................................................459 24. KLAWISZE SKRÓTÓW............................................................467 25. SKOROWIDZ ..............................................................................470



14 NORMA PRO

WSTĘPCieszymy się, że zakupiliście Państwo program kosztorysowy Norma Pro.Ze względu na nowoczesność rozwiązań, wysoką funkcjonalność, łatwość

obsługi i konkurencyjność cenową program Norma Pro wyróżnia sięspośród innych tego typu pakietów dostępnych na polskim rynku.

Program Norma Pro jest zaawansowanym narzędziem, przeznaczonym dokosztorysowania robót budowlanych, ziemnych, instalacyjnych, dro-gowych, remontowych i innych w oparciu o katalogi KNNR, KNR, KSNR,PKZ itp., a także do sporządzania kosztorysów metodą uproszczoną woparciu o ceny jednostkowe robót i kosztorysów inwestorskich zgodnie z

aktualnie obowiązującymi rozporządzeniami. Program pozwala na sto-sowane mieszanej metody kosztorysowania, czyli na wstawianie pozycjiszczegółowych i uproszczonych w jednym kosztorysie.

Norma Pro daje użytkownikowi nowe i silne narzędzie, a mianowiciemożliwość kosztorysowania wariantowego. Dzięki zastosowaniu wa-riantów wykonawca może przedstawić inwestorowi wykonanie prac wróżnych technologiach, przy użyciu różnych materiałów i w różnych ce-nach. Widząc, jaki wpływ na wartość robót ma przyjęcie danego rozwią-zania technologicznego, inwestor będzie miał podstawę do wyboru opcjinajlepiej spełniających jego wymagania.

W Normie Pro pozycja scalona jest skalkulowana na podstawie innych pozycji w ten sposób, że jej wartość jest równa sumie wartości pozycjiskładowych. Na pozycję scaloną może składać się wiele pozycji szcze-gółowych, uproszczonych i innych pozycji scalonych. Stosowanie pozycjiscalonych jest bardzo wygodne, gdyż pozwala na wykonanie szczegółowej

kalkulacji cen jednostkowych asortymentów robót i obiektów, jednocześnieumożliwiając ukrycie tej kalkulacji na wydrukach.

Szybsze przygotowanie ofert oraz ułatwioną kontrolę nad całością inwe-stycji, wtedy gdy składa się z kilku etapów lub budów, daje zastosowaniekosztorysów złożonych (zbiorczych). Kosztorysami składowymi mogą byćnie tylko kosztorysy Normy, ale również kosztorysy pochodzące z innych

programów. Utworzenie kosztorysu złożonego może być również

wykorzystane w przypadku pracy grupowej, czyli wtedy, gdy kilku pra-cowników wykonuje częściowe kosztorysy na swoich komputerach. Po-łączenie tych kosztorysów w jeden pozwala osobie prowadzącej inwestycję




objąć kontrolą proces ich powstawania, śledzić zmiany w nich wpro-wadzane oraz tworzyć zestawienia dla wszystkich robót.

Bardzo przydatnym mechanizmem, szczególnie dla inspektorów nadzoru, jest rejestracja zmian w kosztorysie. Dzięki niemu wiadomo jak byływprowadzane zmiany i korekty, co było usuwane, co dodawane, a co mo-dyfikowane. Po wykonaniu wydruku na drukarce kolorowej zmiany są widoczne w kolorach tak, jak przy „ręcznym” kreśleniu kosztorysu. Do-konane zmiany użytkownik może przyjąć, odrzucić w całości lub wybrać,które zaakceptować, a które wycofać.

Na podstawie dwóch porównywanych kosztorysów użytkownik możeutworzyć trzeci kosztorys – kosztorys różnicowy – zawierający elementy

wspólne obu kosztorysów oraz wszystkie odpowiednio oznaczone różniceistniejące między nimi. W kosztorysie różnicowym widać, jakie dane zo-stały usunięte, zmodyfikowane lub dodane w kosztorysie porównywanymwzględem kosztorysu głównego. Kosztorys różnicowy może być podstawą nowego kosztorysu, w którym jedne zmiany zostaną przyjęte, a inneodrzucone.

Katalogi norm pokazane są teraz w postaci drzewa, po którym łatwo się

poruszać i na którym łatwo wykonywać kopiowanie, przenoszenie i edycjędanych. Użytkownik może również tworzyć nowe, własne katalogi jak imodyfikować w istniejących opisy, jednostki miar, normy oraz dodawać iusuwać nakłady. Do katalogów własnych można wstawiać pozycjeszczegółowe, scalone i obiekty. W oknie katalogów są również wyświe-tlane cenniki robót scalonych i obiektów. Dzięki temu do kosztorysumożna szybko wstawiać niektóre pozycje bezpośrednio z cenników – za-równo własnych, jak i importowanych – bez pośrednictwa katalogów norm.

Ceny wstawianych pozycji i nakładów pobierane są automatycznie z podłączonych cenników; możliwe jest jednoczesne korzystanie z wielucenników cen jednostkowych i cen elementów RMS. Program współpra-cuje zarówno z cennikami czynników produkcji i cen jednostkowych robótwczytanych z dyskietek Sekocenbudu, Orgbud-Serwisu, Bistypu, MSWiA,

jak również z cennikami asortymentów robót, cennikami obiektów orazwłasnymi bazami cenowymi, tworzonymi przez użytkownika. Ceny pozycjilub elementów RMS mogą zostać wprowadzone w różnych walutach, a

następnie na podstawie tabeli kursów przeliczone na walutę kosztorysu..

Norma Pro jest ściśle zintegrowana z internetową bazą cen Intercenbud(www.intercenbud.com.pl). Dane pobrane z bazy można dołączyć do



16 NORMA PRO

kosztorysu w postaci zwykłego cennika lub cennika na bieżąco aktuali-zowanego poprzez Internet. W razie potrzeby program wysyła do bazyzapytanie ze sformułowanymi przez użytkownika kryteriami szukania i poznalezieniu właściwych elementów – wyświetla ich listę. Materiały można

wyszukiwać między innymi według nazwy, indeksu, dostawcy czywojewództwa. Dzięki bezpośredniemu dostępowi do bazy Intercenbudużytkownik ma do dyspozycji informację o aktualnych cenach ponad 70.000towarów (stan na grudzień 2002), obejmującą terytorium całej Polski. Jeśliużytkownik nie ma połączenia z Internetem, możliwe jest wykorzystaniedanych z bazy Intercenbud wydawanej kwartalnie na CD.

W programie wprowadzono możliwość rozliczania pracy rusztowań

i kompletów deskowań oraz kosztów transportu materiałów i sprzętu. Do-zwolone jest także rozliczanie pozycji w innych pozycjach.

Koszty zakupu i transportu materiałów i sprzętu mogą być wliczane doceny jednostkowej materiału lub ceny maszynogodziny, jak równieżwstawiane tradycyjnie, jako narzuty lub pozycje.

Kosztorys może zostać podzielony na działy i poddziały do 10 poziomówzagłębienia. W każdym dziale i poddziale, jak również w całym kosztory-

sie, można zadeklarować dowolną liczbę parametrów ekonomiczno-tech-nicznych.

W programie Norma Pro można definiować i modyfikować narzuty na po-szczególne pozycje, grupy materiałów i sprzętu, indywidualnie na działy i

poddziały, narzuty wspólne na wszystkie działy jak i narzuty na całykosztorys.

Szczególną zaletą programu jest elastyczny sposób definiowania obmia-

rów, do których można wstawiać stałe, komentarze, wyrażenia matema-tyczne, funkcje, wzory oraz deklarować sumy częściowe i obliczenia po-mocnicze. Jeśli użytkownik współpracuje z programami CAD-owskimi, np.ArCon czy AllPlan, Norma Pro udostępnia moduł importu obmiarów z

plików przez nie utworzonych; z programu Rysunek oraz innych pro-gramów może importować obmiary komunikując się poprzez pliki tek-stowe. W kosztorysie można umieszczać obiekty graficzne ilustrującekosztorys, dział lub pozycję. Mogą to być szkice, projekty, plany, rysunki

czy zeskanowane zdjęcia gotowych obiektów. Można je wstawiać jako pliki zewnętrzne lub jako obiekty wbudowane w kosztorys, przy czym do-stępne są mechanizmy pozwalające je skalować do wymaganych roz-




miarów. Możliwe jest też wstawienie dowolnego innego obiektu, jeśli nakomputerze został zainstalowany program do jego edycji lub przeglądania.

Norma Pro daje użytkownikowi możliwość wprowadzenia kluczy wyko-nawczych, kluczy lokalizacji, kluczy planów działów oraz okresów rozli-czeniowych, które mogą zostać wykorzystane do rozliczenia wykonanychrobót lub przesłane do programów do harmonogramowania, takich jak Microsoft Project, Project+, Planista czy Power Project. W trybie rozli-czania robót można aktualizować ceny, planować i rozliczać roboty orazoglądać chronologię ich wykonania. Ilość lub wartość wykonanych robótmożna określać indywidualnie dla każdej pozycji lub, wykorzystując me-chanizm częściowego wykonania robót, ustawić je automatycznie dla wielu

pozycji, działów lub nawet dla całego kosztorysu.Ponieważ Polska niedługo zostanie przyjęta do Unii Europejskiej, po-wstanie potrzeba tworzenia kosztorysów zgodnych z normami obowią-zującymi w krajach członkowskich. Wychodząc naprzeciw tym potrzebom

Norma Pro już teraz oferuje możliwość kosztorysowania na podstawiestosowanych w Niemczech katalogów DBD-Bauteile i STLB-Bau orazcennika DBD-Baupreise. Po wykupieniu licencji z firmy DBD i za-instalowaniu katalogów i cennika w Normie Pro pojawią się ikony,

umożliwiające wstawianie pozycji oraz pozwalające edytować ich dane.Program Norma Pro pozwala otworzyć jednocześnie wiele różnych koszto-rysów, między którymi można przenosić informacje. Możliwe jest równieżotwarcie jednego kosztorysu w różnych widokach. Kopiowanie i

przenoszenie działów, pozycji, elementów RMS i wierszy obmiarówmożna przeprowadzić wywołując polecenia menu lub korzystając z metody

przeciągnij-i-upuść.

Program Norma Pro ma możliwość wczytywania kosztorysów utworzo-nych w poprzednich wersjach Normy oraz programach Strix, Zuzia, Koma,Winbud, Leonardo i Skobud, Seko, Forte, Rodos, a poprzez format ATH – z programów Penta i Edbud.

Możliwy jest także eksport kosztorysu w formacie tekstowym, rozumianym przez aplikacje Microsoft Office oraz w formatach czytelnych dla programów Zuzia, Planista i Get Manager. Dane z kosztorysu mogą rów-

nież zostać przesłane poprzez uniwersalny format ATH do programuObmiar (służącego do wprowadzania obmiarów na placu budowy przy pomocy komputera typu palmtop), Odbiór (służącego do sporządzania protokołów odbioru i rozliczania wykonanych prac) oraz programu faktu-



18 NORMA PRO

rującego Fortuna, programu Ocena, służącego do graficznej prezentacjidanych kosztorysu i programu Wykonawca, ułatwiającego nadzór i kon-trolę realizacji inwestycji.

Norma Pro współpracuje z systemem zarządzania firmą Capital ,umożliwiając wycenę tworzonych kosztorysów w oparciu o kartotekę to-warów lub magazyny tego systemu.

Powszechnie przyjętym i coraz częściej stosowanym standardem prze-chowywania, publikowania i wymiany elektronicznych dokumentów jestformat XML, wspierany przez dużych producentów oprogramowania, ta-kich jak Microsoft, IBM, Oracle, SUN, Software AG czy SAP. Możliwośćzapisania kosztorysu w tym formacie – co oferuje Norma Pro – pozwala nie

tylko na prezentację danych w innych programach, np. Excelu, Wordzieczy Internet Explorerze, ale na integrację procesu kosztorysowania zdużymi systemami zarządzania firmą, opartymi na przykład na systemach

baz danych MS SQL, Oracle, IBM DB2, SAP. Dzięki temu bazakosztorysów tworzonych w firmie może być przeszukiwana według róż-nych kryteriów, np. według wartości robót lub też można dla niej wykonaćróżnego typu zestawienia, np. zestawienia wartości materiałów, kon-frontując w ten sposób dane księgowe z kosztorysowymi.

Do programu Norma Pro zostało dołączone nowe zestawienie – zestawienie pozycji, w którym dostępne jest ich porządkowanie według różnychsposobów w całym kosztorysie lub w działach. Możliwie jest sortowanie

pozycji według wartości, kosztów materiałów, robocizny i sprzętu, kosztówmontażu sprzętu, wartości obmiarów, wariantów, rusztowań, kluczywykonawczych, cen, podstaw, opisów i znaczników pozycji. Przeglądaniekosztorysu w takich zestawieniach pozwala na sprawdzenie, czy na przy-

kład nie są powielane pewne pozycje czy zawyżane obmiary. Jest toszczególnie przydatne narzędzie dla tych, którzy weryfikują kosztorysy czyinspektorów nadzoru czuwających nad całością inwestycji. Jeśli inwestycjaskłada się z wielu etapów opisanych różnymi kosztorysami, to utworzeniekosztorysu zbiorczego, a następnie wyświetlenie go w takim zestawieniu

pozwala ‘wyłapać’ wszystkie występujące nieprawidłowości.

Norma Pro oferuje różne inne użyteczne funkcje, takie jak przedstawieniekosztorysu w postaci drzewa działów i pozycji, szerokie wykorzystanie

mechanizmu przeciągnij-i-upuść, literowo-cyfrowe automatyczne i ręcznenumerowanie działów i pozycji, definiowanie różnych stawek robociznydla kosztorysu i działów, ochronę kosztorysu hasłem przed zmianami cen,nakładów, obmiarów i robót, mechanizmy wyszukiwania cen we wszyst-




kich bazach cenowych i cennikach oraz drukowanie formularza kalkulacjizawierającego informację, na jakiej podstawie były prowadzone obliczeniai jak zostały ustawione opcje kosztorysu.

Wraz z programem użytkownik otrzymuje ponad 270 katalogów KNR,KNNR, PKZ, KNP, katalogi z serii AT, AL, i inne z opisami, kartotekęRMS obejmującą kilkanaście tysięcy elementów oraz oficjalne cennikiministerialne do sporządzania kosztorysów inwestorskich na roboty pod-legające zamówieniom publicznym.

Opisując działanie Normy Pro przyjęliśmy założenie, że użytkownicy znają podstawowe pojęcia systemu WINDOWS i potrafią wykonywać czynnościtypowe dla okienek takie jak: korzystanie z menu i przycisków, zazna-

czanie opcji, wybieranie z listy, zamykanie okien, wprowadzanie do póltekstów i wartości numerycznych, stosowanie techniki przeciągnij-i-upuść(ang. drag&drop).

ATHENASOFT Sp. z .o.o03-197 Warszawa, ul. Leszczynowa 7Tel. +48 22 614 34 22, 601 613-717, fax +48 22 614 34 69e-mail: [email protected]://www.athenasoft.com.pl

baza cen INTERCENBUD: http://www.intercenbud.com.pl



20 NORMA PRO

1. POJĘCIA PODSTAWOWEPoniżej opisane są podstawowe pojęcia używane w instrukcji.

• Baza, baza danych – to zbiór powiązanych ze sobą informacji zapisanyw pliku (lub plikach) na dysku komputera. Bazy danych w Normie Prosą typu MsAccess i mają rozszerzenie .mdb.

• Baza kartotek – baza danych zawierająca: kartotekę elementów RMS,kartotekę jednostek miar, kartotekę dostawców oraz tablicę przeliczni-ków jednostek miar. Plik zawierający tę bazę, to Kartoteki.mdb.

• Baza cenowa – to zbiór danych zawierający różnego typu cenniki oraz

wydawnictwa i katalogi związane z cennikami cen jednostkowych robóti obiektów. Każda baza jest charakteryzowana przez: identyfikator,nazwę pliku, w którym się znajduje oraz ścieżkę dostępu do tego pliku.

Norma może korzystać z baz cenowych umieszczonych na różnychdyskach komputera, serwerze oraz innych komputerach w sieci, jeśli ichdyski zostały udostępnione innym użytkownikom.

Wraz z Normą Pro dostarczana jest jedna baza cenowa o identyfikatorzeBAZACEN i nazwie pliku BazaCen.mdb, zwierająca cennik RMS i

cennik robót.• Baza baz cenowych (lub spis baz cenowych) – to baza zawierająca listę

baz cenowych wraz z ich identyfikatorami, nazwami plików i ścieżkamidostępu do nich (czyli miejscem ich przechowywania). Baza ta manazwę ListaBaz.mdb.

• Cennik RMS, cennik elementów RMS – to cennik materiałów, sprzętu irobocizny.

• Cennikiem pozycji – ogólnie i skrótowo nazywany cennik: cen jednostkowych robót (np. Zerwanie posadzek z tworzyw sztucz-

nych, Owinięcie izolacji rurociągów - welonem z włókna szklanego,Jednospadowe konstrukcje daszków stalowych, itd.)

cen asortymentów robót (np. Posadzki z deszczułek dębowych,Tynki zwykłe kat. III wykonywane ręcznie na sufitach, Montaż

przewodu odgromowego poziomego, itd.).

cen elementów i stanów obiektów (np.: Fundamenty, Okładziny ioblicowania, Stan surowy, Stan wykończeniowy zewnętrzny, itd.).




cen obiektów (np. Dom jednorodzinny wolno stojący bez podpiwni-czenia energooszczędny z pustaków trocinobetonowych, budynek mieszkalno-usługowy wielorodzinny, itd.)

• Kartoteka – to zwyczajowa nazwa pomocniczych zbiorów danych przedstawionych w formie listy. W Normie Pro znajdują się: Kartoteka dostawców, zawierająca listę dostawców wraz z ich pod-

stawowymi danymi,

Kartoteka RMS, zawierająca listę elementów RMS, wraz z ich ko-dami ETO, nazwami i jednostkami miar.

Kartoteka jednostek miar, zawierająca listę jednostek miar wraz z

ich kodami i nazwami. Tablica przeliczników jednostek miar, zawierającą współczynniki

przeliczania jednych jednostek na inne.

• Warianty – to alternatywne nakłady czy obmiary mogące występować w pozycji oraz całe pozycje lub działy. Warianty łączone są w grupywariantów. Na przykład dla pozycji o podstawie KNR 2-02 0104-01istnieje grupa ‘cegła’, w której znajdują się dwa warianty: ‘cegła bu-

dowalna pełna’ i ‘cegła dziurawka pojedyncza’.

lokalna grupa wariantów jest zdefiniowana i obowiązuje tylko dladanej pozycji.

Globalna grupa wariantów jest zdefiniowana dla całego kosztorysu.

• Pozycja szczegółowa, to pozycja z rozbiciem na poszczególne nakładyRMS, dla których określone są normy i ceny.

• Pozycja uproszczona, to pozycja zawierająca tylko opis robót, obmiar icenę jdnostkową.

• Pozycja scalona, to pozycja składająca się z kilku podpozycji, inaczejnazywanych pozycjami składowymi. Cechą pozycji scalonej jest to, że

jej wartość wyliczana jest z wartości podpozycji. Podpozycjami mogą

być pozycje szczegółowe, uproszczone i inne pozycje scalone. Pozycją scaloną jest także obiekt (np. budynek mieszkalno - usługowy) skła-dający się z innych obiektów lub pozycji.



22 NORMA PRO

• Kosztorys różnicowy, to kosztorys utworzony z dwóch porównywanychkosztorysów, w którym uwzględnione są różnice występujące międzynimi.

• Drzewo kosztorysu, to przedstawiona w formie drzewa struktura koszto-

rysu. Główną gałęzią (czy inaczej korzeniem drzewa) jest kosztorys.Jeśli kosztorys zawiera działy, jego gałęziami są działy, a gałęziaminastępnego poziomu – poddziały bądź pozycje

• Kosztorys złożony – inaczej kosztorys zbiorczy, składa się z innychkosztorysów, które nazywane są kosztorysami składowymi.

• Obiektem nazywany jest cały kosztorys lub jego dział zapisany jakokosztorys. Obiektem jest również obiekt budowlany, na przykład ‘Dom

jednorodzinny wolno stojący’, który można wstawić jako pozycję docennika. Obiekt może składać się z innych obiektów lub pozycji.




2. INSTALACJA I URUCHOMIENIEPROGRAMU NORMA PRO

Instalacja programu Norma ProAby zainstalować program Norma Pro, należy:

♦ Uruchomić system WINDOWS 98/Me/XP/NT 4.0/2000.

♦ Do napędu CD-ROM włożyć płytkę z programem instalacyjnym.

♦ Po automatycznym uruchomieniu się instalatora postępować zgodnie z

instrukcjami pojawiającymi się na ekranie.W przypadku gdyby program instalacyjny nie został automatycznie uru-chomiony, należy wybrać polecenie Uruchom… z menu Start i wokienku, które się ukaże, w pole Otwórz wpisać np. D:\Start.exe, gdzie D:oznacza napęd CD, a następnie kliknąć na przycisku OK (lub wykorzystać

przycisk Przeglądaj…).

Po wykonaniu powyższych czynności zostanie uruchomiony program,

który poprowadzi nas przez proces instalacji.Użytkownicy poprzednich wersji programu Norma powinni je zachowaći zainstalować Normę Pro w innym katalogu (ponieważ bazy cenowe ikatalogi w Normie Pro mają inną strukturę).

Klucz zabezpieczającyKażdy program komputerowy wymaga wielu godzin pracy i wysiłku ze-społu ludzi o wysokich kwalifikacjach, którzy muszą być dobrze wynagra-dzani. Program, tak jak książka, obraz czy utwór muzyczny podlegaochronie i nie może być nielegalnie kopiowany. Niestety, powszechnymzjawiskiem jest nie tylko nie licencjonowane używanie oprogramowania,lecz nawet sprzedaż innym użytkownikom kopii tego oprogramowania.

Trzeba sobie szczerze powiedzieć: Używanie nielegalnych kopii progra-mów komputerowych, zwłaszcza do celów zarobkowych, jest zwykłą

KRADZIEŻĄ.Dlatego producenci starają się zabezpieczyć swoje produkty przed użyt-kowaniem ich przez osoby nieupoważnione. Autorzy programu Norma Pro



24 NORMA PRO

wybrali zabezpieczenie sprzętowe, tzw. „klucz hardware'owy”. Jest toniewielkie urządzenie elektroniczne, które należy podczas pracy z progra-mem instalować w porcie równoległym (między drukarką a komputerem).Klucz przez nas stosowany jest całkowicie „przezroczysty”, nie powoduje

zakłóceń w pracy drukarki i dlatego może być dołączony do portu na stałe.Brak klucza (lub jego nieprawidłowe podłączenie) program sygnalizujeodmową pracy i komunikatem z prośbą o poprawienie podłączenia.

Jeżeli są Państwo legalnymi użytkownikami programu i klucz jest podłą-czony do komputera, a pomimo to pojawia się taki komunikat, to prosimy o

jak najszybszy kontakt z producentem lub lokalnym dystrybutorem pro-gramu.

Uruchomienie programuW systemie WINDOWS program uruchamiamy z menu Start kolejnowybierając polecenia Programy | Athenasoft | Norma Pro lub, jeśli skrótdo niego zostanie umieszczony na Pulpicie, dwukrotnie klikając na ikonieskrótu. Możliwe jest też automatyczne uruchomienie programu, gdydwukrotnie klikniemy na nazwie kosztorysu w oknie Mój komputer lub

Expoloratora Windows.




3. EKRAN GŁÓWNY I OPCJE PROGRAMUPo uruchomieniu programu Norma Pro na monitorze pojawi się oknoekranu głównego (rys. 1) nie zawierające żadnego kosztorysu, z podstawo-

wym menu i paskiem narzędzi. Po wczytaniu istniejącego lub po otwarciunowego kosztorysu zarówno menu jak i pasek narzędzi będą bardziejrozbudowane i zostaną opisane w następnych rozdziałach.

Rys. 1. Ekran główny Normy Pro, gdy jeszcze nie otworzyliśmy kosztorysu.

Menu Na menu programu Norma Pro składa się:

♦ Menu Plik , przy pomocy którego możemy utworzyć nowy kosztorys,otworzyć i edytować już istniejący kosztorys, obejrzeć i zmodyfikować

ustawienia wydruków, wybrać do edycji jeden z ostatnio otwieranychkosztorysów oraz zakończyć pracę programu.

♦ Menu Bazy cenowe, przy pomocy którego można utworzyć nową bazęcenową, dodać, usunąć i zmodyfikować bazę cenową, dodać, usunąć izmienić dane cenników oraz obejrzeć ich zawartość, obejrzeć i edyto-wać dane wydawnictw i katalogów, importować lub skopiować bazęcenową, skopiować lub przenieść cenniki z bazy do bazy, utworzyćnowy cennik, obejrzeć i ewentualnie zmienić zawartość wybranegocennika, zaimportować z pliku lub z Internetu cennik, dopisać do wy-

branego cennika elementy z kartoteki RMS, skopiować cennik do in-



26 NORMA PRO

nego cennika, wyszukać w bazach lub cennikach element RM, pozycjęlub obiekt, naprawić bazy oraz utworzyć archiwum.

♦ Menu Kartoteki, przy pomocy którego możemy obejrzeć i edytować li-stę jednostek miar, wyświetlić i edytować kartotekę RMS, wyświetlić iedytować kartotekę dostawców oraz zaktualizować kartotekę RMS na

podstawie wybranego cennika, katalogów norm lub kosztorysu.

♦ Menu Opcje, przy pomocy którego możemy ustawić opcje programu,zdefiniować opcje wydruków oraz określić obecność dodatkowych na-rzędzi w programie.

♦ Menu Narzędzia, z którego możemy uruchomić wcześniej zdefinio-

wane narzędzia (na przykład Kalkulator i Notatnik systemu WIN-DOWS).

♦ Menu Okno, w którym możemy przywołać na ekran lub z niego usunąć pasek narzędzi i pasek komunikatów (stanu).

♦ Menu Pomoc, które umożliwia wykorzystanie pomocy zainstalowanejw programie Norma Pro.

Pasek narzędziPasek narzędzi zawiera serię przycisków, z których tylko cztery są dostępne:

♦ Przycisk Nowy kosztorys, będący odpowiednikiem poleceniaNowy z menu Plik .

♦ Przycisk Otwórz kosztorys, będący odpowiednikiem polecenia

Otwórz… z menu Plik .♦ Przycisk Katalogi norm, pozwalający na obejrzenie katalogów

norm i cenników pozycji.

♦ Przycisk Pomoc, będący odpowiednikiem polecenia O progra-mie… z menu Pomoc.

Pozostałe przyciski staną się dostępne, jeśli otworzymy jakikolwiek kosztorys.




Opcje programuPrzed rozpoczęciem pracy z programem powinniśmy ustawić jego parame-try, które będą obowiązywały wszystkie kosztorysy. W tym celu z menu

Opcje wybieramy polecenie Programu… Na ekranie pojawi się okno, wktórym zobaczymy sześć kart: ‘Ogólne’, ‘Ścieżki programu’, ‘Szukaniecen’, ‘Kursy walut’, ‘Szukanie cen’, ’Podstawowe jednostki miar’ oraz‘Konfiguracja baz’. Jeśli korzystamy z katalogów Dynamische BauDaten,dostępna jest karta ‘Katalogi DBD’.

Ustawienia ogólne

Ustawienia ogólne, takie jak separatory, sposób tworzenia kopii awaryj-

nych, miejsce przechowywania danych, wartość robocizny określamy nakarcie ‘Ogólne’ (rys. 2).

Rys. 2. Karta parametrów ogólnych programu.

♦ W polu Separator dziesiętny: wybieramy znak oddzielający część dzie-siętną liczby od jej części całkowitej. Może to być kropka lub przecinek.

♦ W polu Separator tysięcy wybieramy znak oddzielający tysiące. W du-żej liczbie tysiące mogą nie być oddzielane, i wtedy zaznaczamy opcję

brak (np. 13456234,00), mogą być oddzielone spacją, gdy zaznaczymyopcję odstęp (np. 13 456 234,00) lub też mogą być oddzielone kropką, gdyzaznaczymy opcję kropka (np. 13.456.234,00). Oczywiście, jeśli sepa-



28 NORMA PRO

ratorem dziesiętnym będzie kropka, to wykluczone jest zastosowanie jej jako separatora tysięcy.

♦ W polu Liczba wersji na dysku: określamy liczbę wersji na dysku. Jeśliliczba wersji jest równa jedności, to program przechowuje na dyskutylko ostatnią wersję kosztorysu. Jeśli liczba wersji jest np. równa 3,

przechowywane są trzy ostatnie wersje. Nowa wersja tworzona jest pokażdym wykonaniu polecenia zachowywania kosztorysu (poleceniaZachowaj lub Zachowaj jako…). W takim przypadku otwierająckosztorys będziemy mogli wybrać wersję, z którą chcemy pracować(patrz rozdział OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTO-RYSU).

♦ Jeśli program ma automatycznie otwierać ostatnio edytowany kosztorys,zaznaczamy opcję Wczytywanie ostatniego kosztorysu.

♦ Gdy zdecydujemy, że ostatnia kopia awaryjna ma być zapisywana w pliku o rozszerzeniu .BAK, zaznaczamy opcję Zachowywanie ostatniej kopii awaryjnej w pliku *.BAK .

♦ W polu Stawka robocizny: wpisujemy stawkę robocizny domyślną dlawszystkich nowych kosztorysów tworzonych w Normie Pro (zmianastawki nie wpłynie na stawki w kosztorysach już istniejących). Stawkata w trakcie pracy nad kosztorysem może zostać zmodyfikowana.

♦ Ci z Państwa, którzy pracują w sieci powinni zaznaczyć opcję Zacho-waj opcje lokalnie. Oznacza to, że każdy użytkownik może w innysposób określić parametry programu i zachować je na swoim lokalnymkomputerze. Jeśli opcja ta nie jest zaznaczona, parametry przechowy-wane są na serwerze i zmiana wprowadzona przez jednego użytkownika

będzie widziana przez wszystkich.♦ Wpisując ilość minut w pole Kopia awaryjna co: podajemy częstość

automatycznego zapisu na dysk bieżącego stanu programu. Jeżeli wtrakcie pracy nad kosztorysem „padnie” system lub program, ostatnistan można odzyskać wczytując kosztorys o nazwie padniętego koszto-rysu i rozszerzeniu .AWA.

♦ Domyślnie kopia awaryjna jest umieszczana w katalogu, w którym znaj-

dował się oryginalny kosztorys. Jeśli chcemy, aby kopia awaryjna zapi-sywana była w innym katalogu, wypełniamy pole W katalogu:.




♦ Opcja Zaokrąglanie liczb zgodnie z PN-70-N-02120 dotyczy sposobuzaokrąglania liczb, które zawierają cyfrę 5 jako pierwszą odrzuconą.Opcję tę zaznaczamy, jeśli chcemy, aby taka liczba była zaokrąglanazgodnie z następującymi zasadami:

1. Jeśli pierwsza (licząc od lewej strony) z odrzuconych cyfr jestrówna 5, lecz następuje po niej co najmniej jeszcze jedna cyfra inna niżzero, ostatnią pozostawioną cyfrę powiększa się o jednostkę.

2. Jeśli pierwsza (licząc od lewej strony) z odrzuconych cyfr jestrówna 5 i nie następuje po niej żadna cyfra inna niż zero, to ostatnią

pozostawioną cyfrę powiększa się o jednostkę, jeśli jest to cyfranieparzysta (zero uważa się za cyfrę parzystą). Inaczej mówiąc ostatnia

pozostawiona cyfra powinna być parzysta.Przykład: zaokrąglamy do pierwszego miejsca po przecinku

0,05 ~ 0 (zgodnie z zasadą 2)

0,0501 ~ 0, 1 (zgodnie z zasadą 1)

0,15 ~ 0,2 (zgodnie z zasadą 2)

0,25 ~ 0,2 (zgodnie z zasadą 2)0,450 ~ 0,4 (zgodnie z zasadą 2)

Jeśli opcja Zaokrąglanie liczb zgodnie z PN-70-N-02120 zostaniewyczyszczona, to gdy pierwsza (licząc od lewej strony) z odrzuconychcyfr jest równa 5, ostatnia pozostawiona cyfra jest zawsze zwiększanao 1. Ten sposób zaokrąglania jest przyjęty jako domyślny.

0,05 ~ 0,1

0,0501 ~ 0,1

0,15 ~ 0,2

0,25 ~ 0,3

0,450 ~ 0,5

Ścieżki programu

Ścieżki dostępu do katalogów norm, kosztorysów i obiektów ustawiamy nakarcie ‘Ścieżki programu’ (rys. 3):



30 NORMA PRO

Rys. 3. Karta, na której wprowadzamy ścieżki dostępu do danych.

♦ W polu Ścieżka do katalogów norm: wpisujemy ścieżkę dostępu do fol-deru, w którym znajdują się normy. Standardowo katalogi normznajdują się w podfolderze KAT folderu, w którym zainstalowany został

program Norma Pro.

Jeśli używamy jednocześnie katalogów norm zapisanych na płycie CDna dysku twardym, to w polu tym należy umieścić obie ścieżki oddzie-lone średnikiem. Podczas wstawiania pozycji kosztorysu pokazywane są wszystkie normy znajdujące się na pierwszej w kolejności ścieżce uzu-

pełnione o normy znajdujące się na drugiej ścieżce. Dlatego też ścieżkado najświeższych danych powinna zostać umieszczona jako pierwsza.

Na rys. 4 w ścieżce do katalogów norm wpisano CD-ROM (dysk D:\,

folder KATALOGI) oraz dysk twardy (C:\, folder Norma PRO\KAT).Przycisk Szukaj katalogów służy do wywołania okna drzewa katalogóww poszukiwaniu lokalizacji plików katalogów.

Rys. 4. Ścieżki dostępu do katalogów norm.

Jeśli katalogi norm znajdują się w różnych miejscach naszego kompu-tera lub na różnych nośnikach, należy wpisać wszystkie ścieżki dostępuoddzielone średnikami.




♦ W pole Ścieżka kosztorysów: wpisujemy ścieżkę dostępu do folderu, wktórym mają znaleźć się nasze nowo tworzone kosztorysy. Domyślnie

jest to podfolder KOSZTORYSY folderu, w którym zainstalowany zo-stał program Norma Pro. Ponieważ jednak kosztorysy mogą być

porozrzucane po różnych dyskach i folderach, w polu tym dopuszczalne jest wpisanie kilku ścieżek dostępu oddzielonych średnikami (rys. 5).Jeśli nie znamy dokładnych ścieżek dostępu do kosztorysów,

przeszukujemy dyski i foldery po kliknięciu na przycisku Szukaj kosz-torysów.

Rys. 5. Kosztorysy znajdują się w dwóch różnych miejscach.

♦ W pole Ścieżka obiektów: wpisujemy ścieżkę dostępu do folderu, wktórym znajdują się obiekty. Domyślnie jest to podfolder KOSZTO-RYSY folderu, w którym zainstalowany został program Norma Pro.Obiekty, to nic innego jak kosztorysy lub ich części, które możnawstawiać do kosztorysów. Jeśli nie znamy dokładnych ścieżek dostępudo obiektów, przeszukujemy dyski i foldery po kliknięciu na przycisku

Szukaj obiektów.♦ W pole Ścieżka do programu C apital : wpisujemy ścieżkę dostępu do

folderu, w którym znajduje się plik konfiguracyjny programu dozarządzania firmą – Capital (Capital.ini). Jeśli nie znamy tej ście-żki, przeszukujemy dyski i foldery po kliknięciu na przycisku SzukajC apital

UWAGA! Jeśli ścieżki są podane błędnie, praca z programem nie bę-dzie możliwa.

Waluty kosztorysów

Na karcie ‘Kursy walut’ (rys. 6) definiujemy używane waluty, jeśli cenyelementów RMS lub pozycji uproszczonych mogą być podawane w róż-nych walutach, jak również wtedy, gdy kosztorys przedstawiamy w walucie

innej niż PLN.Kursy walut użytych w kosztorysie będą razem z nim zapamiętane. Pozmianie kursów w tabeli pojawi się pytanie o ich zmianę w aktualnieotwartych kosztorysach.



32 NORMA PRO

Rys. 6. Karta ‘Kursy walut’ .

♦ W polu Ścieżka do tabeli walut: wprowadzamy ścieżkę dostępu do tabeli walut. Ścieżka ta może zostać wpisana z klawiatury lub wprowa-dzona przy pomocy przycisku Szukaj tabel. Jeśli na naszym kompute-rze zainstalujemy programy Odbiór i Fortuna, to również one będą mogły korzystać z tej samej tabeli.

Domyślnie wprowadzona jest tylko jedna waluta – złotówki, która wi-doczna jest w polu Waluta podstawowa. W miarę potrzeby możemydopisywać kolejne waluty, klikając na przycisku Dodaj i wypełniając

pola, pojawiające się w okienku takim, jak na rys. 7.

Rys. 7. Dodawanie nowej waluty.

W polu Waluta: wpisujemy bankową nazwę waluty, w polu Kurs: – kurs waluty w stosunku do waluty podstawowej, zaś w polu Tekst opisu: – symbol waluty, który pojawiać się będzie w widokach i nawydrukach, np. "zł", “$”, “€” itp. (aby uzyskać symbol ”€”, należy na-




cisnąć kombinację klawiszy <Alt Gr>+<U> lub włączyć klawiaturęnumeryczną i nacisnąć <Alt>+<0128>).

Aby zmienić dane waluty, a w szczególności jej kurs, powinniśmy podświetlić ją na karcie ‘Kursy walut’ (rys. 6), kliknąć na przyciskuZmień i wprowadzić właściwe dane w odpowiednie pola (rys. 7). Przy

pomocy przycisku Usuń usuwamy z listy podświetloną walutę.

Szukanie cen

Sposób szukania cen w cennikach jest istotny z punktu widzenia wstawia-nej pozycji, gdyż w przypadku niewłaściwego wyboru ceny mogą nie zo-stać znalezione,

Na karcie ‘Szukanie cen’ (rys. 8), zaznaczając odpowiednie opcje, wybie-ramy sposób wyszukiwania cen materiałów, sprzętu i robocizny.

Rys. 8. Karta ’Szukanie cen’ .

♦ Opcja Szybkie (zgodność indeksu ETO) oznacza skrócony sposób wy-szukiwania – szukana jest cena elementu, którego indeks w cenniku jestcałkowicie zgodny z podanym indeksem (numerem katalogowym). Jeślido kosztorysu podłączono kilka cenników, przeszukiwane są wszystkie.

♦ Opcja Rozszerzone (szukaj anonimy) oznacza przeszukanie wszystkichcenników podłączonych do kosztorysu i znalezienie dla danego ele-mentu RMS wszystkich elementów podobnych.



34 NORMA PRO

♦ Opcja Wyłączone (baza cen odłączona) oznacza, że cenniki w ogóle nie będą przeszukiwane.

♦ Zaznaczenie opcji Szukaj we wszystkich typach indeksów ETO umoż-

liwia programowi znalezienie cen materiałów o indeksach ETO, w przypadku gdy do kosztorysu podłączona jest baza np. z indeksamiKMB. Opcja ta powinna być włączona, gdy kosztorys korzysta z cen-ników wygenerowanych z internetowej bazy Intercenbud.

♦ W grupie ‘Uszczegóławianie RMS’ określamy sposób, w jaki mają byćdobierane RMS-y i ich ceny w przypadku, gdy w cenniku nie zostanieznaleziony odpowiedni element. Jeśli zaznaczymy opcję automatycznie,to przy wstawianiu nowego elementu oraz uaktualnianiu kosztorysu

ceny tych elementów, dla których zostały wcześniej dobierane, zostaną pobrane automatycznie, bez pytania użytkownika. Jeśli zaznaczymyopcję wg kartoteki RMS , podczas wstawiania nowej pozycji, w którejwystępują indeksy o końcówce ‘99’, proponowane RMS-y będą

pobierane z kartoteki RMS.

♦ W grupie ‘Szukanie cen jednostkowych pozycji i obiektów’ zaznaczamyopcję Ignorowanie wydawnictwa (szukanie rozszezrzone), gdy podczas

szukania cen ma nie być uwzględniane wydawnictwo.Konfigurowanie baz Normy Pro

Informacje o ścieżkach dostępu do kartotek, listy baz cenowych założonychw systemie oraz sposobu korzystania z Intercenbudu znajdują się na karcie‘Konfiguracja baz’ (rys. 9). Domyślnie bazy danych Normy Proumieszczane są w podfolderze BazyCen folderu, w którym zainstalowana

jest Norma Pro. Wszystkie zapisane są w formacie MsAccess, w plikach o

rozszerzeniu .mdb.Do podstawowych baz Normy Pro należą:

♦ Baza „Kartoteki.mdb”, zawierająca kartotekę RMS, kartotekę jednostek miar oraz kartotekę dostawców. Baza kartotek jest wspólna dla wszyst-kich baz cenowych znajdujących się na liście baz.

♦ Baza „ListaBaz.mdb”, zawierająca informację o ilości i lokalizacji baz

cenowych założonych w systemie. Zaraz po zainstalowaniu baza ta za-wiera informacje o tylko jednej bazie cen, w której znajdują się pod-stawowe cenniki RMS i pozycji dostarczane wraz z Normą Pro. Użyt-kownik może sam tworzyć nowe bazy cenowe, a w nich zakładać nowe




cenniki. Każda nowoutworzona baza cenowa zostaje wpisana na listę baz znajdującą się w bazie „ListaBaz.mdb”.

W przypadku gdy bazy zostaną przeniesione czy założone w innym miej-scu lub chcemy korzystać z baz znajdujących się na serwerze, trzeba

Normie Pro podać ich położenie.

Rys. 9. Konfigurowanie baz danych NormyPro.

♦ W polu Ścieżka do bazy kartoteki RMS, j.m., dostawców: znajdujesię ścieżka dostępu do kartotekiRMS, jednostek miar i dostawców,czyli do pliku Kartoteki.mdb. Jeśli

chcemy skorzystać z innych karto-tek, klikamy na przycisku Szukajkartotek… i szukamy pliku o na-zwie „Kartoteki.mdb” (rys. 10).

Rys. 10. Wybór katalogu, w którym znajdują się podstawowe bazy.

♦ W polu Ścieżka do spisu baz cenowych: znajduje się ścieżka dostępu dolisty baz cenowych, czyli pliku „ListaBaz.mdb”. Jeśli chcemy skorzy-stać z innego zestawu cenników, klikamy na przycisku Szukaj cenni-ków… i szukamy pliku „ListaBaz.mdb”.



36 NORMA PRO

♦ W dolnej części okna z rys. 9 znajdują się opcje sterujące korzystaniemz Intercenbudu – internetowej bazy cen materiałów budowlanych.

• Zaznaczając opcję ‘Intercenbud’ – poprzez Internet użytkownik bę-

dzie mógł korzystać z bazy na bieżąco, on line, w miarę potrzebywysyłając zapytanie do Intercenbudu. W polu Ścieżka/adres: pojawisię adres strony dającej dostęp do bazy.

• Zaznaczając opcję ‘Intercenbud’ – lokalnie użytkownik będzie mógłkorzystać z bazy off line, wysyłając zapytanie do Intercenbudu zapi-sanego w postaci pliku icb.dat dostarczanego na płycie CD. W tymwypadku w polu Ścieżka/adres: należy wpisać ścieżkę dostępu do

pliku icb.dat lub wybrać ją po kliknięciu na przycisku Szukaj Inter-

cenbudu… (rys. 11).

Rys. 11. Wybór lokalizacji pliku Icb.dat z danymi Intercenbudu.

Dokładne informacje o bazach Normy oraz opis korzystania z Intercenbuduznajdziecie Państwo w rozdziałach KARTOTEKI oraz CENY, BAZYCENOWE I CENNIKI.

Jednostki miary

Na karcie ‘Podstawowe jednostki miar’ (rys. 12) możemy wybrać jed-nostki miar, które najczęściej występują w naszych kosztorysach. Lista tych

jednostek pokazywana jest w oknie edycji danych pozycji i elementu RMS,ułatwiając nam wybór. Nową jednostkę wprowadzamy na listę po wpisaniu

jej symbolu w polu i kliknięciu na przycisku Dodaj. Zaznaczoną jednostkęusuwamy kliknięciem na przycisku Usuń. Kolejność jednostek na liście

regulujemy przyciskami W górę i W dół.




Rys. 12. Karta ’Podstawowe jednostki miar’ .

Opcje korzystania z katalogów Dynamische BauDaten

Po zainstalowaniu katalogów i cennika Dynamische BauDaten w NormiePro pojawią się ikony umożliwiające przeglądanie i wstawianie pobranychz nich pozycji.

Na karcie ‘Katalogi DBD’ określamy opcje korzystania z tych katalogów.

Jeśli zaznaczymy opcję Włączona obsługa katalogów DBD, odpowiednieikony staną się aktywne, w przeciwnym wypadku zostaną wyszarzone i nie

będzie można z nich korzystać. W polu Waluta cen w katalogach: wybieramy walutę katalogów, których aktualnie używamy. Dla starszychkatalogów jest to DEM (lub DM), dla nowszych – EURO.

Rys. 13. Opcje korzystania z katalogów Dynamische BauDaten.



38 NORMA PRO

Schemat tworzenia kosztorysu1. Otwieramy nowy kosztorys (rozdział OTWIERANIE I ZACHO-

WYWANIE KOSZTORYSU).

2. Określamy opcje kosztorysu (rozdział OPCJE KOSZTORYSU).3. Wstawiamy pozycje kosztorysu i elementy RMS, dzielimy kosztorys na

działy (rozdziały POZYCJE KOSZTORYSU, ELEMENTY RMS, DZIAŁY KOSZTORYSU, WARIANTY).

4. Określamy ceny elementów RMS lub ceny jednostkowe pozycji uprosz-czonych, godząc się na ceny proponowane przez cenniki lubwprowadzając swoje własne (rozdziały CENY, BAZY CENOWE i

CENNIKI oraz WIDOKI).

5. Określamy obmiary poszczególnych pozycji (rozdział WIDOKI, WidokPrzedmiar oraz rozdział EDYCJA OBMIARU).

6. Określamy narzuty na materiały, działy i cały kosztorys (rozdział NA-RZUTY).

7. Sprawdzamy poprawność kosztorysu (rozdział OPERACJE NA KOSZ-

TORYSIE).8. Przeglądamy i ewentualnie drukujemy zestawienia (rozdział ZE-

STAWIENIA).

9. Zachowujemy kosztorys na dysku (rozdział OTWIERANIE I ZACHO-WYWANIE KOSZTORYSU)

10. Jeśli ta wersja kosztorysu jest ostateczna, drukujemy kosztorys (rozdziałWYDRUK KOSZTORYSU); jeśli w przyszłości będą wprowadzane

jakieś zmiany, zamykamy kosztorys.




4. KATALOGI NORM I BAZY CENJEDNOSTKOWYCH POZYCJI I OBIEKTÓW

Wszystkie zainstalowane w systemie katalogi norm oraz bazy cen jednost-kowych pozycji i obiektów są dostępne po kliknięciu na przyciskuznajdującym się na głównym pasku narzędzi.

Rys. 14. Okno katalogów norm i baz cen jednostkowych pozycji i obiektów.

Po ukazaniu się okna (rys. 14) mamy możliwość przeglądania poszczególnych poziomów katalogów dostarczanych przez różne firmy, katalogów własnych,

cenników obiektów oraz cenników jednostkowych pozycji.Okno katalogów norm pojawia się również podczas wprowadzania pozycjikosztorysu i służy do wybrania katalogu, rozdziału, tabeli i pozycji.

Okno katalogów i baz cen składa się z dwóch części. W lewej wyświetlane jest drzewo, zaś w prawej – zawartość w danym momencie podświetlonejgałęzi. Struktura drzewa jest wielopoziomowa, do 10 poziomów zagłębie-nia. Drzewo ma jeden podstawowy poziom, na którym znajdują się: „pozy-

cja niekatalogowa", grupa „Katalogi norm” obejmująca katalogi norm orazgrupa „Bazy cen jednostkowych pozycji i obiektów” zawierająca cennikiobiektów i cenniki pozycji jednostkowych. Katalogi norm i cenniki trak-towane są podobnie, lecz zawierają nieco inną informację.



40 NORMA PRO

Podświetlenie grupy, katalogu lub podkatalogu w drzewie powoduje wy-świetlenie w prawym oknie ich opisu lub zawartości. Na przykład dla ka-talogów pojawia się informacja o wydawnictwie i czasie wydania, a dla

pozycji – jej opis, jednostka miary, i – w przypadku cenników – cena. Jeśli

obok elementu znajduje się znak +, można rozwinąć gałąź drzewa. Program Norma Pro daje użytkownikowi możliwość tworzenia swoich własnychkatalogów od podstaw, pozwalając na dodawanie nowych katalogów, roz-działów i pozycji oraz dodawanie do tych pozycji dowolnych nakładów.

Oznaczenie grup, katalogów i pozycjiDrzewo może zawierać grupy, katalogi, podkatalogi i pozycje. Grupy

oznaczone są ikoną , katalogi i podkatalogi – ikoną , zaś pozycje – ikoną . Jeśli ikona pozycji ma „nóżki” , oznacza, że jest pozycją sca-loną złożoną z kilku podpozycji lub obiektem, składającym się z obiektów

podrzędnych. Do kosztorysu można wstawiać tylko pozycje oznaczoneikoną lub wyświetlone w prawej części okna.

Główny pasek narzędzi

Pasek narzędzi katalogów umożliwia poruszanie się po katalogach, wy-szukiwanie potrzebnych pozycji oraz zapamiętywanie położenia najczęściejużywanego katalogu.

• Przycisk Pokaż/Ukryj drzewo katalogów pozwala włączyć bądź wyłączyć okno pokazywania drzewa katalogów

• Przycisk Wyświetlaj/Schowaj opis pozycji umożliwiawyświetlenie opisu podświetlonego katalogu czy pozycji.

• Przycisk Pokaż nakłady RMS jest aktywny tylko wtedy, gdywstawiamy pozycję i jest wciśnięty przycisk Wyświe-tlaj/Schowaj opis pozycji i służy do wyświetlenia nakładówna poszczególne RMS-y.

• W polu Znajdź : pojawiają się kolejno numerywybieranych katalogów, rozdziałów, tabel i

pozycji. Można tu również wpisać podstawę lub fragment tekstu, według

którego będą przeszukiwane kolejne poziomy drzewa katalogów.




• Przyciskiem Szukaj w... uruchamiamy wyszukiwanie wedługnumeru katalogu lub fragmentu tekstu wpisanego w

polu Szukany tekst: i opcji wybranej aktualnie z listyrozwiniętej po kliknięciu na strzałce. Szukaj w bieżą-

cych pozwala przejrzeć bieżący poziom, Szukaj wewnątrz umożliwia przeszukanie w głąb aktualnie podświetlonej pozycji (katalogu, rozdziałulub tabeli, bazy cenowej, cennika), a Szukaj w całości daje możliwość

przeszukania wszystkich katalogów lub cenników. Po zmianie sposobuszukania ikona przycisku zmieni się na odpowiadającą danemu sposobowi (

, lub )

• Przycisk Zapamiętaj pozycję szukania pozwala na zaznaczenie

miejsca, od którego zacznie się ponowne przeszukiwanie.• Przycisk Konfiguruj wyszukiwanie umożliwia zdefiniowanie

opcji wyszukiwania katalogów.

• Opcja Szukaj w katalogach ustawia szukanie na kataloginorm

• Opcja Szukaj w cennikach ustawia szukanie na cenniki.

• Przycisk Zapamiętaj poziom umożliwia zapamiętanie po-ziomu, na którym ma się ustawić wskaźnik po ponownym

wywołaniu okna katalogów. Po kliknięciu na strzałce wyświetlany jestnumer poziomu drzewa, na którym aktualnie się znajdujemy.

• Przycisk Wstaw zaznaczoną pozycję pozwala wstawić do kosz-torysu wybraną pozycję.

• Przycisk Zamknięcie okna powoduje zamknięcie okna katalogów.

• Przycisk Poziom wyżej umożliwia przejście do poziomu nad-rzędnego w stosunku do bieżącego.

• Przycisk Wybrane/Wszystkie katalogi umożliwia wyświetleniekatalogów zaznaczonych jako ulubione lub wszystkich katalogów.

• Przycisk Dodaj do ulubionych pozwala dodać katalog do listy

wybranych katalogów.• Przyciskiem Usuń z ulubionych można usunąć katalog z listywybranych katalogów.



42 NORMA PRO

• Jeśli wyświetliliśmy opis katalogu, to możemy zapisać go doschowka klikając na przycisku Kopiuj opis do schowka.

• Przycisk Czcionka okna katalogów umożliwia wybór rodzaju,

stylu i rozmiaru czcionki w oknie katalogów norm.• Przycisk Włącz/Wyłącz edycję katalogów służy do wyświetle-nia paska narzędzi z ikonami umożliwiającymi dodawanie nowych,

usuwanie i modyfikowanie danych katalogów norm oraz modyfikowaniedanych zawartych w cennikach jednostkowych pozycji (opis paskaznajduje się w następnym podrozdziale).

• Przycisk Skrócone/Pełne nazwy ułatwia wyświetlanie pozycji

skracając jej nazwę. Wciśnięcie przycisku powoduje, że jeśli wdanej tablicy katalogów we wszystkich pozycjach na początku nazwywystępuje ten sam fragment tekstu, to fragment ten pokazywany jest wkolumnie opisu dla tej tablicy, a w pozycjch wyświetlany jest tekst nie

powtarzający się.

Pasek narzędzi modyfikacji zawartości katalogów

• Przycisk Pokaz nakłady katalogu umożliwia wyświetleniewszystkich nakładów używanych w danym katalogu

• Przycisk Wstaw katalog pozwala wstawić do struktury katalog,który istnieje na dysku w ścieżce dostępu do katalogów.

• Przycisk Nowa grupa pozwala na utworzenie nowej grupykatalogów.

• Przycisk Usuń służy do usuwania elementów drzewa katalogówi cenników.

• Przycisk Edytuj umożliwia edycję danych podkatalogów i pozycji.




• Przyciskiem Dodaj nowy katalog do grupy można dodać nowykatalog.

• Przycisk Dodaj nowy podkatalog umożliwia dodanie do kata-

logu nowego podkatalogu.• Przycisk Dodaj nową pozycję pozwala na dodanie nowej pozy-

cji do podkatalogu.

• Przycisk Modyfikuj opis pozwala zmienić opis katalogu lub podkatalogu.

• Przycisk Dodaj nakład do wybranej pozycji służy do wywoła-nia okna, pozwalającego na zdefiniowanie danych nakładui dopisanie go do listy.

• Przycisk Usuń zaznaczony nakład umożliwia usunięcie zazna-czonego nakładu.

• Przycisk Ustaw wariant umożliwia przyporządkowanie zazna-czonego nakładu do wybranego wariantu.

• Przycisk Edytuj warianty pozwala na dodawanie, usuwanie i mo-

dyfikacje grup wariantów i wariantów dla zaznaczonej pozycji.

• Przycisk Pokaż zabezpieczenia katalogu wywołuje okno, wktórym można ustawić hasło dostępu do edycji danych katalogów.

Katalogi normKatalogi norm znajdują się w grupie „Katalogi norm”. Klikanie na kolej-

nych gałęziach drzewa katalogów powoduje rozwinięcie rozdziału i tabeli,które w przyjętej konwencji są po prostu podkatalogami katalogu. Jedno-cześnie z prawej strony okna pokazywane są elementy kolejnego poziomuwraz z podstawą, opisem i, jeżeli jest to pozycja – jednostką miary.



44 NORMA PRO

Rys. 15. Rozwinięte drzewo katalogów norm.

Program wie, czy dana gałąź drzewa jest katalogiem czy podkatalogiem iodpowiednio do tego uaktywnia przyciski symbolizujące czynności, któresą w danym momencie możliwe do wykonania. Na przykład:

• nową grupę można utworzyć na najwyższym poziomie lub dodać jako podgrupę do istniejącej grupy;

• nowy katalog można dodać tylko do istniejącej grupy;

• nowy podkatalog można utworzyć w istniejącym katalogu lub podkata-logu;

• nową pozycję można dopisać tylko wtedy, gdy znajdujemy się w pod-katalogu.

Pozycje katalogowe nie mają cen – ceny wyszukiwane są w cennikach podłączonych do kosztorysu.

Program Norma Pro daje użytkownikowi możliwość tworzenia swoich wła-snych katalogów od podstaw, pozwalając na dodawanie nowych katalo-gów, rozdziałów i pozycji oraz dodawania do tych pozycji dowolnych na-kładów.

Katalogi dostarczane wraz z Normą Pro są zabezpieczone hasłem i niedo-stępne do edycji. Jeśli użytkownik chce to ograniczenie obejść, możeutworzyć grupę katalogów własnych, a następnie wybrane standardowe

katalogi skopiować do tej grupy (zmieniając np. wydawnictwo). Wtedy będzie je mógł modyfikować stosownie do swoich potrzeb.




Tworzenie nowej grupy katalogów

Nową grupę katalogów można utworzyć, gdy przycisk Nowa grupa jestaktywny, to znaczy tylko wtedy, gdy

podświetlimy pozycję „niekatalo-gowa”, grupę „Katalogi norm” lub podgrupę należącą do grupy „Kata-logi norm”. Jeśli podświetlimy po-zycję „niekatalogowa” i klikniemy

na przycisku , nowa grupa zostanieutworzona na najwyższym poziomiedrzewa.

Jeśli podświetlimy gałąź „Kataloginorm”, nowa grupa zostanie utworzona

jako podgrupa tej grupy.

Jeśli podświetlimy jakąś podgrupę, to nowa grupa zostanie utworzona jakokolejna podgrupa tej grupy.

Tworzenie nowych katalogów, katalogi własne

W Normie Pro nie ma wyróżnionego katalogu własnego – wszystkie kata-logi traktowane są tak samo i mają taką samą strukturę W dowolnymmomencie można utworzyć nowy katalog i wstawiać do niego pozycje zkosztorysów lub innych katalogów.

Aby wstawić katalog, trzeba podświetlić grupę, do której ma należeć, a

następnie kliknąć na przycisku Dodaj nowy katalog . Po wypełnieniudanych katalogu (rys. 16) i kliknięciu na OK , nowy katalog zostanieumieszczony w strukturze drzewa.



46 NORMA PRO

Rys. 16.Wprowadzanie danych nowego katalogu.

Podobnie wstawiane są podkata-logi. Po kliknięciu na przycisku

wyświetlane jest okno z da-nymi podkatalogu (rys. 17), i po

wypełnieniu – tworzony jest nowy podkatalog.

Rys. 17. Wstawianie nowego podkatalogu.

Jeżeli chcemy wybrać dla katalogu jednostkę miary lub określić normyinne niż 1, zaznaczamy pola wyboru Jednostka obmiaru: lub Współ-czynniki norm:.

Do podkatalogu można dodawać pozycje i/lub następne podkatalogi.

Modyfikacje danych katalogów

Edycji mogą zostać poddane katalogi własne, oraz – jeśli dysponujemy ha-słem – standardowe katalogi dostarczane wraz Normą pro. W tryb edycji

wchodzimy kliknięciem na przycisku . Jeśli katalog nie był zabezpie-czony hasłem, można przejść do jego edycji. Jeśli został zabezpieczony ha-

słem, należy kliknąć na przycisku i odblokować edycję.




Edycja opisu katalogów i podkatalogów

Jeśli zaznaczymy katalog lub podkatalog, zostanie uaktywniony przycisk

wywołujący okno edycji opisu katalogu.

Rys. 18. Okno edycji opisu katalogu.

Kopiowanie katalogu

Zaznaczony katalog można skopiować, wywołując z menu podręcznego polecenie Utwórz kopię katalogu. Aby kopiowanie doszło do skutku, woknie tworzenia kopii (takim jak na rys. 16) musi być zmieniona co naj-mniej jedna z trzech podstawowych danych: typ katalogu, jego numer lubnazwa wydawcy.

Wyświetlanie i modyfikowanie nakładów katalogu Nakłady występujące w całym katalogu można obejrzeć po kliknięciu na

przycisku .



48 NORMA PRO

Rys. 19. Okno z listą nakładów występujących w podświetlonym katalogu.

Klikając na przyciskach , , wyświetlimy robociznę, materiały

lub sprzęt, zaś po kliknięciu na zobaczymy wszystkie nakłady.

W oknie nakładów można dodać nakład do katalogu (Dodaj), usunąć

(Usuń) lub zmodyfikować (Edytuj). W oknie edycji nakładu (rys. 20) wybieramy typ nakładu, jednostkęmiary i klasyfikację oraz wpisu-

jemy nazwę i indeks ETO. Po klik-nięciu na przycisku OK nakładznajdzie się na liście.

Rys. 20. Okno edycji nakładu w

katalogach.

Zabezpieczanie katalogów hasłem

Aby nie dopuścić do wprowadzania zmian w katalogach przez nieupraw-nione osoby, każdy katalog utworzony przez użytkownika może zostaćzabezpieczony hasłem. W tryb zabezpieczania wchodzimy kliknięciem na

przycisku . W wyświetlonym oknie (rys. 21) klikamy na przycisku

Zmień… w wierszu Edycja:, aby zablokować lub odblokować edycję, a na przycisku Zmień… w wierszu Hasło , aby zmienić lub usunąć hasło.




Rys. 21. Okno zabezpieczenia katalogu zoknami blokowania edycji

i wprowadzania hasła.

Jeśli katalog zostanie zabezpieczony, to po próbie usunięcia czy modyfi-

kacji zostanie wyprowadzony następujący komunikat:

Jeżelii zdecydujemy się odblokować edycję, ponownie klikamy na przyci-

sku , w oknie z rys. 21 wykorzystujemy przycisk Zmień… w wierszu Edycja:. Odblokowanie edycji nastąpi po wprowadzeniu poprawnego hasław okienku takim, jak pokazano na rys. 22.

Rys. 22. Okno wprowadzania hasła do odblokowania edycji.

Dodawanie, usuwanie i edycja danych pozycji w katalogu

W drzewie katalogów możemy dodać nową pozycję, jeśli klikniemy na

przycisku . Pojawi się wtedy okienko z danymi nowej pozycji (rys. 23).Wypełniamy opis, ewentualnie wprowadzamy jednostkę obmiaru i współ-czynniki norm, jeśli domyślne nie są właściwe. Jeśli podkatalog (tablica)ma jednostkę miary, jest przyjmowana jako domyślna dla nowej pozycji,

jeśli nie – program prosi o wybranie właściwej jednostki.



50 NORMA PRO

Rys. 23. Wstawianie nowej pozycji do katalogu.

Modyfikowanie wariantów w danej pozycji

Dla zaznaczonej pozycji katalogu można dodawać, usuwać i modyfikować

grupy wariantów i warianty. Aby to zrobić, należy zaznaczyć daną pozycję,a następnie kliknąć na przycisku . Po pojawieniu się okna edycjiwariantów wykorzystujemy przyciski Dodaj, Usuń i Zmień do dodawania,usuwania i modyfikowania grup i wariantów (rys. 24).

Rys. 24. Okno edycji wariantów nakładów występujących w danej pozycji z oknamiedycji danych grupy i wariantu.

Jeśli dodajemy lub zmieniamy grupę wariantów, w polu Nazwa: wpro-

wadzamy nazwę grupy, zaś opcję Alternatywa pojedyncza – jest/nie ma zaznaczamy wtedy, gdy grupa ma tylko jeden wariant nakładu, który możeistnieć w pozycji lub nie.

Jeśli usuwamy lub zmieniamy grupę wariantów, do której już zostały przyporządkowane nakłady, program wyprowadzi nowe okno, w którymdeklarujemy sposób, w jaki będą potraktowane nakłady przypisane do tychgrup. Tak więc informacja o wariantach może zostać z nakładów usunięta i

wtedy wszystkie te nakłady zostaną wstawione do pozycji (opcja Pozbaw nakłady wariantów (nakłady staną się obowiązkowe)), razem z usuwaną grupą wariantów zostaną usunięte wszystkie nakłady do niej należące(opcja Usuń z pozycji nakłady należące do tej grupy wariantów ). Jeśli




grupa była modyfikowana przy zaznaczonej opcji Alternatywa pojedyncza – jest/nie ma staje się aktywna opcja Pozostaw nakłady w grupie, cooznacza, że nakłady należące do ‘starej’ grupy, będą teraz należały donowej.

Rys. 25. Okno, w którym określamy sposób traktowania nakładów, gdy grupa wa-riantów jest usuwana bądź zmieniana.

Wyświetlanie nakładów dla wybranej pozycji

Listę RMS-ów przywiązanych do danej pozycji (rys. 26) można wyświetlić

po kliknięciu na przycisku , przy czym wcześniej musi być włączona

opcja pokazywania opisów (czyli wciśnięty przycisk ). Jeśli dla pozycji

istnieją warianty RMS, zostaną przedstawione w postaci drzewa.

W liście RMS-ów grupy wariantów oznaczane są ikoną , a warianty – ikoną .



52 NORMA PRO

Rys. 26. Okno katalogów norm z wyświetlonymi nakładami .

Dodawanie, usuwanie i edycja nakładu w pozycji

Do podświetlonej pozycji można dodać dowolny nakład, który znajdujesię w liście danego katalogu. Tak więc jeśli tworzymy nową pozycję znakładami, których nie ma w katalogu najpierw trzeba je wprowadzićdo tego katalogu. Aby dodać nakład do pozycji, należy ją podświetlić, a

następnie kliknąć na przycisku . W oknie, które się ukaże(podobnym do tego z rys. 27) zaznaczamy typ nakładu (Typ głównynakładu), następnie w polu RMS wybieramy z listy ten RMS, którywstawiamy, wypełniamy pola Norma oraz decydujemy, jak będą

liczone nakłady pomocnicze (pola Wlicz do nakładów pomocniczych: i Nakład pomocniczy liczony od:). Jeżeli nakład ma być niezależny odwartości obmiaru pozycji, w polu Norma: wpisujemy całkowitą ilośćdanego nakładu i zaznaczamy opcję Norma stała.

Edycję nakładu przeprowadzamy w oknie ‘Szczegóły nakładu pozycji’(rys. 27) po zaznaczeniu nakładu i wybraniu z menu podręcznego

polecenia Edytuj.




Rys. 27. Ekran edycji danych nakładu.

Przyporządkowanie nakładu do danego wariantu

Jeśli na liście nakładów wyświetlonej dla danej pozycji (patrz rys. 26)zaznaczymy jakiś nakład, a w pozycji tej występują warianty, to nakładten można przyporządkować do wybranego wariantu. W takiej sytuacji

uaktywni się przycisk (Ustaw wariant), którym wywołujemy oknowyboru wariantów (rys. 28). Po zaznaczeniu odpowiedniej grupy i wa-riantu klikamy na OK , po czym zaznaczony nakład zostanie umiesz-czony w wybranej grupie i wariancie.

Rys. 28. Okno wyboru wariantu dla zaznaczonego nakładu.



54 NORMA PRO

Do ustawienia wariantu można użyć również polecenia Ustaw wariant z menu podręcznego, które uzyskujemy po kliknięciu prawym przyci-skiem myszy na danej pozycji w drzewie katalogów.

Wstawianie katalogów z dyskuJeśli na dysku, w folderze katalogów znajduje się katalog, którego nie mamyw drzewie, możemy łatwo go wstawić do drzewa katalogów. W tym celu kli-

kamy na przycisku wywołując okienko takie jak na rys. 29. Pod-świetlamy katalog, którego nie mamy w strukturze i klikamy na przyciskuOK .

Jeśli chcemy wprowadzić więcej katalogów, zaznaczamy je myszą z uży-

ciem klawiszy <Ctrl> lub <Shift> i klikamy na OK .

Przycisk jest dostępny tylko wtedy, gdy znajdujemy się na najwyższym poziomie drzewa katalogów.

Rys. 29. Lista katalogów zainstalowanych w systemie.

Przenoszenie grup, katalogów i pozycji

Jeśli chcemy przesunąć grupę lub katalog w inne miejsce, należy go złapać le-wym przyciskiem myszy i przeciągnąć na katalog, za którym ma byćumieszczony (rys. 14). Jeśli w trakcie przeciągania wskaźnik myszy przyjmie

kształt przekreślonej strzałki , wybrana grupa, katalog, podkatalog czy po-zycja nie będzie mogła być przeniesiona we wskazane miejsce.




Bazy cen jednostkowych pozycji i obiektówW oknie katalogów norm, w grupie „Bazy cen jednostkowych pozycji iobiektów” umieszczone zostały cenniki pozycji uproszczonych, robót,

asortymentów robót, elementów obiektów oraz obiektów (rys. 30). W tymwypadku pozycja zawiera informację o cenie i wraz z nią jest wstawiana dokosztorysu. Cenniki te mogą zostać oglądane również w inny sposób –

poprzez wywołanie polecenia Pokaż cennik… z menu Ceny, z tym że tamstruktura cennika jest płaska, to znaczy nie jest wyświetlana w postacidrzewa. Każda baza cen stanowi oddzielną grupę, a cenniki w niej zawartesą jej podgrupami. Kolejnym poziomem drzewa są katalogi, do którychnależą pozycje lub podkatalogi.

Pojawienie się pola wyboru w kolumnie jednostek miar lub cen oznacza, żedaną pozycję można wybrać z inną jednostką miary lub z inną ceną, niż ta,która jest aktualnie wyświetlona. Oczywiście, jeśli zostanie wybrana nowa

jednostka miary, w kolumnie „Cena” pojawi się nowa cena.

Rys. 30. Okno cenników pozycji i obiektów.

Rys. 31. W niektórych przypadkach cena pozycji jest podawana dla kilku jednostek miar.



56 NORMA PRO

W prawej części okna, na liście pozycji mogą pojawić się takie pozycje,które występują w kilku wariantach. Mają one taką samą podstawę, różnią się tylko numerem wariantu dopisanym na końcu podstawy (rys. 32).

Rys. 32. Pozycje z wariantami. Pozycja KNNR 3 0201-01 występuje w trzechwariantach.

Tworzenie nowych katalogów dla baz cenowych

Nowe katalogi dla baz cenowych tworzy się tak samo jak dla katalogów norm.

Aby wstawić katalog, trzeba podświetlić grupę, do której ma należeć, anastępnie kliknąć na przycisku Dodaj nowy katalog . Pojawi się okno da-nych wydawnictwa, a następnie okno danych katalogu (rys. 33).

Rys. 33. Dane wydawnictwa i dane katalogu.




Po wypełnieniu tych danych i kliknięciu na OK , nowy katalog zostanieumieszczony w strukturze drzewa. Do nowego katalogu można następniewstawiać podkatalogi lub pozycje i obiekty. Dokładny opis obsługi danychwydawnictwa i danych katalogu znajduje się w rozdziale CENY, BAZY

CENOWE I CENNIKI, Wydawnictwa i katalogi. Podobnie wstawiane są podkatalogi. Po kliknięciu na przycisku wy-świetlane jest okno podkatalogu (rys. 34) i po wypełnieniu jego danych – tworzony jest nowy podkatalog.

Rys. 34. Okno wprowadzania danych podkatalogu dla baz cen jednostkowych pozycji i obiektów.

Modyfikacja danych kataloguAby zmienić dane katalogu, wystarczy kliknąć na nim prawym przciskiemmyszy i z menu podręcznego wybrać polecenie Modyfikuj. W oknie, któresię pokaże (rys. 35) w polu Wydawnictwo: wprowadzamy nazwęwydawnictwa lub wybieramy ją z listy. Jeśli zmieniamy wydawnictwo,

należy kliknąć na przycisku i w wyświetlonym oknie wprowadzić jegodane (patrz okno z rys. 78).

Rys. 35. Okno edycji danych katalogu w bazach cenowych.

W polu Katalog: wybieramy z listy nazwę i numer katalogu. Jeżeli w polu

Wydawnictwo zostanie wybrane znane już wcześniej wydawnictwo, naliście rozwijalnej w polu Katalog: Nazwa pojawią się tylko te katalogi,które związane są z tym wydawnictwem. Tak samo jest z numeremkatalogu: jeśli wybrany jest znany katalog, na liście wyboru w polu



58 NORMA PRO

Katalog: Numer znajdą się tylko numery tego katalogu. Jeśli konieczne

jest wprowadzenie nowego katalogu, należy kliknąć na przycisku i wwyświetlonym oknie wprowadzić jego dane (patrz okno z rys. 79).

Dodawanie nowej pozycji do cennikaDodanie nowej pozycji do katalogu powoduje automatyczne dodanie tej

pozycji do właściwego cennika. Aby dodać pozycję, wystarczy kliknąć na

przycisku . Pojawi się wtedy okno z danymi nowej pozycji (rys. 36).

Rys. 36. Okno wprowadzania danych pozycji.

Przeszukiwanie katalogów według zadanej podstawyDużym ułatwieniem w procesie wstawiania pozycji jest możliwość jej wy-szukania według podstawy i zapamiętania położenia znalezionego miejsca.

Poszukiwaną podstawę lub jej fragment wpisujemy w polu Znajdź: a na-stępnie naciskamy klawisz <Enter>. Można też z listy wybrać jedną zostatnio wyszukiwanych pozycji. Jeśli po znalezieniu pozycji klikniemy na

przycisku Zapamiętaj poziom ( ), zaznaczymy miejsce, którym zgłosisię okno w następnym wywołaniu.




Przeszukiwanie katalogów i cenników według zadanegofragmentu tekstu

Katalogi norm można również przeszukać według zadanego fragmentu tek-

stu. Poszukiwany fragment tekstu wpisujemy w polu Znajdź:, zaznaczamyopcję KNR lub Ceny, a następnie klikamy na przycisku Szukaj w... .Przeszukiwane są tylko te katalogi, które wyświetlane są w drzewiekatalogów, czyli gdy na przykład mamy wyświetlone katalogi ulubione, towyszukiwanie będzie przeprowadzone tylko w nich. Przed uruchomieniemszukania dobrze jest sprawdzić i ustalić opcje szukania, które wywołamy

przyciskiem Konfiguruj wyszukiwanie (rys. 37).

♦ Aby program kolejno zatrzymywał się na każdej znalezionej pozycji, wgrupie ‘Wyszukiwanie’ zaznaczamy opcję Pojedynczo. Po znalezieniu

pozycji należy powtórnie kliknąć na przycisku, którym uruchomiliśmyszukanie, jeśli chcemy kontynuowac szukanie lub przejść dowykonywania następnych czynności.

Rys. 37. Konfigurowanie wyszukiwania tekstu

♦ Jeżeli zaznaczymy opcję Lista, znalezione pozycje zostaną przedsta-wione w postaci listy, przy czym:

• Jeśli chcemy zobaczyć wszystkie znalezione pozycje, zaznaczamyopcję Pokaż wszystkie znalezione. Przy dużej ilości katalogów iwolnym komputerze proces wyszukiwania może trwać długo.

• Jeśli wyszukane pozycje chcemy oglądać porcjami, czyścimy opcję Pokaż wszystkie znalezione i w polu Maksymalna ilość wyników: wpisujemy liczbę jednorazowo oglądanych elementów listy.



60 NORMA PRO

Jeśli zostaną znalezione jakieś pozycje, ich lista jest wyświetlana w oknie(rys. 38). Podświetlenie pozycji i kliknięcie nas przycisku OK ustawi nasna tej pozycji w oknie katalogów.

Rys. 38. Znalezione pozycje zawierające słowo „cegła”.

Wstawianie pozycji do kosztorysu

Aby wstawić do kosztorysu podświetloną pozycję, należy:♦ dwukrotnie na niej kliknąć

lub

♦ nacisnąć klawisz <Enter>

lub

♦ kliknąć na przycisku (Wybór pozycji).

lub

♦ przeciągnąć do okna kosztorysu.

Pozycje scalone i obiekty składające się z innych obiektów, to znaczy po-zycje oznaczone ikoną ‘z nóżkami ’ ( ) wstawiamy przez przeciąganie

lub przy pomocy przycisku Wybór pozycji ( ).




Wyświetlanie menu podręcznegoWiele operacji na elementach katalogów można wykonać korzystając zmenu podręcznego, zawierającego aktualnie dostępne polecenia. Menu

podręczne wywołujemy po kliknięciu na elemencie prawym przyciskiemmyszy (rys. 39).

Rys. 39. Menu podręczne dla pozycji katalogu.

W przypadku cenników menu podręczne umożliwia wstawianie, usuwanie imodyfikowanie ich zawartości.

Katalogi DBD – Dynamische BauDaten Norma Pro umożliwia współpracę z niemieckimi katalogami DynamischeBauDaten. Jeśli program wykryje, że katalogi te zostały zainstalowane wnaszym komputerze, na pasku narzędzi wyświetli ikony odpowiadające tymczęściom danych, które mogą zostać wstawione do kosztorysów.

Norma Pro pozwala na wstawianie do kosztorysów pozycji z kataloguDBD-Bauteile, który zawiera elementy budowlane i konstrukcyjne, takie

jak pokrycia dachowe, stropy, ściany, instalacje wodne, ulice, place,ogrodzenia, drogi itd, (u nas obiekty) oraz katalogu STLB-Bau, w którymznajdziemy różnego typu roboty, jak na przykład roboty murowe, tynkar-skie i sztukatorskie, blacharskie, instalatorskie, itd (u nas pozycje uprosz-czone).



62 NORMA PRO

Rys. 40. Schemat katalogów DBD.

Ikona symbolizuje katalog DBD-Bauteile, który zostaje wyświetlony woknie takim jak na rys. 41. Po wybraniu odpowiedniej pozycji i kliknię-

ciu na przycisku znajdzie się ona w kosztorysie.

Rys. 41. Okno katalogu DBD-Bauteile – typy elementów.

Pozycje z tychkatalogów można

wstawić do

kosztorysu




Ikona oznacza wywołanie katalogu STLB-Bau, którego okno wygląda

tak jak na rys. 42. Przyciskiem wstawiamy zaznaczoną pozycję dokosztorysu.

Rys. 42. Okno katalogu STLB-Bau.

Po wstawieniu pozycji w widoku kosztorysu i w niektórych innych wido-kach pojawią się przyciski służące do wstawiania pozycji z tych katalogów

, oraz przycisk umożliwiający edycję obmiaru pozycji DBD-Bauteile.



64 NORMA PRO

5. KARTOTEKIKartoteki jednostek miar, elementów RMS i dostawców znajdują się bazieKartoteki.mdb i są wspólne dla wszystkich baz cenowych, a co za tym idzie

cenników, dołączonych do programu.

Kartoteka jednostek miar Kartoteka jednostek miar zawiera listę jednostek miar z ich kodami i na-zwami. Aby otworzyć kartotekę, należy wybrać polecenie Jednostkimiary… z menu Kartoteki (gdy nie mamy otwartego żadnego kosztorysu)lub z menu Ceny (gdy otwarty jest co najmniej jeden kosztorys), po czym

pokaże się okienko takie jak na rys. 43.

Rys. 43. Kartoteka jednostek miar.

Zawartość kartoteki można sortować według kodu i nazwy, wybierającsposób sortowania w polu Sortuj według: lub klikając na nagłówku od-

powiedniej kolumny, przy czym powtórne kliknięcie na posortowanej ko-lumnie zmienia kierunek sortowania.

Przyciskami , , dodajemy, usuwamy lub modyfikujemy jed-

nostki, zaś przyciskami , potwierdzamy lub anulujemy zmiany(usunięcia nie da się anulować!). Przycisk służy do odświeżenia za-wartości listy.




Tabela przeliczników jednostek miar W menu Ceny, po kliknięciu na poleceniu Przeliczanie jednostek miar

pojawia się tablica konwersji jednostek miar (rys. 44).

Rys. 44. Tabela konwersji jednostek miar.

W tabeli znajduje się lista przeliczników jednostek miar obejmująca nietylko standardowe jednostki (jak na przykład przeliczenie hektarów na ary,czy dm3 na cm3), ale również jednostki związane z konkretnym indeksem.

Jeśli na przykład wiemy, że arkusz styropianu o konkretnym indeksie iklasyfikacji waży określoną ilość kilogramów, to dane temożemy umieścić w tabeli.

Aby dodać nowy przelicznik do tabeli, klikamy na przyci-

sku i w oknie pokazanym

z prawej wprowadzamywszystkie potrzebne dane.

Kartoteka RMSDo programu Norma Pro została dołączona duża baza danych zawierającainformacje o zawodach, materiałach i sprzęcie. Baza ta jest dostępna powybraniu polecenia Kartoteka RMS… z menu Kartoteki (w momencie,gdy jeszcze nie otworzyliśmy żadnego kosztorysu) lub z menu Ceny (gdy

jest otwarty jakiś kosztorys). Okno kartoteki (rys. 45) zawiera grupę‘Kryteria wyboru wyświetlanych elementów’ służącą do zdefiniowania



66 NORMA PRO

kryteriów wyszukiwania. Poniżej znajduje się lista elementów RMS speł-niających wybrane kryteria. Domyślnie wyświetlane są wszystkie ele-menty.

Rys. 45. Wyszukiwanie w kartotece RMS (znaleziono wszystkie materiały zawierające w nazwie słowo ‘klej’).

Definiowanie kryteriów szukania polega na zaznaczeniu odpowiednich pólwyboru, bądź wpisaniu tekstów w pole edycyjne.

• W grupie ‘Typy’ zaznaczamy typ elementu, którego szukamy. Jeśli niezaznaczymy żadnego typu, zostaną wyświetlone wszystkie elementyspełniające pozostałe kryteria.

• W grupie ‘Klasyfikacje’ zaznaczamy rodzaj klasyfikacji elementu.

• W polu Indeks: wpisujemy numer indeksu poszukiwanego elementu, je-śli jest nam znany.

• W polu Nazwa: wpisujemy nazwę lub fragment nazwy, według którejszukamy elementu.




• Zaznaczenie opcji Fragment nazwy: informuje program, że tekst wpi-sany w polu Nazwa: jest fragmentem a nie pełną nazwą.

Proces szukania uruchamiamy kliknięciem na przycisku Szukaj.

Jeśli zaś klikniemy na przycisku Wszystkie, zostanie wyświetlona całakartoteka, niezależnie od ustawionych innych kryteriów.

Znalezione elementy zostaną wyświetlone w postaci listy i posortowanewedług kolumny wybranej w polu Sortuj według:. Listę można równieżsortować klikaniem na nagłówkach kolumn, z tym że powtórne kliknięciena sortowanej kolumnie powoduje zmianę kierunku sortowania.

Po zaznaczeniu opcji Umożliw edycję program uaktywnia przyciski edy-

cyjne znajdujące się na dole okna, umożliwiające poprawianie danychelementu RMS, dodawania nowych i usuwania istniejących elementów.

Jeśli w oknie aktywny jest przycisk Wybierz, podświetlony w danej chwilielement może zostać wstawiony do pola, z którego została wywołanakartoteka.

Aktualizacja kartoteki RMS

Kartoteka RMS może zostać zaktualizowana przy pomocy katalogów, bazcenowych i kosztorysów oraz kartoteki pobranej z Normy 3. Do tego celusłuży polecenie Aktualizuj kartotekę RMS… z menu Kartoteki. Wokienku, które się ukaże (rys. 46) zaznaczamy właściwą opcję: jeśli aktuali-zujemy na podstawie katalogów norm, zaznaczamy opcję Zainstalowanychkatalogów nakładów rzeczowych; jeśli na podstawie cennika, zaznaczamy Cennika, następnie po kliknięciu na przycisku Wybór cennika… wybie-ramy bazę i z listy cenników, właściwy cennik; jeśli podstawą aktualizacji

ma być kosztorys, zaznaczamy Kosztorysu i po kliknięciu na przyciskuWybór kosztorysu… wybieramy właściwy. Trzeci sposób aktualizacji, toaktualizacja z kartoteki Normy 3.

Sposób aktualizacji może być dwojaki: albo możemy aktualizować staredane i jednocześnie dopisywać nowe, albo usunąć stare dane i na ichmiejsce wpisać nowe (grupa ‘Sposób aktualizacji elementów RMS’).



68 NORMA PRO

Rys. 46. Okno aktualizacji kartoteki RMS.

Kartoteka dostawcówKartoteka dostawców zawiera dane dostawców materiałów i sprzętu, któremogą być interesujące dla użytkownika. Aby wywołać kartotekę dostaw-ców, należy wybrać polecenie Kartoteka dostawców… z menu Karto-teki.

Rys. 47. Kartoteka dostawców.

Kartoteka dostawców może pojawić się na ekranie w jednym z dwóch try-

bów – pierwszy z nich, to tryb edycji, drugi – tryb wyboru.

• W trybie wyboru możemy wybrać zaznaczonego dostawcę przekazując jego dane do okna, z którego została wywołana kartoteka. Tak się na




przykład dzieje w oknie definiowania parametrów szukania dostawcóww Intercenbudzie. Wyboru dokonujemy przy użyciu przycisku Wybierz lub dwukrotnie klikając na dostawcy. Dane dostawcy można obejrzećkorzystając z przycisku Dane dostawcy.

• W trybie edycji przycisk Wybierz nie jest aktywny, a dwukrotne klik-nięcie na dostawcy ma takie same działanie jak kliknięcie na przyciskuDane dostawcy.

Lista dostawców może być sortowana według kolumny, którą wybieramyw polu Sortuj według: lub po kliknięciu na odpowiednim nagłówku. Jeślidrugi raz klikniemy na sortowanej kolumnie, zmieni się kierunek sortowa-nia.

Wyszukiwanie dostawców

Kartotekę dostawców można łatwo i szybko przeszukiwać, wypełniająckryteria wyszukiwania znajdujące się w grupie ‘Kryteria wyboru wyświe-tlanych dostawców’. Jeśli podamy kod dostawcy, jego nazwę, NIP, miej-scowość czy województwo i klikniemy na przycisku Szukaj, programznajdzie i wyświetli listę dostawców spełniających te kryteria. Jeśli klik-niemy na przycisku Wszyscy, dostaniemy listę wszystkich dostawców.

Dodawanie, usuwanie i edycja danych dostawcy

Aby dodać nowego dostawcę, należy kliknąć na przycisku , wypełnić pola danych i kliknąć na OK .

Przed usunięciem dostawcy trzeba sprawdzić, czy w cennikach znajdują jego materiały (na przykład przeszukując wszystkie bazy poleceniemSzukaj w bazach cenowych…). Jeśli tak, lepiej takiego dostawcy nie

usuwać .

Dane dostawcy można poprawiać korzystając z przycisku . Pokaże sięwtedy okno z takimi danymi jak kod, Nip, nazwa, adres, telefon, faks, e-mail i adres strony WWW (rys. 48). Należy bardzo ostrożnie podchodzićdo zmiany kodu dostawcy, gdyż kod ten może występować w cennikach idanych wydawnictw.

Ekran danych dostawcy

Ekran danych dostawcy (rys. 48) pojawia się w trybie edycji, dodawania i przeglądania, po kliknięciu na przycisku Dane dostawcy. Jeśli umieścimy



70 NORMA PRO

kursor w polu E-mail: lub WWW:, to w trybie edycji danych dwukrotnymkliknięciem, a w trybie przeglądania – pojedynczym – wywołamy program

pocztowy albo przejdziemy do strony WWW dostawcy.

Rys. 48. Ekran danych dostawcy.




6. CENY, BAZY CENOWE I CENNIKICenniki zainstalowane w systemie są wykorzystywane przez program doautomatycznego przydzielania cen elementom RMS i pozycjom, dzięki

czemu nie musimy wprowadzać ich z klawiatury. Ponieważ możemyużywać wielu różnego typu cenników, Norma Pro pozwala je pogrupowaćw bazy cenowe. W jednej bazie cenowej mogą znaleźć się zarówno cennikielementów RMS jak i cenniki pozycji (robót, asortymentów robót, ele-mentów obiektów i obiektów). Można więc sobie na przykład wyobrazić

podział baz cenowych latami i wtedy mielibyśmy kilka baz cenowych zcennikami z kolejnych lat (rys. 49) lub wydawcami i wtedy moglibyśmymieć bazę cenników Intercenbudu, Athenasoft, Promocji, itd. (rys. 50).

Rys. 49. Bazy cenowe pogrupowane latami.

Rys. 50. Bazy cenowe pogrupowane według wydawców.

Wraz z programem Norma Pro zostaje zainstalowana jedna, podstawowa

baza cenowa, zawierająca ogólnie dostępny cennik RMS i cennik pozycji.Bazy cenowe, a co za tym idzie cenniki, z których korzystamy, mogą znajdować się na różnych dyskach i różnych miejscach naszego komputera,



72 NORMA PRO

jak również na serwerze lub na innym komputerze, nawet na tymczasowo podłączonym do sieci notebooku (rys. 51).

Rys. 51. Lokalizacje cenników, z których może korzystać system Norma Pro.

Cenniki używane w programie mogą zostać założone na bazie gotowychcenników dostarczanych ‘z zewnątrz’ lub na bazie opracowanych jużkosztorysów własnych, jak również pobrane z internetowej bazy Inter-cenbud lub systemu Capital. Po zainstalowaniu cennika użytkownik mado niego pełny dostęp, to znaczy może go poprawiać, usuwać z niego

elementy, korygować ceny, jak również przeszukiwać w celu znalezieniacen żądanych pozycji.

Aby program automatycznie wczytywał ceny, cenniki muszą być zadekla-rowane w procesie tworzenia nowego kosztorysu (patrz rozdział TWO-RZENIE NOWEGO KOSZTORYSU) lub później – w opcjach koszto-rysu na kartach ‘Cenniki pozycji’ i ‘Cenniki RMS’ (patrz rozdziałOPCJE KOSZTORYSU). Do każdego kosztorysu, niezależnie od tego

czy tworzony jest metodą szczegółową czy uproszczoną, użytkownik możedołączyć kilka różnych cenników pochodzących z różnych baz cenowych.Ponieważ często cenniki zawierają trzy poziomy cen, a program możewspółpracować tylko z jednym poziomem, w opcjach kosztorysu

Intercenbud

Intercenbud na CD

Cenniki na

serwerze

Cenniki

innegoużytkownika

Cenniki komputerarzenośne o




powinniśmy zaznaczyć, który poziom cen bierzemy pod uwagę (patrz roz-dział OPCJE KOSZTORYSU). Poziom ten będzie obowiązywał zarównodla cenników elementów RMS jak i dla cenników pozycji. Ponieważ wkosztorysowaniu uproszczonym oprócz cen jednostkowych robót można użyć

cen asortymentów robót oraz cen elementów obiektów i obiektów, programumożliwia również wczytywanie cenników z Biuletynu Cen Asortymentów iBiuletynu Cen Obiektów.

Program Norma Pro może współpracować z trzema typami cenników: cen-nikiem elementów RMS, cennikiem pozycji scalonych dla potrzeb koszto-rysu zwykłego i cennikiem pozycji scalonych dla kosztorysu inwestor-skiego.

Cenniki robót, asortymentów robót, elementów obiektów i obiektów wi-dziane są również w oknie katalogów norm, w gałęzi „Bazy cen jednost-kowych pozycji i obiektów”. Pozycje z tych cenników mogą być wstawianedo kosztorysu zarówno z poziomu katalogów norm (patrz rozdziałKATALOGI NORM I BAZY CEN JEDNOSTKOWYCH POZYCJI IOBIEKTÓW) jak i z poziomu konkretnego cennika (patrz podrozdziałCenniki pozycji).

Polecenia związane z bazami cenowymi znajdują się w menu Bazy ce-nowe, które jest dostępne, gdy nie mamy otwartego żadnego kosztorysuoraz w menu Ceny, gdy otwarty jest chociaż jeden kosztorys.

Menu Bazy cenowe

W menu Bazy cenowe umieszczone są polecenia, które umożliwiają ad-ministrowanie bazami cenowymi i cennikami.

Polecenie:

♦ Utwórz nową bazę cenową… pozwala utworzyć nową bazę cenową (patrz podrozdział Bazy cenowe – Tworzenie nowej bazy cenowej).

♦ Pokaż bazy cenowe… wyświetla listę baz cenowych, gdzie można two-rzyć nowe bazy, usuwać i edytować istniejące, przeglądać listycenników należących do danej bazy, dodawać i usuwać cenniki orazoglądać i edytować ich zawartość. Okna zawartości cenników pokazy-

wane są sekwencyjnie, co oznacza, że na ekranie można wyświetlićtylko jeden cennik (patrz podrozdział Bazy cenowe).



74 NORMA PRO

♦ Pokaż wydawnictwa i katalogi z bazy… wyświetla okno z listą wy-dawnictw i katalogów, w którym można dodawać, usuwać i modyfi-kować ich dane (patrz podrozdział Wydawnictwa i katalogi).

♦ Importuj bazę cenową… umożliwia import bazy cenowej. Import po-lega na utworzeniu nowej bazy z zawartością bazy importowanej (patrz podrozdział Bazy cenowe – Importowanie bazy cenowej).

♦ Kopiuj bazę cenową… pozwala utworzyć kopię istniejącej bazy ceno-wej (patrz podrozdział Bazy cenowe – Kopiowanie bazy cenowej).

♦ Kopiowanie i przenoszenie cenników… umożliwia kopiowanie cenni-ków w ramach jednej bazy cenowej lub między bazami, a przenoszenie

między bazami (patrz podrozdział Kopiowanie i przenoszeniecenników).

♦ Utwórz nowy cennik… służy do utworzenia nowego cennika (patrz podrozdział Cenniki – Tworzenie nowego cennika).

♦ Pokaż cenniki bazy… umożliwia wyświetlenie na ekranie kilku cenni-ków jednocześnie. Po wybraniu pierwszego cennika, aby wyświetlićnastępny, należy ponownie wybrać polecenie Pokaż cenniki bazy… i z

listy cenników wybrać cennik.♦ Importuj cennik… umożliwia zaimportowanie zewnętrznych cenni-

ków z dyskietek lub plików (patrz podrozdział Import cenników).

♦ Importuj z kartoteki RMS… (patrz podrozdział Importowanie cen zkartoteki RMS).

♦ Kopiuj cennik… pozwala skopiować cennik z jednej bazy do drugiej

(patrz podrozdział Kopiowanie i przenoszenie cenników).♦ Szukaj w bazach cenowych… umożliwia przeszukanie baz cenowych

według zdefiniowanych kryteriów szukania (Wyszukiwanieelementów RMS i pozycji – Wyszukiwanie w bazach cenowych).

♦ Szukaj w cennikach… umożliwia przeszukanie cenników wybranej bazy cenowej według zdefiniowanych kryteriów szukania (patrz pod-rozdział Wyszukiwanie elementów RMS i pozycji – Wyszukiwanie

w cennikach).




♦ Serwisowanie baz cenowych… służy do wykonywania kopii zapaso-wych oraz okresowego porządkowania baz (patrz podrozdział Bazycenowe – Kopie zapasowe i naprawa baz).

Menu Ceny Menu Ceny zawiera niektóre polecenia istniejące w menu Bazy cenowe iKartoteki oraz inne, związane z cenami i pozwalające na wymianę danychz bieżącym kosztorysem. Nie wszystkie polecenia opisane poniżej znajdują się w każdym widoku i zestawieniu.

Polecenie:

♦ Uaktualnij ceny… umożliwia przeliczenie cen w kosztorysie wedługcen pobranych z aktualnego cennika lub innego kosztorysu (patrz pod-rozdział Przeliczanie (uaktualnianie) cen w kosztorysie).

♦ Zmień ceny… pozwala przeliczyć ceny (lub współczynniki) według podanego wyrażenia (patrz podrozdział Przeliczanie cen wkosztorysie według podanego współczynnika).

♦ Dopasuj cenę… uruchamia proces dopasowywania ceny wybranych

elementów RMS do założonej wartości kosztorysu.♦ Wybór cennika… służy do wyboru bieżącego cennika, który będzie

wykorzystany w poleceniach Uaktualnij ceny… i Cennik pozycjistrukturalnie (patrz podrozdział Wybór bieżącego cennika) oraz dododawania cenników do kosztorysu i usuwania.

♦ Pokaż cennik… wyświetla na ekranie zawartość bieżącego cennika (je-śli jest tylko jeden) lub tego, który zostanie wybrany w oknie wyboru

(patrz podrozdziały Cenniki elementów RMS i Cenniki pozycji).♦ Cennik pozycji strukturalnie… umożliwia wyświetlenie cennika po-

zycji w postaci drzewa (patrz rozdział KATALOGI NORM I BAZYCEN JEDNOSTKOWYCH POZYCJI I OBIEKTÓW, podrozdziałPrzenoszenie grup, katalogów i pozycji).

♦ Uaktualnij cennik… służy do uaktualnienia cen w cenniku cenami pobranymi z kosztorysu (patrz podrozdział Uaktualnienie cennika

danymi z kosztorysu).♦ Utwórz nowy cennik… i Importuj cennik… działają tak jak te same

polecenia z menu Bazy cenowe.



76 NORMA PRO

♦ Pokaż bazy cenowe… wyświetla listę baz cenowych (tak jak w menuBazy cenowe).

♦ Jednostki miary…, Kartoteka RMS… i Kartoteka dostawców… od-

powiadają poleceniom z menu Kartoteki (patrz rozdziałKARTOTEKI).

♦ Ustaw rabaty… pozwala na określenie rabatów dla wybranych lubwszystkich dostawców (patrz podrozdział Cenniki dostawców – Ustawianie rabatów dostawcy).

♦ Usuń dane o dostawcach umożliwia usunięcie informacji o dostawcachz danych elementu RMS patrz podrozdział Cenniki dostawcó –

Usuwanie z kosztorysu informacji o dostawcy ).♦ Zapisywanie cen obiektów służy do definiowania cennika obiektów,

do którego będą automatycznie wstawiane obiekty – działy, poddziały icałe kosztorysy (patrz podrozdział Cenniki obiektów).

Bazy cenoweJak wcześniej zaznaczono, w Normie Pro można pracować z wieloma ba-zami cenowymi. Jedna baza, podstawowa, instalowana jest razem z progra-mem i umożliwia korzystanie z dwóch cenników. Jeśli użytkownik używawiększej ilości cenników, wygodnie jest je w przejrzysty sposób pogru-

pować w bazy cenowe.

Oprócz cenników, w bazach cenowych są zapisane informacje o wydaw-nictwach i katalogach występujących w cennikach pozycji.

Bazy cenowe mogą mieć różne fizyczne lokalizacje, to znaczy możemykorzystać nie tylko z baz istniejących na własnym komputerze, ale równieżz baz zainstalowanych na serwerze, jak i z baz kolegi, który udostępniłswoje zasoby innym użytkownikom (rys. 52).

Jeśli chcemy korzystać z obcej bazy, mamy dwie możliwości: możemy bazę dołączyć lub zaimportować. Dołączanie bazy, to po prostu utworzenie połączenia do niej. W tym wypadku wszystkie zmiany dokonywane w niej przez nas lub przez właściciela będą widoczne dla obu stron. Jeśli bazęimportujemy, tworzymy nową, własną bazę, która jest kopią bazy

oryginalnej i wtedy każda z nich jest obsługiwana oddzielnie.




Rys. 52. Lista baz. Baza ‘Cenniki Pawła’ znajduje się na innym komputerze, który został zamapowany jako P, zaś baza ‘Serwer_cenniki’ – na serwerze.

Jeśli w systemie istnieje kilka baz cenowych, wszędzie tam, gdzie wybie-ramy cennik, musimy wpierw wybrać bazę cenową. Jeśli mamy tylko jedną

bazę, od razu wybieramy cennik.

Lista baz cenowych zostanie wyświetlona po wybraniu polecenia Pokażbazy cenowe… z menu Bazy cenowe. Z okna listy baz można następnie

przejść do listy cenników danej bazy i dalej – do konkretnego cennika.Tylko w tym trybie dopuszczalne jest tworzenie, usuwanie, modyfikowa-nie, dołączanie i odłączanie baz. W innych przypadkach, gdy pokazanazostanie lista baz, możemy tylko wybrać bazę, tak aby dostać się do jej za-sobów – cenników, wydawnictw i katalogów.

Pasek przycisków

Pasek przycisków znajduje się na dole okna listy baz. W zależności odtego, w jakim trybie jest wyświetlane okno, niektóre przyciski mogą się nie

pokazać lub zmienić znaczenie.• Przyciski te służą do poruszania się po liście.

• Przycisk Utwórz nową bazę pozwala utworzyć nową bazę ce-nową.

• Przycisk Usuń bazę umożliwia usunięcie bazy cenowej.

• Przycisk Edytuj dane bazy służy do zmiany danych bazy.

• Przycisk Dołącz obcą bazę cenową pozwala dołączyć do listy baz istniejącą bazę innego użytkownika



78 NORMA PRO

• Przycisk Odłącz obcą bazę cenową umożliwia odłączenie bazy, czyli usunięcie jej z listy baz.

• Przyciskiem Pokaż cenniki wywołujemy okno z

listą cenników znajdujących się w danej bazie.Gdy wybierzemy polecenie Pokaż wydawnictwa i katalogi z baz… przycisk ten zmienia się na Pokaż wydawnictwa, przy pomocy któregowejdziemy w tryb przeglądania i edycji wydawnictw i katalogów wy-stępujących w cennikach pozycji i obiektów. Jeśli na przycisku znajdziesię tekst Wybierz, kliknięcie na nim oznacza przekazanie

podświetlonych danych do następnego okna.

• W polu wyboru Sortuj według: określamy porządek sortowania.

Tworzenie nowej bazy cenowej

Aby utworzyć nową bazę cenową, należy wybrać polecenie Utwórz nową bazę cenową… z menu Bazy cenowe lub w oknie listy baz cenowych

kliknąć na przycisku .

W oknie danych bazy:♦ w polu Identyfikator bazy: wpisujemy identyfikator bazy, który jest tek-

stem o długości nie przekraczającej 20 znaków. Bazy muszą miećidentyfikatory unikalne, nie powtarzające się.

♦ w polu Nazwa pliku bazy: wpisujemy nazwę, jaką będzie miał plik bazyzapisany na dysku. W nazwie pliku nie mogą się znaleźć znaki \/ : * ? "< >, | to znaczy takie, których nie przyjmuje system Windows.

♦ w polu Ścieżka dostępu do bazy: wybieramy po kliknięciu na przycisku, lub wpisujemy z klawiatury pełną ścieżkę dostępu do bazy. Do-

myślnie bazy są tworzone w podfolderze \BazyCen folderu, w którymzostała zainstalowana Norma Pro, co symbolizuje kropka wyświetlanaw polu.

♦ W polu Opis bazy: wpisujemy krótki opis bazy, czyli zazwyczaj infor-mację o tym, co zawiera.




Rys. 53. Tworzenie nowej bazy cenowej.

Po kliknięciu na przycisku OK program sprawdzi, czy wszystkie dane są prawidłowe. Jeśli tak, nowa baza zostanie utworzona, jeśli nie, zostaniewyprowadzony komunikat, gdzie popełniliśmy błąd. Nowa baza jest bazą

pustą, nie zawierającą żadnych cenników.

Edycja danych bazy cenowej

Jeśli chcemy zmienić opis bazy cenowej, podświetlamy ją na liście, a na-stępnie klikamy na przycisku i w oknie takim jak na rys. 53 modyfiku-

jemy zawartość pola Opis:. Inne dane bazy w trybie edycji są niedostępne.

Usuwanie bazy cenowej

Bazę cenową usuwamy bardzo prosto, a mianowicie podświetlamy ją na

liście i klikamy na przycisku . Po potwierdzeniu usuwania baza zniknie

z listy baz, a jej plik dyskowy, wraz ze wszystkimi cennikami, zostanieusunięty. Decyzja o usunięciu bazy powinna być dobrze przemyślana, gdyżcenniki tej bazy mogły być używane w kosztorysach.

Dołączanie i odłączanie obcej bazy cenowej

Obca baza cenowa, to taka baza, która już fizycznie istnieje na innym komputerze, u innego użytkownika lub na serwerze. Aby skorzystać z cennikówtakiej bazy, wystarczy ją dołączyć do listy użytkowanych baz. W tym celu

klikamy na przycisku . Okno, które się pokaże jest oknem z rys. 53, z tą różnicą, że w polu Nazwa pliku bazy: można wybrać plik z listy rozwijającej



80 NORMA PRO

się po kliknięciu na ikonie , nie można zaś wpisać nazwy z ręki. Niemożna również wyedytować ręcznie ścieżki dostępu do bazy.

Identyfikator bazy może być dowolny i nie musi być identyfikatorem, z

którym baza była tworzona.Baza obca istnieje na innych prawach niż baza przez nas utworzona. Prawodo jej usunięcia ma tylko właściciel. Wszystkie operacje na cennikach tej

bazy są zarówno dostępne dla jej właściciela, jak i zewnętrznegoużytkownika.

Bazy ‘obce’ wyróżnione są na liście czerwonym kolorem.

Aby odłączyć obcą bazę, wystarczy ją podświetlić na liście i kliknąć na

przycisku .

Importowanie bazy cenowej

Istniejąca baza cenowa może zostać zaimportowana i dołączona do listy baz przez nas używanych. Import polega na utworzeniu nowej bazy, doktórej zostaną skopiowane wszystkie dane oryginalnej bazy cenowej. Im-

port umożliwia nam polecenie Importuj bazę cenową… z menu Bazy

cenowe. Po wybraniu pliku bazy i kliknięciu na przycisku Otwórz, zosta-nie pokazane okienko tworzenia nowej bazy, do którego podstawiane są dane istniejącej bazy (rys. 53). Po ewentualnej zmianie identyfikatora lubopisu i kliknięciu na OK zostanie utworzona nowa baza z danymi zaim-

portowanymi z bazy oryginalnej.

Kopiowanie bazy cenowej

Z bazy znajdującej się na liście baz można utworzyć nową bazę i skopio-wać do niej wszystkie dane bazy oryginalnej. Do tego celu służy polecenieKopiuj bazę cenową z menu Bazy cenowe. Po wybraniu bazy, którą ko-

piujemy, pojawi się okienko z nową bazą (rys. 53). I z podstawionymi do-myślnymi parametrami bazy. Po wykonaniu ewentualnych zmian i ich za-akceptowaniu zostanie utworzona nowa baza z danymi takimi jak w bazieoryginalnej.

Kopie zapasowe i naprawa baz

Ze względów bezpieczeństwa nasze bazy danych, czyli kartoteki i bazy ce-nowe, tak jak wszystkie inne ważne dane, powinny być archiwizowane izapisywane na innych nośnikach niż dyski twarde. Również okresowo




powinna być wykonywana naprawa baz, ponieważ wtedy bazy są kom- presowane, czyli zmniejszany jest ich rozmiar. Obie te operacje obsługuje polecenie Serwisowanie baz … z menu Bazy cenowe.

Rys. 54. Pierwsze okno serwisowania baz.

Jeśli chcemy uporządkować bazy i wykonać ich kompresję, w oknie z rys.54 zaznaczamy opcję Naprawa baz i klikamy na przycisku Dalej>. W na-stępnym oknie wybieramy opcję Kompresja i zaznaczamy te bazy, którechcemy uporządkować. Proces kompresji, który może potrwać, urucha-miamy kliknięciem na przycisku Kompresuj.

Rys. 55. Porządkowanie baz cenowych.

Jeśli w oknie rys. 54 wybierzemy opcję Naprawa baz i klikniemy na Da-lej> dostaniemy okno takie jak na rysunku poniżej. Zaznaczamy opcjęUtwórz kopię, wybieramy folder, w którym będziemy przechowywać ko-

pie, zaznaczamy bazy, których kopie zapasowe chcemy utworzyć i klikamyna przycisku Utwórz.



82 NORMA PRO

Rys. 56. Okno tworzenia kopii zapasowej.Odtwarzanie danych z kopii zapasowych (opcja Odtwórz z kopii ) jest

procesem odwrotnym do ich tworzenia. Podajemy lokalizację pliku kopii,zaznaczamy kartoteki i cenniki, które chcemy odzyskać i klikamy na

przycisku Odtwórz.

Cenniki

Bazy cenowe mogą zawierać cenniki elementów RMS, cenniki jednost-kowe pozycji, cenniki asortymentów robót oraz cenniki obiektów. Pod pojęciem obiekty rozumiane są zarówno obiekty importowane, na przykładz BCO, jak i obiekty tworzone przez nas, to znaczy całe kosztorysy, działyi poddziały. Cenniki mogą powstawać w różny sposób: poprzez import cenz internetowej bazy Intercenbud i systemu Capital, import z cennikówrozprowadzanych przez instytucje do tego uprawnione oraz wstawianieRMS-ów, pozycji i obiektów z własnych kosztorysów.

UWAGA! W jednej bazie cenowej można założyć dowolną ilość cenni-ków RMS i do 32 cenników pozycji.

Do jednego kosztorysu można podłączyć kilka różnych cenników, pocho-dzących z różnych baz cenowych (patrz rozdział OPCJE KOSZTO-RYSU, Cenniki kosztorysu).

Import cenników umożliwia polecenie Importuj cennik…, zaś założeniewłasnego cennika – polecenie Utwórz nowy cennik… z menu Bazy ce-nowe (lub, gdy otwarty jest kosztorys, z menu Ceny).




Lista cenników

Każda baza cenowa może zawierać wiele różnych cenników. Lista tychcenników pokazywana jest w oknie, które wywołujemy z okna listy baz

(rys. 52) klikając na przycisku Pokaż cenniki lub Wybierz.Każdy cennik opisany jest kilkoma parametrami, które go jednoznacznieokreślają. W kolumnie „Identyfikator” znajduje się identyfikator, którywraz z identyfikatorem bazy cenowej jest pamiętany w kosztorysie, wkolumnie „Opis” wyświetlany jest krótki opis cennika, czyli najczęściejinformacja o jego zawartości, w kolumnie „Poziom cen z:” tekst określa-

jący czas utworzenia cennika, w kolumnie ‘Data aktualiz.’, data ostatniejaktualizacji cennika, w kolumnie „Typ” – typ cennika, gdzie P oznacza

ceny pozycji, zaś E – ceny elementów RMS.

Rys. 57. Okno z listą cenników.

W polu Pokaż: możemy zdecydowaćo tym, jakie cenniki widzimy woknie. Na przykład wybór opcji cenyelementów RMS spowoduje wyświetle-nie tych cenników, które zawierają ceny RMS.

W polu Sortuj według: ustawiamy spo-sób sortowania danych. Możemy sorto-

wać według identyfikatora, opisu, poziomucen i daty aktualizacji. Ten sam efekt uzyskamy



84 NORMA PRO

klikając na nagłówkach odpowiednich kolumn. Jeśli powtórnie klikniemyna kolumnie, lista zostanie posortowana w odwrotnym porządku.

Na dole okna znajdują się przyciski służące do poruszania się po liście cen-ników oraz umożliwiające utworzenie nowego cennika, usunięcie jużistniejącego i zmianę danych cennika (o funkcji przycisku informują ety-kietki pojawiające się po ustawieniu nad nimi wskaźnika myszy). Jeśli

podświetlony jest cennik pobierany z Intercenbudu (założony jako typ Za- pytanie do Intercenbudu), uaktywniają się przyciski Aktualizuj i Zmieńkryteria wyszukiwania, przy pomocy których możemy zmodyfikowaćkryteria wyszukiwania i zaktualizować jego zawartość. W zależności odkontekstu, w jakim lista została wywołana, pojawia się przycisk Pokaż,

przy pomocy którego wyświetlamy cennik na ekranie lub przycisk Wy-bierz, którym wybieramy cennik do dalszych operacji.

Tworzenie nowego cennika

Okno tworzenia nowegocennika pojawi się, gdyklikniemy na przycisku

(rys. 58). Ten sam

efekt uzyskamy, gdy zmenu Bazy cenowe (lub zmenu Ceny) wybierzemy

polecenie Utwórz nowycennik…

Rys. 58. Okno tworzenianowego cennika.

Po ukazaniu się okna dialogowego, w pole Nazwa cennika: wpisujemynową nazwę np. CJP_własny, w pole Poziom cen z: wprowadzamy datę, odktórej obowiązuje cennik lub okres, w jakim obowiązuje. Opis bazy ce-nowej: – krótki opis zawartości bazy, a w polu Typ cennika: wybieramycennik elementów RMS lub jeden z cenników pozycji. Domyślną formą

aktualizacji nowego cennika jest import, dlatego zaznaczona jest opcja Import . Jeśli tworzymy nowy cennik, który ma być zapytaniem do Inter-cenbudu, wtedy zaznaczamy opcję Zapytanie do: Intercenbud , zazna-




czamy opcję aktualizacji ( Statyczne lub Dynamiczne) i edytujemy kryteriatego zapytania (patrz podrozdział Cenniki z Intercenbudu).

UWAGA! Nazwa cennika:

– nie może zawierać znaków: kropki (.), wykrzyknika (!), znaku akcentu(`) i nawiasu kwadratowego ([ ]), podwójnego znaku cudzysłowu.

– nie może zaczynać się spacją.

– nie może zawierać znaków sterujących (wartości kodu ASCII od 0 do31).

Po potwierdzeniu kliknięciem na przycisku OK zostanie utworzony nowy

pusty cennik. W przypadku gdy cennik tworzymy poleceniem Utwórznowy cennik…, po wyjściu z okna musimy jeszcze wybrać bazę, w którejzostanie utworzony.

Do tak utworzonego cennika możemy wstawić ceny pobrane z istniejącego,aktualnie otwartego kosztorysu wykorzystując polecenie Uaktualnij bazęcenową z menu Ceny, zaimportować ceny z zewnętrznych źródeł lub wpi-sać ręcznie dane poszczególnych elementów.

Przycisk Szczegóły cennika… służy do określenia nagłówków kolumn cen(rys. 59). Domyślne nagłówki są różne dla różnych typów cenników. Jeśli

jest on cennikiem RMS, są trzy ceny: cena minimalna, średnia imaksymalna. Jeśli jest to cennik po-zycji dla kosztorysu zwykłego,mamy cztery ceny: cenę pozycji orazceny materiałów, sprzętu i robocizny.W przypadku cennika pozycji dla

kosztorysu inwestorskiego mamycenę średnią, minimalną i maksy-malną. Jeśli wczytujemy cennik RMS dostawcy (np. Intercenbud),mamy cenę dostawcy, cenę hurtową idetaliczną. Nagłówki możemy do-wolnie zmieniać i potem zapamiętać

je jako domyślne. Rys. 59. Określanie nagłówków kolumn cen.



86 NORMA PRO

W przypadku cennika pozycji możemy zdecydować, czy będzie on poka-zywany w oknie katalogów norm w postaci drzewa, czy też nie. Do tegocelu służy opcja Pokazuj cennik strukturalnie w oknie katalogów norm.

Usuwanie cennikaCennik podświetlony na liście możemy usunąć klikając na przycisku .Po potwierdzeniu operacji usuwania cennik znika z listy cenników.

Edycja danych cennika

Okno edycji danych cennika jest takie jak okno tworzenia nowego cennika

(rys. 58) i pojawi się, gdy klikniemy na przycisku . W oknie edycji mo-

żemy zmienić wszystkie dane z wyjątkiem typu cennika.

Import cennikówOkno importu cennika

Okno importu cennika pojawi się, gdy z menu Bazy cenowe wybierzemy polecenie Importuj cennik (rys. 60). Okno importu zawiera trzy karty:‘Cennik importowany’, ‘Cennik wynikowy’, z danymi cennika docelo-

wego oraz ‘Opcje importu’, z informacją o sposobie importowania.Karta ‘Cennik importowany’ zawiera dane cennika lub cenników źró-dłowych.

Rys. 60. Okno importu cennika, karta ‘Cennik importowany’ .




Najczęściej importujemy cenniki z dyskietek lub innych napędów ze-wnętrznych, dlatego w polu Dysk (ścieżka) plików źródłowych: jako do-myślna ścieżka plików źródłowych wpisywana jest litera A:, a domyślnysposób importu, to cały dysk. W grupie ‘Importuj’ określamy, czy impor-

tujemy Cały dysk, Pojedynczy plik , czy źródłem danych jest System ( In-tercenbud lub C apital ). Przycisk Przeglądaj… służy do wywołaniastandardowego okna Windows umożliwiającego wyszukanie odpowied-niego pliku lub folderu, zaś przycisk Rozpoznaj format – do uruchomienia

procedury automatycznego rozpoznawania formatu importowanegocennika. W przypadku gdy importujemy cały dysk, na liście umieszczonejw dolnej części okna pojawia się lista cenników na nim się znajdujących.Domyślnie do importu zaznaczone są wszystkie pliki cenników. Jeżeli jed-

nak nie chcemy któregoś z nich importować, odznaczamy go na liście.Karta ‘Cennik wynikowy’ (rys. 61) służy do ustalenia parametrów cennikawynikowego.

Jeśli format cennika został rozpoznany przez program, w polu Nazwacennika wynikowego: pojawi się nazwa cennika, w polu Typ cennika: – typ cennika (ceny elementów RMS, ceny pozycji dla koszt. zwykłego lubceny pozycji dla kosztorysu inwestorskiego), w polu Pozom cen z: – okres,

którego dotyczy cennik, a w polu Opis: – opis cennika. Jeśli chcemyzaktualizować już istniejący cennik, wybieramy go klikając na przyciskuZainstalowane cenniki. Przycisk Szczegóły cennika… umożliwia zmianędomyślnych nagłówków cen dla wczytywanego cennika (patrz str.85). Wgrupie ‘Forma aktualizacji’ umieszczone są opcje sterujące sposobemaktualizacji cennika. Może to być zwykły import (wybrana opcja Import )lub, dla cenników systemu Intercenbud i Capital, Zapytanie do:. W tymwypadku dane do cenników mogą być pobierane i aktualizowane

Statycznie, czyli okresowo lub Dynamicznie, czyli na bieżąco, wtedy gdysą potrzebne.

Jeśli importujemy dysk z kilkoma cennikami, można dla nich utworzyćwspólny cennik (zaznaczona opcja Wspólny cennik wynikowy) lub też dlakażdego z nich założyć nowy cennik (opcja Wspólny cennik wynikowy wyczyszczona). W tym drugim przypadku w polu Cennik wejściowy: wybieramy cennik źródłowy, a w pozostałych polach określamy jego

cechy.



88 NORMA PRO

Rys. 61. Karta ‘Cennik wynikowy’ po rozpoznaniu cennika importowanego.

Na karcie ‘Opcje importu’ ustawiamy opcje aktualizacji cen i kartotekiRMS. Jeśli aktualizujemy istniejący cennik i życzymy sobie, aby stare danezostały usunięte, zaznaczamy opcję Wyczyść stare; jeśli zaś dane mają zostać uzupełnione – zaznaczamy opcję Dopisz nowe. W przypadku gdy

mamy cennik zawierający tylko jeden poziom cen, na przykład ceny mi-nimalne, a chcemy uzupełnić go o ceny średnie i maksymalne, należyzaznaczyć opcję Dopisz nowe. W grupie ‘Zapisz ceny’ zaznaczamy, jaki

poziom cen ma zostać zaktualizowany, a w grupie ‘Klasyfikacja indeksów’ – jakiego typu mamy indeksy. Jeżeli przy okazji importu cennika chcemyzaktualizować kartotekę RMS, zaznaczamy opcję Aktualizuj kartotekę

RMS . Opcje importu mogą zostać określone dla każdego importowanegocennika, którego nazwę wybierzemy w polu Cennik wejściowy:.

Rys. 62. Karta ‘Opcje importu’ .




Importowanie dyskietki z cennikami

Przed importem należy wykonać czynności zalecane przez producentacennika. Ze względu na coraz większą ilość dostarczanej informacji często

dostajemy cenniki spakowane. W wielu przypadkach Norma Pro rozpoznataki cennik i wtedy można zaimportować całą dyskietkę, lecz bywa tak, żedane trzeba rozpakować lub zainstalować i dopiero potem importowaćkażdy plik oddzielnie. Ponieważ bardzo często użytkownicy używają Se-kocenbudu, prześledzimy import na przykładzie cennika z III kwartału2002 r.

1. Wywołujemy polecenie Importuj cennik… z menu Bazy cenowe. Woknie importu, na karcie ’Cennik importowany’ (rys. 60) zaznaczamy

opcję Cały dysk , wkładamy dyskietkę do napędu i w polu Dysk (Ścieżka) plików źródłowych wybieramy symbol dyskietki.

2. System powinien automatycznie rozpoznać dyskietkę (jeśli nie rozpozna,trzeba kliknąć na przycisku Rozpoznaj format…), po czym Norma Prowyprowadzi komunikat

proponujący rozpakowaniedyskietki (rys. 63).

Rys. 63. Komunikat orozpakowywaniu dyskietki.

Po akceptacji kliknięciem na OK na ekranie zostanie wyświetloneokienko DOS-owe z uruchomionym programem rozpakowującym (rys.64).

Rys. 64. Rozpakowanie cenników Sekocenbudu w oknie DOS-owym.

Podejmując decyzję o kontynuacji procesu, naciskamy dowolny kla-wisz, zaś klawiszem <ESC> przerywamy rozpakowywanie. Po zakoń-czeniu rozpakowywania zamykamy okno powracając do programu

Norma Pro.



90 NORMA PRO

3. W tym procesie cenniki zostaną rozpakowane do katalogu tymczaso-wego i automatycznie rozpoznane. Karta ‘Cennik importowany’ wy-gląda jak na rysunku poniżej.

Rys. 65. Karta ‘Cennik importowany’ po automatycznym rozpoznaniudyskietki.

4. Na karcie ‘Cennik wynikowy’ (rys. 66) pokażą się informacje o aktual-nie rozpoznanym cenniku: jego nazwa, typ, poziom cen, opis oraznagłówki kolumn.

Rys. 66. Karta ‘Cennik wynikowy’ po rozpoznaniu załącznika nr 2.




Jeśli chcemy, aby cennik jako nowy został zapisany w pliku o nazwieumieszczonej w polu Nazwa cennika, nie robimy żadnych zmian. Jeśli

jednak chcemy, aby został zaktualizowany jeden z już istniejącychcenników, klikamy na przycisku Zainstalowane cenniki… i wybieramy

ten do aktualizacji (bazę cenową, a potem cennik). Jego dane zostaną umieszczone w odpowiednich polach karty ‘Cennik wynikowy’.

5. Na karcie ‘Opcje importu’ (rys. 62) ustawiamy opcje aktualizacji ceni kartoteki RMS. Jeśli życzymy sobie, aby stare dane zostały usunięte,zaznaczamy opcję Wyczyść stare; jeśli zaś dane mają zostać uzupeł-nione, bo wybraliśmy do aktualizacji istniejący cennik – zaznaczamyopcję Dopisz nowe.

W programie Norma Pro można importować różne cenniki. Większość znich jest rozpoznawana przez program automatycznie, jednak inne niety-

powe, np. cenniki własne, mogą nie zostać rozpoznane. W takim przypadkumusimy ręcznie wpisać dane na karcie ‘Cennik wynikowy’. Szczególnieistotne jest wprowadzenie właściwego typu cennika, ponieważ od niegozależy, czy cennik będzie widziany na przykładw procesie tworzenia kosztorysuuproszczonego. Typ cennika wybieramy z listy

rozwiniętej w polu Typ cennika (patrz rysunek z prawej).

Jeśli wszystkie dane akceptujemy, klikamy na przycisku OK , czym urucha-miamy proces wczytywania cennika. Na pasku stanu (komunikatów) widać

będzie przebieg tego procesu: informowani jesteśmy na bieżąco o nazwiecennika oraz o numerze wczytywanego elementu. Przy dużych cennikach

proces przetwarzania ich dla potrzeb programu może trwać dosyć długo.

Importowanie cenników z płyty CD

Aby zaimportować cenniki z płyty CD, postępujemy następująco:

♦ Wkładamy płytę do napędu i wywołujemy okno importu.

♦ W oknie importu, w polu Dysk (ścieżka plików źródłowych): wybie-ramy napęd CD.

♦ Po automatycznym rozpoznaniu formatu i ustawieniu opcji cennika wy-nikowego klikamy na OK .



92 NORMA PRO

Importowanie pliku cennika

Jeśli mamy wiele dyskietek z różnymi wariantami cenników i nie możemyzaimportować całej dyskietki lub chcemy zaktualizować tylko niektóre

cenniki, musimy to robić ‘ręcznie’ – importując poszczególne pliki cenni-ków. Aby to zrobić, na karcie ‘Cennik importowany’ zaznaczamy opcję Pojedynczy plik , klikamy na przycisku Przeglądaj…, w polu Pliki typu: wybieramy opcję np. Cenyelementów RMS (*.txt), wdrzewie katalogów znaj-dujemy potrzebny plik (rys.67) i klikamy na przycisku

Otwórz. Jeśli jako typ pliku wybierzemy Ceny jednostkowe robót (*.dbf),zostaną wyświetlone pliki*.dbf zawierające ceny

pozycji.

Rys. 67. Okno wyboru i importowania pliku cennika.

Rys. 68. Wczytanie pliku zawierającego ceny materiałów.

Proces wczytywania pliku uruchamiamy po ustawieniu pozostałych opcjina kartach ‘Cennik wynikowy’ i ‘Opcje importu’ i kliknięciu na przyci-sku OK .




Cenniki z IntercenbuduIntercenbud, to ogromna, na bieżąco aktualizowana baza cen materiałów

budowlanych i sprzętu obejmująca terytorium całej Polski. Ci z Państwa,

którzy mają bezpośredni dostęp do Internetu mogą z niej korzystać na trzysposoby: importując plik wygenerowany z bazy, okresowo aktualizowaćcennik poprzez Internet (korzystanie z bazy off line) lub na bieżącowysyłać zapytanie do bazy (praca z bazą on line) Operacje te obsługiwanesą bezpośrednio z Normy Pro. Ci z Państwa, którzy nie mają dostępu doInternetu mogą nabyć Intercenbud na płycie CD i korzystać z niego wsposób opisany powyżej lub na przykład pobrać plik z Internetu u osoby

posiadającej taki dostęp, a następnie zaimportować go tak, jak plik każdego

innego cennika (patrz Korzystanie z bazy Intercenbud).Import cen z Intercenbudu

Import cen z pliku Intercenbudu

Import cen z pliku Intercenbudu wygląda podobnie jak każdy inny import. Po wybraniu polecenia Importuj cennik… z menu Bazy cenowe,na karcie ‘Cennik importowany’, grupie ‘Importuj’ zaznaczamy opcję

Pojedynczy plik i wyszukujemy plik o rozszerzeniu .icb, na karcie ‘Cen-

nik wynikowy’ wprowadzamy dane nowego cennika i klikamy na OK .Jednorazowy import cen z Intercenbudu poprzez Internet

Jeśli chcemy tylko raz pobrać ceny z Intercenbudu, tworząc zwykłycennik, po wywołaniu polecenia Importuj cennik… z menu Bazy ce-nowe, na karcie ‘Cennik importowany’, w grupie ‘Importuj’ zazna-czamy opcję System:, wybieramy Intercenbud , na karcie ‘Cennik wynikowy’ w grupie ‘Forma aktualizacji’ zaznaczamy opcję Import

oraz wprowadzamy pozostałe dane nowego cennika. Powinniśmyrównież zdefiniować kryteria szukania dla tego cennika (przycisk Edytuj kryteria…). Po kliknięciu na przycisku OK program połączysię z Intercenbudem, ściągnie dane i utworzy zwykły cennik.

Cennik z Intercenbudu z okresową aktualizacją (off line)

Jeśli chcemy tylko czasami pobierać ceny z Intercenbudu, powinniśmyzałożyć cennik z okresową aktualizacją. W tym celu wywołujemy po-

lecenie Importuj cennik… z menu Bazy cenowe, a następnie na karcie‘Cennik importowany’, grupie ‘Importuj’ zaznaczamy opcję System:,wybieramy Intercenbud . Na karcie ‘Cennik wynikowy’ w grupie‘Forma aktualizacji’ zaznaczamy opcję Zapytanie do: (domyślnie



94 NORMA PRO

zostanie zaznaczone Statyczne (off line)), wprowadzamy pozostałe danecennika oraz definiujemy kryteria szukania (przycisk Edytujkryteria…). Po wykonaniu tych czynności zostanie utworzony cennik,dla którego zapamiętane będę kryteria szukania i który będzie mógł być

okresowo aktualizowany poprzez Internet. Na liście cenników cennik tego typu jest wyróżniony kolorem niebieskim.

Aktualizacja cennika Intercenbudu

Jeśli na liście cenników (rys. 57) zaznaczymy cennik, który jest aktu-alizowany poprzez zapytanie wysyłane do bazy Intercenbud (sposóbaktualizacji cennika wybieramy podczas tworzenia nowego cennika lub

podczas importu), dostępne stają się przyciski Aktualizuj i Zmień kry-

teria szukania umożliwiające tę aktualizację. Jeśli klikniemy na przyci-sku Aktualizuj, stare dane zostaną z cennika usunięte, a na ich miejscezostaną wprowadzone aktualne dane z bazy Intercenbud pobranewedług zapamiętanych kryteriów szukania.

Jeśli klikniemy na przycisku Zmień kryteria szukania, wyświetlonezostanie okienko kryteriów szukania z kryteriami, które były użyte

podczas ostatniej aktualizacji lub tworzenia nowego cennika (rys. 69).W przypadku gdy zmienimy te kryteria i zaktualizujemy cennik, stra-cimy wszystkie poprzednie dane – na ich miejsce zostaną wczytanenowe, zgodne z nowymi kryteriami. Zmiana i zaakceptowanie kryteriówszukania bez wykonania aktualizacji spowoduje niespójność informacji,

ponieważ zawartość cennika będzie odpowiadała starym kryteriom, zaśfaktycznie kryteria będą nowe.

Pobieranie cen z Intercenbudu na bieżąco (on line)

Aby utworzyć cennik pobierający na bieżąco ceny z Intercenbudu, należywybrać polecenie Utwórz cennik… z menu Bazy cenowe lub kliknąć na przycisku Dodaj cennik w oknie listy cenników danej bazy.

W oknie, takim jak na rys. 58, wybieramy typ cennika, a w grupie ‘Formaaktualizacji’ zaznaczamy Zapytanie do: Intercenbud , grupie ‘Dane’ – opcję Dynamiczne (on line), a następnie kliknięciem na przycisku Edytujkryteria… przechodzimy do ekranu definiowania kryteriów szukania (rys.69). Po kliknięciu na OK zostanie utworzony pusty cennik z informacją, w

jaki sposób ściągać dane z Intercenbudu. Na liście cenników cennik tegotypu jest wyróżniony kolorem zielonym.




Definiowanie kryteriów szukania

Ponieważ baza Intercenbud zawiera bardzo dużą ilość materiałów, podłą-czanie jej do kosztorysu w całości może spowolnić działanie programu,

szczególnie w przypadku pracy na starszych i wolniejszych komputerach.Aby zmniejszyć ilość pobieranych danych, Intercenbud można przeszukaćwedług z góry narzuconych kryteriów. Kryteria te określa się w oknie,które pojawia się po kliknięciu Edytuj kryteria… w oknie tworzenia no-wego cennika i oknie importu lub Zmień kryteria… w oknie listy cenni-ków (rys. 69).

Rys. 69. Okno definiowania kryteriów szukania cen w Intercenbudzie.

Najczęściej będziemy wyszukiwać według nazwy elementu. I wtedy wokreślaniu nazwy, wpisywanej w polu Nazwa, możemy skorzystać z takichznaków sterujących wyszukiwaniem jak +, -, ), "" , *. Na przykład:

Jeśli w polu wpiszemy tekst cegła+śruba, zostaną wyszukane wszyst-kie elementy, w których nazwiewystąpi słowo cegła oraz te, w któ-rych nazwie wystąpi słowo śruba.

Jeśli w polu wpiszemy tekst (cegła+dziurawka), zostaną wyszukanewszystkie elementy, w których na-zwie wystąpi słowo cegła i słowodziurawka.



96 NORMA PRO

Jeśli w polu wpiszemy "cegła dziurawka" lub cegła dziurawka, zo-staną wyszukane te elementy, które wnazwie mają ciąg znaków cegła dziu-rawka.

Jeśli w polu wpiszemy cegła*czerwona, zostaną znalezione wszystkieelementy, które w nazwie mają słowo cegła, potem dowolny ciągznaków, a następnie słowo czer-wona (czyli cegła pełna czerwona, cegła klinkierowa czerwona, ce-gła wapienno-piaskowa czerwona, itd.).

Jeśli w polu wpiszemy tekst (cegła-szara), dostaniemy wszystkie ce-

gły, które nie zawierają w nazwiesłowa szara.

Inne parametry, które pomogą nam wybrać właściwe elementy, to indeksETO wg KMB, typ RMS, indeks PKWiU, jednostka miary, nazwa skró-cona towaru, symbol u dostawcy, oryginalny producent.

Jeśli chcemy wyszukać towary o cenach zawartych w pewnym, określonym

przedziale, w polach Cena jedn. od: do: wpisujemy dolną i górną cenę.W grupie ‘Dostawca’ możemy sformułować bardzo przydatne kryteriazwiązane z dostawcami towarów. Można więc znaleźć towary tylko jed-nego dostawcy podając jego nazwę lub kod, towary dostawców z wybra-nego województwa czy miasta. Kod dostawcy wpisujemy z klawiatury, wy-

bieramy z listy rozwijalnej pola Kod: lub wybieramy z kartoteki dostaw-

ców po kliknięciu na przycisku .

UWAGA! Jeśli nie zostaną określone żadne kryteria, system przyjmie, że będziemy pracować z całą bazą danych Intercenbud.

Praca z cennikami systemu Capital

Program Norma Pro współpracuje z systemem zarządzania Capital po- bierając ceny z jego kartoteki towarów lub magazynów. Aby skorzystać z

tych danych, należy w opcjach programu, na karcie ‘Ścieżki programu’wprowadzić do pola Ścieżka do programu C a pi ta l : ścieżkę dostępu do

pliku Capital.ini. Typy tworzonych cenników są takie jak w Intercen- budzie, a więc możemy utworzyć zwykły cennik poprzez import, cennik




okresowo aktualizowany oraz cennik pracujący on line. Dla cennikówCapital nie definiujemy kryteriów szukania – pobierane są wszystkieceny z zadeklarowanego źródła danych.

Jeśli importujemy cennik Capital, na karcie ‘Cennik importowany’,zaznaczamy opcję System, a następnie wybieramy C apital , na karciecennik wynikowy zaznaczamy odpowiednie opcje aktualizacji i wprowa-dzamy pozostałe dane.

Jeśli tworzymy cennik on line (poleceniem Utwórz nowy cennik… z menuBazy cenowe), na karcie ‘Cennik wynikowy’ w grupie ‘Formaaktualizacji’ zaznaczamy opcję Zapytanie do: C apital oraz sposób ak-tualizacji w grupie ‘Dane’ (opcję Dynamiczne (on line)).

Po wybraniu zapytania do Capital w oknach importu i tworzenia nowegocennika pojawi się karta ‘C apital’ (rys. 70), gdzie wybieramy firmę, zktórej zasobów pochodzą ceny (pole wybory Firma:) oraz w grupie ‘Danecennika’ w polu Magazyn: określamy źródło danychdla cennika (może to byćkartoteka towarów lub jedenz magazynów) i w polu

Poziom cen:, poziom cen(np. ceny detaliczne,hurtowe, magazynowe).

Rys. 70. Tworzenie cennikaC apital

Przyciski Logowanie i Parametry logowania służą do wprowadzenia

danych użytkownika i jego hasła logowania do Capital.

Cenniki elementów RMSKażdy cennik RMS można przeglądać, edytować, to znaczy dopisywać doniego nowe elementy, usuwać już istniejące oraz zmieniać zawartość po-szczególnych pól. Aby to zrobić, należy z menu Bazy cenowe (wtedy, gdynie otworzyliśmy żadnego kosztorysu) wybrać polecenie Pokaż bazy ce-

nowe… W okienku zawierającym listę baz zaznaczamy interesującą nas bazę i klikamy na przycisku Pokaż cenniki (lub dwukrotnie klikamy na bazie), a następnie na liście cenników (rys. 57) wyświetlamy tylko cenniki



98 NORMA PRO

RMS i klikamy dwukrotnie na cenniku, który chcemy zobaczyć. Pokaże namsię wtedy w nowym oknie zawartość wybranego cennika (rys. 71).

Cenniki można obejrzeć również wtedy, gdy z menu Bazy cenowe wybie-rzemy polecenie Pokaż cenniki bazy. W tym wypadku, jeśli mamy wsystemie tylko jedną bazę cenową, od razy dostaniemy listę cenników, zktórej wybieramy potrzebny cennik. Jeśli mamy więcej niż jedną bazę ce-nową, najpierw musimy wybrać bazę, a dopiero potem cennik.

Jeśli otworzyliśmy już kosztorys, a chcemy obejrzeć jakąś bazę cenową, zmenu Ceny wybieramy polecenie Wybór bazy cenowej…, a następniePokaż bazę cenową . W tym wypadku również otrzymamy okno takie, jak na rys. 71.

Rys. 71. Cennik elementów RMS.

W oknie zawartości cennika znajduje się informacja o numerze indeksunakładu („Indeks”), kodzie jednostki miary („Kod j.m.”), nazwie jednostkimiary („J.m.”), nazwie nakładu („Nazwa”) oraz typie nakładu („M” – materiały, „S” – sprzęt, „R” – robocizna). W zależności od rodzaju klasyfi-

kacji w kolumnie ‘kl.’ pojawia się jedna z trzech cyfr: 1 – jeśli jest to kla-syfikacja ETO, 2 – jeśli KMB lub 3 – jeśli własna. Nagłówki kolumn censą takie, jak zadeklarowano w szczegółach cennika podczas jego tworzenialub importu (patrz str. 85). Jeśli istnieją takie dane elementu jak waluta,




stawka VAT, indeks PKWIU, kod dostawcy, rabat dostawcy czy symboltowaru u dostawcy, można je zobaczyć włączając wyświetlanie do-datkowych kolumn, wystarczy tylko kliknąć na liście prawym przyciskiemmyszy i zaznaczyć na menu podręcznym.

Na dole okna znajdują się przyciski ułatwiające poruszanie się po cennikuoraz przyciski umożliwiające dodawanie, usuwanie i edycję danych ele-mentu RMS. Jeśli w danych elementu znajduje się dostawca lub producent,uaktywni się przycisk Dostawca…, dzięki czemu będziemy moglizobaczyć jego dane.

Lista elementów może zostać posortowana według kolumny, którą wybie-ramy z pola rozwijalnego Sortuj według:. Jeśli klikniemy na nagłówku

kolumny, posortujemy listę według tej kolumny. Powtórne kliknięcie nakolumnie spowoduje zmianę porządku sortowania. Opcja Sortowanie wg

pojedynczej kolumny steruje sposobem sortowania. Jeśli jest zaznaczona,sortowana jest tylko jedna kolumna, a inne mogą być w pokazane przy-

padkowej kolejności, jeśli nie – sortowane są wszystkie pozostałe kolumny.Sposób sortowania jest istotny, gdy cennik jest bardzo duży. Sortowaniewedług wszystkich kolumn może trwać długo, dlatego domyślnie opcja ta

jest zaznaczona.

W górnej części okna znajduje się grupa, w której możemy zdefiniowaćkryteria szukania elementów i uruchomić proces wyszukiwania.

W przypadku gdy cennik wywoływany jest z menu Ceny poleceniem Po-każ cennik…, pojawia się przycisk Wstaw, który umożliwia wstawieniedo kosztorysu bieżącego elementu.

Cennik RMS z Intercenbudu

Na rys. 71 pokazany jest cennik pobrany z Intercenbudu. Cennik ten jestcennikiem dostawcy.

W cenniku Intercenbudu cena jednostkowa oznacza cenę towaru w takiej jednostce miary, którą można wstawić do kosztorysu. Jeśli dostawca ofe-ruje towar w opakowaniach, dla których nie ma ‘kosztorysowej’ jednostkimiary, cena jednostkowa wyliczana jest z ceny opakowania i ilości towaruw opakowaniu. W przypadku gdy w opakowaniu znajduje się wiele drob-

nych elementów, może się zdarzyć, że cena jednego elementu będziemniejsza niż 1 grosz i wtedy program zaokrągli cenę jednostkową do 1grosza.



100 NORMA PRO

Dane elementu RMS

Dwukrotne kliknięcie na elemencie wywołuje okno jego danych (rys. 72).Jeśli cennik jest cennikiem dostawcy, na dole okna pojawiają się dane do-

stawcy: jego kod, rabat i symbol towaru.

Rys. 72. Okno danych elementu RMS z danymi dostawcy.

Obok pola Indeks ETO: znajduje się przycisk , który umożliwia wsta-wienie nakładu z okna listy materiałów według indeksów KMB (rys. 73)

oraz drugi przycisk – , pozwalający wstawić nakład z kartoteki RMS

(okno z rys. 45).W oknie wyboru materiału z listy klasyfikacji wg KMB w dolnej częściznajduje się lista grup materiałowych z kolumnami „Indeks”, „Rodzajmateriału”, „Jm” i „Kod jm”. Dwukrotne kliknięcie na wierszu w kolumnie„Indeks” powoduje ‘wejście’ do następnego poziomu zagłębienia:

podgrupy, rodzaju materiału, a w końcu do listy konkretnych materiałów.Symbol wyświetlany z lewej strony indeksu oznacza, że istnieje na-

stępny poziom, zaś ikona , że jest to materiał, który można wstawić dookna. Wraz ze zmianą poziomu, w polach powyżej listy wyświetlane są dane zaznaczonego elementu. Strzałki umieszczone z prawej strony listy

( , ) pozwalają na przemieszczanie się między poziomami po przeby-




tej uprzednio drodze, zaś przycisk , umożliwia skok na najwyższy poziom.

Do wstawienia materiału używa się przycisku Wybierz lub dwukrotnie

klika się na jego indeksie.

Rys. 73. Okno wyboru materiału według klasyfikacji KMB.

W górnej części, pod polem Indeks znajduje się opcja Uzupełnij niepełnykod cyframi 9. Jej zaznaczenie spowoduje dopisanie na końcu indeksuwybranego materiału takiej ilości cyfr 9, aby miał długość siedmiozna-kową. Jest to istotne w przypadku wyboru materiału, którego indeks jest na

przykład pięcioznakowy (jak śruby rozprężne na rys. 74).

Rys. 74. Śruby rozprężne mają pięcioznakowy indeks KMB.



102 NORMA PRO

Edycja elementu

Jeśli chcemy przejść do edycji danych elementu, podświetlamy go, a na-

stępnie klikamy na przycisku . Dostaniemy okno takie jak na rys. 72, z

tym, że pola staną się dostępne do edycji.Dopisywanie nowych elementów

Czasami może zachodzić potrzeba ręcznego dopisania nowego elementu do już istniejącego cennika. Aby dopisać nowy element, należy kliknąć na

przycisku znajdującym się na dole okna. Po pojawieniu się ekranu, ta-kiego jak na rys. 72, w odpowiednie pola wpisujemy wszystkie dane i kli-kamy na OK .

Usuwanie elementów

Jeśli chcemy usunąć element, klikamy na nim (zostaje podświetlony), a na-

stępnie na przycisku . Program zapyta, czy na pewno usuwać. Po-twierdzamy usuwanie kliknięciem na Tak , wycofujemy się z usuwaniakliknięciem na Nie.

Wyszukiwanie elementówW górnej części cennika znajduje się grupa opcji sterująca wyszukiwaniemelementów. Po sformułowaniu kryteriów wyszukiwania i kliknięciu na

przycisku Szukaj znalezione elementy zostaną wyświetlone w postaci listy.Kliknięciem na przycisku Wszystkie uzyskamy zawartość całego cennika.

Cenniki pozycji

Zawartość cenników pozycji, tak jak cenników elementów, możemy mody-fikować dodając i usuwając rekordy oraz zmieniać ich dane.

Zawartość konkretnego cennika zostanie wyświetlona na ekranie, gdy zmenu Bazy cenowe wybierzemy polecenie Pokaż cenniki bazy…(lubPokaż bazę cenową…), z listy baz wybierzemy bazę, a następnie kon-kretny cennik.

W oknie zawartości cennika (rys. 75) znajduje się informacja o wydawnic-

twie („Wydawnictwo”), nazwie i numerze katalogu („Nazwa katalogu”,„Numer katalogu”), numerze pozycji („Pozycja”), numerze wariantu(„Wariant”), jednostce miary („J.m.”), nazwie pozycji („Nazwa”), cenach,




których nagłówki deklarowane są w czasie tworzenia lub importu cennikaoraz walucie pozycji („Waluta”).

Tak jak w cennikach RMS możemy sortować listę według wybranychkolumn, klikając na ich nagłówkach lub wybierając w polu Sortuj według:.Również opcja Sortowanie wg pojedynczej kolumny: ma takie samoznaczenie (patrz str. 99).

Na dole okna znajdują się przyciski ułatwiające poruszanie się po liścieoraz przyciski umożliwiające dodawanie, usuwanie i edycję pozycji orazwyświetlenie bardziej szczegółowych danych o wydawnictwie, kataloguczy dodatkowym opisie obiektu. Jeśli cennik wyświetlimy poleceniemPokaż cennik… z menu Ceny, pojawi się przycisk Wstaw, który pozwoli

na wstawienie do kosztorysu zaznaczonej pozycji.

Rys. 75. Cennik pozycji.

Dane pozycji

Okno danych pozycji zobaczymy, gdy dwukrotnie klikniemy na podświe-tlonym wierszu (rys. 76). W oknie pozycji znajdują się dane, które już wi-dać na liście oraz dodatkowo Opis:, zawierający szczegółowy opis pozycji.



104 NORMA PRO

Rys. 76. Okno danych pozycji.

Dodawanie nowej pozycji Nową pozycję można dodać na dwa sposoby:

• Wykorzystując przycisk Dodaj nową pozycję . W tym wypadku do-dawana jest zupełnie nowa pozycja, dla której określamy wszystkiedane. Domyślnie wypełniane są pola Wydawnictwo:, Nazwa katalogu: i

Numer katalogu:, które pobierane są z poprzedniej pozycji. Tak wstawiona pozycja umieszczana jest w drzewie okna katalogów norm

• Klikając na przycisku Dodaj nową jednostkę miary lub wariant .W tym wypadku dla zaznaczonej pozycji możemy utworzyć kolejną jejwersję z inną jednostką miary lub jej nowy wariant (pola wydawnictwa,katalogu i podstawy są nieaktywne). Do automatycznego wprowadzenia

kolejnego wariantu służy przycisk .

Warianty pozycji

Wariant danej pozycji ma wydawnictwo, numer katalogu, nazwę katalogu inumer pozycji takie same, jak pozycja macierzysta. Resztę danych, czylinazwę, jednostkę miary, opis oraz ceny może mieć inne.




Pozycje o obmiarach wyrażonych w kilku jednostkach miary

W cennikach obiektów bardzo często znajdują się pozycje, które występują w dwóch lub trzech jednostkach miary. Na przykład ceny budynków w

cenniku BCO podawane są w dwóch jednostkach: w m2 p.u i m3 k.c. Wcenniku pozycja taka pokazywana jest jako dwie pozycje z różnymi jed-nostkami miary i cenami, ale wspólnym wydawnictwem, podstawą, nazwą i opisem. Jeśli w jednej z takich pozycji zmienimy numer pozycji, nazwęlub opis, zmieni się on we wszystkich pozycjach.

Cenniki obiektówCennik obiektów, to wyróżniony cennik pozycji, do którego automatyczniezapisywane są obiekty przez nas tworzone, czyli działy, poddziały i całekosztorysy, gdy wywołamy polecenie Wstaw do cennika obiektów… zmenu Kosztorys lub Dział. To, który cennik ma być takim cennikiemokreślamy w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Cennik obiektów’ lub

wywołując polecenie Zapisywanie cen obiektów | Wybór cennika… Cennik obiektów może być również podłączany do kosztorysów jako cen-nik, z którego pobierane są ceny.

Opis okna wyboru cennika obiektów znajduje się w rozdziale OPCJEKOSZTORYSU, Cennik obiektów.

Cennik obiektów można obejrzeć i modyfikować w widoku strukturydrzewiastej w oknie katalogów norm (polecenie Zapisywanie cen obiek-

tów | Pokaż cennik strukturalnie… z menu Ceny) lub w oknie cennika(polecenie Zapisywanie cen obiektów | Pokaż cennik… z menu Ceny).

Cenniki dostawcówJeśli w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Ogólne’ zaznaczymy Cenniki dostaw-ców , będziemy mogli ustawiać rabaty dla każdego dostawcy. Poza tym wdanych RMS automatycznie zostaną umieszczone informacje o dostawcy.



106 NORMA PRO

Ustawianie rabatów dostawcy

Rabat dla dostawców ustawia się w oknie, które zobaczymy po wybraniu polecenia Ustaw rabaty… z

menu Ceny. Po rozwinięciulisty w polu Dla materiałów

producenta pojawi się spis tychdostawców, których towarywystępują w kosztorysie. Rabatmożna określić dla każdego producenta osobno lub wybierając z listy opcjewszyscy producenci – taki sam dla wszystkich producentów. W polu Rabat maksymalny z kosztorysu pojawia się informacja o maksymalnym rabacie

występującym w kosztorysie. Po wpisaniu procentowej wartości rabatu w pole Zastosować rabat: i kliknięciu na OK ceny towarów zostaną odpowiednio przeliczone.

Usuwanie z kosztorysu informacji o dostawcy

Jeśli w opcjach kosztorysu była zaznaczona opcja Cenniki dostawców , todo danych RMS dopisywana jest informacja o dostawcy, którą możnausunąć poleceniem Usuń dane o dostawcach z menu Ceny.

Wydawnictwa i katalogiKażda pozycja w cennikach pozycji zawiera informację o wydawnictwie ikatalogu w postaci takiej jak w katalogach norm. Podczas importu cenni-ków pozycji dane te są automatycznie dopisywane do kartoteki wydaw-nictw oraz wstawiane do cennika. Użytkownik może również utworzyćswoje własne wydawnictwa i katalogi, które potem wykorzysta na przykład

przy wstawianiu obiektów – kosztorysów czy działów do własnegocennika.

Wydawnictwa i katalogi związane są z konkretną bazą cenową.

Listę wydawnictw i związanych z nimi katalogów obejrzymy, gdy z menuBazy cenowe wybierzemy polecenie Pokaż wydawnictwa i katalogi zbazy… (rys. 77).




Rys. 77. Okno edycji wydawnictw i katalogów.

W górnej części okna mamy listę wydawnictw danej bazy cenowej, zaś w

dolnej – listę katalogów danego wydawnictwa.

Wydawnictwa usuwamy, dodajemy i edytujemy przy pomocy przycisków

, , umieszczonych pod listą wydawnictw. Dwukrotne kliknię-cie na wierszu wydawnictwa spowoduje pojawienie się okna z danymi (rys.78).

Katalogi wyświetlane są dla aktualnie podświetlonego wydawnictwa.

Przyciskami , , umieszczonymi pod listą katalogów usuwamy,dodajemy i edytujemy dane katalogów. Dwukrotne kliknięcie na kataloguwyświetli okno z jego danymi (rys. 79).

Zmiany dokonane w nazwach wydawnictw oraz w nazwach i numerachkatalogów uwzględniane są we wszystkich pozycjach, w których wystę-

powały ich pierwotne wersje.

Okno danych wydawnictwa

Okno danych wydawnictwa pojawia się, gdy edytujemy, dodajemy luboglądamy wydawnictwo. W polu Nazwa: znajduje się nazwa wydawnic-twa, w polu Czas wydania: – okres, kiedy zostało wydane, zaś w polu



108 NORMA PRO

Opis: krótki opis wydawnictwa. W polu Kod wydawcy: znajduje się kodwydawcy. Jeśli wprowadzamy lub edytujemy wydawnictwo, kod tenmożna wybrać z listy, która rozwija się po kliknięciu na strzałce. Danewybranego wydawcy możemy obejrzeć, gdy klikniemy na przycisku Wy-

dawca… (dane wydawców znajdują się w kartotece dostawców).

Rys. 78. Dane wydawnictwa.

Okno danych katalogu

Okno danych katalogu pojawia się, gdy edytujemy, dodajemy lub oglą-damy podświetlony katalog.

Rys. 79. Okno danych katalogu.




W polu Wydawnictwo: znajduje się nazwa wydawnictwa, w polu Nazwakatalogu: i Numer katalogu: nazwa i numer katalogu, zaś w polu Opis: krótki opis katalogu. W grupie ‘Separatory’ umieszczone są pola wypeł-nione znakami separatorów oddzielających od siebie poszczególne ele-

menty podstawy. Separatory wykorzystywane są do wyświetlania pozycji wdrzewie katalogów i w kosztorysie.

Podczas importu cenników jako separatory podstawiane są znaki spacji. Wcelu poprawienia czytelności drzewa katalogów możemy je zmienić nainne. Jeśli na przykład separatory zostaną ustawione tak jak na rys. 79, wdrzewie katalogów pozycja będzie wyglądała następująco:

a wstawiona do kosztorysu:

Jeśli wybierzemy nazwę i numer katalogu już istniejącego, to w polachseparatorów pojawią się separatory określone dla tego katalogu.

Importowanie cenników z Normy 3Cenniki, z których korzystaliśmy w Normie 3 możemy zaimportować do

Normy Pro w taki sam sposób, w jaki importowane są inne cenniki.

Z menu Bazy cenowe wybieramy polecenie Importuj cennik…

1. Na karcie ‘Cennik importowany’ (rys. 60) zaznaczamy opcję Pojedyn-czy plik .

2. W polu Dysk (ścieżka) plików źródłowych: wpisujemy ścieżkę dostępudo cenników Normy 3 wraz z nazwą importowanego cennika (lub szu-kamy ich po kliknięciu na przycisku Przeglądaj…).



110 NORMA PRO

3. Po rozpoznaniu cennika jako cennika ATHENASOFT, na karcie ‘Cen-nik wynikowy’ pojawią się jego dane. Możemy te dane pozostawić wnie zmienionej postaci lub je zmodyfikować.

4. Klikamy na OK, a następnie z listy baz cenowych wybieramy bazę, wktórej ma się znaleźć cennik.

Importowanie cen z kartoteki RMSJeśli jakiś cennik chcemy uzupełnić o elementy zawarte w kartotece RMS,z menu Bazy cenowe wybieramy polecenie Importuj z kartoteki RMS… Po ukazaniu się okna zainstalowanych baz cenowych klikamy na bazie, wktórej znajduje się aktualizowany cennik, a następnie w liście cenników

podświetlamy ten cennik i klikamy na przycisku Wybierz.

Wyszukiwanie elementów RMS i pozycjiPrzy dużej ilości cenników i baz może okazać się potrzebne ich przeszu-kanie w celu znalezienia potrzebnego elementu RMS lub pozycji. Do tegocelu służą polecenia Szukaj w cennikach… i Szukaj w bazach ceno-wych… z menu Bazy cenowe.

Wyszukiwanie w cennikach

Po wywołaniu polecenia Szukaj w cennikach… pojawia się okno wyboru bazy cenowej, którą chcemy przeszukać, jeśli jest ich kilka lub od razuwyświetlane jest okno wyszukiwania (rys. 80).

W górnej części okna, znajduje się lista cenników, które dołączamy do przeszukiwania. Domyślnie zaznaczone są wszystkie cenniki. Lista cenni-

ków zmienia się wraz ze zmianą kryteriów szukania: jeśli szukamy ele-mentów RMS, wyświetlane są tylko cenniki RMS, jeśli szukamy pozycji,wyświetlane są tylko cenniki pozycji.

W dolnej części okna definiujemy kryteria szukania na jednej z dwóch kart‘Kryteria szukania w cennikach RMS’ lub ‘Kryteria szukania wcennikach pozycji’.

Przyciskiem Wyczyść kryteria czyścimy wprowadzone kryteria.

Program wykona szukanie, jeśli będzie podane co najmniej jedno kryte-rium.




Rys. 80. Okno wyszukiwania w cennikach wybranej bazy cenowej.

Po sformułowaniu kryteriów uruchamiamy proces szukania kliknięciem na przycisku Szukaj. Jeśli jakieś elementy zostaną znalezione, ich lista pojawi

się na karcie ‘Lista znalezionych elementów’ (rys. 81).Wybierając identyfikator cennika w polu Pokaż RMS z cennika: (lub Po-każ pozycje z cennika:), na liście zobaczymy tylko te elementy, które wy-stępują w danym cenniku.

Lista może zostać posortowana według kolumny wybranej w polu Sortuj według:. Również kliknięcie na nagłówku kolumny spowoduje posorto-wanie listy.



112 NORMA PRO

Rys. 81. Lista znalezionych elementów w zaznaczonych cennikach bazy cen.

Wyszukiwanie w bazach cenowychOkno wyszukiwania elementów w bazach cenowych pojawia się po wy-

braniu polecenia Szukaj w bazach cenowych… z menu Bazy cenowe (rys. 82). W górnej części okna zaznaczamy bazy, które mają być przeszu-kane, zaś w dolnej – definiujemy kryteria szukania, tak jak w oknie prze-szukiwania cenników.

Rys. 82.Fragment okna wyszukiwania w bazach cenowych.

Po kliknięciu na przycisku Szukaj i znalezieniu elementów wyświetlane jest okno z listą taką jak na rys. 83.




Jeżeli w polu Pokaż RMS z bazy: (lub Pokaz pozycje z bazy:) wybierzemykonkretną bazę, w polu Pokaz RMS z cennika: (lub Pokaż pozycje z cen-nika:) będziemy mogli wybrać cennik. Uzyskamy wtedy listę tylko tychelementów, które znajdują się w tej bazie. Gdy wybierzemy Wszystkie, zo-

staną pokazane wszystkie znalezione elementy z wybranej bazy.Lista elementów zostanie posortowana według kolumny wybranej w polu

Sortuj według: lub po kliknięciu na nagłówku.

Rys. 83. Okno z listą znalezionych elementów w zaznaczonych bazach cenowych.

Kopiowanie i przenoszenie cennikówW przypadku, gdy chcemy zmodyfikować cennik jednocześnie zachowując

poprzednią zawartość, tworzymy jego kopię pod inną nazwą i na tej kopiiwykonujemy modyfikacje. Do tego celu służy polecenie Kopiuj cennik… z menu Bazy cenowe. Kolejność wykonywanych czynności jestnastępująca:

• z listy baz wybieramy źródłową bazę cenową;

• z listy cenników tej bazy wybieramy cennik źródłowy;



114 NORMA PRO

• w oknie tworzenia nowego cennika wypełniamy pola z danymi cennikadocelowego (program nam podpowiada wszystkie dane) i klikamy na

przycisku OK .

•

wybieramy bazę docelową, w której ma być umieszczona kopia.Jeśli proces kopiowania przebiegł prawidłowo, nowy cennik pojawi się naliście cenników bazy docelowej.

Gdybyśmy chcieli skopiować lub przenieść większą ilość cenników, mo-żemy skorzystać z polecenia Kopiowanie i przenoszenie cenników… zmenu Bazy cenowe.

W oknie, które zostanie wyświetlone (rys. 84) w górnej części decydujemy,

z jakiej i do jakiej bazy kopiujemy lub przenosimy cenniki, zaś w dolnejwybieramy konkretne cenniki.

Rys. 84. Okno kopiowania i przenoszenia cenników.

Aby skopiować cennik z bazy do innej bazy należy:

♦ W grupie ‘Baza źródłowa’ wybrać bazę, z której będziemy kopiowaćlub przenosić cenniki. W liście pod wybraną bazą pojawi się spis cen-ników danej bazy.




♦ W grupie ‘Baza docelowa’ wybrać bazę, do której będziemy kopiowaćlub przenosić cenniki. Jeśli baza źródłowa będzie taka sama jak bazadocelowa, oczywiście cennika nie będzie można przenieść – można gotylko skopiować. To oznacza, że można utworzyć kopię cennika w tej

samej bazie.♦ W grupie ‘Wybór cenników do kopiowania/przenoszenia’ przy pomocy

przycisków , , , (lub przeciągając elementy z lewego do prawego panelu) wybieramy te cenniki, które mają zostać przeniesionelub skopiowane.

♦ Po kliknięciu na przycisku Kopiuj lub Przenieś cenniki znajdujące się

w prawym panelu zostaną skopiowane lub przeniesione do bazy doce-lowej. Jeśli w bazie docelowej istnieje już cennik o nazwie cennikaźródłowego, nadawana jest mu nowa nazwa, złożona z przedrostka‘Kopia’ i nazwy cennika źródłowego.

UWAGA! Jeśli chcemy przenieść cennik z bazy do bazy, bezpieczniej jest go skopiować, sprawdzić, czy znajdują się w nim dane, a potemusunąć z bazy źródłowej.

Wybór bieżącego cennikaBieżący cennik RMS lub pozycji, którego dotyczą takie polecenia jak Cen-nik pozycji strukturalnie…, Uaktualnij ceny… można wybrać po uru-chomieniu polecenia Wybórcennika… z menu Ceny. Woknie, które zobaczymy (rys.

85) na kartach ‘CennikiRMS’ i ‘Cenniki pozycji’ mamy listę cenników

podłączonych do kosztorysu.Ten cennik, którego daneznajdują się w polach Baza: i Cennik: jest cennikiem

bieżącym.

Rys. 85. Okno wyboru bieżącego cennika.



116 NORMA PRO

W oknie tym możemy dodać nowe cenniki do kosztorysu lub usunąć nie- potrzebne. Obsługa kart ‘Cenniki RMS’ i ‘Cenniki pozycji’ jest opisanana stronach 131 i 132 w rozdziale OTWIERANIE I ZACHOWYWANIEKOSZTORYSU.

Przeliczanie (uaktualnianie) cen w kosztorysieJeśli po utworzeniu kosztorysu zmieniły się cenniki i chcemy stosownie donich zaktualizować ceny lub chcemy pobrać ceny z jakiegoś innego koszto-rysu, z menu Ceny (menu to pojawia się, gdy mamy otwarty dowolnykosztorys) wybieramy polecenieUaktualnij ceny… W okienku,

które zostanie wyświetlone na ekra-nie, w grupie ‘Na podstawie’ zazna-czamy opcję Cenników podłączo-nych do kosztorysu, gdy aktualizu-

jemy ceny na podstawie cennikówaktualnie podłączonych do koszto-rysu lub opcję Innego wybranegokosztorysu, gdy podstawą aktualiza-

cji jest inny kosztorys. Zaznaczającopcję Ceny robocizny, materiałów lub sprzętu, uaktualnimy ceny za-znaczonych typów elementów RMS,zaś po zaznaczeniu opcji Ceny jed-nostkowe pozycji zostaną uaktual-nione ceny pozycji.

Jeśli została zaznaczona opcja uaktualniania cen jednostkowych pozycji,

możemy również zaktualizować Ceny obiektów .Dodatkowo możemy poprosić program o wyświetlanie komunikatu, gdycena ma być zmieniona (opcja Pytaj o akceptację zmiany ceny), o zero-wanie cen nie znalezionych (opcja Zeruj ceny nie znalezione), oraz aktuali-zację tylko cen zerowych (Uaktualniaj tylko ceny zerowe) oraz o kopio-wanie opisów pozycji ( Kopiuj opisy pozycji uproszczonych z cennika). Je-śli w kosztorysie występują ceny w różnych walutach, powinny być aktu-

alizowane cenami w tej samej walucie, a więc należy zaznaczyć opcjęTylko ceny w tej samej walucie.

Jeśli zaznaczymy opcję Przeglądane inne cenniki , po znalezieniu pierw-szej ceny zostaną przeszukane następne cenniki podłączone do kosztorysu




i, jeśli zostaną znalezione kolejne ceny, wyświetli się okno z ich listą. Jeśliopcja nie jest zaznaczona, znaleziona cena zostanie wstawiona do danychelementu (gdy indeks elementu jest anonimowy, zostanie wyświetlona listaelementów podobnych).

Po zaznaczeniu opcji Automatyczny wybór najniższej ceny cena elementuzostanie uaktualniona najniższą ze znalezionych cen.

W przypadku uaktualniania cen cenami z innego kosztorysu zostanie wy-świetlone okienko, w którym wybieramy dysk, katalog i nazwę kosztorysu(patrz rozdział OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU).

Uaktualnienie cennika danymi z kosztorysuW przypadku gdy chcemy dokonać uzupełnienia bazy cenowej o dodat-kowe pozycje lub uaktualnienia cenniektórych pozycji, z menu Ceny wy-

bieramy polecenie Uaktualnij cen-nik… W następnym kroku, po pokaza-niu się okienka takiego, jak na rysunkuz prawej, musimy zdecydować, które

elementy cennika RMS aktualizujemy(możemy aktualizować ceny robocizny,ceny materiałów i ceny sprzętu i/lubceny jednostkowe pozycji) oraz czy do bazy zapisywać zerowe ceny (opcja

Zapisuj także ceny zerowe). Opcja Tylko ceny w tej samej walucie po-winna być zaznaczona, gdy chcemy zaktualizować tylko ceny podane wwalucie elementu lub pozycji.

Aktualizacji podlega bieżący cennik. Jeśli do kosztorysu podłączyliśmy

więcej niż jeden cennik danego typu (na przykład dwa cenniki RMS i trzycenniki pozycji), to po kliknięciu na OK trzeba wybrać ten cennik, któryma być zaktualizowany.

Przeliczanie cen w kosztorysie według podanegowspółczynnika

Ceny elementów RMS i/lub ceny pozycji w kosztorysie możemy skorygo-

wać o pewien stały współczynnik. W tym celu z menu Ceny wybieramy polecenie Zmień ceny… W okienku, które się ukaże ustalamy ‘Zakreszmian’: jeśli zmieniamy ceny tylko jednej kategorii, zaznaczamy ją, w poleWyrażenie (współczynnik) wpisujemy odpowiednią liczbę, a następnie



118 NORMA PRO

klikamy na przycisku Pomnóż lubPodziel; jeśli chcemy przeliczyćwszystkie ceny, zaznaczamywszystkie kategorie. Możemy

również przeliczać tylko dwiekategorie – należy przy tym pa-miętać, że zostaną one przeliczonewedług tego samegowspółczynnika. Jeśli chcemy każdą z kategorii skorygować według innegowspółczynnika, powinniśmy je przeliczyć oddzielnie.

UWAGA! Po zmianie cen wyrażenie, według którego zostały przeli-

czane nie jest zapamiętywane.

Oprócz cen możemy zmienić współczynniki cen jednostkowych lub cenRMS-ów, które zostały określone dla pozycji uproszczonych (karta ‘Ceny

jednostkowe’ w oknie edycji pozycji uproszczonej). W grupie ‘Zmieniane’zaznaczamy wtedy opcję współczynniki , a w polu Wyrażenie: wpisujemywyrażenie, według którego współczynniki zostaną przeliczone, jeśli klik-niemy na przycisku Pomnóż lub Podziel, lub na nowo ustawione, gdyklikniemy na przycisku Ustaw.

UWAGA! Po zmianie współczynników wyrażenie, według którego zo- stały przeliczane – jest pamiętane.

Dopasowanie ceny elementu RMS do założonej

wartości kosztorysuCenę danego elementu RMS można dopasować do założonej wartościkosztorysu. Aby to zrobić, trzeba przejść do takiego zestawienia RMS, wktórym dany element się znajdzie, następnie zaznaczyć go i z menu Ceny wybrać polecenie Dopasuj cenę… W okienku, które się pokaże należywpisać wartość kosztorysu i kliknąć na OK . Operację tę można wykonaćdla kilku zaznaczonych elementów RMS.

Korzystanie z bazy Intercenbud

Athenasoft oferuje Intercenbud – internetową bazę cen materiałów bu-dowlanych, której unikalną cechą jest możliwość bezpośredniego wczyta-




nia danych do programów kosztorysowych. Baza powstała z myślą o fir-mach wykonujących usługi remontowo-budowlane, kosztorysantach, hur-towniach i producentach materiałów budowlanych i pokrewnych.

Dzięki systemowi Intercenbud małe i duże firmy wykonujące usługi re-montowe i budowlane będą miały możliwość zbierania informacji o ofer-tach handlowych, promocjach, rabatach, a co za tym idzie będą mogłyłatwiej i szybciej wybrać partnerów do współpracy oraz wynegocjowaćnajkorzystniejsze warunki zakupu potrzebnych towarów.

Rys. 86. Strona główna bazy Intercenbud.

Obecnie użytkownik będzie miał zawsze aktualną informację o cenachinteresujących go produktów, obejmującą przy tym terytorium całej Polski.Ceny te będzie również mógł wykorzystać bezpośrednio w swoich

programach kosztorysowych.

Oprócz cen Intercenbud zawiera takie dane o towarze jak: indeks ETO,indeks PKWiU, nazwę dostawcy i producenta, jednostka miary, ciężar właściwy, sposób pakowania, daty obowiązywania ceny, rodzaj grupy

towarowej oraz adres strony www.Z drugiej strony użytkownik otrzymuje pełną informację o producentach idostawcach towarów: ich nazwy, adresy, województwo, na terenie którego



120 NORMA PRO

działają, branżę, kontakty telefoniczne, adresy e-mail oraz „link” do ichstron www.

Zarówno kosztorysanci jak i dostawcy towarów mogą wpisać swoje propozycje i uwagi do pracy systemu na specjalnej, przygotowanej do tegostronie, a następnie wysłać je do Administratora.

Baza Intercenbud, o adresie www.Intercenbud.com.pl, dostępna jest bezpłatnie i można z niej korzystać 24 h na dobę.

Strony dostawców i producentów

Dostawcy i producenci materiałów budowlanych zostają zarejestrowani wsystemie po zaakceptowaniu regulaminu i podaniu swojej nazwy, loginu ihasła dostępu, adresu, województwa, telefonów i faksów, adresu e-mail istrony www i oraz branży, do której należą. Po uaktywnieniu konta przezadministratora uzyskują dostęp do bazy danych i mogą wprowadzać danetowarów. Wymiana informacji na temat rejestracji pomiędzy dostawcą aAdministratorem odbywa się automatycznie poprzez podany przez do-stawcę adres e-mail.

System udostępnia dwie drogi wprowadzania nowych towarów i modyfi-

kowania danych towarów już istniejących w bazie. Można to robić „online”, bezpośrednio na stronie reprezentującej dany lub nowy produkt lubwczytać je z pliku tekstowego, który został wcześniej przygotowany nawłasnym komputerze przy pomocy programu Edytor Cenników.

Producent ma możliwość przeszukiwania listy swoich towarów i wybiera-nia ich według różnych kryteriów. Na wyselekcjonowanych towarach możewykonać takie operacje globalne jak zmiana cen, usunięcie towaru czyzmiana dat obowiązywania cen.

Ponieważ na stronie danych dostawcy i na stronie danych towaru wyświe-tlane są liczniki odwiedzin, w każdej chwili dostawca może się dowiedzieć,ile razy oglądana była jego strona i jakie jest zainteresowanie danymtowarem.

Strony kosztorysanta

Kosztorysanci zostają zarejestrowani w systemie po zaakceptowaniu re-

gulaminu i wprowadzeniu swoich danych. Zaraz potem mogą się zalogo-wać i korzystać z bazy, to znaczy z danych wszystkich producentów iwszystkich towarów.




Ponieważ baza zawiera wiele tysięcy pozycji, z punktu widzenia użytkow-nika najważniejsze jest, aby znaleźć ceny tylko tych towarów, które go in-teresują. Do tego celu służy strona szukania, na której można szczegółowookreślić kryteria wyboru poszukiwanych towarów (rys. 87).

Rys. 87. Strona wyszukiwania w systemie Intercenbud.

Bazę przeszukiwać można zarówno pod kątem wystąpienia określonychcech towaru, jak i określonych danych dostawcy. Na przykład można wy- brać towary o nazwach zawierających tekst „klej”, od dostawców działa- jących w branży ogólnobudowlanej z obszaru województwa Mazowiec-kiego. Wynikiem wyszukiwania jest lista produktów wyświetlona po za-kończeniu procesu szukania (rys. 88) oraz lista dostawców tych produktów,która jest dostępna na stronie Lista dostawców (rys. 91). Uzyskana listamoże zostać dodatkowo przefiltrowana pod kątem znalezienia towarów o

najniższych lub najwyższych cenach (wybór materiałów wg dodatkowychkryteriów).



122 NORMA PRO

Rys. 88. Lista materiałów uzyskana z bazy danych.

Po kliknięciu na nazwie produktu otwiera się strona informacyjna, na którejwyświetlane są dane towaru (rys. 89) i analogicznie, po kliknięciu na nazwiedostawcy – na ekranie pojawi się strona danych dostawcy (rys. 90).

Rys. 89. Dane towaru.




Rys. 90. Dane dostawcy.

Użytkownik może również obejrzeć listę dostawców wyszukanych mate-riałów, jeśli kliknie na odsyłaczu lista dostawców wyszukanych materiałów (rys. 91)

Rys. 91. Lista dostawców wyszukanych materiałów.

Jednym z głównych zadań systemu Intercenbud jest ułatwianie nawiązy-wania kontaktów między firmami budowlanymi a dostawcami towarów.Zadanie to realizowane jest między innymi poprzez możliwość bezpo-



124 NORMA PRO

średniego wysłania zapytania ofertowego do wybranych producentów z prośbą o podanie cen i warunków zakupu wyselekcjonowanych towarów.Zapytanie jest generowane automatycznie w formie wiadomości e-mail dlawszystkich wyszukanych towarów danego dostawcy. Do wiadomości dołą-

czane są dane użytkownika i jego adres e-mail, dzięki czemu dostawca wie,komu i na jaki adres wysłać ofertę. Utworzona wiadomość może byćedytowania; na przykład uzupełnienie jej o ilości potrzebnych towarówmoże być dla dostawcy podstawą do zaproponowania użytkownikowispecjalnych rabatów lub innych udogodnień związanych z zakupemtowaru.

Aby wejść na stronę generowania ofert, na stronie wyszukanych materia-

łów (rys. 88) lub na stronie listy dostawców należy kliknąć na odsyłaczu zapytania ofertowe na wszystkie materiały. Zostanie wtedy pokazana stronaz listą dostawców i umieszczonym w pierwszej kolumnie tekstem ‘skierujzapytanie’ (rys. 92). Kliknięcie na tym tekście w wierszu dostawcyspowoduje automatyczne wygenerowanie wiadomości e-mail z listą towarów.

Rys. 92. Lista dostawców, do których można wysłać zapytania ofertowe.




Rys. 93. Zapytanie ofertowe wygenerowane przez system Intercenbud.

Ogromną zaletą systemu Intercenbud jest możliwość pobrania listy wybra-nych towarów oraz listy dostawców tych towarów i zapisania ich w pliku nawłasnym komputerze. Do plików pobranych w formacie Normy i Strixawyprowadzane są wszystkie informacje o towarze znajdujące się w bazieoraz wszystkie dane dostawców. Aby wygenerować plik Intercenbudu, na-leży wyszukać potrzebne materiały (strona Szukaj, rys. 87), a następnie jezapisać na własnym dysku w formacie Normy i Strixa klikając na odsyłaczu

Pobierz materiały dla Normy i Strixa oraz nowszych (rys. 88), a potem na Zapisz materiały na dysk (rys. 94).

Rys. 94. Strona, z której zapisujemy wybrane materiały na dysk

Należy kliknąć na odsyłaczu zapisz materiały na dysk , a następnie w



126 NORMA PRO

okienku pokazanym na rys. 96 zaznaczyć opcję Zapisz ten plik na dysku ikliknąć na OK . W następnym etapie, w oknie Zapisz jako trzeba wybraćfolder, w którym plik zostanie zapisany oraz ewentualnie zmienić jego na-zwę, jeśli nazwa zaproponowana przez program nie jest odpowiednia

i kliknąć na Zapisz (rys. 96).

Rys. 95. Strona pobierania z Intercenbudu całego cennika.

Rys. 96. Kolejne etapy pobierania i zapisywania pliku z bazy Intercenbud.




Jeśli konieczne jest pobranie z bazy wszystkich materiałów, na stronieszukania (rys. 87) należy kliknąć na przycisku Pobierz całą bazę i na na-stępnej stronie (rys. 95) kliknąć na linku Pobierz całą bazę materiałów i

Pobierz całą bazę sprzętu dla Normy i Strixa.

Po zapisaniu na dysku plik Intercenbudu może zostać zaimportowany do Normy jak każdy inny cennik. Jeśli użytkownik skopiuje go na dyskietkę ida innemu użytkownikowi, ten również będzie mógł go zaimportować do

Normy. Aby to zrobić, należy uruchomić polecenie Importuj cennik… zmenu Bazy cenowe. W okienku importu, na karcie ‘Cennik importo-wany’ (rys. 60) trzeba kliknąć na przycisku Przeglądaj…, znaleźć zapi-sany plik Intercenbudu, zaznaczyć opcję Pojedynczy plik i kliknąć na

Rozpoznaj format. Jeśli format został poprawnie rozpoznany, możnazmienić dane bazy wynikowej, w szczególności jej nazwy (karta ‘Cennik wynikowy’ (rys. 61), następnie kliknąć na OK uruchamiając w ten sposób

proces importowania danych. Wygenerowany cennik zostanie umieszczonyna liście zainstalowanych cenników w wybranej bazie cenowej.

W Intercenbudzie materiały zostały sklasyfikowane według indeksu KMB,zgodnego z załącznikami ministerialnymi. Klasyfikacja ta zostałaoznaczona numerem 2, co widać na rys. 97 w kolumnie ‘kl.’.

Rys. 97. Lista elementów RMS do wyboru – za indeksem i jednostką miary pokazany jest numer klasyfikacji. W tym wypadku wszystkie elementy mają klasyfikację

KMB (/2), a ceny pochodzą z cennika Intercenbudu.

Jeśli do kosztorysu podłączymy bazę cenową Intercenbudu, a wstawimy pozycję z katalogu, w której znajdują się materiały o indeksach ETO, to ichceny nie zostaną znalezione. Aby program mógł je odszukać, na karcie‘Szukanie cen’ okna opcji programu należy zaznaczyć Szukaj we wszyst-



128 NORMA PRO

kich typach indeksów ETO (patrz rozdział EKRAN GŁÓWNY I OPCJEPROGRAMU, podrozdział Opcje programu).

Ponieważ indeksy ETO i KMB niecałkowicie się pokrywają i ten sam in-deks może być przypisany do różnych materiałów lub ten sam materiałmoże mieć różne indeksy (rys. 98), trzeba uważnie kontrolować nazwy i

jednostki miary wprowadzanych elementów.

Rys. 98. Kartoteka RMS. Acetylen ma różne indeksy ETO i KMB.

Baza Intercenbud jest również dostępna na płycie CD, a pliki z niej wyge-nerowane importuje się do Normy Pro w ten sam sposób, jak z Intercen-

budu internetowego.




7. OTWIERANIE I ZACHOWYWANIEKOSZTORYSU

Tworzenie nowego kosztorysuAby utworzyć nowy kosztorys:

♦ Z menu Plik wybieramy polecenie Nowy lub klikamy na przyciskuznajdującym się na pasku narzędzi.

Rys. 99. Okno tworzenia nowego kosztorysu.

♦ W okienku, które się pojawi (rys. 99), na karcie ‘Opcje nowego koszto-

rysu’ wprowadzamy podstawowe dane o kosztorysie:• W pole Nazwa koszt.: wpisujemy nazwę kosztorysu. Nazwa ta może

być dłuższa niż osiem znaków, może zawierać polskie litery, niemoże natomiast zawierać znaków ‘*’ i ‘?’.

• W pole Krótki opis kosztorysu: wpisujemy krótką charakterystykękosztorysu informującą np. o zakresie prac, czy przewidywanychterminach ich rozpoczęcia i zakończenia. Opis ten ma znaczenie in-formacyjne; będzie widoczny podczas szukania kosztorysu na dyskui może zostać umieszczony na wydrukach.

• W grupie ‘Rodzaj kosztorysu’ deklarujemy w jakiej postaci koszto-rys będzie wyświetlany na ekranie w czasie tworzenia. Może to być



130 NORMA PRO

kosztorys w normalnej postaci (opcja Kosztorys), w postaci książkiobmiarów (opcja Książka przedmiarów ) oraz kosztorys inwestorski,w którym każda pozycja będzie podsumowywana z uwzględnieniemnarzutów (opcja Kosztorys inwestorski ). Deklaracja postaci

wyświetlania nie jest ostateczna – w każdym momencie tworzeniakosztorysu postać tę można zmienić.

• Jeśli tworzymy kosztorys uproszczony, bazujący na cennikach za-wierających ceny jednostkowe pozycji, zaznaczamy opcję Kalkula-cja uproszczona.

• Klikając na przycisku Na podstawie… możemy utworzyć koszto-rysy na bazie już istniejącego kosztorysu (Tworzenie kosztorysu

na bazie innego kosztorysu).• W polu Szablon liczenia narzutów : wybieramy sposób, według któ-

rego będą obliczane narzuty. Wybór ten jest ważny z punktu widze-nia uzyskania takiego wydruku kosztorysu ofertowego, który niezostanie zakwestionowany przez inwestora.

1. Jeśli wybierzemy Zamówienia publiczne(oferta), to narzuty będą liczone pozycjami od kosztów jednostkowych i w tym przypadku

na wydruku kosztorysu ofertowego iloczyn ceny i ilości będzierówny wartości pozycji, a wartość kosztorysu jest obliczana wsposób następujący:

Ck = Suma[L * (n*c + N)] + Nk

gdzie:

L – obmiar robót w pozycji,

n*c – koszty bezpośrednie pozycji na jednostkę obmiaru,

N – narzuty pozycji wyliczone na jednostkę obmiaru (np.Kp+Z),

Nk - narzuty dla całego kosztorysu (np. VAT).

2. Jeśli wybierzemy Narzuty liczone dla całego kosztorysu, to na-rzuty będą liczone od wartości zsumowanych kosztów w całym

w oz c i




kosztorysie, a wartość kosztorysu będzie obliczana w sposóbnastępujący:

Ck = Suma(L * n*c) + N + Nk

gdzie:

L – obmiary robót,

n*c – koszty bezpośrednie na jednostkę obmiaru,

N – wartość narzutów (np. Kp + Z)

Nk – narzuty dla całego kosztorysu (np. VAT)

3. Jeśli w polu Szablon liczenia narzutów: wybierzemy Ustawieniawłasne, będziemy mogli sami ustawić opcje obliczania narzutów.

To, co wybierzemy w tym momencie, będzie widoczne w opcjachkosztorysu na karcie ‘Liczenie narzutów’ (patrz rozdział OPCJEKOSZTORYSU, Opcje obliczania narzutów).

♦ Na karcie ‘Cenniki RMS’ decydujemy, z jakich cenników elementówRMS będziemy korzystać podczas pracy z kosztorysem (rys. 100). Listatych cenników wyświetlona jest w polu Lista używanych cenników .Pierwszy cennik, (jeśli nie mamy zainstalowanego żadnego) dodajemyklikając na przycisku Wybór cennika…, Jeśli mamy utworzoną więcejniż jedną bazę cenową, dostaniemy listę baz, z której wybieramy bazę, anastępnie właściwy cennik. Jeśli mamy tylko jedną bazę, od razu do-staniemy listę cenników do wyboru. Po wybraniu cennika w polu Baza:

pojawi się identyfikator bazy, z której cennik pochodzi, w polu Cennik: – identyfikator cennika, zaś cennik zostanie dopisany do listy.

Aby dopisać następny cennik, korzystamy z przycisków (Dodaj)

lub (Dodaj z bazy). Po kliknięciu na pierwszym z nich zostanie wy-generowany pusty wiersz, do którego będziemy mogli wpisać na

przykład identyfikator bazy i cennika, który jeszcze nie istnieje lubwprowadzić dane przyciskiem Wybór cennika… Kliknięciem na przy-

cisku Dodaj z bazy od razu zostanie wstawiony cennik wybrany z listycenników danej bazy.

w oz c i



132 NORMA PRO

Rys. 100. Karta, na której wybieramy cenniki RMS współpracujące z kosztorysem.

Przycisk służy do usunięcia cennika z listy, zaś przycisk umożli-

wia edycję, przy czym zmiany potwierdzamy przyciskiem , a

anulujemy .

Przyciskami i zmieniamy kolejność cenników na liście. Jest to

istotne, ponieważ cenniki przeszukiwane są w kolejności takiej, jak naliście.

Jeśli włączymy opcję Pokazuj informacje cenników w liście, opróczidentyfikatora bazy i cennika zostanie dodatkowo wyświetlona infor-macja o poziomie cen oraz opisie cennika.

♦ Na karcie ‘Cenniki po-zycji’ decydujemy, z ja-

kich cenników jednost-kowych pozycji bę-dziemy korzystać pod-czas pracy z kosztory-sem (rys. 101). Obsługalisty jest taka sama jak w przypadku cennikówRMS.

Rys. 101. Lista cenników pozycji podłączonych do kosztorysu.




♦ Akceptujemy ustawienia kliknięciem na przycisku OK . Na ekranie pojawi się pusty formularz kosztorysu.

UWAGA! Nie jest konieczne określanie wyżej opisanych opcji, gdyż

można je zdefiniować później, wywołując okno opcji kosztorysu (menuOpcje , polecenie Kosztorysu… (patrz rozdział OPCJE KOSZTORYSU).

Tworzenie kosztorysu na bazie innego kosztorysuJeśli chcemy utworzyć nowy kosztorys na bazie już istniejącego koszto-rysu, z menu Plik wybieramy polecenie Nowy lub klikamy na odpowiada-

jącym mu przycisku na pasku narzędzi. Po ukazaniu się okna z rys. 99 iwpisaniu nazwy kosztorysu klikamy na przycisku Na podstawie… Wwyniku otrzymamy okno takie, jak okno otwierania już istniejącegokosztorysu (rys. 102), z którego wybieramy kosztorys bazowy. Po dokona-niu wyboru i potwierdzeniu kliknięciem na przycisku Otwórz pola nowegokosztorysu zostaną wypełnione informacją pobraną z kosztorysu bazowego.Ich zawartość może oczywiście zostać przez nas zmodyfikowana.

Otwieranie do edycji już istniejącego kosztorysuJeśli chcemy pracować nad kosztorysem, który wcześniej został zapisanyna dysku, z menu Plik wybieramy polecenie Otwórz… lub klikamy na

przycisku znajdującym się na pasku narzędzi.

Po pojawieniu się okna z rys. 102:

♦ W polu Katalogi kosztory-

sów: wybieramy z listy jeden z katalogów zade-klarowanych w ścieżcedostępu do kosztorysów(patrz polecenie Opcjeprogramu, karta ‘Ścieżkiprogramu’).

♦ Jeśli kosztorys znajduje się w innym folderze niż zadeklarowane wścieżkach dostępu do kosztorysów, w polu Szukaj w: i pod nim przeszu-

kujemy drzewo folderów, aż znajdziemy poszukiwany kosztorys.Kliknięciem na strzałce z prawej strony pola rozwijamy listę wszystkich



134 NORMA PRO

dostępnych dysków oraz otwartych folderów. Kliknięcie na literze lubnazwie określonego dysku lub folderu spowoduje jego wybranie iwyświetlenie jego zawartości w polu poniżej. Z kolei dwukrotne klik-nięcie na folderze otwiera go, zaś kliknięcie na pliku – powoduje

umieszczenie jego nazwy w polu Nazwa pliku:.

Rys. 102. Okno otwierania już istniejącego kosztorysu.

Zaraz po pojawieniu się okna z rys. 102 w polu Szukaj w: otwierany jest pierwszy folder wpisany w ścieżce dostępu do kosztorysów (patrz roz-dział EKRAN GŁÓWNY IOPCJE PROGRAMU).

♦ W polu Pliki typu: zaznaczamytyp pliku, który chcemy wprowa-dzić. Jeśli otwieramy kosztorys,

będzie nim typ Kosztorysy(*.kst).

♦ Z listy kosztorysów wyświetlonej

w okienku pod polem Szukaj w: wybieramy (klikając

na jego nazwie) potrzebny kosztorys, zaś z listy wer-sji rozwiniętej po kliknięciu na strzałce obok polaWersja: – wersję kosztorysu. Lista pokazanych wersji

będzie zależała od liczby zapamiętywanych wersji ustawionej w opcjach




programu i od ilości wykonanych operacji zapisu na dysk danego kosz-torysu. Wersja kst oznacza ostatnią wersję kosztorysu, poprzednie wer-sje oznaczane są kolejno 001, 002, itd. od najmłodszej do najstarszej.

♦ W dolnej części okna, w części ‘Opis wybranego kosztorysu’ pojawiają się podstawowe informacje o kosztorysie: opis, wartość i dane użyt-kownika.

♦ Po potwierdzeniu kliknięciem na przycisku Otwórz na ekranie zostaniewyświetlony wybrany kosztorys oraz pojawi się nowe menu i pasek na-rzędzi.

♦ Jeśli nie znamy nazwy kosztorysu, możemy spróbować go znaleźć we-

dług fragmentu tekstu pochodzącego z opisu lub strony tytułowej. Wtym celu klikamy na przycisku Szukaj, następnie w oknie, które sięukaże, w polu Szukany tekst: wpisujemy fragment tekstu i klikamy na

przycisku OK .

Rys. 103. Wyszukiwanie kosztorysów wg fragmentu tekstu z opisulub strony tytułowej.

Zachowywanie kosztorysuKażdy kosztorys po poprawnej edycji powinien być zapisany (zapamiętany

do późniejszej edycji) na dysku. Jeśli kosztorys zachowujemy pod tą samą nazwą, z którą został otwarty, klikamy na przycisku lub z menu Plik wybieramy polecenie Zachowaj. Jeśli zaś chcemy zachować kosztorys podinną nazwą, z menu Plik wybieramy polecenie Zachowaj jako…



136 NORMA PRO

Rys. 104. Okno zachowywania kosztorysu.

W tym wypadku pojawia się okno bardzo podobne do okna otwieraniakosztorysu (rys. 104). W oknie tym zostaje wyświetlona zawartość pierw-szego folderu, który wpisany jest w ścieżce dostępu do kosztorysów. Jeślichcemy zapisać kosztorys w innym folderze, wybieramy go z listy wy-świetlonej w polu Katalogi kosztorysów: lub otwieramy w polu Zapisz w:,a jeśli chcemy nadać mu nową nazwę, wpisujemy ją w polu Nazwa pliku:.Kosztorys zostaje zapamiętany po kliknięciu na przycisku Zapisz.

Jeśli kosztorys chcemy wyeksportować do innego formatu, wybieramy gow polu Zapisz jako typ:. Wybranie typu Widok tekstowo uaktywni opcjegrupy ‘Eksportowany zakres kosztorysu’ i wtedy możemy zdecydować,

jaką część kosztorysu zapisujemy.

Wersje kosztorysuKażdy kosztorys możemy zapamiętać w kilku ostatnich wersjach. Ilość pa-miętanych wersji wprowadzamy w polu Liczba wersji na dysku: po wy-wołaniu polecenia Programu… z menu Opcje. Za każdym razem, gdyzapisujemy kosztorys poleceniami Zachowaj lub Zachowaj jako…, two-rzona jest kolejna wersja. Wersja kst (plik o rozszerzeniu .KST) oznacza




ostatnią wersję kosztorysu, poprzednie wersje oznaczane są kolejno 001,002, itd, od najmłodszej do najstarszej (tzn. wersja o numerze 003 jeststarsza niż wersja 001). Pliki związane z tymi wersjami mają rozszerzenia.001, 002, itd.

Kopia awaryjna i zapasowa bieżącego kosztorysuKopia awaryjna kosztorysu o rozszerzeniu .AWA zapisywana jest na dysk co kilka minut. Jeżeli w trakcie pracy nad kosztorysem „padnie” system lub

program, ostatni stan można odzyskać wczytując kosztorys o nazwie pad-niętego kosztorysu i tym właśnie rozszerzeniu. Częstość automatycznegotworzenia kopii awaryjnej podajemy w opcjach programu (menu Opcje,

polecenie Programu…) wpisując odpowiednią ilość minut w pole Kopiaawaryjna co:.

W przypadku gdy zaznaczona jest opcja Zachowywanie ostatniej kopii awaryjnej w pliku *.BAK oraz jeśli kosztorys został zapisany na dysk i za-mknięty prawidłowo, ostatnia kopia awaryjna zmienia rozszerzenie na.BAK i staje się kopią zapasową bieżącej wersji kosztorysu.

Kopia zapasowa nie powstaje, jeśli opcja Zachowywanie ostatniej kopii

awaryjnej w pliku *.BAK nie jest zaznaczona.Załóżmy, że w trakcie pracy nad kosztorysem ŁAZIENKI.KST nastąpiłaawaria zasilania – program został przerwany a system zresetowany. Po po-wtórnym uruchomieniu Normy Pro znaleziona zostaje kopia awaryjnai wyprowadzany jest komunikat informujący o tym fakcie (rys. 105).

Rys. 105. Komunikat o znalezieniu kopii awaryjnej.

W tym momencie musimy podjąć decyzję, co z tą kopią zrobić: możemy ją wczytać do programu i dalej pracować nad kosztorysem (przycisk Wczy-taj), możemy pozostawić na dysku i dopiero potem ją wczytać (Pozostaw)

lub też możemy ją usunąć z dysku (Usuń), w przypadku gdy jesteśmycałkowicie pewni, że dokonane zmiany nie muszą być zachowane. Jeślikopię awaryjną zostawiliśmy na dysku, to aby ją wczytać, wywołujemy

polecenie Otwórz… z menu Plik , w polu Wyświetl pliku typu: wybieramy



138 NORMA PRO

typ Wszystkie pliki(*.*) i w liście plików szukamy pliku o nazwiekosztorysu i rozszerzeniu .AWA (patrz rys. 106). Plik ten następnie otwie-ramy do edycji.

Rys. 106. Kosztorysy wraz z plikami kolejnych wersji i kopiami awaryjnymi.




8. OPCJE KOSZTORYSUPrawidłowe ustawienie opcji kosztorysu jest bardzo ważne, ponieważ rzu-tuje na sposób obliczeń narzutów, rozliczeń materiałów i robocizny, wy-

glądy ekranów, dostęp do cenników, przeliczanie walut, itd. Opcje koszto-rysu można określić zanim zaczniemy wprowadzać pozycje lub zmieniać je

później, w trakcie pracy z kosztorysem. Każdy kosztorys ma swoje in-dywidualne ustawienia, zapamiętywane razem ze wszystkimi pozostałymidanymi.

Do określania parametrów kosztorysu służy polecenie Opcje kosztorysu… z menu Kosztorys. W oknie opcji (rys. 107) znajduje się zestaw kilkunastu

kart, które służą do zdefiniowania najważniejszych właściwości kosztorysu.Do parametrów kosztorysu należy włączyć również formularz kalkulacjizawierający opis wszystkich zasad i założeń, według których obliczany jestkosztorys. Formularz kalkulacji można obejrzeć i zmodyfikować wy-wołując polecenie Formularz kalkulacji z menu Opcje.

Rodzaj kosztorysu i typy kalkulacjiRodzaj kosztorysu i typy kalkulacji określamy na karcie ‘Opisy’ (rys.107).

♦ W grupie ‘Rodzaj kosztorysu’ wybieramy typ, który jest dla nas najbar-dziej odpowiedni. Wybranie opcji Kosztorys oznacza, że nasz kosztorys

będzie przedstawiony w sposób tradycyjny, jako zwykły kosztorys.Opcja Książka przedmiarów służy do przedstawienia kosztorysu wformie tabeli zawierającej dokładny opis zdefiniowanych obmiarów.Zaznaczenie opcji Kosztorys inwestorski spowoduje wygenerowanie

takiego obrazu kosztorysu, w którym każda pozycja będzie podsu-mowana wraz z obliczonymi dla niej narzutami. Zmiana opcjikosztorysu w trakcie jego tworzenia może spowodować wyświetleniekomunikatu z informacją o zmianach, które zostały dokonane w wynikuzmiany sposobu obliczeń (rys. 130).

♦ Pole wyboru Kalkulacja uproszczona zaznaczamy wtedy, gdy chcemy prowadzić kosztorysowanie uproszczone (patrz rozdział KOSZTO-

RYSOWANIE UPROSZCZONE).♦ Jeśli planujemy wprowadzenie okresów rozliczeniowych i rozliczanie

wykonanych robót, powinniśmy zaznaczyć opcję Rozliczanie wykona-



140 NORMA PRO

nych robót ( patrz rozdział HARMONOGRAMOWANIE I ROZLI-CZANIE WYKONANYCH ROBÓT).

Rys. 107. Opcje kosztorysu – karta ‘Opisy’

♦ Opcję Harmonogramowanie robót zaznaczamy wtedy, gdy do rozlicza-nia robót chcemy wprowadzić klucze lokalizacyjne i wykonawcze orazwtedy, gdy dane z kosztorysu mają być przesłane do programów doharmonogramowania (patrz rozdział HARMONOGRAMOWANIE IROZLICZANIE WYKONANYCH ROBÓT).

♦ Jeśli chcemy korzystać z cenników dostawców, określać rabaty i innedane związane z dostawcami powinniśmy zaznaczyć opcję Cenniki

dostawców. Opcje określone na tej karcie można zapamiętać jako domyślne kliknięciemna przycisku Zachowaj jako domyślne.

Opcje, które zostały zapamiętane jako domyślne można z powrotem przywrócić klikając na przycisku Wczytaj opcje domyślne.

Opcje można również czytać z innego kosztorysu wykorzystując przycisk Wczytaj z kosztorysu.




Opis, charakterystyka obiektu i strona tytułowaKrótki opis kosztorysu, charakterystykę obiektu i zawartość strony tytuło-wej wprowadzamy na karcie ‘Opisy’ opcji kosztorysu (rys. 107).

Opis kosztorysu

W polu Opis kosztorysu: wpisujemy krótki tekst, streszczający charakter robót.

Strona tytułowa

Po kliknięciu na przycisku Strona tytułowa…, znajdującym się na karcie‘Opisy’, pojawia się okno służące do definiowania parametrów tytułowejstrony wydruku kosztorysu. Na karcie ‘Dane strony tytułowej’ wypeł-niamy poszczególne pola wprowadzając tekst z klawiatury.

Nazwę kosztorysu można wpisać z klawiatury lub wprowadzić jako jeden ztypów: kosztorys ofertowy, zamienny i powykonawczy. Wystarczy kliknąćna strzałce znajdującej się w polu Nazwa kosztorysu:, aby rozwinęła sięlista wyżej wymienionych typów kosztorysów.

Rys. 108. Okno definiowania danych strony tytułowej – karta ‘ Danestrony tytułowej’ .



142 NORMA PRO

Rys. 109. Wybieranie typu kosztorysu.

Wyjaśnienie, jak wypełniać pola umieszczone jest na górze karty. Na doleznajduje się przycisk Wczytaj domyślne, umożliwiający wczytanie wcze-śniej zapisanych danych strony tytułowej, Zachowaj jako domyślne, po-zwalający na zapamiętanie bieżących danych strony, Wczytaj z koszto-

rysu, przy pomocy którego możemy wczytać dane z innego kosztorysu.Przyciskiem Akceptuj i skopiuj do schowka potwierdzamy poprawnośćdanych i ładujemy je do schowka. Dane ze schowka możemy potemwstawić do innych dokumentów.

Karta ‘Opcje druku strony tytułowej’ zawiera ustawienia dotyczące za-wartości i wyglądu strony tytułowej (rys. 110).

Rys. 110. Opcje druku strony tytułowej.




Karta ‘Klauzula o uzgodnieniu kosztorysu’ służy do wpisania tekstuklauzuli. Tekst możemy wprowadzić z klawiatury lub wczytać z już istnie-

jącego kosztorysu (przycisk Wczytaj z kosztorysu).

W grupie ‘Hasła dla danych strony:’ definiujemy szereg haseł (czyli tek-stów opisujących pola), które mogą znaleźć się na stronie. Teksty wpro-wadzone w pola Nazwa inwestycji , Adres inwestycji , Inwestor , Adres in-westora, itd. pojawią się na wydruku jako komentarze. Również tekstywpisane w pola znajdujące się w obszarze ‘Hasła dla podpisów:’ umiesz-czone zostaną na wydruku.

W polu Poziom cen kosztorysu wpisujemy z klawiatury informacje o po-ziomie cen. Pole to staje się niedostępne, gdy zaznaczymy opcję z bazy

cenowej , gdyż informację tę będziemy czerpać z cennika dołączonego dokosztorysu.

Rys. 111. Na górze wypełnianie haseł umieszczanych na stronie tytułowej, na dole fragment wydruku strony tytułowej z tymi hasłami.

W grupie ‘Umieść na wydruku’ zaznaczamy te składniki kosztorysu, któremają znaleźć się na stronie tytułowej.

W grupie ‘Kolejność druku narzutów’ określamy, w jakiej kolejności mają być drukowane tabele narzutów (o ile w ogóle mają być drukowane).

Mamy dwie możliwości: najpierw druk narzutów indywidualnych wdziałach, następnie narzutów wspólnych działów i na końcu – narzutów nacałość kosztorysu lub odwrotnie, najpierw narzuty na kosztorys, potem na-rzuty wspólne i narzuty indywidualne. Na rysunkach poniżej pokazany jest



144 NORMA PRO

wydruk obu tych wariantów (na cały kosztorys naliczany jest tylko podatek VAT).

Narzuty wydrukowane wg opcji indyw., wspólne, kosztorysu.

Narzuty wydrukowane wg opcji kosztorysu, wspólne, indyw.

Charakterystyka obiektu

Przycisk Charakterystyka… (rys. 107) umożliwia wywołanie okna, wktórym wprowadzamy tekst opisujący szczegółowo kosztorys.

Rys. 112. Okno edycji charakterystyki obiektu i robót.




Tekst ten można dzielić na paragrafy i podparagrafy. Jeśli tak zrobimy,strukturę paragrafów ładnie widać po włączeniu opcji Konspekt:. Wtedy zlewej strony pojawi się drzewo paragrafów, a z prawej zawartość para-grafu. Na rys. 112 widać charakterystykę obiektu opisaną przy pomocy

paragrafów. Jeśli charakterystyka jest tekstem prostym, może oczywiściezostać przedstawiona w postaci jednego paragrafu.

Jeśli przystępujemy do pisania nowejcharakterystyki, widzimy tylko jeden para-graf (rysunek obok). W tym momencie mo-żemy zacząć pisać tekst.

Na dole okna edycji charakterystyki znajdują się przyciski ułatwiające

tworzenie dokumentu. Przycisk Wczytaj… służy do wczytania charakte-rystyki z innego kosztorysu, przycisk Szukaj… – do znalezienia słowa czyfrazy w dokumencie, zaś przycisk Zastąp… – do zastąpienia znalezionegotekstu innym tekstem. W grupie ‘Podział strony’ umieszczone są przyciskiWstaw i Usuń umożliwiające wstawienie lub usunięcie podziału strony. Wgrupie ‘Paragraf’ mamy przyciski obsługujące wstawianie i usuwanie

paragrafów (Nowy i Usuń), przesuwanie ich na niższy bądź wyższy

poziom ( , ) oraz ustawianie numeracji (opcjeWłącz numerowanie, Kontynuacja numeracji ).

Jeśli włączymy numerowanie paragrafów, będziemy mogli określić formattej numeracji wybierając w polu Szablon numeracji: odpowiedni szablon.Szablony numeracji dodajemy, modyfikujemy i usuwamy po kliknięciu na

przycisku Edytuj… W oknie takim jak na rys. 113 definiujemy poszcze-gólne parametry numeracji. Żeby użytkownikowi ułatwić obsługę tegookna, domyślnie zdefiniowano osiem schematów numeracji, które repre-

zentowane są przez przyciski umieszczone w grupie ‘Przyjmij schematnumeracji’. Kliknięcie na jednym z tych przycisków spowoduje zmianęustawień w polach.



146 NORMA PRO

Rys. 113. Okno określania formatów numeracji.Jak ustawienia wpływają na wygląd numeracji pokażemy na przykładzie.

Załóżmy, że chcemy uzyskać trójpoziomową strukturę paragrafów z taką numeracją, jak na rysunku poniżej. Każdy poziom jest tu formatowany winny sposób.

W polu Poziom: wybieramy ten poziom, który aktualnie formatujemy. Wgrupie ‘Opcje paragrafu’ wybranego poziomu określamy:

• Wygląd numeracji w polu Styl numeracji :. Dla poziomu 1 wybieramystyl I, II, III…, dla poziomu 2 – , A,B.C… , zaś dla poziomu 3 – 1,2,3…




Rys. 114. Numeracja poziomu pierwszego, drugiego i trzeciego.

• Separator oddzielający dany poziom od poprzed-niego (wyższego) w polu Separator od poziomuwyższego:. Gdybyśmy na przykład dla drugiego

poziomu wprowadzili znak równości (=), to

uzyskamy taki wygląd numeru jak na rysunkuobok. Najczęściej separatorem tym jest kropka.

Wprowadzenie separatora tego typu ma senswtedy, gdy zaznaczymy opcję Numerator zawieranumeratory wyższych poziomów , ponieważ wtedynumer poziomu wyższego nie zlewa się znumerem bieżącym.

• Separator oddzielający dany poziom od następnego (niższego) w polu Separator od poziomu niższego:. Gdybyśmy na przykład dodatkowo dla drugiego poziomuwprowadzili znak równości (=), to uzyskamy takiwygląd numeru jak na rysunku obok. Separator ten oddziela również numer paragrafu od tekstu,który występuje za nim. Najczęściej separator odniższego poziomu jest kropką.

• Jeśli chcemy, aby numer zawierał numer paragrafu wyższego, należyzaznaczyć opcję Numerator zawiera numeratory wyższych poziomów .



148 NORMA PRO

Na rysunku obok pokazane jest numerowanie, gdy poziom drugi i trzecimają tę opcję włączoną, zaś separatorami poziomów są kropki.

Gdybyśmy chcieli uzyskać numerację taką, jak na rysunku poniżej, wy-

starczy kliknąć na przycisku .

Pomimo że w drzewie paragrafy są wcięte, na wydruku wcięcia nie będzie, jeśli nie zaznaczymy opcji Wcięcie.

Wyróżnienie pierwszego wiersza danego poziomu możemy uzyskać, jeślizaznaczymy opcję Wyróżnienie pierwszego wiersza paragrafu. Wtedymożemy zmienić typ, rozmiar i kolor czcionki oraz tło, na którym jestdrukowana.

Numerowanie elementów, pozycji i działów Na karcie ‘Numerowanie’ określamy opcje sterujące numerowaniemelementów, pozycji i działów (rys. 115).

Rys. 115. Karta ‘Numerowanie’ .




• Zaznaczenie opcji Pozycje numerowane działami oznacza, że pozycje będą numerowane w każdym dziale osobno, zaś numer ich będzieskładał się z numeru działu i numeru pozycji w dziale. W przeciwnymwypadku pozycje zostaną ponumerowane w sposób ciągły w całym

kosztorysie (rys. 116).

Rys. 116. Z lewej pozycje numerowane działami, z prawej w sposób ciągły.

• W Normie Pro pozycje są numerowane automatycznie. Opcję tę mo-

żemy wyłączyć zaznaczając Pozycje numerowane ręcznie i wtedy samimusimy pilnować właściwej numeracji.

• Standardowo nieaktywne warianty elementów RMS, pozycji czy dzia-łów nie są numerowane. Jeśli jednak chcemy, aby były, musimy zazna-czyć opcję Numerowanie nieaktywnych.

• Jeśli chcemy działy numerować ręcznie, zaznaczamy opcje Działy nu-merowane ręcznie.

• Format numeracji działów wprowadzamy w polu Numeracja działów:.Standardowo działy numerowane są cyframi. Można jednak wyobrazićsobie numerację rzymską (wtedy w polu wpisujemy znak ‘I’) lub lite-rową (małymi lub dużymi literami) i wtedy w polu wpisujemy literę ’A’lub ‘a’.

• W grupie ‘Numeracja RMS w zestawieniu zerowych i niezerowych’wybieramy sposób numerowania RMS w zestawieniach RMS o cenachzerowych i cenach niezerowych.

Jeśli zaznaczymy opcję Ciągła 1,2 ,...(tylko pokazanych), numeracja będzie ciągła w danym zestawieniu.

Jeśli zaznaczymy Tak jak w zestawieniu wszystkich, numery elementóww zestawieniu będą takie jakie występowały w zestawieniu wszystkichelementów (rys. 117).



150 NORMA PRO

Rys. 117. Zestawienie materiałów z cenami zerowymi. Z lewej numeracja ciągła, z prawej numeracja jak w zestawieniu wszystkich materiałów.

Ceny i waluty w kosztorysieKarta ‘Ceny i waluty’ (rys. 118) pozwala ustalić walutę kosztorysu (poleWaluta kosztorysu) oraz określić, z jakim poziomem cen będzie współ-

pracował kosztorys (grupa ‘Pobieranie cen z poziomu’). W polu Tabelawalut kosztorysu: wyświetlane są waluty występujące w kosztorysie wraz zzapamiętanymi kursami, a przyciskiem Aktualizuj można wczytać aktu-alne kursy walut.

Rys. 118. Karta ‘Ceny i waluty’ .

Cenniki kosztorysu

Cenniki RMS

Karta ‘Cenniki RMS’ pozwala wybrać cenniki elementów RMS podłą-czane do kosztorysu. Opis wyboru cenników znajduje się na str. 131 w roz-dziale OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU.




Cenniki pozycji

Karta ‘Baza cen pozycji’ umożliwia wybranie cenników pozycji podłącza-nych do kosztorysu. Opis karty znajduje się na str. 132 w rozdziale

OTWIERANIE I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU.Cennik obiektów

Na karcie ‘Cennik obiektów’ określamy cechy cennika obiektów.

Ponieważ w kosztorysie znajdują się obliczone ceny wykonania różnychrobót, wartość takiego kosztorysu, jego działów i poddziałów można za-chować w cenniku obiektów i wykorzystać w innych kosztorysach. Pod-czas wywoływania polecenia Wstaw do cennika obiektów… z menuKosztorys lub menu Dział zaznaczony dział lub cały kosztorys jest au-tomatycznie wstawiany do tego właśnie cennika. Cennik obiektów może

być jednocześnie podłączony do kosztorysu jako cennik pozycji, to znaczy jako cennik, z którego pobierane są ceny.

Zawartość cennika obiektów można obejrzeć i modyfikować w widokustruktury drzewiastej w oknie katalogów norm (polecenie Zapisywanie cenobiektów | Pokaż cennik strukturalnie… z menu Ceny) lub w oknie

cennika (polecenie Zapisywanie cen obiektów | Pokaż cennik… z menuCeny).

Jeśli do katalogu pozycji wstawiamy własny obiekt, należy określić do ja-kiego wydawnictwa i katalogu ma należeć. Dane te potrzebne są do zbu-dowania drzewa właściwego dla danego cennika. Domyślne wydawnictwo,nazwę, numer, podstawę, a nawet numer wariantu również określamy nakarcie ‘Cennik obiektów’ (rys. 119).

Cennik obiektów wybieramy po kliknięciu na przycisku Wybór cennika… Jeśli w systemie jest więcej niż jedna baza, najpierw wybieramy bazę, a

potem cennik, jeśli zaś jest jedna baza, od razu wybieramy cennik.

Do wprowadzenia wydawnictwa z listy wydawnictw służy przycisk umieszczony z prawej strony pola Wydawnictwo. Po kliknięciu na nimotwiera się okno z danymi wydawnictwa. Nazwę i numer katalogu wpro-wadzamy bezpośrednio z klawiatury lub klikając na przycisku z prawej

strony pola Katalog: (okna edycji wydawnictw i katalogów opisane są wrozdziale CENY, BAZY CENOWE I CENNIKI, podrozdział Wydaw-nictwa i katalogi).



152 NORMA PRO

W polu Podstawa wprowadzany podstawę, jaką będę miały obiekty, a w polu Wariant – numer wariantu.

Rys. 119.Karta ‘Cennik obiektów’ .

Ceny dostawców

Karta ‘Ceny dostawców’ jest dostępna wtedy, gdy w opcjach kosztorysu,na karcie ‘Opisy’ została zaznaczona opcja Cenniki dostawców .

♦ Jeśli zaznaczymy opcję Sygnalizowanie rabatów większych niż maksy-malny, to w oknie zmiany danych RMS, na karcie ‘Dostawca’ powypełnieniu rabatów pojawi się ostrzeżenie, gdy rabat zastosowany jestwyższy od rabatu maksymalnego.

♦ Jeśli zaznaczymy opcję Pytanie o rabat przy wstawianiu cen z bazy, to po każdym wstawieniutowaru z cennika do-stawców zostanie wy-

prowadzone pytanie owprowadzenie rabatu.

♦ Jeśli zaznaczymy opcję Edycja cen efektywnych, gdy był zastosowanyrabat , to w oknie Zmień dane RMS w pozycji, mimo ustawionych ra-

batów producenta, mamy możliwość edycji ceny jednostkowej ele-mentu. W przeciwnym wypadku ceny jednostkowej nie będzie możnazmienić.




♦ Jeśli zaznaczymy opcję Ustawianie rabatu, gdy nie była podana cena do-stawcy, w oknie zmiany danych RMS na karcie ‘Dostawca’ możemyustawić rabat nawet wtedy, gdy cena dostawcy była równa zeru.

Rys. 120. Karta ’Ceny dostawców’ .

Rozliczanie RMS Na karcie ‘Rozliczanie RMS’ (rys. 124) określamy sposób rozliczania robocizny, materiałów inwestora oraz definiujemy współczynniki norm dlacałego kosztorysu..

♦ W grupie ‘Rozliczanie robocizny’ zaznaczamy opcję Osobno, jeślikażdy zawód ma być traktowany oddzielnie. Gdy zaznaczymy opcję

Razem, zawody są sumowane. W przypadku zaznaczenia Warianty‘osobno’ i ‘razem’ , robocizna występuje w dwóch wariantach: osobno irazem.

Rys. 121. Pozycja z robocizną rozliczaną osobno.



154 NORMA PRO

Rys. 122.Pozycja z robocizną rozliczaną razem.

Rys. 123. Pozycja z robocizną rozliczana według opcji Warianty ‘ osobno’ i ‘razem’ , aktywnym wariantem jest wariant osobnego rozliczania.

Stawkę robocizny wpisujemy w pole Stawka robocizny:. Pole to jestniedostępne, gdy jest zaznaczona opcja osobnego rozliczaniarobocizny.

♦ W grupie ‘Materiały inwestora’ wybieramy sposób rozliczenia materia-łów inwestora. Materiały te mogą być Nie odliczane, Odliczane w

podsumowaniu lub Odliczane od kosztów bezp.

Rys. 124. Opcje kosztorysu – karta ‘Rozliczanie RMS’.

♦ W grupie ‘Współczynniki norm, uzasadnienie’ możemy ustalić współ-czynniki norm dla całego kosztorysu wraz z uzasadnieniem ich stoso-wania.




Opcje obliczania narzutów Na karcie ‘Liczenie narzutów’ ustawiamy opcje obliczeń narzutów.

Rys. 125. Opcje kosztorysu – karta ‘Liczenie narzutów’.

Wybór sposobu obliczania narzutówW grupie ‘Narzuty liczone’ zaznaczamy opcję pozycjami, jeśli chcemy, abynarzuty były liczone dla każdej pozycji osobno i dopiero potem sumowane,opcję działami , gdy narzuty mają być obliczane od każdego działu i potemsumowane dla całego kosztorysu lub opcję Dla całości , gdy mają byćobliczane od wartości całego kosztorysu. Zaznaczenie opcji Dla kosztów

jednostkowych oznacza, że narzuty liczone pozycjami będą naliczane od

kosztów jednostkowych, w przeciwnym wypadku – od całkowitychnakładów. Jeśli zaznaczymy opcję Z narzutami działów i pozycji , bę-dziemy mogli definiować indywidualne narzuty na pozycję i na działy, jeślinie – pozostaną tylko narzuty wspólne działów i całego kosztorysu. Włą-czenie jednej z opcji grupy ‘Narzuty liczone’ spowoduje zablokowanie lubodblokowanie opcji umieszczonych obok. I tak, jeśli włączymy działami , tozablokowana zostanie opcja Dla kosztów jednostkowych, jeśli zaznaczymydla całości , zostaną zablokowane opcje Dla kosztów jednostkowych i Z na-

rzutami działów i pozycji .Ażeby uniknąć nieporozumień w przypadku tworzenia kosztorysów ofer-towych zgodnych z ustawą o zamówieniach publicznych, użytkownik ma



156 NORMA PRO

możliwość wyboru szablonu obliczeń dla kosztorysów tego typu oraz możeuaktywnić opcję generowania ostrzeżeń dotyczących wydruków dlaróżnych sposobów obliczania narzutów.

Szablon obliczania narzutów wybieramy w polu kosztorysu Szablon li-czenia narzutów:. Jeśli wybierzemy Zamówienia publiczne(oferta), toautomatycznie zostaną zaznaczone właściwe opcje, których nie będziemożna zmienić. Jeśli wybierzemy Narzuty liczone dla całego kosztorysu,to narzuty będę liczone od wartości zsumowanych kosztów w całymkosztorysie. Jeśli w polu Szablon liczenia narzutów: wybierzemy Usta-wienia własne, to opcje staną się dostępne i będzie można określić własnysposób obliczania narzutów.

UWAGA! Dokładne wyjaśnienie konsekwencji wyboru określonychustawień narzutów znajduje się w rozdziale NARZUTY .

Ostrzeżenia generowane przed wydrukami

Na karcie ‘Liczenie narzutów’ znajduje się dodatkowe pole wyboru Sprawdzanie sposobu liczenia narzutów . Jeśli pole to zostanie zaznaczone,

program będzie generował ostrzeżenia w przypadku wystąpienianiedokładności wyliczeń wartości pozycji i podsumowań (rys. 126). W dol-nej części okna kontroli wydruków wyświetlana jest informacja o tym, z

jakimi niedokładnościami mamy do czynienia.

Rys. 126. Przykładowe ostrzeżenia i informacje generowane przed wydrukiem kosztorysu.




Opcje dotyczące rozliczania kosztów transportu

W grupie ‘Koszty zakupu i transportu materiałów i sprzętu’ decydujemy, w jaki sposób do kosztorysu włączane są koszty zakupu i transportu mate-

riałów i sprzętu.Zaznaczenie opcji doliczanie do ceny jedn. oznacza, że koszty zakupu itransportu materiałów doliczane są do ceny jednostkowej, a koszty prze-wozu, montażu, demontażu i obsługi sprzętu zostają wliczone w cenę ma-szynogodziny. W polu Dla nowych materiałów : wpisuje się procent, o jakima być podniesiona cena jednostkowa nowo wprowadzanych materiałów,tak aby uwzględnione w niej były koszty zakupu i transportu materiałów.Jeśli sposób obliczania kosztów jest inny niż procentowy, należy go

określić indywidualnie dla każdego materiału (patrz rozdział ELEMENTYRMS, Uwzględnianie kosztów transportu w cenie materiałówi sprzętu). Jeśli procent ten zostanie zmieniony, dla wszystkichmateriałów, które na karcie ‘Koszty transportu’ mają zaznaczoną opcję Z opcji kosztorysu (patrz rys. 225) procent ten też zostanie zmieniony, a więcrównież zmienią się te koszty.

W przypadku sprzętu koszty transportu nie są automatycznie doliczane do

kosztów maszynogodziny, należy więc je zmienić indywidualnie dla każ-dego sprzętu.

Domyślnie nowy kosztorys jest otwierany z opcją doliczanie do ceny jed-nostkowej.

Jeśli tworzymy kosztorys tradycyjnie (przy włączonej opcji jako narzutylub pozycje), wstawiając koszty zakupu jako narzuty, a koszty transportu

jako osobne pozycje, po jego wykonaniu możemy przełączyć sposób roz-

liczania na doliczanie do ceny jedn.. Wtedy z kosztorysu znikną kosztyzakupu i koszty transportu, a ich wartości zostaną doliczone do cen jed-nostkowych materiałów i cen maszynogodziny. Trzeba przy tym pamiętać,że nie da się z powrotem automatycznie wyodrębnić kosztów zakupu czytransportu, można natomiast ręcznie wprowadzić je jako pozycje lub na-rzuty. Jeżeli do przeliczonego kosztorysu zostaną wstawione nowe pozycje,to do cen jednostkowych nowo wprowadzanych materiałów będą doliczanekoszty według stawki procentowej, którą powinniśmy określić w polu Dla

nowych materiałów . W ten sam sposób możemy przeliczyć kosztorysyutworzone w starszych wersjach Normy.



158 NORMA PRO

Dokładność wyświetlania cen i kwot Na karcie ‘Dokładność prezentacji’ możemy określić dokładność (ilośćmiejsc po przecinku) dla różnych kategorii danych: obmiarów, podsumo-

wania pozycji, podsumowania kosztorysu, nakładów i wartości jednost-kowej i norm. Domyślnie ceny i kwoty zaokrąglane są do 2 miejsc po przecinku.

Rys. 127. Opcje kosztorysu – karta ‘Dokładność prezentacji'

Jeżeli w grupie ‘Dokładność obliczeń kosztów jednostkowych’ zazna-czymy opcję Ogranicz do wartości jednostk., to precyzja obliczaniakosztów jednostkowych zostanie ograniczona do dokładności wyświetlaniana ekranie, jeśli zaś opcję Pełna (maksymalna) – wartości te obliczane

będą w pełnej precyzji.

W grupie ‘Miejsce zaokrąglania wartości obmiarów’ możemy zdecydować,na jakim etapie obliczeń obmiary będą zaokrąglane do precyzji podanej w

polu Obmiarów: w grupie ‘Dokładność obliczeń i prezentacji’. Jeślizaznaczymy opcję Wiersze obmiaru:, to do podanej dokładności jako

pierwsze zostaną zaokrąglone wiersze obmiaru, i dalej wszystkie następne.Jeżeli zaznaczymy Sumy częściowe:, to wiersze obmiaru będą obliczane z

maksymalną dokładnością (ale będą wyświetlone z dokładnością prezen-tacji), a jako pierwsze zostaną zaokrąglone sumy częściowe. Przy zazna-czonej opcji Suma końcowa, wszystkie obliczenia będą wykonywane z

pełną precyzją, a dopiero suma końcowa zostanie zaokrąglona z podaną




dokładnością. Jeśli wybierzemy opcję Sumy częściowe lub Suma końcowa,suma wierszy nie musi się równać sumie częściowej (rys. 128).

Rys. 128. Na rysunku widać, że suma wierszy w kolumnie ‘Poszcz’ (7.60+49.51=57.11) nie jest równa wartości sumy częściowej (=57.10).

Jeśli zaznaczymy opcję Wiersze obmiaru: poszczególne sumy powinny sięzgadzać (rys. 129).

Rys. 129. Na rysunku widać, że suma wierszy w kolumnie ‘Poszcz’ (7.60+49.51=57.11) jest równa sumie częściowej (=57.11).

Gdy zaznaczymy opcję Sygnalizowanie zaokrągleń wartości większychniż .., to gdy w procesie przeliczania kosztorysu wartość zaokrąglona będzie

różnić się od pierwotnej o więcej niż określony procent, zostanie wy-świetlony odpowiedni komunikat (patrz rys. 130).

Gdy komunikat z listą ostrzeżeń pojawi się pierwszy raz, można w nimustawić opcje prezentacji wartości znajdujące się w opcjach kosztorysu nakarcie ‘Dokładność prezentacji’. Jeśli zaznaczymy opcję Zwiększ precyzjęliczenia i prezentacji kosztów jednostkowych o 1, to na karcie tej liczbawpisana w polu Wartość jednostk: zwiększy się o 1. Jeśli zaznaczymy

opcję Licz koszty jednostkowe z pełną precyzją, na karcie tej w grupie‘Dokładność obliczeń kosztów jednostkowych’ zostanie ustawiona opcja Pełna (maksymalna). Zaznaczenie opcji Zwiększ precyzję liczenia norm o1 spowoduje zwiększenie dokładności obliczeń i prezentacji norm o 1.



160 NORMA PRO

Rys. 130. Komunikat wyświetlony po zmianie rodzaju kosztorysu ze zwykłegona kosztorys inwestorski.

Jeśli nie chcemy, aby okno z ostrzeżeniami było pokazywane, zaznaczamy

opcję Nie ostrzegaj więcej o takich sytuacjach.Opcja Sygnalizuj zaokrąglenia większe niż .. odpowiada tej samej opcjiustawianej na karcie ‘Dokładność prezentacji’ w oknie opcji kosztorysu.

Ze względu na różne sposoby sumowania elementów RMS w kosztorysienormalnym i inwestorskim, podsumowania i sumy końcowe mogą się odsiebie różnić.

Opcje widoków zestawieńKarta ‘Widok zestawień’ (rys. 131) służy do określenia składników zesta-wień wyświetlanych na ekranie.




Rys. 131. Karta ‘Widok zestawień’ .

• Grupa ‘Podsumowanie kosztorysu’ dotyczy widoku Podsumowanie.Zaznaczenie opcji Pokaż tabelę działów spowoduje pojawienie się w

podsumowaniu kosztorysu informacji o kosztach działów.

Rys. 132. Podsumowanie kosztorysu, gdy opcja Pokaż tabelę działów nie jest zaznaczona.

Jeśli w widoku Podsumowanie w polu Wybór działu kosztorysu wybie-rzemy Cały kosztorys, to w podsumowaniu zobaczymy tylko działynajwyższego poziomu (rys. 133), jeśli zaś będziemy oglądać podsumo-wanie działu, wyświetlone zostaną koszty poddziałów tego działu.



162 NORMA PRO

Rys. 133. Podsumowanie kosztorysu, gdy opcja Pokaż tabelę działów jest zaznaczona.

• W grupie ‘Sortowanie zestawienia RMS’ decydujemy w jaki sposób mazostać uporządkowana lista elementów RMS występujących w ze-stawieniach. Jeśli zaznaczymy opcję Indeks ETO, to elementy RMSzostaną wyświetlone w kolejności numerów ETO od numeru najmniej-

szego do największego. Po włączeniu opcji Nazwa RMS lista elemen-tów zostanie wyświetlona według nazw. Opcja Wartość w kosztorysie umożliwia uporządkowanie elementów RMS według ich wartości, wkolejności od największej do najmniejszej. Po zaznaczeniu opcji Grupanakładów uzyskamy listę RMS posortowaną według grup nakładów.Można też włączyć opcję Dostawca lub Indeks u dostawcy i wtedyotrzymamy listę według kodów dostawców lub symboli towarówwystępujących u danego dostawcy.

Jeśli zaznaczymy opcję Kolejność rosnąco, zestawienie zostanie po-sortowane w kolejności od wartości najmniejszej do największej.

• W grupie ‘Tabela elementów scalonych’ deklarujemy jak ma być poka-zywana tabela elementów scalonych. Opcja Pełna dotyczy pokazywania

parametrów ekonomiczno-technicznych. Jeśli jest zaznaczona, towyświetlana jest informacja o nazwach, ilościach i wartościach jedno-stek elementarnych (rys. 134). Jeśli zaznaczymy Bez parametrów ek.-

techn., informacja o nich się nie pojawi (rys. 135). Po zaznaczeniu opcjiWszystkie działy w tabeli zostaną pokazane działy wszystkich pozio-mów. Zaznaczenie opcji Najwyższe poziomy pozwoli na wybranie nu-meru poziomu zagłębienia, do którego mają zostać wyświetlone działy




(jeśli wybierzemy 1 – wyświetlą się tylko działy poziomu 1, jeśli 2 – wyświetlone zostaną działy poziomu 1 i 2, a ewentualne działy poziomu3 nie będą pokazane itd.). Zaznaczenie opcji Tylko działy z pozycjami spowoduje wyświetlenie tylko tych działów, w których znajdują się

pozycje.

Rys. 134. Tabela elementów scalonych. Włączona opcja Pełna , pokazane tylkodziały pierwszego poziomu.

Rys. 135. Tabela elementów scalonych. Włączona opcja Bez parametrów ek.-techn., pokazane tylko działy pierwszego poziomu.

Jeśli zaznaczymy opcję Narzuty wierszami , to za wartością netto wkolejnych wierszach zostaną wyświetlone wszystkie narzuty na koszto-rys (rys. 136).

Rys. 136. Tabela elementów scalonych. Zaznaczona opcja Narzuty wierszami .



164 NORMA PRO

Jeśli opcję Narzuty wierszami wyczyścimy, to wartości narzutówkosztorysu zostaną zsumowane w odpowiadających im kolumnachi wyświetlone w jednym wierszu (rys. 137). W kolumnie „RAZEM” zo-stanie pokazana suma narzutów.

Rys. 137. Tabela elementów scalonych. Opcja Narzuty wierszami wyczyszczona.

Jeśli zaznaczymy opcję Zawsze pokaż dział , to w przypadku wystąpieniaw kosztorysie tylko jednego działu, będzie on pokazany w tabeli.

• W grupie ‘Działy w zestawieniu materiałów’, dotyczącym widoku Zest.materiał. w działach ustalamy, które działy mają być pokazy-wane. Włączenie opcji Wszystkie oznacza, że w zestawieniach będą

pokazywane materiały z wszystkich działów. Zaznaczenie opcji Naj-wyższe poziomy pozwoli na wybranie poziomu zagłębienia, do któregochcemy oglądać zestawienie materiałów. I tak, jeśli wybierzemy 1 – zostaną wyświetlone tylko materiały w działach poziomu 1, jeśli 2 – zostaną wyświetlone materiały działów poziomu 1 i 2 itd. Zaznaczenieopcji Tylko działy z pozycjami spowoduje wyświetlenie materiałówtylko tych działów, w których znajdują się pozycje.

• Jeśli zestawienie RMS sortujemy według grup i zaznaczymy opcję Pod-

sumuj wartości grup RMS , to w ostatnim wierszu danej grupy, w ko-lumnie „Wartość” znajdzie się podsumowanie wartości elementów da-nej grupy (rys. 138).

• Zaznaczenie opcji Wylicz ilości RMS z wartości oznacza, że ilości RMSwyświetlane w zestawieniach będą wynikały z podzielenia wartości

przez cenę jednostkową.




Rys. 138. Zestawienie materiałów z podsumowaniem wartości grup RMS.

Opcje widoku pozycji Na karcie ‘Widok pozycji’ deklarujemy, w jaki sposób wyświetlana będzie pozycja w widoku Kosztorys.

Rys. 139. Opcje kosztorysu – karta ‘Widok pozycji’.

♦ Grupa ‘Wartości nakładów pozycji’ dotyczy sposobu wyświetlania na-kładów RMS w pozycji. Włączenie opcji Podsumowanie kosztów bezp. pozwoli w podsumowaniu pozycji wyświetlić wiersz kosztów bezpośrednich (rys. 140).



166 NORMA PRO

Rys. 140. Podsumowanie pozycji. Włączona opcja Podsumowanie kosztów bez- pośrednich.

Rys. 141. Podsumowanie pozycji. Wyłączona opcja Podsumowaniekosztów bezpośrednich.

Przy pomocy opcji Podsumowanie z narzutami sterujemy wyświetla-niem wartości pozycji z narzutami. Jeśli opcja ta jest wyczyszczona, w

podsumowaniu pozycji nie są pokazywane narzuty. Jeżeli opcja ta jestzaznaczona, to w podsumowaniu pozycji wyświetlane są informacje onarzutach, przy czym przy włączonej opcji Pokazane wartości na-rzutów w kolejnych wierszach pokazane są wszystkie narzuty i za nimi

całkowita wartość pozycji (z narzutami), a przy włączonej opcji Pokazana tylko suma – tylko wiersz „Razem z narzutami”.

Rys. 142. Podsumowanie pozycji po włączeniu opcji: Podsumowanie z narzutami ( Pokazane wartości narzutów ), Podsumowanie kosztów bezpośrednich , Pokazane materiały inwestora , Pokazane ceny jednostkowe , Wydzielenie nakładów stałych.

Podsumowaniekosztów

bez ośrednich

Pokazanemateriałyinwestora

Pokazane ceny jednostkowe Wydzielenie

nakładów stałych

Podsumowanie z narzutami, Pokazane

wartości narzutów




Zaznaczenie opcji Pokazane materiały inwestora, Pokazane ceny jed-nostkowe spowoduje pojawienie się w podsumowaniu odpowiednichinformacji tak, jak to widać na rys. 142. Jeśli zostanie zaznaczona opcjaWydzielenie nakładów stałych, to do ceny jednostkowej nie będę wli-

czone wartości nakładów o normie stałej. W podsumowaniu pozycjinakłady te wyświetlone zostaną w osobnym wierszu (rys. 142).

Z prawej strony karty (rys. 139) znajdują się dodatkowe opcje dotyczące pokazywania danych pozycji.

♦ Jeśli zaznaczymy Pokazane indeksy ETO RMS , to w wierszu RMS, wkolumnie „Podstawa” zostanie wyświetlony numer indeksu ETO tegoRMS.

♦ Włączenie opcji Pokazane wyrażenia obmiaru spowoduje wyświetleniewyrażenia obmiaru, a nie tylko jego wartości.

♦ W polu Wyrażenia norm w RMS decydujemy o sposobie wyświetlanianorm w elementach RMS.

Załóżmy, że w danej pozycji współczynnik norm dla robocizny opisany jest wyrażeniem

pokazanym na rysunku z prawej, zaś normana robociznę opisana jest wyrażeniem takim, jak rysunku z lewej.

Jak więc będą wyglądały RMS-y w zależności odwybranej opcji?

• Jeśli wybierzemy Norma*wartość wsp. norm, to norma zostanie przedstawiona w pełnej postaci (to znaczy jako wyrażenie), awspółczynnik norm jako wartość wyrażenia.

• Jeśli wybierzemy Norma*pełne wsp. norm., to norma zostanie przedstawiona w postaci wyrażenia, a współczynnik norm również jako wyrażenie.



168 NORMA PRO

• Jeśli wybierzemy Wartość normy*wartość wsp. norm, to norma zo-stanie przedstawiona jako wartość wyrażenia i współczynnik normrównież jako wartość wyrażenia.

• Jeśli wybierzemy Wartość normy*pełne wsp. norm, to norma zosta-nie przedstawiona jako wartość wyrażenia a współczynnik norm w

pełnej postaci (czyli jako wyrażenie).

• Jeśli wybierzemy Wyliczonawartość normy, to normazostanie przedstawiona jakowartość.

♦ Włączenie opcji Pokazani dostawcy RMS powoduje wyświetlenie da-nych dostawców w nazwie elementu (rys. 143).

Rys. 143. Dane RMS razem z informacją o dostawcy.

♦ Jeśli w grupie ‘Grupy RMS oddzielone’ zaznaczymy pustym wierszem,to przed każdą grupą robocizny, materiałów czy sprzętu zostanie wy-świetlony jeden pusty wiersz (rys. 144), jeśli zaś tytułem -R-, -M-,-S-, to

przed każą grupą RMS będzie odpowiednio wyświetlony tekst -R-, -M-

lub -S-.




Rys. 144. Widok pozycji. Zaznaczona opcja Grupy RMS oddzielone wierszem. ♦ W polach Komentarz w obmiarach wprowadzamy znaki, które będą

prezentowały znaki ograniczające komentarze występujące w obmia-rach.

♦ W polu Tekst odwołania do innej pozycji (#p) wpisujemy tekst wyświe-tlany zamiast symbolu #p w tych wierszach, w których występują odwołania do obmiaru innej pozycji.

Ochrona kosztorysu przed zapisem i zmianami Na karcie ‘Ochrona’ mo-żemy wprowadzić hasłaupoważniające do przeglą-dania, zapisywania i druko-wania kosztorysu (przyciski

Hasło odczytu, Hasło za-pisu i Hasło druku) oraznałożyć na kosztorysochronę przed zapisem (za-znaczona opcja Ochrona

przed zapisem) i zmianamicen, nakładów, obmiarów iwykonanych robót.

Rys. 145. Opcje ochrony przed zapisem.

Puste wiersze



170 NORMA PRO

W grupie ‘Dopuszczalne modyfikacje w kosztorysie’ decydujemy, czy po-zwalamy innym użytkownikom na wykonywanie wszystkich zmian wkosztorysie (zaznaczona opcja Wszystkie zmiany) czy tylko na niektóre(opcja Tylko wybrane). Jeśli wprowadzamy uprawnienia do wykonywania

zmian, powinniśmy wpisać hasło do tych zmian – przyciskiem Hasłozmian.

Po zaznaczeniu opcji Tylko wybrane określamy, na jakie zmiany pozwa-lamy:

• Jeśli zaznaczymy zmiany cen, będzie można edytować tylko ceny (cenyRMS bezpośrednio w widoku Ceny, a ceny pozycji uproszczonych wwidoku Wprowadzone pozycje).

• Jeśli zaznaczymy zmiany nakładów , będzie można edytować tylko danenakładów.

• Jeśli zaznaczymy zmiany obmiarów, będzie można edytować tylko ob-miary (bezpośrednio w widoku Przedmiar).

• Jeśli zaznaczymy wykonanie robót, będzie można edytować tylko wy-konane roboty (bezpośrednio w widoku Wykonanie robót).

Hasła wpisuje się w oknie ‘Zmiana hasła’. W polu Aktualne hasło: wprowadzić należy hasło, jeśli już byłookreślone, a w polach Nowe hasło: i

Powtórz hasło:, nowe hasło. Jeśli nie maaktualnego hasła, pole Aktualne hasło:

pozostawiamy puste. Również wtedy, gdychcemy zrezygnować z ochrony hasłem,

pola Nowe hasło: i Powtórz hasło: powinny być puste.

Formularz kalkulacjiFormularz kalkulacji zawiera informację o przyjętych założeniach, wedługktórych był liczony kosztorys. Na trzech kartach hasłowo opisane są opcjekosztorysowania dotyczące metod kalkulacji, cen i normatywów (karta‘Kosztorys’), narzutów (karta ‘Narzuty’) oraz uwzględniania kosztówmateriałów i sprzętu (karta ‘Materiały, sprzęt’).

Okno formularza kalkulacji wywoływane jest z menu Opcje poleceniemFormularz kalkulacji.




Rys. 146.Karta ‘Kosztorys’ formularza kalkulacji.

Część opcji jest skorelowana z kosztorysem i na ich podstawie – przyci-

skiem Ustaw opcje – można ustawić opcje kosztorysu. Są to opcje doty-czące kosztorysowania uproszczonego, sposobu liczenia narzutów (dlakosztów jednostkowych pozycji lub dla całości kosztorysu), wliczaniakosztów zakupu materiałów (w cenie jednostkowej lub jako narzuty i po-zycje), odliczania materiałów inwestora oraz dokładności wyliczaniaograniczonej do pełnych groszy (czyli 2 miejsca po przecinku).

Do formularza można też pobrać opcje z kosztorysu wykorzystując przy-cisk Wg kosztorysu.

Przyciskiem Wczytaj można wczytać ustawienia formularza zapisane w pliku (np. ustawienia formularza innego kosztorysu), a przyciskiem Zapisz zapisać je do pliku.

Formularz kalkulacji może zostać wydrukowany razem z kosztorysem.



172 NORMA PRO

9. EKRAN GŁÓWNY KOSZTORYSUEkran główny zawiera pasek menu z menu głównym pozwalającym na wy-konywanie wszystkich operacji koniecznych do tworzenia, modyfikacji,

zapamiętania i wydrukowania kosztorysu oraz potrzebnych zestawień mate-riałów, sprzętu i robocizny (elementów RMS) czy materiałów inwestora.Menu to zmienia się w zależności od sposobu wyświetlania kosztorysu lubrodzaju wybranego zestawienia. Oprócz menu na ekranie znajdują się dwa

paski narzędzi – pasek narzędzi głównych (górny) oraz pasek narzędzi od- powiadający aktualnie wybranemu widokowi kosztorysu.

Nowy kosztorys najczęściej tworzymy w widoku o nazwie Kosztorys

(wtedy kosztorys jest w swojej podstawowej formie) dla kosztorysu zwy-kłego (nie inwestorskiego), dlatego też wygląd ekranu głównego, najważ-niejsze polecenia menu i przyciski paska narzędzi zostaną opisane dla tejwłaśnie konfiguracji. Pozostałe polecenia specyficzne dla innych rodzajówkosztorysów i różnych widoków zostaną przedstawione w dalszej częściinstrukcji.

Rys. 147. Okno programu Norma Pro z otwartym oknem kosztorysu.

MenuPo utworzeniu nowego kosztorysu na ekranie pojawia się menu z polece-niami, z których część nie będzie aktywna dopóki nie wprowadzimy pierw-szej pozycji. Poniżej znajduje się krótki opis poszczególnych poleceń dla




widoku Kosztorys, w przypadku gdy prowadzimy kalkulację pełną. Dlainnych widoków, dla innych typów kosztorysu lub w zależności odustawionych opcji kosztorysu niektóre polecenia znikają lub pojawiają sięnowe. Zostaną one opisane w rozdziałach WIDOKI I ZESTAWIENIA,

EDYCJA OBMIARU, KOSZTORYSOWANIE UPROSZCZONE,HARMONOGRAMOWANIE I ROZLICZANIE ROBÓT.

♦ Menu Plik umożliwia otwarcie następnego nowego kosztorysu polece-niem Nowy, otwarcie następnego kosztorysu poleceniem Otwórz…, za-mknięcie bieżącego kosztorysu poleceniem Zamknij, zapisanie na dysk

bieżącego kosztorysu poleceniem Zachowaj, zapisanie bieżącego kosz-torysu pod inną nazwą lub zapisanie go lub jego widoku w formacie

pliku tekstowego, formacie programu PLANISTA lub formacie GETManagera poleceniem Zachowaj jako…, wysłanie kosztorysu pocztą elektroniczną poleceniem Wyślij pocztą…, wydrukowanie kosztorysu

poleceniem Drukuj…, wydrukowanie zestawień poleceniem Drukuj zestawienia…, wydrukowanie bieżącego widoku poleceniem Drukujwidok…, obejrzenie wydruku widoku na ekranie poleceniem Podgląd wydruku widoku, zmianę ustawień drukarki poleceniem Ustawieniadrukarki…, otwarcie jednego z ostatnio edytowanych kosztorysów

kliknięciem na jego nazwie, opuszczenie programu Norma Pro poleceniem Koniec.

♦ Menu Edycja daje możliwość cofnięcia ostatnio wykonanej operacji poleceniem Cofnij, przywrócenia stanu sprzed cofnięcia poleceniemPrzywróć, usunięcia zaznaczonego fragmentu kosztorysu z jednocze-snym załadowaniem go do Schowka poleceniem Wytnij, skopiowaniado Schowka zaznaczonego fragmentu poleceniem Kopiuj, wstawieniaw inne miejsce wcześniej skopiowanego fragmentu poleceniem Wklej,wstawienie do Schowka wiersza zawierającego zsumowane odwołaniado skopiowanych pozycji lub sum częściowych poleceniemWklej specjalnie…, definitywnego usunięcia zaznaczonego fragmentu

poleceniem Usuń, wyszukania tekstu w kosztorysie poleceniemZnajdź…oraz, w zależności od widoku, zaznaczenia wszystkich pozy-cji lub działów kosztorysu – poleceniem Zaznacz wszystkie pozycje lub Zaznacz wszystkie działy.

♦ Menu Widok umożliwia wyświetlenie kosztorysu na ekranie w kilkuróżnych układach: jako Kosztorys (widać pozycje oraz należące do nichelementy robocizny, sprzętu i materiałów), Działy kosztorysu (widaćtylko podział na działy), Wprowadzone pozycje (widać tylko pozycje),



174 NORMA PRO

Przedmiar (tylko obmiary), jako Podsumowanie (widać tylko sumykosztów materiałów, sprzętu i robocizny wraz z narzutami) orazNarzuty kosztorysu, gdzie pokazane są tylko poszczególne rodzajenarzutów.

Polecenia menu Ceny służą do wyświetlenia na ekranie cen wszystkichelementów lub tylko wybranych kategorii (robocizny, sprzętu i materia-łów).

Poza tym, korzystając z polecenia Zestawienia, możemy przejrzećkosztorys szczegółowo wg robocizny, materiałów, sprzętu, materiałówinwestora itd., w całym kosztorysie, w działach lub okresach rozlicze-niowych.

Jeśli w opcjach kosztorysu zaznaczyliśmy, że będziemy stosować rozli-czanie robót, to dostępne będzie polecenie Wykonanie robót, przy

pomocy którego obejrzymy wykonane roboty oraz rachunek ilościowy.

Jeśli w kosztorysie stosowaliśmy warianty RMS, pozycji bądź działów,staje się dostępne polecenie Warianty danych, które dołącza dokosztorysu widok wariantów pozwalając na ocenę i ewentualny wybór optymalnych wariantów.

♦ Menu Kosztorys obejmuje polecenia dotyczące całego kosztorysu. Po-lecenie Zmień normy… pozwala zmienić normy dla całego kosztorysulub dla wybranych działów czy pozycji. Przy pomocy polecenia Sumujrobociznę… możemy zsumować robociznę w całym kosztorysie lub wwybranych działach czy pozycjach. Polecenie Zastąp robociznę… służy do zastąpienia robocizny w wybranych pozycjach, działach lubcałym kosztorysie inną stawką, jeśli w kosztorysie występuje więcej niż

jedna stawka robocizny. Poleceniem Dopasuj robociznę… możnadopasować stawkę robocizny do zadanej wartości kosztorysu. PolecenieUprość pozycje… daje możliwość usunięcia elementów RMS z pozycjii przedstawienie jej w postaci uproszczonej. Polecenie Wstaw docennika obiektów… pozwala – jako pozycję uproszczoną – wstawić docennika cały kosztorys lub jego dział. Poleceniem Sprawdź koszto-rys… możemy pod różnym kątem sprawdzić prawidłowośćutworzonego kosztorysu (weryfikowane są obmiary, normy, ceny, itd.).

Polecenie Dołącz kosztorys… pozwala na dołączenie innegokosztorysu na koniec kosztorysu, nad którym pracujemy. PolecenieWstaw kosztorys… umożliwia wstawienie innego kosztorysu przed lub

po aktualnie zaznaczonej pozycji. Przy pomocy polecenia Porównaj




kosztorys… możemy porównać bieżący kosztorys z innymkosztorysem uzyskując informację o różniących się pozycjach, cenachRMS i narzutach (na przykład dla stwierdzenia różnic między kolejnymiwersjami tego samego kosztorysu lub między wersjami utworzonymi

przez różnych kosztorysantów). Polecenie Opcje kosztorysu… pozwala określić parametry ogólne kosztorysu takie jak wygląd stronytytułowej, cennik i poziom cen, sposób rozliczania robocizny, dokład-ność obliczeń, waluta itd. Polecenie Parametry kosztorysu… umożli-wia wprowadzenie przeliczeniowej jednostki elementarnej oraz ilości

jednostek w celu obliczenia kosztów przypadających na jedną jed-nostkę. Poleceniem Narzuty kosztorysu… możemy przełączyć się nawidok narzutów, a co za tym idzie uzyskać dostęp do dodawania, mo-

dyfikowania i usuwania różnych narzutów obejmujących cały kosztorys, jak również narzuty wspólne działów.

Polecenia menu Rejestracja zmian pozwalają na rejestrowanie zmianwprowadzanych w kosztorysie, przyjęcie ich lub odrzucenie.

♦ Menu Dział umożliwia edycję działów kosztorysu. PoleceniemWstaw… możemy wstawić nowy dział lub poddział kosztorysu obej-mujący wybrane pozycje, poleceniem Wstaw kosztorys składowy…

wstawić do kosztorysu inny kosztorys jako dział, poleceniem Zmień… – zmienić opis, normy oraz parametry ekonomiczno-techniczne obo-wiązujące w danym dziale, poleceniem Usuń… – usunąć wybranedziały (pozostawiając pozycje do nich przypisane), a poleceniemPrzesuń… – zmienić położenie działu. Polecenie Narzuty… służy dodokładnego określenia narzutów indywidualnych występujących w da-nym dziale, jak również pozwala edytować narzuty wspólne działów inarzuty kosztorysu, polecenie Parametry ek-tech… pozwala przypisać

parametry ekonomiczno-techniczne działu: ilość i rodzaj jednostek elementarnych. Jeśli w opcjach kosztorysu zostanie zaznaczona opcjaharmonogramowania robót, dostępne stanie się polecenie Kluczplanu…, które umożliwia edycję kluczy planów działów. PolecenieUstaw wariant… umożliwia przyporządkowanie działowi określonegowariantu. Dział może zostać zapisany do pliku jako kosztorys

poleceniem Zapisz jako kosztorys…

Jeśli któryś z działów został wstawiony jako kosztorys składowy, staniesię dla niego dostępne polecenie Kosztorys składowy… pozwalające naokreślenie sposobu włączenia tego kosztorysu do kosztorysu bieżącego.



176 NORMA PRO

Zaznaczony dział możną wstawić do cennika obiektów poleceniemWstaw do cennika obiektów…

Polecenie Idź do służy do szybkiego przeniesienia się do wybranegodziału.

♦ Menu Pozycja służy do manipulacji całymi pozycjami kosztorysu.Można więc wstawić nową pozycję poleceniem Wstaw pozycję…,wstawić nową pozycje uproszczoną poleceniem Wstaw pozycjęuproszczoną…, wstawić pracę rusztowań poleceniem Wstaw pracęrusztowań…, wstawić koszty transportu poleceniem Wstaw kosztytransportu…, wstawić pozycję scaloną poleceniem Wstaw pozycjęscaloną…, a poleceniem Wstaw obiekt… jako pozycję wstawić do

kosztorysu inny kosztorys, jego dział lub poddział. Polecenie Wstawiaj w środek jest przełącznikiem, przy pomocy któ-rego możemy ustawić tryb wstawiania pozycji za aktualnie podświe-tloną pozycją (polecenie zaznaczone) lub na dopisywanie ich na końcukosztorysu (polecenie nie zaznaczone).

Polecenie Typ pozycji umożliwia zmianę typu pozycji na szczegółową,uproszczoną, scaloną lub obiekt.

Poleceniem Zmień pozycję… można zmienić zawartość zaznaczonej pozycji, poleceniem Opis robót – włączyć lub wyłączyć pokazywanietekstu „Kalkulacja kosztów” dla pozycji składowych, poleceniem Usuńgrupę pozycji… usunąć jedną lub kilka pozycji, a poleceniem Usuńpozycje „Kalkulacja kosztów” usunąć pozycje, dla których byławyłączona opcja Opis robót (to znaczy pozycje „Kalkulacja kosztów”)i przekształcić pozycje scalone w pozycje uproszczone. Polecenie Na-

rzuty… umożliwia określenie narzutów na bieżącą pozycję, polecenieKlucz wykonawczy… – zdefiniowanie kluczy wykonawczych, w przypadku gdy chcemy na podstawie kosztorysu tworzyć harmonogramrobót. Polecenie Ustaw wariant… umożliwia przyporządkowanie

pozycji określonemu wariantowi. Poleceniem Przesuń pozycję…można przesunąć zaznaczoną pozycję w inne miejsce. Jeśli chcemy połączyćdwie pozycje w jedną, użyjemy polecenia Połącz pozycje… Poleceniem Utwórz pozycję scaloną… można z kilku pozycji utworzyć

jedną pozycję. Polecenie Wstaw do katalogu… umożliwia wstawieniezaznaczonej pozycji do katalogu norm i baz cenowych. Zaznaczoną pozycję uproszczoną można wstawić do wybranego cennika poleceniem




Wstaw do cennika. pozycji. Szybki skok do innej pozycji kosztorysuwykonamy przy pomocy polecenia Idź do.

♦ Menu RMS umożliwia manipulowanie elementami RMS w ramach jed-nej pozycji lub między pozycjami. Dodatkowe elementy RMS wsta-wiamy do wybranej pozycji poleceniami Wstaw robociznę…, Wstawmateriały…, Wstaw sprzęt… Korzystając z polecenia Zmień elementRMS… możemy zmienić zawartość zaznaczonego elementu RMS. Po-lecenie Usuń element RMS… służy do usunięcia z wybranych pozycjizaznaczonego elementu RMS, zaś polecenie Przesuń element RMS…

– do zmiany jego położenia. Poleceniem Pokaż zestawienie RMS wy-świetlimy zestawienie aktualnie zaznaczonej grupy. Polecenia Dodaj do

cennika i Dodaj do kartoteki RMS pozwalają na dopisaniezaznaczonego elementu RMS do cennika lub kartoteki RMS. Pole-ceniem Sumuj robociznę… sumujemy wszystkie elementy robociznywystępujące w zaznaczonej pozycji. Polecenie Przywróć robociznę zkatalogu pozwala przywrócić katalogową robociznę związaną z daną

pozycją, jeśli wcześniej w pozycji tej robocizna była podsumowana.Polecenie Zastąp robociznę… umożliwia zastąpienie robocizny inną robocizną występującą w kosztorysie. Polecenie Przywróć RMS-y z

katalogu umożliwia wczytanie na nowo katalogowych elementów przypisanych do pozycji. Polecenie Ustaw wariant… służy do przywiązywania wariantu do danego elementu. Przy pomocy poleceniaDobór RMS… możemy obejrzeć, jakie elementy RMS i przez jakie

pozycje z cennika były zastępowane.

♦ Menu Ceny umożliwia obsługę kosztorysu pod kątem cen i cenników.Polecenie Uaktualnij ceny… pozwala na przeliczenie (uaktualnienie) cenw kosztorysie według wybranego cennika lub innego kosztorysu.Poleceniem Zmień ceny… możemy przeliczyć ceny wybranej grupyelementów RMS według wprowadzonego współczynnika.

Polecenie Wybór cennika… służy do wybrania cenników, z których będą pobierane ceny do naszego kosztorysu. Polecenie Pokaż cennik… umożliwia obejrzenie i ewentualnie poprawienie cen wybranegocennika. Jeśli do kosztorysu podłączony jest cennik pozycji, poleceniemCennik pozycji strukturalnie… można obejrzeć go w postaci drzewa

w oknie katalogów norm.Polecenie Uaktualnij cennik… umożliwia uaktualnienie wybranegocennika cenami pobranymi z bieżącego kosztorysu. Poleceniem Utwórz



178 NORMA PRO

nowy cennik… możemy utworzyć nowy cennik w wybranej baziecenowej, a poleceniem Importuj cennik… zaimportować dysk lub plik cennika zewnętrznego.

Polecenie Jednostki miary… pozwala na dodawanie nowych i edycjęistniejących jednostek miar, polecenie Przeliczanie jednostek miar…umożliwia wprowadzenie przeliczników między różnymi jednostkamimiar w różnych typach indeksów ETO. Polecenie Kartoteka RMS… umożliwia obejrzenie i edycję kartoteki RMS, a polecenie Kartotekadostawców – listy dostawców materiałów i sprzętu.

Polecenie Ustaw rabaty… umożliwia określenie rabatów dla po-szczególnych dostawców towarów (jeśli operujemy cennikami do-

stawców/producentów). Wypadku gdy chcemy, aby dane o dostawcachzostały usunięte z danych materiałów i sprzętu, uruchamiamy polecenieUsuń dane o dostawcach.

Polecenie Zapisywanie cen obiektów… pozwala na wybór i przeglą-danie cennika, do którego będą zapisywane tworzone przez nas obiekty,takie jak działy i kosztorysy.

♦ Menu Opcje służy do określenia parametrów pracy programu

i kosztorysów. Polecenie Programu… umożliwia ustawienie opcjiogólnych programu Norma Pro (między innymi ścieżek dostępu do bazcenowych i katalogów norm). Polecenie Wydruków… pozwala zdefi-niować i wybrać styl wydruku (Style…), zdefiniować i wybrać zestawwydruków (Zestawy…), przygotować wydruk pod kątem formatustrony, czcionki, nagłówków i stopek dla wybranego typu, itd. (Układstrony…), określić opcje wydruków dla wybranego stylu (Opcje…).Polecenie Kosztorysu… umożliwia ustawienie takich parametrów jak:

rodzaj kosztorysu, nazwę pliku bazy cenowej do niego podłączonej,sposób rozliczania robocizny i materiałów inwestora, sposobyobliczania narzutów, dokładność obliczeń i prezentacji danych czy na-łożenie ochrony na kosztorys. Wygląd ekranu możemy zmieniać przy

pomocy polecenia Wyświetlania…, a obejrzeć i zmodyfikowaćformularz kalkulacji poleceniem Formularz kalkulacji.

♦ Jeśli z programu Norma Pro chcemy uruchamiać pomocnicze narzędzia

(na przykład edytory, bazy danych czy arkusze kalkulacyjne), korzy-stamy z polecenia Narzędzia… Standardowo do Normy Pro dołączany jest kalkulator systemu WINDOWS, na którym można wykonywaćobliczenia, a wynik przenosić do Normy przez schowek.




♦ Menu Okno daje możliwość utworzenia nowego okna kosztorysu orazróżnego wyświetlania okien kosztorysów, jeśli jednocześnie pracujemynad kilkoma kosztorysami lub jeden i ten sam kosztorys mamy w kilkuoknach. Polecenie Nowe okno służy do otworzenia nowego okna bieżą-

cego kosztorysu. Możemy wtedy ten sam kosztorys przedstawić w róż-nych widokach; na przykład w jednym oknie z menu Widok wybieramy

polecenie Kosztorys, a w drugim – Działy. Polecenie Zamknij umożliwia zamknięcie aktualnie otwartego okna. Poleceniem Sąsiadu-

jąco poziomo ustawiamy otwarte okna obok siebie, poleceniem Sąsia-dująco pionowo – jedno pod drugim, zaś poleceniem Kaskada tak, aby

było widać pasek tytułu każdego okna. Jeśli okna kosztorysów zostałyzwinięte do przycisków (lub ikon), które porozrzucane są po ekranie, to

poleceniem Uporządkuj ikony umieścimy je na dole ekranu programu Norma Pro. Poleceniami Główny pasek narzędzi, Pasek narzędziwidoku, Pasek komunikatów oraz Drzewo elementów możemywyświetlać lub usuwać z ekranu odpowiadające im paski narzędzi, pa-sek stanu i drzewo kosztorysu. Na końcu menu znajduje się listaaktualnie otwartych okien, która umożliwia przełączanie się międzyoknami w przypadku, gdy przysłaniają się wzajemnie. Jeśli widoczne są chociaż małe fragmenty okien, to kliknięcie na takim fragmencie spo-

woduje natychmiastowe przywołanie na ekran całego okna.

♦ Menu Pomoc posiada tylko dwa polecenia: Tematy pomocy… dającedostęp do treści pomocy oraz polecenie O programie…, po wywołaniuktórego dostaniemy informację o wersji programu, jego producencie,właścicielu i numerze licencji.

Menu podręczne (kontekstowe)

Zamiast wybierać polecenia z menu głównego, możemy skorzystać z tzw.menu kontekstowego. Menu kontekstowe wywołujemy przez kliknięcie

prawym przyciskiem myszy na zaznaczonym elemencie, na którym chcemywykonać jakąś operację. Na przykład jeśli zaznaczymy dział i klikniemy nanim prawym przyciskiem, otrzymamy menu z poleceniami dotyczącymidziału (rys. 148), jeśli zaznaczymy element RMS, dostaniemy menuskojarzone z elementem RMS. Wszystkie zmiany, które wprowadzimy powywołaniu dowolnego polecenia, będą dotyczyły zaznaczonego elementu.



180 NORMA PRO

Rys. 148. Menu podręczne dla zaznaczonego działu FUNDAMENTY.

Główny pasek narzędziGłówny pasek narzędzi zawiera najczęściej używane polecenia menu i jesttaki sam dla wszystkich widoków i zestawień. Jeżeli przycisk jest wysza-rzony, polecenie z nim związane w danym momencie nie jest możliwe dowykonania. Poniżej znajduje się opis poszczególnych przycisków.

• Przycisk Nowy kosztorys umożliwia otwarcie nowego koszto-rysu i jest odpowiednikiem polecenia Nowy z menu Plik .

• Przycisk Otwórz kosztorys służy do otwarcia istniejącego koszto-rysu; jest odpowiednikiem polecenia Otwórz… z menu Plik .

• Przycisk Zapamiętaj kosztorys umożliwia zapisanie (zapamię-tanie) na dysku bieżącego kosztorysu i jest odpowiednikiem pole-

cenia Zachowaj z menu Plik .

• Przycisk Drukuj widok w wybranym stylu służy do wydruko-wania zawartości bieżącego ekranu w stylu, który wybiera się po

kliknięciu na strzałce.

• Przycisk Podgląd wydruku widoku w wybranym stylu umożliwia uzyskanie na ekranie obrazu bieżącego widoku, tak jak

będzie wydrukowany.

• Przycisk Wytnij do schowka pozwala na usunięcie zaznaczo-nego fragmentu kosztorysu z jednoczesnym załadowaniem go do




Schowka i jest odpowiednikiem polecenia Wytnij z menu Edycja (doschowka Windows ładowane jest tylko to, co widać na widoku, ale pa-miętana jest pełna informacja o wycinanym fragmencie).

• Przycisk Kopiuj do schowka

służy do skopiowania zaznaczo-nego fragmentu kosztorysu do Schowka i jest odpowiednikiem

polecenia Kopiuj z menu Edycja (kopiowane jest tylko to, co widać nawidoku).

• Przycisk Wklej ze schowka umożliwia wstawienie zawartościSchowka w wybrane miejsce kosztorysu i odpowiada poleceniu

Wklej z menu Edycja.

• Przycisk Cofnij operację umożliwia cofnięcie efektów ostat-nio wykonanej operacji i jest odpowiednikiem polecenia Cofnij zmenu Edycja. Po kliknięciu na strzałce otrzymamy listę ostatnio wyko-nanych operacji, które można cofnąć. Wybierając pozycję z listy cofamywybraną operację wraz ze wszystkimi operacjami wykonanymi po niej.

• Przycisk Przywróć operację pozwala na przywrócenie stanusprzed ostatniego cofnięcia (wycofanie się z cofnięcia) i jest odpo-

wiednikiem polecenia Przywróć z menu Edycja.

• Przycisk Widok skrócony umożliwia wyświetlenie kosztorysu wformie skróconej, na którym opis elementu pokazany jest w jednym

wierszu. Widok skrócony można stosować, gdy kosztorys znajduje się wkażdym widoku. Przeglądanie kosztorysu oraz wykonywanie operacji

przesuwania, kopiowania i usuwania elementów jest tu bardzo ułatwione.

• Przycisk Pełny kosztorys pozwala na wyświetlenie pełnegokosztorysu, to znaczy wszystkich pozycji wraz z elementami RMS i

ich cenami, wartościami, itd. Przycisk ten odpowiada poleceniu Kosztorys z menu Widok .

• Przycisk Lista działów służy do wyświetlenia działów kosztorysui odpowiada poleceniu Działy kosztorysu z menu Widok .

• Przycisk Lista pozycji umożliwia wyświetlenie tylko pozycjikosztorysu bez uwzględniania elementów RMS i odpowiada pole-

ceniu Wprowadzone pozycje z menu Widok .• Przycisk Książka obmiarów pozwala na oglądanie i szczegółową edycję książki obmiarów. Przycisk ten odpowiada poleceniu

Przedmiar z menu Widok .



182 NORMA PRO

• Przycisk Wykonane roboty umożliwia wyświetlenie widokuwykonanych robót lub rachunku ilościowego i jest aktywny dla

kosztorysu, dla którego w opcjach zadeklarowaliśmy rozliczanie wykona-nych robót. Aby uzyskać te same widoki, możemy skorzystać z polecenia

Wykonanie robót z menu Widok .• Przycisk Podsumowanie kosztorysu służy do wyświetlenia pod-sumowania kosztorysu, to znaczy kosztów robocizny, materiałów i

sprzętu wraz ze wszystkimi narzutami. Przycisk ten odpowiada poleceniuPodsumowanie z menu Widok .

• Przycisk Tabela elementów scalonych daje możliwość wy-świetlenia kosztorysu w postaci tabeli elementów scalonych.

Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Tabela elementów scalo-nych z menu Widok . Po kliknięciu na strzałce obok wyświetli się listawidoków, które występują w menu Zestawienia. Korzystając z niej możnana przykład wywołać dodatkowe widoki zestawienia pozycji, jeśli zostałyzdefiniowane.

• Przycisk Zestawienie cen umożliwia wyświetlenie elementówRMS wraz z ich cenami. Po kliknięciu na strzałce dostaniemy

menu, z którego możemy wybrać szczegółowe zestawienia cen robocizny,materiałów i sprzętu. Polecenie to odpowiada poleceniu Ceny z menuWidok .

• Przycisk Zestawienie robocizny służy do wyświetlenia wszyst-kich elementów robocizny wraz z ilością, cenami i wartością.

Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Robocizna z menu Wi-dok .

• Przycisk Zestawienia materiałów umożliwia wyświetleniawszystkich materiałów wraz z ilością, cenami i wartością. Po

kliknięciu na strzałce zostanie wyświetlone menu, z którego wybieramyrodzaj zestawienia. Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawie-nia | Materiały z menu Widok .

• Przycisk Zestawienie sprzętu pozwala wyświetlić elementysprzętu wraz z ilością, cenami i wartością. Przycisk ten odpowiada

poleceniu Zestawienia | Sprzęt z menu Widok .

• Przycisk Katalogi norm i cenniki pozycji służy do przeglądaniazawartości katalogów norm i cenników pozycji i wprowadzania

nowych pozycji do kosztorysu.




• Przycisk O programie jest odpowiednikiem polecenia O progra-mie… z menu Pomoc.

• Przycisk Pomoc umożliwia wywołanie pomocy po wskazaniu

konkretnego elementu ekranu.

Okno kosztorysu – widok KosztorysOkno kosztorysu, tak jak każde inne okno, posiada pasek tytułu, na którymumieszczona jest nazwa kosztorysu oraz informacja, w jakim widoku aktu-alnie pracujemy lub jakie zestawienie znajduje się na ekranie.

Rys. 149. Okno kosztorysu, widok Kosztorys.

W górnej części okna wyświetlany jest pasek narzędzi charakterystycznydla danego widoku. W tej części instrukcji zostanie opisane okno widoku

Kosztorys, w którym najczęściej pracujemy.

Pasek narzędzi widoku Kosztorys

• Przycisk Wstaw dział umożliwia wstawienie do kosztorysu no-wego działu i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw… z menuDział.

• Przycisk Miejsce wstawiania przełącza sposób wstawiania no-wej pozycji. Jeśli jest wciśnięty, nowa pozycja jest wstawianaza zaznaczoną (bieżącą) pozycję, w przeciwnym wypadku po-zycja wstawiana jest na końcu kosztorysu.



184 NORMA PRO

• Przycisk Dodaj pozycję umożliwia wstawienie nowej pozycjikosztorysu i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw pozycję… z menu Pozycja.

• Przycisk Wstaw pracę rusztowań pozwala na utworzenie po-zycji służącej do rozliczania pracy rusztowań i jest odpowiedni-kiem polecenia Wstaw pracę rusztowań… z menu Pozycja.

• Przycisk Wstaw koszty transportu służy do wstawienia kosz-tów transportu jako kolejnej pozycji kosztorysu i odpowiada

poleceniu Wstaw koszty transportu… z menu Pozycja.

• Przycisk Wstaw pozycję scaloną umożliwia wstawienie nowej

pozycji scalonej i odpowiada poleceniu Wstaw pozycję sca-loną… z menu Pozycja.

• Przycisk Połącz pozycje pozwala połączyć kilka zaznaczonych pozycji i odpowiada poleceniu Połącz pozycje… z menu Pozycja.

• Przycisk Utwórz pozycję scaloną służy do utworzenia pozycjiscalonej z kilku zaznaczonych pozycji i jest odpowiednikiem

polecenia Utwórz pozycję scaloną… z menu Pozycja.

• Przycisk Wstaw robociznę umożliwia wstawienie nowej robo-cizny do bieżącej pozycji i odpowiada poleceniu Wstawrobociznę… z menu RMS.

• Przycisk Wstaw materiały pozwala na wstawienie nowego ma-teriału do bieżącej pozycji i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw materiały… z menu RMS.

• Przycisk Wstaw sprzęt służy do wstawienia nowego sprzętu w bieżącej pozycji i jest odpowiednikiem polecenia Wstawsprzęt… z menu RMS.

• Przycisk Zamień RMS umożliwia znalezienie elementu RMS wwybranym cenniku, w Intercenbudzie, w innym kosztorysie lubkartotece RMS i podstawienie go zamiast elementu bieżącego.

• Przycisk Widok zestawienia RMS pozwala przełączyć się na

widok takiego zestawienia, które związane jest z aktualnie za-znaczonym elementem. Na przykład, jeśli zaznaczyliśmy jakiśmateriał, dostaniemy zestawienie materiałów, jeśli robociznę – zestawienie robocizny, itd.




• Przycisk Ustawienie wariantu aktywnego elementu umożli-wia wybór wariantu dla danego elementu, pozycji lub działu.

• Przycisk Aktywacja wariantu wybranego elementu pozwala

na wybór aktywnego wariantu dla tego elementu, który ma przyporządkowany wariant.

Drzewo działów i pozycji kosztorysuJeśli w menu Okno zaznaczyliśmy po-lecenie Drzewo elementów, z lewejstrony okna pojawi się drzewo pokazu-

jące strukturę kosztorysu. W drzewie tymod głównej gałęzi, jaką jest kosztorys,odchodzą gałęzie działów, poddziałów i

pozycji. Klikając na znakach plus , bądź minus rozwijamy lub zwijamyodpowiednią gałąź. Kliknięcie naelemencie drzewa powoduje zaznaczeniego na widoku kosztorysu.

Przy pomocy techniki przeciągnij-i-upuśćna elementach drzewa możnawykonywać operacje, takie jak przeno-szenie pozycji w dziale i z działu dodziału oraz przenoszenie działów, a ko-rzystając z menu podręcznego – wszystkie polecenia dostępne dla za-znaczonego elementu.

W górnej części drzewa znajdują się dwieopcje Pozycje i 1.1…1. Jeśli zaznaczymy Pozycje, to drzewo będziewyświetlane razem z pozycjami, w przeciwnym wypadku zostaną wy-świetlone tylko działy. Jeśli zaznaczymy opcję 1.1…1, to numery działów i

pozycji będą pokazywane w pełnej postaci, jeśli nie – numery działów i pozycji będą skrócone do ostatniego numeru w ramach działu wyższego poziomu.

Jeśli drzewo zostało raz wywołane, pojawia się w każdym widoku i nie-których zestawieniach.



186 NORMA PRO

Pasek stanu (komunikatów) Na dole okna programu Norma Pro znajduje się pasek stanu, na którymumieszczone są dodatkowe informacje dotyczące aktywnego kosztorysu, a

mianowicie: numer kolejny bieżącej pozycji i ilość wszystkich pozycji,wartość kosztorysu ogółem oraz nazwy cenników, z którą współpracujekosztorys. W przypadku wystąpienia błędu programowego, z lewej strony

paska pojawi się tekst komunikatu, którego treść może być interesująca dlatwórców programu.

Rys. 150. Pasek stanu (komunikatów).

Zawartość okna widoku KosztorysW oknie widoku Kosztorys znajdują się informacje dotyczące pozycjikosztorysu oraz umieszczone pod nią – dane elementów RMS wchodzą-

cych w skład pozycji. W pierwszej kolumnie („Lp”) pokazany jest numer pozycji. Postać numeru zależy od tego, czy w opcjach kosztorysu zazna-czyliśmy opcję Pozycje numerowane działami (gdy kosztorys będziedzielony na działy); jeśli tak, to numer pozycji składa się z numeru działu i

poddziału oraz kolejnego numeru w dziale lub poddziale; jeśli nie – po-zycje są numerowane w sposób ciągły od początku kosztorysu, natomiast

pod numerem znajduje się informacja, do którego działu i poddziału po-zycja należy. W następnej kolumnie („Podstawa”) wyświetlana jest pod-

stawa wyceny, czyli numer katalogowy pozycji, a w kolumnie „Opis” zopis pozycji i elementu wraz z obmiarem. Jeśli w kosztorysie zaznaczyli-śmy opcję harmonogramowania robót i przyporządkowaliśmy pozycjiklucz wykonawczy, to na ekranie pojawia się kolumna „Klucz wykonaw-czy”, w której wyświetlona jest jego nazwa. Elementy RMS są równieżnumerowane, a ich numery oznaczono znakiem gwiazdki *. Rodzaj ele-mentu jest opisany nazwą ujętą w myślniki (np. materiały: –M). Dla każ-dego elementu wyświetlony jest opis wraz z normą zużycia i ceną za jed-

nostkę miary (kolumna „Opis”), jednostka miary (kolumna „jm”), nakładyczyli iloczyn obmiaru i normy zużycia (kolumna „Nakłady”), koszt na jed-nostkę obmiaru (cena jednostkowa), czyli iloczyn normy zużycia i ceny(kolumna „Koszt jedn.”) oraz wartość danego elementu, czyli iloczyn

Numer bieżącej pozycji Ilość wszystkichoz c i

Wartość kosztorysuogółem Cenniki




obmiaru i ceny jednostkowej (kolumny „R”, „M” i „S”). W przedostatnimwierszu pozycji znajduje się suma wartości poszczególnych elementówRMS oraz wartość całej pozycji. Ostatni wiersz zawiera podsumowanie cen

jednostkowych elementów RMS i sumaryczną cenę jednostkową dla

pozycji.Jeśli w opcjach kosztorysu wybrane zostało wyświetlanie podsumowania

pozycji wraz z narzutami, to na końcu każdej pozycji zostaje wyświetlonezestawienie narzutów.

Jeśli kosztorys został podzielony na działy i poddziały, to w widoku poka-zane są również ich nazwy, a na końcu działu – podsumowanie.

Rys. 151. Fragment kosztorysu w widoku Kosztorys.

To, jakie kolumny i podsumowania widzimy, zależy od ustawień wybra-nych w opcjach kosztorysu (polecenie Opcje | Kosztorysu…) i opcjachwyświetlania (polecenie Opcje | Wyświetlania…). Dla każdego widokulub zestawienia dostępny jest nieco inny komplet kolumn do wyświetlania.Informacje o tym, jak dostosować widoki kosztorysu do swoich potrzebmożna znaleźć w rozdziale WYGLĄD EKRANU.

Edycja i zmiana właściwości różnych elementówkosztorysu

Kosztorys można wyświetlić na ekranie w różnych widokachi zestawieniach. W każdym z nich można przejść do edycji pokazanychdanych oraz zmienić sposób ich wyświetlania.



188 NORMA PRO

Jeśli chcemy wejść w tryb edycji danych działu, pozycji, nakładów RMSczy narzutów, należy dwukrotnie kliknąć:

• w przypadku działu – na kolumnie ‘Lp’ ;

• w przypadku pozycji – na wierszu pozycji, ale poza kolumną „Opis”;• w przypadku elementu RMS – na wierszu go zwierającym.

Otworzy się wtedy odpowiednie okno, a w zależności od tego, na którejkolumnie i wierszu klikniemy, zostanie podświetlona i przygotowana doedycji wskazana dana.

Opis działu i pozycji możemy edytować bezpośrednio w kosztorysie

dwukrotnie klikając na kolumnie „Opis” wybranego wiersza. Generalnie wtych widokach i zestawieniach, w których występują nazwy lub opisydziałów, pozycji czy elementów RMS można je edytować bezpośrednio wdanym widoku.

Jeśli chcemy zmienić sposób pokazywania danego widoku czy zestawienia,należy wyświetlić go na ekranie, a następnie dwukrotnie kliknąć nanagłówku i kolumnie, którą chcemy poddać zmianom. Zostanie wtedyotwarte okno opcji wyświetlania bieżącego widoku z podświetloną wska-

zaną kolumną

Zmiana szerokości kolumn na ekranieProgram daje możliwość zmiany szerokości kolumn wyświetlanych na wi-doku. Aby zmienić szerokość kolumny, należy najechać wskaźnikiemmyszy nad linię oddzielającą ją od innych kolumn (niekoniecznie na na-główku) i gdy wskaźnik przyjmie kształt obustronnej strzałki ciągnąć

w prawo lub lewo. W miarę ciągnięcia kolumna będzie się poszerzała lubzwężała. Jeśli ciągniemy za lewy brzeg kolumny, kolumna znajdująca się

po lewej stronie będzie odpowiednio zmniejszała lub zwiększała swojerozmiary; podobnie będzie działo się z prawą kolumną w przypadku cią-gnięcia za prawy brzeg. Jeśli będziemy chcieli zmienić szerokość tylko

jednej kolumny, wskaźnik myszy powinniśmy umieścić na jej prawejkrawędzi i ciągnąć przy naciśnietym klawiszu <Shift>. Kolumny mają swoją minimalną i maksymalną szerokość, określoną w opcjach wyświe-

tlania (polecenie Opcje | Wyświetlania…), która w procesie zmianyrozmiarów nie może zostać przekroczona.




W zależności od tego, czy w opcjach wyświetlania zaznaczona jest opcja Dopasuj kolumny automatycznie program automatycznie dopasuje sze-rokości pozostałych kolumn do wielkości okna widoku lub pozostawi je niezmienione.

UWAGA! Szerokości kolumn możemy zmieniać w opisany wyżej sposóbw każdym widoku i każdym zestawieniu.

Zmiana kolejności kolumn na ekranieJeśli nie odpowiada nam domyślna kolejność kolumn na ekranie, możemy

ją zmienić stosując metodę przeciągnij i upuść. W tym celu łapiemy za

nagłówek kolumny, którą chcemy przesunąć i przeciągamy ją wzdłuż po-zostałych nagłówków w inne miejsce. Podczas przeciągania wskaźnik

myszy zmienia kształt na przekreśloną strzałkę , co oznacza, że w tym

miejscu nie można umieścić przeciąganej kolumny lub na – wtedymożna puścić przycisk myszy i kolumna zostanie przeniesiona. Z prawejstrony strzałki wyświetlana jest nazwa przesuwanej kolumny, która poruszasię razem ze wskaźnikiem.

Kolejność i rodzaj wyświetlanych kolumn daje się zmienić w opcjachwyświetlania, tzn. po wybraniu polecenia Wyświetlania… z menu Opcje lub dwukrotnym kliknięciu na nagłówku.

UWAGA! Kolejność kolumn możemy zmieniać w opisany wyżej sposóbw każdym widoku i każdym zestawieniu.

Usuwanie kolumn z widokuKolumnę, której nie chcemy mieć na ekranie, możemy usnąć łapiąc lewym

przyciskiem myszy za jej nagłówek i przeciągając go w górę lub w dół poza obszar kosztorysu. W momencie gdy wskaźnik zmieni kształt nanożyczki ( ), puszczamy przycisk, a kolumna znika z widoku.

Kolumny można również usunąć korzystając opcji wyświetlania dostęp-nych po wybraniu polecenia Wyświetlania… z menu Opcje.

UWAGA! Usuwanie kolumn możemy wykonać w opisany wyżej sposóbw każdym widoku i każdym zestawieniu.



190 NORMA PRO

Wyszukiwanie tekstu lub wprowadzonych zmian wwidoku lub zestawieniu

W każdym widoku lub zestawieniu można uruchomić wyszukiwanie inte-

resującego nas tekstu lub wprowadzonych zmian, jeśli wcześniej były reje-strowane. Do tego celu służy polecenie Znajdź… z menu Edycja.

Rys. 152. Okno wyszukiwania tekstu lub wprowadzonych zmian.

Wyszukiwanie tekstu

W oknie wyszukiwania (rys. 152) zaznaczamy opcję Szukany tekst , a w polu poniżej wpisujemy cały wyraz lub fragment tekstu. Następnie zazna-czamy opcję Tylko cały wyraz , gdy szukany tekst ma być wyrazem, a niefragmentem tekstu. Jeśli w wyszukiwaniu mają być brane pod uwagę małelub duże litery, zaznaczamy opcję Rozróżniaj litery małe/duże. Pozaznaczeniu opcji Znacznik pozycji będą przeszukiwane tylko nazwyznaczników pozycji.

Wyszukiwanie uruchamiamy kliknięciem na przycisku Następny. Poznalezieniu szukanego elementu można szukać następnego lub możnawrócić do poprzedniego (przycisk Poprzedni). Jeśli chcemy zaznaczyćwszystkie jego wystąpienia klikamy na przycisku Zaznacz. Wyszukiwaniekończymy kliknięciem na przycisku Zakończ.

Wyszukiwanie wprowadzonych zmian

Jeśli chcemy przeszukiwać widok pod kątem wprowadzonych zmian, w

oknie wyszukiwania (rys. 152) zaznaczamy opcję Zmiany. Klikając na przyciskach Następny i Poprzedni kolejno przechodzimy do miejsc, gdzie były wprowadzone jakieś zmiany.




Poruszanie się po ekranie i zaznaczanie elementówPo ekranie kosztorysu (widoków, zestawień) poruszamy się głównie przy

pomocy myszy, wykorzystując paski przewijania poziomego i pionowego

oraz przy pomocy poleceń Idź do z menu Pozycja lub Dział.Zaznaczenie pojedynczego elementu przy pomocy myszy polega na klik-nięciu na nim lewym przyciskiem.

Aby zaznaczyć kilka elementów, należy zaznaczyć jeden z nich, a na na-stępnych klikać lewym przyciskiem myszy przy naciśniętym klawiszu<Ctrl>. Jeśli chcemy zaznaczyć kilka elementów leżących jeden poddrugim (blok), zaznaczamy pierwszy z nich, a na ostatnim klikamy przy

naciśniętym klawiszu <Shift>.Jeśli do przeglądania ekranu i zaznaczania elementów chcemy użyć kla-wiatury, to:

<↑> – umożliwia przejście do poprzedniego elementu.

<↓> – umożliwia przejście do następnego elementu

<Ctrl> + <Home > – umożliwia przejście na początek zestawienia czy

widoku.<Ctrl> + <End > – umożliwia przejście na koniec początek zestawieniaczy widoku.

<PgUp> – umożliwia przewinięcie o jeden ekran do góry.

<PgDn> – umożliwia przewinięcie o jeden ekran w dół.

<Ctrl> + <PgUp> – umożliwia przejście do poprzedniej pozycji i wy-

świetlenie jej na górze okna.<Ctrl> + <PgDn> – umożliwia przejście do następnej pozycji i wyświe-tlenie jej na górze okna

<Shift> + <PgUp> – umożliwia przejście do poprzedniego działu i wy-świetlenie go na górze okna.

<Shift> + <PgDn> – umożliwia przejście do następnego działu i wy-świetlenie go na górze okna.

<Ctrl> + <↓> – przesuwa w dół ramkę przygotowaną do zaznaczeniaelementu, który następnie możemy zaznaczyć klawiszem <Spacja>.



192 NORMA PRO

<Ctrl> + <↓> – przesuwa w górę ramkę przygotowaną do zaznaczeniaelementu, który następnie możemy zaznaczyć klawiszem <Spacja>.

<Spacja> – służy do zaznaczenia pojedynczego elementu.

<Ctrl> + <Spacja> – umożliwia skasowanie zaznaczenia.<Shift> + <Spacja> – służy do zaznaczania kilku elementów znajdującychsię jeden pod drugim (bloku).

<Shift> + <↑> – umożliwia poruszanie się do góry z jednoczesnym za-znaczeniem bloku.

<Shift> + <↓> – umożliwia poruszanie się w dół z jednoczesnym zazna-

czeniem bloku.<Shift> + <Ctrl> + <Home> – zaznaczenie bloku od pierwszego zazna-czonego elementu do pierwszego elementu w kosztorysie (jeżeli są toRMS-y, wiersze obmiarów czy wiersze rozliczeń wykonanych robót, to do

pierwszego wiersza w pozycji).

<Shift> + <Ctrl> + <End> – zaznaczenie bloku od pierwszego zazna-czonego elementu do ostatniego elementu w kosztorysie (jeżeli są to RMS-

y, wiersze obmiarów lub wiersze rozliczeń wykonanych robót, to doostatniego wiersza w pozycji).

<Tab> – umożliwia przenoszenie podświetlenia do kolejnych pól edycyj-nych znajdujących się na paskach narzędzi. W oknach dialogowych prze-nosi zaznaczenie ramką na kolejne elementy okna: pola edycyjne, polawyboru, opcje i przyciski.




10. POZYCJE KOSZTORYSUPozycję kosztorysu wstawia się poleceniem Wstaw pozycję… z menuPozycja. Jeśli pracujemy w kosztorysie szczegółowym, polecenie to

wstawia pozycję szczegółową, jeśli w kosztorysie uproszczonym – pozycjęuproszczoną. W rozdziale tym zostanie opisane wstawianie pozycji wkosztorysie szczegółowym, a wstawianie pozycji w kosztorysie uprosz-czonym opisane jest w rozdziale K OSZTORYSOWANIE UPROSZ-CZONE.

Wstawianie nowej pozycji

Nową pozycję szczegółową wstawiamy zawsze tak samo, niezależnie odwidoku, w jakim został wyświetlony kosztorys, a mianowicie z menu Po-zycja wybieramy polecenie Wstaw pozycję… lub klikamy na przycisku

znajdującym się na pasku narzędzi widoków Kosztorys, Wprowa-dzone pozycje lub Przedmiar. Jeśli przy tym przedtem włączamy wsta-

wianie w środek (przycisk wciśnięty), pozycja zostanie wstawiona zaaktualnie podświetloną, w przeciwnym wypadku zostanie wstawiona nakońcu kosztorysu

W oknie Katalogi norm i bazy cen jednostkowych pozycji i obiektów (rys. 153) zostanie wyświetlona lista zainstalowanych katalogów norm i

baz cenowych. Z listy tej wybieramy odpowiedni katalog, rozdział, tabelę ikolumnę, która jest naszą konkretną pozycją kosztorysową, a następniedwukrotnie na niej klikamy lub klikamy na przycisku Wstaw zaznaczoną

pozycję ( ).

Nową pozycję możemy również wstawić korzystając z metody przeciągnij-i-upuść: otwieramy katalog norm kliknięciem na przycisku , znaj-dujemy kolumnę odpowiadającą naszym potrzebom i przeciągamy jej na-zwę na pozycję, za którą ma zostać wstawiona.

Okno katalogów znajduje się na ekranie, dopóki go nie zamkniemy, mo-żemy więc jednorazowo wprowadzić wiele pozycji.

Okno katalogów można również zwinąć, przejść do edycji pozycji wkosztorysie, a potem znowu go rozwinąć i dalej wstawiać pozycje.



194 NORMA PRO

Rys. 153. Okno wyboru pozycji z listy katalogów norm.

Sposób korzystania z katalogów norm opisany jest w rozdziale KATA-LOGI NORM I BAZY CEN JEDNOSTKOWYCH I OBIEKTÓW.

Po powrocie do kosztorysu należy przejść do edycji każdej pozycji i okre-ślić dla niej obmiar i inne własności.

Edycja danych pozycjiAby wejść w tryb edycji pozycji, należy dwa razy kliknąć na jej podstawielub z menu Pozycja wybrać polecenie Zmień pozycję…

W oknie pozycji, na karcie ‘Opis’ (rys. 154):

♦ W polu Podstawa: znajduje się numer podstawy wyceny wybranej po-zycji, czyli typ katalogu (np. KNR), numer katalogu (np.4-01), rozdziału(np.12), tabeli (np.04) i kolumny (np.02).

♦ W polu Znacznik: możemy wpisać lub wybrać z listy znacznik pozycji,który jest dopisywany poniżej podstawy wyceny. Możemy w ten sposóbwyróżniać pozycje z jakichś względów wymagające szczególnej uwagi.

♦ W polu Opis pozycji: wyświetlany jest opis wstawionej pozycji. Jeślichcemy opis ten zmodyfikować, wystarczy przenieść wskaźnik myszy wmiejsce, które będzie poprawiane, kliknąć i zacząć pisać nowy tekst.




Rys. 154. Okno danych pozycji kosztorysu, karta ‘Opis’ .

♦ W polu Obmiar: wpisujemy z klawiatury wartość obmiaru w jednost-kach wyświetlonych w polu Jednostka:. Obmiar może być wprowa-dzony jako liczba lub jako wyrażenie matematyczne (szczegóły for-mułowania obmiarów – patrz rozdziały EDYCJA OBMIARU i WI-DOKI, podrozdział Widok Przedmiar ).

♦ Jeżeli podpowiadana jednostka obmiaru nie jest odpowiednia, możemywybrać nową z listy rozwiniętej po kliknięciu na strzałce umieszczonejobok pola Jednostka: lub wpisać ją ręcznie z klawiatury.

♦ W polu Precyzja: wyświetlana jest domyślna dokładność obmiaru obo-wiązująca dla obmiarów wszystkich pozycji, ustawiana w opcjachkosztorysu (patrz rozdział OPCJE KOSZTORYSU). Dokładność tęmożna zmniejszyć lub zwiększyć, wpisując odpowiednią liczbę w polelub wykorzystując sąsiednie strzałki. Możemy zatem określać różne

precyzje dla różnych pozycji kosztorysu.

♦ Jeśli zaznaczona jest opcja Precyzja z opcji kosztorysu, pole Precyzja jest nieaktywne i zawiera precyzję ustawioną w opcjach kosztorysu. Je-śli opcję tę wyczyścimy, będziemy mieli możliwość zmiany precyzji.

♦ W polu Lp. widać liczbę porządkową wstawianej pozycji. Standardowo

nowa pozycja wprowadzana jest jako ostatnia. Jeśli chcemy wstawić ją w określonym miejscu w środku kosztorysu, na przykład na miejscu onumerze 6, w pole Lp. wpisujemy liczbę 6. Po potwierdzeniu kliknię-



196 NORMA PRO

ciem na OK wybrana pozycja zostanie wstawiona, zaś wszystkie pozo-stałe pozycje zostaną kolejno przenumerowane.

♦ Możemy zaznaczyć opcję Uzupełnienie:, która pozwala na oznaczeniewprowadzanej pozycji jako uzupełnienia do pozycji poprzedniej. Numer

pozycji będącej uzupełnieniem jest taki sam jak pozycji poprzedniej zdodanym znakiem apostrofu (np. pozycja 7’ jest uzupełnieniem pozycji7).

♦ Liczba wpisana w polu Krotność: traktowana jest jak dodatkowy współ-czynnik norm dla wszystkich RMS, gdy wprowadzana jest pozycjaszczegółowa lub jak współczynnik, przez który przemnażane są ceny

jednostkowe pozycji w przypadku pozycji scalonych i uproszczonych.

♦ Po kliknięciu na przycisku Katalog norm… możemy wrócić do listykatalogów i wyboru pozycji.

♦ Jeśli edytujemy pozycję i weszliśmy do okna katalogów norm kliknię-ciem na przycisku Katalog norm…, następnie wybraliśmy tę samą po-zycję, to po zamknięciu okna katalogów i powrocie do okna edycji po-zycji stanie się dostępny przycisk Pokaż RMS… Kliknięcie na nimspowoduje wyświetlenie okna zawierającego listę elementów RMS

przypisanych do tej pozycji (rys. 155). Wyświetlany jest numer indeksuelementu, jego nazwa oraz norma zużycia wraz z jednostką miary.

Rys. 155. Lista elementów RMS dla pozycji pokazanej na rys. 154.

Na karcie ‘Podstawa’:

♦ W polu Wydawnictwo: umieszczona jest nazwa wydawnictwa, w któ-

rym został wydany katalog norm.♦ W polach Katalog: znajduje się nazwa i numer katalogu.

♦ W polu Podstawa: wyświetlony jest numer podstawy.




♦ W polu Wariant: numer wariantu pozycji.

Rys. 156. Karta ‘Podstawa’ okna danych pozycji.

Na karcie ‘Współcz. norm’:

♦ Możemy zmienić normy dla Robocizny, Materiałów i Sprzętu, wpisującw odpowiednie pola wartości współczynników, jeślichcemy, aby były różne od jedności.

Współczynniki norm mogą być przedsta-wione w postaci wyrażenia (patrz rysunek z prawej).

♦ Zaznaczając opcję Wartość pozycji uwzględnij w innych pozycjach mo-żemy spowodować, aby pozycja była rozliczana w innych pozycjach.Pozycja, która jest rozliczana w innych pozycjach oznaczana jestnumerem z apostrofem. Jeśli opcja ta została zaznaczona, a potem po-

zycja została rozliczona w innych pozycjach, to po wywołaniu oknaedycji tej pozycji, w polu Pozycja jest rozliczona w pozycjach znajdujesię lista tych pozycji (patrz podrozdział Rozliczanie pozycji w innychpozycjach).

♦ Jeśli już wcześniej udostępniliśmy jakieś pozycje do rozliczania, to ichlista pojawi się w polu Do wartości pozycji doliczyć pozycje. Podświe-tlając poszczególne pozycje możemy zdecydować, które pozycje rozli-czane są w bieżącej pozycji (patrz podrozdział Rozliczanie pozycji winnych pozycjach).



198 NORMA PRO

Na karcie ‘Rusztowania’:

♦ W polu Numer grupy rusztowań: możemy wybrać grupę rusztowań, doktórej zaliczymy daną pozycję. Jeśli klikniemy na strzałce obok pola,dostaniemy listę wcześniej zdefiniowanych grup. Jeśli na liście tej niema żadnych grup, wpisujemy z klawiatury numer pierwszej grupy, pa-miętając potem o jej zdefiniowaniu (patrz podrozdział Wstawianiepracy rusztowań).

Na karcie ‘Warianty’ możemy określić rozszerzenia podstawy i opisu po-zycji w zależności od wybranego wariantu.

Rys. 157. Określanie uzupełnienia opisu i podstawy w zależności od wariantu.

♦ W polach Grupy wariantów lokalnych, dla których są modyfikowanedane pozycji: wybieramy przyciskiem grupę wariantów, dla któ-

rych automatycznie będzie modyfikowana podstawa bądź opis pozycji.♦ W polu Kombinacje wariantów: pojawią się warianty należące do danej

grupy. Wypełniając pola Uzupełnienie podstawy i/lub Uzupełnienieopisu określamy, jaki tekst będzie dopisany do podstawy i/lub opisu,gdy zostanie wybrany dany wariant. Dokładny opis skutkówwprowadzenia takich rozszerzeń znajduje się w podrozdziale Wariantypozycji, Modyfikowanie podstawy i opisu pozycji w zależności odwybranego wariantu.

Na karcie ‘Opis do katalogu’ wyświetlony jest opis katalogu, z któregozostała wstawiona dana pozycja.




Na wszystkich kartach znajdują się przyciski Dodaj nową , OK i Anuluj.

♦ Jeśli rezygnujemy z wprowadzania pozycji, klikamy na przycisku Anu-luj.

♦ Jeśli wprowadzamy tylko jedną pozycję i akceptujemy wszystkie usta-wienia, klikamy na przycisku OK .

♦ Jeśli wprowadzamy kilka pozycji, klikamy na przycisku Dodaj nową .

Wprowadzanie cen elementów RMSJeżeli przed przystąpieniem do tworzenia kosztorysu wybrany został conajmniej jeden konkretny cennik, program będzie automatycznie nadawałceny tym elementom RMS, których indeksy znajdują się w bazie. W przy-

padku gdy indeks elementu jest indeksem ogólnym (kończy się na ‘99’lub‘00’) i w opcjach programu zostało wybrane Rozszerzone przeszukiwanie bazcenowych, to po zaakceptowaniu wprowadzanej pozycji dostaniemy okienko zlistą elementów podobnych do wybranego (rys. 158).

Rys. 158. Lista elementów podobnych do wybranego.

Na liście tej zaznaczamy element, o który nam chodzi i klikamy na przy-cisku Wybierz cenę. Jeśli chcemy podejrzeć, w których pozycjach wy-stępuje ten element, klikamy na przycisku Pozycje…. Przycisk ZamieńRMS służy do zamiany szukanego elementu na podświetlony, zaś przycisk Bez zmian pozostawia go w stanie nie zmienionym. Przyciskiem Przerwij zatrzymujemy proces przydzielania ceny. Jeśli w innych wstawianych

pozycjach dany element ma być również zastępowany przez element



200 NORMA PRO

podświetlony, klikamy na przycisku Zamieniaj zawsze, i wtedy dla tegoelementu nie będzie wyświetlane opisywane tu okno.

Jeśli nie podłączyliśmy do kosztorysu żadnego cennika lub komputer nieznalazł ceny danego elementu, a w opcjach programu na karcie ‘Szukaniecen’ w grupie ‘Uszczegóławianie RMS’ włączona jest opcja wg kartoteki

RMS , na ekranie pojawi się okno z podobnymi elementami pobranymi zkartoteki RMS (rys. 159).

Rys. 159. Propozycje wstawienia elementów RMS, których nie znaleziono wcennikach.

Jeśli wybraliśmy element, który ma inną jednostkę miary niż pierwotna,dostaniemy ekran z propozycją zamiany, a po potwierdzeniu z oknem, w

którym wprowadzamy przelicznik (rys. 160).

Rys. 160. Wprowadzanie przelicznika jednostek miar.

Jeśli zaznaczymy opcję Dodaj do bazy przeliczników jednostek miar,otrzymamy następne okno (rys. 161), w którym dodajemy nowy przelicznik dla naszego, konkretnego materiału o podanym indeksie ETO.




Rys. 161. Dodawanie nowego przelicznika do tabeli przeliczników.

Warianty nakładów

Jeżeli w katalogu norm dla danej pozycji kosztorysowej występują ele-menty alternatywne, program nie jest w stanie podjąć decyzji, jaki elementzastosować. W takim przypadku na ekranie pojawi się okno Wybór wa-riantów nakładów z listą elementów alternatywnych (rys. 162), z którejalbo wybieramy element właściwy albo przesyłamy do kosztorysu całą grupę wariantów.

Rys. 162. Okno Wybór wariantów nakładów z grupą elementów alternatywnych.

W liście grup wariantów w kolumnie „Grupa” wyświetlona jest nazwagrupy wariantów, w kolumnie „Wybrane warianty” – nazwy wariantów

zaznaczonych w liście Warianty w grupie oddzielone przecinkami, wkolumnie „Niepusta” – informacja o tym, czy grupa zawiera jakieś wa-rianty, a w kolumnie „Z grp.” – informacja o tym, czy wybrane warianty są

przesyłane z grupą (wartość TAK), czy bez niej (NIE).



202 NORMA PRO

Jeśli w pozycji występuje kilka grup wariantów, dla każdej z nich możemyokreślić inny sposób wstawiania nakładów do kosztorysu. Na przykład

jedną grupę możemy wstawić w całości z wariantami, a z innej grupywybrać tylko jeden nakład do wstawienia.

Jeśli w danej grupie został zaznaczony więcej niż jeden wariant (klikanie nanazwach wariantów przy wciśniętym klawiszu <Ctrl>), uaktywnia się opcja

Prześlij z grupą wariantów , która steruje wstawianiem nakładów do pozycji.Jeśli jest zaznaczona, nakłady są wstawiane razem z grupą wariantów, w

przeciwnym wypadku – jako zwykłe, nie wariantowe nakłady.

Przycisk Zaznacz wszystkie służy do zaznaczenia wszystkich wariantów wewszystkich grupach.

Na przykład na rys. 162 została wybrana pozycja ‘Jednokrotne malowaniefarbami olejnymi starych tynków…’. Dla pozycji tej mamy dwa rodzajefarb, których możemy użyć do malowania. Jeśli w grupie ‘Warianty wgrupie farba’ podświetlimy wariant ‘ftalowa nawierzchniowa’ i klikniemyna OK , to tylko ta farba zostanie wstawiona do kosztorysu. Jeśli zaś za-znaczymy opcję Prześlij z grupą wariantów i klikniemy na OK , obie farbyzostaną wstawione do kosztorysu jako warianty

Po wstawieniu grupy wariantów pozycja w kosztorysie wygląda tak jak narys. 163.

Rys. 163. Do kosztorysu została wstawiona grupa wariantów: farba olejna/farba ftalowa. Aktywny jest pierwszy wariant, czyli farba olejna.




Jeśli dla pozycji jest kilka grup wariantów, dla każdej z nich indywidualnieokreślamy sposób wstawiania nakładów, chyba że chcemy wstawićwszystkie grupy z wszystkimi wariantami. Wtedy klikamy na przyciskuZaznacz wszystkie, a następnie na OK .

Pomijanie elementów RMS

Aby podczas dodawania nowej pozycji pominąć robociznę, materiały lubsprzęt, należy zdefiniować nowy dział, w którym odpowiednie współ-czynniki norm zostaną wyzerowane.

Rys. 164. Nowy dział, pomijanie sprzętu (współczynnik norm na sprzęt=0).

Jeśli w dziale były już jakieś pozycje wstawiane ze współczynnikamiwiększymi od zera, lecz dalsze pozycje mają być pozbawione jednego typu(lub więcej) elementu, należy wywołać okno poprawiania działu (patrzrozdział DZIAŁY KOSZTORYSU, Zmiana danych działu) i wyzerowaćodpowiednie wartości. Po tej operacji wszystkie nowo wprowadzane po-zycje nie będą posiadały tego elementu, dla którego norma=0.

Rys. 165. W dziale ROBOTY DODATKOWE normy na sprzęt zostały wyzerowane, zaś norma na robociznę została zwiększona.



204 NORMA PRO

W nazwie działu z zerową normą zaznaczono, która kategoria została wy-zerowana (rys. 165).

UWAGA! Aby w nazwie działu umieszczono informację o zmienionych

normach, w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Widok pozycji’ , w poluwyboru Wyrażenia norm RMS : nie może być wybrana opcjaWyliczona wartość normy.

Jeśli chcemy pominąć robociznę, materiał i (lub) sprzęt w konkretnej po-zycji, wystarczy wyzerować dla niej odpowiednie współczynniki norm.

Wstawianie kosztów transportuJeśli w opcjach kosztorysu na karcie ‘Liczenie narzutów’ ustawiona jestopcja rozliczania kosztów zakupu i transportu materiałów jako narzuty lub

pozycje, do kosztorysu można wstawiać koszty transportu jako odrębną pozycję. Do tego celu służy polecenie Wstaw koszty transportu … zmenu Pozycja lub to samo polecenie wybrane z menu podręcznego. Można

też wykorzystać przycisk znajdujący się na pasku narzędzi kosztorysu.

Rys. 166. Pozycja będąca kosztami transportu.

Okno kosztów transportu wygląda podobnie jak okno wstawiania pozycji(rys. 166). W oknie tym wypełniamy pola Podstawa:, Wydawn, Znacznik :,w polu Opis pozycji: wpisujemy dokładną treść opisu, w polu Odległość: wpisujemy odległość, na jaką będziemy transportować materiały lub sprzęt




oraz zaznaczamy, co przewozimy: Materiały czy Sprzęt . Jeśli przewozimysprzęt, pojawi się pole Liczba przewozów . Na karcie ‘Współcz.norm’wprowadzamy tylko ewentualnie dane dotyczące rozliczania kosztówtransportu w innych pozycjach (patrz str.197); współczynniki norm na

robociznę, materiały i sprzęt nie są dostępne. Na karcie ‘Podstawa’ możemy wprowadzić wydawnictwo, katalog, podstawę i wariant dla tej

pozycji.

Po wypełnieniu wszystkich danych i kliknięciu na OK dostajemy oknowprowadzania szczegółów, czyli elementów M lub S. Wygląd okna i pola,które w nim wypełniamy, zależą od typu elementu i są inne dla materiałów,inne dla sprzętu. Okno to ma puste pola, z których część wypełniamy

ręcznie, a część korzystając z listy materiałów (lub sprzętu) znajdującychsię w kosztorysie.

Rys. 167. Okno wprowadzania nakładów dla kosztów transportu materiałów.Po kliknięciu na OK pojawia się okno dodawania nowego elementu RMS(rys. 168).



206 NORMA PRO

Rys. 168. Okno wstawiania elementu RMS, gdy dodawane są koszty transportu.

Aby ściągnąć z kosztorysu element, który transportujemy, klikamy na przycisku Kosztorysie w grupie ‘Szukaj RMS w:’. Pojawia się okienkoszukania elementu RMS (takie jak na rys. 169, lecz z pustymi polami) z za-znaczonymi domyślnie opcjami szukania (patrz rozdział ELEMENTYRMS), w którym klikamy na przycisku Szukaj.

Rys. 169. Lista materiałów znajdujących się w kosztorysie.

Po uzyskaniu listy materiałów znajdujących się w kosztorysie (rys. 169),szukamy potrzebnego materiału i klikamy na przycisku Wybierz, w wy-




niku na karcie ‘Dane RMS ’ zostaną umieszczone dane wybranego mate-riału. Wybieramy kartę ‘Koszty transportu’ .

Rys. 170. Określanie kosztów transportu materiałów.

Na karcie zadajemy koszty ładowania i rozładowania materiału (pola Koszt załadunku i Koszt rozładunku), koszty transportu pierwszych kilku ki-

lometrów (Transport pierwsze i km) oraz koszty transportu każdego na-stępnego kilometra ponad pierwsze kilometry (Transport każdy dalszy 1km). Koszty transportu możemy wyrazić w innej walucie niż walutakosztorysu wybierając ją z listy walut. W polu Ilość materiału wpisujemytransportowaną ilość materiału lub zaznaczamy opcję Całość użytegomateriału, zaś w pole Ilość na 1 kurs wprowadzamy ilość materiału, którą można przewieść jednym kursem. Dodatkowo możemy zaznaczyć opcję

Liczbę kursów zaokrąglić w górę. Wielkości kosztów transportu, zała-

dunku i rozładunku wprowadzane w wyżej wymienionych polach dotyczą kosztów jednego kursu. Jeśli do przewiezienia mamy dużo materiałów,których nie da się przewieźć jednym kursem, to informacja o tym, ile kur-sów potrzeba, zostanie umieszczona w opisie pozycji.

Przycisk Następny pozwala na przejście do wprowadzania następnegotransportowanego elementu.

Przycisk Pokaż opis pozycji umożliwia obejrzenie danych pozycji, jaką

jest transport.Po kliknięciu na przycisku OK zostają przeprowadzone potrzebne wyli-czenia, a element wprowadzony do pozycji.



208 NORMA PRO

Dla kosztów transportu sprzętu okno z rys. 170 będzie wyglądało nieco ina-czej (rys. 171).

Rys. 171. Okno określania kosztów transportu sprzętu.

Przy transporcie sprzętu można wstawiać nakłady nie wyszczególnione w

kosztorysie (wpisując z ręki nazwę i indeks). Umożliwia to wyliczeniekosztów transportu kilku rodzajów sprzętu razem (np. jednym transportemwysyłamy betoniarkę, rusztowania itd.).

Koszty transportu są taką samą pozycją jak każda inna, można więc do niejzastosować większość poleceń dotyczących pozycji (usuwanie, po-

prawianie, przenoszenie, kopiowanie, upraszczanie, rozliczanie w innych pozycjach, scalanie itd.).

Wstawianie pracy rusztowańKorzystając z polecenia Wstaw pracę rusztowań… z menu Pozycja (lub

klikając na przycisku ) możemy wstawić do kosztorysu nową pozycjęautomatycznie wyliczającą czas pracy rusztowania i jego wartość. Oblicza-nie czasu pracy rusztowań w programie zgodne jest z instrukcją zawartą wrozdziale XVI KNR 2-02.




Rys. 172. Okno wstawiania czasu pracy grupy rusztowań.

Pola okienka z rys. 172 wypełniamy tak, jak dla zwykłej pozycji: w pole Podstawa: wpisujemy podstawę wyceny (pole to może być puste), a w pole Opis pozycji: – opis pozycji.

Na karcie ‘Rusztowania’ w polu Numer grupy rusztowań: wpisujemy nu-

mer nowej grupy rusztowań (kliknięcie nastrzałce obok pola spowoduje wy-świetlenie numerów grup wcze-śniej zdefiniowanych). Dodatkowowypełniamy pola Współczynnik wykorzystania rusztowań: i Teore-tyczny skład zespołu roboczego: odczytane z założeń do rozdziału XIX KNR 2-02.

Czas pracy rusztowania zostanie wyliczony poprzez zsumowanie roboczo-godzin wziętych z pozycji zaliczonych do danejgrupy i podzielenie jej przez iloczynwspółczynnika wykorzystania i teoretycznegoskładu zespołu roboczego. Na ekranie (i na wy-

druku) pojawi się pozycja, w której zamiast obmiaru wyświetlona będzielista pozycji, których robocizna ma wpływ na czas pracy tej grupy

rusztowań. W pozycji tej wystąpi tylko jeden element, a mianowicie sprzęto nazwie „czas pracy rusztowania”. Element ten jest traktowany jak każdyinny element, a więc po dwukrotnym kliknięciu na jego nazwie otworzy sięokienko edycji RMS (patrz rozdział ELEMENTY RMS, rys. 202), w któ-



210 NORMA PRO

rym określamy normę na wykorzystanie rusztowania (pole Norma:) orazcenę za godzinę pracy jednostki normy (polu Cena jednostkowa:). Na

przykład, jeśli znamy cenę godziny pracy jednego kompletu rusztowania,np. 0,40 zł, a potrzebujemy 10 kompletów, to w polu Norma:

wprowadzamy liczbę 10, a w polu Cena jednostkowa: tę cenę. Jeśli indeksETO (czyli rusztowanie) podpowiedziany przez program nie jest właściwy,w polu Indeks ETO: musimy wprowadzić numer tego rusztowania, o którenam chodzi (możemy przy tym skorzystać z mechanizmów szukaniaelementu RMS).

Poniżej podany jest przykład obliczania czasu pracy I-szej grupy ruszto-wań. Zdefiniowane zostały następujące parametry pracy rusztowania:

norma=10, cena jednostkowa=0,40, współczynnik wykorzystania ruszto-wań=0,84, teoretyczny skład zespołu roboczego=2. Do grupy tej zaliczono pozycje 5 i 19 o następujących nakładach na robociznę: 370.3028 r-g i200.6368 r-g, czyli o łącznych nakładach=570,9396 r-g. Czas pracy rusz-towania jest wyliczony jako iloraz nakładów na robociznę pomnożonych

przez normę i iloczynu współczynnika wykorzystania i teoretycznegoskładu zespołu roboczego:

(570.9396*10/(0,84*2)=3398,4500).

Koszt pracy rusztowania obliczany jest jako iloczyn czasu jego pracy i ceny jednostkowej i wyświetlany w kolumnie „S”.

Rys. 173. Pozycja będąca czasem pracy rusztowań.

Czas pracy rusztowań jest taką samą pozycją jak każda inna; można więcdo niego zastosować większość poleceń dotyczących pozycji (usuwanie,

poprawianie, przenoszenie).

Jeśli w kosztorysie nie ma pozycji, które przywiązane byłyby do wstawia-nej grupy pracy rusztowań, po wstawieniu pracy rusztowań nakłady, koszty

jednostkowe i sprzęt będą równe zero (rys. 174)




Rys. 174. Brak pozycji przypisanych do tej grupy rusztowań.

Wartości te dopiero wtedy zostaną wypełnione, gdy do danej grupy rusz-towań przypiszemy pozycje, czyli gdy dla określonych pozycji na karcie‘Rusztowania’ w polu Numer grupy rusztowań wprowadzimy właściwą grupę rusztowań (patrz też opis karty ‘Rusztowania’ na str.198)

Wstawianie pozycji niekatalogowej Nie wszystkie roboty można skosztorysować w oparciu o typowe katalogi,takie jak KNR czy KSNR. Nietypowe czynności wprowadzamy ręcznie powybraniu z listy katalogów pozycję niekatalogowa. W okienku, takim jak na rys. 154, wpisujemy wszystkie potrzebne dane i klikamy na przyciskuOK . Elementy RMS związane z daną pozycją również wstawiamy ręczniekorzystając z poleceń Wstaw Robociznę…, Wstaw materiały… i Wstaw

sprzęt… wywołanych z menu RMS (lub używając odpowiadających im przycisków znajdujących się na pasku narzędzi , , ).

Rys. 175. Pozycja niekatalogowa w kosztorysie.

Pozycje uproszczone

Wstawianie pozycji uproszczonych

Pozycję uproszczoną wstawiamy po wybraniu polecenia Wstaw pozycję uproszczoną… z menu Pozycja lub po wybraniu tego samego polecenia zmenu podręcznego, które uzyskamy, jeśli klikniemy na jakiejś pozycji

prawym przyciskiem myszy. Podczas wstawiania pozycji uproszczonych



212 NORMA PRO

korzystamy z katalogów typu KSNR lub innych, do których istnieją cennikirobót. W oknie katalogów norm znajduje się część zawierająca cenniki

pozycji, z których również można wstawiać pozycje uproszczone.

Po wybraniu pozycji dostaniemy okienko, w którym na kartach ‘Opis’,‘Współcz.norm’ i ‘Rusztowania’ wypełniamy pola tak jak dla zwykłej

pozycji, zaś na karcie ‘Ceny jednostkowe’ (rys. 178) edytujemy pola, jak dla pozycji uproszczonej (patrz podrozdział Upraszczanie pozycji,str. 214). Jeśli pola cen jednostkowych są wyzerowane, to albo nie podłą-czyliśmy do kosztorysu cennika pozycji uprosz-czonych, albo nie znalezione zostały ceny dlawstawianej pozycji. Możemy wtedy odpowiednie

ceny wprowadzić „z ręki”.W Załączniku nr 2 zawierającym ceny jednost-kowe robót budowlanych znajdują się pozycjeniekatalogowe będące rozszerzeniami katalogówKNR 2-02 i KNR 2-31 oznaczone symbolemKNRZ. Po imporcie załącznika pozycje te znajdą się w cenniku i można je wstawiać, tak jak

pozycje z katalogów.

Wstawianie pozycji do cennika

Zmodyfikowaną pozycję uproszczoną możemy wstawić do cennika pozy-cji. W tym celu zaznaczamy ją i z menu Pozycja wybieramy polecenieWstaw do cennika pozycji. W ten sposób, korzystając z kosztorysówmożna tworzyć swoje własne cenniki.

Upraszczanie pozycji

Upraszczanie pozycji możemy stosować wtedy, gdy chcemy ukryć nakładyna robociznę, sprzęt i materiały lub wtedy, gdy chcemy wpisywać koszty

jednostkowe dla RMS lub całej pozycji. Aby pozycję uprościć, zaznaczamy ją, a następnie z menu Pozycja wybieramy polecenia Typ | Uproszczona.




Rys. 176. Pozycja przed uproszczeniem.

Rys. 177. Pozycja z rys. 176 po uproszczeniu.

Jeżeli pozycję uprościmy z usunięciem RMS-ów, to znikną one z ekranu ikosztorysu, a później nie będziemy w stanie przywrócić pierwotnych da-nych i podziału na RMS-y (chyba że natychmiast użyjemy polecenia Cof-nij). Jeśli będzie to konieczne, RMS-y można przywrócić z katalogu, alewtedy dane ich mogą być już zmienione.

Jeżeli pozycję uprościmy bez usuwania elementów RMS, pozostaną one naekranie i w kosztorysie, służąc nie tylko do obliczania wartości pozycji, alena przykład do obliczania ilości pewnych materiałów.

Na rys. 176 i rys. 177 widać pozycję przed uproszczeniem i tę samą pozy-cję po uproszczeniu, w przypadku usuwania elementów RMS.

Upraszczanie pozycji nie jest tym samym, co wstawianie pozycji uprosz-czonych. W pierwszym przypadku ceny jednostkowe wyliczane są z cen

jednostkowych nakładów na RMS-y znajdujących się w kosztorysie, zaś wdrugim wstawia się pozycję, do której ceny pobierane są z cennika pozycjiuproszczonych.



214 NORMA PRO

Rys. 178. Karta ‘Ceny jednostkowe’ dla pozycji uproszczonej.

Po uproszczeniu pozycji możemy zdecydować, w jaki sposób będą obli-czane ceny jednostkowe. W tym celu dwukrotnie na niej klikamy i w oknie,które zostanie wyświetlone wybieramy kartę ‘Ceny jednostkowe’ (rys.178). Na karcie tej w polu Cena jednostkowa pozycji (z narzutami) wy-świetlona jest cena obliczona jako suma cen jednostkowych R,M i S, a w

polu Współczynnik ceny jednostkowe j – współczynnik, przez który zo-stanie przemnożona cena jednostkowa. Pozycji uproszczonej można też przypisać walutę (pole Waluta).

W grupie ‘Koszty jednostkowe bezpośrednie*współczynnik’ w odpo-wiednich polach pokazane są ceny poszczególnych RMS, które składają sięna cenę jednostkową. Ceny te można zmienić i wtedy, przy zaznaczonejopcji Wylicz z cen jednostkowych R+M+S , zmienia się cena jednostkowa

pozycji (zmiana jest widoczna na ekranie kosztorysu dopiero po za-akceptowaniu ustawień kliknięciem na OK ).

Domyślnie opcja Wylicz z cen jednostkowych R+M+S jest wyczyszczona imożna edytować cenę jednostkową pozycji.

Jeśli przy którymś z elementów R, M lub S zaznaczymy opcję szczegó-łowo, to cena dla danego R, M lub S będzie wyliczana z elementów RMS w

pozycji (nie będzie można ręcznie ustawić kosztów jednostkowych bez-

pośrednich).Dopuszczalne jest zarówno jednoczesne uproszczenie jak i uszczegóło-wienie kilku zaznaczonych pozycji.




Uszczegóławianie pozycji uproszczonej

Pozycję uproszczoną można uszczegółowić, wybierając polecenie TypPozycji | Szczegółowa z menu Pozycja. Po pokazaniu się okienka z pyta-

niem czy wczytać RMS z katalogu, należy podjąć właściwą decyzję. W przypadku gdy upraszczając pozycję usunęliśmy RMS-y, powinniśmy ra-czej odpowiedzieć „Tak”, chyba że potem poszczególne RMS-y będziemywprowadzać ręcznie. Jeśli nie usuwaliśmy RMS-ów, możemy je pozosta-wić w nie zmienionej postaci odpowiadając „Nie” lub zaktualizować, kli-kając na „Tak”.

Jeśli pozycja uproszczona była wstawiana z cennika pozycji, to nie zawszemożna ją uszczegółowić, gdyż nie zawsze znalezione zostaną dla niej

katalogi norm, z których można byłoby pobrać RMS-y.

Pozycje scalonePozycja scalona jest to pozycja skalkulowana na podstawie innych pozycjiw ten sposób, że jej wartość jest równa sumie wartości pozycji składowych.Przy liczeniu wartości pozycji składowych ich obmiary mogą być mnożone

przez obmiar pozycji scalonej lub nie.

Aby utworzyć pustą pozycję scaloną, z menu Pozycja wybieramy polece-nie Wstaw pozycję scaloną… Zostaje otwarte okno danych pozycji, takie

jak na rys. 154, do którego wprowadzamy odpowiednie dane. Aby dodać pozycję składową do pustej pozycji scalonej (lub jako pierwszą składową),należy w momencie wyboru polecenia z menu (lub wciskania przycisku na

pasku narzędzi) przytrzymać klawisz <Shift>.

Zaznaczenie pozycji i wybranie poleceń Typ pozycji|Scalona z menu Po-

zycja zmienia zwykłą pozycję na pustą scaloną.Jeśli w kosztorysie mamy pozycje, z których chcemy utworzyć pozycjęscaloną, zaznaczamy je, a następnie wybieramy polecenie Utwórz pozycję

scaloną… z menu Pozycja lub klikamy na przycisku .

Na rys. 179 pokazane są cztery zaznaczone pozycje, z których zostanieutworzona pozycja scalona.



216 NORMA PRO

Rys. 179. Zaznaczono cztery pozycje, z których zostanie utworzona pozycja scalona.

W oknie danych pozycji (rys. 154) wypełniamy odpowiednie pola, a pokliknięciu na OK pojawi się nowa pozycja, której wartość jest sumą wartości poszczególnych pozycji (rys. 180). Pozycje składowe zostaną

przenumerowane, a ich numer będzie złożony z numeru pozycji scalonej

oraz kolejnego numeru podpozycji.

Rys. 180. Pozycja scalona i jej pozycje składowe.

Pozycjeskładowe

Pozycjascalona




W drzewie kosztorysu pozycje składowe stanowią następny poziom za-głębienia i są ‘podporządkowane’ swojej pozycji scalonej.

W oknie edycji pozycji składowej, oprócz wszystkich danych charaktery-zujących pozycję, znajduje się opcja Nakłady mnożone przez obmiar po-

zycji scalonej . Jeśli zostanie zaznaczona, wtedy nakłady w pozycji skła-dowej zostaną pomnożone przez obmiar pozycji scalonej, a informacja otym zostanie wyświetlona w wierszu „Razem” w widoku kosztorysu, a wkolumnie „Obmiar” w widoku wprowadzonych pozycji (rys. 181).

Zanim operacja przemnażania zostanie wykonana, pojawi się okno, wktórym decydujemy, czy dopasować obmiar pozycji składowej tak, abywartość pozycji się nie zmieniła.

Jeśli odpowiemy nie, obmiar pozycji składowej będzie przemnożony przezobmiar pozycji scalonej (rys. 181) i wtedy wartość pozycji składowej, a coza tym idzie wartość pozycji scalonej, zmieni się.

Rys. 181.Obmiar pozycji składowej 69.1 został pomnożony przez obmiar pozycji scalonej bez dopasowywania do wartości pozycji.

Jeśli odpowiemy tak, obmiar pozycji składowej zostanie tak dopasowany,aby wartość pozycji składowej nie zmieniła się, a więc nie zmieniła sięwartość pozycji scalonej (rys. 182).

Rys. 182. Obmiar pozycji składowej 69.1 został pomnożony przez obmiar pozycji scalonej z dopasowywaniem do wartości pozycji.

Pozycje składowe są oznaczane w kolumnie „Podstawa”' jako „Kalkulacjakosztów” i nie są domyślnie pokazywane na wydruku kosztorysu. Jeślichcemy, aby pozycje składowe były drukowane, zmieniamy ich kwalifi-



218 NORMA PRO

kację wybierając polecenie Opis robót z menu Pozycja (tak aby obok tek-stu Opis robót pokazał się znak ) lub w opcjach wydruku, na karcie‘Kosztorys’, w grupie ‘Rozwijanie pozycji scalonych’ zaznaczamy opcjęWszystkie lub Zaznaczone. Dzięki tym możliwościom możemy dokładnie

skalkulować pozycje, lecz przedstawiać je inwestorowi bez zbędnychszczegółów.

Jeżeli w kosztorysie prowadzimy rozliczenie wykonanych robót, to musimyzdecydować, czy wykonane roboty będą wpisywane w pozycji scalonej,czy w pozycjach składowych. Do tego celu służy polecenie Wpisywaniewykonanych robót z menu Roboty. Jeśli chcemy, aby do danej pozycjimożna było wpisywać wykonane roboty, z lewej strony polecenia

Wpisywanie wykonanych robót powinien znaleźć się znak . Jeśliwpisujemy roboty w pozycji scalonej, nie będzie można ich wpisywać do poszczególnych pozycji składowych i odwrotnie.

Pozycję scaloną można wstawiać do katalogu, tak jak każdą inną pozycję.W drzewie katalogów pozycja scalona jest przedstawiona ikoną , infor-mującą, że składa się z pozycji składowych. Kliknięcie na tej ikonie spo-woduje wyświetlenie pozycji składowych (rys. 183). Do kosztorysu mo-żemy wstawić z katalogu zarówno pozycję scaloną jak i jej części skła-

dowe.

Rys. 183. Pozycja scalona w drzewie katalogów.

Pozycję scaloną można również wstawić do cennika pozycji. W tym przypadku w cenniku zostanie zapisana jako pozycja uproszczona, bez infor-macji o pozycjach składowych.

Pozycję scaloną można przekształcić w pozycję uproszczoną wykorzy-stując polecenie Usuń pozycje „Kalkulacja kosztów” z menu Pozycja. Wtakim przypadku pozycje, które były oznaczone jako ”Kalkulacja kosztów” (wyłączona opcja Opis robót) zostaną usunięte. Możliwość ta jest




przydatna, gdy chcemy przekazać gotowy kosztorys komuś, przed kimchcemy ukryć szczegóły kalkulacji.

Wstawianie pozycji z katalogów Dynamische BauDatenAby wstawić pozycję z katalogu DBD-Bauteile, należy kliknąć na przyci-

sku . Wstawiona pozycja jest pozycją scaloną, na którą składają się podpozycje opisane jako kalkulacja kosztów. Obmiar pozycji edytuje się po

kliknięciu na przycisku . Dwukrotne kliknięcie na pozycji składowejwywoła standardowe okno edycji pozycji.

Rys. 184. Pozycja scalona wstawiona z katalogu DBD-Bauteile.

Aby wstawić pozycję z katalogu STLB-Bau, należy kliknąć na przycisku

. Wstawiona pozycja jest pozycją uproszczoną, którą edytujemy jak zwykłą pozycję uproszczoną.

Wstawianie obiektów jako pozycjiKosztorysy przez nas tworzone, działy i poddziały kosztorysów możnatraktować jak obiekty, czyli większe, bardziej rozbudowane struktury.Obiekty raz opracowane mogą zostać wstawione do cenników, tak abymożna było je powtórnie wykorzystać w procesie tworzenia innych kosz-

torysów.Do kosztorysu jako pozycje możemy wstawić obiekty z cennika lubobiekty zapisane jako pliki kosztorysów.



220 NORMA PRO

1. Jeśli chcemy wstawić obiekt zapisany jako kosztorys, z menu Pozycja wybieramy polecenie Wstaw obiekt…, następnie w oknie otwieraniakosztorysów znajdujemy kosztorys, który chcemy wstawić. Po wybra-niu kosztorysu i kliknięciu na OK , dostaniemy okno, w którym decydu-

jemy, jaki element (cały kosztorys, czy jeden z jego działów), w jakimwariancie (jeśli są warianty) i w jakiej jednostce miary wstawić dokosztorysu (rys. 185).

Rys. 185. Okno z danymi wstawianego obiektu.

Na przykład na rys. 185 wczytany został cały kosztorys. Jeśli chcemywprowadzić go w całości do nowego kosztorysu, zaznaczamy najwyż-szy poziom i klikamy na OK , jeśli chcemy wprowadzić tylko jeden zdziałów, również go zaznaczamy i klikamy na OK . Jeśli wczytujemyobiekt z tymi wariantami, które były wybrane w kosztorysie pierwot-nym, nic nie zmieniamy w oknie wariantów. Jeśli zaś chcemy wpro-wadzić go w innym wariancie, musimy rozwinąć drzewo wariantów ikliknąć na tym wariancie, który wybieramy.

Rys. 186. Ten sam kosztorys wprowadzony w wariancie droższym i tańszym.




W dolnym lewym rogu okna wstawiania obiektu, wyświetlana jest lista jednostek miar, z którymi można wstawić kosztorys. Jeśli nie zde-finiowaliśmy w kosztorysie żadnych parametrów ekonomiczno-tech-nicznych, pojawi się tu tylko jedna jednostka, a mianowicie „szt.” Jeśli

są jakieś zdefiniowane parametry, zostaną wyświetlone wraz ze swoimicenami jednostkowymi. Do cennika możemy więc wstawić obiekt zwybraną jednostką miary.

Jeśli przed wczytaniem zaznaczymy opcję Wczytać koszty bezpośrednie RMS , w danych pozycji zostaną uwidocznione koszty bezpośrednieelementów RMS, w przeciwnym wypadku koszty te nie zostaną wczytane i na karcie ‘Ceny jednostkowe’ okna edycji pozycji koszty

jednostkowe bezpośrednie RMS będą równe zeru.

Jeśli przed wczytaniem zaznaczymy opcję Wczytać wartość całkowitą, jako cena jednostkowa obiektu zostanie wczytana jego wartość całko-wita, w przeciwnym wypadku cena jednostkowa będzie wyliczana z cen

jednostkowych RMS.

Opcja Wczytać kosztybezpośrednie – zaznaczona

Opcja Wczytać koszty

bezpośrednie – wyczyszczona.

Opcja Wczytać wartość całkowitą - zaznaczona

Opcja Wczytać wartość całkowitą - wyczyszczona



222 NORMA PRO

Włączenie opcji Aktualizować wczytaną wartość spowoduje, że w raziezmiany danych w obiekcie z oryginalnego kosztorysu, zostanie onauwzględniona w kosztorysie, do którego obiekt został wstawiony.

2. Jeśli chcemy do kosztorysu wstawić obiekt z cennika obiektów, wywo-łujemy polecenie Wstaw pozycję… z menu Pozycja, w oknie katalo-gów norm przechodzimy do grupy ‘Bazy cen jednostkowych pozycji iobiektów’ i tam wybieramy bazę cenową, właściwy cennik, a następnie

pozycję, którą może być cały obiekt lub jedna z jego części składowych.

Rys. 187. Wstawianie obiektu z cennika do kosztorysu.

Wstawianie pozycji do kataloguJeśli zmodyfikowaliśmy pozycję katalogową i chcemy ją w zmienionej po-staci zapamiętać dla późniejszych kosztorysów, możemy zapisać ją dodowolnego katalogu, w tym na przykład do katalogu własnego. Program

umożliwia utworzenie dowolnej liczby katalogów własnych, z których potem możemy pobierać pozycje tak, jak z katalogów norm KNR czyKSNR. Do katalogu własnego możemy również zapisać pozycję, która byławstawiona jako niekatalogowa. Opis tworzenia katalogów przedstawiony

jest w rozdziale KATALOGI NORM I BAZY CEN JEDNOSTKOWYCHPOZYCJI I OBIEKTÓW.

Aby wstawić pozycję do katalogu należy:

♦ Kliknąć na pozycji.




♦ Z menu Pozycja wybrać polecenie Wstaw do katalogu… Ukaże sięokno katalogów z małym oknem informującym, co użytkownik mazrobić, aby wstawić pozycję (rys. 188).

Rys. 188. Okno katalogów norm po wywołaniu polecenia Wstaw do katalogu… zmenu Pozycja.

♦ W oknie katalogów otworzyć katalog i rozdział lub tabelę, do którejmamy wstawić pozycję i kliknąć na przycisku Wstaw. Pozycja może

być najwcześniej wstawiona na tym poziomie drzewa katalogów, naktórym przycisk Wstaw jest aktywny.

Wstawianie pozycji do cennikaZaznaczoną pozycję lub pozycje można wstawić do cennika poleceniemWstaw do cennika pozycji… z menu Pozycja. Jeśli do kosztorysu podłą-czony jest jeden cennik pozycji, operacja zostanie wykonana automatycz-nie. Jeśli jest podłączonych kilka cenników lub nie ma żadnego podłączo-nego cennika, program zapyta, do której bazy cenowej i do którego cennika

pozycje wstawić.



224 NORMA PRO

Zaznaczanie pozycjiAby zaznaczyć jedną pozycję, wystarczy kliknąć na niej lewym przyci-skiem myszy. Zaznaczona pozycja jest wyróżniona kolorem, który usta-

wiamy w opcjach wyświetlania (polecenie Opcje | Wyświetlania, karta‘Kolory ekranu’). Domyślnie jest to kolor zielony.

Aby zaznaczyć kilka pozycji, należy zaznaczyć jedną z nich, a na następ-nych klikać lewym przyciskiem myszy przy naciśniętym klawiszu <Ctrl>.Jeśli chcemy zaznaczyć kilka pozycji leżących jedna pod drugą, zazna-czamy pierwszą z nich, a na ostatniej klikamy przy naciśniętym klawiszu<Shift>.

Przesuwanie pozycjiAby przesunąć pozycję (lub kilka pozycji) w inne miejsce kosztorysu, na-leży:

♦ Zaznaczyć tę pozycję (lub pozycje).

♦ Z menu Pozycja wybrać polecenie Przesuń pozycję…

♦ Po pojawieniu się okienka z rys. 189 wpisać w pole za pozycję o nume-rze: numer pozycji, za którą

przesuwamy wybraną pozycję. Je-śli chcemy, aby pozycja po prze-sunięciu była pierwszą pozycją, w

pole za pozycję o numerze: wpro-wadzamy 0 (zero).

Rys. 189. Okienko przesuwania pozycji.

♦ Potwierdzić operację kliknięciem na przycisku OK .Podobnie przesuwamy pozycję korzystając z menu podręcznego: klikamy

prawym przyciskiem myszy w jej obszarze i wybieramy polecenie Przesuńpozycję…

Do przesunięcia pozycji w inne miejsce możemy również wykorzystać me-todę następującą:

♦ Klikamy na pozycji, którą chcemy przenieść.♦ Z menu Edycja wybieramy polecenie Wytnij lub klikamy na przycisku

znajdującym się na pasku narzędzi.




♦ Klikamy na pozycji, za którą umieścimy przenoszoną pozycję.

♦ Z menu Edycja wybieramy polecenie Wklej lub klikamy na przycisku

znajdującym się na pasku narzędzi. Po zastosowaniu tej metody

mogą zginąć powiązania z innymi pozycjami (np. odwołania do ob-miarów, rozliczanie pozycji w innych pozycjach, itp.).

♦ Istnieje jeszcze trzeci sposób przesuwania pozycji, wykorzystujący me-chanizm przeciągnij-i-upuść. Łapiemy za pozycję lewym przyciskiemmyszy i przeciągamy ją na pozycję, za którą ma zostać umieszczona.Przeciąganie można również wykonać na drzewie działów i pozycji.

Kopiowanie pozycjiJeśli mamy wstawić pozycję podobną do już istniejącej wygodnie jest ją skopiować i potem zmodyfikować.

Po zaznaczeniu kopiowanej pozycji klikamy na przycisku (lub z menuEdycja wybieramy polecenie Kopiuj), następnie przenosimy wskaźnik na

pozycję, za którą umieścimy kopię (przy wybranej opcji Wstawiaj w śro-

dek ) i klikamy na przycisku (lub z menu Edycja wybieramy polecenieWklej).

Jeśli operację wklejania przeprowadzimy przy naciśniętym klawiszu<Shift>, pozycja zostanie wstawiona przed pozycję, która została pod-świetlona.

Tak jak w przypadku przenoszenia pozycji po zastosowaniu tej metodymogą zginąć powiązania z innymi pozycjami.

Zaznaczoną pozycję (lub kilka pozycji) można skopiować stosując metodę przeciągnij-i-upuść: klikamy na kopiowanej pozycji, przeciągamy ją na pozycję, za którą ma zostać umieszczona i przed puszczeniem przyciskumyszy naciskamy klawisz <Ctrl>.

Usuwanie pozycjiAby usunąć pozycję lub grupę pozycji:

♦ Klikamy w obszarze pozycji (lub klikamy prawym przyciskiem wywo-łując menu podręczne).

♦ Z menu Pozycja wybieramy polecenie Usuń grupę pozycji…



226 NORMA PRO

Rys. 190. Okienko usuwania pozycji.

♦ Po pojawieniu się okienka z rys. 190:

• Zaznaczamy opcję Pozycje, jeśli chcemy usunąć określone pozycje(z dowolnych działów) i w pola od: i do: wpisujemy numery usu-wanych pozycji.

lubZaznaczamy opcję Z wybranych działów , jeśli chcemy usunąćwszystkie pozycje z wybranych działów. W celu wybrania działówklikamy na przycisku Wybierz… i po chwili otrzymujemy noweokienko (rys. 191). W okienku tym z lewej strony znajduje się listazdefiniowanych działów, w prawej zaś miejsce na listę działów wy-

branych.

Rys. 191. Okienko wybierania działów.

Wybranie działu polega na kliknięciu na jego nazwie znajdującej się naliście w grupie ‘Działy kosztorysu’ np. na ROBOTY WYKOŃCZE-

NIOWE, a następnie kliknięciu na przycisku Dodaj>>, w wyniku czegowybrana nazwa pojawi się w prawej części okienka w grupie ‘Wybranedziały’. Jeśli chcemy usunąć dział z listy wybranych działów, podświe-

tlamy go przez kliknięcie i klikamy na przycisku <<Usuń. Wybór potwierdzamy kliknięciem na przycisku OK .




W przypadku posługiwania się wielopoziomową strukturą działów, w polu Liczba pokazanych poziomów działów: możemy wpisać (lub wy- brać), do którego poziomu działy zostaną pokazane.

♦ Jeśli wszystkie ustawienia akceptujemy, klikamy na przyciskuOK

. Wy- brane pozycje lub wszystkie pozycje z wybranych działów zostaną usu-nięte.

Pojedynczą pozycję możemy również usunąć na dwa inne sposoby:

• Klikamy w obszarze usuwanej pozycji, a następnie z menu Edycja wy-

bieramy polecenie Wytnij (lub klikamy na przycisku znajdującymsię na pasku narzędzi). W tej metodzie usuwana pozycja ładowana jest

do Schowka i może być wielokrotnie kopiowana w różne miejsca tegosamego lub innego kosztorysu.

• Klikamy w obszarze usuwanej pozycji, a następnie naciskamy klawisz<Ctrl>+<Del> lub z menu Edycja wybieramy polecenie Usuń. W tym

przypadku pozycja usuwana jest definitywnie. Odzyskać niechcącyskasowane dane możemy tylko wtedy, gdy natychmiast skorzystamy z

polecenia Cofnij z menu Edycja lub przycisku z głównego paska

narzędzi.Jeśli chcemy usunąć kilka pozycji, zaznaczamy je, a następnie z menuEdycja wybieramy polecenie Usuń lub naciskamy klawisze<Ctrl>+<Del>.

Poprawianie pozycjiJeśli chcemy poprawić już wprowadzoną pozycję, należy:

♦ Naprowadzić kursor nad jej obszar (nie na element RMS) i dwukrotniekliknąć.

lub

♦ Kliknąć w jej obszarze, a następnie z menu Pozycja wybrać polecenieZmień pozycję…

lub

♦ Kliknąć na niej prawym przyciskiem myszy i z menu podręcznego wy- brać polecenie Zmień pozycję…



228 NORMA PRO

Po wykonaniu jednej z powyższych czynności otrzymamy okienko z da-nymi pozycji, takie same jak na rys. 154. Możemy zatem zmienić opis po-zycji, obmiar, jednostkę miary obmiaru, współczynniki norm, a nawet za-mienić pozycję na inną wczytując ją z katalogów norm (przycisk Katalog

norm…). Na dole okna znajdują się dwa przyciski pozwalające na przej-ście do pozycji poprzedniej lub następnej (Poprzednia i Następna).

Łączenie pozycjiCzasami zachodzi konieczność połączenia dwóch pozycji w jedną. W tymcelu należy kliknąć na pozycji, którą chcemy dołączyć do innej i z menuPozycja wybrać polecenie Połącz pozycje… W okienku, takim jak na ry-sunku z prawej, w pole do pozycji o numerze: wpisujemy numer pozycji,do której dołączamy wybraną i potwierdzamykliknięciem na OK . Wybrane pozycje zostaną

połączone w jedną. Nowa pozycja przyjmieopis pozycji, do której jest dołączana wybrana

pozycja, zaś wszystkie takie same elementyRMS zostaną zsumowane. Jeśli pozycje mają inne obmiary i normy, komputer je skoryguje (wcześniej wyświetli ostrze-gający komunikat).

Możemy również połączyć kilka pozycji w jedną. W tym celu zaznaczamy je i z menu Pozycja wybieramy Połącz pozycje… Pozycje zostaną dołą-czone do ostatniej zaznaczonej pozycji.

Rozliczanie pozycji w innych pozycjachRozliczanie pozycji w innych pozycjach możemy zastosować wtedy, gdy wkosztorysie uproszczonym chcemy ukryć szczegółową kalkulację pewnych

kosztów. Ponieważ pozycja może być rozliczona w wielu pozycjach, jejkoszty (dodatnie lub ujemne) można po trochu wliczyć na przykład wkoszty każdej pozycji w danym dziale. Jeżeli ceny pozycji ściągamy zcennika, jest to jedyny sposób, aby na stałe zapisać w kosztorysie (w spo-sób niewidoczny dla odbiorcy kosztorysu) własne modyfikacje.

W przypadku gdy daną pozycję chcemy rozliczać w innych pozycjach, nakarcie ‘Współcz.norm’ zaznaczamy opcję Wartość pozycji uwzględnij w innych pozycjach . W pierwszym momencie pole Pozycja jest rozliczana w

pozycjach: jest puste (rys. 192).




Rys. 192. Pozycja 117(‘Rusztowania zewnętrzne’) będzie rozliczana w innych pozycjach.

Na rys. 193 pokazana jest karta ‘Współcz.norm.’ dla pozycji nr 112, naktórej widać, że zdefiniowano dwie pozycje rozliczane w innych pozy-cjach: są to pozycje 117’ i 123’ (pole Lista pozycji rozliczanych w innych

pozycjach:). Jeśli teraz zaznaczymy na przykład pozycję nr 117’, a na-

stępnie klikniemy na przycisku , to pozycja ta zostanie umieszczona w polu Do wartości pozycji doliczyć pozycje: i rozliczona w bieżącej pozycji,czyli w pozycji nr 112 (rys. 194).

Jeśli w danej pozycji rozliczamy kilka pozycji, należy je po kolei zaznaczać

i klikać na przycisku .

Rys. 193. Pozycje, które mogą być rozliczone w pozycji nr 112.



230 NORMA PRO

Aby usunąć pozycję z pola Do wartości pozycji doliczyć pozycje:, należy ją zaznaczyć i kliknąć na przycisku Usuń.

Rys. 194. Pozycja 15’ rozliczana jest w pozycji nr 5.

Kliknięciem na przycisku OK akceptujemy wybrane ustawienia i wracamy

do widoku kosztorysu.Domyślnie pozycje rozliczane w innych pozycjach nie mają unikalnychnumerów, lecz numer pozycji poprzedniej ze znakiem apostrofu.

Jeśli obejrzymy teraz pozycję nr 117’, to zobaczymy, że w polu Pozycja jest rozliczona w pozycjach: na karcie ‘Współcz.norm.’ została wyświetlone

pozycje nr 112 i 115, to znaczy pozycje, w których pozycja nr 117’ jest rozli-czona.

Rys. 195. Pozycja nr 117’ jest rozliczona w pozycjach nr112 i 115.

Jeżeli pozycja jest rozliczona w pozycjach o zerowej wartości, to jej war-tość będzie równo rozłożona na wszystkie pozycje. Jeśli jednak chociaż

jedna pozycja ma wartość niezerową, to nic nie zostanie dodane do pozycjio wartościach zerowych.

Narzuty na daną pozycję

Program umożliwia zdefiniowanie narzutów na daną pozycję.




Rys. 196. Wprowadzanie narzutów na pozycję nr 112.Po zaznaczeniu pozycji, dla której definiujemy nowe narzuty, z menu Po-zycja wybieramy polecenie Narzuty… W efekcie na ekranie zostanie wy-świetlony kosztorys w widoku narzuty. W widoku tym pokazane są wszystkie narzuty, które wpływają na koszt jednostkowy pozycji (rys. 196), ana początku okna umieszczono wiersz narzutów na tę pozycję.

Aby wprowadzić nowy narzut, z menu Narzuty wybieramy polecenie

Dodaj narzut… (lub klikamy na przycisku znajdującym się na pa-sku narzędzi widoku Narzuty). Wokienku, które się ukaże wprowa-dzamy dane dla nowego narzutu (rys.197). W przypadku, gdy dla wybranej

pozycji zmieniamy jakiś inny narzut(np. koszty pośrednie), klikamy nanim i z menu Narzuty wybieramy

polecenie Zmień narzut…(lub korzy-stamy z menu podręcznego dla tegonarzutu).

Rys. 197. Dodawanie narzutów na pozycję.

Narzut, który został zmieniony podświetlany jest kolorem żółtym.

Sposób definiowania narzutów opisany jest w rozdziale NARZUTY.



232 NORMA PRO

Harmonogramowanie robót - klucze wykonawczeJeśli w opcjach kosztorysu zaznaczymy opcję Harmonogramowanie robót ,to daną pozycję można będzie podłączyć do wybranego klucza wyko-

nawczego. W tym celu podświetlamy pozycję, a następnie z menu Pozycja wybieramy polecenie Klucz wykonawczy… W oknie, które zostaniewyświetlone na ekranie (rys. 198) definiujemy nowe, modyfikujemyi usuwamy stare klucze.

Rys. 198. Okno wyboru, dodawania, modyfikowania i usuwania kluczywykonawczych.

W przypadku gdy klucz wykonawczy już istnieje, wybieramy go z listy iklikamy na przycisku OK , jeżeli nie – zakładamy nowy wykorzystując

przycisk Dodaj klucz (rys. 199). Domyślnie kolejne klucze dodawane są ztaką samą jednostką obmiaru jak obmiar bieżącej pozycji, dlatego też opcjaWszystkie jest zgaszona.

Jeśli chcemy zmodyfikować klucz, zaznaczamy go i klikamy na przyciskuZmień klucz.

Jeśli chcemy usunąć klucz, zaznaczamy go i klikamy na przycisku Usuńklucz.

Jeśli z danej pozycji chcemy zdjąć klucz, na liście kluczy zaznaczamy bez klucza i klikamy na OK .

Opcja Wszystkie służy do pokazywania wszystkich zdefiniowanych kluczy; jeżeli jest wyłączona, pokazywane są tylko klucze o takiej samej jednostcemiary jak obmiar pozycji.




Po utworzeniu pierwszego klucza i przyłączeniu go do pozycji, na ekranie pojawi się kolumna „Klucz wykonawczy”, w której wyświetlane będą na-zwy kluczy.

Rys. 199. Definiowanie nowego klucza wykonawczego.

Ten sam klucz wykonawczy możemy przywiązać do wielu pozycji, two-rząc tym samym nowy system grupowania. Jeśli kosztorys zawierającyklucze wykonawcze wyeksportujemy do programu PLANISTA lub GETManager, to będą one pomocne w tworzeniu planu robót.

Klucze można także wykorzystać do rozliczania wykonanych robót.

Wstawianie pozycji z innego kosztorysuBardzo często wykonujemy czynności już wcześniej rozpisane w innychkosztorysach. Dlatego też nie warto ich na nowo definiować – lepiej ścią-gnąć je do aktualnego kosztorysu i potem ewentualnie poprawić. Dotyczyto szczególnie pozycji zawierających dużo elementów RMS, które wprowa-dzamy ręcznie.

Aby wstawić pozycję z innego kosztorysu, należy:♦ Kosztorys ten otworzyć w drugim oknie (patrz rozdział OTWIERANIE

I ZACHOWYWANIE KOSZTORYSU oraz rozdział OPERACJE NAKOSZTORYSIE, podrozdział Praca z wieloma kosztorysami).

♦ Ustawić wskaźnik myszy w obszarze pozycji, którą chcemy skopiowaćdo naszego kosztorysu i kliknąć lewym przyciskiem.

♦ Z menu Edycja wybrać polecenie Kopiuj lub kliknąć na przyciskuznajdującym się na głównym pasku narzędzi.



234 NORMA PRO

♦ Przełączyć się do aktualnego kosztorysu i kliknąć na pozycji, za którą ma być wstawiona pozycja z innego kosztorysu.

♦ Z menu Edycja wybrać polecenie Wklej lub kliknąć na przycisku

znajdującym się na głównym pasku narzędzi.Innym, bardzo wygodnym sposobem skopiowania pozycji z innego kosz-torysu, jest wykorzystanie metody przeciągnij-i-upuść. Tak jak w pierwszejmetodzie otwieramy drugi kosztorys. Okna kosztorysów umieszczamy tak,aby były oba widoczne (najlepiej użyć poleceń Sąsiadująco pionowo lubSąsiadująco poziomo z menu Okno), następnie łapiemy lewym

przyciskiem myszy wybraną pozycję i przeciągamy ją do drugiego okna.

Warianty pozycjiW kosztorysie mogą występować warianty pozycji. W zależności od obra-nego wariantu pozycji wartość kosztorysu może przyjmować różne wiel-kości. Jeśli już przyporządkujemy poszczególne nazwy wariantów okre-ślonym pozycjom, możemy ustawiać aktywny wariant i oceniać wartośćkosztorysu. Sposób definiowania wariantów i przyporządkowywania ich

pozycjom opisany jest w rozdziale WARIANTY.

Modyfikowanie podstawy i opisu pozycji w zależności odwybranego wariantu

Jeśli chcemy rozszerzyć opis pozycji w zależności od wybranego wariantu,możemy wykorzystać pola znajdujące się na karcie ‘Warianty’ oknadanych pozycji. W rozszerzonym opisie możemy umieścić na przykładuzasadnienia wyboru lub rezygnacji z wyboru. W przykładowym

kosztorysie mamy dwie pozycje wariantowe dotyczące układania płytek naschodach metodą zwykłą i kombinowaną. Metoda kombinowana jestdroższa, za to płytki tak ułożone dają ładniejszy wzór, metoda zwykła jesttańsza, lecz efekt estetyczny nie jest najlepszy.

Jeśli wejdziemy zatem w dane pozycji kombinowanej (KNR 0-12 1120-04), to na karcie ‘Warianty’ możemy ustawić następujące rozszerzeniaopisów:




1. Jeśli zostanie wybrana metoda zwykła, opis uzupełniamy o tekst: ‘Niewybrano tej pozycji, gdyż jest tozbyt drogie rozwiązanie, mimo żeładniejsze’. W tym przypadku w

polu Kombinacje wariantów: wybieramy ‘Okładziny: zwykła’,a w polu uzupełnienie opisuwpisujemy tekst rozszerzenia.

2. Jeśli zostanie wybrana metoda kombinowana, opis uzupełniamy o tekst:‘Wybrano tę pozycję, bo dajeświetny efekt estetyczny’. W tym

przypadku w polu Kombinacjewariantów: wybieramy‘Okładziny: kombinowana’, a w

polu uzupełnienie opisu wpisujemy powyższy tekst.

Ustawmy również rozszerzenia w danych pozycji zwykłej (KNR 0-121120-03). Na karcie ‘Warianty’ tej pozycji zadeklarujmy następującerozszerzenia opisów:

1. Jeśli zostanie wybrana metodazwykła, opis uzupełniamy o tekst:‘Wybrano tę pozycję, ponieważ

jest stosunkowo tania’. W tym przypadku w polu Kombinacjewariantów: wybieramy‘Okładziny: zwykła’, a w polu

uzupełnienie opisu wpisujemy tekst rozszerzenia.2. Jeśli zostanie wybrana metoda

kombinowana, opis uzupełniamyo tekst: ‘Nie wybrano tej pozycjimimo niskiej ceny, ponieważ

proste ułożenie płytek jest małoefektowne’. W tym przypadku w

polu Kombinacje wariantów: wybieramy ‘Okładziny: kombinowana’, a w polu uzupełnienie opisuwpisujemy powyższy tekst.



236 NORMA PRO

Popatrzmy teraz, jak będą zmieniały się opisy pozycji w zależności odwybranego wariantu:

Rys. 200. Pozycje KNR 0-12 1120-04 i KNR 0-12 1120-03.Wybranometodę kombinowaną.

Rys. 201. Pozycje KNR 0-12 1120-04 i KNR 0-12 1120-03.Wybranometodę zwykłą.




11. ELEMENTY RMS

Dodanie elementu RMS do pozycji

Jeśli chcemy dodać jakiś element do pozycji (robociznę, materiały lubsprzęt), z menu RMS wybieramy jedno z poleceń Wstaw robociznę…,Wstaw materiały… lub Wstaw sprzęt… (lub klikamy na odpowiadają-

cym im przycisku: , , ). Po pokazaniu się okienka takiego, jak narys. 202 kolejno wypełniamy pola.

Dane ogólne

W pole Nazwa: wpisujemy nazwę elementu, w grupie ‘Typ’ zaznaczamytyp elementu, w grupie ‘Indeks ETO’ wybieramy rodzaj indeksu: ETOB,KMB lub Własny i w pole wpisujemy numer indeksu.

Rys. 202. Okno dodawania nowego elementu RMS.

♦ Jeśli znamy wszystkie dane, w polu Norma: wprowadzamy normę(norma, tak jak w przypadku pozycji, może być wyrażeniem), z listy

jednostek miar rozwiniętej po kliknięciu na strzałce obok pola Jedn.miary: wybieramy jednostkę miary, zaś w pole Cena jednostkowa wpi-

sujemy cenę jednostkową (pole to jest nieaktywne, gdy stosujemy cenydostawców i w opcjach kosztorysu wyczyszczona jest opcja Edycja cenefektywnych, gdy był zastosowany rabat ). Jeśli jako jednostkę miarywybierzemy procent (%), to wartość tego nakładu zostanie obliczona



238 NORMA PRO

jako procent od innych nakładów tego samego typu, dla którego jestwłączona opcja Uwzględniany przy wyliczaniu nakładów pomoc-niczych. Wpisanie za znakiem procentu litery określającej typ elementu(‘R’, ‘M’ lub ‘S’) spowoduje wyliczenie wartości dodawanego nakładu

od wszystkich nakładów wskazanego typu.W polu Waluta: oprócz złotówek możemy wybrać walutę obcą dla da-nego elementu, jeżeli wcześniej zdefiniowaliśmy ją w opcjach pro-gramu.

W przypadku gdy nakład ma być niezależny od wartości obmiaru po-zycji, w polu Norma: wpisujemy całkowitą ilość danego nakładu i za-znaczamy opcję Stała. Wtedy nakłady dla tego elementu nie są obli-

czane jako iloczyn normy i obmiaru, lecz przyjmują wartość normy, akoszt jednostki obmiaru jest korygowany.

Jeśli nie znamy jednostki miary i ceny jednostkowej, możemy przeszu-kać dowolny kosztorys w poszukiwaniu podobnego elementu (przycisk Kosztorysie w grupie ‘Szukaj RMS w:’), bazę cenową (przycisk Baziecenowej…), bazę Intercenbud (przycisk Intercenbudzie…) lub karto-tekę RMS (przycisk Kartoteka RMS…). W przypadku szukania w ba-

zie cenowej lub kosztorysie dostaniemy okienko wyszukiwania opisanew podrozdziale Wyszukiwanie elementu RMS, Przeszukiwaniebazy cenowej i kosztorysu). Jeśli zaś chcemy przeszukać Intercenbud,najpierw pokaże się okno z polami, w których definiujemy kryteriaszukania (Wyszukiwanie elementu RMS, Przeszukiwanie bazyIntercenbud). Klikając na przycisku Szukaj w okienku z rys. 218 uru-chamiamy proces przeszukiwania, w wyniku którego zostanie przed-stawiona lista elementów spełniających narzucone kryteria (rys. 218).

Po podświetleniu wybranego elementu i kliknięciu na przycisku Wy-bierz odpowiednie dane wypełnią pola Jedn. miary i Cena jedn. woknie z rys. 202.

Jeśli chcemy przeszukać kartotekę RMS, klikamy na przycisku Karto-teka RMS, w wyniku czego otrzymamy okno przeszukiwania kartoteki,takie jak na rys. 45. Po ustawieniu kryteriów wyszukiwania klikamy na

przycisku Szukaj i z listy znalezionych elementów wybieramy potrzebny element klikając na przycisku Wybierz (patrz podrozdział

Wyszukiwanie elementu RMS, Przeszukiwanie kartoteki RMS).




♦ Jeśli chcemy, aby dany nakład został uwzględniany w procesie oblicza-nia nakładów pomocniczych dla aktualnej pozycji, zaznaczamy opcjęUwzględniany przy wyliczaniu nakładów pomocniczych.

♦

Podczas wstawiania nakładu można zadeklarować, aby został on zakwa-lifikowany do grupy, od której potem można będzie policzyć specjalnenarzuty. Zaznaczenie opcji Indywidualnie umożliwia zdefiniowanie lubwybranie grupy dla nakładu w tej pozycji i oznacza, że zostanie onwyłączony z ogólnej puli nakładów tego samego rodzaju i potraktowanyindywidualnie. Oczywiście do takiej grupy możemy zakwalifikowaćrównież nakłady z innych pozycji, zaznaczając dla nich opcję

Indywidualnie i wybierając ją z listy grup. Na przykład jeśli cement

występuje w pozycjach 1,4,7,15,18 i 20, to np. cement z pozycji 4 i 18można wydzielić z grupy wszystkich cementów i zaznaczając opcję Indywidualnie zaliczyć np. do grupy „Cement I”. Dla reszty cementówmożna zdefiniować grupy w widoku Zestawienia materiałów.

♦ W przypadku wstawiania materiałów dostępna staje się opcja Całość in-westora. Jeśli ją zaznaczymy, cały nakład w bieżącej pozycji po-traktowany zostanie jako materiał inwestora (patrz również podrozdziałMateriały inwestora).

♦ W przypadku wstawiania sprzętu dostępna staje się opcja Deskowanie (patrz podrozdział Deskowania).

Deskowania

Opcję Deskowania wykorzystujemy wtedy, gdy w pozycji występuje ele-ment reprezentujący deskowanie (np. KNR-W 2-02 0245-01). Jeżeli ją za-znaczymy, stanie się dostępna karta ‘Deskowanie’, gdzie będziemy mogli

określić wielkość kompletu deskowania, uzgodnioną między inwestorem iwykonawcą (pole komplet wielkości:) przypadającego na określoną wiel-kość obmiaru (pole na obmiar:), czas pozostawienia deskowania w dniach(pola Czas pozostawienia deskowania: i dni:), oraz ilość motogodzin pracy

przypadających na każdy dzień (pole każdy po:). Dane wprowadzone dotych pól posłużą do obliczenia nakładów, kosztów jednostkowych i warto-ści pracy deskowań. Należy pamiętać, że Cena jednostkowa: i Norma: są

podawane dla deskowań o pewnej powierzchni (zwykle 100 m2), dlategoteż wartość wpisana w polu komplet wielkości: musi odpowiadać tej samej

powierzchni.



240 NORMA PRO

Koszt pracy deskowania jest obliczany jako iloczyn ilości maszynogodzin iceny najmu kompletu deskowań o powierzchni uzgodnionej przez strony.

Rys. 203. Element RMS reprezentujący deskowanie z wprowadzonymi danymi.

Na przykład dla deskowania zdefiniowanego jak na rys. 203, dla wielkościobmiaru 281 m2 nakłady, koszty jednostkowe i wartość pracy deskowania

wyglądają jak na rys. 204.

Rys. 204. Obliczenie nakładów, kosztów jednostkowych i wartości pracydeskowania.

♦ W grupie ‘Numer RMS w pozycji’ pokazany jest numer dodawanegoelementu RMS oraz przycisk Następny, który służy do wprowadzenianastępnego elementu.




♦ Potwierdzamy operację kliknięciem na przycisku OK .

UWAGA! Nie można dodać elementu RMS do pustego kosztorysu.

Dostawca

Jeśli w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Opisy’ została zaznaczona opcjaCenniki dostawcy, w oknie danych RMS pojawi się karta ‘Dostawca’, naktórej można wprowadzić dane towaru związane z jego dostawcą lub pro-ducentem.

Rys. 205. Karta ‘Dostawcy’ z danymi dostawcy towaru.

W polu Dostawca: znajduje się kod dostawcy lub producenta towaru, w polu Indeks u dostawcy: – symbol towaru u dostawcy, w polu Cena do-stawcy: – cena towaru u dostawcy. W polu Rabat maksymalny: znajdujesię maksymalna procentowa wartość rabatu u danego dostawcy, zaś w polu

Rabat zastosowany: – faktyczny rabat na dany towar. Cena towaru podawana w polu Cena jednostkowa: na karcie ogólnych danych elementu

RMS (rys. 202) ma wartość uwzględniającą rabat dostawcy.

Pozycje, w których występuje dany element RMS

Jeśli chcemy zobaczyć, w jakich pozycjach występuje dany element RMS,dwa razy na nim klikamy, a następnie wybieramy kartę ‘Pozycje’. Znaj-dziemy na niej listę tych pozycji, w których występuje dany element RMSwraz z podsumowaniem ilości i wartości tego elementu w całym kosztory-sie. Dwukrotne kliknięcie na pozycji przeniesie nas do kosztorysu, do tejwłaśnie pozycji.



242 NORMA PRO

Rys. 206. Lista pozycji, w których występuje ‘Zaprawa cementowo-wapienna m50’.

RMS o identycznym indeksie ETO

Gdy w zestawieniu elementów RMS znajdują się już nakłady o indeksietakim samym jak indeks wstawianego nakładu, zostaje wyświetlone okno zlistą tych elementów (rys. 207).

W górnej części okna pokazane jest nazwa, indeks ETO, jednostka miary icena wstawianego nakładu oraz symbol u dostawcy i dostawca, gdy ope-rujemy cennikami dostawców.

W części środkowej wyświetlona jest lista nakładów o takim samym in-deksie ETO występujących w kosztorysie.

W dolnej części znajdują się następujące przyciski:

• Pozycje – wyświetla okno z listą pozycji zawierających nakład zazna-czony na liście.

• Dobierz – dane wstawianego nakładu zostaną zastąpione danymi na-kładu zaznaczonego na liście.

• Dobieraj zawsze – dane wstawianego nakładu zostaną zastąpione da-nymi nakładu wybranego z listy oraz następne nakłady o tej nazwie już

bez pokazywania dialogu.

• Zastąp – dane nakładu wybranego z listy zostaną zastąpione danymiwstawianego nakładu.

• Wstaw – do kosztorysu zostanie wstawiony nakład z aktualnymi da-nymi (indeksem, nazwą) wyświetlonymi w górnej części okna.




Rys. 207. Okno wyboru RMS, jeśli w kosztorysie wystąpiły elementy o identycznymindeksie ETO.

Zaznaczanie elementu RMSAby zaznaczyć element, klikamy na nim lewym przyciskiem myszy.

Aby zaznaczyć kilka elementów, należy zaznaczyć jeden z nich, a na na-stępnych klikać lewym przyciskiem myszy przy naciśniętym klawiszu<Ctrl>. Jeśli chcemy zaznaczyć kilka elementów leżących jeden pod dru-gim, zaznaczamy pierwszy z nich, a na ostatnim klikamy przy naciśniętym

klawiszu <Shift>.

Wstawianie elementu RMS przez kopiowanieWyróżniony przez kliknięcie element RMS może zostać skopiowany do tejsamej lub do innej pozycji. Kopiowanie najprościej jest wykonać w nastę-

pujący sposób: klikamy na elemencie, z menu Edycja wybieramy polece-

nie Kopiuj (lub klikamy na przycisku znajdującym się na pasku na-

rzędzi), przenosimy wskaźnik myszy w nowe miejsce i klikamy na ele-mencie, za który wstawiamy skopiowany element. Następnie z menu Edy-

cja wybieramy polecenie Wklej (lub klikamy na przycisku ). Po wyko-naniu tych czynności element zostanie skopiowany i, jeżeli w danej pozycji

już znajdował się element o tym samym indeksie, wszystkie wartościzostaną podwojone (rys. 208 i rys. 209).

Rys. 208. Element nr2, który chcemy skopiować.



244 NORMA PRO

Rys. 209. Element nr2 po skopiowaniu do tej samej pozycji poleceniem Wklej .

Jeśli chcemy skopiować element bez podwajania wartości, wykonujemyczynności opisane powyżej, z tym że stosujemy polecenie Wklej specjal-nie z menu Edycja. W wyniku takiej operacji zostanie utworzony nowyelement o takich samych wartościach jak element kopiowany (rys. 210).Ten sam efekt uzyskamy, gdy użyjemy polecenia Wklej (lub przycisku

) z jednoczesnym naciśnięciem klawisza <Shift>.

Opisany powyżej mechanizm przydaje się w przypadku wstawiania ele-mentu tylko trochę różniącego się od już istniejącego (rys. 211).

Rys. 210. Element nr2 po skopiowaniu do tej samej pozycji poleceniem Wklej z jednoczesnym naciśnięciem klawisza <Shift>.

Rys. 211. Trochę zmodyfikowany nowo wstawiony element.

Innym sposobem skopiowania zaznaczonego elementu (elementów) jestużycie techniki przeciągnij-i-upuść. Zaznaczamy kopiowany nakład, prze-

ciągamy go na element, za którym ma być umieszczony i przed puszcze-niem przycisku myszy naciskamy klawisz <Ctrl>.

Wstawianie elementu RMS z innego widokuDo danej pozycji przy pomocy techniki przeciągnij-i-upuść można dodaćnakład pobrany z widoku zestawień lub cen. W tym celu dla bieżącegokosztorysu otwieramy drugie okno, wyświetlamy w nim kosztorys w na

przykład w widoku zestawienia materiałów (polecenie Widok | Zestawie-

nia | Materiałów), łapiemy interesujący nas nakład i przeciągamy naokreśloną pozycję do okna kosztorysu, a następnie w oknie, które się po-każe określamy wszystkie potrzebne dane.




Przesunięcie elementu RMSJeśli chcemy przesunąć element RMS wramach tej samej pozycji, klikamy na nimlewym przyciskiem myszy i z menu Po-zycja wybieramy polecenie Przesuń

element RMS… W okienku, które się ukaże, w polu za RMS o numerze: wpisujemy numer elementu, za który przesuwamy wybrany element.Operację potwierdzamy kliknięciem na przycisku OK .

Przesunięcie elementu RMS do innej pozycjiAby przesunąć element RMS do innej pozycji, należy:

♦ Kliknąć na jego nazwie.♦ Z menu Edycja wybrać polecenie Wytnij do schowka lub kliknąć na

przycisku znajdującym się na pasku narzędzi.

♦ Kliknąć na pozycji, do której ma być przeniesiony element.

♦ Z menu Edycja wybrać polecenie Wklej lub kliknąć na przycisku ,znajdującym się na pasku narzędzi.

Po wykonaniu tych czynności wybrany nakład zostanie przeniesionyi umieszczony na liście elementów zgodnie ze swoim typem.

Innym sposobem przeniesienia elementu (elementów) jest użycie techniki przeciągnij-i-upuść. Zaznaczamy kopiowany nakład (lub kilka nakładów) i przeciągamy go na element, za który ma być przesunięty (w ramach danegotypu nakładu).

Usuwanie elementuAby usunąć dowolny element (lub grupęelementów) z pozycji, należy kliknąć natej pozycji i z menu Pozycja wybrać pole-cenie Usuń element RMS…. Po

pokazaniu się okienka usuwania zazna-czamy opcję Nr RMS oraz wprowadzamy zakres usuwanych pozycji (w

pola od: i do:), jeśli chcemy usunąć określone pozycje, opcję Wszystkie Robocizny, gdy usuwamy wszystkie robocizny z danej pozycji, Wszystkie Materiały – gdy materiały, itd.



246 NORMA PRO

Pojedynczy element łatwo usuniemy, gdy klikniemy na nim i z menu Edycja wybierzemy polecenie Wytnij do schowka (lub Usuń) lub też klikniemy na

przycisku , znajdującym się na głównym pasku narzędzi.

Zmiana danych elementu RMSJeśli chcemy zmienić dane elementu RMS, naprowadzamy kursor nad jegoobszar, klikamy i z menu Pozycja wybieramy polecenie Zmień elementRMS. Ten sam efekt uzyskamy, gdy dwukrotnie klikniemy myszą w tymobszarze.

Okno zmiany danych elementu (rys. 212) jest bardzo podobne do okna

wprowadzania nowego elementu i zawiera takie same pola, które wypeł-niamy w sposób opisany w podrozdziale Dodanie elementu do pozycji.Przyciski Poprzedni i Następny służą do przywołania poprzedniego lubnastępnego elementu.

Rys. 212. Okno zmiany danych elementu RMS.

Warianty elementów RMSCzęsto podczas wstawiania pozycji może pojawić się okno z listą warian-

tów nakładów do wyboru, tak jak to zostało opisane na stronie 201 w roz-dziale POZYCJE KOSZTORYSU.




Niezależnie od tego użytkownik może sam dodać do pozycji element RMSi przyporządkować go jakiemuś wariantowi. Warianty RMS opisane są wrozdziale WARIANTY, Warianty elementów RMS.

Rys. 213. Wybór aktywnego wariantu elementu RMS.

Podział materiałów (lub innych elementów) na grupyPodział materiałów na grupy wprowadza się wtedy, gdy konieczne jestróżne obliczanie narzutów dla różnych materiałów (na przykład różne będą koszty zakupu dla materiałów drogich, inne dla masowych czy prefabry-katów). Operację przydzielania materiałów do grup najlepiej jest wykonać

po wprowadzeniu wszystkich pozycji kosztorysu.Aby przydzielić materiał do grupy, z menu Widok wybieramy polecenie

Zestawienia | Materiały lub klikamy na przycisku , znajdującym się nagłównym pasku narzędzi (patrz również rozdział ZESTAWIENIA,

podrozdział Zestawienie Materiałów). Po dwukrotnym kliknięciu na da-nym materiale (lub wybraniu polecenia Zmień RMS… z menu RMS)

pojawi się na ekranie okno, takie jak na rys. 214. Okno to podobne jest dookna z rys. 202, lecz zawiera pole umożliwiające określenie ilości materia-łów inwestora – Inwestora: oraz opcję Całość w obszarze ‘Ilość’. Przypo-rządkowanie materiału określonej grupie polega na kliknięciu na strzałceznajdującej się obok pola Grupa: i wybraniu z listy nazwy grupy. W przy-

padku gdy lista nie zawiera żadnych grup lub chcemy utworzyć nową grupę, nazwę grupy wpisujemy z klawiatury bezpośrednio do pola.

Tak zdeklarowana grupa pojawi się potem na liście grup w oknie definio-wania narzutów.



248 NORMA PRO

Rys. 214. Okno zmiany danych elementu z możliwością wprowadzenia grupy mate-riałowej oraz materiałów inwestora.

Materiały inwestoraAby wprowadzić materiały inwestora, postępujemy tak, jak opisano w po-

przednim podrozdziale (przechodzimy do zestawienia materiałów i dwu-

krotnie klikamy na nazwie wybranego materiału). Po pokazaniu się okna zrys. 214 zaznaczamy opcję Całość , jeśli cały materiał będzie materiałem in-westora lub w pole Inwestora: wpisujemy tylko tę część, która będzie in-westora. Po zatwierdzeniu ustawień wszystkie obliczenia uwzględniającemateriały inwestora zostaną przeprowadzone automatycznie, w podsumo-waniu pojawi się pozycja ‘Materiały inwestora’, a ich wartość zostanieodjęta od sumy, od której obliczane są narzuty.

Sumowanie robocizny w pozycjiJeśli w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Rozliczanie RMS’, w grupie ‘Roz-liczanie robocizny’ została zaznaczona opcja Osobno, to podczas wpro-wadzania pozycji robocizna jest rozbijana na poszczególne zawody. W

przypadku, gdy chcemy dla danej pozycji zastosować rozliczenie łącznerobocizny, z menu RMS wybieramy polecenie Sumuj robociznę…




Rys. 215. Sumowanie robocizny.

Na rys. 215 widać jak wygląda robocizna w podziale na zawody i po wyko-

naniu sumowania.Sumowania robocizny w wybranych pozycjach, działach lub w całym kosz-torysie możemy również dokonać po wywołaniu polecenia Sumuj roboci-znę… z menu Kosztorys (patrz rozdział OPERACJE NA KOSZTO-RYSIE) lub w opcjach kosztorysu zaznaczając opcję Razem na karcie‘Rozliczanie RMS’, w grupie ‘Rozliczanie robocizny’ (patrz rozdziałOPCJE KOSZTORYSU).

Zastępowanie robociznyRobociznę występującą w pozycji można zastąpić inną, którą wybiera się zlisty wyświetlonej po wybraniu polecenia Zastąp robociznę z menu RMS.

Rys. 216. Okno z listą zawodów występujących w kosztorysie.

Przywracanie robocizny z katalogu

Gdy w pozycji robocizna jest rozliczana razem (patrz rozdział OPCJEKOSZTORYSU, karta ‘Rozliczanie RMS’), poleceniem Przywróć ro-bociznę z katalogu można wczytać robociznę z katalogów norm.



250 NORMA PRO

Przywracanie elementów RMS z kataloguJeśli zmiany, które wprowadziliśmy do elementów RMS nam nie odpowia-dają i chcemy powrócić do pierwotnych, katalogowych elementów i ich

danych, z menu Pozycja wybieramy polecenie Przywróć RMS-y z kata-logu. Po tej operacji zostaną zachowane poprzednie ceny elementów RMS,reszta danych się zmieni.

Dodawanie elementu RMS do cennikaZaznaczony element RMS możemy dodać do cennika RMS poleceniemDodaj do cennika… z menu RMS. Jeśli do kosztorysu podłączony jesttylko jeden cennik, element zostanie dodany właśnie do niego. Jeśli kosz-

torys współpracuje z kilkoma cennikami lub nie ma żądanego cennika,najpierw pojawi się odpowiednie okno umożliwiające wybór cennika lub

bazy cenowej i cennika.

Przed dodaniem elementu program sprawdza, czy taki element już istnieje.Jeśli nie – jest dodawany w całości, jeśli tak – modyfikowane są tylko jegoceny.

Dodawanie elementu do kartoteki RMSZaznaczony element można dodać do kartoteki RMS wybierając polecenieDodaj do kartoteki RMS z menu RMS.

Dobieranie elementów RMS z cennikaJeśli podczas wstawiania pozycji lub przeliczania kosztorysu w cenniku niezostanie znaleziony dany element RMS, pojawi się okno Wybór elementu

RMS i jego ceny z propozycją wyboru elementu podobnego. W oknie tym(rys. 158) decydujemy, czy pozostawiamy dany element, czy zmieniamymu tylko cenę, czy wręcz ‘podmieniamy’ go na inny. Czynności, którewykonamy w tym oknie zostaną zapamiętane i po wywołaniu poleceniaDobór RMS… z menu RMS można będzie zobaczyć, jak były dobieraneelementy RMS z cennika do RMS kosztorysu. Jeżeli dla wybranego

przyporządkowania zostanie wskazany dobór „automatyczny”, to przykolejnych uaktualnieniach cen program automatycznie pobierze cenę bez

pytania użytkownika.Podobny proces ma miejsce, gdy w kosztorysie występują już elementy oidentycznym indeksie ETO i podczas wstawiania nowego elementu poja-




wia się okno W zestawieniu występują RMS o identycznym indeksieETO (rys. 207).

Rys. 217. Okno, w którym widać, jak były dobierane elementy RMS podczas prze-liczania kosztorysu i wstawiania nowych pozycji.

Na liście znajdują się elementy o indeksie ETO i nazwie, które były za-

mieniane na inne lub dobierana była dla nich cena. W kolumnie „Dobór”wyświetlany był sposób, w jaki były dobierane ceny z cennika. W dalszychkolumnach wyświetlany jest indeks, nazwa i dostawca elementu, któryzastąpił element oryginalny. Metodę doboru elementu, czyli zawartośćkolumny „Dobór” można zmienić dwukrotnie klikając na wierszu tegoelementu. Możliwe są trzy metody dobierania:

1. propozycja – użytkownikowi zostanie przedstawiona lista do wyboru.

2. wycenianie – element przyjmie cenę odpowiadającego elementu, (po-zostałe dane nie zostaną zmienione).

3. wstawianie – zamiast elementu oryginalnego do kosztorysu zostanie wcałości wstawiony element mu odpowiadający.

Na przykład na rysunku poniżej zadeklarowano, że w przyszłości zamiast„taśmy spoinowej” zostanie wstawiona „Taśma spoinowa papierowa dl23m” od dostawcy RIGIPS, zamiast „płytki ceramiczne lub terakotowe” –

„płytki terakotowe 150x150,” a „kształowniki stalowe profilowane U...” będą wyceniane jak „Profil Int. UW 75(4m). Dla reszty pojawi się okno z propozycją wyboru elementu RMS.



252 NORMA PRO

Lista doboru jest pamiętana razem z kosztorysem. Można ją zapisać nadysku (Zapisz w pliku), wczytać z dysku (Wczytaj z pliku), usunąć za-znaczony wiersz (Usuń) lub usunąć wszystkie wiersze (Usuń wszystkie).Raz opracowana lista doboru RMS, określona dla jednego kosztorysu izapisana na dysku może być przydatna dla innych kosztorysów. Wystarczy

ją wczytać z pliku i wtedy przy wstawianiu nowych pozycji i przeliczaniukosztorysu RMS-y będą dobierane według niej.

Wyszukiwanie elementu RMSW oknie dodawania nowego elementu lub zmiany danych elementu znaj-dują się przyciski umożliwiające znalezienie potrzebnego elementu wcennikach podłączonych do kosztorysu, innym kosztorysie, bazie Inter-

cenbud lub w kartotece RMS.

Przeszukiwanie cennika lub kosztorysu

Najczęściej będziemy poszukiwali elementu RMS w zainstalowanychcennikach lub utworzonych przez nas kosztorysach.

Po wybraniu przeszukiwana bazy cenowej lub kosztorysu (przyciski Baziecenowej… i Kosztorysie w grupie ‘Szukaj RMS w:’ z rys. 212 i rys. 214)

możliwe są różne reakcje programu.W przypadku gdy w oknie dodawania nowego elementu RMS zostaniewpisana tylko nazwa lub indeks, to po kliknięciu na jednym z wyżej wy-mienionych przycisków program najpierw spróbuje wyszukać w cennikach

podłączonych do kosztorysu lub kosztorysie wskazany element. Jeślizostanie znaleziony tylko jeden odpowiadający nazwie lub indeksowi, odrazu wstawia brakujące dane w pola okna edycji nakładu (rys. 202). Jeślizostanie znalezionych kilka elementów, to pojawia się okno wyszukiwania(rys. 218) wraz z listą znalezionych elementów.




Rys. 218 Okno wyszukiwania elementu RMS w bazie cenowej lub kosztorysie.

W pozostałych przypadkach, to znaczy wtedy gdy program nie znajdzieżadnych elementów zgodnych z wprowadzoną nazwą lub indeksem lub wogóle nic w te pola nie wpiszemy, wyświetli się okno (rys. 218), w którym

możemy zadeklarować szczegółowe warunki wyszukiwania.W oknie tym:

♦ W grupie ‘Kryteria szukania’ zaznaczamy opcje określające jaki typ da-nych będzie przeszukiwany. Jeśli zaznaczymy opcję Tekst nazwy,

będzie przeprowadzone szukanie nazwy elementu RMS według opcjizaznaczonych w grupie ‘Nazwa RMS’. Jeśli zaznaczymy opcję Zgod-ność indeksu, bądź Podobne indeksy, przeglądane będą indeksy ele-

mentów. Gdy zaznaczymy Wybrany typ RMS , będą tylko przeszuki-wane elementy danego typu, jeśli zaś zaznaczymy Dostawca i podamykod dostawcy, będą przeszukiwane towary tylko tego dostawcy.

♦ W grupie ‘Klasyfikacja indeksu’ decydujemy, według jakiej klasyfikacji będzie przeprowadzone szukanie. Jeśli zaznaczymy Dowolna, kla-syfikacja nie będzie brana pod uwagę, jeśli zaznaczymy ETO(1),

KMB(2) lub Własna(3) zostaną przeszukane tylko elementy należące do podanej klasyfikacji, jeśli zaś zaznaczymy U producenta, będą

przeszukiwane symbole towarów definiowane przez dostawcę.

♦ W grupie ‘Typ RMS’ zaznaczamy, jakiego typu element jest poszuki-wany



254 NORMA PRO

♦ Opcje grupy ‘Nazwa RMS’, służące do określenia sposobu wyszukiwa-nia wg nazwy są dostępne w przypadku, gdy wcześniej zaznaczyliśmyopcję Tekst nazwy. Jeśli zaznaczymy opcję Fragment , to będą wyszu-kiwane elementy zawierające w swojej nazwie tekst wpisany w polu

Nazwa: , jeśli zaś opcję Początek , to program będzie wybierał elementy,których początek nazwy zgodny jest z tekstem wpisanym w pole

Nazwa:. Zaznaczenie opcji Całe wyrazy (dostępna, gdy przeszukujemykosztorys) pozwala na wyszukanie całych wyrazów.

♦ W grupie ‘Szukaj w:’ zaznaczamy opcję Cennikach, gdy chcemy prze-szukać cenniki. Jeśli jest to cennik inny niż dołączony do kosztorysu,klikamy na przycisku Cennik … i w liście zaznaczamy cenniki do

przeszukania. W przypadku gdy na liście nie ma cennika, który chcemy przeszukać, dodajemy go do listy (patrz str. 131). Jeśli chcemy przeszukiwać kosztorys, zaznaczamy opcję Kosztorys, a gdy chcemy przeszukać kosztorysy inne niż aktualny, wykorzystujemy przycisk Kosztorys… Zaznaczając opcję Intercenbud możemy przeszukać bazęIntercenbud, definiując kryteria szukania na karcie ‘Intercenbud’. Wrazie potrzeby danego elementu można poszukać w Kartotece RMS .

♦ Klikając na przycisku Szukaj uruchamiamy proces przeszukiwania, wwyniku którego zostanie przedstawiona lista elementów spełniającychnarzucone kryteria (rys. 218). Po podświetleniu wybranego elementu ikliknięciu na przycisku Wybierz odpowiednie dane zostaną przekazanedo okna, z którego szukanie zostało wywołane.

Przeszukiwanie bazy Intercenbud

Możemy nie mieć na stałe podłączonej bazy Intercenbud, a mimo to mo-

żemy ją przeszukać bezpośrednio z Normy. W tym celu w oknie z rys. 218zaznaczamy opcję Intercenbud , a następnie przechodzimy na kartę ‘In-tercenbud’, gdzie definiujemy kryteria szukania (rys. 219). Intercenbudmożemy przeszukać według nazwy elementu, jego nazwy skróconej, in-deksu KMB, jednostki miary, typu, indeksu PKWiU, ceny oraz wedługdostawcy. Dane dostawcy możemy wpisać ręcznie lub możemy je wybrać z

okna dostawców (takiego jak na rys. 47) po kliknięciu na przyciskuznajdującym się z prawej strony pola Kod:. Kod dostawcy i województwo

można również wybrać z listy, która rozwinie się po kliknięciu na strzałcewyświetlanej z prawej strony pola.




Rys. 219. Okno definiowania kryteriów szukania w bazie Intercenbud.

Po sformułowaniu kryteriów szukania przechodzimy z powrotem na kartę‘Parametry szukania’. Na karcie tej ustawiamy dodatkowe warunki wy-szukiwania i klikamy na przycisku Szukaj. Proces przeszukiwania bazyIntercenbud przebiega dwuetapowo. Najpierw są wyszukiwane materiały

według kryteriów sformułowanych na karcie ‘Intercenbud’, a potem naznalezioną listę nakładane są warunki ustawione na karcie ‘Parametryszukania’. Przy niefortunnym zdefiniowaniu tych warunków może sięzdarzyć, że nie zostaną znalezione żadne materiały, mimo że są w Inter-cenbudzie. W takim przypadku należy rozszerzyć kryteria wyszukiwania,na przykład zaznaczając opcję szukania według fragmentu nazwy.

Przeszukiwanie kartoteki RMS

W programie Norma Pro mamy możliwość wyszukiwania elementów RMSz kartoteki zawierającej uporządkowaną informację o wszelkich zawodach,materiałach i sprzęcie. W oknie z rys. 218 zaznaczamy opcję Kartoteka

RMS i formułujemy kryteria takie jak opisano w podrozdzialePrzeszukiwanie cennika lub kosztorysu, a następnie klikamy na przy-cisku Szukaj. Jeśli jakieś elementy spełniające wybrane kryteria zostaną znalezione, ich lista pojawi się w oknie. Kliknięcie na elemencie, a na-stępnie wykorzystanie przycisku Wybierz spowoduje przekazanie danychelementu do okna, z którego kartoteka została wywołana.



256 NORMA PRO

Uwzględnianie kosztów transportu w cenie materiałówi sprzętu

Jeśli koszty zakupu i transportu mają być doliczane do ceny jednostkowej,

w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Rozliczenie RMS’ powinna być zazna-czona opcja doliczane do ceny jednostkowej . Domyślnie nowe materiałymają doliczane koszty zakupu w wysokości określonej w polu Dla nowychmateriałów (w przypadku sprzętu koszty transportu nie są automatyczniedoliczane do ceny maszynogodziny). Jeśli chcemy zobaczyć, jak byłyobliczane te koszty lub jeśli dla wybranych pozycji chcemy zmienić bądźstawkę, bądź sposób obliczania tych kosztów, musimy przejść do widokuzestawienia materiałów (lub zestawienia sprzętu) poleceniami: Widok ,

Zestawienia i Materiały (lub Sprzęt).Aby wejść w tryb określenia sposobu obliczania kosztów transportu dla wy-

branego materiału (lub sprzętu), dwukrotnie klikamy na jego nazwie (lubwybieramy polecenie Zmień RMS... z menu RMS), a potem w oknie edycjielementu RMS wybieramy kartę ‘Koszty transportu’ (rys. 220).

Rys. 220. Okno edycji elementu RMS z kartą Koszty transportu.

Dostępne są następujące metody obliczania kosztów transportu:

• nie wliczane – koszty transportu nie są doliczane do ceny jednostkowejmateriału (lub sprzętu);




Rys. 221.Okno wyboru sposobu rozliczania transportu.• szczegółowa kalkulacja – do ceny jednostkowej (lub ceny maszynogo-

dziny) doliczony zostanie koszt załadunku i rozładunku (lub kosztmontażu i demontażu) oraz koszty przewozu materiałów lub sprzętu(rys. 222);

Rys. 222. Szczegółowa kalkulacja kosztów transportu.

• wartość – do ceny zostanie dodana wartość całkowita kosztów transportu danego materiału lub sprzętu (rys. 223);



258 NORMA PRO

Rys. 223. Koszty transportu doliczane jako wartość.

• na jednostkę miary materiału – do ceny zostanie dodana wartość wyni-kająca z kosztów transportu przypadających na jednostkę miary ma-teriału (rys. 224);

Rys. 224. Koszty transportu materiałów na jednostkę miary.

• procent wartości nakładu – do ceny pozostanie dodana wartość stano-wiąca podany procent wartości nakładu (rys. 225). Jeśli zostaniezaznaczona opcja Z opcji kosztorysu, procent ten zostanie pobrany zopcji kosztorysu (z pola Dla nowych materiałów , grupa ‘Koszty zakupu

i transportu materiałów i sprzętu, ’karta ‘Liczenie narzutów’). W tym przypadku każda zmiana tego procentu w opcjach spowoduje zmianę wmateriałach, a co za tym idzie zmianę ich kosztów zakupu lubtransportu.




Rys. 225. Koszty transportu jako procent wartości nakładu.

W oknach zestawień materiałów i sprzętu można uwidocznić kolumnę‘Transport’ pokazującą sposób obliczania kosztów transportu (menuOpcje, polecenie Wyświetlania..., karta ‘Opcje kolumn’). Na rys. 226 wi-dać, że w pozycji nr 7 transport liczony jest szczegółowo, w pozycjach 10 i11 – kwotowo, w pozycjach 3 i 4 – na jednostkę miary, a w pozycjach 1, 8 i9 – procentowo. Oczywiście wartość kosztów transportu zawarta jest już w

cenie jednostkowej (lub cenie maszynogodziny).

Rys. 226. Zestawienie materiałów z kolumną ‘Transport’.

Stawki kosztów transportu mogą zostać jednocześnie zmienione dla wieluzaznaczonych materiałów przy pomocy polecenia Stawka kosztówtransportu… z menu RMS.



260 NORMA PRO

12. DZIAŁY KOSZTORYSUPodział kosztorysu na działy jest wygodny wtedy, gdy poszczególne typyrobót chcemy rozliczać oddzielnie. Kosztorys możemy podzielić na działy

wcześniej, zanim zaczniemy wprowadzać pozycje lub później, gdy jużmamy wypełniony kosztorys częściowo lub całkowicie. Jeśli definiujemydział przed wprowadzaniem pozycji, to wszystkie nowe pozycje będą zali-czane do tego działu, dopóki nie zostanie utworzony nowy dział. W pro-gramie Norma Pro można utworzyć strukturę wielopoziomową działów ogłębokości do 10 poziomów.

Operacje wstawiania, przenoszenia, kopiowania i usuwania działów oraz

określania ich parametrów można łatwo wykonać w widoku Działy kosz-torysu.

Definiowanie nowego działuW celu zdefiniowania nowego działu klikamy na pozycji, która ma być

pierwszą pozycją działu i z menu Działy wybieramy polecenie Wstaw…

(lub klikamy na przycisku z głównego pasku narzędzi). Dział zostanie

wstawiony po kliknięciu na przycisku OK lub Wstaw.Dane ogólne działu

Rys. 227. Definiowanie nowego działu, gdy mamy już wprowadzone pozycje.

Na karcie ‘Opis działu’ (rys. 227) określamy poziom działu w strukturze iwypełniamy pole Nazwa:. W polu Pozycje od: wprowadzamy lub modyfi-kujemy numery pozycji, które mają znaleźć się w dziale. Domyślnie w poludo: znajduje się numer ostatniej pozycji bieżącego poziomu. Jeśli chcemy




zdefiniować pusty dział i dopiero potem wstawiać do niego pozycje, zazna-czamy opcję Pusty (znikną wtedy pola od: i do:). Numer działu, umiesz-czony w polu Numer:, jest nadawany automatycznie i nie można go zmienić,chyba że działy są ręcznie numerowane.

Nowy dział lub poddział wstawiany jest zawsze za aktualnie zaznaczonymdziałem, a wszystkie następne działy i poddziały zostają odpowiednio

przenumerowane.

W polu wyboru poziomu wyświetlony jest domyślnie Następny poziom, jeśli nie zdefiniowaliśmy żadnego działu lub poziom aktualnie zaznaczo-nego działu.

Jeśli chcemy utworzyć nowy dział na najwyższym poziomie (niezależnieod tego, na jakim poziomie aktualnie się znajdujemy), w polu wyboru po-ziomu wybieramy z listy Poziom 1.

Jeśli wstawiamy nowy dział na tym samym poziomie, co zaznaczony dział,wprowadzamy tylko jego nazwę, a akceptujemy numer i poziom

podpowiedziany przez program.

Jeżeli dla danego działu chcemy wprowadzić pod-

dział, czyli kolejny poziom zagłębienia, w polu wyboru działu wybieramy poziom o jeden większy. Na przykład wprowadźmy poddział „B1” do działu „B.Po wywołaniu polecenia wstawiania nowego działu na karcie ‘Opis działu’

w polu Numer: , w tym wypadku Poziom 1 (rysunek z lewej). Ponieważ tworzymy pod-dział działu „B”, w polu wyboru działu

wybieramy Poziom 2, a jako nazwę działu

wprowadzamy „B1” (rysunek z prawej). Pokliknięciu na OK zostanie utworzony poddział

„B1” działu „B” (rysu-nek z lewej).Postępując w ten sposób możemy tworzyć kolejne

poddziały, aż do 10 poziomów zagłębienia.

Całą istniejącą strukturę działów można przenieść

na niższy poziom i podporządkować ją nowemudziałowi, jeśli w polu wyboru poziomu wybie-rzemy Następny poziom. Najlepiej będzie widaćto na przykładzie. Załóżmy, że dotychczasowa



262 NORMA PRO

struktura działów wygląda jak na rysunku z prawej: na najwyższym po-ziomie znajdują się trzy działy „A”, „B” i „C”, a dział „B” ma dodatkowo

poddziały. Wstawmy teraz dział „XXX”, dlaktórego wybierzemy Następny poziom. W wy-

niku otrzymamynową strukturę, w

której na najwyższym poziomie (poziom 1)znajdzie się nowy dział, a wszystkie pozostałedziały staną się jego poddziałami (rysunek z

prawej).

Współczynniki norm i robocizna w dziale

Karta ‘Współczynniki norm’ umożliwia zmianę norm w dziale na po-szczególne typy nakładów. Dodatkowo, w polu Robocizna: możemy wy-

brać cenę robocizny obowiązującą w danym dziale. Domyślnie jest to cenaokreślona dla całego kosztorysu. Jeśli chcemy wybrać inną cenę, rozwi-

jamy listę kliknięciem na strzałce obok pola Robocizna:, a gdy żadna namnie odpowiada, wprowadzamy nową kliknięciem na przycisku Do-daj… pamiętając, że nowa robocizna musi różnić się od innych indeksemlub nazwą.

Rys. 228. Karta ‘Współczynniki norm’ .

UWAGA! Jeśli jako wartość któregoś współczynnika wstawimy liczbę zero, to przy dodawaniu nowych pozycji elementy RMS z nim związanenie będą wprowadzone do działu (np. jeśli współczynnik norm dla mate-riałów=0, to wszystkie materiały w dziale zostaną pominięte).




Parametry ekonomiczno-techniczne

Na karcie ‘Parametry ekonomiczno-techniczne’ określamy parametryekonomiczno-techniczne działu (patrz podrozdział Parametry ekono-

miczno-techniczne w działach). Nowy rodzaj parametru definiujemy pokliknięciu na przycisku Dodaj, nadając parametrowi nazwę i wprowadzającilość jednostek w danym dziale.

Wydawnictwo i katalog

Jeśli mamy zamiar wstawić dział do cennika obiektów, na karcie ‘Pod-stawa’ można określić dla niego wydawnictwo, nazwę i numer katalogu,

podstawę oraz wariant.

Rys. 229. Karta ‘Podstawa’ .

Zmiana danych działuJeśli chcemy zmienić dane działu, dwukrotnie klikamy na jego nazwie lubz menu Dział wybieramy polecenie Zmień… (lub korzystamy z menu

podręcznego dla tego działu). W wyniku tego na ekranie ukaże się takiesame okno jak na rys. 227.

Usuwanie działuAby wejść w tryb usuwania działu,klikamy na jego nazwie i z menu Dział wybieramy polecenie Usuń (lub

wykorzystujemy menu podręczne dlatego działu lub też naciskamy klawisze<Ctrl>+<Del>). Okienko usuwania za-wiera kilka opcji: jeśli zaznaczymy opcję Działy, możemy wpisać w pola



264 NORMA PRO

od: i do: zakres usuwanych działów, jeśli zaznaczymy Wybrane działy,stanie się dostępny przycisk Wybierz…, służący do wybrania działów (tak

jak w opisano to rozdziale POZYCJE KOSZTORYSU, Usuwanie pozy-cji). Zaznaczenie opcji Razem z pozycjami i poddziałami spowoduje

usunięcie działów wraz z całą ich zawartością, w przeciwnym wypadkuusunięte zostaną tylko definicje działów.

Przesunięcie działuAby przesunąć dział, wystarczy go zaznaczyć, z menu Dział wybrać pole-

cenie Przesuń i w okienku wpisaćliczbę przesuwanych działów i numer

działu, za którym chcemy je umieścić.Dział można łatwo przesunąć korzy-stając z metody przeciągnij-i-upuść.

Kopiowanie działuAby skopiować dział wraz z całą jego zawartością, przechodzimy do wi-doku działów (menu Widok , polecenie Działy kosztorysu), tam zazna-czamy dział do skopiowania, z menu Edycja wybieramy polecenie Kopiuj (lub klikamy na odpowiadającym mu przycisku), następnie klikamy nanazwie tego działu, za którym ma być wstawiona kopia i z menu Edycja wywołujemy polecenie Wklej.

Kosztorys złożonyKosztorys złożony powstaje przez wstawienie kosztorysu jako działu.

Wstawianie kosztorysu składowego jako działuDo kosztorysu można wstawić inny kosztorys jako dział. Do tego celusłuży polecenie Wstaw kosztorys składowy… z menu Dział. Aby wstawićkosztorys jako dział, zaznaczamy ten dział, za którym ma być wstawionynowy dział i wywołujemy powyższe polecenie. W wyniku dostaniemyokno otwierania kosztorysu, takie jak na rys. 102, w którym wybieramykosztorys do wstawienia. Po kliknięciu na Otwórz zostanie utworzonynowy dział o nazwie takiej, jaką ma opis wstawianego kosztorys, a jego

jednostki elementarne, współczynniki norm i narzuty będą takie, jak wkosztorysie składowym. Jeśli opcje obliczania kosztorysu składowegoróżnią się od opcji ustawionych dla kosztorysu głównego, zostanie wy-

prowadzony odpowiedni komunikat.




Jeżeli w kosztorysie składowym znajdują się nakłady o identycznym kodzieETO i nazwie jak w kosztorysie, do którego jest wstawiany, to jeśli ichcena jest taka sama (lub zerowa), to będą połączone w zestawieniu RMS,

jeśli zaś cena jest różna, to do zestawienia RMS zostanie dodany nowy

RMS o nazwie zmodyfikowanej przez dopisanie znaku '.

Dane kosztorysu składowego

To, w jaki sposób kosztorys zostanie włączony do kosztorysu określamy woknie, które wywołamy poleceniem Kosztorys składowy… z menu Dział.W oknie danych kosztorysu składowego zaznaczamy opcję Zewnętrzny,gdy chcemy, aby kosztorys składowy był tylko połączony odsyłaczem zkosztorysem głównym. W takim wypadku plik kosztorysu składowegoistnieje obok kosztorysu głównego i:

• każda zmiana wykonana w kosztorysie składowym będzie widoczna wkosztorysie głównym (po jego wczytaniu).

• zmiany w kosztorysie głównym dotyczące kosztorysu składowego będą sygnalizowane podczas zapisu kosztorysu głównego na dysk i mogą zostać zapisane w oryginalnym kosztorysie składowym.

Gdy zaznaczymy opcję Włączony do kosztorysu, kopia kosztorysu skła-dowego zostanie wbudowana w kosztorys główny. W tym przypadkuzmiany w kosztorysie głównym nie wpłyną na kosztorys składowy, i rów-nież zmiany wykonywane w kosztorysie składowym nie będę widziane wkosztorysie głównym.

Rys. 230. Określanie sposobu włączenia kosztorysu składowego do kosztorysu głównego.

Parametry ekonomiczno-techniczne w działachDla każdego działu (jak również dla całego kosztorysu) można określić

pewną jednostkę przeliczeniową, zwaną jednostką elementarną, której



266 NORMA PRO

wartość będzie interesującym wskaźnikiem dla inwestora. Taką jednostką może być na przykład 1m2 wzniesionego budynku lub 1mb kładzionej ka-nalizacji, a jej koszt odzwierciedli wszystkie koszty poniesione w dziale.Jak kształtują się wartości jednostek elementarnych można zobaczyć w ta-

beli elementów scalonych, która pojawi się po wybraniu z menu Widok polecenia Zestawienia | Tabela elem. scalonych (patrz rozdział ZESTA-WIENIA, podrozdział Tabela elementów scalonych).

Aby wprowadzić jednostki elementarne, z menu Dział wybieramy polece-nie Parametry ek-tech… przechodząc tym samym do karty ‘Parametryekonomiczno-techniczne’ okna edycji działu (rys. 227). Po kliknięciu na

przycisku Dodaj w okienku, które się ukaże (rys. 231), w polu Nazwa jed-

nostki elementarnej: wpisujemy skrót jednostki, zaś w polu Liczba jedno-stek elementarnych: ich ilość przeliczeniową. Potwierdzamy wartości klik-nięciem na OK .

Rys. 231. Okno definiowania jednostki elementarnej.

Klucz planuJeśli wcześniej w opcjach kosztorysu zaznaczyliśmy opcję Harmonogra-mowanie robót , to w menu Dział pojawi się polecenie Klucz planu…,

przy pomocy którego będzie można danemu działowi przyporządkowaćokreślony klucz. Sposób definiowania kluczy opisany jest w rozdzialeHARMONOGRAMOWANIE I ROZLICZANIE WYKONANYCH RO-BÓT.

Narzuty w działachKażdy dział może mieć swoje ‘prywatne narzuty’. Narzuty te określamy pokliknięciu na danym dziale i wybraniu z menu Dział polecenia Narzuty…

Definiowanie narzutów indywidualnych zostało dokładnie opisane w pod-

rozdziale Definiowanie narzutów indywidualnych w działach rozdziałuNARZUTY.

Jeśli w oknie parametrów kosztorysu, na karcie ‘Liczenie narzutów’, niezostała zaznaczona opcja Z narzutami działów i pozycji , a my mimo to




wywołamy polecenie Narzuty… z menu Dział, zostanie wygenerowanykomunikat o powstałej sprzeczności z pytaniem, czy zaznaczyć tę opcję.Odpowiedź pozytywna spowoduje jej zaznaczenie i przejście do widokuNarzuty, z wybranym działem przygotowanym do definiowania narzutów.

Odpowiedź negatywna spowoduje przejście do widoku narzutów, wktórym będziemy mogli zdefiniować tylko narzuty wspólne działów i na-rzuty na cały kosztorys.

Warianty działówW zależności od potrzeb możemy definiować działy alternatywne, postę-

pując tak jak w przypadku elementów i pozycji.

Wstawianie działów do cennika obiektówCały zaznaczony dział może zostać wstawiony do cennika obiektów pole-ceniem Wstaw do cennika obiektów… z menu Dział. Jeśli wcześniejwybraliśmy cennik obiektów i określiliśmy domyślne dane wydawnictwa ikatalogu, zostanie wyświetlone okno z rys. 232. Jeśli zaś nie podłączyliśmycennika obiektów, najpierw pojawi się okno wyboru cennika obiektów (rys.119), następnie okno z rys. 232. Po ewentualnej zmianie danych i

kliknięciu na OK do cennika zostanie wstawiony dział jako jedna pozycjalub dział razem z pozycjami, w zależności od tego, czy zaznaczymy opcjęWstaw pozycje w oknie wstawiania obiektu (rys. 232). Jeśli w dzialezdefiniowano parametry ekonomiczno-techniczne, ich lista zostaniewyświetlona w dolnej części okna. Dział można wtedy wstawić z jednostką miary charakterystyczną dla danego parametru.

Rys. 232. Wstawianie działu IZOLACJE do cennika obiektów.



268 NORMA PRO

Rys. 233. Cennik obiektów z działem IZOLACJE, który został wstawiony razem z pozycjami.

Rys. 234. Ten sam cennik obiektów w oknie katalogów norm i baz cenowych jed-nostkowych pozycji i obiektów.

Jeśli do cennika wstawiamy dział o bardziej rozbudowanej strukturze, za-wierającej poddziały, to w oknie z rys. 232, zamiast opcji Wstaw pozycje

pojawi się opcja Wstaw poddziały. Zaznaczenie tej opcji spowoduje poja-wianie się okna z rys. 232 tyle razy, ile jest poddziałów. Za każdym razemmożemy zdecydować, czy poddział pominąć (przycisk Pomiń), czy wsta-wić jako pojedynczą pozycję czy wraz z pozycjami.




Zapis działu w postaci kosztorysuZaznaczony dział możemy zapisać jako kosztorys. W tym celu wywołu-

jemy polecenie Zapisz jako kosztorys… z menu Dział.

Dział zapisany jako kosztorys może później zostać wstawiany do innychkosztorysów jako obiekt.



270 NORMA PRO

13. EDYCJA OBMIARUObmiar edytujemy na ekranie widoku Przedmiar, który otwiera się powybraniu polecenia Przedmiar z menu Widok . Ekran, menu i pasek na-

rzędzi służący do edycji obmiaru opisane są w podrozdziale WidokPrzedmiar rozdziału WIDOKI i ZESTAWIENIA.

Pozycja obmiaru może składać się z pięciu różnych rodzajów wierszy:wyrażenia, opisu (komentarza), stałej lokalnej, sumy częściowej i końcaobliczeń pomocniczych. Każdy wiersz wpisujemy w polu edycyjnymznajdującym się na górze okna.

Wstawianie nowego wiersza do pozycji obmiaruJeśli chcemy wstawić nowy wiersz przed aktualnym wierszem, klikamy na

przycisku . Wstawienie wiersza za aktualnym wierszem polega na klik-

nięciu na przycisku (lub wybraniu polecenia Wstaw wiersz z menuObmiar). Pusty wiersz jest przygotowany do wprowadzania danych. Mo-żemy tu wprowadzić wyrażenie albo komentarz.

Wstawianie wyrażeniaPodstawowym rodzajem wiersza dla pozycji obmiaru jest wyrażenie. Wy-rażeniem może być pojedyncza liczba, jak również wyrażenie matema-tyczne zawierające liczby, podstawowe operatory matematyczne („+” – dodawania, „–” – odejmowania, „*” – mnożenia, „/” – dzielenia, „^” –

potęgowania), procenty (np. 12%), nawiasy (dowolna ilość poziomów),funkcje, stałe i komentarze. Po wstawieniu pustego wiersza wyrażeniewpisujemy z klawiatury bezpośrednio w wierszu zaś kończymy wpisywa-nie naciśnięciem klawisza <Enter>. Jeśli wyrażenie jest poprawne, pro-gram je zaakceptuje, jeśli nie – zaproponuje jego zamianę na komentarz. W

pole Opis wiersza obmiaru możemy wpisać krótki opis wprowadzanegowiersza.

Rys. 235. Prawidłowo wpisane wyrażenie służące do obliczania obmiaru.

Znaki identyfikujące komentarz w wyrażeniu określane są w opcjach ko-sztorysu, na karcie ‘Widok pozycji’. Domyślnie są to znaki „<” i „>”.




Komentarz umieszczamy więc między znakami„<” i „>” i wtedy treść tam wpisana nie jest

brana pod uwagę podczas obliczania wartościwyrażenia.

Liczba

Komentarz umieszczonyw wyrażeniu, ujęty w

znaki ’ <’ , ‘ >’

Rys. 236. Obmiar wraz z komentarzem.

Jeśli chcemy wprowadzić do wyrażenia jednostki miary, musimy je potra-ktować jako komentarz, to znaczy umieścić między znakami „<” i „>”.

Rys. 237. Wyrażenie wraz z jednostkami miary.

Obmiar może składać się z kilku niezależnych wierszy, których wartości są sumowane. Na przykład na rys. 238 wartość obmiaru pozycji „Rozebranie

pokrycia dachowego…” składa się z czterech części: obmiaru od stronyszkoły, obmiaru od strony ul.Królewskiej, obmiaru od strony ul.Kwiatowejoraz obmiaru od strony hotelu. Znaczenie każdego wyrażenia jest opisanew wierszu komentarza.

Rys. 238. Obmiar zdefiniowany jako ciąg niezależnych wierszy.

Jak widać na (rys. 238) wyliczone wartości kolejnych wierszy są zsumo-wane i umieszczone w kolumnie „Razem”.



272 NORMA PRO

Jeśli całe wyrażenie chcemy potraktować jak komentarz, klikamy na przy-

cisku .

Wstawianie komentarzaJeśli chcemy w wierszu umieścić opis np. sposobu obliczania obmiaru lubwykonywanej czynności, wpisujemy go w polu edycyjnym obmiaru bez-

pośrednio z klawiatury.

Wiersz komentarza

Wiersz wyrażenia Rys. 239. Wiersz komentarza i wiersz wyrażenia w obmiarze.

Opis wiersza można również wpisać bezpośrednio w kolumnie „Podst”,wystarczy tylko dwukrotnie kliknąć na wysokości wybranego wiersza i

wprowadzić tekst z klawiatury (rys. 240). Opis ten będzie też widoczny wkolumnie „Podstawa” w widoku Kosztorys.

Rys. 240. Komentarz wpisany w kolumnie „Podst”.

Edycja wiersza obmiaru

Aby wejść w tryb edycji istniejącego wiersza obmiaru, wystarczy kliknąćna nim dwa razy i po pojawieniu się kursora tekstowego można rozpocząćwprowadzanie zamian.




Usuwanie wiersza obmiaruAby usunąć wiersz obmiaru, należy go zaznaczyć, a następnie kliknąć na

przycisku lub nacisnąć kombinację klawiszy<Ctrl>+<Del>.

Stałe globalneDefiniowanie stałych globalnych

Jeśli w wyrażeniu, obliczeniach pomocniczych lub sumach częściowychobmiarów różnych pozycji wiele razy będzie występowała ta sama wiel-kość, to zamiast za każdym razem wpisywać jej wartość, można nadać jejnazwę i w tej formie wstawiać do obmiaru. Na przykład na rys. 245 widać,

że prawie w każdym wierszu znajduje się liczba 0.40, dlatego też nadamy jej nazwę np. SzerOtw i wstawimy wszędzie tam, gdzie występuje.

Aby zdefiniować stałą, z menu Obmiar wybieramy polecenie Definicjestałych…, a następnie w wy-świetlonym oknie klikamy na

przycisku Dodaj, w wynikuczego dostaniemy okienko de-finiowania stałej (rys. 241).

Rys. 241. Okienko definiowania stałej.

W polu Nazwa stałej: wpisujemy jej nazwę, w której możemy używaćmałych i dużych liter (w tym polskich) oraz cyfr 0-9, przy czym nazwamusi zaczynać się od litery. W polu Wartość: wprowadzamy jej wartośćliczbową. Po kliknięciu na OK . stała zostanie umieszczona na liście zdefi-niowanych stałych (rys. 242).

Rys. 242. Okno, w którym znajduje się lista zdefiniowanych stałych.



274 NORMA PRO

Edycja stałej

Jeśli chcemy zmienić wartość stałej, podświetlamy ją na liście i klikamy na przycisku Zmień.

Usuwanie stałejJeśli chcemy usunąć stałą, podświetlamy ją na liście i klikamy na przyciskuUsuń.

Wstawianie stałej do wyrażenia

Wstawienie stałej do wyrażenia polega na wybraniu polecenia Wstawstałą… z menu Obmiar, kliknięciu na jej nazwie i potwierdzeniu kliknię-

ciem na przycisku OK . Innym sposobem jest wpisanie jej nazwy bezpo-średnio w wyrażeniu.

Rys. 243. Fragment obmiaru z wstawionymi stałymi WysDrzwi, Szer-

Drzwi1,SzerDrzwi2, SzerDrzwi3 .Stałe możemy traktować również jako parametry i zmieniając ich wartość

przeliczać na nowo obmiary.

Stałe globalne są dostępne w całym kosztorysie.

Definiowanie stałych lokalnychOprócz stałych globalnych możemy definiować stałe lokalne, to znaczystałe, które będą widoczne tylko w pozycji, w której zostały zdefiniowane.W tym celu do obmiaru wstawiamy wiersz (najlepiej na początku), do któ-rego wpisujemy nazwę stałej i jej wartość w postaci „nazwa sta-




łej=wartość” (nazwa może zawierać znaki takie, jak nazwa stałej global-nej). Następnie w innych częściach obmiaru używamy w wyrażeniach tejwłaśnie nazwy. Dla pozycji pokazanej na rys. 244 w pierwszym wierszuobmiaru zdefiniowano stałą lokalną ‘Grubość’, a w następnych wierszach

wyrażenia z odwołaniami do niej.

Rys. 244. Definicja stałej lokalnej i odwołania do niej.

Suma częściowa

Jeżeli chcemy podzielić obliczenia obmiaru na pewne grupy logiczne, mo-żemy zastosować tzw. sumy częściowe, deklarowane kliknięciem na przy-

cisku . Wprowadzenie sumy częściowej spowoduje pojawienie się wkolumnie „Poszcz” przerywanej kreski i umieszczonej pod nią sumy do-tychczas przeprowadzonych obliczeń. Każda suma częściowa jest w ra-mach pozycji oznaczona kolejną literą alfabetu. Do tak oznaczonych sumczęściowych można odwołać się podczas definiowania innych obmiarów

(patrz podrozdział Odwołania do sum częściowych i obliczeń pomoc-niczych).

Wartości sum częściowych są sumowane razem z innymi składnikamiobmiaru, a końcowa suma umieszczana jest w kolumnie „Razem”.

Poniżej, na rys. 245 pokazany jest fragment obmiaru z sumami częściowymi.

Definicja stałej lokalnej ‘Grubość’, której wartość

wynosi 0.16

Odwołania do stałej lokalnej ‘Grubość’



276 NORMA PRO

Rys. 245. Obmiar składający się z dwóch sum częściowych „A” i „B” oraz kilkuwierszy obliczeń.

Obliczenia pomocniczeObliczenia pomocnicze są to pewne fragmenty obmiaru obejmujące jeden

lub kilka wierszy, których wartości zostaną zsumowane, lecz nie zostaną bezpośrednio uwzględnione w obmiarze.

Aby ciąg wierszy oznaczyć jako obliczenia pomocnicze, należy zakończyć jewierszem końca obliczeń pomocniczych wprowadzanym kliknięciem na

przycisku . Wartości poprzednich wierszy zostaną zsumowane i ozna-czone kolejną literą (jak w przypadku definiowania sum częściowych), awartość w kolumnie „Razem” – wyzerowana (rys. 246).

Obliczenia pomocnicze

B”

A”

Rys. 246. Obliczenia pomocnicze oznaczone literami.




Tak wpisujemy odsyłacz do sumy częściowej A

znajdującej się w definicji obmiaru ósmej pozycji

Obliczenia pomocnicze oznaczone literami mogą zostać wykorzystane w procesie definiowania innych obmiarów (patrz podrozdział Odwołania dosum częściowych i obliczeń pomocniczych).

Odwołania do pozycji, sum częściowych i obliczeńpomocniczych

Do wyrażeń definiujących obmiar można wstawiać odwołania do wartościobmiarów innych pozycji. Odwołanie musi być poprzedzone znakiem „#”,następnie musi być wpisana litera „p” oznaczająca pozycję, a zaraz za nią numer pozycji. Na przykład wyrażenie 8.5*#p23 oznacza wymnożeniewartości obmiaru pozycji o numerze 23 przez liczbę 8.5.

W opcjach kosztorysu, na karcie ‘Widok pozycji’, w polu Tekst odwołaniado innej pozycji (#p) można określić tekst, który zastąpi ciąg znaków #p,gdy wiersz obmiaru zostanie zaakceptowany przez użytkownika. Tooznacza, że w wierszu obmiaru wpisujemy np. 8.5*#p23, a po naciśnięciuklawisza <Enter> otrzymujemy 8.5*poz.23.

Rys. 247. Ciąg znaków ‘#p’ zostanie zastąpiony tekstem ‘poz.’.

Jeśli do pozycji obmiaru wprowadziliśmy sumy częściowe lub obliczenia pomocnicze oznaczone literami, to podczasdefiniowania innych obmiarów również donich możemy się odwołać. Odwołanie musizawierać odsyłacz do numeru pozycji (czyli„#”, literę „p” i numer pozycji) oraz literę

symbolizująca sumę częściową lub obliczenie pomocnicze. Na przykład definiując obmiar w pozycji 125 chcemy wykorzystać dwukrotną sumę częściową oznaczoną literą A z pozycji numer 92 (patrz rys. 245). Pi-szemy więc w okienku edycyjnym wyrażenie: 2*#p92A (które zostaniezamienione na 2*poz.92A).

Jeśli odwołujemy się do sumy częściowej w tej samej pozycji, możemy pominąć numer pozycji i napisać np. #pA.



278 NORMA PRO

Podczas wpisywania numeru pozycji należy pamiętać, żeby był on zgodnyz systemem numerowania ustawionym w opcjach kosztorysu. Oznacza to,że gdy pozycje numerowane są działami, w odwołaniach musi byćuwzględniony numer działu, np. #p3.1.2 (druga pozycja w poddziale nr 1

działu nr 3).Odwołanie można łatwo wstawić przez zastosowanie następującej metody:zaznaczamy wiersz sumy częściowej, do której się odwołujemyi kopiujemy go do Schowka (Kopiuj z menu Edycja), następnie przeno-simy wskaźnik myszy w to miejsce, do którego chcemy wstawić odwołaniei z menu Edycja wybieramy polecenie Wklej odwołania. Zaznaczeniekilku wierszy sum częściowych, skopiowanie ich do Schowka, a następnie

użycie polecenia Wklej odwołania spowoduje wsta-wienie w wierszu sumy odwołań (rysunek z prawej).Podobny efekt można uzyskać korzystając z metody przeciągnij-i-upuść:

po zaznaczeniu wiersza (lub wierszy) sumy częściowej przeciągamy go przy naciśniętym klawiszu <Shift>.

W ten sam sposób odwołujemy się do obliczeń pomocniczych.

Rys. 248. Na rysunku widać, że obmiary pozycji 58 i 59 są powiązane z obmiarem

pozycji 57 o wartości 135.37, zatem w pozycjach tych można się odwołać do pozycji 57.




Rys. 249. W pozycjach 58 i 59 umieszczono odwołania do pozycji 57.

Jeśli usuwamy pozycję, do której jest odwołanie, na ekranie pojawi sięstosowne okno z prośbą o podjęcie decyzji, co wpisać do definicji obmiaruzamiast odwołania (rys. 250). Jeśli jest zaznaczona opcja wartością,

odwołanie zostanie zastąpione wartością obmiaru. Jeśli zaznaczymy wyra- żeniem, to odwołanie zostanie zastąpione wyrażeniem wpisanym w poluobok. Domyślnie jest to symbol odwołania do nieistniejącej pozycji (#p0).Symbol ten możemy pozostawić lub wpisać w pole inne wyrażenie. Jeśliusuwamy kilka pozycji, do których istnieją odwołania i zaznaczymy opcję

Zastępuj odwołania do wszystkich pozycji , to wszystkie odwołania zostaną zastąpione w ten sam sposób. W przeciwnym wypadku, gdy opcję tęwyczyścimy, dla każdej usuwanej pozycji pojawi się okienko z rys. 250 i

dla każdej z nich będziemy mogli określić inny sposób zastępowania od-wołania.

Rys. 250. Okno pokazywane podczas próby usuwania pozycji, doktórej jest odwołanie.



280 NORMA PRO

Podczas kopiowania do schowka pozycji, w której znajduje się odwołanie,odwołanie zamieniane jest na odpowiednią wartość obmiaru. Jeżeli jednak

jednocześnie kopiujemy pozycję, do której jest odwołanie, postać odwoła-nia zostanie zachowana.

Przenoszenie w tym samym kosztorysie pozycji zawierającej odwołanie niewpływa na jego postać, jeśli nie jest wykonane poprzez schowek.

Przenoszenie pozycji do innego kosztorysu traktowane jest jak kopiowanie przez schowek. Dlatego też, aby w przenoszonych pozycjach zachowaćodwołania do innych pozycji, należy je przekopiować wraz z tymi, do któ-rych są odwołania.

Wstawianie funkcji i wzorówJeśli w obmiarze musimy obliczać powierzchnie czy objętości różnych fi-gur geometrycznych lub potrzebujemy użyć funkcji matematycznych, mo-żemy skorzystać z wzorów, które dołączone są do programu.

Aby wstawić wzór do wyrażenia, należy z menu Obmiar wybrać polecenieWstaw wzór…, w oknie, które się ukaże w polu Zestaw wzorów kliknąć nazestawie wzorów, zaś w polu Wzory – na konkretnym wzorze.

Rys. 251. Okno wstawiania funkcji.

Jeśli chcemy, aby wybrany wzór podstawił się jako funkcja, powinna zo-

stać zaznaczona opcja Funkcja. Wtedy po kliknięciu na przycisku OK wwyrażeniu pojawi się nazwa funkcji z otwartymi nawiasami, między którewpisujemy wartości parametrów oddzieloneśrednikami (patrz rysunek z prawej). Po wpisaniu




parametrów i przejściu do następnego wiersza wartość funkcji zostanieuwzględniona w wartości wyrażenia.

Jeśli zaś wzór ma zostać wstawiony w postaci rozwiniętej (jako ciąg wy-rażeń), opcja Funkcja powinna być wyczyszczona. Wtedy po kliknięciu na

przycisku OK w okienku edycyjnym pojawi się nazwa pierwszego pa-rametru przygotowanego do wpisania wartości, a w kolumnie „Opis i wy-liczenia” zostaną wygenerowane wiersze parametrów i wiersze kolejnychwyrażeń wzoru. Po nadaniu wartości wszystkim parametrom zostanie ob-liczona wartość wyrażenia i umieszczona w kolumnie „Poszcz”.

Rys. 252. Wzór wstawiany w postaci rozwiniętej. Z lewej zaraz po wstawieniu, z prawej po nadaniu wartości parametrom.

Rys. 253. Figura, której powierzchnię mamy obliczyć (na górze) i wyrażenie

obmiaru z wstawionymi funkcjami (na dole).

Na rys. 253 pokazano wyrażenie na obliczenie dosyć skomplikowanej fi-gury. Przed wpisaniem wyrażenia zdefiniowane zostały stałe X, Y i H,które figurują w wyrażeniu. Wykorzystano tu wzory na obliczanie po-wierzchni koła:

PoleKołaR(promień)

i trójkąta:PoleTrójkąta(podstawa;wysokość).

H H

X Y X



282 NORMA PRO

Definiowanie własnych funkcji i wzorówJeśli często używamy jakiegoś wyrażenia (lub serii wyrażeń), możemynadać mu nazwę i zapamiętać jako wzór lub funkcję.

Definiowanie własnej funkcji lub wzoru, który później będzie wstawiany w postaci ciągu wyrażeń, powinno przebiegać w sposób następujący:

♦ Definiujemy stałe lokalne, które będą argumentami funkcji (nie jestważne, czy mają jakieś wartości i jakie).

♦ Definiujemy samą funkcję (jedno– lub wielowierszową).

♦ Zaznaczamy stałe lokalne wraz z funkcją od nich zależną.

♦ Z menu Obmiar wybieramy polecenie Zachowaj wzór…

♦ W okienku takim jak na rys. 256 wybieramy zestaw wzorów, do któregodołączamy nasz wzór (lub ewentualnie tworzymy nowy zestaw) i w

polu Nazwa: wpisujemy nazwę funkcji bez nawiasów np. MojaFunkcja.Za nazwą możemy umieścić krótki opis oddzielony spacją.

Rys. 254. W pozycjach 63 i 64 ‘Dach nad garażem’ ma obmiar, który można by

potraktować jak funkcję. Na przykład obmiary występujące w pozycjach 63 i 64 w wierszu ‘Dach nadgarażem’ można potraktować jak funkcję, która również się przyda w




następnych pozycjach (rys. 254). W pozycji 63 najpierw utworzono stałe lo-kalne i wstawiono je do wyrażenia, następnie zaznaczono wiersze stałychGrPl i WysPl (które będą argumentami funkcji) oraz następny wiersz i całośćzapamiętano jako funkcję o nazwie MojaFunkcja (rys. 256).

Rys. 255. Zaznaczone wiersze, w których zdefiniowano stałe lokalne orazwyrażenie stanowiące funkcję zależną od tych stałych.

Rys. 256. Okno, w którym wprowadzamy nazwę nowego wzoru.

Wstawienie własnej funkcji do obmiaru odbywa się tak jak wstawianiefunkcji dostarczanych z programem (patrz podrozdział Wstawianiefunkcji) i polega na wybraniu polecenia Wstaw wzór… z menu Obmiar, zaznaczeniu opcji Funkcja, podświetleniu nazwy funkcji MojaFunkcjai kliknięciu na OK .

Nazwa funkcji wraz z otwartymi nawiasami przygotowanymi do wprowa-dzania argumentów pojawi się we wstawianym wierszu (rys. 257).



284 NORMA PRO

Rys. 257. Nazwa zdefiniowanej przez nas funkcji w trakcie wstawiania do wierszaobmiaru.

Wewnątrz nawiasów wpisujemy argumenty funkcji w postaci wyrażeńoddzielonych średnikami (rys. 258). Aktualna wartość funkcji zależeć bę-dzie oczywiście od wartości jej argumentów.

Rys. 258. Funkcja MojaFunkcja z nazwami stałych (u góry) i argumentamiliczbowymi wpisanymi bezpośrednio (u dołu). Wartości funkcji są różne, ponieważ

wartości argumentów są różne.

Funkcję własną można również wstawić w postaci rozwiniętej. Wtedy woknie wstawiania czyścimy opcję Funkcja i dalej postępujemy w sposóbopisany w podrozdziale Wstawianie funkcji i wzorów.

Podczas definiowania funkcji i wzorów można korzystać z sum częścio-wych i obliczeń pomocniczych oraz wstawiać odwołania do nich w postaci#pA (patrz podrozdział Odwołania do pozycji, sum częściowych iobliczeń pomocniczych).

Wstawianie do obmiaru rysunków i innych obiektówDo wierszy obmiaru można wstawiać obiekty graficzne (i nie tylko) two-rzone innymi programami. Dotyczy to całego kosztorysu, działów i pozy-cji. Wielkość rysunku może być ustalona lub skalowana w zależności odszerokości kolumn.

Aby do wiersza przedmiaru wstawić obiekt, z menu Obmiar wybieramy polecenie Wstaw obiekt…, a następnie w oknie, które się pokaże wybie-ramy albo utworzenie nowego obiektu (opcja Utwórz nowy), albo wczy-tanie go z pliku istniejącego na dysku (opcja utwórz z pliku).W tym dru-gim przypadku podajemy nazwę i ścieżkę dostępu do pliku oraz decydu-

jemy, czy obiekt będzie na stałe włączony do kosztorysu (opcja Łącz wy-czyszczona), czy tylko zostanie utworzone do niego łącze (opcja Łącz za-znaczona).




Rys. 259. Wstawianie nowych obiektów oraz obiektów utworzonych z plików.

Gdy klikniemy na wstawionym obiekcie i z menu Obmiar wybierzemy pol-ecenie Skalowanie… dostaniemy okno, w którym możemy określić wiel-kość obiektu i sposób, w jaki będą zmieniały się jego rozmiary (rys. 260).

Rys. 260. Okno skalowania rysunku.Obiekt może być edytowany przy pomocy programu, w którym zostałutworzony lub programu, który powiązany jest z danym typem – wystarczydwa razy kliknąć na obiekcie lub z menu Obmiar wybrać polecenieObiekt | Edytuj. Z trybu edycji obiektu wracamy do Normy przy użyciuklawisza <Esc>.

Do obsługi edycji obiektów służą polecenia Edytuj, Otwórz i Konwertuj

wywoływane z menu Obmiar | Obiekt + nazwa.Polecenie Edytuj otwiera obiekt w oknie, które zastępuje okno Normy i mataki sam efekt, jak dwukrotne kliknięcie na obiekcie. W oknie tym nie są



286 NORMA PRO

dostępne polecenia menu Plik otwieranej aplikacji. Po powrocie do Normy poprawiany obiekt zostanie automatycznie zaktualizowany.

Polecenie Otwórz otwiera osobne okno aplikacji, w którym można edy-tować obiekt tak jakby się osobno wywołało tę aplikację. W oknie tymdostępne są polecenia menu Plik z dodatkowym poleceniem Aktualizuj +nazwa kosztorysu. Aby obiekt w Normie został zaktualizowany stosowniedo wprowadzonych zmian, powinno być wywołane polecenie Aktualizuj.

W Normie Pro można łatwo umieszczać rysunki z programu Rysunek.Wystarczy tylko w oknie wstawiania obiektu wybrać Dokument programu

Rysunek , a następnie przystąpić do tworzenia nowego lub edycjiistniejącego rysunku.

Rys. 261. Kosztorys w widoku Przedmiar z wstawionym planem miasta irysunkiem placu, wykonanym w programie Rysunek.

Warianty obmiarówObmiary, tak jak elementy RMS, pozycje i działy mogą być przedstawianealternatywnie. Na przykład możemy przedstawić inwestorowi propozycjęwyłożenia glazurą wszystkich ścian w kuchni do wysokości dwóch metrów




lub tylko tych ścian, które są widoczne, a tych fragmentów za szafkami – nie. W takim przypadku zarówno obmiary jak i wartości pozycji będą sięznacznie od siebie różniły.

Rys. 262. Pozycja z wariantami obmiarów.

Po wprowadzeniu nowego wiersza (lub wierszy) obmiarów definiujemy

grupy i warianty, a następnie przypisujemy je alternatywnym wierszom tak jak opisano w rozdziale WARIANTY.

Import obmiarówDo programu Norma Pro można wczytać obmiary z plików utworzonych

przez programy AllPlan, ArCon oraz innych programów CAD, jak równieżobmiary zapisane w plikach tekstowych o strukturze zrozumiałej dla

programu Norma Pro. Informacja o tym, jakie kolumny wczytywać do ob-miaru i w jakiej kolejności, zapisana jest w specjalnych plikach konfigura-cyjnych: imptxtob.cfg – dla plików tekstowych i impallpl.cfg – dla plikówAllPlan. Dla plików wygenerowanych z programu ArCon nie jest po-trzebny plik konfiguracyjny, ponieważ ich struktura jest z góry znana.Obmiary wyeksportowane z programu Rysunek wczytuje się jako plikitekstowe.

Pliki konfiguracyjne impallpl.cfg i imptxtob.cfg, znajdują się w folderze, w

którym zainstalowano Normę Pro. Zawartość każdego pliku może być przez nas zmodyfikowana po wczytaniu go do dowolnego edytora teksto-wego, np. do Notatnika.



288 NORMA PRO

Rys. 263. Zawartość pliku konfiguracyjnego imptxtob.cfg umożliwiającego import obmiarów z plików AllPlan (na dole) i pliku impallpl .cfg umożliwiającego import

obmiarów z plików tekstowych (na górze).

Możemy tu określić rodzaj separatora użytego do oddzielenia kolumn,którego kod dziesiętny wpisujemy w polu Separator za znakiem równości

(np. kod 9 oznacza tabulator, kod 59 – średnik). Można również zmienićkolejność kolumn, przestawiając je w wierszu pola Kolumny. Jeżeli jakiejśkolumny nie chcemy wczytywać, wymazujemy jej nazwę z wiersza pozo-stawiając puste miejsce. Jeśli natomiast chcemy do obmiaru wczytać z

pliku dodatkowe kolumny, nie występujące w pliku konfiguracyjnym, wwierszu Kolumny umieszczamy ich nazwy oddzielone przecinkami.

Poniżej objaśnione jest znaczenie poszczególnych kolumn:

• Nazwa – jest to nazwa obmierzanego elementu.

• Identyfikator – jest to jednoznaczny identyfikator w ramach całego pro- jektu.

• Wartość – jest to wartość obmiaru w postaci liczby.

• Jednostka – jest to jednostka miary obmiaru.

• Wyrażenie – jest to wyrażenie służące do obliczenia obmiaru.

• Lokalizacja określa położenie lub kategorię obmierzanego elementu.• Materiał , Obiekt , Funkcja, to dodatkowe dane mogące ułatwić użyt-

kownikowi obsługę obmiarów.

Aby zaimportować obmiar, z menu Obmiar wybieramy polecenie Importobmiarów…. W okienku, które się ukaże, w polu Nowe połączenie z: (rys.264) wybieramy jeden z plików CAD-owskich lub plik tekstowy. Pokliknięciu na OK w kolejnym okienku przeglądając drzewo folderów znaj-

dujemy potrzebny plik i klikamy na przycisku Otwórz. Zostanie utworzone połączenie do pliku, w którym wcześniej zapisaliśmy obmiary i umiesz-czone na liście w polu Użyte połączenia: (rys. 264).




Rys. 264. Lista połączeń z plikamiobmiarów.

Po potwierdzeniu na OK . plik obmiarów zostaje wczytany, a

jego okienko wyświetloneobok okna kosztorysu (rys.265). Po przełączeniu się dookna importu obmiarów, wmenu pojawia się menuObmiar, umożliwiającesortowanie listy obmiarów

oraz wstawianie wybranegoobmiaru.

Aby wstawić obmiar do wybranej pozycji, przeciągamy go z okna obmia-rów na tę pozycję. Zostaje utworzony nowy wiersz, w którym znajdą siędane z przeciągniętego obmiaru.

Obmiar można również wstawić przy pomocy poleceń menu. Zaznaczamy pozycję, do której wstawiamy obmiar, przełączamy się do okna importu

obmiaru, zaznaczamy obmiar do wstawienia i z menu Obmiar wybieramy polecenie Wstaw.

Trzecim sposobem wstawienia obmiaru jest zaznaczenie pozycji, do którejwstawiamy obmiar, przełączenie się do okna importu obmiaru i dwukrotnekliknięcie na obmiarze przeznaczonym do wstawienia.

Po wykonaniu operacji wstawiania, do kosztorysu przenoszone są nastę- pujące dane importowanego obmiaru: nazwa do kolumny „Podstawa”,

wartość do kolumny „Opis i wyliczenia” oraz identyfikator, który pozo-stanie w kosztorysie niewidoczny.

Jednostka miary importowanego ob-miaru jest porównywana z jednostką miary obmiaru pozycji i w razie nie-zgodności zostaje wygenerowany komu-nikat o błędzie z pytaniem, czy przeli-czać obmiary. Jeśli decydujemy się na

przeliczanie, pojawi się okienko, w któ-rym wprowadzamy przelicznik wg którego program przeliczy obmiary.Przelicznik ten może być liczbą lub wyrażeniem.



290 NORMA PRO

W oknie importu obmiaru (rys. 265) znajduje się pasek narzędzi, przy po-mocy którego można zmieniać sposób wyświetlania obmiarów.

• Pole wyboru Lokalizacja obmiarów umożli-wia wyświetlanie obmiarów konkretnej loka-lizacji lub kategorii (jeśli została zaimporto-wana odpowiednia kolumna). Standardowo

pokazywane są wszystkie obmiary.

• Pole Jednostka miary umożliwia wybranie jednostkimiary, według której będą wyświetlane obmiary. Na liścieumieszczone są tylko te jednostki, które występują w im-

portowanym pliku.

• Przycisk i lista Sortowanie obmiarów umożliwia przełączanie się na różne sposoby uporządkowa-nia obmiarów. Kolejne klikanie na przyciskudaje w wyniku sortowanie wg nazwy, wg identy-fikatorów, wg lokalizacji, wg jednostki miary,wg wartości lub widok nie posortowany. Każdy ztych sposobów można również wybrać z listy

rozwijającej się po kliknięciu na strzałce.• Przycisk i lista Selekcja obmiarów pozwala na wybra-

nie tylko tych obmiarów, które są użyte w kosztorysie,obmiarów nie użytych lub wszystkich obmiarów. Od-

powiednią opcję możemy zaznaczyć również na liścierozwijającej się po kliknięciu na strzałce.




Rys. 265. Okna kosztorysu i importu obmiarów.

W oknie importowanych obmiarów standardowo wyświetlane są tylkokolumny „Lp.”, „Nazwa”, „j.m” i „Wartość”. Jeśli dwukrotnie klikniemyna nagłówku jakiejkolwiek kolumny lub z menu Opcje wybierzemy pole-cenie Wyświetlania…, wejdziemy na kartę modyfikowania widoku, naktórej będziemy mogli dodać kolumny, zmienić ich kolejność, usunąć itd.

(patrz rozdział WYGLĄD EKRANU).

Import obmiarów z programu RysunekObmiary zdefiniowane w obiektach programu Rysunek mogą zostaćwczytane do Normy na dwa sposoby: zaimportowane z plików tekstowych(wyeksportowanych z Rysunku) lub wczytane bezpośrednio z obiektówwłączonych do kosztorysu.

Import obmiarów z plików tekstowych

Do Normy mogą zostać zaimportowane wartości obmiarów obiektów lub postać formuły z wyliczonymi wartościami zmiennych pobranych zobiektów. Jeśli na przykład formuła ma postać 128.75*a00 + 15*a01, gdziea00 jest równe 35.65, a a01 – 0.3 i została zapisana w pełnej postaci, to powyeksportowaniu i wczytaniu do Normy Pro wyrażenie obmiaru wyglądanastępująco: 128.75*35.65 + 15*0.3. Oprócz formuły przenoszona jest

nazwa obiektu, jednostka miary, wartość obmiaru oraz lokalizacja, jeśli była wprowadzona. Na rys. 266 pokazano pozycję kosztorysu na układaniekostki na placu, którego powierzchnia została obliczona w programieRysunek i następnie zaimportowana do programu Norma Pro.



292 NORMA PRO

Rys. 266. Zaimportowany z Rysunku obmiar placu.

Obmiary pobierane z obiektów włączonych do kosztorysu

Obmiary zdefiniowane w obiekcie programu Rysunek wstawionym bezpośrednio do kosztorysu można wczytać do Normy w następującysposób.

• Zaznaczyć obiekt rysunku.

• Z menu Obmiar wybrać polecenie Import obmiarów. Zostanie otwarteokno importu obmiarów, takie jak na rys. 266 z listą tych obmiarów,które zostały oznaczone do eksportu.

• Pozostałe działania są takie same jak w przypadku importu z pliku.

Jeśli w rysunku zostały zrobione zmiany, to po powrocie do Normyimportowane obmiary są aktualizowane (obmiary włączone do pozycji

Normy oraz obmiary w oknie importowanych obmiarów, jeśli jestwidoczne).

W przypadku wstawienia do Normy tylko połączenia do pliku (w oknach zrys. 259 wybór Utwórz z pliku i zaznaczone Łącz ) włączone obmiary są aktualizowane każdorazowo po zapisie edytowanego rysunku.

Aktualizacja importowanych obmiarówJeśli do kosztorysu wcześniej importowaliśmy obmiary, to do plików za-wierających ich wartości zostały utworzone połączenia. W przypadku gdy




zmienimy wartości obmiarów w programie CAD, możemy powtórnie wy-eksportować je na te same pliki (do których już istnieją połączenia), a na-stępnie zaktualizować obmiary w kosztorysie. W tym celu z menu Obmiar wybieramy polecenie Aktualizuj…, w następnym okienku na liście

połączeń podświetlamy to właściwe i klikamy na przycisku OK . Zostaną zaktualizowane wartości wszystkich obmiarów importowanych przy po-mocy tego połączenia. Operacja ta będzie możliwa do wykonania tylkowtedy, gdy w importowanych plikach podane będą identyfikatory po-szczególnych elementów.

Klucze lokalizacji

Przyporządkowanie obmiaru, sumy częściowej lub wiersza obmiaru dookreślonej lokalizacji będzie możliwe wtedy, gdy zaznaczymy opcję Harmonogramowanie robót na karcie ‘Opisy’ w oknie opcji kosztorysu.

Aby przyporządkować obmiar lub jego część do danej lokalizacji, należyzaznaczyć odpowiadający mu wiersz i z menu Obmiar wybrać polecenieKlucz lokalizacji… W oknie, które się ukaże zostanie wyświetlona lista dotej pory zdefiniowanych kluczy. Z listy tej wybieramy właściwą lokalizacjęi klikamy na przycisku OK .

Na rysunku poniżej widać pozycję 81, działu ROBOTY WKOŃCZE- NIOWE, której kolejne wiersze obmiaru zostały przyporządkowane klu-czom lokalizacji.



294 NORMA PRO

Rys. 267. Obmiary pozycji 8 w dziale zostały przyporządkowane kluczomlokalizacji.




14. NARZUTY Najczęściej definiujemy narzuty na cały kosztorys i narzuty wspólnedziałów (wtedy gdy są jednakowe dla wszystkich działów), czasami jednak

musimy zmienić narzuty dla działu lub pozycji. We wszystkich tych przypadkach program Norma Pro umożliwi nam definiowanie nowychi edycję już zdefiniowanych narzutów.

Narzuty mogą być obliczane na trzy sposoby:

1. Pozycjami – zostaną obliczone narzuty dla poszczególnych pozycji(przy uwzględnieniu narzutów wspólnych działów, narzutów indywi-dualnych działów oraz indywidualnych narzutów pozycji), następnie są

sumowanie dla każdego działu i dopiero potem podsumowywane dlacałego kosztorysu. Narzuty pozycji mogą być obliczane od kosztów jednostkowych nakładów lub od wartości nakładów.

2. Działami – zostaną obliczone narzuty dla każdego działu (przyuwzględnieniu narzutów wspólnych działów i narzutów indywidualnychdziałów), następnie wartości w działach zostaną podsumowane dając

podsumowanie kosztorysu.

3. Dla całości kosztorysu – zostaną obliczone narzuty od sumarycznejwartości nakładów w całym kosztorysie (przy uwzględnieniu tylko na-rzutów wspólnych działów).

Należy pamiętać, że sumaryczne wartości narzutów, a co za tym idziewartość całego kosztorysu, mogą się różnić w zależności od przyjętegosposobu obliczania. Różnice te wynikają z zaokrągleń. Dla zilustrowaniatego problemu pokazano poniżej prosty przykład obliczeń. Załóżmy, że dladanego działu obliczamy zysk w wysokości 15% dwiema metodami: odwartości całego działu lub pozycjami.

Wartość narzutów działu obliczona od wartości działu

Pozycja Wartość Narzut (15%) Narzut po zaokrągleniu

1 23467,77

2 15329,44

3 18265,62

RAZEM 57062,83 8559,4245 8559,42



296 NORMA PRO

Obliczanie wartości narzutów działu poprzez zsumowanie wartościnarzutów dla każdej pozycji

Pozycja Wartość Narzut (15%) Narzut po zaokrągleniu

1 23467,77 3520,1655 3520,17

2 15329,44 2299,416 2299,42

3 18265,62 2739,843 2739,84

RAZEM 8559,43

Jak widać, w powyższych tabelach wartości RAZEM różnią się o jedengrosz. Dla rozbudowanego kosztorysu różnica ta może być większa.

Narzuty modyfikujemy po przejściu do widoku Narzuty kosztorysu.

Wyjaśnienie konsekwencji wyboru sposobu obliczanianarzutów

Ponieważ kosztorysy często musza być utworzone i wydrukowane zgodniez ustawą o zamówieniach publicznych, wyjaśnimy konsekwencje wyborusposobu obliczania narzutów dla kosztorysów tego typu. W zależności od

przyjętych opcji obliczania narzutów mogą powstać rozbieżności międzyobliczonymi a wydrukowanymi wartościami pozycji i podsumowaniakosztorysu. Dotyczy to kosztorysów sporządzanych metodą szczegółową – w kosztorysach liczonych metodą uproszczoną i w kosztorysachinwestorskich problem ten nie występuje. Na przykładach pokazanych po-niżej widać, że z problemem tym stykamy się na co dzień, czasami nawetnie zdając sobie z tego sprawy.

Przykład 1:

Sprzedajemy produkt:

PRODUKT 1, o cenie netto = 1.71, Podatku VAT 7%, w ilości 465,

Chcemy obliczyć wartość brutto tego produktu.

W tym wypadku podatek VAT jest narzutem, który może zostać uwzględ-niony w wartości na dwa sposoby:

1. obliczamy wartość netto (4) jako iloczyn ilości i ceny netto i zaokrą-glamy do 2 miejsc po przecinku, następnie od tej wartości obliczamy

podatek VAT, który również zaokrąglamy do 2 miejsc po przecinku,wartość netto sumujemy z podatkiem i otrzymujemy wartość brutto.




Nazwa to-waru(1)

Ilość(2)

Cena netto(3)

Wart. netto(4)

St.Vat(5)

Wart. VAT(6)

Wart.brutto

(7)PRODUKT1 465.00 1.71 795.19 7% 55.66 850,85

2. obliczamy cenę brutto produktu jako sumę ceny netto i VAT-u obliczo-nego od tej ceny (cena brutto = cena netto + cena netto*StVat) i za-okrąglamy do 2 miejsc po przecinku, następnie obliczamy wartość

brutto, którą również zaokrąglamy do 2 miejsc po przecinku.

Nazwatowaru

(1)

Ilość(2)

Cena netto(3)

St.Vat(4)

Cena brutto(5)

Wart. brutto(6)

PRODUKT1 465.00 1.71 7% (1.8297) 1.83 850,95

Jak widać wartość brutto wyliczona w ten sposób różni się od wartości brutto wyliczonej pierwszym sposobem. Różnica ta wynika z zaokrą-glenia w górę ceny brutto do dwóch miejsc po przecinku.

Na poniższym przykładzie również widać wpływ zaokrągleń na końcowywynik obliczeń.

Przykład 2

Kupiliśmy 583 szt. towaru za 23567,80 zł z uwzględnieniem wszystkich

kosztów. Obliczyliśmy, że cena jednej sztuki to 23567,80/583 =40,42509288... Wartość tę zaokrągliliśmy do dwóch miejsc po przecinkuotrzymując 40,43 zł. Jeśli pomnożymy tę wartość przez zakupioną ilość, tootrzymamy liczbę różną od pierwotnej (40.43*583 = 23570.69 zł).

Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku Normy Pro. Nie dość, że użyt-kownik ma możliwość określenia różnych sposobów obliczania narzutów,to również może wydrukować je w różnej postaci

Należy też zaznaczyć, że sposób obliczania narzutów powinniśmy wybie-

rać w zależności od tego, w jakiej postaci kosztorys ma być przedstawionyklientowi.

Weźmy przykładowy kosztorys, składający się tylko z dwóch działów, zdwiema pozycjami w pierwszym dziale i jedną pozycją w drugim dziale.Dla uproszczenia dla kosztorysu zdefiniowany jest tylko jeden narzut, amianowicie zysk, w wysokości 20%. Zysk jest liczony od robocizny, ma-teriałów i sprzętu.

Opcje obliczania narzutów wybieramy na karcie ‘Liczenie narzutów’ powybraniu polecenia Opcje | Kosztorysu.



298 NORMA PRO

Obliczanie narzutów działami

W grupie ’Narzuty liczone:’ zaznaczamy opcję działami .

Rys. 268. Widok kosztorys, gdy narzuty są liczone działami.

Rys. 269. Widok pozycji, gdy narzuty są liczone działami.

Obliczanie ceny jednostkowej i wartości pozycji

Cena jednostkowa pozycji powstaje w sposób następujący: obliczana jest wartość kosztów bezpośrednich R, M i S w pozycji, następnie odtego obliczany jest zysk. Zysk jest dodawany do kosztów bezpośred-nich, w wyniku czego zostanie obliczona wartość z narzutami w każdej

grupie RMS. Zsumowane wartości R, M i S dadzą w wyniku wartość pozycji. Cena jednostkowa pozycji jest równa ilorazowi wartości pozy-cji i obmiaru.




Robocizna Materiały Sprzęt Wartośćpozycji

Cena jednostkowa

∑ kosztówbezp

1992,06 14647,96 0

20% zysk 398,41 2929,59 0

Poz.1

RAZEM 2390,47 17577,55 0 19968,02

(19968,02/465 =42,941978...)

42,94

Tworzenie wartości kosztorysu

Wartość całego kosztorysu powstaje w sposób następujący: dla każdegodziału obliczane są wartości kosztów bezpośrednich w grupach R,M i S.

Następnie dla każdego działu w każdej grupie R,M i S obliczany jestzysk. Zysk dodawany jest do kosztów bezpośrednich, z czego powstaje

sumaryczna wartość R,M, S dla każdego działu.Robocizna Materiały Sprzęt OGÓŁEM

∑ kosztów bezp 2490,08 20063,02 1054,0920% zysk 498,02 4012,60 210,82DZIAŁ 1RAZEM DZIAŁ 1 2988,10 24075,62 1264,91 28328,63

∑ kosztów bezp 3735,11 11433,24 020% zysk 747,02 2286,65 0DZIAŁ 2RAZEM DZIAŁ 2 4482,13 13719,89 0 18202,02

Wartośćkosztorysu

46530,65

Wydruk kosztorysu ofertowego

Rys. 270. Kosztorys ofertowy. Widać, że ( ilość * cena) nie jest równa wartości pozycji,a suma wartości wszystkich pozycji nie jest równa wartości kosztorysu.

Jeśli teraz wydrukujemy kosztorys ofertowy, program postąpi w sposóbnastępujący: dla każdej pozycji do rubryki ilość wstawi obmiar, do

rubryki cena wstawi cenę jednostkową, zaś do rubryki wyliczoną war-tość pozycji. Na przykład dla pozycji 1 będą to odpowiednio: obmiar – 465, cena – 42,94, wartość pozycji – 19968,02. Z powodów, które zo-stały wcześniej opisane, przemnożenie ilości przez cenę nie daje liczby



300 NORMA PRO

znajdującej się w kolumnie wartość (ponieważ 465*42.94 = 19967,1)(rys. 270). Zauważmy również, że wartość kosztorysu nie jest równasumie wartości wszystkich pozycji (ponieważ wartość kosztorysu jestsumą wartości działów, a nie pozycji), a suma wartości pozycji w dziale

nie będzie równa wartości działu.

Obliczanie narzutów dla całości kosztorysu

W grupie ’Narzuty liczone:’ zaznaczamy opcję dla całości .

Obliczanie ceny jednostkowej i wartości pozycji:

Cena jednostkowa pozycji powstaje w taki sam sposób jak w poprzed-nim przypadku.

Tworzenie wartości kosztorysu:

Wartość całego kosztorysu powstaje w sposób następujący: obliczane są wartości kosztów bezpośrednich w grupach R,M i S dla całegokosztorysu. Następnie obliczany jest zysk od każdej grupy RMS. Zysk dodawany jest do kosztów bezpośrednich. Wartość kosztorysu powstajeze zsumowania wartości grup R,M i S.

Robocizna Materiały Sprzęt OGÓŁEM

∑ kosztówbezp 6225,19 31496,26 1054,09

20% zysk 1245,04 6299,25 210,82

RAZEM 7470,23 37795,51 1264,91 7470,23 + 37795,51 +1264,91= 46530,65


Rys. 271. Kosztorys ofertowy, gdy zaznaczono opcję liczenia narzutów dla całości

kosztorysu. Przypadkowo wartość kosztorysu i wartość działów jest taka sama jak na rys. 270.

W kosztorysie ofertowym, tak jak poprzednio (ilość*cena) może nie byćrówna wydrukowanej wartości pozycji.




Suma podsumowań działów i pozycji zwykle nie jest równa wartościkosztorysu.

Obliczanie narzutów pozycjami

W grupie ’Narzuty liczone:’ zaznaczamy opcję pozycjami , czyścimy opcjędla kosztów jednostkowych.


Cena jednostkowa pozycji i jej wartość powstaje w taki sam sposób jak w dwóch poprzednich przypadkach.


Wartość całego kosztorysu powstaje ze zsumowania wartości wszyst-kich pozycji w kosztorysie, natomiast wartości działów – ze sumowaniawartości wszystkich pozycji należących do danego działu.


W kosztorysie ofertowym (rys. 272) tak jak poprzednio (ilość*cena)może nie być równa wydrukowanej wartości pozycji.

Wartość kosztorysu jest równa sumie wartości wszystkich pozycji, a

wartość działu jest równa sumie pozycji w danym dziale.

Rys. 272. Kosztorys ofertowy, gdy zaznaczono opcję liczenia narzutów pozycjami iwyczyszczono opcję dla kosztów jednostkowych.

Obliczanie narzutów pozycjami dla kosztów jednostkowych

W grupie ’Narzuty liczone:’ zaznaczamy opcję pozycjami , zaznaczamyteż opcję dla kosztów jednostkowych.



302 NORMA PRO

Rys. 273. Widok pozycji, gdy narzuty są liczone pozycjami od kosztów jednostkowych.


Wartość pozycji powstaje w następujący sposób: dla każdej grupyRMS-ów występujących w pozycji zostanie policzony koszt jednost-kowy, do niego zostanie dodany narzut w wysokości 20%, zaś wartośćzaokrąglona. Cena jednostkowa pozycji powstanie ze sumowania

kosztów jednostkowych RMS (5,14 + 37,80 + 0 = 42,94), a wartość pozycji obliczona jako iloczyn obmiaru i ceny jednostkowej pozycji(465*42,94 = 19967,10).

Rob. Mat. Sprzęt Cena jednostk.pozycji

Wart.pozycji

Kosztybezpośrednie

1992,06 14647,96 0

Koszt

jednostkowy

4,28 31,50 0

Zysk 20 % odkosztów

jednostkowych

0,86 6,30 0

Pozycja 1

Cena jedn. (koszt jednostkowy znarzutami)

5,14 37,80 0(5,14+37,80)=

42,9442,94 * 465= 19967.10


Wartość całego kosztorysu powstaje ze zsumowania wartości wszyst-kich pozycji w kosztorysie, natomiast wartości działów – ze sumowaniawartości wszystkich pozycji należących do danego działu.





Rys. 274. Kosztorys ofertowy, gdy zaznaczono opcję liczenia narzutów pozycjami dlakosztów jednostkowych. Widać, że ilość * cena równe są wartości pozycji, suma wartości

pozycji w dziale równa jest wartości działu, a suma wartości wszystkich pozycji równa jest

wartości kosztorysu.

Jeśli teraz wydrukujemy kosztorys ofertowy, program postąpi w sposóbnastępujący: do rubryki ilość wstawi obmiar, czyli 465, do rubryki cenawstawi cenę jednostkową, czyli 42,94, zaś do rubryki wartość wstawi19967,10. Tak więc iloczyn obmiaru i ceny będzie równy wartości pozycji(42,94*465=199967,10).

Tylko w tym przypadku iloczyn obmiaru i ceny jest równy wartości pozycjii wartość kosztorysu równa jest sumie wartości pozycji!

UWAGA! Jeśli chcemy, aby w kosztorysie ofertowym iloczyn ilości iceny pozycji był równy wartości pozycji, a wartość kosztorysu byłarówna sumie wartości pozycji, w opcjach kosztorysu na karcie ‘Na-rzuty’ musimy włączyć liczenie narzutów pozycjami i zaznaczyć opcję

Dla kosztów jednostkowych.

Ażeby ułatwić użytkownikom pracę w programie Norma Pro i uniknąć nie- porozumień w przypadku tworzenia kosztorysów ofertowych zgodnych zustawą o zamówieniach publicznych została wprowadzona możliwośćwyboru szablonu obliczeń dla kosztorysów tego typu oraz ostrzeżenia do-tyczące wydruków dla różnych sposobów obliczania narzutów. Szablonobliczania narzutów możemy wybrać w okienku tworzenia nowego kosz-torysu lub w oknie opcji kosztorysu, na karcie ‘Liczenie narzutów’.



304 NORMA PRO

Wstawianie nowego narzutu Narzuty wstawiamy w widoku narzutów kosztorysu (patrz rozdział WI-DOKI, podrozdział Widok Narzuty kosztorysu).

Aby wstawić nowy narzut, postępujemy następująco:

♦ Zaznaczamy wiersz, za którym ma zostać umieszczony.

♦ Klikamy na nim prawym przyciskiem myszy i z menu podręcznego wybieramy polecenie Dodaj narzut…

lub

klikamy na przycisku

lub

z menu Narzuty wybieramy polecenie Dodaj narzut…

♦ Wypełniamy dane w oknie definiowania narzutów (patrz podrozdziałOkno definiowania narzutów).

Jeśli zaznaczonym wierszem będzie jeden z wierszy nagłówka, określającydany typ narzutów, np. „narzuty kosztorysu”, „narzuty wspólne dla wszyst-kich działów...”, „narzuty działu...” lub „narzuty pozycji...”, to nowy narzutzostanie umieszczony w obszarze danego typu jako pierwszy.

W zależności od tego, na jakim nagłówku klikniemy lub, w jakim obszarzeznajduje się zaznaczony wiersz, będziemy mogli modyfikować narzuty nacały kosztorys, narzuty wspólne działów, narzuty indywidualne działu lubnarzuty pozycji.

Okno definiowania narzutówOkno definiowania narzutów wygląda tak samo dla narzutów na całykosztorys, narzutów indywidualnych działów, narzutów wspólnych działów

jak i narzutów na daną pozycję. To, dla jakiej części kosztorysu wy-konujemy definiowanie narzutów, widać w tytule okna.

♦ W polu Nazwa narzutu: wpisujemy nazwę narzutu. Nazwa ta może byćdowolna.

♦ W polu Skrót : wpisujemy skrót nazwy narzutu. Skrót narzutu powinien być właściwie unikalny. W jednym przypadku, a mianowicie wtedy gdynarzut nazywa się tak samo, lecz jego procent różny jest na przykład dla




materiałów i robocizny, można zdefiniować dwa narzuty i nadać im tensam skrót. Narzuty te zostaną obliczone i zsumowane, a wtabeli elementów scalonych

wystąpią łącznie pod jednymskrótem.

Długość skrótu nie może byćwiększa niż trzy znaki.

Skróty narzutów będą poja-wiały się w tabeli elementówscalonych jako nagłówki ko-

lumn.

Rys. 275.Okno definiowania narzutów.

♦ W polu Wartość wprowadzamy wartość narzutu. Jeśli zostanie lub zo-stała zaznaczona opcja Procentowo, wartość ta będzie procentowa; jeślinie, wartość wpisana w polu Wartość będzie traktowana kwotowo.

♦ Opcję Procentowo zaznaczamy, gdy wartość narzutu ma być obliczana jako procent od wybranego typu kosztów.

♦ Zaznaczenie opcji W rachunku 100 ma sens wtedy, gdy wcześniej zo-stała zaznaczona opcja Procentowo. W tym wypadku narzut określonyw polu Wartość będzie liczony w rachunku stu, co znaczy, że kwotanarzutu będzie obliczona jako procent od sumy po dodaniu narzutu. Np.niech wartość „KOSZTY” = 6371,13 będzie wartością kosztów, od

których będziemy obliczać narzut „ZYSK” w wysokości 15%; zatemSUMA będzie równa (KOSZTY + ZYSK). Na dwóch poniższych ry-sunkach pokazany jest sposób obliczania tego narzutu jako zwykłego

procentu i jako procentu w rachunku stu.

Rys. 276. Narzut „ZYSK” obliczony procentowo.

Sposób obliczeń

[ZYSK]=0.15*[KOSZTY]czyli

955.6695=0.15*6371.13

[KOSZTY] = 6371.13[ZYSK] 15% = 955.67

[SUMA] = 7326.80



306 NORMA PRO

Rys. 277. Narzut „ZYSK” obliczony w rachunku stu.

♦ Jeśli zaznaczymy opcję Liczony dla sumy wartości RMS , to wygląd okna

nieco się zmieni – zamiastmożliwości definiowania na-rzutów od poszczególnych na-kładów, pojawia się pole Dla sumy

RMS liczony od:. W polu tym, po kliknięciu na strzałce, wybieramy od jakiego rodzaju kosztów będzie naliczany definiowany narzut.

♦ W polach Dla robocizny liczony od , Dla materiałów liczony od i Dla

sprzętu liczony od wprowadzamy informację, czy dla danego typu na-kładu będzie liczony narzut i od jakich kosztów. Na przykład koszty pośrednie mogą być obliczane od robocizny i sprzętu, zaś koszty zakupu – tylko od materiałów. Jeśli pole odpowiadające danemu typowinakładu pozostawimy puste, nie będzie on uwzględniany w oblicze-niach. Jeśli zaś po kliknięciu na strzałce znajdującej się obok polaokreślimy, jakiej kwoty dotyczy definiowany narzut, to narzuty zostaną

policzone dla wszystkich nakładów tego typu, a podstawą obliczeń będą

wybrane koszty. I tak, gdy wybierzemy opcję wszystkie – definiowanynarzut będzie liczony z uwzględnieniem wszystkich poprzednioobliczonych narzutów; jeśli bezpośrednie – tylko od kosztów bez-

pośrednich.

Listy kosztów, od jakich można liczyć narzuty będą różne dla różnychtypów nakładów.

Poniżej opisane są rodzaje kosztów, które mogą się pojawić na liście, a

od których mogą być naliczane narzuty.• wszystkie – są to koszty bezpośrednie, do których zostały dodane

wartości narzutów wyliczonych wcześniej.

Sposób obliczeń

[ZYSK] =0.15*[SUMA]czyli

[ZYSK] = 0.15*([ZYSK]+[KOSZTY])

czyli0.15*[KOSZTY]

(1-0.15)

czyli

1124.32 = (0.15*6371.13)/0.85

[KOSZTY] = 6371.13

[ZYSK] 15% = 1124.32 w rach.100[SUMA] = 7495.45

[ZYSK] =




• bezpośrednie – są to koszty bezpośrednio wynikające z zsumowanianakładów, które to sumowanie przeprowadzone jest w zależności odwybranego sposobu liczenia narzutów, czyli w pozycji, w dziale lubdla całego kosztorysu.

• netto kosztorys – jest to wartość kosztorysu po doliczeniu wszystkichnarzutów działów.

• brutto ‘skrót narzutu’ – narzut jest obliczany od następującej sumy:koszty bezpośrednie + wartości wszystkich narzutów zdefi-niowanych przed narzutem o podanym skrócie + wartość narzutu o

podanym skrócie.

• netto ‘skrót narzutu’ – od wartości narzutu podanego w skrócie.Dla materiałów mogą wystąpić dodatkowe elementy:

• własne – narzut obliczany jest od materiałów własnych wykonawcy.

• inwestora – narzut obliczany jest dla materiałów zaznaczonych jakomateriały inwestora.

• koszty transportu – wartością tego narzutu jest suma wartości

wszystkich pozycji „Koszty transportu materiałów”.Jeśli dla materiałów jako podstawę obliczania narzutu wybierzemykoszty bezpośrednie, to zostanie udostępniona opcja ogólne Kz Włą-czenie tej opcji oznacza, że nie będą uwzględniane te materiały, dlaktórych w osobnych pozycjach zostały rozliczone koszty transportu.

W przypadku wprowadzania narzutów kwotowych występuje tylkoelement – dodaj .

Jeśli w opcjach kosztorysu zostało zadeklarowane rozliczanie wykona-nych robót, to możemy określić, do jakiego okresu rozliczeniowego ma

być doliczony dany narzut kwotowy.

♦ W polu Grupa mat. wybieramy grupę materiałową, której ma dotyczyćnarzut. Po kliknięciu na strzałce znajdującej się z prawej strony polazostanie rozwinięta lista zdefiniowanych wcześniej grup. Z listy tejwybieramy tę grupę, dla której definiujemy narzut. Jeśli wybierzemy

wszystkie, narzut zostanie obliczony dla wszystkich nakładów; jeśli np.Zaprawy cementowe – tylko dla materiałów zaliczonych do tej grupy;

jeśli wybierzemy pozostałe – narzut obliczany będzie dla materiałównie należących do żadnej zdefiniowanej grupy.



308 NORMA PRO

♦ W przypadku gdy dodajemy lub modyfikujemy narzuty wspólne dzia-łów, na dole okienka pojawia się opcja Narzut wliczony do ceny jed-nostkowej . Opcja ta dotyczy pozycji uproszczonych i jeśli jest zazna-czona, narzut uwzględniony jest w cenie jednostkowej; jeśli zaś jest

wyczyszczona, cena jednostkowa zostanie zwiększona o wartość tegonarzutu.

♦ Przyciskiem Następny przejdziemy do okna definiowania następnegonarzutu.

♦ Przyciskiem Poprzedni przejdziemy do okna definiowania poprzed-niego narzutu.

♦ Przyciskiem OK akceptujemy dane i wracamy do okna narzutów.♦ Przyciskiem Anuluj rezygnujemy z wprowadzonych zmian.

Definiowanie narzutów na cały kosztorys Narzuty na cały kosztorys obliczane są od wartości uzyskanej po zsumo-waniu kosztów bezpośrednich i wartości wszystkich wcześniej zdefinio-wanych narzutów (uwzględniających narzuty wspólne działów i jeśli zo-

stały zdefiniowane, narzuty indywidualne działów oraz narzuty indywidu-alne pozycji).

Aby zdefiniować narzuty na cały kosztorys, wybieramy polecenie Narzutykosztorysu… z menu Kosztorys lub przechodzimy do widoku Narzutykosztorysu (menu Widok ) i w polu Wybór działu kosztorysu wybieramyopcję Cały kosztorys. W wyniku dostaniemy okno narzutów (rys. 279), wktórym narzuty na cały kosztorys wyświetlane są pod wierszem „narzuty

kosztorysu” (okno widoku narzutów opisane jest w rozdziale WIDOKI, podrozdziale Widok Narzuty kosztorysu).

W wyniku użycia jednej z metod wstawiania nowego narzutu zastosowanejdo wiersza „narzuty kosztorysu” lub wierszy następnych, otrzymamyokienko definiowania narzutów (patrz podrozdział Okno definiowanianarzutów), w którym wypełniamy pola danych i zaznaczamy właściweopcje. Po kliknięciu na przycisku OK , narzut zostanie umieszczony w ob-szarze narzutów kosztorysu.




Rys. 278. Definiowanie kwotowego narzutu na kosztorys.

Okno pokazane na rys. 279 przedstawia narzuty na cały kosztorys. Oprócz podatku VAT zdefiniowano dodatkowy narzut kwotowy (tak jak pokazanona rys. 278). Kwota 111 zł została dodana do każdego nakładu: w wierszuodpowiadającym temu narzutowi, w kolumnach ‘Od robocizny’, ‘Od ma-teriałów’, ‘Od sprzętu’ widnieje tekst „dodaj”.

Rys. 279. Kosztorys w widoku narzutów z narzutem zdefiniowanym tak jak na rys. 278

Na rys. 279 widać, że narzut ‘Koszty dodatkowe kwotowo’ został dodanyna końcu kosztorysu. Zwykle tak jest, że VAT jest ostatnim narzutem wkosztorysie. Ten przykład pokazuje jednak, że program dopuszcza wsta-wienie narzutu w dowolnym miejscu. Oczywiście osoba wykonującakosztorys musi mieć pełną świadomość konsekwencji takiego zdefiniowa-nia narzutu.

Jeśli teraz obejrzymy podsumowanie kosztorysu, to zobaczymy, że kwota360 zł została doliczona do wartości kosztorysu obliczonej z podatkiemVAT, a kwoty 120 zł dodane do wartości każdego nakładu (rys. 280).



310 NORMA PRO

Rys. 280. Podsumowanie kosztorysu z uwzględnieniem dodatkowego kosztu „Kd”.

W taki sam sposób traktowane są dodatkowe koszty określone procentowo wstosunku do kosztów pozostałych. Na rys. 282 pokazany jest fragment wi-doku narzutów kosztorysu z kosztami dodatkowymi zdefiniowanymi tak jak na rys. 281. Z kolei na rys. 283 w podsumowaniu kosztorysu widać, żekoszty dodatkowe zostały obliczone od wartości robocizny (0,4%*326158 =1305) i dodane do wartości kosztorysu.

Rys. 281. Narzuty kosztorysu obliczane procentowo od robocizny.

Rys. 282. Dodatkowe koszty naliczane procentowo od robocizny.




Rys. 283. Fragment widoku podsumowania z uwzględnieniem kosztówdodatkowych obliczanych dla robocizny.

Definiowanie narzutów wspólnych działów

Narzuty wspólne działów są takie same dla wszystkich działów. Definiu- jemy je w podobny sposób jak dla całego kosztorysu, z tym że operacjewstawiania wykonujemy w obszarze między wierszami „narzuty wspólnewszystkich działów” a „narzuty kosztorysu”. Jeżeli chcemy, aby nowy na-rzut był pierwszym narzutem wspólnym, zaznaczamy nagłówek „narzutywspólne wszystkich działów” i dalej postępujemy według jednej z metodopisanych w podrozdziale Wstawianie nowego narzutu.

Jeśli narzut wspólny działów ma wartość procentową, to jest on obliczanyosobno dla każdej pozycji lub dla każdego działu (w zależności od zazna-czonych opcji) i sumowany po wszystkich działach kosztorysu (patrz rys.284).

Rys. 284. Tabela elementów scalonych z narzutami obliczanymi procentowo.

Narzut zdefiniowany kwotowo zawsze jest dodawany do wartości koszto-

rysu uwzględniającej wszystkie wcześniejsze narzuty (patrz rys. 286 i rys.286) i nie jest rozdzielany na działy.



312 NORMA PRO

Rys. 285. Narzuty wspólne działów z nowym narzutem ‘Dodatek kwotowy’.

Na rys. 285 widać narzut ‘Dodatek kwotowy’ obciążający tylko robociznę. Narzut ten dodany jest do wartości kosztorysu obliczonej z uwzględnie-niem wszystkich poprzednich narzutów (rys. 286).

Rys. 286. Podsumowanie kosztorysu wraz z narzutem „Dodatek kwotowy”.Sposób sumowania narzutów kwotowych na działy dobrze widać w widokutabeli elementów scalonych (w opcjach wyświetlania musimy włączyćwyświetlanie kolumn reprezentujących narzuty). Na rys. 287 pokazany jestfragment tego widoku z wyróżnionym obszarem dotyczącym narzutukwotowego, który dodawany jest dopiero po obliczeniu i zsumowaniu na-rzutów w działach.




Rys. 287. Widok narzutu kwotowego w oknie tabeli elementów scalonych.

Definiowanie indywidualnych narzutów w działachJeśli działy kosztorysu mają różne narzuty lub dla jakiegoś działu, oprócznarzutów wspólnych, obowiązują dodatkowe narzuty, powinniśmy je zde-finiować dla każdego działu oddzielnie. W tym celu zaznaczamy dział, zmenu Dział wybieramy polecenie Narzuty… (lub korzystamy z menu

podręcznego) lub przechodzimy do widoku narzutów na kosztorys i w poluWybór działu kosztorysu wybieramy dany dział, na przykład ELEWACJA

(jeśli pole jest wyszarzone, należy w opcjach obliczania narzutów zazna-czyć Z narzutami działów i pozycji ). W oknie narzutów pojawi się wiersznagłówka rodzaju narzutu „narzuty działu 6: ‘ELEWACJA’”, a za nimwszystkie narzuty brane pod uwagę podczas obliczania narzutów w dzia-łach. W przypadku gdy wcześniej dla tego działu zostały zdefiniowane ja-kieś narzuty, informacja o nich zostanie wyświetlona w kolejnych wier-szach za wierszem nagłówka (rys. 288).

Rys. 288. Okno narzutów przygotowane do definiowanianarzutów działu ELEWACJA.

W tryb definiowania nowego narzutu wejdziemy, gdy zaznaczymy wiersznagłówka „narzuty działu...’ lub narzutu, za którym ma się pojawić nowy



314 NORMA PRO

narzut i zastosujemy jedną z metod opisanych w podrozdziale Wstawianienowego narzutu.

W oknie definiowania narzutów określamy wszystkie potrzebne danei klikamy na przycisku OK . Nowy narzut pojawi się za wierszem „narzutydziału…” i zostanie wyróżniony kolorem żółtym (rys. 289).

Rys. 289. W dziale ELEWACJA zdefiniowano dodatkowynarzut na grupę materiałów masowych.

W procesie obliczania narzutów działu uwzględniane są zarówno narzutyindywidualne, jak i narzuty wspólne działów, dlatego też jeżeli chcemy,aby jakiś narzut nie był liczony dla danego działu, powinniśmy go wyze-rować. Na przykład dla działu ELEWACJA został wyzerowany narzut „Du”.

Rys. 290. Przykładowe narzuty „Z” i „Ds” zdefiniowane indywidualnie dla działu ELEWACJA, wyzerowany narzut „Du”

Może się zdarzyć przypadek, że jeden (lub kilka) z narzutów wspólnychdziałów ma inną wartość dla pewnego działu, np. dla działu ELEWACJA(rys. 290). Niech na przykład zysk w tym dziale będzie równy 15%. Ponie-

waż zysk w narzutach wspólnych ma wartość 10%, musimy podnieść jegowartość dla tego właśnie działu.

Aby to zrobić, wystarczy dwukrotnie kliknąć na wierszu danego narzutu(czyli na wierszu „Zysk”) i w oknie edycji narzutu w polu Wartość zmienić




wartość z 10 na 15%. Po potwierdzeniu na OK zmieniony narzut pojawia sięw oknie narzutów, a jego wiersz zostaje wyróżniony kolorem żółtym.

Narzuty kwotowe zdefiniowane dla działu doliczane są w podsumowaniutego działu.

Definiowanie narzutów na pozycjęJeżeli w pozycji występują dodatkowe narzuty lub chcemy zmienić wartość

jakiegoś narzutu obowiązującego w tej pozycji, wykorzystujemymożliwość definiowania indywidualnych narzutów na pozycję. Aby tozrobić, musimy znajdować się w widoku Kosztorys lub Wprowadzonepozycje. Zaznaczamy kliknięciem właściwą pozycję i z menu podręcznego

lub z menu Pozycja wybieramy polecenie Narzuty…, w wyniku czego przechodzimy do widoku narzutów, w którym jako pierwszy zostałumieszczony wiersz nagłówka narzutu pozycji (rys. 291), a następniewszystkie narzuty wpływające na narzuty pozycji. W polu Wybór działów kosztorysu wyświetlony jest numer pozycji, dla której narzuty będę pod-dane modyfikacji.

Rys. 291. Okno narzutów w procesie definiowania narzutów na pozycję.

Nowy narzut definiujemy tak jak narzuty na działy klikając na wierszu, zaktórym ma się znaleźć i wybierając z menu Narzuty polecenie Dodaj na-

rzut… lub klikając na przycisku (można też wykorzystać menu pod-ręczne).

Dla wybranej pozycji możemy również zmienić pozostałe narzuty, to zna-czy narzuty indywidualne na dział oraz narzuty wspólne działów. W przy-

padku gdy niektóre z nich określone były kwotowo, ich wartość dla pozycji



316 NORMA PRO

będzie wynosiła zero. Mimo to użytkownik może je zmienić i wprowadzić jakąś wartość.

Każdy nowy lub zmieniony narzut zostaje wyróżniony kolorem żółtym.

Rys. 292. Narzuty po zdefiniowaniu nowego narzutu „Np” i zmianie wartościnarzutów wspólnych„Dkw” i „Z”.

Zaznaczanie narzutu Narzut zaznaczamy poprzez kliknięcie na jego nazwie. Wiersz zaznaczo-nego narzutu otoczony jest czerwoną przerywaną ramką.

Poprawianie danych narzutuAby poprawić dany narzut, należy przejść do widoku narzutów (polecenieNarzuty kosztorysu z menu Widok ), w polu Wybór działów kosztorysu wybrać odpowiedni typ narzutów (cały kosztorys, nazwę działu lub pozy-cję) i dwukrotnie kliknąć na wybranym narzucie, a następnie w oknie rys.275 wprowadzić konieczne zmiany.

Możemy też zaznaczyć narzut i z menu Narzuty wybrać polecenie Zmień narzut… lub też kliknąć na nim prawym przyciskiem myszy i z menu

podręcznego wybrać to samo polecenie.

Usuwanie narzutuAby usunąć dany narzut, należy przejść do widoku narzutów (polecenieNarzuty kosztorysu z menu Widok ), w polu Wybór działów kosztorysu

wybrać odpowiedni typ narzutów (cały kosztorys, nazwę działu lub pozy-cję), kliknąć na wybranym narzucie i z menu Narzuty wybrać polecenie

Usuń, lub kliknąć na przycisku .




Można też kliknąć na narzucie prawym przyciskiem i z menu podręcznegowybrać polecenie Usuń.

Oczywiście, jeśli jesteśmy na przykład w widoku narzutów na pozycję, tonie jest dozwolone usuwanie narzutów na działy, narzutów wspólnychdziałów i narzutów kosztorysu. Możliwe jest tylko usunięcie narzutów

przedefiniowujących narzuty wyższego poziomu (to znaczy tych narzutów,które są podświetlone na żółto).

Zachowanie definicji narzutówJeżeli chcemy, aby definicje narzutów zostały zachowane jako domyślnedla naszych następnych kosztorysów, z menu Narzuty wybieramy polece-

nie Zachowaj jako domyślne… Dostaniemy okienko, w którym podajemynazwę domyślnej tablicy; jeśli jest to nowa tablica, nazwę jej wpisujemy zklawiatury w pole Nowa tablica:; jeśli chcemy na istniejącej tablicynadpisać nową tablicę, klikamy na jednej z nazw umieszczonej w poluTablice domyślnych narzutów:. Po potwierdzeniu na OK , tablica zostaniezapamiętana.

UWAGA! Następujące nazwy tablic narzutów są zastrzeżone i nie po-

winno się ich wpisywać w pole Nowa tablica: Narzuty wspólne działów, Narzuty wspólne działów koszt inwest Narzuty kosztorysu, Narzuty koszt inwest. Narzuty wspólne działów kalk uproszcz Narzuty wspólne działów kalk uproszcz koszt inwest.

Rys. 293. Okno zapamiętywania definicji narzutów.

Użytkownik może zdefiniować do 50 domyślnych tablic narzutów.



318 NORMA PRO

Wczytanie definicji narzutów z innego kosztorysuJeżeli chcemy wprowadzić do kosztorysu definicje narzutów wzięte z in-nego kosztorysu, z menu Narzuty wybieramy polecenie Wczytaj z kosz-

torysu… i w oknie, które się pokaże wybieramy właściwy kosztorys.

Wczytanie do kosztorysu domyślnych definicji narzutówJeśli chcemy wprowadzić do kosztorysu wcześniej zapisane definicje na-rzutów, z menu Narzuty wybierany polecenie Wczytaj domyślne… Wtedy dostajemy okienko z listą do tej pory zdefiniowanych tablic narzu-tów. Z listy tej wybieramy tę tablicę, która jest najbliższa naszym potrze-

bom. W przypadku gdy nie odpowiada nam żadna tablica, możemywczytać domyślne tablice oferowane przez program klikając na przyciskuProgramu.




15. WARIANTYMoże się zdarzyć, że inwestor poprosi o przedstawienie kosztorysu w róż-nych wariantach. Obecnie, przy mnogości technologii wykonania po-

szczególnych elementów budowli i ogromnej różnorodności materiałów,można zaproponować klientowi kilka rozwiązań, z których zostanie wy-

brany najlepiej spełniający jego warunki. Najczęstszym kryterium wyboru będzie zapewne koszt danego rozwiązania, ale może się zdarzyć, że klient postawi na przykład na jakość i trwałość użytych materiałów, a nie na ichcenę. Innym powodem użycia wariantów może być przypadek, w którymmusimy zmieścić się w określonym zakresie wartości kosztorysu. Użyciewariantów może być też wygodne, wtedy gdy dany obiekt lub jego frag-

ment można wykonać w różnych technologiach.

Warianty mogą być aktywne lub nieaktywne. Warianty nieaktywne są wkosztorysie wyróżnione innym kolorem oraz przekreślone jedną lubdwiema ukośnymi przerywanymi liniami. W drzewie działów i pozycjiwarianty nieaktywne odróżniają się innym kolorem ikony i przekreśleniem( – pozycje, – działy). Nieaktywne elementy RMS są przekreśloneliniami przerywanymi, a ich numery zastąpione dolnym podkreśleniem

Operacje dodawania, modyfikacji, usuwania i ustawiania wariantów wy-konujemy w oknie ustawiania wariantów lub na drzewie w widoku Wa-rianty danych (patrz rozdział WIDOKI, Widok Warianty danych).

Wybór aktywnego wariantu odbywa się przy pomocy przycisku lubkliknięciu na danym wariancie w drzewie widoku Warianty danych.

Definiowanie wariantówWarianty dla elementów RMS, pozycji, obmiarów i działów definiujemy woknie, które wywoływane jest poleceniem Ustaw wariant… z menu RMS,

Pozycja, Obmiar lub Dział (lub kliknięciem na przycisku ). Równieżw tym oknie przyporządkowujemy wariant do danego elementu RMS,

pozycji lub działu.

Na liście grup wariantów widzimy grupy zadeklarowane jako globalne

(zaznaczona opcja Globalne) i/lub lokalne (zaznaczona opcja Lokalne).Grupy globalne, to takie, które są widoczne w całym kosztorysie, a grupylokalne są widoczne tylko w pozycji lub dziale, w którym zostały zadekla-rowane.



320 NORMA PRO

Rys. 294. W oknie wyboru wariantów znajdują się wszystkie warianty występującew kosztorysie

Dodawanie nowych wariantów

Aby można było łatwo operować wariantami, powiązano je w grupy.

Nową grupę definiujemy po kliknięciu na przycisku Dodaj w części‘Grupy wariantów’. W oknie, które się pojawi (rys. 295) w polu Nazwa: wpisujemy nazwę grupy. Jeśli chcemy, aby program nie dopuścił do tego,że nie wybrano żadnego wariantu, zaznaczamy opcję Musi być wybrany ja-kiś wariant . Gdy przewidujemy, że dana grupa wariantów ma być lokalna,to znaczy ma dotyczyć tylko danej pozycji lub danego działu, zaznaczamyodpowiednio opcję Lokalna dla pozycji… lub Lokalna dla działu… Pokliknięciu na

OK nowa grupa pojawi się na liście.

Rys. 295.Dodawanie nowej grupy wariantów materiałów w pozycji o numerze 91.

Teraz przystępujemy do definiowania nowego wariantu. W tym celu pod-świetlamy grupę wariantów, anastępnie przechodzimy doczęści ‘Warianty’ i tam




klikamy na przycisku Dodaj. W oknie nowego wariantu wpisujemy jegonazwę, klikamy na OK, po czym nowy wariant pojawi się na liście.

Jeśli chcemy, możemy od razu dodać do grupy wszystkie możliwe wa-rianty.

Modyfikacja i usuwanie wariantów

Aby zmodyfikować bądź usunąć warianty, w oknie z rys. 294 wykorzystujemy przyciski Zmień oraz Usuń znajdujące się w części ‘Grupy warian-tów’ i ‘Warianty’.

Przyporządkowanie elementu RMS, pozycji, obmiaru lub

działu do danego wariantuAby przyporządkować element RMS, pozycję lub dział do danego wa-riantu, trzeba go zaznaczyć, a następnie wywołać okno Ustawienie wa-

riantu (przycisk lub polecenie Ustaw wariant… z menu RMS, Po-zycja, Obmiar lub Dział). W oknie tym należy wybrać grupę wariantów,właściwy wariant i kliknąć na OK . Od tego momentu dany element,

pozycja lub dział jest ‘przywiązany’ do konkretnego wariantu.

Jeśli wcześniej nie zdefiniowaliśmy grupy albo wariantu właściwego dladanej pozycji, elementu czy działu, dodajemy je wykorzystując przycisk Dodaj.

Do jednego wariantu można przyporządkować kilka elementów, pozycjilub działów.

Wybór aktywnego wariantuAktywny wariant możemy wybrać na dwa sposoby:

1. Zaznaczyć jeden z elementów RMS, pozycję lub dział należący do da-

nej grupy wariantów, kliknąć na przycisku i w oknie, które sięukaże wybrać właściwy wariant (rys. 296).



322 NORMA PRO

Rys. 296. Wybór aktywnego wariantu w grupie Parkiet.

2. Wywołać widok Warianty danych, i tam, na drzewie kliknąć na odpo-wiednim wariancie.

Rys. 297. Na drzewie wariantów w grupie „Parkiet” został wybranywariant „dębowy”.

Warianty elementów RMSWarianty elementów RMS mogą pojawić się już w czasie wstawiania no-wej pozycji. Jeśli w katalogu znajdują się alternatywne materiały, zostanie

wyświetlone okno, w którym zostaną pokazane grupy oraz warianty donich należące (rys. 298). Jeśli zdecydujemy się na wybór konkretnegowariantu, zaznaczamy go na liście Warianty w grupie, a następnie klikamyna przycisku OK . W takim przypadku do kosztorysu zostanie wstawiona

pozycja z wybranym elementem, bez żadnych wariantów.

Jeśli chcemy wstawić do kosztorysu grupę ze wszystkimi wariantami, kli-kamy na przycisku Zaznacz wszystkie, zaznaczamy opcję Prześlij z grupą

wariantów , a następnie potwierdzamy wybór kliknięciem na OK .




Rys. 298. Warianty elementów RMS w czasie wstawiania pozycji do kosztorysu.

Jeśli chcemy wstawić tylko wybrane warianty, zaznaczamy je na liściewariantów (klikanie przy naciśnietym klawiszu <Ctrl>), zaznaczamy opcję

Prześlij z grupą wariantów i klikamy na OK .

Rys. 299. Do kosztorysu zostaną wstawione dwa zaznaczone warianty.

Tak wstawione warianty mogą być łatwo aktywowane przy użyciu przyci-

sku .

Jeśli chcemy wstawić wszystkie lub zaznaczone elementy występujące wwariantach, ale bez przyporządkowania ich do wariantów, zaznaczamy je,czyścimy opcję Prześlij z grupą wariantów i klikamy na OK .



324 NORMA PRO

Rys. 300. Do kosztorysu zostały wstawione wszystkie warianty materiałów pokazane na rys. 298.

Czasami może się zdarzyć, że we wstawianej pozycji katalogowej nie mawariantów, ale świadomie chcemy wprowadzić do pozycji alternatywnymateriał (sprzęt lub robociznę). W takiej sytuacji dopisujemy go do pozycji

poleceniem Wstaw materiał… (robociznę, sprzęt), następnie definiujemy

warianty i przyporządkowujemy im poszczególne RMS-y (polecenieUstaw wariant… z menu RMS).

Rys. 301. Do pozycji został dodany drugi rodzaj parkietu.

Na przykład na rysunku powyżej do pozycji został dołożony drugi typ parkietu, następnie została utworzona grupa wariantów „Parkiet” oraz wa-rianty: „bukowy”, „dębowy” i „jesionowy”.




Rys. 302. Utworzenie grupy i wariantów dla tej grupy.

Następnie parkiety zostały przyporządkowane odpowiednim wariantom, aw kosztorysie wybrano wariant Parkiet: dębowy.

Rys. 303. Zostały utworzone trzy warianty: Parkiet bukowy, Parkiet dębowy i Parkiet jesionowy; w kosztorysie wybrano wariant: Parkiet dębowy.

Aktywny wariant wybieramy podświetlając dany element, klikając na

przycisku i po pojawieniu się okna z listą wariantów zaznaczamy wa-

riant, o który nam chodzi.



326 NORMA PRO

Warianty robocizny

Jeśli w opcjach kosztorysu, na karcie ‘Rozliczanie RMS’ w grupie ‘Roz-liczanie robocizny’ zaznaczymy opcję Warianty ‘osobno’ i ‘razem’ , robo-

cizna zostanie przedstawiona w dwóch postaciach: jako zsumowana orazalternatywnie – w rozbiciu na poszczególne zawody.

Rys. 304. Warianty robocizna ’razem’ i ‘osobno’.

Warianty pozycjiJeśli chcemy przedstawić kilka wariantów pozycji, wstawiamy je wszystkiedo kosztorysu. W kolejnym kroku zaznaczamy poszczególne pozycje,

definiujemy grupę wariantów i warianty i przyporządkowujemy je pozy-cjom (polecenie Ustaw wariant… z menu Pozycja).

Aby ustawić aktywny wariant pozycji, klikamy na jednej z nich, tak aby

uaktywnił się przycisk , a następnie z listy wariantów wybieramy tenwłaściwy.

Rys. 305. Wybór aktywnego wariantu.

Po takiej operacji pozycja nieaktywna w kosztorysie i w drzewie katalogówzostaje przekreślona cienkimi przerywanymi liniami (rys. 306), a jej numer

– poprzedzony dolnym podkreśleniem.




Rys. 306. Pozycje wariantowe. Nieaktywny wariant pozycji w drzewie kosztorysu iw widoku kosztorysu.

Warianty działów

Warianty działów definiujemy podobnie jak warianty pozycji. Tworzymyalternatywny dział lub działy, definiujemy dla nich grupę wariantów i po-szczególne warianty i przyporządkowujemy je działom. Aktywny wariantwybieramy tak jak opisano w podrozdziale Wybór aktywnego wariantu.Jeśli dezaktywujemy dział, to wszystkie warianty w nim występujące są również dezaktywowane.

Warianty obmiarów

Warianty obmiarów definiujemy podobnie jak warianty pozycji. Tworzymyalternatywny obmiar lub obmiary, definiujemy dla nich grupę wariantów i

poszczególne warianty i przyporządkowujemy je obmiarom. Aktywnywariant wybieramy tak jak opisano w podrozdziale Wybór aktywnegowariantu.

Nieaktywnywariant pozycji



328 NORMA PRO

16. HARMONOGRAMOWANIEI ROZLICZANIE WYKONANYCH ROBÓT

Program Norma Pro daje użytkownikowi możliwość wprowadzenia kluczywykonawczych, kluczy lokalizacji, kluczy planów działów oraz okresówrozliczeniowych, które mogą zostać następnie przesłane do programów doharmonogramowania robót, takich jak Microsoft Project, Project+, Planista,Power Project. Jeśli chcemy prowadzić w programie rozliczeniawykonanych robót, to definicje kluczy mogą również zostać z powodze-niem do tego celu wykorzystane. W przypadku gdy w kosztorysie zadekla-rowane zostały okresy rozliczeniowe, dane o nich mogą zostać przesłane do

programu Oodbiór.Opcje udostępniające polecenia służące do definiowania kluczy znajdują się na karcie ‘Opisy’ okna opcji kosztorysu (patrz rozdział OPCJE KOSZTORYSU). Jeśli zatem zaznaczymy Harmonogramowanie robót i Rozliczanie wykonanych robót , będziemy mogli korzystać z poleceńKlucz wykonawczy… z menu Pozycja i Klucz lokalizacji… z menuObmiar, zestawień wykonanych robót (polecenie Wykonanie robót zmenu Widok ) oraz poleceń umożliwiających określenie okresów rozlicze-

niowych (polecenie Parametry kosztorysu… z menu Kosztorys).

W dodatkowym menu Roboty, które się pojawi po wejściu w widok wy-konanych robót, znajdują się polecenia służące do aktualizacji cen, plano-wania i rozliczania wykonanych robót oraz oglądania chronologii ich wy-konania.

Harmonogramowanie robótOpcję Harmonogramowanie robót włączamy wtedy, gdy chcemy dane zkosztorysu przesłać do programów służących do planowania robót lubwtedy, gdy chcemy skorzystać z kluczy wykonawczych i lokalizacyjnychdo rozliczania wykonanych robót.

Po włączeniu opcji harmonogramowania w niektórych widokach i zesta-wieniach pojawią się kolumny odpowiadające kluczom – w widokuPrzedmiar kolumna „Klucz wykonawczy” i „Lokalizacja”’, a w widoku

Kosztorys i Wprowadzone pozycje – kolumna „Klucz wykonawczy”.




Klucze lokalizacji

Klucze lokalizacji możemy zdefiniować, gdy zaznaczymy opcję Harmo-nogramowanie robót na karcie ‘Opisy’ w oknie opcji kosztorysu. Jeśli

potem z menu Kosztorys wybierzemy polecenie Parametry koszto-rysu…, to na karcie ‘Słownik lokalizacji’ będziemy mogli zdefiniowaćnowe klucze oraz zmodyfikować lub usunąć już istniejące definicje kluczylokalizacji (rys. 307).

Rys. 307. Zdefiniowane klucze lokalizacji.

Nowy klucz definiujemy po klik-nięciu na przycisku Dodaj klucz. Wokienku, które się ukaże (rysunek obok) do pola Klucz: wpisujemyskrót nazwy klucza, a w polu Na-

zwa: – jego nazwę.

Przyciskiem Zmień klucz wpro-

wadzamy zmiany do nazwy pod-świetlonego klucza, zaś przyciskiem Usuń klucz usuwamy zaznaczonyklucz.

Poszczególne obmiary lub wierszeobmiarów przyporządkowujemyokreślonej lokalizacji w widokuPrzedmiar w następujący sposób:zaznaczamy wiersz obmiaru, z

menu Obmiar wybieramy polecenieKlucz lokalizacji…, klikamy na nazwie klucza i potwierdzamy OK . Jeśli

już przyporządkowaliśmy klucz, a chcemy się z tego wycofać, z listywybieramy kluczy wybieramy pozycję „bez klucza”.



330 NORMA PRO

Na rys. 308 pokazano kosztorys BLIŹNIAK w widoku Przedmiar z ob-miarami przydzielonymi poszczególnym lokalizacjom. Jeśli nie zdefinio-waliśmy potrzebnej lokalizacji, robimy to na bieżąco wykorzystując przy-cisk Dodaj klucz.

Rys. 308. Obmiary przyporządkowane kluczom lokalizacji.

Klucze wykonawcze

Klucze wykonawcze również definiujemy wykorzystując poleceniePa-rametry kosztorysu… z menu Kosztorys. W oknie parametrów wybie-

ramy kartę ‘Klucze wykonawcze’ i tam dodajemy nowe, poprawiamy iusuwamy stare klucze.




Rys. 309. Lista kluczy wykonawczych zdefiniowanych w kosztorysie.

Nowy klucz definiujemy pokliknięciu na przycisku Dodajklucz. W wyświetlonym okienku(rys. 310) w polu Klucz: wpisujemy nazwę skróconą klucza,

a w pole Nazwa: jego nazwę pełną. Po kliknięciu na OK nowyklucz pojawi się na liście.

Rys. 310. Definiowanie nowego klucza wykonawczego.

Przyciskiem Zmień klucz wprowadzamy zmiany do nazwy podświetlonegoklucza, zaś przyciskiem Usuń klucz usuwamy zaznaczony klucz.

Poszczególne pozycje obmiarów przyporządkowujemy określonemu klu-czowi wykonawczemu w widoku Kosztorys lub

Wprowadzone pozycje w następujący spo-sób: zaznaczamy pozycję, z menu Pozycja wybieramy polecenie Klucz wykonaw-czy…, klikamy na nazwie klucza i po-

twierdzamy OK . Jeśli chcemy wycofać się z przydzielonego klucza, zesłownika wybieramy pozycję „bez klucza”.

Na rys. 311 pokazano kosztorys BLIŹNIAK w widoku Wprowadzone po-zycje z pozycjami przydzielonymi poszczególnym kluczom wykonaw-czym.



332 NORMA PRO

Rys. 311. Pozycje przyporządkowane kluczom wykonawczym.

Klucze planów działów

Klucze planów działów w wprowadzamy na karcie ‘Plany działów’ znaj-dującej się w oknie parametrów kosztorysu (polecenie Parametry koszto-rysu… z menu Kosztorys). Na karcie znajdują się przyciski: Dodaj klucz (umożliwiający zdefiniowanie nowego klucza), Zmień klucz (wprowa-dzający w edycję nazwyklucza) oraz Usuń klucz,

przy pomocy którego usu-wamy niepotrzebny klucz.

Rys. 312. Karta ‘Plany działów’

Rozliczaniewykonanych robót

Możliwość rozliczania wykonanych robót zostaje udostępniona po włącze-niu opcji Rozliczanie wykonanych robót na karcie ‘Ogólne’ w oknie

ustawiania opcji kosztorysu. Jednocześnie w oknie parametrów kosztorysu pojawia się dodatkowa karta., na której definiujemy okresy rozliczeniowe.




Do rozliczania robót można wykorzystać również klucze wykonawczei klucze lokalizacji.

Okresy rozliczeniowe

Podział na okresy rozliczeniowe wprowadzamy na karcie ‘Okresy rozra-chunkowe’ po wybraniu polecenia Parametry kosztorysu… z menuKosztorys.

W wyświetlonym oknie (rys. 313) pokazana jest lista wcześniej zdefinio-wanych okresów wraz z terminami ich zakończenia oraz znajdują się

przyciski, które wykorzystujemy do dodawania nowych, poprawiania i usu-wania starych okresów rozliczeniowych.

Rys. 313. Lista zdefiniowanych okresów rozliczeniowych.

Aby zdefiniować nowy okres, zaznaczamy okres, za którym ma być

umieszczony, klikamy na przycisku Dodaj i w oknie, które się ukaże, w polu Nazwa okresu: wpisujemy jego nazwę, a w polu Termin zakończenia: – datę zakończenia (data zakończenia nie jest niezbędna). Jeśli okres ma być

podokresem zaznaczonego okresu, włączamy opcję Podokres.

Rys. 314. Okienko wprowadzania nowego okresu.



334 NORMA PRO

Podokres, wraz z terminem zakończenia, może zostać wstawiony nawetwtedy, gdy okres rozliczeniowy nie ma zadeklarowanej daty zakończenia.

Jeśli chcemy rozliczać się kwartalnie, klikamy na przycisku Dodaj kwar-tały, i w oknie, które się ukaże (rys. 315) w polu Od terminu: wybieramynumer kwartału. Gdy podokresami rozliczeniowymi w kwartale maja byćmiesiące, zaznaczamy opcję Z podokresami miesiącami (rys. 316). W polu

Liczba: wpisujemy liczbę wstawianych kwartałów. Kwartały zostaną wstawione jako okresy przy zaznaczonej opcji Dodawane okresy, a jako

podokresy przy tej opcji wyczyszczonej.

Jeśli mamy zamiar rozliczać się miesięcznie, klikamy na przycisku Dodajmiesiące i wyświetlonym oknie wpisujemy liczbę miesięcy, które mają być

dodane. Gdy miesiące mają zostać dodane jako okresy, opcja Dodawaneokresy powinna być zaznaczona, a gdy jako podokresy – opcja ta musi byćwyczyszczona.

Rys. 315. Dodawanie kwartalnych okresów rozliczeniowych.

Rys. 316. Pierwszy kwartał 2002 roku został wprowadzony bez miesięcy, a drugi – z miesiącami.

Wprowadzanie do kosztorysu danych o wykonanych robotach

Po wprowadzeniu okresów rozliczeniowych i ewentualnie kluczy przystę- pujemy do określania wykonanych robót. W tym celu przechodzimy do

widoku wykonanych robót i wprowadzamy rozliczenie ręcznie lub z menuRoboty wybieramy Wykonanie robót i jedno z poleceń umożliwiającychokreślenie zaawansowania robót w zależności od kluczy lokalizacji, kluczywykonawczych, czy też bez ich uwzględniania. W rozliczaniu wykonanych




robót można wykorzystać wszystkie trzy sposoby rozliczania jednocześnie.Widok wykonanych robót opisany jest w rozdziale WIDOKI.

Ręczne wprowadzanie rozliczania robót

Ręczne wprowadzanie rozliczenia robót w zaznaczonej pozycji wygląda podobnie jak wprowadzanie wierszy obmiaru. Najpierw w polu wyboruOkres rozrachunkowy: wybieramy ten okres, który zamierzamyrozliczać, następnie klikamy na przycisku wstawiania nowego wiersza

(lub z menu Roboty wybieramy polecenie Wstaw wiersz). Do pozycji zostanie dodany nowy wiersz, w którym w kolumnie „Za okres” pojawi się nazwa okresu rozrachunkowego, a w kolumnie W następnymkroku, już we wstawionym wierszu, w kolumnie „Wyliczenie

wykonanych robót” znajdzie się kursor tekstowy przygotowany dowprowadzania ilości wykonanych robót.

Rys. 317. Wprowadzenie rozliczenia robót w I kwartale2002 r.

Jeśli dwukrotnie klikniemy na nazwie okresu w kolumnie „Za okres”otworzy się do edycji pole, w którymwybieramy z listy okres (lub

podokres) rozliczeniowy lub wpisu-

jemy ręcznie datę zakończenia robót(należy pamiętać, aby daty mieściły się w terminach zakończeniaokresów rozliczeniowych, jeśli zostały zadeklarowane).

W kolumnie „Wyliczenie wykonanych robót” wpisujemy procent lubilość wykonanego obmiaru. Jeśli obmiar ma być traktowany procen-towo, to za wprowadzaną liczbą należy wpisać znak procentu (np.15%). Po naciśnięciu klawisza <Enter> lub po kliknięciu poza edyto-

wanym wierszem dane zostaną zaakceptowane.Jeśli chcielibyśmy zmodyfikować wiersz rozliczenia, wystarczy dwu-krotnie kliknąć na komórce, której dane zmieniamy.



336 NORMA PRO

Gdy dana robota rozliczana jest w kilku okresach rozliczeniowych, w polu Okres rozrachunkowy: wybieramy nowy okres, a następnie do-dajemy nowy wiersz, w którym okres lamy terminy i ilości wykonanychrobót.

Na rys. 318 pokazane jest rozliczenie robót pozycji nr 81 w II kwartale2002 r, z podziałem na podokresy.

Rys. 318.Rozliczenie robót w pozycji 81w II kwartale 2002 r.

Częściowe wykonanie robót

Częściowe rozliczenie robót można wykorzystać wtedy, gdy jednocze-śnie rozliczamy większą ilość pozycji kosztorysu.

Polecenie Częściowo… z menu Roboty | Wykonanie robót umożliwiawprowadzenie procentowego lub wartościowego wykonania robót wokresach rozliczeniowych, jeśli takie były zadeklarowane lub w różnychterminach w czasie trwania robót. Po wywołaniu tego polecenia otrzymamyokienko dialogowe, w którym deklarujemy, w jakich pozycjach wykonanoroboty, w jakim okresie czasu i o jakiej wartości (rys. 319).

Rys. 319. Częściowe wykonanie robót. W I kwartale wykonano 25% robót w zazna-czonych pozycjach, czyli w pozycjach 78,79 i 80.




W grupie ‘W pozycjach’:

• Zaznaczamy opcję Cały kosztorys, gdy wprowadzone rozliczenie madotyczyć wszystkich pozycji kosztorysu.

• Zaznaczamy opcję Pozycje i wypełniamy pola od: i do:, gdy rozli-czać będziemy pewien zakres pozycji.

• Zaznaczamy opcję Wybrane działy i klikamy na przycisku Wybór działów , gdy rozliczany będzie konkretny dział lub grupa działów.

• Włączamy opcję Aktywny dział , jeśli rozliczenie ma dotyczyć aktu-alnie zaznaczonego działu.

• Zaznaczamy opcję Aktywna pozycja, jeżeli rozliczamy aktualnie

podświetloną pozycję.• Włączamy opcję Zaznaczone pozycje, gdy rozliczana ma być grupa

wcześniej zaznaczonych pozycji.

W polu Wartość: wpisujemy albo procentowo albo kwotowo wartośćwykonanych robót. Jeśli wartość jest wprowadzona procentowo, to w

polu tym za liczbą musi znaleźć się znak procentu %. Jeżeli w poluwpisujemy kwotę, oprócz liczby nie wpisujemy żadnych innych zna-

ków. Podana kwota będzie rozłożona na pozycje proporcjonalnie do ichwartości.

W polu Okres wykonania: wybieramy z listy okres rozrachunkowy lubwpisujemy z klawiatury datę wykonania rozliczenia. Należy przy tym

pamiętać, żeby daty mieściły się w terminach wybieranych okresówrozliczeniowych. Widać więc że dopuszczalne jest podzielenie okresurozliczeniowego na terminy. Na przykład okres II Kwartał 2002, którytrwa do 30.06.2002 może być rozliczany w trzech terminach: do 6.06,

do 16.06 i do końca, czyli do 30.06, może też być rozliczany codzien-nie.

Po kliknięciu na przycisku OK widok wykonanych robót, znajdujący sięna ekranie, zostanie uzupełniony o informacje o ilości i wartości.wykonanych robót w danym okresie.

Na rys. 320 pokazany jest widok wykonanych robót zadeklarowanychtak jak na rys. 319.



338 NORMA PRO

Rys. 320. Częściowe wykonanie robót; widoczny I kwartał 2002, w którym w pozycjach 78-80 zrealizowano 25% robót.

Rys. 321.Widok wszystkich okresów rozliczeniowych.

Na rys. 322 pokazany jest inny sposób rozliczania wykonanych robót. W polu Wartość: wprowadzona jest kwota, za którą wykonano roboty, a w polu Okres wykonania: wpisany termin zakończenia tej części robót.




Rys. 322. Kwotowa deklaracja wartości i terminu wykonanych robót.

Po kliknięciu na OK podana kwota zostanie przeliczona na procent w

stosunku do całych robót, a na widoku wykonanych robót zamiast na-zwy okresu pojawi się termin wykonania prac (rys. 323).

Rys. 323. Widok wykonanych robót. Do 15.05.2002 w pozycjach 82 i 83 wykonano

roboty za kwotę 9500 zł, co po przeliczeniu stanowiło 49.34% sumy wartości pozycji 82 i 83..

Wykonanie robót wg klucza lokalizacji

Wykorzystując polecenie Wykonanie robót | Wg klucza lokalizacji zmenu Roboty możemy rozliczać roboty według kluczy lokalizacji.Okienko, które dostaniemy w wyniku wybrania tego polecenia jest

bardzo podobne do tego z rys. 319. W obszarze ‘W pozycjach’ znajdują

się takie same opcje wyboru, pole Okres wykonania: ma takie sameznaczenie, jak pole Okres:, a pole Wykonano:, jak pole Wartość: (opisna str.337 - 337). W polu Klucze: dodatkowo wyświetlana jest lista klu-czy lokalizacji.



340 NORMA PRO

Rys. 324.Określanie wykonania robót dla danej lokalizacji.

Stosownie do wybranego klucza, okresu wykonania oraz wartości wy-

konanych w tej lokalizacji robót i kliknięciu na OK zmieni się widok wykonanych robót (rys. 325). W kolumnie „Wyliczenie wykonanych ro-

bót” pod opisem pozycji znajduje się informacja o ilości wykonanychrobót, nazwie lokalizacji oraz procencie wykonania robót w danej lo-kalizacji.

Rys. 325.Widok wykonanych robót z uwzględnieniem kluczy lokalizacji.

Wykonanie robót wg klucza wykonawczegoWykorzystując polecenie Wykonanie robót | Wg klucza wyko-nawczego… z menu Roboty możemy rozliczać roboty według kluczywykonawczych. Okienko, które dostaniemy w wyniku wybrania tego

polecenia jest bardzo podobne do tego z rys. 319. i rys. 324. W obszarze‘W pozycjach’ znajdują się takie same opcje wyboru, pole Okres wy-konania: ma takie same znaczenie, jak pole Okres:, a pole Wykonano:,

jak pole Wartość: (opis na str.337 - 337). W polu Klucze: wyświetlana

jest lista kluczy wykonawczych.




Rys. 326.Deklarowanie wykonania robót dla kluczy wykonawczych.

Stosownie do wybranego klucza, okresu wykonania oraz wartości wy-

konanych dla tego klucza robót i kliknięciu na OK zmieni się widok wykonanych robót (rys. 327). W kolumnie „Wyliczenie wykonanych ro- bót” pod opisem pozycji znajduje się informacja o ilości wykonanychrobót, nazwie klucza oraz procencie wykonania dla danego klucza wy-konawczego.

Rys. 327.Widok wykonania robót w pozycjach 84,85 i 86 powiązanych z kluczemwykonawczym IZOLACJE.

Chronologia wykonanych robót

Przy pomocy polecenia Chronologia wykonania … z menu Roboty można obejrzeć listę kolejno wykonywanych robót dla wybranychokresów rozliczeniowych (rys. 328). W grupie ‘Wykonanie pokazy-

wane’ decydujemy o zakresie pokazywanej listy dla okresu wybranegow polu Wybór okresu/podokresu/terminu.



342 NORMA PRO

Rys. 328. Chronologiczna lista wykonanych robót w II kwartale 2002r.

Aktualizacja cen w okresach rozliczeniowych

Ceny wykonanych robót są takie jak zostały ustalone w kosztorysie wmomencie deklarowania robót i pamiętane osobno dla każdego wiersza

rozliczenia. Jeśli inwestycja trwa dłuższy czas, to ceny mogą się zmienić.Gdy w takim przypadku zaktualizujemy ceny w kosztorysie przed zapisa-niem wykonanych robót, nie musimy w cenach wykonanych robót niczmieniać. Jeśli jednak z jakichś powodów chcemy zmienić ceny w robotach

już rozliczonych, możemy jezaktualizować cenami z aktu-alnego cennika. Wtedy z menuRoboty wybieramy polecenieAktualizuj ceny pozycji… i woknie, które się ukaże deklaru-

jemy zakres zmienianych pozycjioraz okres rozliczeniowy, wktórym ceny mają zostać zmie-nione.

Operacja ta może być niebezpieczna, ponieważ nie powinno się zmieniać

cen po rozliczeniu się z inwestorem.




Obmiary równe wykonanym robotom

Jeśli po wykonaniu robót obmiary rozliczone różnią się od obmiarów za-łożonych, można wykonać operację, która pod obmiary pozycji podstawi

obmiary faktycznie wykonane. Do tego służy polecenie Wykonane roboty jako obmiary z menu Roboty. Wykonanie tego polecenia ma wpływ nietylko na widok wykonanych robót, ale również na widok Przedmiar.

Okno określania opcji tego podstawiania (rys. 329) zaznaczamy okres wy-konania robót, z którego brany jest obmiar (lista Okresy wykonania ro-bót:), zaznaczamy opcję Wstawiane tylko sumy, gdy chcemy, aby w ko-lumnie „Opis i wyliczenia” w widoku Przedmiar zniknęło szczegółowerozbicie, a pojawiła się całkowita suma obmiarów.

Rys. 329. Okno ustawiania sposobu przyporządkowania obmiarówwykonanym robotom.

Działanie tych opcji najlepiej będzie pokazać na przykładzie.

Rys. 330. Obmiar wykonanych robót w pozycji 81 (146.12) jest większy niż obmiar zaplanowany(144.77).



344 NORMA PRO

Rys. 331. Pozycja 81 w widoku Przedmiar .

Jeśli w oknie opcji wybierzemy I kwartał 2002, to obmiar pozycji przyjmiewartość obmiaru wykonanego w tym kwartale. Jeśli zaś zaznaczymy obakwartały, to obmiar pozycji będzie miał wartość wykonaną w obukwartałach. W grupie ‘Okresy wykonania’ zaznaczona opcja Pozostaw za-

znaczone.

Rys. 332. Jako obmiar pozycji został przyjęty obmiar wykonany w I kwartale.W oknie z rys. 329 zaznaczono I kwartał 2002.

Rys. 333. Jako obmiar pozycji został przyjęty obmiar wykonany w I i II kwartale.

W oknie z rys. 329 zaznaczono I kwartał 2002 i II kwartał 2002. Zaznaczona opcjaWstawiane tylko sumy. Na górze widok wykonanych robót, na dole widok

przedmiar.




Jeśli w grupie ‘Okresy wykonania’ zaznaczymy opcję Usunąć wszystkie,okresy rozliczeniowe znikną z widoku wykonanych robót, a z widokuPrzedmiar – zniknie szczegółowe rozpisanie obmiarów.

Rys. 334. Widok wykonanych robót. Pozycja 81, gdy zaznaczono opcję Usunąć wszystkie na górze w widoku wykonanych robót, na dole w widoku Przedmiar , gdzie zniknęły szczegóły wyliczeń obmiaru.

Rys. 335. Widok wykonanych robót. wyczyszczona opcja Wstawiane tylko sumy

Rys. 336. Widok Przedmiar , wyczyszczona opcja Wstawiane tylko sumy.



346 NORMA PRO

17. WIDOKIKosztorys możemy oglądać w różnych widokach. Każdy z widoków służydo obejrzenia kosztorysu pod innym kątem oraz posiada specyficzne na-

rzędzia pozwalające na wykonywanie różnych operacji. Widok, który ak-tualnie znajduje się na ekranie można wydrukować na drukarce używając

polecenia Drukuj… z menu Plik (patrz rozdział WYDRUK KOSZTO-RYSU). Opisy poniżej wymienionych widoków dotyczą ich ustawień do-myślnych. Ilość, rodzaj i kolejność wyświetlanych kolumn można zmienićna karcie ‘Opcje kolumn’ w oknie opcji wyświetlania kosztorysu (patrzrozdział WYGLĄD EKRANU).

Widok Kosztorys Widok Kosztorys dla kosztorysu zwykłego jest podstawowym widokiem,w którym najczęściej pracujemy i został opisany w rozdziale EKRANGŁÓWNY I OPCJE KOSZTORYSU. Jeśli jednak pracujemy w innymtypie kosztorysu, w kosztorysie inwestorskim, widok Kosztorys będzieróżny od wcześniej opisanego (rys. 337).

Rys. 337. Kosztorys inwestorski w widoku Kosztorys.

Kosztorys jest przedstawiony w innym układzie, a tabela zawiera kolumny„Lp”, „Podstawa”, „Opis”, „j.m.”, „Nakłady”, „Cena jedn.”, „Koszt jedn.,„Ilość” i „Wartość”. Każda pozycja jest podsumowana i obliczone są dlaniej narzuty. Taka postać kosztorysu może być bardziej zrozumiała dla in-




westora, który nie zawsze jest dobrze zaznajomiony z tajnikami kosztory-sowania.

Jeśli jesteśmy w innym widoku lub zestawieniu, aby przejść do widokuKosztorys, z menu Widok wybieramy polecenie Kosztorys lub klikamy

na przycisku znajdującym się na głównym pasku narzędzi.

Widok Wprowadzone pozycje Jeśli chcemy obejrzeć tylko wprowadzone pozycje, bez wyodrębniania ele-mentów RMS, możemy skorzystać z widoku Wprowadzone pozycje. Aby

przejść do tego widoku, z menu Widok wybieramy polecenie Wpro-

wadzone pozycje lub klikamy na przycisku znajdującym się na głów-nym pasku narzędzi.

Rys. 338. Kosztorys w widoku Wprowadzone pozycje.

W oknie widoku wprowadzonych pozycji mamy podane następujące in-formacje o pozycji: numer, podstawę wyceny, opis, jednostkę miary ob-

miaru i wielkość obmiaru.Pasek narzędzi tego widoku jest prawie taki sam, jak widoku Kosztorys.Zawiera przyciski Wstaw dział, Wstaw pozycję, Wstaw pracę ruszto-



348 NORMA PRO

wań, Wstaw koszty transportu oraz pole wprowadzania obmiaru i nu-meru grupy rusztowań (patrz rozdział EKRAN GŁÓWNY KOSZTO-RYSU, podrozdział Pasek narzędzi widoku Kosztorys). Przyciski do-tyczące elementów RMS, jak również polecenia menu związane z nimi,

zawarte w menu RMS, nie są dostępne.Jeżeli chcemy wprowadzić jakieś zmiany do pozycji, dwukrotnie klikamyw jej obszarze lub z menu Pozycja wybieramy polecenie Zmień pozycję.Wszystkie inne polecenia dotyczące pozycji są takie same jak dla widokuKosztorys.

Jeśli wybierzemy widok Wprowadzone pozycje dla kosztorysu inwestor-skiego lub kalkulacji uproszczonej, zmienią się pokazywane kolumny: za

kolumną „Jedn. obm.” pojawią się „Cena jedn”, „Ilość” i „Wartość” (rys.339).

Rys. 339. Widok Wprowadzone pozycje dla kosztorysu tworzonego w kalkulacjiuproszczonej lub kosztorysu inwestorskiego.

Widok Działy kosztorysu

Widok Działy kosztorysu wywoływany z menu Widok (lub kliknięciemna przycisku znajdującym się na pasku narzędzi) służy do przejrzeniakosztorysu pod kątem zdefiniowanych działów. Widzimy na nim uszere-




gowane i ponumerowane działy wraz z nazwą i zakresem należących do

nich pozycji. Kliknięciem na przycisku Wstaw dział możemy zdefi-niować nowy dział. W menu Pozycja i RMS polecenia dotyczące operacjina pozycjach i elementach RMS nie są dostępne.

Rys. 340. Widok Działy kosztorysu.

Widok Przedmiar Widok Przedmiar służy do oglądania i szczegółowej edycji obmiarów de-klarowanych w kosztorysie, umożliwiając rozpisanie wszystkich składni-ków wpływających na ich wartość oraz wprowadzenie komentarzy okre-ślających, z czego dane wyliczenie wynika. Aby go wywołać, należy z

menu Widok wybrać polecenie Przedmiar lub kliknąć na przyciskuznajdującym się na głównym pasku narzędzi.

Na ekranie widoku Przedmiar (rys. 341) widzimy wyszczególnione pozy-cje z numerem, podstawą wyceny, opisem, jednostką miary obmiaru i wy-rażeniem, przy pomocy którego jest wyliczany obmiar. Dodatkowo mamykolumnę „Poszcz”, w której umieszczane są wartości wyrażeń i sum czę-ściowych. Na końcu, w kolumnie „Razem”, wyświetlany jest obmiar su-maryczny. Na pasku narzędzi znajdują się przyciski umożliwiające wsta-wienie nowej pozycji oraz przyciski obsługujące edycję obmiarów.



350 NORMA PRO

Rys. 341. Kosztorys w widoku Przedmiar .

Opis obmiaru edytujemy bezpośrednio w kosztorysie, dwukrotnie na nimklikając. W ten sam sposób wchodzimy w edycję wiersza obmiaru.

Trzy pierwsze przyciski umożliwiają wstawienie działu, wybranie miejscawstawiania pozycji i wstawienie pozycji. Następne przyciski służą do edy-cji obmiarów.

♦ Przycisk Wstawienie wyrażenia za aktualnym wierszemumożliwia wstawienie pustego wiersza za wiersz bieżący i wpi-sanie tam wyrażenia lub komentarza.

♦ Przycisk Wstawienie wyrażenia przed aktualnym wierszemumożliwia wstawienie pustego wiersza przed wiersz bieżący.

♦ Przycisk Wstawienie sumy częściowej umożliwia wstawieniewiersza podsumowującego część obmiaru.

♦ Przycisk Wstawienie końca obliczeń pomocniczych umożliwiawstawienie wiersza kończącego obliczenia pomocnicze.

♦ Przycisk Wstawienie funkcji umożliwia wstawienie do wyraże-nia funkcji obliczających powierzchnie i objętości niektórych fi-

gur geometrycznych, funkcji matematycznych, funkcji własnychlub specjalnej funkcji do projektowania instalacji alarmowych.




♦ Przycisk Usuń zaznaczony wiersz umożliwia usunięcie pod-świetlonego wiersza.

♦ Przycisk Wyrażenie wskazuje, czy w wierszu znajduje się wy-

rażenie (jeśli tak – jest wciśnięty). Pozwala również zamienićkomentarz na wyrażenie.

♦ Przycisk Komentarz wskazuje, czy w wierszu znajduje się ko-mentarz (jeśli tak – jest wciśnięty). Pozwala również zamienićwyrażenie na komentarz.

♦ Przycisk Suma częściowa wskazuje, czy w wierszu znajduje sięsuma częściowa obmiaru (jeśli tak – jest wciśnięty) oraz umoż-

liwia zamianę wiersza na koniec obliczeń pomocniczych.♦ Przycisk Koniec obliczeń pomocniczych wskazuje, czy wiersz

kończy obliczenia pomocnicze (jeśli tak – jest wciśnięty) orazumożliwia zamianę wiersza na sumę częściową.

♦ Przycisk Wybór wariantu pozwala przyporządkować obmiar do wariantu.

♦ Przycisk Aktywuj wariant aktywnego elementu pozwala wy- brać aktywny wariant.

W menu głównym widoku Przedmiar pojawia się nowe menu: Obmiar.Większość jego poleceń odpowiada przyciskom z paska narzędzi i umoż-liwia wstawienie nowego wiersza (Wstaw wiersz, Wstaw wiersz przed),wstawienie symbolu sumy częściowej (Wstaw sumę częściową ), znacz-nika końca obliczeń pomocniczych (Wstaw koniec obl. pomocniczych),wskazanie typu bieżącego wiersza obmiaru (Typ) oraz pozwala na zdefi-niowanie i wstawienie stałych (Definicje stałych… i Wstaw stałą ), okre-ślenie klucza lokalizacji, jeśli włączymy opcję harmonogramowania (Kluczlokalizacji…), przyporządkowanie wariantu (Ustaw wariant…), zapamiętanie nowego wzoru (Zachowaj wzór…), wstawienie wzoru doobmiaru (Wstaw wzór…), zaimportowanie obmiarów z innych programówi ustawienie odpowiednich połączeń (Import obmiarów…) oraz aktuali-zowanie obmiarów w kosztorysie wg tych połączeń (Aktualizuj…).

Widok Narzuty kosztorysuWidok Narzuty kosztorysu ułatwia obejrzenie kosztorysu pod kątemstruktury narzutów, jak również umożliwia dodawanie i usuwanie narzutów



352 NORMA PRO

oraz zmianę ich danych. W okienku widoku, na pasku narzędzi z lewejstrony znajduje się pole Wybór działu kosztorysu, a za nim przyciski

służące do dodania nowego i usunięcia już istniejącego narzutu .

Rys. 342. Kosztorys w widoku Narzuty kosztorysu.

W polu Wybór działu kosztorysu możemy wybrać cały kosztorys, dział(jeśli w opcjach kosztorysu zadeklarowaliśmy istnienie narzutów indywi-dualnych w działach i zostały one zdefiniowane) lub pozycję (jeżeli narzutyliczone są pozycjami i określiliśmy indywidualny narzut na niektóre

pozycje).

W oknie widoku narzutów każdy element kosztorysu (dla którego okre-ślono narzuty) ma swój obszar z wyświetlonymi wierszami reprezentują-cymi zdefiniowane narzuty. Dostępne do edycji są tylko obszary tych na-rzutów, które wpływają na narzuty wybranego elementu kosztorysu. I tak,

jeśli oglądamy narzuty pozycji, to możemy dla niej zmienić indywidualnynarzut w dziale, narzuty wspólne działów, nie możemy natomiast zmienić

ani dodać narzutu na cały kosztorys. Ta sama sytuacja będzie miała miej-sce, gdy wybierzemy dział – narzuty kosztorysu nie będą dostępne, po-nieważ nie mają żadnego wpływu na wartości narzutów działu.

Do edycji narzutu przechodzimy po dwukrotnym kliknięciu na jego wier-szu lub po zaznaczeniu go i wybraniu polecenia Zmień narzut… z menuNarzuty.

Nowy narzut dodajemy po kliknięciu prawym przyciskiem myszy na wier-

szu, za którym ma się znaleźć i wybraniu polecenia Dodaj narzut… Pole-cenie to dostępne jest również w menu Narzuty. Podobnie postępujemy,gdy usuwamy narzut, wywołując tylko polecenie Usuń narzut…

Pole Wybór działu




Widok Podsumowanie kosztorysuW widoku Podsumowanie, który wywołujemy z menu Widok (lub kli-

kamy na przycisku ) zobaczymy podsumowanie całego kosztorysu

ze wszystkimi narzutami, wartościami pozycji uproszczonych (kolumna„Uproszczone”) oraz z kosztami robocizny, materiałów i sprzętu.

Rys. 343. Podsumowanie kosztorysu.

Okno podsumowania posiada przyciski pozwalające na: odliczenie mate-

riałów inwestora od kosztów bezpośrednich – , odliczenie materiałówinwestora w podsumowaniu – , dopasowanie kosztów robocizny do za-

łożonej wartości kosztorysu – , przejście do widoku narzutów – . W polu ze strzałką nazwanym Wybór działu kosztorysu możemy wybierać podsumowanie całego kosztorysu lub interesujących nas działów.

Wiersze, które dają się zaznaczyć przerywaną linią można skopiować doSchowka poleceniem Kopiuj z menu Edycja.



354 NORMA PRO

Przegląd i edycja cen w kosztorysieJeśli chcemy obejrzeć kosztorys pod kątem cen, z menu Widok wybieramy

polecenie Ceny, a następnie w zależności od tego, które ceny nas interesują

polecenie Robocizna, Materiały, Sprzęt lub Wszystkie. Odpowiednikiem polecenia Ceny jest przycisk znajdujący się na pasku narzędzi.

Rys. 344. Widok wszystkich cen.

Ceny elementów RMS można edytować bezpośrednio w oknie widoku cen,a przy pomocy przycisków można wykonać sortowanie, wyszukiwanie i

przełączenie się na inne widoki.

♦ Przyciski Edycja cen robocizny, Edycja cen materia-łów, Edycja cen sprzętu, przełączają na widok cen od-

powiednio robocizny, materiałów i sprzętu.

♦ Przycisk Zestawienie cen przełącza na widok cen wszystkichelementów.

♦ Przycisk Szukaj RMS umożliwia wyszukanie elementu RMS w bieżącej bazie cenowej.

♦ Przycisk Pozycje zawierające RMS wywołuje okno z listą pozycji, w których występuje zaznaczony element.

♦ Przycisk Zmiana sortowania przełącza sposób wyświetlaniaelementów: według indeksów, alfabetycznie według nazw,według wartości lub według grup.




♦ Przycisk Ceny wszystkie/niezerowe/zerowe służy do zmianywyświetlania cen: wszystkich nakładów, tylko cen niezero-wych lub tylko cen zerowych.

Jeśli chcemy poprawić jakąś cenę, dwukrotnie klikamy na pozycji ją za-wierającej i w oknie danych RMS, w polu cena wpisujemy właściwą wartość.

Widok skróconyWidok skrócony jest bardzo wygodną, poprawiającą czytelność i ułatwiającą manipulowanie jego elementami, formą przedstawienia kosztorysu.

Rys. 345. Widok skrócony widoku Kosztorys.Dane elementu (pozycji, nakładu, działu) w tym widoku wyświetlane są tylko w jednym wierszu, niezależnie od tego, ile faktyczne wierszy zaj-mują. Widok skrócony można stosować, gdy kosztorys znajduje się wkażdym widoku.

Aby przejść do widoku skróconego, należy kliknąć na przycisku znaj-dującym się na pasku narzędzi głównych.



356 NORMA PRO

Widoki Wykonanie robót Na widok Wykonanie robót (z menu Widoki) składają się widoki zwią-zane z wprowadzaniem i rozliczaniem wykonanych robót. Są to widoki

Wykonane roboty, Rachunek ilościowy i Zbiorczy rachunek ilościowy.Widoki te są dostępne tylko wtedy, gdy w opcjach kosztorysu, na karcie‘Opisy’ zaznaczono opcję Rozliczanie wykonanych robót .

W wyżej wymienionych widokach znajdują się przyciski, przy pomocyktórych można przejść do innych widoków oraz pola wyboru okresówrozliczeniowych i terminów wykonanych robót.

Widok Wykonane roboty

Wszystkie operacje rozliczania wykonanych robót przeprowadzamy w wi-doku Wykonanie robót, do którego przechodzimy po wybraniu sekwencji

poleceń Wykonanie robót | Wykonane roboty z menu Widok (rys. 346).

Drzewo elementów kosztorysu jest teraz przedstawione w trochę innej postaci. Poszczególne pozycje i działy mają z lewej strony ikony, które wformie małych wykresów kołowych przedstawiają procent wykonanychrobót w danym okresie rozliczeniowym. W górnej części drzewa znajduje

się dodatkowa opcja %, której włączenie powoduje wyświetlenie w formieliczbowej procentu wykonanych robót.

W oknie wykonanych robót na pasku narzędzi znajdują się następujące przyciski:

♦ Przycisk Wykonane roboty umożliwia przełączenie się na widok wykonanych robót.

♦ Przycisk Rachunek ilościowy robót umożliwia przejście do oknazawierającego ilościowe zestawienie wykonanych robót w

wybranym okresie rozliczeniowym.

♦ Przycisk Zbiorczy r achunek ilościowy umożliwia obejrzeniezestawienia ilościowego wykonanych robót w działach w wy-

branym okresie rozliczeniowym.

♦ Przycisk Niezerowe wartości robót służy do włączenia lub wy-

łączenia pokazywania robót o zerowych wartościach w danymokresie rozliczeniowym. Jeśli przycisk jest wciśnięty, po-kazywane są tylko niezerowe roboty.




♦ Przycisk Dodanie wiersza za aktualnym umożliwia dodanie w bieżącej pozycji nowego wiersza rozliczenia.

♦ Przycisk Usunięcie wiersza służy do usunięcia zaznaczonego

wiersza rozliczenia.♦ Przycisk Wykonanie robót umożliwia wywołanie okna do zdefi-

niowania częściowego wykonania robót.

Rys. 346.Okno widoku Wykonanie robót .

Oprócz przycisków na pasku umieszczone jest pole umożliwiające wybór widocznych na ekranie okresów.

Pole Okres rozliczeniowy służy do wyboru pokazywa-nego na ekranie okresu rozliczeniowego. Po kliknięciuna strzałce ukaże się lista zadeklarowanych okresów, z

której wybrać można Wszystkie okresy obrachunkowe iwtedy zobaczymy pozycje rozliczane we wszystkich okresach lub innyokres i wtedy zobaczymy pozycje rozliczane w tym właśnie okresie.

W oknie rozliczeń pokazywane są kolumny i dane opisane poniżej.

W wierszu pozycji, pod jej numerem katalogowymumieszczonym w kolumnie „Za okres” widnieją terminy kolejnych okresów, dla których wprowa-

dzono wykonanie robót. W kolumnie „Wyliczeniewykonanych robót” pod opisem pozycji wyświetlona

jest wyrażenie opisujące wykonaną ilość, w kolumnie„Ilość” – ilość wykonanych robót, w kolumnie „Razem” – całkowita ilość



358 NORMA PRO

do wykonania, a pod nią, w wierszu „Razem wykonano”, ilość wykona-nych robót narastająco.

Edycję terminów i ilości wykonanych robót przeprowadzamy bezpośredniow wierszu rozliczenia. Dwukrotne kliknięcie na nazwie okresu rozlicze-niowego w kolumnie „Za okres” umożliwia wybór podokresu lub edycjęterminu wykonanych robót. Jeśli w okresach rozliczeniowych zostałyokreślone ich terminy, to do pola tego można wpisać datę. Wpisanie datynie mieszczącej się w zadeklarowanych okresach spowoduje wyświetleniekomunikatu o błędzie. Po dwukrotnym kliknięciu w kolumnie „Wyliczeniewykonanych robót” możemy wprowadzać i edytować obmiar wykonanegodla wybranej pozycji w wybranym okresie rozliczeniowym. Jeśli obmiar

wprowadzamy jako procent całości, za liczbą musimy wpisać znak %.Zaznaczony wiersz (wiersze) rozliczenia można usunąć kliknięciem na

przycisku lub wywołując polecenieUsuń wiersz z menu Roboty.

Widok Rachunek ilościowy

Widok Rachunek ilościowy wybieramy z menu Widok | Wykonane ro-boty. Widok ten został pokazany na rys. 347.

Rys. 347. Widok Rachunek ilościowy.

Na widoku mogą zostać pokazane następujące kolumny:

• „Lp.” – numer pozycji,

• „Nazwa elementu”– nazwa (opis) pozycji;• „j.m” – jednostka obmiaru;

• „Il.całkowita” – całkowita ilość robót do wykonania;




• „Cena” – aktualna cena jednostkowa;

• „Wart.całkowita – całkowita wartość pozycji w aktualnych cenach;

• „Il.wyk.poprzednio” – ilość wykonana w poprzednich okresach rozra-

chunkowych (bez bieżącego);• „Wart.wyk.poprzednio” – wartość robót wykonana w poprzednich okre-

sach rozrachunkowych;

• „Cena w okresie obrach.”– cena w bieżącym okresie rozrachunkowym;

• „Il. w okresie obrach.” – ilość wykonanych robót w wybranym okresierozrachunkowym;

• „Wart. w okresie obrach.” – wartość wykonanych robót w wybranym

okresie rozrachunkowym;• „Il. wykonana” – ilość wszystkich wykonanych robót ;

• „Wart. wykonana” – wartość wszystkich wykonanych robót;

• „Il.do wykonania” – ilość pozostała do wykonania;

• „Wart. do wykonania” – wartość pozostała do wykonania;

• „Zaawansowanie%” – procent zaawansowania robót.

W widoku tym, w wybranym okresie rozliczeniowym, można równieżmodyfikować obmiary, ponieważ pole Obmiar wykonanych robót jest aktywne .

Na ekranie nie są pokazane wszystkie opisane wyżej kolumny. Te, które re- prezentują interesujące nas wielkości, można dołączyć do widoku w oknieopcji wyświetlania kosztorysu (karta ‘Opcje kolumn’).

Widok Zbiorczy rachunek ilościowy

Widok Zbiorczy rachunek ilościowy wybieramy z menu Widok | Wyko-nane roboty. Na widoku pokazane są wartości wykonanych robót dlawszystkich działów oraz podsumowanie kosztorysu dla wybranego okresurozrachunkowego.



360 NORMA PRO

Rys. 348. Widok Zbiorczy rachunek ilościowy.

Domyślnie na widoku wyświetlone są kolumny „L.p.”, „Nazwa” oraz„Wart. w okresie obrachunkowym”. Korzystając z karty ‘Opcje kolumn’ opcji wyświetlania kosztorysu można do widoku dołączyć kolumny „Wart.kosztorysowa”, „Wart.wyk.poprz”, „Wart. wykonana”, „Wart. dowykonania” i „Zaawansowanie%”

Widok Warianty danych W widoku Warianty danych możemy przeglądać, edytować, usuwać, do-dawać nowe warianty, wybierać warianty aktywne, łączyć ze sobą grupywariantów i wyszukiwać warianty optymalne. Widok wariantów pojawiasię obok, a nie zamiast aktualnie wyświetlonego widoku. Wraz ze zmianą widoku w menu głównym zostanie dodane menu Warianty z poleceniamiumożliwiającymi wykonywanie różnych operacji na wariantach.

Po wywołaniu polecenia Warianty danych z menu Widok pokaże sięokno z drzewem wariantów. W drzewie widać grupy wariantów oraz jakogałęzie – poszczególne warianty wraz z informacją o wartości kosztorysu io procencie podwyższenia czy obniżenia wartości w stosunku do wybra-nego wariantu (rys. 349).




Rys. 349. Widok Warianty danych.

Domyślnie w drzewie wyświetlane są warianty zdefiniowane globalnie.Jeśli chcemy mieć widoczne wszystkie warianty, z menu Warianty wy-

bieramy polecenie Prezentacja wariantów… i w wyświetlonym okniezaznaczamy opcję Pokazywane lokalne grupy wariantów .

Aktywacja wariantów

Dany wariant aktywujemy kliknięciem na jego nazwie. Jeśli na przykładwybierzemy parkiet jesionowy, to z lewej strony nazwy jesionowy pojawisię znak , a z prawej w nawiasach – wartość kosztorysu dla tego wa-riantu. Jak widać na rys. 349, wtedy dla innych wariantów pojawią sięznaki lub w różnych kolorach (wariant bukowy jest tańszy o 0,7%).

Oznaczenie wariantów

Symbole umieszczone z lewej strony nazw wariantów informują, czy i w jakim zakresie wartość kosztorysu dla aktualnie wybranego wariantu różnisię od założonej wartości kosztorysu. Znak minus pokazuje, że wartośćkosztorysu jest mniejsza od założonej, znak plus , że jest większa a znak

– że jest równa tej wartości, zaś kolor symbolu – w jakim zakresie procentowym się mieści. Domyślnie, jako wartość, do której wykonuje się porównanie jest wartość kosztorysu, co oznacza, że z lewej strony wszyst-

kich aktywnych wariantów pojawi się symbol . Kolor znaków plus i mi-nus zależy od tego, w jakim zakresie plasuje się obliczona różnica.



362 NORMA PRO

Opis symboli wraz i z informacją o zakresach zostanie wyświetlony powywołaniu polecenia Prezentacja wariantów… z menu Warianty.

Rys. 350. Opis symboli występujących w drzewie wariantów.

Domyślnie w drzewie wariantów wyświetlane są warianty zdefiniowaneglobalnie. Jeśli chcemy mieć widoczne wszystkie warianty, zaznaczamyopcję Pokazywane lokalne grupy wariantów . W polach od i do wpisujemy

procent zmniejszenia lub zwiększenia wartości, jaki związany jest z danymsymbolem.

Dla symbolu możemy wybrać, czy ma obrazować wartość kosztorysuczy też dokładnie określoną wartość.

Wyszukiwanie najlepszych wariantów

Polecenie Znajdź warianty z menu ‘Warianty’ umożliwia znalezienie iaktywowanie tych wariantów, które spełniają warunki narzucone na war-tość kosztorysu. W oknie z rys. 351, w grupie ‘Wartość kosztorysu’ decy-dujemy, czy kryterium wyboru ma być minimalna, maksymalna czy okre-ślona wartość kosztorysu. W części ‘Przeszukiwane warianty grup’ z listyznajdującej się z lewej strony przenosimy do prawej listy te grupy wa-riantów, wśród których szukamy wariantów optymalnych.




Rys. 351.Określanie warunków wyszukiwania wariantów.

Po kliknięciu na OK w kosztorysie zostaną przeszukane grupy znajdującesię na prawej liście i uaktywnione te warianty, dla których jest spełnionywarunek określony w grupie ’Wartość kosztorysu’.

Lista elementów, w których został użyty dany wariant

Jeśli w drzewie klikniemy na grupie wariantów, możemy obejrzeć listę pozycji (lub działów), w których dana grupa była użyta. Do tego celu służy

polecenie Warianty użyte w… z menu Warianty.

Rys. 352. Lista pozycji, w których była użyta grupa wariantów ‘Okładziny’.

Łączenie wariantów

Jeśli w kosztorysie wystąpią grupy wariantów, które się wzajemnie uzu-

pełniają, można je połączyć w jedną grupę. Jeśli na przykład mamy wa-rianty parkietów: „jesionowy”, „dębowy” i „bukowy” w grupie „Parkiet” iklepkę „Klon” i ”Buk” w grupie „Klepka”, to do grupy „Parkiet” możnadołączyć wariant „Klon” z grupy „Klepka”.



364 NORMA PRO

Aby połączyć warianty, należy wybrać polecenie Połącz grupy warian-tów… z menu Warianty ((lub w oknie Ustawienie wariantu kliknąć na

przycisku Dołącz inne).

Rys. 353. Łączenie wariantów. Do grupy Parkiet zostanie dołączona grupa Klepka. Na rysunku z prawej do grupy Parkiet dołączono wariant klon, a wariant Buk

powiązano z wariantem bukowy. Po takim połączeniu zniknie grupa Klepka, a w grupie Parkiet znajdzie się dodatkowo wariant Klon.

Jeśli warianty w grupach się różnią, zostanie pokazane okno, w którymdecydujemy, które warianty dodać, usunąć lub jak przyporządkować je

sobie nawzajem. Wzajemną odpowiedniość wariantów uzyskujemy klika- jąc na nazwie wariantu w lewym polu i na równoważnej mu nazwie wa-riantu w prawym polu.




18. ZESTAWIENIAW programie Norma Pro można wykonać zestawienia materiałów, sprzętu,robocizny, materiałów inwestora, wyświetlić tabelę elementów scalonych,

statystykę oraz listę pozycji. Każde zestawienie daje się obejrzeć tak, jak będzie wydrukowane (polecenie Podgląd wydruku…) oraz wydrukowaćna drukarce. To, które kolumny mają być widoczne w zestawieniu ustawiasię w opcjach wyświetlania. Okno opcji otwiera się, gdy dwukrotnie klik-niemy na nagłówku zestawienia lub gdy z menu Opcje wybierzemy pole-cenie Wyświetlania…

Te wiersze zestawień, które dają się zaznaczyć można skopiować do

Schowka poleceniem Kopiuj z menu Edycja.Zestawienie materiałów

Okno zestawienia materiałów otrzymamy po wybraniu poleceń Zestawie-

nia RMS | Materiały z menu Widok lub kliknięciu na przycisku znaj-dującym się na głównym pasku narzędzi.

Rys. 354. Zestawienie materiałów.

W oknie zestawienia znajduje się informacja o kolejnych materiałachumieszczona w następujących kolumnach: „Lp” – liczba porządkowa,„Nazwa” – nazwa materiału, „J.m.” – jednostka miary, „Ilość” – potrzebna

ilość materiału, „Il inw.” – ilość materiału inwestora, „Il wyk.” – ilość ma-teriału wykonawcy, „Cena jedn.” – cena jednostki materiału, „Wartość” – wartość materiału, „Grupa” – grupa materiałowa, do której zaliczyliśmymateriał. Jeśli w opcjach kosztorysu ustawione były ceny dostawcy, do-



366 NORMA PRO

datkowo zobaczymy kolumny „Dostawca”, „Cena dostawcy”, „Rabatmaksymalny” i „Rabat dostawcy”.

Na górze okna umieszczony jest pasek narzędzi, na którym znajdują się pola i przyciski służące do manipulowania materiałami oraz do przełącza-nia na inne zestawienia.

♦ Pole Wybór działu kosztorysu, w którym możnawybrać dział kosztorysu, a co za tym idzie zestawienie

materiałów (robocizny, sprzętu, materiałów inwestora) w nim wystę- pujących.

♦ Przycisk Materiały inwestora, który umożliwia przejście do

zestawienia materiałów inwestora.♦ Przycisk Szczegółowe zestawienie materiałów, który umożli-

wia przejście do szczegółowego zestawienia materiałów z wy-szczególnieniem pozycji, do których należą.

♦ Przycisk Zestawienie materiałów działami, który pozwala przejść do zestawienia materiałów z wyszczególnieniem dzia-łów.

♦ Przycisk Zestawienie robocizny działami, który pozwala przejść do zestawienia robocizny z wyszczególnieniem dzia-łów.

♦ Przycisk Zestawienie sprzętu działami, który pozwala przejśćdo zestawienia sprzętu z wyszczególnieniem działów.

♦ Przycisk Usuń element, przy pomocy którego można usunąć podświetlony materiał (lub inny element) ze wszystkich pozy-cji, w których występuje.

♦ Przycisk Połącz RMS-y, który umożliwia połączenie podświe-tlonego elementu z innym, występującym w kosztorysie ele-mentem wybranym przez nas z listy.

♦ Przycisk Szukaj RMS umożliwiający wyszukanie elementu waktualnie używanej bazie cenowej.

♦ Przycisk Pozycje zawierające RMS, przy pomocy któregomożna zobaczyć listę pozycji, w których występuje dany ele-ment.




♦ Przycisk Zmiana sortowania przełączający sposób wyświe-tlania elementów: według indeksów, alfabetycznie wedługnazw, według wartości, według grup, dostawców i indeksów udostawców..

♦ Przycisk Ceny wszystkie/niezerowe/zerowe służący dozmiany wyświetlania cen: wszystkich nakładów, tylko cenniezerowych lub tylko cen zerowych.

♦ Przycisk Całość inwestora, przy pomocy którego można wpro-wadzić do danych materiału ilość inwestora równą całej ilośćmateriału.

♦ Pole Okres rozrachunkowy, w którym można wy- brać okres rozliczeniowy, dla którego zostaniewyświetlone zestawienie materiałów (robocizny,sprzętu, materiałów inwestora).

W menu głównym zmienia się zawartość menu RMS…, które teraz za-wiera następujące polecenia:

♦ Zmień RMS… – umożliwiające zmianę danych wyróżnionego ele-

mentu lub nawet zamianę na inny element. Jeśli zaznaczymy kilkamateriałów, dostępne stanie się po-lecenie Zmień grupę materiałową…,

przy pomocy którego można je przyporządkować wybranej grupiemateriałowej.

♦ Ilość inwestora… – pozwalające na edytowanie ilości materiałówinwestora;

♦ Stawka kosztów transportu… – pozwalające na określenie kosztówtransportu dla materiałów zazna-czonych lub należących do kon-kretnej grupy w przypadku, gdykoszty transportu są doliczane doceny jednostkowej.

♦ Usuń RMS – umożliwiające usunięcie wyróżnionego elementu)♦ Połącz RMS… – przy pomocy którego można połączyć wyróżniony

element z innym pokazanym na liście;



368 NORMA PRO

♦ Lista pozycji… – umożliwiające wyświetlenie listy pozycji, do którychnależy dany element;

♦ Szukaj i zastąp RMS… – pozwalające na przeszukanie cenników, kar-

toteki RMS lub innego kosztorysu i ewentualne zastąpienie wybranymelementem elementu wyróżnionego;

♦ Dodaj do cennika – umożliwiające dodanie elementu do wybranegolub aktualnego cennika

♦ Dodaj do kartoteki RMS – służące do dodania elementu do kartotekiRMS;

♦ Sortowanie – pozwalające wyświetlać elementy według indeksów,

nazw, wartości i grup;

♦ Selekcja – umożliwiające wybranie elementów z cenami zerowymi,niezerowymi lub wszystkich.

Dwukrotne kliknięcie na wierszu elementu zawierającego daną cenę spo-woduje przejście do okna edycji odpowiadającego mu nakładu.

Zestawienie materiałów można uzyskać dla całego kosztorysu lub dla

konkretnego działu, wystarczy tylko w polu Wybór działu kosztorysu wy- brać z listy Cały kosztorys lub nazwę działu (poddziału). Jeśli w koszto-rysie zdefiniowane zostały okresy rozliczeniowe, zostaje uaktywnione polewyboru Okresy rozrachunkowe i wtedy można wykonać zestawienie dlakonkretnego okresu lub dla wszystkich okresów rozliczeniowych.

Szczegółowe zestawienie materiałów

Okno szczegółowego zestawienia materiałów (rys. 355) otrzymamy po wy-

braniu poleceń Zestawienia RMS | Szczegółowe zest.mat. z menu Widok (jeśli już jesteśmy w oknie zestawienia elementów RMS, wystarczy kliknąć

na przycisku ). Zawiera ono dodatkowe informacje interesujące inwe-stora i wykonawcę: obmiar (kolumna „Obmiar”), normę zużycia(„Norma”), ilość („Ilość”), cenę jednostkową („Cena jedn.”) i wartośćmateriału („Wartość”). W kolumnie „Nazwa” umieszczona jest nazwaelementu, a pod nią spis pozycji, w których element występuje.

Szczegółowe zestawienie materiałów można uzyskać dla całego kosztorysulub dla konkretnego działu, wystarczy tylko w polu Wybór działukosztorysu wybrać z listy Cały kosztorys lub nazwę działu (poddziału).




Pasek narzędzi i polecenia menu dotyczące podświetlonego elementu są takie same, jak dla zwykłego zestawienia materiałów.

Rys. 355. Okno szczegółowego zestawienia materiałów.

Materiały inwestora

Jeśli w oknie zestawienia materiałów klikniemy na przycisku lub z

menu Widok wybierzemy polecenia Zestawienia RMS| Materiały inwe-stora, pokaże nam się okienko, w którym wyszczególnione będą materiałyinwestora wraz z informacją o ich ilości, cenach i wartości. Przyciski paskanarzędzi i polecenia menu RMS są takie same, jak dla zwykłego ze-stawienia.

Zestawienie materiałów działami

Okno zestawienia materiałów działami (rys. 355) otrzymamy po wybraniu poleceń Zestawienia RMS | Zest. materiał. w działach z menu Widok (jeśli już jesteśmy w oknie zestawienia elementów RMS, wystarczy kliknąć

na przycisku ).

W kolumnie „Nazwa” oprócz nazwy materiału znajduje się informacja, wktórych działach materiał ten występuje. Pozostałe kolumny mają znacze-nie takie same jak dla normalnego zestawienia materiałów.

Jeśli w polu Wybór działu kosztorysu wybierzemy nazwę działu zawiera- jącego poddziały, to uzyskamy zestawienie materiałów dla tego działuuporządkowane poddziałami.



370 NORMA PRO

Rys. 356. Zestawienie materiałów działami.

Zestawienie materiałów w okresach rozliczeniowych

Okno zestawienia materiałów w okresach rozliczeniowych (rys. 357)otrzymamy po wybraniu poleceń Zestawienia RMS | Zest. materiał. wokresach z menu Widok

Rys. 357. Zestawienia materiałów w okresach rozliczeniowych.

W kolumnie „Nazwa” oprócz nazwy materiału znajduje się informacja, wktórych okresach rozliczeniowych materiał był rozliczany i w jakiej ilości

został zużyty. Za nazwami okresów wyświetlane są dwa wiersze „Razemużyto” i „Pozostało” z podsumowaniem zużycia i pozostałą ilością mate-riału.




Jeśli w polu Wybór działu kosztorysu wybierzemy nazwę działu, uzyskamyzestawienie materiałów dla tego działu.

Zestawienie robocizny

Zestawienie robocizny możemy uzyskać po wybraniu polecenia Zestawie-

nia RMS | Robocizna z menu Widok lub kliknięciu na przycisku znaj-dującym się na głównym pasku narzędzi (rys. 358).

Rys. 358. Okno zestawienia robocizny.Okno zestawienia robocizny jest bardzo podobne do okna zestawieniamateriałów i zawiera te same pola i przyciski, natomiast pokazywane są tylko kolumny „Lp”, „Nazwa”, „Jm”, „Ilość”, „Cena jedn.” i „Wartość”.

Jeśli w zestawieniu dwukrotnie klikniemy na wybranym wierszu, przej-dziemy do okna edycji danych elementu mu odpowiadającego.

Zestawienie robocizny można uzyskać dla całego kosztorysu lub dla kon-kretnego działu, wystarczy tylko w polu Wybór działu kosztorysu wybrać zlisty Cały kosztorys lub nazwę działu (poddziału).

Zestawienie robocizny działami

Okno zestawienia robocizny działami Rys. 359) otrzymamy po wybraniu poleceń Zestawienia RMS| Zest. robocizny w działach z menu Widok (jeśli już jesteśmy w oknie zestawienia elementów RMS, wystarczy kliknąć

na przycisku ).



372 NORMA PRO

Rys. 359. Zestawienie robocizny działami.

Zestawienie robocizny w okresach rozliczeniowych

Okno zestawienia robocizny w okresach rozliczeniowych (rys. 360) otrzy-mamy po wybraniu poleceń Zestawienia RMS | Zest. robocizny w

okresach z menu Widok

Rys. 360. Zestawienie robocizny w okresach rozliczeniowych.

Zestawienie sprzętuZestawienie sprzętu możemy uzyskać po wybraniu polecenia Zestawienia

RMS | Sprzęt z menu Widok lub kliknięciu na przycisku znajdującymsię na pasku narzędzi. Okno zestawienia wygląda tak samo jak okno zesta-wienia robocizny.




Rys. 361. Okno zestawienia sprzętu.

Zestawienie sprzętu można uzyskać dla całego kosztorysu lub dla kon-kretnego działu, wystarczy tylko w polu Wybór działu kosztorysu wybrać zlisty Cały kosztorys lub nazwę działu (poddziału).

Jeśli w zestawieniu dwukrotnie klikniemy na wybranym wierszu, przej-dziemy do okna edycji danych odpowiadającego mu sprzętu.

Zestawienie sprzętu działami

Okno zestawienia sprzętu działami (rys. 362) otrzymamy po wybraniu poleceń Zestawienia RMS| Zest. sprzętu w działach z menu Widok (jeśli już jesteśmy w oknie zestawienia elementów RMS, wystarczy kliknąć na

przycisku ).

Rys. 362. Zestawienie sprzętu działami.



374 NORMA PRO

Zestawienie sprzętu w okresach rozliczeniowych

Okno zestawienia sprzętu w okresach rozliczeniowych (rys. 363) otrzy-mamy po wybraniu poleceń Zestawienia RMS | Zest. sprzętu w okresach

z menu Widok

Rys. 363. Zestawienie sprzętu w okresach rozliczeniowych.

Tabela elementów scalonychTabela elementów scalonych w nieco inny sposób niż widok Podsumowa-nie, pokazuje podsumowanie kosztorysu. Jeśli dla działów lub dla koszto-rysu wprowadziliśmy parametry ekonomiczno-techniczne, to będą onewidoczne tylko w tabeli elementów scalonych. W takim przypadku infor-muje ona nas, jak kształtują się koszty działów lub całego kosztorysu nawcześniej zdefiniowaną jednostkę przeliczeniową.

Do zestawienia elementów scalonych przechodzimy po wybraniu poleceniaZestawienia | Tabela elem. scalonych z menu Widok lub kliknięciu na

przycisku znajdującym się na głównym pasku narzędzi (rys. 364).

W tabeli znajdują się następujące kolumny: „Nazwa”, w której wyświe-tlona jest nazwa działu, „Robocizna”, „Materiały” i „Sprzęt”, w których

pokazana jest wartość robocizny, materiałów i sprzętu, „Kp”, „Kz”, „T”,

„Dpr” i „Z” (i inne) opisują narzuty zdefiniowane w działach w danymkosztorysie (indywidualne lub wspólne), „RAZEM” zawiera koszty suma-ryczne w dziale, „j.el.” – jednostkę miary elementu, ”il.j.el.” – liczbę jed-nostek elementarnych, zaś „wart.j.el.” – wartość jednostki. Dla wszystkich




działów wszystkie kolumny są podsumowane w wierszu „RAZEM netto”.Za wierszem tym w kolejnych wierszach kolumny „RAZEM” wyświetlonesą wartości narzutów na cały kosztorys. W wierszu „RAZEM brutto”i kolumnie „RAZEM” znajduje się wartość całego kosztorysu.

Rys. 364. Pełna tabela elementów scalonych.

Jeśli w kosztorysie znajdują się pozycje uproszczone, pojawia się kolumna„Uproszczone”, w której wyświetlona jest różnica między wartością pozy-

cji uproszczonej, a wartością tej samej pozycji wyliczonej na podstawieRMS-ów wchodzących w jej skład. Jeśli pozycja nie posiada wyszczegól-nionych RMS-ów, bo na przykład jest wstawiana z cennika pozycji, wkolumnie tej wyświetlana jest wartość pozycji uproszczonej. Jeśli pozycjazostała uproszczona, a jej cena jednostkowa wyliczana jest z cen RMS-ów(zaznaczona opcja wylicz z cen jednostkowych RMS na karcie ‘Ceny

jednostkowe’ danych pozycji), to kolumna ta jest pusta. W przypadku gdycena jednostkowa pozycji nie jest wyliczona z cen RMS-ów ale wartość

pozycji jest inna niż wynikająca z wyliczenia, w kolumnie „Uproszczone”zostanie wyświetlona różnica między tymi wartościami. Różnica ta może być ujemna, gdy wartość pozycji jest mniejsza niż wartość wyliczona zRMS-ów.

Tabelę elementów scalonych można pokazać w postaci pełnej lub bez da-nych o jednostkach elementarnych, z uwzględnieniem poddziałów lub beznich, co deklarujemy w opcjach kosztorysu, karta ‘Widok zestawień’,grupa ‘Tabela elementów scalonych’.

Jeśli w tabeli dwukrotnie klikniemy na wierszu działu, przejdziemy do oknaedycji narzutów na ten dział. Jeżeli klikniemy dwukrotnie na wierszunarzutu, przeniesiemy się do okna edycji narzutów na cały kosztorys.



376 NORMA PRO

Zestawienie pozycjiOprócz widoku Wprowadzone pozycje mamy dostępne zestawienie po-zycji, które wywołujemy poleceniem Pozycje z menu Widok | Zesta-wienia.

Rys. 365. Zestawienie pozycji w dziale PARTER..

W oknie takim, jak na rys. 365 możemy wybrać dział, dla którego zesta-

wienie jest wykonane, sortować pozycje według różnych kolumn (przycisk ), pokazać wszystkie pozycje lub tylko te z cenami zerowymi lub

niezerowymi (przycisk ), przyporządkować pozycję do wariantu

(przycisk ) oraz wybrać aktywny wariant (przycisk ). W miarę po-trzeby można wyświetlić dodatkowe kolumny: „Klucz wykonawczy”,„Cena jedn.”, „C.j.R”, „C.j.M”, „C.j.S” i „C.j.RS” (ceny jednostkowe ro-

bocizny, materiałów, sprzętu i sumy robocizny i sprzętu), wartości RMS z

uwzględnieniem narzutów (R+narzuty, M+narzuty, S+narzuty) lub bez,„Narzuty” (wartości narzutów), „Uproszczone” (różnica między wartością

pozycji uproszczonej a wartością tej pozycji wyliczonej z RMS-ów),„Rusztowania” i „Wariant danych”.

Dwukrotne kliknięcie na wierszu pozycji poza kolumną „Opis” przeniesienas do okna edycji pozycji. Dwukrotnie kliknięcie na kolumnie „Opis”wprowadzi nas w tryb edycji opisu.

Dzięki możliwości sortowania według każdej kolumny, na przykład wedługwartości pozycji, łatwo w zestawieniu wyłapać nieprawidłowościwystępujące w kosztorysie.




Tworzenie nowego widoku dla zestawienia pozycji

Jeśli znajdujemy się w zestawieniu pozycji, w menu Zestawienia pojawiasię dodatkowe polecenie

Nowy widok pozycji.Przy pomocy tego polece-nia można zdefiniowaćwłasny widok pozycji, zawierający takie ko-lumny, jakie są nam potrzebne.

Po wybraniu polecenia pojawia się okno opcji wyświetlania kosztorysu, wktórym nadajemy nazwę nowemu widokowi oraz określamy, jakie kolumnymają być w nim wyświetlane. Nazwę widoku wpisujemy w polu Nazwa: znajdującym się na karcie ‘Ogólne’ (rys. 366). Po określeniu innych opcji ikliknięciu na OK pozycje zostaną pokazane w nowym widoku.

Rys. 366. Okno opcji wyświetlania kolumn w trybie definiowania nowego widoku zestawienia pozycji.

Zdefiniowany widok pozycji można zapamiętać klikając na przyciskuZapisz domyślne. Wtedy jest on dostępny dla innych kosztorysów i może

być wczytany przyciskiem Wczytaj domyślne.Powtórnie wywołując polecenie Nowy widok pozycji można zdefiniowaćnastępne widoki (na przykład w następnym widoku o nazwie WidokKluczywprowadzono kolumnę „Klucz wykonawczy”). Jeśli znowu użyjemy



378 NORMA PRO

przycisku Zapisz domyślne, to nowy widok dopisze się do listy już za- pamiętanych widoków

Jeśli znajdziemy się w innym w innym kosztorysie i chcemy, aby do-myślnym widokiem zestawienia pozycji był jeden z widoków, które byłyzapamiętane, w oknie z rys. 366 klikamy na przycisku Wczytaj domyślne.W wyświetlonym oknie dostaniemy listę tych widoków (rys. 367). Wybie-ramy ten, przy pomocy którego chcemy wyświetlić zestawienie i klikamyna OK . Jeśli wybierzemy opcję Domyślna, widokiem pozycji zostaniewidok zaproponowany przez program.

Rys. 367. Okno wyboru widoku pozycji.

Nowe widoki pozycji definiowane dla danego kosztorysu są razem z nim

pamiętane. Aby wyświetlić kosztorys w jednym z tych widoków,klikamy na strzałce umieszczonej obok

przycisku znajdującym się na głównym pasku narzędzi, a następnie wybieramy go zlisty.

Niepotrzebny widok można usunąć w następujący sposób: przełączamy sięna ten widok i z menu Widok wybieramy polecenia Zestawienia | Usuńwidok pozycji.

StatystykaDo tabeli statystyki przechodzimy po wybraniu polecenia Zestawienia |Statystyka z menu Widok (rys. 368). W tabeli zostaje wyświetlona infor-macja o procentowym udziale poszczególnych elementów w stosunku dowartości w dziale i całkowitej wartości kosztorysu.

W informacji o wybranym dziale, w pierwszym wierszu w kolumnach„Rob”, „Mat”, „Sprz” znajduje się procent danego nakładu w stosunku dowartości całego kosztorysu, zaś w wierszu drugim procent tego samego




nakładu w stosunku do wartości całego działu. W kolumnie „RAZEM”,wyświetlony jest procent wartości działu w stosunku do wartości całegokosztorysu.

W tabeli nie są pokazane wszystkie kolumny. Jeśli przejdziemy do oknaopcji wyświetlania kosztorysu, to do widoku będzie można dołączyć ko-lumny wartości z narzutami nakładów R, M i S („R z narzutami”, „M znarzutami” i „S z narzutami”) oraz kolumny reprezentujące wartościwszystkich narzutów („Narzuty”).

Rys. 368. Tabela Statystyka.

Jeśli w oknie statystyki dwukrotnie klikniemy na wierszu działu, przej-dziemy do okna edycji danych tego działu. Jeżeli klikniemy dwukrotnie nawierszu narzutu, przeniesiemy się do okna edycji narzutów na całykosztorys.



380 NORMA PRO

19. KOSZTORYSOWANIE UPROSZCZONEW programie Norma Pro można prowadzić kosztorysowanie uproszczoneoparte na rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z

26 lutego 1999 roku wprowadzającego obowiązek stosowania uproszczonejmetody kosztorysowania dla celów kosztorysu inwestorskiego wszędzietam, gdzie jest to możliwe. Wraz z programem Norma Pro dostarczane są katalogi KNNR oraz cenniki robót zgodne z załącznikiem nr 2 do tegorozporządzenia. Co prawda zawartość załącznika nie w pełni odpowiadazawartości KNNR-ów, lecz program daje sobie doskonale radę w przypadku,gdy niektóre z tabel lub pozycji zostały przez twórców załącznika pominięte,lub gdy zostały potraktowane wariantowo (patrz podrozdział Wstawianie

nowej pozycji uproszczonej).

Gdy kosztorys będzie zawierał głównie pozycje uproszczone lub na ży-czenie odbiorcy ma być to kosztorys uproszczony, w opcjach kosztorysu,na karcie ‘Opisy’, należy włączyć opcję Kosztorysowanie uproszczone lubw oknie nowego kosztorysu, również zaznaczyć tę opcję. Włączenie jejspowoduje ustawienie innych opcji ułatwiających tworzenie takiegokosztorysu.

Dodatkowo, do kosztorysu trzeba podłączyć cennik lub kilka cenników,zawierających ceny jednostkowe. Robimy to albo na etapie otwieranianowego kosztorysu, albo później, korzystając z polecenia Wybór cen-nika… z menu Ceny. Jeśli przewidujemy wstawianie do kosztorysu pozy-cji szczegółowych, powinniśmy podłączyć do niego również cenniki z ce-nami RMS-ów.

W oknie kosztorysowania zmienią się nieco polecenia menu Pozycja. Po-

lecenie Wstaw pozycję… będzie oznaczało wstawienie pozycji uprosz-czonej, zaś zamiast polecenia Wstaw pozycję uproszczoną pojawi się polecenie Wstaw pozycję szczegółową…, umożliwiające wstawienie dokosztorysu pozycji pełnej, z elementami RMS. Poza tym wszystkie zasadyrządzące pozycjami zostają takie jak dla pozycji szczegółowej.

Jeśli w kosztorysie będą znajdowały się zarówno pozycje uproszczone jak i pozycje pełne, to polecenia dotyczące pozycji i elementów RMS będą sięzmieniały w zależności od tego, jaka pozycja (czy pozycje) zostanie za-znaczona.




Wstawianie nowej pozycji uproszczonej Nową pozycję wstawiamy tak jak pozycję pełną, a mianowicie z menu Po-zycja wybieramy polecenie Wstaw pozycję… (wtedy zostanie wstawiona

pozycja pusta) lub klikamy na przycisku znajdującym się na pasku na-rzędzi widoków Kosztorys, Wprowadzone pozycje lub Przedmiar.

Pozycję uproszczoną możemy wstawić na dwa sposoby:

1. Wybierając ją z katalogów norm (jeśli jest skatalogowana), czyli z ga-łęzi ‘Katalogi norm’

2. Wybierając ją bezpośrednio z cennika, czyli z gałęzi ‘Bazy cen jednost-

kowych pozycji i obiektów’.Korzystanie z katalogów norm i cenników pozycji uproszczonych opisane

jest w rozdziale KATALOGI NORM I BAZY CEN JEDNOSTKOWYCHPOZYCJI I OBIEKTÓW).

Wybór pozycji z katalogów norm

W oknie Katalogi norm i bazy cen jednostkowych pozycji i obiektów

(rys. 153) rozwijamy listę katalogów. Z listy tej wybieramy odpowiednikatalog, rozdział, tabelę i kolumnę, która jest lub może być naszą konkretną pozycją kosztorysową.

Rys. 369. Okno wyboru pozycji z listy katalogów norm.

W zależności od tego, jak się ma wybrana pozycja do zawartości cennika,możemy mieć do czynienia z następującymi przypadkami:



382 NORMA PRO

1. Pozycji KNNR odpowiada dokładnie jedna pozycja cennika. Jest to przypadek najprostszy i bezpośrednio po wybraniu pozycji pojawi sięokienko określania jej danych (takie jak dla pozycji uproszczonej –

patrz podrozdział Upraszczanie pozycji, rozdział POZYCJE

KOSZTORYSU).2. Pozycji KNNR odpowiada kilka wariantów przewidzianych przez cen-

nik. Na ekranie pojawi się wykaz wszystkich wariantów i musimy wy- brać właściwy kierując się opisem robót. Podstawa wyceny została wtakich przypadkach rozbudowana przez autorów załącznika o dwiekolejne cyfry w sposób arbitralny. Cyfry te nie wynikają w żaden spo-sób bezpośrednio z zawartości KNNR.

Na (rys. 370) widać, że pozycja przez nas wybrana (KNNR 3 0605-04) posiada trzy warianty. Po podświetleniu jednej z pozycji na dole okna pokazuje nam się dokładniejszy jej opis. Na jego podstawie decydujemy, którą z nich wybrać. Po kliknięciu na OK dostaniemy okienkoedycji danych pozycji, takie jak na dla pozycji uproszczonej (patrz

podrozdział Upraszczanie pozycji, rozdział POZYCJE KOSZTO-RYSU).

Rys. 370. Pozycja KNNR 3 0605-04 posiada trzy warianty.

3. Pozycja KNNR nie została uwzględniona przez autorów cennika, ale jest ona kolumną z tabeli, której inne kolumny zostały uwzględnione. Wtej sytuacji program wyświetli opis tej kolumny z ceną zerową i opisytych kolumn tabeli, dla których podano cenę w cenniku. Kosztorysant

ma możliwość wyboru pozycji podobnej do szukanej z ceną podaną wzałączniku lub pozycji tej, o którą mu chodzi z ceną zerową, abynastępnie wprowadzić ją na podstawie własnej kalkulacji. Na rys. 371widać listę pozycji zbliżonych do KNNR 1 0104-01




Rys. 371. Pozycje podobne do KNNR 1 0104-01.

4. Pozycja KNNR nie istnieje w cenniku, jak również nie istnieje tabela,której mogłaby być częścią (np. KNNR 4 2003-01). Wtedy pozycja takazostanie wprowadzona z ceną zerową, którą potem musimy wprowadzić„z ręki” w okienku edycji danych pozycji.

Wybór pozycji z cennika

Rozwijamy gałąź ‘Bazy cen jednostkowych pozycji i obiektów’, odpo-wiednią bazę cenową i cennik, aż znajdziemy naszą pozycję KNNR 30605-04 (rys. 372).

Rys. 372. Okno katalogów norm z rozwiniętym cennikiem zaimportowanym z za-łącznika nr 2.

Jeśli pozycja ma warianty, mają one wspólną podstawę, a różnią się tylkonumerem wariantu. Na liście każdy wariant występuje jako osobna pozycja,a więc klikając na niej dwukrotnie można ją wstawić do kosztorysu.



384 NORMA PRO

Ten sposób wstawiania pozycji uproszczonych jest dużo szybszy, gdyż niema wyszukiwania pozycji w cenniku, wyświetlania dodatkowych okien iwybierania pozycji.

W przypadku gdy nie znajdziemy pozycji w cenniku, jak na przykład po-zycji KNNR 1 0104-01, wybieramy pozycją podobną, a potem modyfiku-

jemy jej zawartość.

Rys. 373. W cenniku pozycji nie ma KNNR 1 0104-01, lecz w zamian możemywybrać pozycję zbliżoną do niej, na przykład, KNNR 1 0104-02.




20. WYDRUK KOSZTORYSUKosztorys można wydrukować w różnych układach i zestawieniach. Jako

pomocnicze mogą służyć wydruki widoków, to znaczy wydruki tego, co

aktualnie znajduje się na ekranie. Przed wykonaniem wydruku należy zde-finiować ustawienia drukarki, określić opcje wydruków, następnie obejrzećwydruk w podglądzie i dopiero potem drukować. Trzeba przy tym pamię-tać, że wydruk zależy od typu drukarki: nieco inaczej będzie wyglądał wy-druk z drukarki igłowej, inaczej z laserowej.

Ustawienia drukarki

Rodzaj drukarki, orientację wydruku, rozmiar papieru i inne szczegółowedane druku ustawiamy w oknie pojawiającym się po wybraniu poleceniaUstawienia drukarki… z menu Plik (rys. 374).

♦ W grupie ‘Drukarka’ wybieramy drukarkę, na którą zostanie skiero-wany wydruk. Jeśli chcemy obejrzeć lub zmienić jej ustawienia, kli-kamy na przycisku Właściwości.

Rys. 374. Ustawienia drukarki.

♦ W grupie ‘Orientacja’ zaznaczamy opcję Pionowa, gdy drukujemy kla-sycznie lub Pozioma, gdy wydruk ma być obrócony o 900. Z tej drugiej

opcji korzystamy, jeśli szerokość wydruku jest większa od szerokości papieru. Pamiętajmy przy tym, że papier jest wkładamy do drukarkinormalnie, natomiast uzyskany wydruk jest obrócony.



386 NORMA PRO

♦ W grupie ‘Papier’ określamy rozmiar (pole Rozmiar: ) i sposób podawa-nia papieru (pole Źródło: ). Jeśli posiadamy drukarkę wąską, w którejmieści się tylko zwykła kartka papieru, wybieramy papier A4, jeśli jestto drukarka szeroka – definiujemy sami rozmiar papieru (po kliknięciu

na przycisku Właściwości na karcie ‘Papier’ szukamy pozycjiniestandardowej lub definiowanej przez użytkownika i ustawiamy za-dane rozmiary).

W zależności od tego, czy dysponujemy podajnikiem papieru, czy dru-karka ma traktor do papieru ciągłego, czy też musimy podawać papier ręcznie, z listy rozwijającej się obok pola Źródło: wybieramy odpo-wiedni sposób podawania papieru.

♦ Po ustawieniu wszystkich opcji klikamy na przycisku OK .

UWAGA! Jeśli na wydrukach brak niektórych znaków (na przykład li-nii tabel), należy zmienić w drukarce ustawienia grafiki (na przykład dla drukarek HP LaserJet 4 czy 4P na karcie ‘Grafika’ zaznaczyć opcjęUżyj grafiki rastrowej ). Jeśli na wydrukach z drukarek laserowychbrak polskich znaków, na karcie ‘Czcionki’ należy zaznaczyć opcję

Drukuj czcionki True Type jako grafikę.

Podgląd wydrukuKażdy widok kosztorysu i każde zestawienie możemy wydrukować. Przedwydrukiem dobrze jest jednak sprawdzić na ekranie, jak będzie on wyglą-dał na kartce papieru. Do tego celu służy polecenie Podgląd wydruku… zmenu Plik .

W oknie podglądu znajdują się przyciski służące do poruszania się poekranie (Następna strona, Poprzednia strona), zamiany widoku z jednej nadwie strony (Jedna str. i Dwie str.) i odwrotnie, powiększania i zmniej-szania obrazu (Powiększ i Zmniejsz) oraz drukowania tego, co znajduje sięna ekranie (Drukuj…). Podgląd wydruku opuszczamy kliknięciem na

przycisku Zamknij.

Opcje wydrukuPrzed wydrukiem dobrze jest obejrzeć i ewentualnie zmienić opcje wydru-ków, do których uzyskamy dojście po wybraniu polecenia Wydruków zmenu Opcje. Z następnego menu, które się ukaże, wybieramy polecenie




Style… umożliwiające wybranie stylu wydruku, Zestawy… – umożliwia- jące określenie, który zestaw drukujemy, Szablony…, umożliwiające wy- bór szablonów tabel, strony tytułowej i numeracji formularzy, Układstrony…, pozwalające określić parametry strony dla wybranego stylu oraz

Opcje… służące do ustawienia parametrów różnych wydruków (koszto-rysu i zestawień).

Styl wydruku

Styl wydruku jest zbiorem informacji o tym, jak powinien wyglądać wy-druk, to znaczy, które informacje mają być drukowane i jak ma wyglądaćstrona (rozmiary, nagłówki, stopki itd.).

Po kliknięciu na poleceniu Style… ukaże się okienko, w którym wybie-ramy styl wydruku (rys. 375). Jeśli chcemy, aby wydruki były wykony-wane w stylu programu Norma Pro, na liście umieszczonej w polu ‘Zde-finiowane style:’ klikamy na Norma, jeśli zaś chcemy drukować kosztorysw formie zadeklarowanej dla widoków, klikamy na WYDRUKI WI-DOKÓW. Jeśli wybrany styl chcemy uczynić stylem domyślnym, wyko-rzystujemy przycisk Ustaw domyślny.

Rys. 375. Okno wyboru stylu wydruku.

Po wybraniu stylu określamy dalsze parametry wydruków dla tego stylu(polecenia Zestawy…, Szablony…,Układ strony… i Opcje…).



388 NORMA PRO

Tworzenie nowego stylu

Aby utworzyć nowy styl, woknie wyboru stylu klikamy na

przycisku Dodaj… W na-stępnym oknie (rys. 376) po-dajemy nazwę nowego stylu i

jego opis.

Rys. 376. Okno definiowania nowego stylu.

Przyciski Opcje… i Układ strony… pozwalają wejść w tryby definio-wania parametrów wydruku opisane w dalszych rozdziałach.

Przycisk Wczytaj… wywołuje okno, które umożliwia wczytanie zazna-czonych opcji z istniejących stylów do nowego stylu (rys. 377).

W lewej części okna wybieramy jeden z istniejących stylów, a w prawej – zaznaczamy te opcje, które chcemy wczytać do nowego stylu.

Rys. 377. Okno wczytywania opcji z innych stylów istniejących w kosztorysie.

Jeśli będziemy drukować kosztorys korzystając z dwóch stylów, powinni-śmy wrócić do polecenia Styl…, wybrać drugi styl i również dla niegoustawić opcje.

UWAGA! Wszystkie opcje wydruków dotyczą wybranego stylu.

Pozostałe opcje zostaną opisane dla stylu Norma.




Zestawy wydrukówZestaw wydruków obejmuje listę różnych typów wydruków, które zostaną wydrukowane, gdy uruchomimy wydruk kosztorysu. Na przykład drukując

zestaw Pełny kosztorys otrzymamy wydruk: strony tytułowej, charak-terystyki obiektu, książki przedmiarów, kosztorysu i tabeli elementówscalonych. Jeśli zdecydujemy się na zestaw Oferta, to wydrukowana zo-stanie tylko strona tytułowa i oferta. Wraz z programem Norma Pro dostar-czane są zdefiniowane zestawy: Pełny kosztorys, Kosztorys, Oferta i

Książka przedmiarów . Użytkownik jednak może samodzielnie zmieniaćzawartość tych zestawów oraz tworzyć swoje własne zestawy. Do tego celusłuży polecenie Zestawy… wywoływane z menu Opcje | Wydruków.

Rys. 378. Okno wyboru aktywnego zestawu wydruków.

W oknie z rys. 378, w polu Zdefiniowane zestawy znajduje się lista dotych-czas zdefiniowanych zestawów wydruków. Zawartość aktualnie podświe-tlonego zestawu widać w polu Zawartość wybranego zestawu. Jeślichcemy zmienić zawartość zestawu, klikamy na przycisku Edytuj… Powyświetleniu się okienka takiego jak na rys. 379, modyfikujemy zawartość

pól Nazwa: i Opis: oraz ewentualnie zmieniamy styl przypisany do ze-stawu (pole Użyj stylu:). Na kartach ‘Kosztorys’, ‘Zestawienia’, ‘Cen-niki’, ‘Harmonogramowanie’ i ‘Rozliczenia’ wyświetlone są listy tychelementów, które są dostępne, a jeszcze nie znalazły się w danym zestawie,zaś w polu Wydruki w zestawie, te elementy, które będą drukowane.Zaznaczając poszczególne pozycje i używając przycisków , oraz



390 NORMA PRO

i możemy przenosić je między kartami a polem oraz w poluzmieniać kolejność wydruku.

Tworzenie nowego zestawu polega na kliknięciu na przycisku Dodaj…,

wypełnieniu wszystkich pól i zdecydowaniu, które wydruki do niegowejdą. Okno tworzenia nowego zestawu wygląda tak samo jak okno edycjizestawu.

Jeśli jakiś zestaw usuwamy, zaznaczamy go i klikamy na przycisku Usuń.

Klikając na przycisku Ustaw domyślny decydujemy, że podświetlony ze-staw będzie zestawem domyślnym, czyli tym, który pojawi się w polu wy-

boru zestawu w oknie drukowania kosztorysu.

Rys. 379. Okno modyfikowania zawartości zestawu.

Formatowanie tabelFormatowanie tabel, to po prostu określenie rodzaju, koloru i grubości ra-mek zewnętrznych i wewnętrznych oraz kolorów wyróżnianych wierszy ikolumn. W Normie Pro można zdefiniować wiele różnych formatowań,które jako szablony przypisuje się różnym stylom. (patrz str. 398). Aby

wprowadzić, usunąć, bądź zmodyfikować szablony formatów tabel, z menuOpcje wybieramy sekwencję poleceń Wydruków | Szablony | Tabel…. Wokienku, które się pojawi (rys. 380) w polu wyboru Nazwa szablonu wybieramy szablon, który zastosujemy w danym stylu. Wraz z szablonem,




w polach Ramki tabeli , Wiersze i Kolumny pojawiają się nazwy opisująceramki, wiersze i kolumny przypisane do tego szablonu. Wykorzystując

przycisk Edytuj… można zmodyfikować ich zawartość.

Jeśli na liście szablonów nie ma takiego, który by nam odpowiadał, klik-nięciem na przycisku Dodaj wchodzimy w tryb tworzenia nowego sza-

blonu. Nadajemy mu nazwę i klikamy na OK .

Rys. 380. Okno wyboru i edycji szablonów.

Rys. 381. Okno wprowadzania nazwy nowego szablonu.

Dla nowego szablonu domyślnie ustawiany jest tylko szablon ramki, reszta parametrów jest pusta (rys. 382).

Rys. 382. Okno szablonów tabel po utworzeniu nowego szablonu.

Jeśli chcemy mieć inny szablon ramki, wybieramy go z listy, a jeśli chcemyzmienić lub utworzyć nowy, klikamy na przycisku Edytuj… i w oknie



392 NORMA PRO

opisanym w podrozdziale Ramki zewnętrzne i wewnętrzne tabelidefiniujemy ich wygląd..

To, które wiersze wyróżniamy i w jaki sposób, wybieramy w polu Wiersze.Jeśli żaden szablon nam nie odpowiada, klikamy na przycisku Edytuj… izmieniamy już istniejący lub dodajemy nowy (patrz podrozdziałWyróżnianie wierszy).

Podobnie jest z wyróżnianiem kolumn. Szablon wyróżniania wybieramy w polu Kolumny:. Gdy żaden z istniejących szablonów nie jest właściwy,klikamy na przycisku Edytuj i w następnym oknie modyfikujemy stary lubw wprowadzamy nowy (patrz podrozdział Wyróżnianie kolumn).

Ramki zewnętrzne i wewnętrzne tabeliJeśli chcemy zmodyfikować istniejącyszablon ramek, wybieramy go z listy wy-świetlonej w polu Szablon ramek :. Mamydo wyboru klika standardowych szablonówdostarczanych wraz z Normą oraz czteryszablony użytkownika. (rys. 383). Wraz zezmianą szablonu zmieniają się ustawienia ra-mek nagłówka tabeli, ramek bocznych,ramek wewnętrznych i ramki dolnej tabeli, a efekt tych zmian pokazany jest

prawym dolnym rogu okna.

Rys. 383. Okno definiowania szablonów ramek.




Wyróżnianie wierszy

Jeśli modyfikujemy już istniejący szablon wyróżniania wierszy, wybieramygo z listy i klikamy na przycisku Zmień. Jeśli zaś tworzymy nowy,

klikamy na przycisku Dodaj i nadajemy mu nazwę. Nazwa może być długai w opisowy sposób informować o cechach szablonu. W oknie edycjiszablonu (rys. 384) z listy wyświetlonej w polu Typ wyróżnionego wiersza zaznaczamy ten wiersz, dla którego będziemy ustawiać ramki i kolory. WGrupie ‘Ramki’ wybieramy grubość lewej i prawej strony ramki orazgórnej i dolnej, w grupie ‘Kolory’ ustawiamy kolor tekstu i tła, zaś w gru-

pie ‘Czcionka’ określamy typ, rodzaj i wielkość czcionki.

Istniejący, niepotrzebny już szablon usuwamy kliknięciem na przycisku

Usuń.

Rys. 384. Definiowanie szablonu wyróżniania wierszy.

Wyróżnianie kolumn

Jeśli jakieś kolumny tabeli mają być wyróżnione, trzeba dla nich zdefiniowaćszablon, a w nim specjalne ramki oraz kolory tekstów i tła. Modyfikację jużistniejących szablonów wykonujemy po kliknięciu na przycisku Zmień, anowy szablon definiujemy po kliknięciu na przycisku Dodaj.



394 NORMA PRO

Szablony wyróżnień można zdefiniować dla każdego typu wydruku od-dzielnie, co znaczy, że na wydruku przedmiaru może być wyróżniona ko-lumna „Razem”, a na wydruku kosztorysu kolumny „Wartość” i „Kluczwykonawczy”. Typ wydruku, dla którego formułujemy szablon, wybie-

ramy z listy wyświetlonej w polu Typ wydruku:. Wyróżnianą kolumnę za-znaczamy w polu Dostępne kolumny i przenosimy do listy Modyfikowane

kolumny kliknięciem na przycisku .

Rys. 385. Definiowanie szablonu wyróżniania kolumn.

Dla kolumny podświetlonej na liście Modyfikowane kolumny określamy:

• Tekst nagłówka w polu Nazwa:. Jeśli na przykład dla kolumny „Loka-lizacja” w polu Nazwa: wpiszemy tekst „Miejsce”, to na wydruku ko-lumna będzie się nazywała „Miejsce”.

• Grubość prawej i lewej ramki w grupie ‘Ramki’.

• Kolor tekstu i tła w grupie ‘Kolory’.• Typ, rodzaj i rozmiar czcionki w grupie ‘Czcionka’.




Wygląd strony tytułowejKażdy użytkownik może dostosować wygląd strony tytułowej kosztorysudo własnych preferencji. Jeśli z menu Opcje wybierzemy polecenie Wy-

druków |Szablony|Strony tytułowej… otrzymamy okno, w którym okre-ślamy ustawienia jej poszczególnych elementów (rys. 386).

Rys. 386. Definiowanie szablonu strony tytułowej.

Przyciski Zmień, Usuń i Dodaj znajdujące się w grupie Nazwa szablonu pozwalają na zmodyfikowanie, dodanie nowego i usunięcie szablonu.

W liście Elementy strony tytułowej wyświetlone są te składniki strony,których parametry można poddać zmianie. Dane znajdujące się w grupie‘Atrybuty tekstu zaznaczonego elementu’, czyli kolor tekstu i tła oraz

czcionkę określa się indywidualnie dla każdego składnika. Natomiast takiedane jak kolejność grup na wydruku, położenie nazwy i loga firmy oraz podpisów, linie oddzielające poszczególne części strony od siebie deklaruje



396 NORMA PRO

się na kartach ‘Opisy’, ‘Kolejność’ i ‘Separatory’ w grupie ‘Układstrony.’

Na stronie tytułowej w prawym lub lewym górnym rogu strony można

umieścić logo firmy. Jeśli klikniemy na przycisku , pojawi się okno, wktórym otwieramy folder z plikiem logo i zaznaczymy ten plik, z prawejstrony zostanie wyświetlony jego podgląd. Logo można włączyć do sza-

blonu na stałe (i wtedy przed wstawieniem go trzeba zaznaczyć opcję Za- pamiętaj w dokumencie) lub utworzyć do niego połączenie (opcja Zapa-miętaj w dokumencie wyczyszczona).

Rys. 387. Wczytywanie pliku loga firmy.

Rozmiar drukowanego loga można określić w oknie, które pokaże się pokliknięciu na przycisku Format…

Numeracja paragrafów w formularzu charakterystyki

Szablony numeracji paragrafów w formularzu charakterystyki wybieramy idefiniujemy po wybraniu sekwencji poleceń Opcje | wydruków | Szablony| Numeracji formularzy… Okno szablonów numeracji, które zostaniewyświetlone opisane zostało w rozdziale OPCJE KOSZTORYSU,Charakterystyka obiektu.

Opcje wydruku dla stylu Norma

Układ strony

Po wywołaniu polecenia Układ strony… dostaniemy okno, które zawieraustawienia formatu strony, wyglądu nagłówków i stopek, kolejności i ty-




tułów wydruków oraz parametry drukowania tabel. Na każdej karcie znaj-duje się przycisk Przywróć, który służy do wczytania danych domyślnych

programu oraz przycisk Domyślne, który umożliwia zapamiętanie aktual-nych ustawień jako domyślnych.

W dolnej części, w polu Styl wydruków jest wyświetlona nazwa aktualnegostylu.

Format strony – marginesy

Na karcie ‘Format strony’ (rys. 389) określamy marginesy (grupa‘Marginesy’) oraz wysokość nagłówka i stopki (grupa ‘Wysokość’), toznaczy odległość od marginesu (górnego lub dolnego) do początkuwydruku właściwego, w której ma się zmieścić nagłówek lub stopka

(jeśli na przykład zawartość stopki nie zmieści się w zadeklarowanejwysokości, tekst wejdzie’ na margines dolny).

W grupie ‘Czcionka standardowa’, po kliknięciu na przyciskuCzcionka… wybieramy rodzaj czcionki, która ma być użyta do dru-kowania. W grupie ‘Domyślne opcje druku’ możemy zaznaczyć opcję

Druk obustronny i wtedy możemy drukować po obu stronach papieru.Jeśli chcemy, aby na każdej stronie drukowane były dane licencji użyt-

kownika programu, zaznaczamy opcję Drukuj dane licencji użytkow-nika programu. Zaznaczanie opcji Druk czarno – biały oznacza, żemimo zdefiniowania kolorów wydruków, będą one drukowane jakoczarno-białe.

Rys. 388. Marginesy, nagłówki i stopki na stronie.

Margines dolny

Wiersz nazwy programu

Stopka

Margines górny

Nagłówek

Linią kropkowaną oznaczone są

marginesy drukarki.

Margines prawyMargines lewy



398 NORMA PRO

Rys. 389. Ustawienia wydruku – karta ‘Format strony’ .

Każdemu stylowi możemy przyporządkować szablon tabel oraz szablonstrony tytułowej.

Ustawienia dla różnych typów wydruków

Karta ‘Opcje’ (rys. 390) umożliwia sprecyzowanie wymagań dotyczą-cych wydruku konkretnego widoku czy zestawienia.

Z listy Typ wydruku: wybieramy rodzaj wydruku, dla którego okre-ślamy pozostałe ustawienia.

W grupie ‘Opcje rozmieszczenia’ możemy zaznaczyć opcję drukuj zawsze od nowej strony, co oznacza, że jeśli w jednym procesie dru-kujemy kilka zestawień, to wybrane zestawienie zawsze rozpoczynane

jest od nowej strony, w przeciwnym wypadku zestawienie może byćwydrukowane na tej samej stronie. Jeśli chcemy, aby dany typ wydruku

znajdował się w całości na stronie, zaznaczamy opcję utrzymuj w całości na stronie. W przypadku ustawiania opcji dla typu, w którymuwzględniane są działy, możemy włączyć jedną z opcji działy od nowej strony – wtedy części wydruku dotyczące poszczególnych działów




zaczynały się będą od nowej strony (opcja nie rozdzielać oznacza, żewszystkie działy będą drukowane „ciurkiem”, jeden za drugim; opcjaod poziomu1, że na nowej stronie będzie rozpoczynał się wydruk po-ziomu pierwszego wraz z poddziałami; opcja od poziomu2, że na nowej

stronie będzie rozpoczynał się wydruk poziomu drugiego wraz z poddziałami). Dla wydruków zawierających pozycje staje się dostępnaopcja utrzymuj pozycje w całości . Jeśli jest zaznaczona, to pozycja nie

jest dzielona między strony, tylko w całości przenoszona na następną stronę.

Rys. 390. Ustawienia wydruku – karta ‘Opcje’ .

W polu Marg. wierszy wpisujemy odległość wiersza od górnej i dolnejlinii oddzielającej wiersze. Jeśli odległość ta jest równa zeru, wierszzaczyna się bezpośrednio za górną ramką, a dolna ramka rysowana jestzaraz za wierszem, bez żadnego odstępu. W polu Odstęp: wpisujemyodstęp między kolejnymi typami wydruków, jeśli dany typ wydruku niezaczyna się od nowej strony, tylko wyprowadzany jest zaraz za końcem

poprzedniego. Pole Dziel wiersze wyższe niż ...% obszaru druku

określa, że długi tekst opisu pozycji, przekraczający podany procentobszaru druku, zostanie podzielony między strony (obszar druku =wysokość strony – marg. dolny – marg. górny – nagłówek – stopka). Imten procent niższy, tym pusty obszar na dole strony będzie mniejszy.



400 NORMA PRO

Zaznaczenie opcji bez nagłówka spowoduje, że nie będzie drukowanynagłówek strony (efekt jest taki sam, jakby wysokość nagłówka byłarówna zeru).

W grupie ‘Czcionka’ zaznaczamy opcję użyj standardową, jeśli bę-dziemy drukować czcionką standardową (określoną na karcie ‘Formatstrony’) lub klikamy na przycisku Czcionki… i z listy wybieramy taką,która nam bardziej odpowiada. Dodatkowo, zaznaczając opcję

pogrubiona czcionka nagłówka tabeli będziemy mieli wytłuszczonetytuły tabel.

Dla każdego typu wydruku można określić różne ustawienia, na przy-kład każdy typ może być drukowany innym rodzajem czy wielkością

czcionki.Efekt konkretnych ustawień najlepiej jest obejrzeć przed wydrukiemkorzystając z przycisku Podgląd wydruku w oknach drukowania (po-lecenia Drukuj… i Drukuj widok … z menu Plik ).

Formatowanie nagłówka

Karta ‘Nagłówek’ (rys. 391) pozwala na ustawienie opcji wydruku na-

główka dla każdego typu wydruku.

Rys. 391. Ustawienia wydruku – karta ‘Nagłówek’ .




Nagłówek umieszczany jest na górze strony, a jego obszar zaczyna sięod marginesu górnego i kończy w odległości, która została określona wgrupie ‘Wysokość’ pole Nagłówka: na karcie ‘Format strony’ (patrzrys. 389). Zawartość nagłówka powtarzana jest na każdej stronie wy-

druku. Nagłówek posiada trzy sekcje: lewą (Lewa:), środkową (Cen-tralna:) i prawą (Prawa:). W każdej z tych sekcji można wstawićdowolny tekst lub/i ciąg znaków symbolizujących różne dane charakte-rystyczne dla kosztorysu (tzw. ciąg znaków sterujących). W czasie ge-nerowania wydruku ciąg ten jest zastępowany tekstem określonymwcześniej przez użytkownika.

Gdy zaznaczymy kilka typów wydruków, to edycja nagłówka dotyczy

wszystkich tych wydruków.• Jeśli klikniemy na przycisku Nr strony, to w sekcji, w której znaj-

duje się kursor, zostanie wstawiony ciąg znaków ^S informujący program, że w tym miejscu ma być umieszczony numer strony.

• Kliknięciem na przycisku Tytuł wydruku zostanie wstawiony ciąg^T, który oznacza pojawienie się w wybranym miejscu tytułu (zde-finiowanego dla danego typu wydruku na karcie ‘Tytuły wydru-

ków’).• Jeśli klikniemy na przycisku Str. tytułowa… otrzymamy okienko z

listą możliwych do wstawienia elementów, które zdefiniowane są dlastrony tytułowej (patrz rozdział OPCJE KOSZTORYSU, opis

przycisku Strona tytułowa…). Klikamy na potrzebny element i potwierdzamy na OK . Symbol wybranego elementu pojawi się wmiejscu kursora tekstowego (na przykład ciąg ^Wnf oznacza nazwęfirmy).

• Jeśli klikniemy na przycisku Datę wydruku, zostanie wstawionysymbol ^M informujący program, że tu ma zostać wstawiona data

bieżącego wydruku.

• Przycisk Opis kosztorysu służy do wstawienia ciągu ^O, któryoznacza umieszczenie w wybranej sekcji opisu kosztorysu (zdefi-niowanego w oknie opcji kosztorysu).

• Przy pomocy przycisku Nazwę pliku można wstawić ciąg ^N sym- bolizujący nazwę pliku zawierającego kosztorys.



402 NORMA PRO

• Przyciskiem Nazwę działu wstawimy ciąg ^D oznaczający nazwędziału.

Znaki sterujące możemy wstawiać w jednym ciągu np. ^O^D^S (opiskosztorysu, nazwa działu, numer strony) lub jeden pod drugim. Długośćwprowadzonego ciągu sterującego w jednej sekcji jest ograniczona do128 znaków, zaś tekst po przetworzeniu nie może być dłuższy niż 1023znaki.

Dla tekstu nagłówka możemy wybrać rodzaj i wielkość czcionki pokliknięciu na przycisku Czcionka… Jeśli chcemy, aby nagłówkiwszystkich typów kosztorysu były drukowane taką samą czcionką, za-znaczamy opcję dla wszystkich.

Wszystkie, opisane wyżej ustawienia, definiujemy osobno dla każdegotypu kosztorysu. Typ ten podświetlamy na liście umieszczonej w poluTyp kosztorysu. Tak więc możemy mieć inne nagłówki dla typu kosz-torys, inne dla podsumowania, inne dla zestawienia materiałów, itd.

Na rys. 391 pokazane są ustawienia nagłówka dla typu kosztorys. W sek-cji lewej znajduje się ciąg znaków symbolizujący nazwę firmy (^Wnf ),

pod nim adres firmy (̂ Waf ), wzięte ze strony tytułowej, w sekcji

centralnej umieszczony jest ciąg ^T oznaczający tytuł kosztorysu oraz pod nim ciąg ^D symbolizujący nazwę działu, w sekcji prawej mamykomentarz ‘Inwestor:’, a za nim ciąg ^Win, oznaczający nazwęinwestora. Pod nim znajduje się ciąg ^Wia symbolizujący adres inwe-stora. Na rys. 392 pokazany jest fragment wydruku nagłówka kosztorysu(typ Kosztorys) odpowiadający opcjom ustawionym na rys. 391.

Rys. 392. Fragment wydruku kosztorysu ze zdefiniowanym nagłówkiem.

Sekc a centralna Sekc a rawa Sekc a lewa

Nazwa firmy Tytuł kosztorysu Nazwa inwestora

Adres firmy Nazwa działu Adres inwestora




Formatowanie stopki

Karta ‘Stopka’ wygląda tak samo jak karta ‘Nagłówek’, tyle że dotyczystopki, czyli zarezerwowanego obszaru na dole strony. Wszystkie reguły

postępowania są takie, jak dla nagłówka.

Formatowanie wyglądu tabel

Na karcie ‘Tabela’ (rys. 393) określamy wygląd drukowanej tabeli. Iznowu, wygląd ten może być indywidualnie dopasowany dla każdegotypu wydruku.

Rys. 393. Opcje wydruków – karta ‘Tabela’ .

Typ wydruku wybieramy z listy umieszczonej w polu Typ wydruku:. Jednocześnie w polu Kolumny: otrzymujemy listę kolumn drukowanejtabeli. Zaznaczamy kolejno nazwę kolumny i ustalamy dla niej różne

parametry. W grupie ‘Wybrana kolumna’ w pola Szerokość min:, Sze-rokość max: i Szerokość: wpisujemy odpowiednie szerokości w zna-

kach (jeśli chcemy, aby szerokości były stałe, zaznaczamy opcję Sze-rokość stała), dla wartości liczbowych definiujemy ich dokładność: je-żeli ma być taka jak dokładność danych, zaznaczamy opcję jak precyzjadanych, jeśli inna – czyścimy tę opcję i w polu Część dziesiętna



404 NORMA PRO

wpisujemy ilość cyfr po kropce dziesiętnej. W grupie ‘Wyrównanie:’zaznaczamy właściwy dla danej kolumny sposób wyrównywania (dlakolumn zawierających liczby powinniśmy zaznaczyć opcję do kropki dziesiętnej ).

Opcję dopasuj kolumny automatycznie zaznaczamy wtedy, gdy na pro-gram zrzucamy ciężar dopasowania szerokości kolumn i innych parame-trów do szerokości papieru.

Po zaznaczeniu opcji pobierz parametry z kosztorysu, dane o kolum-nach zostaną wczytane z kosztorysu.

Jeśli w kosztorysie zostały zdefiniowane dodatkowe widoki zestawienia pozycji, po wybraniu formatowania tego zestawienia pojawi się pole Nazwa:, w którym można wybrać jeden z tych widoków.

Jeśli drukujemy tabelę opisów i chcemy, aby w tabeli została wydrukowanalista numerów pozycji, dla których podstawę wyceny stanowi dany opis, nakarcie ‘Tabela’ zaznaczamy tabelę opisy podstawy wyceny i do listy Ko-lumny dołączamy kolumnę „Pozycje: (rys. 394).

Rys. 394. Definiowanie kolumn dla tabeli opisów podstawy wyceny.




UWAGA! Jeśli dla danego typu wydruku nie chcemy drukować ja-kiejś kolumny, musimy ją wybrać z listy kolumn, w pole Szerokość: wpisać wartość 0 i zaznaczyć opcję Szerokość stała.

Tytuły typów wydruków

Na karcie ‘Tytuły wydruków’ definiujemy tytuł dla każdego typu wy-druku. Typ wybieramy z listy umieszczonej w polu Typ wydruku:, zaśw polu Tytuł wydruku: wpisujemy tekst, który będzie potem drukowanyna przykład w nagłówku strony.

Rys. 395. Opcje wydruków – karta ‘Tytuły wydruków ’.

Dodatkowe opcje wydruków

Do ustawienia dodatkowych opcji wydruku wykorzystujemy ciąg poleceńOpcje | Wydruku | Opcje… W oknie opcji znajduje się kilkanaście kart,

przy pomocy których określamy jakie elementy drukować dla kosztorysu,oferty, tabeli elementów scalonych, tabeli wartości scalonych, statystyki, pozycji itd. Karty te opisane są w następnych podrozdziałach.



406 NORMA PRO

Opcje drukowania kosztorysu

Karta ‘Kosztorys’ (rys. 396) umożliwia określenie opcji wydruku koszto-rysu.

W polu Forma: wybieramy formę wydruku kosztorysu. Forma może być Pełna i Skrócona. Jeśli wybierzemy formę pełną wydruk, będzie zawierałw opisie pozycji pełną informację o obmiarach, skróconą – tylko wartości

pozycji i wartości nakładów.

Opcję Wiersz opisu kosztorysu włączamy, gdy decydujemy się na umiesz-czenie na wydruku opisu kosztorysu.

Rys. 396. Opcje wydruków stylu Norma – karta ‘Kosztorys’ .

Jeśli włączymy opcję Opcje dla wydruków pobieraj z kosztorysu, to opis

pozycji na wydruku będzie odpowiadał opisowi pozycji na ekranie widokuKosztorys. Jeśli opcję tę wyczyścimy, dostępna stanie się grupa ‘Opis po-zycji’ wraz z opcjami służącymi do określenia, które elementy opisu mają znaleźć się na wydruku i jak pozycje mają być podsumowane. W polu




Wyrażenia norm RMS wybieramy z listy sposób przedstawienia norm. Ichopis znajduje się w rozdziale OPCJE KOSZTORYSU,

W grupie ‘Rozwijanie pozycji scalonych’ mamy do wyboru trzy możliwości:

1. pozycje mogą być Nie rozwijane, i wtedy pozycja scalona będzie przed-stawiona jak pozycja uproszczona.

2. będą wydrukowane Wszystkie pozycje składające się na pozycje sca-loną. Pozycje składowe wystąpią za pozycją scaloną i w podstawie będą mieć wydrukowany tekst ‘Kalkulacja kosztów’.

3. Zostaną wydrukowane tylko pozycje Zaznaczone.

W grupie ‘Elementy nieaktywne w wariancie’ znajdują się dwie opcje ste-rujące drukowaniem wariantów. Jeśli zaznaczymy opcję Numerowanie,elementy nieaktywne będę numerowanie (gdy były numerowane w kosz-torysie), jeśli zaznaczymy opcję Drukowanie, będą drukowane.

W grupie ‘Drukuj podsumowania’ znajdują się opcje dotyczące sposobu przedstawienia podsumowania działów i całego kosztorysu. Możemy dru-kować podsumowanie działów ( Działów:) dla dowolnego poziomu lub dlawszystkich poziomów w formie pełnej lub tylko wiersz Razem oraz pod-

sumowanie całego kosztorysu ( Kosztorysu). Podsumowanie kosztorysumoże być drukowane razem z tabelą działów lub bez niej (opcja Z tabelądziałów ) i może przyjąć formę pełną lub skróconą (pole Forma:). Oczy-wiście, jeśli nie zaznaczymy niektórych opcji, odpowiadające im podsu-mowania nie będą drukowane.

W kosztorysie utworzonym przez Normę Pro każda pozycja może pocho-dzić z innego katalogu lub z innego wydania katalogu, dlatego też wprowa-

dzono możliwość wydrukowania tabeli zawierającej listę katalogówużytych jako podstawa wyceny wraz z informacją, które pozycje zostały pobierane z danego katalogu. Jednocześnie użytkownik może sobie zaży-czyć, aby w pozycji został wydrukowany odnośnik do tabeli zawierającejlistę katalogów.

Tabelę zawierająca listę podstaw wyceny można umieścić na wydruku nadwa sposoby: można dołączyć ją do wybranych rodzajów kosztorysu lubumieścić na wydruku w miejscu, które sami określimy.

Jeśli w polu Opisy podstawy wyceny: wybierzemy opcję nie drukować , nie będą drukowane odnośniki w pozycjach i nie będzie drukowana tabela opi-sów (chyba że zostanie dołączona do zestawu – patrz podrozdziały Zestawy



408 NORMA PRO

wydruków i Drukowanie kosztorysu). Wybranie opcji z odnośnikami w każdej pozycji oznacza, że w każdej pozycji kosztorysu, w kolumnie„Podstawa” znajdzie się odnośnik do wiersza tabeli opisów, która zostaniewydrukowana za danym typem kosztorysu (rys. 397).

Rys. 397. Kosztorys z odnośnikiem do tabeli opisów podstawy wyceny (włączonaopcja z odnośnikami w każdej pozycji).

Opcja bez odnośników w pozycjach umożliwia wydrukowanie tabeli opi-

sów podstawy wyceny, ale w pozycjach nie będą drukowane żadne infor-macje o tabeli opisów.

Jeśli wydruk opisów podstawy wyceny dołączymy do więcej niż jednegorodzaju kosztorysu, zostanie wydrukowana jedna tabela za ostatnim kosz-torysem, który miał ją zawierać.

Opcje drukowania kosztorysu uproszczonego

Na karcie ‘Koszt. uproszczony’ (rys. 398) określamy opcje dla wydrukówkosztorysu uproszczonego, które są bardzo podobne do opcji wydrukukosztorysu, mają tylko węższy zakres. Dla kosztorysu uproszczonegomożna drukować odnośniki i tabelę opisów.

Rys. 398. Karta ‘Koszt. uproszczony’ .




Opcje drukowania kosztorysu inwestorskiego

Na karcie ‘Koszt.inwestorski’ znajdują się opcje dotyczące wydrukukosztorysu inwestorskiego odpowiadające w dużej części opcjom druko-

wania kosztorysu.

Rys. 399. Karta ‘Koszt. inwestorski’ .

Opcje drukowania kosztorysu ofertowego

Na karcie ‘Oferta’ (rys. 400) znajdują się opcje obsługujące wydruk oferty.

W grupie ‘Drukuj rubryki’ decydujemy, czy mają być drukowane podstawynakładów (opcja Podstawy nakładów ) i elementy RMS ( RMS ).

W grupie ‘Opcje obliczeń’ ustalamy sposób obliczania wartości pozycji – albo wartość równa jest iloczynowi obmiaru i ceny jednostkowej (opcjaCennik robót (obm.=1) wyczyszczona), albo drukowana jest wartość z

cennika dla jednostkowego obmiaru (opcja Cennik robót (obm.=1) zazna-czona).

Jeśli wyczyścimy opcję Opcje dla wydruków pobieraj z kosztorysu, to wgrupie ‘Opis pozycji’ staje się dostępna opcja uwzględniania na wydruku



410 NORMA PRO

Wyrażenia obmiaru; jeśli opcja ta jest zaznaczona, opis pozycji pobierany jest z kosztorysu.

Rys. 400. Opcje wydruków stylu Norma dla oferty.

W grupie ‘Drukuj podsumowania’ decydujemy, czy drukować podsumo-wania działów; jeśli tak, to czy wydrukować tylko wiersz RAZEM, czydrukować pełne dane. Zaznaczając opcję Kosztorysu, możemy umieścić naofercie podsumowanie kosztorysu w formie skróconej lub pełnej (poleForma:). Gdyby inwestora interesowały narzuty, włączamy opcję druko-wania narzutów kosztorysu ( Z narzutami kosztorysu).

W polu Opisy podstawy wyceny wybieramy sposób wydruku opisów i podstawy wyceny pozycji.

Opcje drukowania książki przedmiarów

Na karcie ‘Przedmiar’ określamy opcje wydruku przedmiaru. Zostały oneopisane w podrozdziale Opcje drukowania kosztorysu.

Opcje drukowania rozliczenia wykonanych robót Na karcie ‘Wykonane roboty’ decydujemy, jak ma wyglądać wydruk ze-stawienia wykonanych robót.




W grupie ‘Wykonane roboty’ możemy zaznaczyć opcję Opcje dla wydruku pobieraj z kosztorysu. W takim wypadku na wydruku opisu pozycji znajdą się wyrażenia współczynników norm. W przeciwnym razie opcjaWyrażenia norm RMS w grupie ‘Opis pozycji’ stanie się dostępna i będzie

można wybrać sposób wydruku norm.

Rys. 401. Karta ‘Wykonane roboty’ .

Opcje wydruku pozycji o zerowych wartościach robót mogą zostać pobranez widoku i wtedy zaznaczamy opcję Opcje dla wydruków pobieraj z widoków lub gdy opcję tę wyczyścimy, możemy samodzielnie zdecydo-wać, czy mają być drukowane tylko pozycje o niezerowych wartościachrobót (opcja Tylko pozycje o niezerowych wartościach wykonanychrobót ).

W grupie ‘Chronologia wykonanych robót’ zaznaczamy czy na wydrukumamy pokazać okresy rozliczeniowe (Okresy), okresy wraz z podokresami( Podokresy), czy terminy wykonania robót (Terminy).

Pozostałe opcje zostały już opisane w podrozdziale Opcje drukowaniakosztorysu,

Opcje drukowania harmonogramowania

Karta ‘Harmonogramowanie’ zawiera opcje. Które zostały już opisane w podrozdziale Opcje drukowania kosztorysu…



412 NORMA PRO

Opcje drukowania słowników

Na karcie ‘Słowniki’ umieszczone są opcje sterujące wydrukiem zesta-wienia słowników kluczy wykonawczych, planów działów i kluczy lokali-zacji. W grupie ‘Oddzielanie pozycji zestawienia’ zaznaczamy czy i w jakisposób mają być od siebie oddzielone poszczególne pozycje zestawienia.

Rys. 402. Karta ‘Słowniki’ .

Rys. 403. Słownik Kluczy wykonawczych wydrukowany przy zaznaczonej opcji Na- zwy uzupełniaj kropkami do szerokości kolumny.

Opcje drukowania cenników

Na karcie ‘Cenniki’ znajdują się opcje służące do określenia wygląduwydruku cenników podłączonych do kosztorysu.




Rys. 404. Karta ‘Cenniki’ .W grupie ‘Oddzielanie pozycji zestawienia’ decydujemy czy i jak mają byćoddzielone od siebie poszczególne wiersze zestawienia.

W grupie ‘Cenniki elementów RMS’ określamy sposób sortowania ele-mentów (pole Sortuj wg:) oraz które ceny mają zostać wydrukowane(grupa ‘Kolumny cen’).

W grupie ‘Cenniki scalone (ceny jednostkowe pozycji)’ w polu Sortuj wg: wybieramy sposób uporządkowania pozycji, w grupie ‘Kosztorysy zwykłe

– kolumny kosztów bezpośrednich’ zaznaczamy, ceny jakich nakładówdrukować, a w grupie ‘Koszt inwest. – kolumny cen jedn. pozycji’ – z ja-kimi narzutami mają być drukowane ceny jednostkowe pozycji.

Opcje drukowania zestawienia wprowadzonych pozycji

Karta ‘Pozycje’ umożliwia określenie wyglądu zestawienia wprowadzo-

nych pozycji. Jeśli zaznaczymy opcję Opcje dla wydruków pobieraj z kosztorysu, opis pozycji wzięty zostanie z kosztorysu, z widoku Wpro-wadzone pozycje. Jeśli opcję tę wyczyścimy, w grupie ‘Opis pozycji’ bę-dziemy mogli zdecydować czy i jak mają być drukowane Wyrażenia norm

RMS i Wyrażenia obmiaru.

W grupie Rozwijanie pozycji scalonych, tak jak dla kosztorysu zwykłegomożemy zdecydować, czy pozycje scalone będą pokazywane jak pozycjeuproszczone, czy w postaci rozwinięte, wraz z podpozycjami, z których

powstały.



414 NORMA PRO

W polu Podsumowanie działów: dostępne są opcje drukowania bądź nie podsumowań działów, a w polu Opisy podstawy wyceny decydujemy owydruku odnośników i podstawy wyceny.

Rys. 405. Karta ‘Pozycje’ .

Opcje drukowania zestawienia wprowadzonych pozycji dlakosztorysu inwestorskiego

Karta ‘Pozycje inwest.’ zawiera takie same opcje jak karta ‘Pozycje’ do-tyczy tylko zestawienia pozycji dla kosztorysu inwestorskiego.

Opcje drukowania zestawienia pozycji

Karta ’Zestawienie pozycji’ umożliwia zdefiniowanie ustawień dla ze-

stawienia pozycji. Jeśli zaznaczymy opcję Drukowanie pozycji „Kalkula-cja kosztów” , to będę drukowane pozycje będące składnikami pozycjiscalonych. W grupie ‘Opis pozycji’ zaznaczamy, czy opis ma zawieraćinformację o materiałach inwestora, wyrażeniach obmiaru i kosztach sta-łych.




Rys. 406.Karta ‘Zest.pozycji’ .

Opcje drukowania zestawienia RMS

Na karcie ‘Zest. RMS’ znajdują się opcje służące do określenia elementów

wydruku zestawienia elementów RMS występujących w kosztorysie.

Rys. 407. Karta ‘Zest. RMS’ .



416 NORMA PRO

W grupie ‘Oddzielanie pozycji zestawienia’ ustalamy sposób oddzielaniaod siebie poszczególnych elementów.

W polu Sortuj wg: wybieramy sposób uporządkowania elementów. Jeśliwybierzemy Jak w kosztorysie, to zostanie on pobrany z aktualnego wi-doku zestawienia RMS.

W grupie ‘Działy w zestawieniach RMS’ deklarujemy, w jaki sposób po-kazać na wydruku działy. Po zaznaczaniu opcji Opcje dla wydruków po-bieraj z kosztorysu, działy zostaną pokazane tak, jak na widoku zestawień.Jeśli opcję tę wyczyścimy – dostępne staną się opcje Wszystkie działy,

Najwyższy poziom i Tylko działy z pozycjami .

W grupie ‘Opcje zestawienia działami’ określamy jak ma wyglądać wydruk zestawienia RMS działami. Jeśli w polu Nowa tabela od poziomu: wybierzemy nie rozdzielać , to tabele będą drukowane jedna za drugą. Jeśliwybierzemy Rozdzielać od poziomu...., to każda tabela tego poziomu bę-dzie drukowana oddzielnie, zaś tabele dla działów niższych poziomów

będą drukowane w sposób ciągły. Wybór opcji rozdzielać na poziomie 10(wszystkie) spowoduje wygenerowanie oddzielnych tabel dla każdegodziału i poddziału występującego w kosztorysie.

W polu Podsumowania działów: decydujemy czy i od jakiego poziomumają byś drukowane podsumowania wartości RMS-ów w działach.

Jeśli została zaznaczona opcja Nowa tabela dla każdej grupy w zestawie-niu z wybranych grup, to dla każdej grupy elementów RMS na danym po-ziome zostanie utworzona nowa tabela, jeśli zaś opcja jest wyczyszczona,wybrane grupy zostaną umieszczone w jednej tabeli dla danego poziomu.

Tak samo dzieje się, gdy jest zaznaczona opcja Nowa tabela dla każdego

dostawcy w zestawianiu z wybranych dostawców.Obie powyższe opcje dotyczą sytuacji, w której wykonujemy zestawienieRMS dla wybranych grup lub dla wybranych dostawców (patrz podrozdziałDrukowanie kosztorysu, str. 424).

Opcje drukowania zestawienia cen.

Karta ‘Zest. cen’ dotyczy wydruku zestawienia cen występujących w

kosztorysie. Określamy na niej czy i jak oddzielane będą od siebie po-szczególne pozycje (grupa ‘Oddzielanie pozycji zestawienia’) oraz sposóbuporządkowania cen (pole Sortuj wg:).




Rys. 408. Karta ‘Zest .cen’ .

Opcje drukowania tabeli elementów scalonych

Na karcie ‘Tabela elementów scalonych’ można wyczyścić Opcje dlawydruków pobieraj z kosztorysu i samodzielnie zdecydować, jakie ele-

menty będą drukowane.

Rys. 409. Karta ‘Tabela elem. scal.’ dla stylu Norma.

Szczególnie istotne jest, czy będzie to wydruk pełnej tablicy (zaznaczonaopcja Pełna), to znaczy tablicy zawierającej rubrykę jednostki miary ele-mentu scalonego, liczby jednostek elementarnych i wartości jednostki lubtablicy nie uwzględniającej tych rubryk (zaznaczona opcja Bez parame-trów ) oraz jak drukowane są działy i narzuty.

W grupie ‘Pokazuj szczegóły’ zaznaczamy opcje tych wartości, które mają znaleźć się na wydruku.

Opcje drukowania zestawienia wartości scalonychKarta ‘Tabela wart. scal.’ umożliwia ustawienie opcji sterującychwydrukiem wartości scalonych



418 NORMA PRO

Opcje drukowania statystyki

Karta ‘Statystyka’ zawierają opcje bardzo podobne do tych z karty tabelielementów scalonych.

Opcje drukowania podsumowania Na karcie ‘Podsumowanie’ znajdują się opcje sterujące wydrukiem pod-sumowania.

Rys. 410. Karta ‘Podsumowanie’ .

Do wydruku podsumowania najlepiej jest pobrać dane z kosztorysu (za-

znaczona opcja Opcje dla wydruków pobieraj z kosztorysu).W grupie ‘Drukuj rubryki’ możemy zdecydować o tym, czy będą druko-wane kolumny odpowiadające elementom RMS (opcja RMS ).

W grupie ‘Drukuj podsumowania’ zaznaczamy opcję Kosztorysu, jeślichcemy aby zostało wydrukowane podsumowanie całego kosztorysu. Pod-sumowanie kosztorysu może zawierać lub nie tabelę działów (opcja Z ta-belą działów ).W polu Działów: wybieramy ten poziom, od którego ma na-

stąpić wydruk podsumowań działów.Opcje drukowania zestawienia narzutów

Opcje umieszczone na karcie ‘Narzuty’ wpływają na wygląd wydruku ze-stawienia narzutów na kosztorys. Jeśli zaznaczymy opcję Kosztorysu, tozostaną wydrukowane narzuty na cały kosztorys; jeśli zaznaczymy opcję

Pozycji (tylko tych, w których zdefiniowano narzuty), wydrukowane zo-staną narzuty na te pozycje, dla których zostały zdefiniowane (w przeciw-

nym wypadku nie zostaną w ogóle wydrukowane narzuty na pozycje). Jeślimają być drukowane narzuty działów, w polu Działów: wybieramy po-ziom, od którego mają być pokazywane na wydruku.




Rys. 411. Karta ‘Narzuty’ .

Opcje drukowania zestawienia działów

Na karcie ‘Działy’ znajdują się opcje dotyczące wydruku zestawieniadziałów kosztorysu. Jeśli wyczyścimy opcję Opcje dla wydruków pobieraj

z kosztorysu, będziemy mogli włączyć lub wyłączyć wydruk wyrażeńwspółczynników norm dla pozycji (opcja Wyrażenia współczynników norm).

Rys. 412. Karta ‘Działy’ .

Drukowanie kosztorysuPo określeniu ustawień drukarki i opcji kosztorysu możemy przystąpić dodrukowania. W tym celu z menu Plik wybieramy polecenie Drukuj…

W oknie, które się ukaże (rys. 413) zaznaczamy konieczne opcje drukowa-nia.

♦ W grupie ‘Zakres’ określamy zakres wydruku. Jeśli zaznaczymyWszystko, będzie drukowany cały zestaw (wszystkie elementy z listyumieszczonej w polu Lista wybranych wydruków:), jeśli zaś wpisując w

pola Od: i Do: podamy zakres stron, zostaną wydrukowane tylko stronymieszczące się w zakresie.

♦ Przycisk Ustawienie… dotyczy ustawień drukarki (rys. 374).



420 NORMA PRO

♦ W polu Jakość wydruku: wybieramy z listy możliwości tę, która namnajbardziej odpowiada. Trzeba pamiętać, że im gorsza jakość, tymszybsze drukowanie i odwrotnie.

Rys. 413. Okno drukowania kosztorysu.

♦ W grupie ‘Opcje’ zaznaczamy opcję Drukuj do pliku, a w polu Format pliku: wybieramy Plik drukarki , jeśli chcemy wypuścić wydruk na plik

dyskowy, który można potem przenieść na inny komputer posiadającydrukarkę odpowiadającą drukarce zadeklarowanej przez nas, lecz nie posiadający programu Norma Pro. Wydruk możemy wypuścić równieżna plik formatu HTML (pole Format pliku, plik HTML).

Dla zaoszczędzenia papieru możemy włączyć opcję Druk obustronny.

Zaznaczenie opcji Odwrotna kolejność stron spowoduje, że zestaw będzie drukowany od końca, to jest od ostatniej strony do pierwszej.

Jeśli chcemy wydrukować więcej niż jedną kopię, w polu Liczba kopii :wpisujemy odpowiednią liczbę. Włączenie opcji Sortuj kopie spowo-duje wydruk najpierw całego pierwszego egzemplarza zestawu, na-




stępnie kolejnych jego kopii. W przypadku wyczyszczenia tej opcjidrukowane będą kolejne strony zestawu – każda w wymaganej liczbiekopii.

W polu Nr. pierwszej strony: możemy wpisać numer, który ma mieć pierwsza strona wydruku (nie zawsze bowiem zaczynamy wydruk od pierwszej strony).

♦ W polu Styl wydruku: wybieramy styl: Norma lub inny. Wszystkie wy-druki będą wyprowadzane dla tego właśnie, wybranego stylu.

♦ W polu Zestaw: należy wybrać jeden z gotowych zestawów wydrukówlub przygotować swój własny po wybraniu opcji Dowolny wybór .

♦ Dla wybranego zestawu w grupie ‘Lista wybranych wydruków’ pojawisię lista, z której będzie składał się wydruk. Na przykład dla zestawu

Pełny kosztorys zostaną wydrukowane następujące elementy: stronatytułowa, charakterystyka obiektu, przedmiary, kosztorys i tabela ele-mentów scalonych.

• Kolejność drukowanych elementów możemy ustawić po kliknięciuna przycisku Kolejność… W okienku Kolejność drukowania wy-

branych wydruków zaznaczamy element, który chcemy przesunąćwyżej lub niżej na liście, a następnie w grupie ‘Przesuń:’ klikamy na przycisku w górę lub w dół .

• Przycisk Wybór… służy do modyfikacji listy wybranego zestawuwydruków. W okienku, które się ukaże, mamy karty ‘Kosztorys’,‘Zestawienia’ i ‘Cenniki oraz ‘Rozliczenia’ i ‘Harmonogramowa-nie’, gdy kosztorys miał zawierać rozliczanie robót i harmonogra-mowanie (patrz podrozdział Wybór drukowanych kosztorysów izestawień). Zaznaczamy na nich elementy, które chcemy mieć nawydruku i potwierdzamy na OK . Po powrocie do okna z rys. 413wybrane elementy pojawią się na liście.

• Jeśli chcemy jeszcze zmienić opcje któregoś elementu, zaznaczamygo na liście i klikamy na przycisku Opcje…, w wyniku czego uzy-skamy jedno z już wcześniej opisanych okien ustawiania opcji.

• W miarę potrzeby możemy jeszcze zmienić ustawienia strony klika- jąc na przycisku Układ strony…(patrz podrozdział Układ strony).

♦ W grupie ‘Drukuj:’ zaznaczymy opcję Wybrane działy wtedy, gdy wy-druk ma dotyczyć tylko niektórych działów. Działy te wybieramy po



422 NORMA PRO

kliknięciu na przycisku Wybór działów…, przy czym numeracja wybranych działów może być ciągła lub zachowana z kosztorysu. Sterujetym opcja ciągła numeracja.

Jeśli wyczyścimy opcję KWOTY , otrzymamy wydruk bez cen i warto-ści.

Włączenie opcji pozycje niezerowe pozwoli na wydruk tylko tych po-zycji, które mają wartości różne od zera; w przeciwnym wypadku dru-kowane będą wszystkie pozycje. Jeśli drukowane będą pozycje nieze-rowe, to można określić sposób ich numeracji: numeracja możeuwzględniać pozycje niezerowe i wtedy trzeba zaznaczyć opcję z ze-rowymi lub pozycje zerowe mogą być ignorowane, i wtedy zaznaczyć

trzeba opcję bez zerowych.W polu Zestawienia działami określamy jak ma wyglądać wydruk ze-stawienia RMS działami.

1. Jeśli wybierzemy nie rozdzielać , to informacje o wszystkich dzia-łach, w których ten element się znajduje będą umieszczone w tymsamym wierszu bezpośrednio pod nazwą elementu (rys. 414).

Rys. 414. Element w wydruku zestawienia działami, opcja Nie rozdzielać .

2. Jeśli wybierzemy Od poziomu 1, to zestawienie będzie drukowanedla każdego działu poziomu 1 w osobnych tabelach, natomiast za-wartości w działach następnych poziomów będę pokazane w wierszu

danego elementu (rys. 415). Jeśli zaś wybierzemy inny poziom, toosobne tabele będą budowane dla tego poziomu, a w wierszachelementów znajdą się informacje o wartościach RMS-ów w pozio-mach podrzędnych.




Rys. 415. Zestawienie materiałów w działach – dział FUNDAMENTY. Wybranaopcja Od poziomu 1.

3. Jeśli wybierzemy od poziomu 10 (wszystkie), zestawienie będziedrukowane dla każdego działu osobno niezależnie od tego, czy jestto dział czy poddział.

4. Jeśli wybierzemy wszystkie z pozycjami , zostaną wydrukowane tylkote działy, które mają pozycje.

W programie Norma Pro zestawienia materiałów, sprzętu i robociznymogą być drukowane z uwzględnieniem wszystkich pozycji, pozycji zcenami zerowymi lub tylko z cenami niezerowymi. Aby określić, które

pozycje zestawień mają być drukowane, należy z listy Pozycje zesta-wień: wybrać jedną z opcji: wszystkie, zerowe ceny lub niezerowe ceny.

Listy wyboru Zestawienia działami i Pozycje zestawień będą aktywnewtedy, gdy w na liście wybranych wydruków znajdzie się chociaż jednoz zestawień RMS.



424 NORMA PRO

Jeśli zaznaczymy opcję Wybrane grupy RMS , wydruk zostanie wyko-nany tylko dla tych grup RMS, które wybierzemy w oknie otwartym pokliknięciu na przycisku Wybór grup…

Zaznaczenie opcji Wybrani dostawcy spowoduje wykonanie wydrukutylko dla tych dostawców RMS, których wybierzemy w oknie otwartym

po kliknięciu na przycisku Wybór dostawców…

♦ Przycisk Podgląd służy do podejrzenia wydruku.

Drukowanie uruchamiamy w oknie z rys. 413 kliknięciem na przyciskuOK.

Wybór drukowanych kosztorysów i zestawieńW oknie wyboru zestawień wydruków (rys. 416) zaznaczamy na kartach‘Kosztorys’, ‘Zestawienia’, ‘Zestawienia RMS’, ‘Rozliczenia’, ‘Har-monogramowanie’ i ‘Cenniki’ poszczególne opcje i klikając na przycisku

symbolizującym drukarkę przenosimy się do okna Drukuj (rys. 413),gdzie po ustawieniu parametrów uruchamiamy wydruk.

Przyciski Opcje… służą do zmiany opcji wydruku (opisanych w podroz-działach Opcje drukowania...). Przycisk Kolejność… umożliwia okre-ślenie kolejności wydruku zaznaczonych zestawień. Pole Styl wydruków

pozwala wybrać styl, w jakim będzie zrealizowany wydruk.

♦ Na karcie ‘Kosztorys’ zaznaczamy te elementy kosztorysu, które mają być drukowane oraz ewentualnie określamy opcje poszczególnych ze-stawień.

Jeśli chcemy, aby została wydrukowana tabela opisów podstawy wy-ceny powinniśmy dołączyć ją do zestawu drukowanych dokumentówzaznaczając opcję Opisy podstawy wyceny. Należy przy tym pamiętać,że odnośniki do tabeli zostaną wydrukowane w pozycjach tylko wtedy;gdy wcześniej w opcjach wydruków dla danego rodzaju kosztorysu zo-stanie wybrana opcja z odnośnikami w pozycjach.




Rys. 416. Okno wyboru wydruków, karta ‘Kosztorys’ .

♦ Na karcie ‘Zestawienia’ należy zaznaczyć zestawienia, które mają byćdrukowane oraz ewentualnie określić opcje poszczególnych zestawień.

Jeśli do wydruku zakwalifikujemy zestawienie pozycji i w kosztorysiezdefiniowaliśmy kilka widoków pozycji, obok opcji pojawi się pole, wktórym można wybrać jeden z tych widoków.

Rys. 417. Okno drukowania zestawień, karta ‘Zestawienia’ .

♦ Na karcie ‘Zestawienia RMS’ zaznaczyć zestawienia tych elementów

RMS, które chcemy mieć na wydruku. Klikając na zakładki ‘Roboci-zna’, ‘Materiały’ i ‘Sprzęt’ wchodzimy na poszczególne karty i tamdeklarujemy opcje wydruków zestawień.



426 NORMA PRO

Rys. 418. Karta ‘Zestawienia RMS’ .

♦ Na karcie ‘Rozliczenia’ dla poszczególnych zestawień można dodatkowowybrać, dla jakiego okresu rozrachunkowego ma być wykonany wydruk,i ewentualnie, czy do wydruku dołączyć słownik okresów roz-liczeniowych (opcja Okresy rozrachunkowe w grupie ‘Słowniki’).

Rys. 419. Karta ‘Rozliczenia’ .

♦ Na karcie ‘Harmonogramowanie’ możemy zadeklarować pojawieniesię na wydrukach informacji o kluczach wykonawczych, kluczach lo-kalizacji i kluczach planu (grupa ‘Kosztorys’) oraz dołączenie do wy-druków słowników (grupa ‘Słowniki’).




Rys. 420. Karta ‘Harmonogramowanie’ .

♦ Na karcie ‘Cennik’ ustalamy, czy i jakie cenniki drukować w zestawie-niu oraz określamy opcje wydruków.

Rys. 421. Karta ‘Cenniki’ .



428 NORMA PRO

21. OPERACJE NA KOSZTORYSIE

Narzuty na kosztorys Narzuty na cały kosztorys możemy obejrzeć i zdefiniować po wybraniu po-lecenia Narzuty kosztorysu… z menu Kosztorys, jak również w widokuNarzuty kosztorysu z menu Widok, wybierając z listy wyświetlanej w

polu Wybór działu kosztorysu pozycję Cały kosztorys.

Narzuty wspólne działów Narzuty wspólne działów określamy w oknie widoku narzutów po wybra-

niu polecenia Narzuty kosztorysu… z menu Kosztorys.

Współczynniki norm w kosztorysiePodobnie jak dla pozycji i działów można zadeklarować współczynnikinorm dla całego kosztorysu. W opcjach kosztorysu na karcie ‘RozliczanieRMS’ można wpisać współczynniki wraz z uzasadnieniami.

Zmiana norm w kosztorysieJeśli chcemy zmienić normy w całym kosztorysie lub w jego fragmencie,korzystamy z polecenia Zmień normy… z menu Kosztorys.

Rys. 422. Okienko zmiany norm w kosztorysie.

W okienku pokazanym na rys. 422 w grupie ‘Zmieniane pozycje’ zazna-

czamy zakres zmian (możemy zmienić normy w całym kosztorysie, wniektórych pozycjach, w wybranych działach, w aktywnym dziale, aktyw-nej pozycji lub zaznaczonych pozycjach), zaś w obszarze ‘Zmieniane ele-menty’ zaznaczamy typ elementu RMS, dla którego zmieniamy normy. W




pole Współczynnik: wpisujemy współczynnik, przez który zostaną prze-mnożone (przycisk Pomnóż) lub podzielone (przycisk Podziel) aktualnenormy.

Parametry kosztorysuParametry, które występują zawsze, niezależnie od typu kosztorysu, to pa-rametry ekonomiczno-techniczne, stałe globalne występujące w obmiarachi grupy wariantów danych.. Jeśli jednak w opcjach kosztorysu włączymyharmonogramowanie i rozliczanie robót, to pojawią się dodatkowe para-metry: klucze wykonawcze, klucze lokalizacji, okresy rozrachunkowe i

plan działów. Parametry kosztorysu są dostępne po wywołaniu polecenia

Parametry kosztorysu… z menu Kosztorys. Parametry ekonomiczno-techniczne w kosztorysie

Parametry ekonomiczno – techniczne dla całego kosztorysu wprowadzamyna karcie ‘Parametry ekonomiczno-techniczne’. Koszt jednostki elemen-tarnej zostanie pokazany w widoku (i wydruku) Tabeli elementówscalonych.

Rys. 423. Okno wprowadzania parametrów ekonomiczno-technicznych.

Zdefiniowane stałe

Na karcie ‘Zdefiniowane stałe’ wyświetlana jest lista stałych globalnych,które zostały zdefiniowane dla ułatwienia obliczeń obmiarów. Dodawanie iedycja stałych opisane są rozdziale EDYCJA OBMIARU, Stałe globalne.

Grupy wariantów

Karta ‘Grupy wariantów’ pokazuje listę grup wariantów wraz z warian-tami im przyporządkowanymi. Wprowadzanie i modyfikacje grup wa-riantów opisane są w rozdziale WARIANTY, Definiowanie wariantów.



430 NORMA PRO

Okresy rozrachunkowe

Okresy rozrachunkowe dla kosztorysu wprowadzamy na karcie ‘Okresyrozrachunkowe’. Definiowanie okresów rozrachunkowych zostało opisane

w rozdziale HARMONOGRAMOWANIE i ROZLICZANIE ROBÓT,Okresy rozliczeniowe.

Klucze wykonawcze

Klucze wykonawcze, używane do celów planowania i rozliczania robótwprowadzamy na karcie ‘Klucze wykonawcze’. Definiowanie kluczywykonawczych zostało opisane w rozdziale HARMONOGRAMOWANIEi ROZLICZANIE ROBÓT, Klucze wykonawcze.

Klucze lokalizacji

Klucze lokalizacji, służące do celów harmonogramowania i rozliczania ro- bót dla kosztorysu wprowadzamy na karcie ‘Słownik lokalizacji’. Defi-niowanie kluczy zostało opisane w rozdziale HARMONOGRAMOWANIEi ROZLICZANIE ROBÓT, Klucze lokalizacji.

Plan działów

Klucze planu działów służące do celów harmonogramowania i rozliczaniarobót wprowadzamy na karcie ‘Plany działów’. Definiowanie kluczy zo-stało opisane w rozdziale HARMONOGRAMOWANIE i ROZLICZANIEROBÓT, Klucze planów działów.

Przeliczanie cen w kosztorysieJeśli zachodzi potrzeba przeliczenia cen w kosztorysie według nowegocennika lub innego kosztorysu, z menu Ceny wybieramy polecenie Uak-tualnij ceny… Okno z opcjami uaktualniania zostało opisane w rozdzialeCENY, BAZY CENOWE I CENNIKI, Przeliczanie (uaktualnianie) cenw kosztorysie.




Sumowanie robociznyJeśli chcemy rozliczać robociznę w pozycjach łącznie, bez podziału na za-wody, wybieramy polecenie Sumuj roboci-znę… z menu Kosztorys. Możemy pod-sumować robociznę w całym kosztorysie,wybranych działach lub pozycjach, ak-tywnym dziale czy aktywnej pozycji. Zsu-mowanie robocizny polega na zsumowaniunakładów wszystkich zawodów występują-cych w pozycji w jeden element. Sumowanie

robocizny jest procesem nieodwracalnym.

Zastępowanie robociznyJeśli chcemy zastąpić robociznę inną w całym kosztorysie, dziale czy zazna-

czonych pozycjach, z menu Kosztorys wybieramy polecenie Zastąp robociznę. Woknie takim jak na rysunku z lewej zazna-czamy, jaką część kosztorysu poddajemyzmianom i klikamy na OK . W następnymoknie, zawierającym listę zawodów wystę-

pujących w kosztorysie, zaznaczamy ten za-wód, którym chcemy zastąpić robociznę iklikamy na OK (patrz ELEMENTY RMS,

Zastępowanie robocizny).

Dopasowanie kosztów robociznyJeśli chcemy dopasować stawkę robocizny do założonej wartości koszto-rysu, wybieramy polecenie Dopasuj robociznę… z menu Kosztorys, wwyniku czego dostaniemy listę zawodów występujących w kosztorysie. Naliście tej kliknięciem zaznaczamy te zawody, których stawki mają zostaćdopasowane do wartości kosztorysu (rys. 424). Powtórne kliknięcie na za-znaczonym zawodzie, zdejmuje z niego zaznaczenie.



432 NORMA PRO

Rys. 424. Wybieranie zawodów, których stawki mają być dopasowane do założonej

wartości kosztorysu.

Po kliknięciu na przycisku OK pojawi sięokienko, w którym wpisujemy założoną wartość kosztorysu. Proces przeliczania roz-

pocznie się po potwierdzeniu kliknięciem naOK .

Upraszczanie pozycjiJeśli chcemy uprościć pozycje w całym kosztorysie, wybranych działachczy pozycjach, z menu Kosztorys wybieramy polecenie Uprość pozy-cje…, a następnie w wyświetlonym oknie zaznaczamy, jaka część pozycjizostanie poddana uproszczeniu. Upraszczanie pozycji opisane jest w roz-dziale POZYCJE KOSZTORYSU, Upraszczanie pozycji.

Sprawdzanie poprawności kosztorysuPrzy pomocy polecenia Sprawdź kosztorys… z menu Kosztorys możemysprawdzić poprawność naszego kosztorysu. W grupie ‘Sygnalizowane

błędy’ zaznaczamy opcje oznaczające te błędy, o których ma nas programostrzegać, natomiast w grupie ‘Komunikaty’ zaznaczamy formę, w jakiejostrzeżenie ma być przedstawione. Jeśli chcemy, aby ostrzeżenia byłyzapisywane w pliku, zaznaczamy opcję Zapisz do pliku i po kliknięciu na

przyciskuPlik…

podajemy jego nazwę i lokalizację.




Rys. 425. Okno sprawdzania poprawności kosztorysu.

Zaznaczenie opcji Wyświetl listę spowoduje wygenerowanie okna z in-formacją o lokalizacji i rodzaju błędu.

Rys. 426. Lista błędów znalezionych w kosztorysie.

Łączenie kosztorysówCzasami może się zdarzyć potrzeba połączenia dwóch lub więcej kosztory-

sów w jeden. W tym celu otwieramy dowolny z kosztorysów, następnie zmenu Kosztorys wybieramy polecenie Dołącz kosztorys… W oknie, któresię pojawi, wybieramy dołączany kosztorys i klikamy na przycisku OK



434 NORMA PRO

(można dołączyć kosztorys do pustego kosztorysu). Kosztorys dołączany jest na końcu bieżącego kosztorysu.

Jeśli chcemy wstawić kosztorys w środku kosztorysu, korzystamy z pole-cenia Wstaw kosztorys… z menu Kosztorys.

Jeżeli do kosztorysu wstawiamy kosztorys zawierający same pozycje (bezdziałów), to zostanie on umieszczony za aktualnie zaznaczoną pozycją kosztorysu oryginalnego, a wszystkie następne pozycje zostaną przenume-rowane.

Do kosztorysu zawierającego tylko pozycje, bez podziału na działy, niemożna wstawić kosztorysu zawierającego działy. Zanim wstawimy takikosztorys, w oryginalnym kosztorysie musimy utworzyć działy.

Jeśli do kosztorysu zawierającego działy wstawiamy kosztorys równieżzawierający działy, to zostanie on umieszczony za zaznaczonym działem(lub poddziałem), a wszystkie następne działy (i poddziały) zostaną prze-numerowane.

Kosztorysy złożone

Kosztorys może zawierać inne kosztorysy, które nazywamy kosztorysamiskładowymi. Kosztorys składowy można wstawiać na dwa sposoby:

1. Jako włączony i wtedy cała zawartość kosztorysu składowego jestwczytana do kosztorysu złożonego. Ponieważ pamiętana jest ścieżkadostępu do kosztorysu składowego, można go zaktualizować w razie

potrzeby.

2. Jako zewnętrzny i wtedy zawartość kosztorysu składowego jest wczy-

tywana przy wczytywaniu kosztorysu złożonego. W przypadku zmiandokonanych w kosztorysie składowym można je zapisać do pliku nadysku poleceniem Dział | Zapisz jako kosztorys.

Kosztorysy składowe są umieszczane w kosztorysie złożonym jako działy.

Sposób połączenia kosztorysu składowego można zmienić w oknie wy-wołanym poleceniem Kosztorys składowy... z menu Dział.

Opis wstawiania kosztorysów składowych jest umieszczony w rozdzialeDZIAŁY KOSZTORYSU, Kosztorys złożony.




Wstawianie kosztorysu do cennika obiektówCały kosztorys można wstawić do cennika obiektów jako pojedynczą po-zycję uproszczoną lub wraz z poddziałami i pozycjami jako oddzielnymi

elementami cennika. Polecenie Wstaw do cennika obiektów…, które nato pozwala, wywoływane jest z menu Kosztorys.

Rys. 427. Okno wstawiania kosztorysu do cennika obiektów.

W wyświetlonym oknie w polach Wydawnictwo i Katalog określamy wy-dawnictwo, nazwę i numer katalogu, jakie zostaną przypisane wstawianymelementom. Domyślnie w polach Podstawa: i Opis: wprowadzana jestnazwa i opis kosztorysu. Wielkości te można zmodyfikować. Dodatkowo,

w polu Wariant: można wpisać numer wariantu pozycji. W dolnej częściwyświetlane są jednostki miary, w których dopuszcza się wstawieniekosztorysu do cennika. Jak widać, dla całego kosztorysu główna jednostkamiary jest sztuka. Jeśli w kosztorysie zostały zdefiniowane jednostkielementarne, zostaną dołączone do listy. Jeśli kosztorys ma być wstawiony

jako jedna pozycja, czyścimy opcje Wstaw poddziały. Jeśli zaś ma zostaćwstawiony wraz z działami i poddziałami jako osobnymi pozycjami, opcjata powinna być zaznaczona.

Na rys. 428 pokazany jest cennik pozycji, do którego wstawiono kosztorysBLIŹNIAK, jako wariant 1 o jednostce miary sztuka wraz z poddziałami.



436 NORMA PRO

Rys. 428. Cennik pozycji po wstawieniu kosztorysu ‘BLIŹNIAK’ wraz z poddziałami.

Jako drugi wariant wstawiono BLIŹNIAK z jednostką miary m2 p.u.

Rys. 429. Cennik pozycji z wstawionym kosztorysem BLIŹNIAK z inną jednostką miary.

Jeśli zaznaczyliśmy opcję wstawiania z poddziałami, dla każdego działu pojawi się okno takie, jak na rys. 427, z tym że dane do niego podstawione będą dotyczyły danego działu. Jeśli dział ma być wstawiony z pozycjamizaznaczamy opcję Wstaw pozycje.

Gdy danego działu nie chcemy wstawiać, klikamy na przycisku Pomiń.

Operację wstawiania można przerwać kliknięciem na przycisku Przerwij.




Rys. 430. Okno wstawiania ceny działu do cennika. Wstawiany jest dział IZOLACJE o numerrze1.1 bez pozycji.

Po zakończeniu procesu wstawienia kosztorysu do cennika tworzone jestodpowiadające mu drzewo w oknie katalogów norm. Na rys. 431 widać, żew katalogu M_K{01} znajdują się dwie pozycje. Pierwsza z nich, to

kosztorys BLIŻNIAK wstawiony jako wariant o numerze 2. Ikona sym- bolizująca ten kosztorys ma „nóżki”, a więc informuje o tym, że istnieją dlaniego podpozycje. Druga – to kosztorys BLIŻNIAK wstawiony jako jedna

pozycja.

Rys. 431. Okno katalogów norm z wstawionym kosztorysem BLIŹNIAK.

Jeśli teraz rozwiniemy pozycję pierwszą, to uzyskamy listę pozycji, któresą działami kosztorysu. Na rys. 432 widać, że pozycja o podstawie BLIŹ-



438 NORMA PRO

NIAK 1 ma podpozycje. I rzeczywiście, dział 1 – FUNDAMENTY miałoddziały.

Rys. 432. W prawym oknie znajduje się lista pozycji wraz z cenami, które są działami kosztorysu.

Rejestracja zmian w kosztorysieRejestracja zmian w kosztorysie umożliwia śledzenie kolejnych kroków w

procesie jego powstawania. Jeśli włączymy rejestrację zmian, każdazmiana zostanie zapamiętana i specjalnie oznaczona.

Po wywołaniu poleceń Rejestracja zmian | Rejestruj zmiany… z menuKosztorys pojawi się okno, w którym ustawiamy opcje rejestracji.

Rys. 433. Okno z opcjami rejestracji zmian.

Jeśli decydujemy się na rejestrację zmian, zaznaczamy opcję Rejestracja zmian. Gdy zmiany mają być pokazywane na ekranie, zaznaczamy opcję Pokazywanie zmian na ekranie. Zaznaczenie opcji Drukowanie zmian umożliwi ich uwzględnienie na wydruku kosztorysu. Od momentu po-twierdzenia zamiaru rejestracji zmian kliknięciem na OK ., każda operacjawykonana w kosztorysie będzie zapamiętana.

Domyślnie usuwane elementy są wyróżnione kolorem ciemnoniebieskim i przekreślone ciągłą linią, zaś elementy dodane zaznaczone są na czerwono i




podkreślone. Kolory te można zmienić w oknie Opcje wyświetlaniakosztorysu, na karcie ‘Kolory ekranu’ (patrz rozdział WYGLĄDEKRANU, Kolory ekranu).

Zmiany wykonywane w danym miejscu są nie tylko tam pokazywane, alewidać je również wszędzie tam, gdzie wpłynęły na inne wielkości. Na

przykład jeśli zmienimy cenę materiału w pozycji, to zmieni się wartośćmateriałów pomocniczych (gdy zdecydowaliśmy, że będzie liczona od tegomateriału), wartość kosztów bezpośrednich, cen jednostkowych pozycji,wartość pozycji, działu i całego kosztorysu (rys. 434).

Rys. 434. Zmiany pokazane w kosztorysie, gdy zmodyfikowana została cenaluksferów.

Zmiany będę pokazane również w innych widokach, jeśli tylko wprowa-

dzona zmiana wpłynęła na zawartość wyświetlanych kolumn..

Rys. 435. Zmiana ceny luksferów jest również pokazana w widokuWprowadzone pozycje.



440 NORMA PRO

Rys. 436.Do pozycji 107 dodano papier ścierny.

Zmiany będę rejestrowane do momentu, w którym zdecydujemy się je za-akceptować lub odrzucić.

UWAGA! Numer usuniętej pozycji nie jest związany z numerem, który pozycja miała przed usunięciem. Jest to wewętrzny numer, nadawany przez program tylko po to, aby umożliwić wprowadzanie do niejodwołań.

Akceptacja lub odrzucenie wszystkich zmian

Jeśli chcemy wszystkie zmiany zaakceptować, z menu Kosztorys wybie-ramy polecenie Rejestracja zmian | Akceptuj lub rezygnuj ze zmian…Po zaakceptowaniu zmian ‘stare’ wielkości znikną, a zostaną tylko nowe.

Akceptacja lub odrzucenie wybranych zmian

Jeśli chcemy niektóre zmiany odrzucić a inne przyjąć, zaznaczamy całykosztorys lub ten RMS, pozycję, dział, w którym się znajdują i z menuKosztorys wybieramy polecenie Rejestracja zmian | Przywróć począt-kowe dane…

W oknie, które się pojawi (rys. 437) zostanie wyświetlona lista tylko tychzmian, które zostały wprowadzone w danych zaznaczonego elementu(kosztorysu, działu, pozycji, nakładzie).




Rys. 437. Lista zmian wprowadzonych w danych materiału.

Jeśli wszystkie zmiany chcemy zaakceptować, klikamy na przycisku Po-zostaw. Te, które chcemy odrzucić, zaznaczamy na liście (klikamy na na-zwie zmiany, tak aby pojawił się symbol ) i klikamy na przycisku Zazna-czone.

Jeśli chcemy odrzucić wszystkie zmiany, wykorzystujemy przycisk Wszystkie.

Zaznaczenie opcji Sprawdź powoduje, że program po kolei sprawdza, czyw elementach ‘należących’ do kosztorysu, zaznaczonego działu czy pozycjizostały wprowadzone jakieś zmiany, i jeśli tak, kolejno wyświetla okno

przywracania początkowych danych dla tych elementów. W ten sposób‘jednym ciągiem’ można przejrzeć zmiany w całej pozycji, dziale i wcałym kosztorysie. Oznacza to, że jeśli na przykład w dziale wykonaliśmyzmiany w trzech pozycjach, to po zaznaczeniu tego działu i wywołaniu

polecenia Przywróć początkowe dane… trzy razy, dla każdej pozycji,zostanie wyświetlone okno z rys. 437 ze zmianami w niej wprowadzonymi.Analogicznie, jeśli w pozycji wykonaliśmy pięć zmian: dwie zmiany wdanych pozycji (np. obmiar i nazwę) oraz zmiany w trzech RMS-ach, oknoz rys. 437 pojawi się cztery razy: pierwsze pokaże dwie zmiany pozycji, anastępne trzy zostaną wyświetlone dla każdego zmienionego RMS-a.

Jeśli opcja Sprawdź nie zostanie zaznaczona i wywołamy poleceniePrzywróć początkowe dane…, okno z rys. 437 pojawi się tylko raz, po-kazując zmiany wprowadzone w danych bieżącego działu, pozycji czy

nakładu.



442 NORMA PRO

Porównywanie kosztorysów i tworzenie kosztorysuróżnicowego

Program Norma Pro umożliwia porównanie dwóch kosztorysów: aktualnie

znajdującego się na ekranie i drugiego, którego nazwę wybieramy (w oknietakim jak do otwierania kosztorysu) po wywołaniu polecenia Porównajkosztorysy… z menu Kosztorys.

Rys. 438. Okno ustawiania opcji porównywania kosztorysów.

W wyświetlonym okienku (rys. 438) w grupie ‘Sygnalizowane różnice” za-znaczamy opcje odpowiadające tym częściom składowym kosztorysu,które chcemy porównywać. W grupie ‘Komunikaty’ decydujemy, w jakisposób mają być wyświetlane komunikaty o występujących różnicach. Jeślizaznaczymy opcję Stop na błędzie, to program wyprowadzi komunikat za

każdym razem, gdy trafi na różnicę. Zaznaczenie opcji Wyświetl listę spowoduje wygenerowanie listy różnic, którą będziemy mogli przeglądać zmożliwością zapisania jej na plik tekstowy (przycisk Zachowaj wpliku…). Opcja Zapisz do pliku i przycisk Plik… służą do wyprowadzenialisty różnic od razu na plik tekstowy.




Rys. 439. Lista różnic występujących między kosztorysami.Jeśli z dwóch kosztorysów chcemy utworzyć kosztorys różnicowy, za-znaczamy opcję Utwórz kosztorys różnicowy. W tym przypadku, po klik-nięciu na OK zostanie wyświetlone okno, w którym wybieramy porów-nywany kosztorys.

Tworzenie kosztorysu różnicowego polega na porównywaniu pozycji i ichzawartości i rejestracji zmian w ten sposób, że jako stan początkowy

traktowany jest kosztorys wczytywany, a kosztorys aktualnie edytowany jako kosztorys po zmianach. Dane zmienione będą pokazane na czerwono – stan w aktualnym kosztorysie i na niebiesko – stan w kosztorysie po-równywanym.

Wartości, które występują w kosztorysie wczytywanym, a nie występują wkosztorysie edytowanym zostają oznaczone jako usunięte, zaś te, które są wkosztorysie wczytywanym, a nie ma ich w kosztorysie edytowanymoznaczone są jako dodane. Oznaczenia te są pokazywane na ekranie w

sposób określony dla rejestracji zmian.

Na przykład weźmy kosztorys BLIŻNIAK w wersji podstawowej i porów-najmy go z kosztorysem BLIŹNIAK_2. W kosztorysie BLIŻNIAK_2 wstosunku do BLIŻNIAK zostały wykonane następujące zmiany:

W pozycji 91 zmieniono materiał.

1. Pozycja 92 o podstawie KNR 2-02 1111-06 została zamieniona na po-

zycję o podstawie TZKNBK XI 0505-46.2. W pozycji 106 została zmieniona cena materiału z 9,65 na 8,57.

3. W pozycji 107 został dodany nowy materiał – papier ścierny.



444 NORMA PRO

Do Normy Pro jako pierwszy wczytujemy kosztorys BLIŹNIAK, wywołu- jemy polecenie Porównaj kosztorysy… i otwieramy kosztorys BLIŹ- NIAK_2. W wyniku porównania powstanie kosztorys różnicowy, w którymwszystkie niezgodności zostaną wyróżnione.

• Wartość 47031.36 pozycji 91 oznaczona została jako usunięta, ponie-waż nie występuje w kosztorysie BLIŹNIAK, zaś wartość 4770 jakododana, gdyż nie występuje w kosztorysie BLIŹNAK_2. (rys. 440).

Rys. 440. Kosztorys różnicowy z wyróżnionymi zmianami.

• Pozycja 92 z kosztorysu BLIŻNIAK została uznana za dodaną, gdyż nie było jej w kosztorysie BLIŹNIAK_2, a pozycja _237, czyli pozycja 92 zkosztorysu BLŹNIAK_2 została zaznaczona jako usunięta, gdyż nie

było jej w kosztorysie BLIŹNIAK (rys. 440).

Rys. 441. Pozycja 106 w kosztorysie różnicowym.




• W pozycji 106 cena luksferów = 9.65 została uznana za usuniętą, gdyżnie występuje w kosztorysie BLIŹNIAK, zaś cena 8.57 za dodaną, po-nieważ nie występuje w kosztorysie BLIŻNIAK_2 (rys. 441).

•

W pozycji 107 materiał „papier ścierny” oraz wszystkie wartości z nimzwiązane zostały oznaczone jako usunięte, gdyż nie występują wkosztorysie BLIŹNIAK, zaś te wartości, które są w kosztorysie BLIŻ-

NIAK, a nie ma ich w kosztorysie BLIŹNIAK_2 oznaczone są jakododane (rys. 442).

Rys. 442. Pozycja 107 w kosztorysie różnicowym.

Zmiany zarejestrowane w kosztorysie różnicowym możemy przyjąć lubodrzucić, w sposób opisany dla rejestracji zmian.

Praca z kilkoma kosztorysamiW programie Norma Pro możemy pracować z kilkoma kosztorysami jedno-cześnie. Po otwarciu pierwszego kosztorysu, otwieramy następny. W tensposób będziemy mieli na ekranie kilka kosztorysów, każdy w swoim wła-snym oknie. Jeżeli ostatni wprowadzony kosztorys przysłoni nam cały ob-szar roboczy (poprzednio otwarte kosztorysy są przykryte), należy kliknąćna przycisku znajdującym się w prawym górnym rogu na wysokościmenu.

Odsłonięte okna kosztorysów można uporządkować przy pomocy poleceńSąsiadująco poziomo (okna jedno nad drugim), Sąsiadująco pionowo (okna obok siebie) i Kaskada (okna uporządkowane tak, że widać pasek



446 NORMA PRO

tytułu każdego z nich) z menu Okno. Jeśli któreś okno nie jest nam w da-nej chwili potrzebne, może zostać zwinięte do przycisku (ikony) po kliknię-ciu na przycisku .

Przełączanie się z kosztorysu do kosztorysu jest bardzo łatwe: wystarczytylko kliknąć w odsłoniętym fragmencie wybranego kosztorysu i już jego okno stanie sięoknem aktywnym. Do konkretnych kosztory-sów możemy się również przełączać wykorzy-stując listę otwartych kosztorysów znajdującą się na dole listy poleceń menu Okno (patrz rysunek z prawej). Kliknięciemna wybranej nazwie kosztorysu spowodujemy przejście do jego okna. Przy

nazwie aktualnego kosztorysu umieszczony jest znacznik .

Rys. 443. W programie zostały otwarte trzy kosztorysy; okna są wyświetlanekaskadowo.

Każdy kosztorys może zostać wyświetlony w innym widoku i w każdymkosztorysie możemy wykonywać inne operacje. Jesteśmy również w stanie

przenosić i kopiować informację między kosztorysami (wykorzystując po-lecenia Wytnij, Kopiuj i Wklej z menu Edycja) oraz technikę przeciągnij-i-upuść w stosunku do pozycji (patrz rozdział POZYCJE KOSZ-




TORYSU, podrozdział Wstawianie pozycji z innego kosztorysu),działów i elementów RMS.

Po zakończeniu pracy zachowujemy zmienione kosztorysy i każdy z nichzamykamy poleceniem Zamknij z menu Plik .

Praca z jednym kosztorysem w wielu oknachW programie Norma Pro możliwa jest również praca z jednym kosztory-sem w wielu oknach. Nowe okno już otwartego kosztorysu tworzymy przy

pomocy polecenia Nowe okno z menu Okno.Możemy też wykorzystać inny sposób: przynaciśniętym klawiszu <Shift> z menu Widok

wybieramy odpowiedni widok lub klikamy na jednym z przycisków wido-ków. Sposoby porządkowania okien, przełączania się i wymiany informacjimiędzy nimi zostały opisane w podrozdziale poprzednim – Praca z kil-koma kosztorysami. Na liście otwartych okien w menu Okno znajduje sięinformacja o liczbie i rodzaju widoków, a widok aktualny oznaczony jestznakiem .

Rys. 444. Kosztorys BLIŹNIAK w dwóch widokach: Przedmiar i Działy umieszczo-nych sąsiadująco poziomo.



448 NORMA PRO

Na rys. 444 pokazany jest kosztorys BLIŹNIAK w dwóch widokach: wi-doku Działy i widoku Przedmiar. Okna widoków uporządkowane są przy

pomocy polecenia Sąsiadująco poziomo z menu Okno.

Eksport kosztorysu lub widoku kosztorysuKosztorys, zestawienie lub widok utworzone w programie Norma Promożna wyeksportować w formacie tekstowym, który będzie czytelny dlatakich aplikacji jak arkusze kalkulacyjne (na przykład Excel czy Lotus) czy

bazy danych (na przykład Access czy DBase) oraz w formatach zrozu-miałych dla programu Planista czy Get Manager.

Eksport w formacie tekstowymAby wykonać eksport otwieramy odpowiedni widok lub zestawienie i zmenu Plik wybieramy polecenie Zapisz jako… Po pojawieniu się okna z

rys. 445 (takiego samego jak w przypadkuzachowywania kosztorysu) wybieramymiejsce, gdzie się ma znaleźć wyekspor-towany plik oraz nadajemy mu nazwę w

polu Nazwa kosztorysu:. W polu Zapisz

jako typ: zaznaczamy ten typ o rozsze-rzeniu.txt, który chcemy uzyskać (patrzrysunek z lewej).

Rys. 445. Okno eksportu widoku, zestawienia lub kosztorysu.




W obszarze ‘Eksportowany zakres kosztorysu’ zaznaczamy opcję Całość , jeśli eksportujemy cały kosztorys lub Zaznaczone elementy, jeśli interesujenas tylko aktualnie podświetlony element (dział(y), pozycja(e), elementyRMS). Wybrane ustawienia potwierdzamy kliknięciem na OK , po czym

tworzony jest plik tekstowy, w którym znajdują się wszystkie daneodczytane z widoku, zestawienia lub kosztorysu.

Na rys. 446 pokazana jest zawartość pliku tekstowego, który został utwo-rzony po wyeksportowaniu widoku Działy kosztorysu.

Rys. 446. Widok działów wyeksportowany jako plik tekstowy.

W wyeksportowanych widokach pierwszym wierszem pliku jest wiersz

zawierający nazwy nagłówków kolumn tabeli, zaś separatorami oddziela- jącymi kolumny w wierszu są znaki tabulatorów . Należy o tym pamiętać przy imporcie danych na przykład do aplikacji, które same nie potrafią rozpoznać separatora.

Jeśli w polu Zapisz jako typ: wybierzemy typ Zestawienie RMS lub Kosztorys tekstowo, to po kliknięciu na OK będziemy mieli możliwośćzdecydowania, które kolumny mają zostać wyeksportowane (rys. 447) i w

jakiej kolejności, jakich użyć separatorów do oddzielenia pól, w jaki spo-sób mają być przedstawiane liczby oraz jaka część kosztorysu ma byćuwzględniona.

W oknie ‘Eksport zawartości kosztorysu’, w polu Pola zawartości: znajduje się lista wszystkich kolumn, zaś w polu Eksportowane pola: wybrane przez nas kolumny, które będą wyeksportowane. Aby przenieśćkolumnę z lewej listy na prawą, zaznaczamy ją w polu Pola zawartości: iklikamy na przycisku . Jeśli chcemy zmienić kolejność kolumn na li-

ście z prawej, używamy przycisków w górę i w dół. Przycisk Usuń służydo usunięcia z listy zaznaczonej kolumny.



450 NORMA PRO

Rys. 447. Okno wybierania kolumn do eksportu kosztorysu.

W grupie ‘Separator pól’ zaznaczamy rodzaj znaku, którym zostaną od-dzielone od siebie kolumny w wierszu, a w grupie ‘Separator dziesiętny’ – znak oddzielający część dziesiętną liczby.

W grupie ‘Eksportowane typy elementów’ zaznaczamy, jaka część koszto-

rysu ma zostać wyeksportowana: Działy, Pozycje czy RMSy.Import wygenerowanego pliku tekstowego na przykład do arkusza EXCELwygląda następująco: otwieramy EXCEL, z menu Plik wybieramy pole-cenie Otwórz… W oknie, które się ukaże, jako typ otwieranego plikuwybieramy Pliki tekstowe i z listy wybieramy plik naszego kosztorysu. Porozpoznaniu separatorów i zadaniu dodatkowych pytań dotyczących for-matów danych, kosztorys zostanie wciągnięty do arkusza.

Jeśli chodzi o import na przykład do bazy ACCESS, postępujemy podob-nie. Otwieramy ACCESS, z menu Plik wybieramy polecenie Nowa bazadanych… i określamy jej nazwę. Następnie z menu Plik wybieramy pole-cenia Pobierz dane zewnętrzne | Importuj…(lub w starszych wersjachtylko Importuj…) i w oknie, które się ukaże, w polu Pliki typu: wybie-ramy Pliki tekstowe. Wskazujemy plik naszego kosztorysu i klikamy na

przycisku Importuj. Podczas procesu importowania danych będziemymusieli podjąć decyzje dotyczące separatorów oraz określić nazwy i for-

maty pól tworzonej bazy danych.




Eksport do programu Planista i Get Manager

Jeśli chcemy wyeksportować kosztorys do programów Planista czy na-kładki Get Manager (Ms Project), postępujemy jak opisano powyżej, z tym

że w oknie z rys. 445 w polu Zapisz jako typ: jako typ pliku wybieramyodpowiednio Program PLANISTA (*.pla) lub GET Manager (*.gtm).

Eksport do programu fakturującego Fortuna

Dane z kosztorysu można przesłać do programu fakturującego Fortuna.Wystarczy tylko w oknie z rys. 445, w polu Zapisz jako typ:, wybrać Fak-tura FORTUNA (*.ftx).

Eksport do programów Obmiar, Odbiór, Ocena, WykonawcaDane z kosztorysu mogą również zostać przesłane poprzez uniwersalnyformat ATH do programu Obmiar służącego do wprowadzania obmiarówna placu budowy przy pomocy komputera typu palmtop, programu Odbiór umożliwiającego sporządzanie protokołów odbioru i rozliczania wy-konanych prac, programu Ocena, będącego doskonałym narzędziem dograficznej prezentacji danych kosztorysu oraz programu Wykonawca, któryułatwia nadzór i kontrolę nad realizacją inwestycji.

Eksport w formacie ATH

Kosztorys utworzony w Normie Pro można zapisać w formacie ATH.dzięki temu inne programy kosztorysowe są w stanie taki kosztorys od-czytać. Ponieważ nie wszystkie programy mają takie możliwości jak

Norma Pro, w pliku nie są zapisywane informacje o nieaktywanych wa-riantach, a jeśli była rejestracja zmian, zapisywany jest stan aktualny wy-

konanych zmian.Zapis kosztorysu w formacie XML

Kosztorys można zapisać w postaci dokumentu XML. Format XML jest powszechnie przyjętym i coraz częściej stosowanym standardem używa-nym do wymiany danych między różnymi programami i bazami danych,działającymi nie tylko na jednej, ale nawet na różnych platformach sys-temowych. Wraz z Normą Pro dostarczany jest plik ATH2.XSD zawie-

rający opis struktury kosztorysu, dzięki czemu inne programy będą w stanie prawidłowo zinterpretować wygenerowany dokument. Kosztorysy zapisanew formacie XML mogą być na przykład wczytane do baz SQL, czy dosystemu SAP.



452 NORMA PRO

Aby zapisać kosztorys w formacie XML, z listy typów plików wybieramy ATH 2 (XML) (*.xml).

Import z programu Zuzia, Leonardo, Winbud 3.2, Seko,

Rodos, Penta, ForteAby wczytać do Normy Pro plik z programu Zuzia, Leonardo, Winbud 3.2,

Seko należy z menu Plik wybrać polecenieOtwórz… i w oknie, które się ukaże w polu

Pliki typu: zaznaczyć odpowiednio Zuzia (*.zuz), Leonardo (ex*.*), WinBud 3.2(d*.db), Sekocenbud (*.ksp) lub Seko-

cenbud Inwestorskie (*.inw). Ponieważ programy Rodos i Penta potrafią zapisaćkosztorysy w formacie.ATH, aby je wczytać do Normy Pro, wystarczywybrać pliki typu ATHENASOFT (*.ath), zaznaczyć odpowiedni plik ikliknąć na Otwórz.

Wymiana danych między programami Norma Pro i StrixKosztorys utworzony w programie Norma Pro można wyeksportować w

formacie ATH, który będzie czytelny dla innych programów np. Strix.4.1 i Norma Inwestor. Aby wyeksportować kosztorys w tym formacie, wy-starczy z menu Plik wywołać polecenie Zapisz jako…, jako typ plikuwybrać ATHENASOFT(*.ath), nadać mu nazwę i potwierdzić kliknięciemna przycisku Zapisz.

Do programu Norma Pro można importować pliki formatu.ATH, wygene-rowane przez poprzednie wersje Normy Pro i program Strix. Aby wczytać

plik w tym formacie, wystarczy z menu Plik wywołać polecenieOtwórz…, jako typ pliku wybrać ATHENASOFT(*.ath), podświetlićwłaściwą nazwę i potwierdzić kliknięciem na przycisku Zapisz.




22. WYGLĄD EKRANUAutorzy programu Norma Pro dali użytkownikowi możliwość zdefiniowa-nia opcji wyświetlania kolumn, wybrania kolorów charakterystycznych dla

pewnych działań, rodzaju czcionki i dołączenia do menu Narzędzia róż-nych programów.

Parametry kolumnJeśli chcemy zmienić sposób wyświetlania kolumn na ekranie, z menuOpcje wybieramy polecenie Wyświetlania… W oknie, które się ukażeznajdują się dwie karty.

Rys. 448. Karta ‘Opcje kolumn’ .

Na karcie ‘Opcje kolumn’ (rys. 448) dla każdej kolumny określamy jejszerokość oraz sposób wyrównywania. Z lewej strony okna, w grupie ko-lumny, klikamy na wybranej nazwie, zaś w grupie ‘Wybrana kolumna’definiujemy jej szerokość i wyrównywanie. Jeśli chcemy, aby sam programautomatycznie zmieniał szerokości kolumn proporcjonalnie do zmian sze-rokości widoku, zaznaczamy opcję Dopasuj kolumny automatycznie. Wy-

brane ustawienia możemy zapisać jako domyślne (np. dla przyszłych kosz-torysów) używając przycisku Zapisz domyślne, możemy też wczytać war-tości domyślne przy pomocy przycisku Wczytaj domyślne.



454 NORMA PRO

Lista kolumn w grupie ‘Kolumny’ zależy od widoku, w którym aktualniesię znajdujemy. Jeśli będziemy w widoku Działy kosztorysu, to na liścieznajdą się następujące kolumny: „Lp”, „Nazwa działu” , „Od” i „Do”. Jeśliwyświetlimy Podsumowanie, to na liście umieszczone będą kolumny

„Narzut”, „RAZEM”, „Robocizna”, „Materiały” i „Sprzęt”. Tak więc dlakażdego widoku i zestawienia możemy indywidualnie dopasować wyglądkolumn. Rodzaj, styl i rozmiar czcionki, która jest używana do wyświe-tlania kosztorysów możemy określić po kliknięciu na przyciskuCzcionki…

Na widoku czy zestawieniu wyświetlone zostaną te kolumny, które znaj-dują się na górnej liście w grupie ‘Kolumny’. Jeśli chcemy jakąś kolumnę

usunąć z widoku, zaznaczamy ją na liście i klikamy na przycisku Usuń.Kolejność kolumn ustalamy przy użyciu przycisków i . Jeślichcemy dodać jakąś kolumnę do listy wyświetlanych kolumn, zaznaczamy

ją na liście kolumn nie pokazywanych (nie pokazywane) i klikamy na przycisku Dodaj.

UWAGA! Aby do widoku wstawić pustą kolumnę, należy ją zaznaczyćw liście nie pokazywane i kliknąć na przycisku Dodaj . Jeśli pusta

kolumna nie jest widoczna, znajduje się za ostatnią kolumną wyświe-tloną na liście.

Kolory ekranu Na karcie ‘Kolory ekranu’ stosownie do naszych upodobań zmieniamykolory różnych elementów ekranu. W grupie ‘Element dokumentu’ za-znaczamy element, zaś z prawej wybieramy dla niego kolor tła i kolor tek-stu. W grupie ‘Nieaktywne warianty’ decydujemy, jak będą oznaczanewarianty nieaktywne, zaś w grupach ‘Dodane elementy’ i ‘Usunięte ele-menty’ – jak będą oznaczane zmieniane elementy w czasie rejestracjizmian i tworzenia kosztorysów różnicowych.




Rys. 449. Okno ustawiania kolorów.

NarzędziaUżytkownik może samodzielnie rozbudować menu Narzędzia wykorzystu-

jąc polecenie Narzędzi… z menu Opcje. W programie Norma Pro standar-dowo w menu Narzędzia wpisany jest Kalkulator, połączenie z in-ternetową bazą cen Intercenbud (Połącz z Intercenbudem) oraz Masy

jednostkowe materiałów budowlanych.

Jeśli chcemy wzbogacić menu o programy, które lubimy (na przykład gręSaper) lub które są nam potrzebne, tak aby można było je wywołać wprostz Normy Pro, dodajemy je klikając na przycisku Dodaj. Po ukazaniu się

okna (rys. 450), wybieramy dysk i katalog, w którym znajduje się programoraz jego nazwę. Po potwierdzeniu kliknięciem na przycisku OK , nazwa pliku wraz z ścieżką dostępu zostanie wprowadzona w odpowiednie pola(rys. 451).



456 NORMA PRO

Rys. 450. Okno dodawania gry Saper. Wybrany plik winmine.exe

Rys. 451. Okno tworzenia menu Narzędzia. Gra Saper umieszczona w menu

Ponieważ w polu Nazwa w menu: została wstawiona nazwa pliku, powin-niśmy ją zmienić na taką, która ma się ukazać w menu. W naszym przykła-dzie będzie to Saper. Znak & przed literą S oznacza, że litera ta zostaniewyróżniona podkreśleniem i będzie skrótem, przy użyciu którego szybkowywołamy tę grę (gdybyśmy chcieli wyróżnić literę ‘r’, należałoby napisaćSape&r). W polu Polecenie: wpisana jest nazwa pliku (programu) wraz ześcieżką dostępu. Jeżeli nasz program wymaga wpisania argumentów (na

przykład dla niektórych gier deklaruje się szybkość), wprowadzamy je do




pola Argumenty:. Niektóre programy potrzebują miejsce na dysku dotworzenia plików pomocniczych i wtedy powinniśmy w polu Katalog roboczy: wpisać ścieżkę dostępu do tego miejsca. Po potwierdzeniu na OK ,gra nasza znajdzie się w menu Narzędzia.

Jeśli chcemy, aby był pokazywany pasek narzędzi z poleceniami z menuNarzędzia, zaznaczamy opcję pokazuj pasek narzędzi , Dodatkowo, za-znaczenie opcji Umieść ikonę w pasku narzędzi pozwoli na wyświetlenieikony programu na tym pasku.

Kolejność wyświetlania programów w menu Narzędzia zmieniamy klikającna przyciskach do góry i w dół umieszczonych w grupie ‘Przesuń’

Przyciskiem Usuń usuwamy z menu podświetloną pozycję.

W opisany wyżej sposób do menu Narzędzia… można również wprowa-dzić polecenia wywołania programów, które bezpośrednio korzystają z da-nych kosztorysu, na przykład programu fakturującego Fortuna.

Aby to zrobić, należy wykonać następujące czynności:

♦ W oknie opcji narzędzi (rys. 451) klikamy na przycisku Dodaj.

♦ W oknie dodawania programu (rys. 450) wybieramy potrzebną aplika-cję, tak jak opisano to na stronie 131. Po powrocie do okna z rys. 451 w polu Argumenty: wpisujemy symbol „1%” i przechodzimy do wyborutypu pliku roboczego (rys. 452).

lub

W oknie dodawania programu (rys. 450) klikamy na przycisku Anuluj.Po powrocie do okna z rys. 451 w polu Argumenty: pojawi się symbol

„1%”, a my przechodzimy do wyboru typu pliku roboczego.(W obu opisanych wyżej przypadkach „%1” oznacza, że argumentem

polecenia będzie plik kosztorysu, którego typ wybrany zostanie w poluTyp pliku roboczego:.)



458 NORMA PRO

Rys. 452. Parametry narzędzia: w polu Typ pliku roboczego: wybrany typ FakturaFORTUNA.

♦ W polu Typ pliku roboczego: wybieramy typ pliku, który ma być zostać

wygenerowany przez Normę Pro i następnie automatycznie wczytanydo aplikacji. W naszym przykładzie jest to typ Faktura FORTUNA. Powybraniu typu pliku w polach Polecenie: i Nazwa w menu: zostaną umieszczone odpowiednie dane: domyślna ścieżka dostępu do aplikacji(programu Fortuna) oraz nazwa polecenia uruchamiającego program.

♦ Gdyby zawartość pola Polecenie: została wyczyszczona, to znając typ pliku, program spróbowałby znaleźć i uruchomić aplikację skojarzoną z

tym typem.♦ Po kliknięciu na OK polecenie znajdzie się w menu Narzędzia.

W ten sam sposób można do menu wprowadzić inne programy, dla którychargumentem jest plik kosztorysu. Zatem mogą to być wszystkie programy,do których można wyeksportować kosztorys.




23. SPIS PRZYCISKÓW

• Przycisk Nowy kosztorys umożliwia otwarcie nowego koszto-

rysu i jest odpowiednikiem polecenia Nowy z menu Plik .• Przycisk Otwórz kosztorys służy do otwarcia już istniejącego

kosztorysu; jest odpowiednikiem polecenia Otwórz… z menuPlik .

• Przycisk Zapamiętaj kosztorys umożliwia zapisanie (zapamię-tanie) na dysku bieżącego kosztorysu i jest odpowiednikiem po-lecenia Zachowaj z menu Plik .

• Przycisk Drukuj widok w wybranym stylu służy do wydruko-wania zawartości bieżącego ekranu w stylu, który wybiera się pokliknięciu na strzałce.

• Przycisk Podgląd wydruku widoku w wybranym styluumożliwia uzyskanie na ekranie obrazu bieżącego widoku, tak

jak będzie wydrukowany.

•

Przycisk Wytnij do schowka pozwala na usunięcie zaznaczo-nego fragmentu kosztorysu z jednoczesnym załadowaniem godo Schowka i jest odpowiednikiem polecenia Wytnij z menuEdycja (do schowka Windows ładowane jest tylko to, co widaćna widoku, ale pamiętana jest pełna informacja o wycinanymfragmencie).

• Przycisk Kopiuj do schowka służy do skopiowania zaznaczo-nego fragmentu kosztorysu do Schowka i jest odpowiednikiem

polecenia Kopiuj z menu Edycja (kopiowane jest tylko to, cowidać na widoku).

• Przycisk Wklej ze schowka umożliwia wstawienie zawartościSchowka w wybrane miejsce kosztorysu i odpowiada poleceniuWklej z menu Edycja.



460 NORMA PRO

• Przycisk Cofnij operację umożliwia cofnięcie efektów ostatniowykonanej operacji i jest odpowiednikiem polecenia Cofnij zmenu Edycja. Po kliknięciu na strzałce otrzymamy listę ostatniowykonanych operacji, które można cofnąć. Wybierając pozycjęz listy cofamy wybraną operację wraz ze wszystkimi operacjamiwykonanymi po niej.

• Przycisk Przywróć operację pozwala na przywrócenie stanusprzed ostatniego cofnięcia (wycofanie się z cofnięcia) i jest od-

powiednikiem polecenia Przywróć z menu Edycja.

• Przycisk Widok skrócony umożliwia wyświetlenie kosztorysuw formie skróconej, na którym opis elementu pokazany jest w

jednym wierszu. Widok skrócony można stosować, gdy koszto-rys znajduje się w każdym widoku. Przeglądanie kosztorysuoraz wykonywanie operacji przesuwania, kopiowania i usuwaniaelementów jest tu bardzo ułatwione.

• Przycisk Pełny kosztorys pozwala na wyświetlenie pełnegokosztorysu, to znaczy wszystkich pozycji wraz z elementamiRMS i ich cenami, wartościami, itd. Przycisk ten odpowiada

poleceniu Kosztorys z menu Widok .• Przycisk Lista działów służy do wyświetlenia działów koszto-

rysu i odpowiada poleceniu Działy kosztorysu z menu Widok .

• Przycisk Lista pozycji umożliwia wyświetlenie tylko pozycjikosztorysu bez uwzględniania elementów RMS i odpowiada

poleceniu Wprowadzone pozycje z menu Widok .

• Przycisk Książka obmiarów pozwala na oglądanie i szczegó-łową edycję książki obmiarów. Przycisk ten odpowiada polece-niu Przedmiar z menu Widok .

• Przycisk Wykonane roboty umożliwia wyświetlenie widokuwykonanych robót lub rachunku ilościowego i jest aktywny dlakosztorysu, dla którego w opcjach zadeklarowaliśmy rozliczaniewykonanych robót. Aby uzyskać te same widoki, możemy sko-rzystać z polecenia Wykonanie robót z menu Widok .




• Przycisk Podsumowanie kosztorysu służy do wyświetlenia podsumowania kosztorysu, to znaczy kosztów robocizny, mate-riałów i sprzętu wraz ze wszystkimi narzutami. Przycisk ten od-

powiada poleceniu Podsumowanie z menu Widok .

• Przycisk Tabela elementów scalonych daje możliwość wyświe-tlenia kosztorysu w postaci tabeli elementów scalonych. Przy-cisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Tabela elementówscalonych z menu Widok . Po kliknięciu na strzałce obok wy-świetli się lista widoków, które występują w menu Zestawienia.Korzystając z niej można na przykład wywołać dodatkowe wi-doki zestawienia pozycji, jeśli zostały wcześniej zdefiniowane.

• Przycisk Zestawienie cen umożliwia wyświetlenie elementówRMS wraz z ich cenami. Po kliknięciu na strzałce dostaniemymenu, z którego możemy wybrać szczegółowe zestawienia cenrobocizny, materiałów i sprzętu. Polecenie to odpowiada pole-ceniu Ceny z menu Widok .

• Przycisk Zestawienie robocizny służy do wyświetlenia wszyst-kich elementów robocizny wraz z ilością, cenami i wartością.

Przycisk ten odpowiada poleceniu Zestawienia | Robocizna zmenu Widok .

• Przycisk Zestawienia materiałów umożliwia wyświetleniawszystkich materiałów wraz z ilością, cenami i wartością. Pokliknięciu na strzałce zostanie wyświetlone menu, z którego wy-

bieramy rodzaj zestawienia. Przycisk ten odpowiada poleceniuZestawienia | Materiały z menu Widok .

• Przycisk Zestawienie sprzętu pozwala wyświetlić elementysprzętu wraz z ilością, cenami i wartością. Przycisk ten odpo-wiada poleceniu Zestawienia | Sprzęt z menu Widok .

• Przycisk Katalogi norm i cenniki pozycji służy do przegląda-nia zawartości katalogów norm i cenników pozycji i wprowa-dzania nowych pozycji do kosztorysu.

• Przycisk O programie jest odpowiednikiem polecenia O pro-gramie… z menu Pomoc.

• Przycisk Pomoc umożliwia wywołanie pomocy po wskazaniukonkretnego elementu ekranu.



462 NORMA PRO

• Przycisk Wstaw dział umożliwia wstawienie do kosztorysu no-wego działu i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw… z menuDział.

• Przycisk Miejsce wstawiania przełącza sposób wstawiania no-wej pozycji. Jeśli jest wciśnięty, nowa pozycja jest wstawiana zazaznaczoną (bieżącą) pozycję, w przeciwnym wypadku pozycjawstawiana jest na końcu kosztorysu.

• Przycisk Dodaj pozycję umożliwia wstawienie nowej pozycjikosztorysu i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw pozycję… zmenu Pozycja.

• Przycisk Wstaw pracę rusztowań pozwala na utworzenie pozy-cji służącej do rozliczania pracy rusztowań i jest odpowiedni-kiem polecenia Wstaw pracę rusztowań… z menu Pozycja.

• Przycisk Wstaw koszty transportu służy do wstawienia kosz-tów transportu jako kolejnej pozycji kosztorysu i odpowiada

poleceniu Wstaw koszty transportu… z menu Pozycja.

• Przycisk Wstaw pozycję scaloną umożliwia wstawienie nowej

pozycji scalonej i odpowiada poleceniu Wstaw pozycję sca-loną… z menu Pozycja.

• Przycisk Połącz pozycje pozwala połączyć kilka zaznaczonych pozycji i odpowiada poleceniu Połącz pozycje… z menu Pozycja.

• Przycisk Utwórz pozycję scaloną służy do utworzenia pozycjiscalonej z kilku zaznaczonych pozycji i jest odpowiednikiem

polecenia Utwórz pozycję scaloną… z menu Pozycja.

• Przycisk Wstaw robociznę umożliwia wstawienie nowej robo-cizny do bieżącej pozycji i odpowiada poleceniu Wstaw roboci-znę… z menu RMS.

• Przycisk Wstaw materiały pozwala na wstawienie nowego ma-teriału do bieżącej pozycji i jest odpowiednikiem polecenia Wstaw materiały… z menu RMS.

• Przycisk Wstaw sprzęt służy do wstawienia nowego sprzętu w bieżącej pozycji i jest odpowiednikiem polecenia Wstawsprzęt… z menu RMS.




• Przycisk Zamień RMS umożliwia znalezienie elementu RMS wwybranym cenniku, w Intercenbudzie, w innym kosztorysie lubkartotece RMS i podstawienie go zamiast elementu bieżącego.

• Przycisk Widok zestawienia RMS pozwala przełączyć się nawidok takiego zestawienia, które związane jest z aktualnie za-znaczonym elementem. Na przykład, jeśli zaznaczyliśmy jakiśmateriał, dostaniemy zestawienie materiałów, jeśli robociznę – zestawienie robocizny, itd.

• Przycisk Ustawienie wariantu aktywnego elementu umożli-wia wybór wariantu dla danego elementu, pozycji lub działu.

• Przycisk Aktywacja wariantu wybranego elementu pozwalana wybór aktywnego wariantu dla tego elementu, który ma

przyporządkowany wariant.

• Przycisk Wstawienie wyrażenia za aktualnym wierszemumożliwia wstawienie pustego wiersza za wiersz bieżący i wpi-sanie tam wyrażenia lub komentarza.

• Przycisk Wstawienie wyrażenia przed aktualnym wierszem

umożliwia wstawienie pustego wiersza przed wiersz bieżący.• Przycisk Wstawienie sumy częściowej umożliwia wstawienie

wiersza podsumowującego część obmiaru.

• Przycisk Wstawienie końca obliczeń pomocniczych umożli-wia wstawienie wiersza kończącego obliczenia pomocnicze.

• Przycisk Wstawienie funkcji umożliwia wstawienie do wyraże-

nia funkcji obliczających powierzchnie i objętości niektórych fi-gur geometrycznych, funkcji matematycznych, funkcji własnychlub specjalnej funkcji do projektowania instalacji alarmowych.

• Przycisk Usuń zaznaczony wiersz umożliwia usunięcie pod-świetlonego wiersza.

• Przycisk Wyrażenie wskazuje, czy w wierszu znajduje się wy-rażenie (jeśli tak – jest wciśnięty). Pozwala również zamienić

komentarz na wyrażenie.



464 NORMA PRO

• Przycisk Komentarz wskazuje, czy w wierszu znajduje się ko-mentarz (jeśli tak – jest wciśnięty). Pozwala również zamienićwyrażenie na komentarz.

• Przycisk Suma częściowa wskazuje, czy w wierszu znajduje sięsuma częściowa obmiaru (jeśli tak – jest wciśnięty) oraz umoż-liwia zamianę wiersza na koniec obliczeń pomocniczych.

• Przycisk Koniec obliczeń pomocniczych wskazuje, czy wierszkończy obliczenia pomocnicze (jeśli tak – jest wciśnięty) orazumożliwia zamianę wiersza na sumę częściową.

• Przycisk Wybór wariantu pozwala przyporządkować obmiar

do wariantu.• Przycisk Aktywuj wariant aktywnego elementu pozwala wy-

brać aktywny wariant.

• Przycisk Dodanie narzutu służy do dodania nowego narzutu.

• Przycisk Usunięcie narzutu umożliwia usunięcie narzutu.

• Przycisk Materiały inwestora odlicz od kosztów bezpośred-nich umożliwia odliczenie materiałów inwestora od kosztów bezpośrednich

• Przycisk Materiały inwestora odlicz w podsumowaniu umoż-liwia odliczenie w podsumowaniu materiałów inwestora

• Przycisk Dopasuj robociznę umożliwia dopasowanie kosztówrobocizny do założonej wartości kosztorysu

• Przycisk Narzuty umożliwia przejście do widoku narzutów.

• Przyciski Edycja cen robocizny, Edycja cen materia-łów, Edycja cen sprzętu, przełączają na widok cen od-

powiednio robocizny, materiałów i sprzętu.

• Przycisk Zestawienie cen przełącza na widok cen wszystkichelementów.

• Przycisk Szukaj RMS umożliwia wyszukanie elementu RMS w bieżącej bazie cenowej.




• Przycisk Pozycje zawierające RMS wywołuje okno z listą pozycji, w których występuje zaznaczony element.

• Przycisk Zmiana sortowania przełącza sposób wyświetlania

elementów: według indeksów, alfabetycznie według nazw,według wartości lub według grup.

• Przycisk Ceny wszystkie/niezerowe/zerowe służy do zmianywyświetlania cen: wszystkich nakładów, tylko cen niezero-wych lub tylko cen zerowych.

• Przycisk Wykonane roboty umożliwia przełączenie się na wi-dok wykonanych robót.

• Przycisk Rachunek ilościowy robót umożliwia przejście dookna zawierającego ilościowe zestawienie wykonanych robót wwybranym okresie rozliczeniowym.

• Przycisk Zbiorczy r achunek ilościowy umożliwia obejrzeniezestawienia ilościowego wykonanych robót w działach w wy-

branym okresie rozliczeniowym.

• Przycisk Niezerowe wartości robót służy do włączenia lub wy-łączenia pokazywania robót o zerowych wartościach w danymokresie rozliczeniowym. Jeśli przycisk jest wciśnięty, pokazy-wane są tylko niezerowe roboty.

• Przycisk Dodanie wiersza za aktualnym umożliwia dodanie w bieżącej pozycji nowego wiersza rozliczenia.

• Przycisk Usunięcie wiersza służy do usunięcia zaznaczonego

wiersza rozliczenia.• Przycisk Wykonanie robót umożliwia wywołanie okna do

zdefiniowania częściowego wykonania robót.

• Przycisk Materiały inwestora, który umożliwia przejście do ze-stawienia materiałów inwestora.

• Przycisk Szczegółowe zestawienie materiałów, który umożli-

wia przejście do szczegółowego zestawienia materiałów z wy-szczególnieniem pozycji, do których należą.



466 NORMA PRO

• Przycisk Zestawienie materiałów działami, który pozwala przejść do zestawienia materiałów z wyszczególnieniem dzia-łów.

• Przycisk Zestawienie robocizny działami, który pozwala przejść do zestawienia robocizny z wyszczególnieniem działów.

• Przycisk Zestawienie sprzętu działami, który pozwala przejść

do zestawienia sprzętu z wyszczególnieniem działów.

• Przycisk Usuń element, przy pomocy którego można usunąć podświetlony materiał (lub inny element) ze wszystkich pozycji,w których występuje.

• Przycisk Połącz RMS-y, który umożliwia połączenie podświe-tlonego elementu z innym, występującym w kosztorysie elemen-tem wybranym przez nas z listy.

• Przycisk Szukaj RMS umożliwiający wyszukanie elementu waktualnie używanej bazie cenowej.

• Przycisk Pozycje zawierające RMS, przy pomocy którego

można zobaczyć listę pozycji, w których występuje dany ele-ment.

• Przycisk Zmiana sortowania przełączający sposób wyświetla-nia elementów: według indeksów, alfabetycznie według nazw,według wartości, według grup, dostawców i indeksów u dostaw-ców..

• Przycisk Ceny wszystkie/niezerowe/zerowe służący do zmiany

wyświetlania cen: wszystkich nakładów, tylko cen niezerowychlub tylko cen zerowych.

• Przycisk Całość inwestora, przy pomocy którego można wpro-wadzić do danych materiału ilość inwestora równą całej ilościmateriału.




24. KLAWISZE SKRÓTÓW

F1 • Pomoc.

F2 • Wstaw nową pozycję.F5 • Widok: Kosztorys.

F6 • Widok: Działy kosztorysu.

F7 • Widok: Wprowadzone pozycje.

F8 • Widok: Przedmiar.

F9 • Widok Podsumowanie.

F10 • Widok Ceny | Wszystkie.F11 • Wstawiaj w środek lub na końcu.

F12 • Widok Narzuty kosztorysu.

Ctrl+A • Przywróć operację.

Ctrl+C • Kopiuj do schowka.

Ctrl+D • Idź do działu o numerze…

Ctrl+I • Idź do pozycji o numerze…

Ctrl+N • Nowy kosztorys.

Ctrl+O • Otwórz kosztorys.

Ctrl+P • Drukuj bieżący widok.

Ctrl+R • Przesuń pozycję.

Ctrl+S • Zachowaj bieżący kosztorysCtrl+V • Wklej ze schowka.

Shift+Ctrl+V • Wklej specjalnie ze schowka

Ctrl+X • Wytnij do schowka.

Ctrl+Z • Cofnij operację.

Ctrl+Del • Usuń.

Ctrl+F5 • Zestawienie – Robocizna.Ctrl+F6 • Zestawienie – Materiały.

Ctrl+F7 • Zestawienie – Sprzęt.



468 NORMA PRO

Ctrl+F8 • Zestawienie – Materiały inwestora.

Ctrl+F9 • Szczegółowe zestawienie materiałów inwestora.

Ctrl+F10 • Zestawienie materiałów w działach.

Ctrl+F11 • Zestawienie – Tabela elem. Scalonych.Ctrl+F12 • Zestawienie – Statystyka.

Shift+F3 • Uporządkuj okna Sąsiadująco pionowo.

Shift+F4 • Uporządkuj okna Sąsiadująco poziomo.

Alt+F2 • Wstaw wiersz rozliczenia robót lub wstaw wiersz dowyrażenia obmiaru za wierszem bieżącym.

Alt+Shift+F2 • Wstaw wiersz do wyrażenia obmiaru przed wierszem bieżącym.

Alt+F4 • Koniec programu.

Alt+F5 • Wstaw sumę częściową do wyrażenia obmiaru.

Alt+F6 • Wstaw koniec obliczeń pomocniczych do wyrażeniaobmiaru.

Alt+F7 • Wstaw wzór do wyrażenia obmiaru.Alt+F8 • Wstaw stałą do wyrażenia obmiaru.

Alt+F9 • Widok Wykonanie robót.

Alt+F10 • Widok Rachunek ilościowy robót.

Alt+F11 • Widok Zbiorczy rachunek ilościowy.

↑ • Przejdź do poprzedniego elementu.

↓ • Przejdź do następnego elementu.Ctrl+Home • Skocz na początek zestawienia lub widoku.

Ctrl+End • Skocz na koniec zestawienia lub widoku.

PgUp • Przewiń o jeden ekran do góry.

PgDn • Przewiń o jeden ekran w dół.

Ctrl+PgUp • Przejdź do poprzedniej pozycji i wyświetl ją na górzeokna

Ctrl+PgDn • Przejdź do następnej pozycji i wyświetl ją na górzeokna




Shift+PgUp • Przejdź do poprzedniego działu i wyświetl go na górzeokna.

Shift+PgDn • Przejdź do następnego działu i wyświetl go na górze

okna.Ctrl+↓ • Przesuń w dół ramkę przygotowaną do zaznaczeniaelementu.

Ctrl+↓ • Przesuń w górę ramkę przygotowaną do zaznaczeniaelementu.

Spacja • Zaznacz element (tylko po przygotowaniu elementu dozaznaczenia przy pomocy dwóch poprzednich kombi-

nacji klawiszy).Ctrl+Spacja • Skasuj zaznaczenie.

Shift+Spacja • Zaznacz kilka elementów znajdujących się jeden poddrugim (blok).

Shift+↑ • Przesuń się do góry z jednoczesnym zaznaczeniem bloku.

Shift+↓ • Przesuń się do dołu z jednoczesnym zaznaczeniem bloku.

Shift+Ctrl+Home • Zaznacz blok od pierwszego zaznaczonego ele-mentu do pierwszego elementu w kosztorysie (je-żeli są to RMS-y, wiersze obmiarów czy wierszerozliczeń wykonanych robót, to do pierwszegowiersza w pozycji).

Shift+Ctrl+End • Zaznacz blok od pierwszego zaznaczonego ele-

mentu do ostatniego elementu w kosztorysie (je-żeli są to RMS-y, wiersze obmiarów lub wierszerozliczeń wykonanych robót, to do ostatniegowiersza w pozycji).

Tab • Przenieś podświetlenie do kolejnych pól edycyjnych znajdują-cych się na paskach narzędzi. W oknach dialogowych przenieśzaznaczenie ramką na kolejne elementy okna: pola edycyjne,

pola wyboru, opcje i przyciski.



470 NORMA PRO

25. SKOROWIDZ

—A—

Aktywacja wariantów, 360

—B— Baza cenowa, 20

dołączanie obcej, 79importowanie, 80kompresja danych, 80kopia zapasowa, 80

kopiowanie, 80naprawa, 80tworzenie nowej, 78usuwanie, 79zmiana danych, 79

Baza danych, 20Baza kartotek, 20Bazy cenowe, 71, 76

polecenia menu, 73

—C— Cennik

cen asortymentów robót, 20cen elementów obiektów, 20cen jednostkowych robót, 20cen obiektów, 21

Cennik

pozycji, 20RMS, 20Cenniki, 71, 82

biektów, 105dostawców, 105edycja danych, 86elementów RMS, 97import, 86import dyskietki, 89import pliku, 92import z Intercenbudu, 93import z kartoteki RMS, 110import z Normy 3, 109

import z płyty CD, 91Intercenbudu, 99

konfiguracja baza, 34 kopiowanie, 113lista, 83nagłówki kolumn, 85opcje korzystania z Intercenbudu,

36 opcje szukania cen, 33 pozycji, 102tworzenie nowego cennika, 84

uaktualnianie cen, 116uaktualnianie cenami pobranymi zkosztorysu, 117

usuwanie, 86współpraca z Capital, 96wydawnictwa i katalogi, 106wyszukiwaniu elementów RMS,

110Ceny

dopasowanie ceny RMS, 118 polecenia menu, 75 przeliczanie cen w kosztorysie wg

współczynnika, 117zestawienia, 353

—D— Definiowanie

narzutów, 303Dokładność prezentacji, 158Dostawcy

kartoteka, 68Drzewo działów i pozycji, 185Drzewo kosztorysu, 22Dynamische BauDaten

opcje korzystania z katalogów, 37

Działzapis w postaci kosztorysu, 269Działy




parametry ekonomiczno-techniczne, 263

współczynniki norm i robocizna,262

Działy kosztorysuedycja danych, 263klucze planu, 266kopiowanie, 264narzuty, 266narzuty indywidualne, 312narzuty wspólne, 310 parametry ekonomiczno-

techniczne, 266

przesuwanie, 264usuwanie, 263widok, 347wstawianie nowego, 260

—E— Edycja danych w kosztorysie,

188

Ekran głównywidoku Kosztorys, 172Eksport

kosztorysu, 447Eksport kosztorysu

do programów Planista i GetManager, 450

format ATH, 450format tekstowy, 447

formtat XML, 450Elementy RMS

dobieranie z cennika, 250dodawanie do cennika, 250dodawanie do kartoteki RMS, 250dodawanie do pozycji, 237edycja, 246Kartoteka, 65

koszty transportu, 256materiały inwestora, 239nakłady pomocnicze, 239 przesuwanie, 245

przywracanie z katalogu, 250usuwanie, 245warianty, 247wstawianie, 244

wstawianie przez kopiowanie, 243wyszukowanie, 252zaznaczanie, 243

Euro - symbol, 32

—F— Format strony

marginesy, 396Formularz kalkulacji, 170

—G— Grupy materiałów, 247

—H— Harmonogramowanie robót, 232,

327

—I— Import

kosztorysów, 451obmiarów, 286

Instalacja programu, 23Intercenbud

korzystanie z bazy internetowej,118

opcje cenników, 36

—K— Kartoteka

dostawców, 21, 68 jednostek miar, 21, 64 przeliczników jednostek miar, 21RMS, 21, 65

aktualizacja, 67Kartoteki, 21, 64 baza kartotek, 20

Katalogi



472 NORMA PRO

Dynamische BauDaten, 61opcje korzystania z Dynamische

BauDaten, 37 Katalogi norm, 39, 43

bazy cen jednostkowych pozycji iobiektów, 55edycja opisu, 47główny pasek narzędzi, 40kopiowanie katalogu, 47menu podręczne, 61modyfikacje danych, 46modyfikowanie nakładów pozycji,

52

modyfikowanie pozycji wkatalogu, 49modyfikowanie wariantów w

pozycji, 50 pasek narzędzi modyfikacji

katalogów, 42 przenoszenie grup, katalogów i

pozycji, 54 przeszukiwanie, 58, 59

przyporządkowanie nakładu dowariantui, 53

ścieżka dostępu, 30 tworzenie katalogów własnych, 45tworzenie nowej grupy, 45tworzenie nowych katalogów, 45wstawianie katalogów z dyskui,

54

wstawianie pozycji do kosztorysu,60wyświetlanie i modyfikacja

nakładów, 47wyświetlanie nakładów pozycji,

51zabezpieczenie katalogów hasłem,

48Katalogi własne

wstawianie pozycji, 222Klucz zabezpieczający, 23Klucze lokalizacji, 292, 327Klucze planów działów, 331

Klucze wykonawcze, 329Kolumny

usuwanie z widoku, 189zmiana kolejności, 189

zmiana szerokości, 188Kopiowanie bazy cenowej, 80cenników, 113działu, 264katalogów norm, 47 pozycji, 225

Kosztorysdrzewo działów i pozycji, 22

Kosztoryscenniki obiektów, 151cenniki pozycji, 151cenniki RMS, 150ceny dostawców, 152ceny i waluty, 150charakterysyka, 144dokładności, 158

dopasowanie cen do wartości, 118dopasowanie robocizny, 430drzewo działow i pozycjji, 185edycja, 133edycja danych, 188ekran główny, 172eksport, 447formularz kalkulacji, 170grupy wariantów, 428

import, 451klucze lokalizacji, 429klucze wykonawcze, 429kopia zapasowa, 137kopie awaryjne, 28, 137łączenie, 432narzuty, 307nowy, 129nowy na bazie innego, 133

numerowanie elementów, 148ochrona, 169okresy rozrachunkowe, 429opcej widoków zestawień, 160




opcje, 139opcje obliczania narzutów, 155opcje podsumowania, 161opcje widoku pozycji, 165

parametry ekonomiczo-techniczne, 428 parametry kolumn w widokach,

452 podsumowanie, tabela elementów

scalonych, 373 podział na działy, 260 porównanie z innym, 441 praca w wielu oknach, 446

praca z wieloma, 444 przeliczanie cen, 116rejestracja zmian, 437rozliczanie RMS, 153rozliczenie kosztów transportu,

157różnicowy, 22, 441sprawdzanie poprawności, 431stałe, 428

statystyka, 377stawka robocizny, 28strona tytułowa, 142sumowanie robocizny, 430typ, 139upraszczanie pozycji, 431wersje, 28, 135, 136widok podsumowania, 352widok skrócony, 354wstawianie do cennika obiektów,

434wygląd ekranu, 453zachowywanie, 135zapis w XML, 450zastępowanie robocizny, 430zestawienia cen, 353złożony, 433

złożony, 264złożony, 22zmiana cen wg współczynnika,

117

zmiana norm, 427Kosztorysowanie uproszczone,

379Kosztorysy

ścieżki dostępu, 31 Koszty transportu, 204, 256Koszty transportu, opcje, 157

—L— Lista cenników, 83

—Ł—

Łączeniekosztorysów, 432 pozycji, 228

—M— Marginesy strony, 396Materiały

inwestora, 239

koszty transportu, 206 podział na grupy, 247 pomocnicze, 239zestawienie, 364zestawienie działami, 368zestawienie szczegółowe, 367zestawienie w okresach

rozliczeniowych, 369Materiały inwestora, 248

zestawienie, 368Menu

główne, 172kontekstowe, 179 podręczne, Patrz menu

kontekstoweMenu główne

polecenia, 25

—N— Nagłówki i stopki strony, 399 Nakłady



474 NORMA PRO

warianty, 247 Narzuty

definiowanie, 303działu, 266

edycja, 315indywidualne działów, 312kosztorysu, 427na cały kosztorys, 307opcje obliczania, 155 pozycji, 230, 314sposoby obliczania, 294usuwanie, 315wczytanie definicji, 317

wczytanie z innego kosztorysu,317widok, 351wspólne działów, 310zachowanie definicji, 316zaznaczanie, 315

Normy - zmiana w kosztorysie,427

—O— Obiekt, 22Obiekty

wstawianie do kosztorysu, 219Obmiar

definiowanie własnych funkcji iwzorów, 282

import, 286

import z programu Rysunek, 290klucze lokalizacji, 292obliczenia pomocnicze, 276odwołania do pozycji, sum

częściowych i obliczeń pomocniczych, 277

stałe globalne, 273stałe lokalne, 274sumy częściowe, 275usuwanie

wiersza, 273widok, 348wstawianie funkcji i wzorów, 280

wstawianie komentarza, 272wstawianie nowego wiersza,

270wstawianie rysunków, 284

wstawianie wyrażenia, 270Ochronakosztorysu, 169

Okresy rozliczeniowe, 332Opcje

kosztorysu, 139 podsumowania kosztorysu, 161 programu Norma Pro, 27rozliczania RMS, 153

widoków zestawień, 160Opcje programu

separator dziesiętny, 27separator tysięcy, 27Ścieżki dostępu, 30

Opisy podstawy wyceny, 406

—P—

Parametry ekonomiczno-technicznew dziale, 263

Parametry ekonomiczo-technicznew kosztorysie, 428

Pasek narzędzigłówny, 26, 180

widoku Kosztorys, 183Podsumowanieopcje, 161

Poprawianie pozycji, 227

Porównaniekosztorysów, 441

Pozycjakopiowanie, 225 poprawianie, 227 przesuwanie, 224scalona, 21szczegółowa, 21




upraszczanie, 212uproszczona, 21usuwanie, 225zaznaczanie, 224

Pozycjeedycja, 194łączenie, 228narzuty, 230, 314opcje widoku, 165rozliczanie w innych, 228scalone, 215sumowanie robocizny, 248uproszczone, 211, 380

uszczegóławianie pozycjiuproszczonej, 215warianty, 234warianty nakładów, 201widok, 346wprowadzanie cen RMS, 199wstawianie, 193wstawianie do cennika, 223wstawianie obiektów, 219

wstawianie z katalogówDynamische Baudaten, 219

Ppzycjezestawienie, 375

Producenci, Patrz DostawcyProgram Norma Pro

opcje, 27Przesuwanie

działu, 264elementów RMS, 245 pozycji, 224

—R— Rejestracja zmian w kosztorysie,

437Robocizna

przywracanie z katalogu, 249sumowanie w kosztorysie, 430sumowanie w pozycji, 248zastępowanie, 249

zestawienia, 370zestawienie działami, 370zestawienie w okresach

rozliczeniowych, 371

Rozliczanie wykonanych robót,331Rusztowania

wstawianie pracy, 208

—S— Serwisowanie baz cenowych, 80Spis baz cenowych, 20

Sprawdzanie kosztorysu, 431Sprzętkoszty transportu, 208zestawienia, 371zestawienie działami, 372zestawienie w okresach

rozliczeniowych, 373Statystyka kosztorysu, 377Strona tytułowa

wydruk, 394Style wydruku, 386Szablony

numeracji paragrafów wcharakterystyce, 145, 395

ramek, 391tabel, 389wyróżniania kolumn, 392

wyróżniania wierszy, 392 —T—

Tabela przeliczników jednostek miar, 65

Tabela elementów scalonych,373wydruk, 416

Transportwstawianie kosztów, 204



476 NORMA PRO

—U— Upraszczanie pozycji, 212Uruchomienie

programu Norma Pro, 24

Usuwanie bazy cenowej, 79cennika, 86działu, 263elementów RMS, 245narzutu, 315 pozycji, 225widoku zestawienia pozycji, 377

wiersza obmiaru, 273 —W—

Walutykosztorysu, 150kursy, 31

Warianty, 21, 318aktywacja, 360definiowanie, 318działów, 267, 326elementów RMS, 321gdzie występują, 362globalne, 21lokane, 21łączenie, 362nakładów, 247obmiarów, 286, 326

pozycji, 325 przypisywanie, 320robocizny, 325symbole oznaczeń, 360usuwanie, 320widok, 359wybór aktywnego, 320wyszukiwanie najlepszych, 361

Widok

Kosztorys, 172, 183, 186Wariantydanych, 359

WidokiDziały kosztorysu, 347

Narzuty, 351Podsumowanie kosztorysu, 352 poruszanie się po ekranie, 191Przedmiar, 348

skrócony, 354usuwanie kolumn, 189widok Kosztorys, 345Wprowadzone pozycje, 346zaznaczanie elementów, 191zmiana kolejności kolumn, 189zmiana szerokości kolumn, 188

Wstawianiedziału, 260

elementów RMS, 244funkcji i wzorów do obmiarów,280

komentarza do obmiaru, 272kosztów transportu, 204narzutów, 303 pozycji, 193

alternatywy elementów RMS,201

do katalogu własnego, 222niekatalogowej, 211 pomijanie elementów RMS,

203uproszczonych, 211z innego kosztorysu, 233

pozycji uproszczonej, 380 pracy rusztowań, 198, 208

wyrażenia do obmiaru, 270Wybór aktywnego wariantu, 320Wydawnictwa i katalogi w

cennikach, 106Wydruk kosztorysu

cenniki, 411drukowanie, 418format strony, 395formatowanie tabel, 389

Harmonogramowanie, 411kosztorys inwestorski, 408kosztorys uproszczony, 407książka przedmiarów, 409



nagłówek, 399oferta, 408opcje, 404opcje układu strony, 397

opcje wydruku kosztorysu, 405opisy podstawy wyceny, 406 podsumowanie, 417słowniki, 411strona tytułowa, 394style, 386tabela elementów scalonych, 416tytuły typów wydruków, 404układ strony, 395

ustawienia drukarki, 384wygląd tabel, 402wykonane roboty, 410zestawienie cen, 415zestawienie działów, 418zestawienie narzutów, 417zestawienie pozycji, 413zestawienie RMS, 414zestawienie wprowadzonych

pozycji, 412zestawienie wprowadzonych

pozycji dlakoszt.inwestorskiego, 413

zestawy, 388Wydruk zestawień, 423Wykonanie robót

aktualizacja cen, 341

chronologia, 340 klucze lokalizacji, 338, 339obmiary, 342 rachunek ilościowy, 357rozliczanie, 331rozliczanie ręczne, 334

zbiorczy rachunek ilościowy, 358Wymiana danych z innymi

programami, 451Wyszukiwanie w widokacch, 190

—X— XML

zapis kosztorysu, 450

—Z— Zaznaczanie

elementów kosztorysu, 191

elementów RMS, 243 pozycji, 224Zestawienie

materialów, 364materiałów działami, 368materiałów inwestora, 368materiałów w okresach

rozliczeniowych, 369 pozycji, 375

robocizny, 370robocizny działami, 370robocizny w okresach

rozliczeniowych, 371sprzętu, 371sprzętu działami, 372sprzętu w okresach

rozliczeniowych, 373szczegółowe materiałów, 367

Zestawienie pozycjitoworzenie nowego widoku, 376usuwanie widoku, 377

Zmianyrejestracja, 437

Documents

57217099 Instrukcja Obslugi Norma Pro