TMMOB NAAT MHEND SLER ODASI ESK EH R UBES

5.

YAPI LETMES / YAPIM YNET M KONGRES

B LD R LER K TABI22-23 EK M 2009 ANEMON OTEL ESK EH R

TMMOB naat Mhendisleri Odas Eskiehir ubesi Bykdere Mah. Bayraktepe Sk. No:22 ODUNPAZARI/ESK EH R Tel:+90(222) 229 28 00 / Fax:+90(222) 229 28 01 e-posta:imoeskisehir@imo.org.tr Web: www.imoeskisehir.org.tr

ISBN:

41. DNEM MO YNET M KURULU YELER H.Serdar HARP Alaettin DURAN Levent DARI Zber AKGL Abdullah BAKIR Metin KORKMAZ lker NDEZ ( Bakan ) ( 2. Bakan) ( Sekreter ye ) ( Sayman ye ) ( ye ) ( ye) ( ye)

ESK EH R UBE YNET M KURULU YELER Erman GLET Blent ERKUL Berrin FT mer ARIZ S.Selim ENGEL Mert KAYA Murat ZARSLAN (Bakan) (Sekreter ye) (Sayman ye) (ye) (ye) (ye) (ye)

SUNU Yaklak otuz yl nce mezun olan naat Mhendisleri; Yaplar hem tasarlar, hem de ina ederlerdi. Ancak dnyadaki ekonomik gelimeler, teknolojik ilerlemeler ve insanlarn talepleri deiimi zorunlu kld. Pek ok kiinin uzun zamanda bitirilen inaatlara tahamml yok artk. Yapm ileri balamadan nce projenin ne kadar parayla biteceini bilmek gerekli hale geldi. Yapm srecindeki parann ve srenin ynetimi teknik bilgi ile yarr hale gelince uzmanlama kanlmaz oldu. Bizler, uzmanlk alanlarnn gerekliliine yrekten inanyoruz. Ancak naat Mhendislii kavramn da bir btn olarak alglyoruz. Bu balamda baarl bir tasarmc olmak iin yapm koullarnn ok yakndan bilinmesi; iyi bir Yap letmecisi olabilmek iin de tasarmn ana unsurlarnn hibir zaman unutulmamas gerektiini dnyoruz. Daha nceki dnemlerde sadece yap, hidrolik ve ulatrma alannda yaplan master ve doktora almalar gnmzde ok eitlendi. naat Mhendisleri Odas da gelimelere paralel olarak pek ok yetkinlik alan tanmlad. Bunlardan birisi de Yapm Ynetimi yetkinlik alandr. ubemiz de bu noktadan hareketle Yap letmesi ve Yapm Ynetimi kongresinin 5.sini dzenleme grevini stlenmitir. Dzenleme Kurulu olarak temel amalarmzdan biri, akademisyenler kadar konunun uzman olan uygulamaclarn da kongreye katlmlarn salamak idi. Ancak bu konuda istediimizi tam olarak elde edemedik. Uygulamada alan meslektalarmzn ne yazk ki bilgiyi derleme, yazma ve paylama alkanlklar yok. Bunun bir kltr sorunu olduunu ve en ksa zamanda da almas gerektiini dnyoruz. nk antiyenin tozunu yutarak, ilesini ekerek elde edilmi pek ok deneyim en az akademik almalar kadar nemli ve deerlidir, ayrca ilgililerce de mutlaka paylalmaldr. Bilim Kurulumuz gnderilen 51 bildiriyi inceleyerek deerlendirmi; konu, ama ve kapsam bakmndan uygun bulunan bildiriler kongre kitabnda toplanmtr. Kongreyi dzenleyen MO Eskiehir ubesi Ynetimine, bildiri sahiplerine, bildirileri deerlendiren Bilim Kurulu yelerine, katlmclara, Kongre sresince deerli gr ve eletirileriyle katk salayan herkese teekkr eder, Kongrenin baarl gemesini ve amacna ulamasn diler sayglar sunarz.

Kongre Dzenleme Kurulu adna Fercan YAVUZ

B L M VE DANIMA KURULU Prof.Dr. Doan SORGU Prof.Dr. Orhan Yksel Prof.Dr. lker ZDEM R Prof.Dr. David ARDITI Prof.Dr. Talat B RGNL Prof.Dr. Ekrem MAN SALI Prof.Dr. Emin CAL Prof.Dr. Recep KANIT Prof.Dr. Haluk EEN Prof.Dr. Hakk NEL Prof.Dr. Alaattin KANOLU Prof.Dr. Heyecan G R TL Prof.Dr. Nurten ERDOAN Do.Dr. Ahmet Murat IRACI Do.Dr. rem D KMEN TOKER Do.Dr. Murat GNDZ Do.Dr. Aynur KAZAZ Do.Dr. Gkhan ARSLAN Do.Dr. Emel LAPTALI ORAL Do.Dr. Ahmet ZTA Yrd.Do.Dr. Uur MNGEN Yrd.Do.Dr. Osman AYTEK N Dr. Murat KURUOLU Dr. Hseyin GENCER Dr. mit IIKDA

DZENLEME KURULU Fercan YAVUZ lker ZDEM R Osman AYTEK N H.Selim ENGEL Hakan KUAN Erman GLET Blent ERKUL Berrin FT

SUNU Son yllarda inaat sektrndeki geliim ve deiimlere paralel olarak Yapm Ynetimi ve Yap letmesi alannda da gelimeler olmaktadr. Bilimsel ve teknolojik alanlardaki ilerlemelerin ve yeni bilgilerin meslektalarmza ulatrlmas ve gelimelerinin salanmas da kanlmaz bir gereksinim ve rgtmzn temel grevidir. Bilgilerin gncelletirilmesi, gelimelere daha abuk ve kolay ulama olanaklarnn salanmas ve meslek grubumuza dahil projeci ve uygulayclarn kendilerini yenilemeleri de gerekmektedir. naat Mhendisleri Odas Eskiehir ubesi, 1996 ylndan bugne kadar eitli aralklarla yaplan ve 4 kongreden oluan zincirin yeni bir halkas olarak dzenleyecei 5. YAPI LETMES /YAPIM YNET M KONGRES ile bu alandaki eksiklii kapatmay hedeflemektedir. lki 1996, ikincisi 2000, ncs 2005 ylnda gerekleen kongreler, Yap letmesi Kongresi ad altnda, drdncs de 2007de naat Ynetimi Kongresi adyla gerekletirilmitir. Bu kez ise MO Ynetim Kurulunca Yap letmesi ve Yapm Ynetimi Kongresi ad altnda yaplmas uygun grlmtr. Kongrenin temel amac, inaat mhendislii alannda ne kan yapm ynetimi konusundaki eitim, mesleki sorunlar, nemli uygulamalar, teknolojik gelimeler ve inaat sektrnn ulusal ve uluslar aras sorunlarnn ele alnmasdr. Konuyla ilgili akademisyen, uzman, brokratlarn zgn alma ve birikimlerinin paylalmas; zellikle de uygulamaclarn baarl ynetilmi projelerinin sergilenmesi, ayrca baarszlk ve sorunlarnn tartlarak zm nerilerinin gelitirilmesi de amalanmtr. ubemizce dzenlenen kongreye bildiri sunanlara, bilim ve danma kurulu ile dzenleme kuruluna ve kongre srecine katk salayan herkese teekkr ederim.

Erman GLET TMMOB naat Mhendisleri Odas Eskiehir ube Bakan

NDEK LER Sra No Bildiri 1 naat Projelerinde Sresel Planlamay Etkileyen Faktrler ve Etki Derecelerinin Trkiye Koullarnda Belirlenmesi Murat Kuruolu Merve Sevim Hilal amaz Volkan Eczan mit Ikda Gnmz antiye Koullarnn Literatr ile Kyaslanmas ve Mevcut Durumun Deerlendirilmesi Murat Kuruolu Merve Sevim Volkan Eczan Yap letmesi ve Yapm Ynetimi Kapsamnda Eskiehir TED Koleji rneinin rdelenmesi Zeynep Arda Zuhal zetin Mehmet Eminel Teknik niversite Konseptinde Gelimeler Karsnda naat Ynetiminde Olanaklar ve Snr Koullar Prof. Dr.-Ing. V. Doan Sorgu Ynetimsel birlii: 3.Binylda Yaayan Osmanl Ky Cumalkzk Projesi Nilfer Ta Murat Ta naat Sektrnde Y D (Yap- let-Devret) Modeli Szlemeler le 4735 Sayl Yasada Belirtilen Yapm leri Szlemelerinin Karlatrlmas Muhammed Koer Osman Aytekin Hakan Kuan lker zdemir Kamu hale Mevzuatnda Yaplan Deiikliklerin Mhendisler Asndan Tarihsel Srete Deerlendirilmesi Hseyin Gencer Srdrlebilirlik Kavramnn Yapm Proje Ynetimi Asndan Deerlendirilmesi Selin Gnde Sema Ergnl Nur Atakul Mhendislik ve Tasarm Hizmeti Sunan Firmalarda Bilgi Teknolojilerinin Kullanm Gl Polat Atilla Damc Kamu halelerinin Deerlendirilmesinde Bulank Mantk Yaklam ve Uygulamas Sayfa No 13

Bildiri 2

23

Bildiri 3

31

Bildiri 4

53

Bildiri 5

61

Bildiri 6

71

Bildiri 7

83

Bildiri 8

95

Bildiri 9

107

Bildiri 10

117

Burak z Ekrem Manisal Bildiri 11 Bildiri 12 Bildiri 13 Trkiyede naat Sektrnde Sal ve Gvenlii Ayegl Ercan Kazalarnda Cezai Sorumluluk ve Yaptrmlar Uur Mngen G. Emre Grcanl 4734 Sayl Kamu hale Kanununun Yapm leri haleleri Uygulamalarnda Karlalan hale Uyumazlklar ve zm nerileri Gkhan iek Serkan Kvrak Gkhan Arslan htiya Program Hazrlama Srecinin Proje Ynetimi Balamnda rdelenmesine Ynelik Bir Uygulama: l zel dare Binalar Glden Gmburun Ayalp Erkin Erten Yap letmesine Emei Geenler zge Akboa Orhan Yksel Yap letmesi Eitiminde Yurtd Eitim Programlarnn ncelenmesi Selim Baradan zge Akboa Glben al Orhan Yksel Staj ve Bitirme Projelerinin naat Mhendisliinin Yapm Ynetimi Eitimindeki Katksnn ncelenmesi: Gaziantep niversitesi Mezunu naat Mhendisleri zerine Bir Uygulama M. Hseyin Erta Ahmet zta Mehmet Tekinku naat Sektrnde Benchmarking Ynetim Tekniinin Uygulanmasna Ynelik Bir Model nerisi M. Emin cal . Halil Gerek Ezamanl Mhendislik Kavramnn Trk naat Sektrnde Uygulanabilirlik Dzeyinin rdelenmesi M. Emin cal Berna ekerci naat Ynetiminde Veri Madencilii Uygulamalar Eda Noyan naat Firmalarnda Bilgi Ynetimi Stratejisi Erkan Karaman Serdar Kale Beton Prefabrikasyon Sektrnde Pazar Ynll Tlay ivici Erkan Karaman Serdar Kale st Yap naat Projelerinde, ngrlemeyen Maliyetlerin 129 139

151

Bildiri 14

161 171

Bildiri 15 Bildiri 16

177

Bildiri 17

191

Bildiri 18

203

Bildiri 19

213 225 231 241

Bildiri 20 Bildiri 21 Bildiri 22 Bildiri 23

Belirlenmesine Ynelik Bir Karar Destek Modeli mer Bisen S. mit Dikmen

253

Bildiri 24

Yapay Sinir Alar Yntemi le Kalp lerinde Bir Adam-Saat Tahmini Modeli Murat Snmez S. mit Dikmen Yapm Firmalarnda Entelektel Sermaye Deerinin Finansal Verilerle Hesaplanmas Tue Ercan Almula Kksal Yklenici Firmalarn Uyguladklar Teklif Stratejilerinin ve Firma zniteliklerinin Bu Srece Etkilerinin ncelenmesi Hilmi Cokun Nesrin Katrc Tnel Kalp Maliyetleri le Geleneksel Kalp Maliyetlerinin Karlatrlmas Aynur Kazaz Betl Soyopur naat Sektrnde Genel Gider Kavram ve Yap Maliyetine Yanstlma Dzeyi M. Emin cal Feyzullah Kadrhan 2007 Trk Deprem Ynetmelii Zemin Kriterlerinin Sanayi Yaplarnn naat Maliyetine Etkileri Senem zek S. mit Dikmen naat Projelerinde rgt i atmann Nedenleri ve Boyutlarnn Belirlenmesi Esin Ergen Mehmet lker Gen lk Uzunarl Korelasyonlu Aktivite ebekesi Risk Analizi Modeli Ve Bir naat Projesi zerinde rnek Uygulamas nder kmen Ahmet zta naat Yatrm Projeleri in Arazi Yer Seiminde AHP (Analytc Hierarchy Process) Uygulamas mr Tezcan Osman Aytekin Hakan Kuan lker zdemir Babakanlk Toplu Konut daresi (TOK ) Tarafndan Yaptrlan Toplu Konutlarn naat Kalitelerinin Deerlendirilmesine Ynelik Bir Alan almas Latif Onur Uur lknur Bekem Yklenici naat letmelerinde Markalama Sreci Gl Polat mit Dnmez

261

Bildiri 25

271

Bildiri 26

281

Bildiri 27

291

Bildiri 28

299

Bildiri 29

309

Bildiri 30

317

Bildiri 31

329

Bildiri 32

339

Bildiri 33

347 365

Bildiri 34

Bildiri 35

naat Ruhsat Almnda Gecikme Sebeplerinin ve Srelerinin Analizi Aysu Demirciefe S.Zeynep Doan H. Murat Gnaydn Yaln retim lkelerinin naat Endstrisinde Uygulanabilirlii Selin Gnde Sema Ergnl Trk naat Sektrnde ERP Uygulamalarnda Karlalan Riskler Bur Yldz S. mit Dikmen

377

Bildiri 36

387

Bildiri 37

399

naat Projelerinde Sresel Planlamay Etkileyen Faktrler ve Etki Derecelerinin Trkiye Koullarnda BelirlenmesiMurat Kuruolugr. Gr.Dr. T naat Fakltesi, Yap letmesi Anabilim Dal, Maslak, stanbul Tel ve Faks : 0 212 285 36 55 E-posta: kuruoglu@itu.edu.tr

n. Mh., Yap letmesi Anabilim Dal, Maslak, stanbul Tel ve Faks: 0 212 285 36 55 E-posta: mrvsvm@yahoo.com

Merve Sevim

n. Mh., Yap letmesi Anabilim Dal, Maslak, stanbul Tel ve Faks: 0 212 285 36 55

Hilal amaz

n. Mh., Yap letmesi Anabilim Dal, Maslak, stanbul Tel ve Faks: 0 212 285 36 55 E-posta: eczan@itu.edu.tr

Volkan Ezcan

mit IkdaE-posta: egetera@superonline.com

zProje, belirli bir balang ve biti noktas olan, kapsam, btesi ve ortaya konulu sresi aka tanmlanm ve bir defaya mahsus gerekletirilen, aktiviteler btndr. Projenin gerektirdii koullarda ve istenen niteliklerde yaplabilmesini salamak iin proje ynetimi sisteminin uygulanmas nemlidir. Sre, projelerin ana hedeflerinden biridir ve dier hedefleri dorudan etkiler. Proje iin belirlenen sreden saplmas, ilk planda hedeflenen maliyeti, dolayl olarak da kalite hedeflerinin tutturulmasn gletirir. Balangta belirlenen hedeflerden sapma olumadan ya da olabilecek en az sapmayla projenin tamamlanabilmesi iin planlamaya zelliklede sresel planlamaya nem verilmesi kanlmaz bir ihtiyatr. Projenin yapsndan ve evresinden kaynaklanan ve sresel planlamaya etki eden birok faktr bulunmaktadr. Bu almada, inaat projelerinde sresel planlamay etkileyen faktrler ve bunlarn etki derecelerinin Trkiye Koullarnda belirlenmesi amalanmtr. Buradaki etki derecesi faktrlerin birbirlerine gre nem srasn ifade etmektedir. alma yaplrken Mimar Mrvet Tresoyun hazrlad Yap retiminde Sre Tahmini ve Yapm Sresini Etkileyen Faktrler konulu yksek lisans tezindeki anket almas temel alnarak, konu sresel planlama eklinde geniletilmi ve faktr says gnmz koullar ve yeni kapsam dorultusunda arttrlmtr (Tresoy, 1989). Yaplan almadan elde edilen veriler nda oluturulmu deerlendirme tablolarndaki, faktrlerin nem sralar ve bunlarn gruplara gre deiimi ve baz alnan 13

almann sonularyla, yaplan yeni almann sonular arasnda ortaya km dikkat eken farkllklara deinilmi, bu konularda yorumlar getirilerek, baz nerilere yer verilmitir. Anahtar Kelimeler: naat proje ynetimi, sresel planlama, verim, sapma analizi, sresel sapmay etkileyen faktrler

GiriGeliim sreci ierisinde olan lkeler, ekonomik kalknmalarn gerekletirmek adna pek ok giriimlerde bulunurlar. naat sektrnn lokomotif sektr olmas, bu lkelerin kalknma projeleri olarak inaat projelerini semelerine sebep olmaktadr. naat projelerinin tek ve tekrarlanamaz nitelikte olmas, emek odakl ve kt kaynaklar ile gerekletirilme mecburiyetinin olmas ekonomiyi en nde etkileyen sektr olmasn salamtr. Birok deikene bal olarak bir dinamizm ierisinde yer alan inaat projeleri, temel olarak 3 denge ta zerinde durmaktadr. Sre-Kalite-Maliyet 3ls olarak bilinen bu denge talar projenin sonuna kadar proje balamadan belirlenen denge ierisinde gtrlmelidir ki bu da projenin baarsn ortaya koymaktadr. Bunca deiken ierisinde projeyi hedefe ulatrmak ancak organize bir abann rndr. Organize abadan kast ise Proje Ynetimi olmaktadr. naat projeleri, mal sahibi tarafndan talep edilen sre snrlamalar ile birleen yksek belirsizlik ve risk faktrlerinin oluturduu artlar sonucunda ortaya kan karmak ve dinamik bir evrede balamaktadrlar (Mulholland and Christian , 1999). Proje ynetiminin en nemli alt fonksiyonlarndan biri olan Planlamann temeli olan sresel planlama, projenin hedefe baarl bir ekilde ulamasnda esas rol oynamaktadr. Sresel planlama projenin bir paras olduundan birok d ve i faktrn etkisi altnda kalacaktr. naat projeleri, ortaya kan rnn yaps itibariyle ok eitli uzmanlk alanlarnn ortak almasn gerektiren ve dolaysyla bnyesinde bu alanlardan ok sayda uzman barndran, birok fonksiyonu olan bir ynetim ve kontrol sreci dorultusunda srdrlen ve koordinasyon ihtiyacnn st dzeyde olduu projelerdir. Ayrca bu projeler d evreyle birebir balantl olular nedeniyle, d etkilere ok aktrlar, proje ynetim sreci ierisinde belirsizliin ve bununla beraber riskin da maksimum dzeyde olduu bir ortamda gereklemektedirler. naat projeleri, mal sahibi tarafndan talep edilen sre snrlamalar ile birleen yksek belirsizlik ve risk faktrlerinin oluturduu artlar sonucunda ortaya kan karmak ve dinamik bir evrede balamaktadrlar. Bu sebeple yap sektrndeki projelerde, planlama srecinde n grlen birok konunun, uygulama aamasnda beklenenden farkl gerekletii ve yeniden planlama gereksinimi ortaya kard bilinir. Planlamann dier aamalarna oranla belirsizliklerden etkilenme ve deiiklik ihtiyac sresel planlamada ok daha fazladr. Sresel planlamann temel arac olan i program da bu durumun somut sonularnn aka grlmesini salamaktadr. Dnya genelinde yaplm bir inceleme sonucunda inaat projelerinin byk bir ounlukla i program hedeflerini gerekletirme baarsna ulalamad grlmtr. Bu projelerin birounda, projenin balangcnda, i programnn ilerleyen safhalarda yeniden deerlendirilmesi gereksinimi muhtemel grlmemi, ancak, zaman zaman 14

deneyimli inaat proje yneticilerinin ve sresel planlama grevlilerinin bile ummayacaklar, beklenmedik olaylar yznden i program hedefleri tutturulamamtr.

almann AmacBu almada ncelikli olarak hedef, proje ynetiminin temel talarndan biri olan sresel planlamada bugne dek yaplm almalarn ve inaat sektrnde ynetim ve planlama kademelerinde grevli kiilerin deerlendirmelerinin derlenerek, proje ynetiminde sresel planlamann nemi ve sresel planlamay etkileyen faktrleri etki derecelerine gre snflandrmak ve ortaya karmaktr. 1989 ylnda Mim. Mrvet Tresoy tarafndan hazrlanm olan Yap retiminde Sre Tahmini ve Yapm Sresini Etkileyen Faktrler konulu tezden yola klarak, naat projelerinde sresel planlamay etkileyen faktrler ve etki derecelerinin Trkiye koullarnda belirlenmesi isimli bir tez almas yaplarak 1989 ylndan 2005 ylna kadar olan sredeki deiimlerin zerine allmtr. Yaplan bu almada daha nce de belirtildii gibi ncelikli hedef; sresel planlamay etkileyen faktrleri ortaya karmaktr. Bu amacn yan sra bu faktrlerin deerlendirilmesi aamasnda bugne dek yaplan almalarn yannda sresel planlama konusunda sektrel alanlarn fikirleri de dikkate alnarak almann gerekleri yanstmas amalanmtr. alma esnasnda sresel planlamay etkileyen faktrler; Proje ile ilgili faktrler, Kaynak kullanm ile ilgili faktrler Ynetimle ilgili faktrler ve Kontrol edilemeyen faktrlerdir. Bu 4 ana balkta toplanarak grupsal bir deerlendirme yaplmas amalanmtr. Her etki grubu ve her faktr anketin uyguland kiiler tarafndan skorlanm ve sonular da oranlanarak bir nem derecesi bulunmaya allmtr. almann tmnde nem derecelerinin bulunmasndaki ama; bundan sonra yaplmas planlanan projelerde ve akademik almalarda yol gsterici olmaktr.

almann YntemiBu alma esnasnda verilerin toplanmas, snflandrlmas, sunumu, zetlenmesi ve yorumu aamalarnda eitli yntemler kullanlmtr. lk olarak verilerin toplanmasnda anket metodu seilmi ve bu anketlerde yer alacak faktrler belirlenirken Tresoyun Yap retiminde Sre Tahmini ve Yapm Sresini Etkileyen Faktrler konulu tezinin iindeki anket almas temel alnmtr. Bu anketin yannda, Mulholland ve Christiann Journal of Construction and Engineering adl dergide, naat Programlarnda Risk Belirleme konu almalar balamaktadrlar (Mulholland and Christian , 1999), Saram ve Ahmedin Journal of Management in Engineering adl dergide 2001 ylnda yaynlanan naat Yapm 15

Koordinasyon Aktiviteleri: Neler nemlidir ve Zaman Neler Tketir? konulu almalar (Saram and Ahmed, 2001), Didem Karslnn T Fen Bilimleri Enstits bnyesinde 1998 ylnda hazrlad naat Sresini Etkileyen Faktrler ve naat Sresi Tahmin Modelleri konulu tez almas kapsamnda, 1994 ylnda Raymond Nkadonun yapt ve Etkileyen Faktrler: Yklenicinin Bak Asndan adyla Construction Management and Economics adl dergide 1995te yaynlanm aratrmada, 1995 ylnda Peter F. Kaming ve O. Paul Olomolaiyenin yapt ve Endonezyada naat Srelerini ve naat Maliyetlerini Etkileyen Faktrler adyla Construction Management and Economics adl dergide 1997de yaynlanm almada yer verdii sonulardan faydalanlmtr (Karsl, 1998). Mrvet Trsoyun aratrmas kapsamndaki anketin yapm srelerini etkileyen faktrlerle ilgili sorular ksm, otuz adet faktrden meydana gelmitir. Bu anket yirmi drt adet yklenici inaat kuruluunda uygulanmtr. Yapm sresini etkiledii dnlen faktrler 0dan 6ya kadar saylarn yer ald bir puanlama cetveli yardmyla deerlendirilmitir. Bu cetvelde; 0: Hi etkilemez, 1: ok az etkiler, 2: Orta derecede etkiler, 3: Etkiler, 4: ok etkiler, 5: ok fazla etkileri ifade etmektedir. Her faktr iin, anketin uyguland kiiler tarafndan verilen cevaplar toplanm ve her biri iin bir nem derecesi bulunmutur. nem derecesi, o faktre verilen toplam puann, alabilecei maksimum puana blmyle elde edilmesi sayesinde ulalan faktrn kendi iindeki yzde nem derecesidir. Didem Karslnn tez almasnda yer verdii, inaat sresini etkileyen faktrleri inceleyen eitli aratrmaclarn aratrmalarnn sonular dorultusunda, temel alnan otuz faktre yenileri eklenmitir. ki ksmdan oluan anketin birinci ksm; Proje Yneticisi Profil Anketi eklinde adlandrlmtr. Bu ksmda inaat projelerinde planlama ve ynetim kademelerinde grev alan, anketin uyguland kiilerin profili ile ilgili bilgiler aratrlmaktadr. Anketin kinci ksmnda aratrlan faktrlere yer verilmitir. Bu ksmda ordinal leklendirme kullanlarak deerlendirilmeye allm, her faktr 1den 5e kadar derecelendirilmitir. Burada: 1: ok az, 2: Az, 3: Orta, 4: ok, 5: ok fazla etkileri ifade etmektedir. kinci ksmda bulunan 56 faktr 4 ana balk altnda toplanmtr. Anket almas eitli inaat firmalarnda ve kamu sektrnde ynetim ve planlama kademelerinde grevli toplam 55, inaat mhendisi ve mimara uygulanmtr. Elde edilen veriler analiz edilirken her faktrn ald skorlar planlamaclarn bak asndan, anketin btn katlmclarnn bak asndan deerlendirilerek, bu iki grup iin faktrlerin nem sralar karlatrlm, 3. soru olan grev tanmnz sorusuna verilen cevaplar dorultusunda tespit edilen, saha uygulamaclar, teknik ofis ve ynetim grevlilerinin bak alarndan ayr ayr deerlendirilmi ve sonuta elde edilen nem sralar da kendi ilerinde karlatrlmtr. Deerlendirme yaplrken, her faktrn ald ortalama skor, farkl bak alarndan bulunarak, bir nem derecesi belirlenmitir. Ayrca, her faktrn ald toplam skor, alabilecei toplam skora oranlanarak bir yzde nem derecesi bulunmutur. Bu deer, katlmclarn tmnn yantlar dorultusunda elde edilmi bir deerdir.

16

Aratrma Sonular Ve BulgularBu aratrmann hedef ktlesi inaat sektrnde ynetim ve planlama kademelerinde grevli kiilerdir. Anket almasnn uyguland kiiler, eitli inaat firmalarnda ve kamu sektrnde ynetim ve planlama kademelerinde grevli toplam 55 inaat mhendisi ve mimara uygulanmtr. lk blmde Proje yneticisi profil anketi ad altnda bir anket uygulanm ve bu ksmda anketin uyguland kiilerin grev tanmlar ve kiiler ile ilgili bilgiler aratrlmtr. Kiiler meslek alanlar, eitim durumlar, altklar proje says, projelerde hedeflenen sreyi tutturma orannn yaklak ka olduu, kaynak ve maliyet dzenlemesinin ne dzeyde yapt, hangi sklkla gncellendii ve almakta olduu firma arivlerinin ka yllk olduuna dair sorular sorulmu ve kiilerin verdikleri cevaplar dorultusunda eitli zellikler altnda gruplandrlarak sonular farkl bak alarndan deerlendirilmeye allmtr. Elde edilen veriler analiz edilirken her faktrn ald skorlar planlamaclarn bak asndan, anketin btn katlmclarnn bak asndan deerlendirilerek, bu iki grup iin faktrlerin nem sralar karlatrlmtr. Verilerin analizi esnasnda katlmclar Teknik Ofis, Saha Uygulamacs, Ynetim Grubu ve Planlamaclar olarak gruplandrlm ve bu 56 faktrn bu 4 farkl kademedeki grevli kiilerce farkl bak alar ile deerlendirilerek nem sralar karlatrlmtr. Bu tablolarda dikkati eken ilk ayrnt, her grubun ilk sraya kendi i tanmn daha fazla ilgilendiren faktrlerden birini koymu olmalardr. Bu 3 grup ile baz alnan Mrvet Tresoyun anketinin sonular, planlamaclarn sralamas ve katlmclarn tamamnn verdii skorlara dayanlarak elde edilen nem derecesi sralamas tabloda toplu olarak gsterilmitir. Bu tablolar yardmyla btn gruplarn deerlendirmesi karlatrlmtr. Tablolarda koyu renkle taranm satrlar Mrvet Tresoyun anketindeki faktrleri, ak renkli satrlar ise, geniletilmi konu iin eklenmi yeni faktrleri gstermektedir. almaya katlan planlamac grubuna dahil kiilerin yzde krknn mesleki deneyimlerinin toplam be yldan az, krk birinin fazladr. Bu da bu gruba dahil olanlarn teorisyen konumuna bir hayli yakn olduunu, henz uygulamada yeterli deneyim sahibi olmadklarn ve sahadan gelen verilere nazaran, teorik bilgilerini n planda tutarak deerlendirme yaptklarn dndrmektedir. Benzer ekilde saha uygulamaclarnn da yzde elli sekizinin toplam mesleki deneyimi be yldan az, yirmi altsnn fazladr. Teknik ofis grevlilerinde de bu oran, yzde elli yediye yzde yirmi dokuz eklindedir. Ancak yneticilerde bu durum tersine dnm ve toplam mesleki deneyimi be yldan fazla olanlar bu grupta yzde elliye ularken, az olanlar yzde otuzda kalmtr. Tablo 1. Faktrlerin Btn Gruplarca Yaplan Sralamalarnn KarlatrlmasSresel Planlamaya Etkiyen Faktrler Malzemenin zamannda teslimi gc verimlilii Etkin bir i programnn kullanm Proje-Yapm koordinasyonu Teknik Of. Saha Uyg. 1 2 3 4 11 2 4 13 Ynetim Mrvet T. Planlama. 2 7 2 6 3 15 2 17 1 5 2 9 Katlmc (nem d.) 2 3 1 9

17

Tablo 1. Faktrlerin Btn Gruplarca Yaplan Sralamalarnn Karlatrlmas (Devam)gc temini Projede yaplan deiiklikler Planlama yaplrken dikkate alnmas gereken stratejik aktiviteler ve potansiyel gecikmeler Ynetim personelinin saysnn yeterlilii ve deneyimi Alt yklenicilerin seimi Proje tipi ve zellikleri Efektif organizasyon yaps Firma bazl finansal problemler Projede kullanlan teknoloji in srekliliinin salanmas lave izim, artname ve teknik detaylarn, uygulama iin zamannda elde edilmesi in apndaki art Alt ykleniciler arasndaki koordinasyonun salanmas gcnn motivasyonu Doal afetler Projenin ina edilebilirlii Proje- Planlama koordinasyonu Etkili denetim ve kontrol Yer teslimindeki gecikmeler Ekipmanlarn rasyonel kullanm Projelendirmede tecrbeli elemanlarn yer almas Uygun antiye koullarnn salanmas Yapm hatalar Hava koullar Tasarm danmanlk hizmetlerinin yeterlilii Mhendislik verimlilii Uygun ekipman seimi Enformasyon teknolojisinin etkin kullanm Uygulanan teknolojiyi kullanma tecrbesi Ekipman arzas Brokrasi fazlal 12 13 14 14 15 16 16 17 18 19 10 19 7 3 7 13 16 21 14 2 5 14 13 7 6 16 16 8 6 8 10 5 9 19 8 19 16 17 12 10 11 17 20 4 13 27 18 8 14 19 21 30 20 12 12 21 11 18 26 7 8 9 9 10 11 12 9 15 15 18 2 4 1 1 13 6 16 3 12 11 1 6 3 7 10 13 3 15 7 18 6 14 15 5 19 18 25 4 10 7 7 17 4 6 17 5 6 4 24 6 7 16 17 5 11 6 24

19 20 20 21 22 23 24

12 7 5 22 3 3 12

11 3 9 15 3 6 15

11 20 8 25

17 13 14 26 12

23 15 19 36 11 16 28

4

17 24

25 26 27

6 8 13

10 7 13

12 11

23 22 21

22 22 29

18

Tablo 1. Faktrlerin Btn Gruplarca Yaplan Sralamalarnn Karlatrlmas (Devam)e adaptasyon ve renme istei Malzeme seimi Ulusal bazl finansal problemler Yapm danmanlk hizmetlerinin yeterlilii Proje taraflar arasndaki hak talebi sorunlar (itilaflar) antiye zemini ve topografyas D otoritelerle iletiimin srekli klnmas Aktivitelerinin nem derecelerindeki deiiklikler Oluabilecek aksaklklara ynelik acil durum, kriz ynetimi, risk ynetimi planlarnn nceden oluturulmu olmas Kayt ve dokmantasyon ynetimi (Ariv almas) Szleme trnn proje tipine uygunluu thal malzeme kullanm Malzeme depolama imkan Proje prosedrleri Kalite kontrol antiyenin uzakl Yap endstrisine ynelik uygulamaya konulan vergi ve tevikler Mevzuat deiiklikleri ve yasal dzenlemeler Proje sresince uygulanacak i gvenlii programnn hazrlanmas Uygulamann yaplaca yerdeki dini, kltrel, sosyal faktrler Hrszlk 42 24 18 22 35 46 41 24 21 38 48 35 20 17 32 41 34 11 13 28 32 28 28 29 30 15 16 23 26 13 15 15 9 21 14 9 25 24 28 27 25 33 34 38 43

31 31 32

25 10 25

15 16 21 18 10

27 24 33

42 31 45

33

20

20

32

40

36 37 38 39 40 41

10 28 27 16 13 23

16 19 17 15 13 22 22 24 26

29 31 34 33 30 37

35 50 47 39 37 49

43

12

18

36

44

44 45

29 28

24 23

39 40

51 52

Btn gruplar incelendiinde sresel planlamaya etkimede etkin bir i programnn kullanm, malzemenin zamannda teslimi, igc verimlilii, ynetim personelinin saysnn yeterlilii ve deneyimi ve firma bazl finansal problemler faktrlerinin ilk sralarda yer aldklar ve en nemli faktrler olarak kabul edildikleri grlmtr. Yine ayn ekilde btn gruplarca, antiyenin uzakl, yap endstrisine ynelik uygulamaya konulan vergi ve tevikler, mevzuat deiiklikleri, proje sresince uygulanacak i gvenlii programnn hazrlanmas, uygulamann yaplaca yerdeki 19

dini, kltrel, sosyal faktrler ve hrszlk faktrleri en alt sralarda kabul edilerek, sresel planlama konusunda en etkisiz faktrler olarak belirlenmitir. 1989da Mimar Mrvet Tresoy tarafndan yaplan alma, firmalar baznda uygulanan bir anket olduu iin ve bireylerin alma alanlarna gre bir ayrm yaplmad iin sonulara bu durum yansmtr. Bu iki faktr grubu dnda kalan dier faktrlere, eitli gruplarca ok farkl nem sralarnda yer verilmitir. Yani btn gruplarca ortak olarak, en nemliler ve en nemsizler olarak kabul edilen faktrler dndaki faktrler, karlatrmada byk bir dalm gstermitir.

Sonu ve TartmaBu alma kapsamnda gerekletirilen anket almas ve toplanan verilerin analizleri nda proje ynetiminin en nemli alt fonksiyonlarndan biri olan planlamann sresel planlama alan incelenmitir. Sresel planlamaya etki eden faktrler, sektr alanlarna uygulanan bir anket yardmyla irdelenmi ve eitli veriler elde edilmitir. Bu almann sonucunda ortaya kan verilerle ilgili en ok dikkati eken konulardan biri, anketin ilk ksm olan profil belirleme ksmnda, grev tanm sorusuna verilen yantlarn eitliliidir. Burada birbirinin ayn ileri yapan birok sektr alannn, grevlerini birbirinden farkl ifadelerle tanmlad grlmtr. Sektrde birok baka konuda olduu gibi, grev tanmlamas konusunda da yeterli bir almann yaplmad, ortak bir ifade biimine yani grev tanm standardizasyonuna ulalamad anlalmaktadr. Bunun yannda, kiilerin unvan konusunda ok tutucu olduklar ve herkesin kendi tanmlama biimini kullanmay tercih ediyor oluu da durumun standardizasyonunun glemesine nedendir. Dolaysyla da ayn ii yapan birok kii, birok farkl unvanla anlmaktadr. Bu durumun dzeltilebilmesi iin bir standardizasyon almas yaplmal, bu almann sonucunda elde edilen tanmlamalarn kabul grmesi ve kullanlmaya balanmas iin de, sektrde alacak olan mhendis ve mimarlarn mesleki eitimleri srasnda konuyla ilgili bilgilendirilmeleri ve ynlendirilmeleri gereklidir. Bu standardizasyon almas iin, meslek odalar mensuplar, eitli niversitelerden benzer konularda alan akademik grevliler, sektrn nde gelen firmalarnn temsilcileri ve Bayndrlk ve skn Bakanlndan temsilcilerin koordine olmas ve bu oluturulan grubun konuyu derinlemesine incelemesi sonucunda da bir grev tanm ablonuna ulalmas doru olacaktr. Grubun stnde gr birliine vard, mesleki kavramlara getirilecek ortak tanmlarn kullanmnn yaygnlatrlmas ve benimsetilmesi noktasnda, lisans ve yksek lisans dzeyinde yap iletmesi konusunda verilen dersler nemli bir rol stlenecektir. Anket almasnn ikinci ksmnda yaplan skorlamalar dorultusunda elde edilen veriler ve faktrlerin nem sralarnn, gruplara gre birbirinden bir hayli farkl oluunun, bu gruplara dhil olan kiilerin mesleki deneyim sreleri ve altklar proje saysyla alakal olduu kadar, kiilerin dhil olduklar grupla yakndan ilgili faktrleri daha nemli ve etkili kabul etmeleriyle de byk oranda alakal olduu anlalmaktadr. Objektiflii engelleyen bu bak asn ortadan kaldrabilmek iin, departmanlar ve bireyler arasnda doru bir iletiim salanmas gereklidir. 20

KaynaklarBukal, A.E., 1995. naat Sektrnde Proje Ynetimi ve Proje Yneticisinin Rol, Yksek Lisans Tezi, stanbul niversitesi. Sosyal Bilimler Enstits, stanbul. alk, E., 1994. Proje Ynetimi, Yksek Lisans Tezi, stanbul niversitesi. Sosyal Bilimler Enstits, stanbul. Hallows, J.E., 1998. Information Systems Project Management: How To Deliver Function and Value In Information Technology Projects, AMACOM, New York. Karsl, D., 1998. naat Sresini Etkileyen Faktrler ve naat Sresi Tahmin Modelleri, Yksek Lisans Tezi, .T.. Fen Bilimleri Enstits, stanbul. Mulholland, B. and Christian, J., 1999. Risk Assessment in Construction Schedules, Journal of Construction Engineering and Management, ASCE, Vol. 125, No. 1, January/Fabruary, 8-15 Saram, D.D. and Ahmed, S. M., 2001. Construction Coordination Activities: What Is Important and What Consumes Time, Journal of Management in Engineering, ASCE, Vol. 17, No. 4, October, 202-213. Tren, G., ahbudak, N., Kltr V.K., Doan, .F., Karamemi, G., Ergen E., Polat G., nl G. ve Alabay C., 1997. Bir Planlama Doktrini, Bitirme devi .T.. naat Fakltesi, stanbul. Tresoy, M., 1989. Yap retiminde Sre Tahmini ve Yapm Sresini Etkileyen Faktrler, Yksek Lisans Tezi, .T.. Fen Bilimleri Enstits, stanbul. Yamak, O., 1998. Proje Ynetim Teknikleri. Komputron Ltd. ti., stanbul.

21

Gnmz antiye Koullarnn Literatr ile Kyaslanmas ve Mevcut Durumun DeerlendirilmesiMurat Kuruolugr. Gr.Dr. T naat Fakltesi Yap letmesi Anabilim Dal Maslak, stanbul Tel ve Faks : 0 212 285 36 55 E-posta : kuruoglu@itu.edu.tr

n. Mh., Yap letmesi Anabilim Dal Maslak, stanbul Tel ve Faks: 0 212 285 36 55 E-posta: mrvsvm@yahoo.com

Merve Sevim

n. Mh., Yap letmesi Anabilim Dal Maslak, stanbul Tel ve Faks: 0 212 285 36 55 E-posta: eczan@itu.edu.tr

Volkan Ezcan

znaat projeleri hayata geirilirken imalatn yaplaca blge zerine belirli bir dzene sahip, imalat esnasnda oluabilecek birok sorunu atlatabilecek; ierisinde alan ve ayn zamanda yaayan insanlarn temel ve sosyal ihtiyalarna cevap verebilecek, salkl ve gvenli bir antiye kurulumu ncelikli ilerimizin en banda yer almaktadr. Unutulmamaldr ki bu ekilde tasarlanm uygun bir antiye dzeniyle ilerin aksamasndan kaynakl gecikmelerin byk ounluunun ve ekonomik anlamda ok ar olabilecek birtakm faturalarn nne geilmi olacaktr. bu alma ierisinde temel antiye teknii kavramlarnn dn ve tm bu kavramlarn bugne yansmas incelenmek istenmitir. Temel ama antiyelerin kurulum ve yerleim planlarnn deerlendirilmesinde ne durumda olduumuzu gsteren bir alma sunmaktr. alma metodu olarak anket uygulamas eklinde bir yola bavurulmutur. antiye kurulum ve yerleimi ile ilgili hali hazrda bulunan bilgi ve byklklerin karlatrmal bir deerlendirilmesi niteliindeki bir anket formunun farkl antiyelerde uygulanmas sonrasnda ortaya kan veriler istatistiksel deerleme yntemi kullanlarak tek tip parametreler haline getirilerek antiye kurulumu, antiye nitelerinin yerleimi ve byklklerinin belirlenmesi ile ilgili gemi yllardan bu yana sregelmi bir takm bilgi ve kurallarn ortaya konarak bu birikimler nda hali hazrdaki baz antiyelerin ilgili konularda incelenmesi; bu kurallarn gnmzde ne derece uygulandnn saptanmas; bu incelemeler akabinde, yaplan iin tipi ve bykl ile retim alanlar dnda kalan antiye nitelerinin boyutlar arasnda analitik bir sonuca varmak amalanmtr. Anahtar szckler : antiye mobilizasyonu, tesis ynetimi

23

GiriBir yapnn hayalinin kurulmas ile balayp bu yapnn kullanma hazr duruma getirilmesine kadar devam eden inaat srecinde birbirini takip eden saysz karar aamalar bulunur. Ortaya kan eserin kurulan hayalle ne kadar rtt ve ne kadara mal olduu, bir baka deyile projenin baars, olaylarn doru deerlendirilmesi ve bu deerlendirmelere gre alnan kararlarn dzgn bir ekilde uygulanabilmesine baldr. Bilindii gibi bir yapnn talebi zerine bu talebin yaplabilirliinin deerlendirilmesi ile balayan yap retim sreci, gerekli verilerin toplanmas ve deerlendirilmesi sonucunda tasarm almalar ile devam eder. Projelendirme aamasnn tamamlanmasnn ardndan ihale ilemleri yaplan yap, belirli bir szlemenin nda yapma hazr duruma gelmi olur. antiyeler, bir inaatn yapmn veya mevcut bir yapnn tadilat, onarm ya da ykm iini ruhsatna, projesine, artnamelere, yrrlkteki mevzuata uygun biimde gerekletirmek iin alan insanlarn, kurulan tesislerin, kullanlan makine ara ve gerelerin oluturduu geici iletmedir. Fiili retim srecinin fiziki boyutunu oluturan antiyelerin kurulum ve yerleim planlarnn baars, antiye personelinin genel performansnda net bir arta imkn vererek yaplan iin kalitesine dorudan katk salar. Bu balamda nemi aka grlen antiye yerleimi planlamas bu almann konusunu oluturmaktadr.

antiye Kavram Ve antiye Kurulumungilizcesi construction site, franszcas chantier ve almancas Baustell olan antiye kelimesi dilimize franszcadan uyarlanma antiye olarak yerlemitir. Bir btn olarak antiye yap malzemelerinin ylp sakland yer, yapm aamasndaki bina, fabrika, yol ve baraj gibi tm yaplara genel olarak verilen addr. antiye teknii btn hayat boyunca tecrbe ve etd ile renilebilen bir konudur. Yenilikler ile ok yakndan ilgilidir ve devaml deimektedir. Bunun iin ya hi antiye teknii kitab yazmamak veya her yl kitab ve toplanan dkmantasyonu yeniden gzden geirerek yenilikleri eklemek ve modas geen eyleri karmak, yani eseri aktel teknik duruma adapte etmek gerekir. (Berkman, A.F.,1957) antiye, bir inaat alannn, inaat yapmnn, dzenlenmesinin, onarmnn ve/veya ykmnn tamamlanmas amacyla; iin tm altyaps, artnamesi ve ilgili mevzuatlarna uymak koulu ile ngrlen sre ierisinde gvenlikli bir ekilde tamamlanmas amacyla makine, aralar ve insanlarn bir uyum ierisinde alt geici sreli iletmelerdir.( Mngen, M. U., 2003.) Tek balarna koca bir retim sahas olan antiyeler ayn zamanda geici sreli retim yerleridir. nceden hazrlanan projeye gre tesisleri, birimlerin ve altrlacak kiilerin says doru ngrlmeli ve alacak bu insanlarn, aletlerin ve makinelerin koordinasyonlar uyum ierisinde salanmaldr. Planlanmam bir i balangcnn olumsuz etkileri tm i sresince kendini hissettirmektedir.

24

naat alann 4 ksm halinde incelenmektedir: 1.retim Alan 2. dari Alan 3.Depo Alan 4.Sosyal Tesisler retim alan; yapnn aktif olarak ina edildii alan, idari alan; yapyla ilgili almakta olan idari personelin( Mhendislerin, teknikerlerin, sekreterlerin vs.) bulunduu binalar, depo alan; ak veya kapal olmak zere yapda kullanlacak malzemelerin koyulduu alan, sosyal tesisler ise; yemekhane, yatakhane, soyunma yerleri, spor tesisleri gibi dier 3 alann dnda kalan, yaamn sregeldii alanlar olarak tanmlanmtr.

Aratrma YntemiBu alma kapsamnda verilerin toplanmas ve kyaslanmas iin anket ynetim seilmitir.. Konu ile ilgili eitli kaynaklarn taranmas sonucunda gemi yllara ait birikimler ortaya konarak bu bilgiler nda gnmzdeki antiyelerin deerlendirilmesi amacyla eitli soru ve izelgeler hazrlanmtr. antiyelerin retim faaliyetleri dndaki durumunu ortaya koymak amacyla eitli antiyelere uygulanmak zere bir 63 sorudan oluan anket hazrlanmtr Hazrlanan sorularla gezilen antiyeler ile ilgili veriler toplanm; izelge ve diyagramlar yardmyla da bu verilerin deerlendirilmesi salanmtr. Anket; Genel Bilgiler, alanlara Ait Bilgiler, antiye ve ilere ile lgili Bilgiler, Gvenlii ile lgili Bilgiler ve Sosyal Binalar ile lgili Bilgiler olmak zere toplam be ana balktan olumaktadr. antiyelerin trlerine gre farkllklar gerektirmesinden tr antiyeler o o o o o o o o o Konut Metro Otoyol Alveri Merkezi Stadyum, spor salonu Kltr Merkezi Kamu Binas (Adliye SARAYI, Belediye Binas vs.) Hastane Dier olmak zere gruplandrlmtr.

Yapnn ina sresince kii / ay ifadesinin neminin alt zellikle izilerek belirtilmi olup, bu ifadeyle retimi yapacak ii ve idari personel saysna ulalmas hedeflenmitir. Aratrmann sonunda 50 sene ncesine gre modernletik mi yoksa geriye mi gittik? konulu bir deerlendirme yapabileceimiz nerisi zerinde durulmutur. alma toplam 19 farkl antiyede antiye efi, proje mdr ve kamp amiri ile yaplan yz yze grmeden kan sonular sunmaktadr.

25

Anketin Deerlendirilmesi ve Bulgular

ncelenen rnek antiyelerin sonulara salkl biimde yansmas ve her bir proje tipinin farkl zelliklerinin dikkate alnmas asndan sadece tek bir tipe bal kalnmam, bu sayede alnan ortalama sonularn karma yapda olmas salanmtr. Deerlendirmelerin bu ekilde farkl blge ve antiyelerde yaplmas eitlilii artrm ve bizi daha doru bir deerlendirmeye sevk etmitir. (Ozan elik vd,2009) almada elde edilen arpc bulgular aadadr; 1. ncelenen antiyelerin %30unda zrl personel almaktadr. 2. ncelenen antiyelerin %70inde bayan alan bulunmaktadr. 3. Ofislerin %50sinde sigara kullanlmaktadr. 4. antiyelerin %80inde servis olanaklar mevcuttur. 5. antiyelerin tamamnda ayc ve kapc bulunmakta, ancak %90nda aycya ait bir oda vardr. 6. antiyelerin %25inde sahada ofis bulunmamaktadr. 7. Tm antiyelerde ofislere zel WC ve Lavabo bulunmakta olup otapark alan ayrlmtr. 8. antiye ofisi olan antiyelerin %45inde misafir (ziyareti) odas bulunmaktadr. 9. antiyelerin %55inde ariv iin oda ayrlmtr. 10. antiyelerin %10unda yerleim alanlarna ait su drenaj almas yaplmamtr. 11. antiye sahasna yerleim planlanrken, antiyelerin %50sinde hakim rzgar gz nne alnmam olup, %85inde sahaya trafo yaplmtr. 12. antiyeler suyunun %55i ana ebekeden, %10u artezyenden, %15i tanker ile tayarak, %10u hem ana ebeke hem artezyen ve %10u ana ebeke ile birlikte tanker ile su tayarak temin etmektedir.

26

13. antiyeler atk sularn ise %65i ana ebekeye vererek, %10u fosseptik kullanarak, %10u vidanjr ile ektirerek ve kalan %15ide ana ebeke ve fosseptik uygulamalarn birlikte yaparak uzaklatrmaktadr. 14. antiyelerin %85inde i gvenlii eitimi verildii ifade edilmitir. Dier yandan antiyelerde her iiye bir baret vermekte ancak %75ine elik burunlu ayakkab salanmaktadr. Buna karn antiyelerin %20sinde yangn tehlikesine kar herhangi bir nlem bulunmamakta, antiyelerin %80inde revir bulunmaktadr 15. Projede alanlara %80 antiyede ilk yardm eitimi verilmektedir. %90 antiyede yksekte alanlar iin emniyet kemeri verilmektedir. 16. antiyelerin %90nda i gvenliinde sorumlu kii yada birim mevcut olup %90nda i gvenliine uymayanlar iin deiik yaptrmlar uygulanmaktadr. 17. antiyelerin %80inde iiler iin retim sahasnda WC ve lavabo bulunmakta, iler iin ancak antiyelerin %65inde soyunma giyinme kabinleri bulunmaktadr. 18. antiyelerin %65inde iiler iin amarhane yaplmtr. 19. antiyelerin %45inde 8 saat, %30inde 9 saat ve %25inde 9 saatten fazla mesai yaplmaktadr. 20. antiyeler yemek ilemini %70i hazr yemek firmalar ile %30 u kendi a ve mutfaklar ile zmektedirler. 21. antiyeler teknik personeli iin konaklama imknlar deiik biimlerde salanmaktadr. yle ki antiyelerin %45inde bekr lojman, %5 i ev kira yardm ve ksmi lojman , %5i kira yardm yapmakta %45i ise antiye sahas ve kiralama seenekleri ile konaklama imknlar salanmaktadr.

SonularSonu deerlendirmesi yaplrken, rnek antiyelerin deiken sayda alt iveren altrmas ve yine bunlarn altrd ii saylarnn da olduka geni bir aralkta deiim gstermesi nedeniyle deerlendirme aamasnda zellikle barnma ve sosyal birtakm ihtiyalarn giderilmesi konusunda maksimum saylara baklmtr. antiye teknii asndan gereksinimleri ortaya koyan Sn. Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Berkmann hazrlam olduu kii bana deerler asndan, hazrlanmasndan gnmze kadar geen 50 yl akn srede teknolojinin kat ettii byk mesafe de dikkate alndnda donanm bakmndan ofislerin zenginlemesi normal karlanmaldr. Ancak kii bana den alma alan bakmndan standartlarla aradaki byk farklln yalnzca teknik ve idari personelle snrl kalm olmas gn getike st dzey alanlarla daha dk kdemli iilerin alma artlar arasndaki farkn aldn gzler nne sermektedir. Kurulum aamasnda birok antiyede sosyal alanlar ortalama ii saylarna gre dzenlendii iin toplam ii says ok deiken olan antiyelerde zellikle maksimum ii saysna ulaldnda lavabo/du/WC/yemekhane gibi nitelerin kii bana den saylar yetersiz kalmakta olduu gzlemlenmitir. i bana yatak, dolap, tuvalet, banyo, du, sosyal tesis alan, dinlenme alan, kantin alan, soyunma giyinme kabin says gibi temel ihtiyalarda geen 50 senede hi ilerleme olmad gibi aksine geri gidilmitir. Dier bir deile 15 kii iin bir tuvalet gerekirken (olmas gereken)

27

ortalamada bu deer yaklak 27 kii bana bir tuvalet biimindedir. Kii bana bir dolap dahi dmemektedir. Sonu deerlendirmesi kapsamnda dikkatimizi eken en nemli husus ofis mahallerindeki yaam alan ve donanm koullar bakmndan Sn. Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Berkmann hazrlam olduu kii bana deerler gz nne alndnda ortaya byk farkllklar kmaktadr. Teknik personelin ihtiya duyduu alanlarda ise teknolojinin artmasna bal olarak art olmutur. Bu husus tabloda 4 m2 kii bana ihtiya olan alann antiyeler ortalamasnn 16.4 m2 olarak bulunmas ile kendini gstermektedir. Dier yandan antiyelerde ortalama her kiiye bilgisayar dyor olmas teknolojinin sahalara yerletiinin bir gstergesi olarak alglanmaktadr.Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Berkmann hazrlam olduu kii bana deerler ve antiyeler ortalama karlatrmas (Ozan elik vd,2009)Bro Mahali Taban Alan Hava Hacmi Masa Bilgisayar Sandalye antiye Gece Barnaklar Alan Yatak Dolap Lavabo WC Du Mahali Yemekhane Alan Olmas Gereken 4 10 1 1 1 Olmas Gereken 5 1 1 15 15 15 2 Birim m2/ kii m3/ kii adet/ kii adet/ kii adet/ kii antiyeler Ortalamas 16,410 42,047 1,109 0,966 1,340 Birim m2/ kii m3/ kii adet/ kii adet/ kii adet/ kii

Birim m2/ kii adet/ kii adet/ kii Kii/adet Kii/adet Kii/adet m2/ kii

antiyeler Ortalamas 5,840 1,298 0,647 27,491 26,655 28,927 1,888

Birim m2/ kii adet/ kii adet/ kii kii/adet kii/adet kii/adet m2/ kii

Deerlendirmesi yaplm olan eksiklikler zerine gidilerek yaplacak olan iyiletirme almalar ile daha salkl bir alma ve yaam ortam yaratlm olacaktr. alma ve barnma ortamnn teknik ve idari personel iin gayet yeterli olmasna ramen iilerin barnma ve sosyal imkanlarnn gelitirilmesi ok olumlu ynde atlm admlar olacaktr. zellikle salgn hastaln hzla yaylmasnn mmkn olduu antiyelerimizde hijyen iin lavabo, tuvalet, du imkanlarnn arttrlmas alma kalitesinin arttrlmas asndan nemlidir. zellikle stanbulda yer kst olan antiyelerde her trl imkan yaratmak elbette zor olacak ancak buralarda da en azndan temel ihtiyalarn mmkn olan en iyi ekle getirilmesi yerinde bir karar olacaktr.

28

KaynaklarBERKMAN, A.F., antiye Teknikleri, stanbul Teknik niversitesi, pp. 28-31, 170, 175, stanbul Teknik niversitesi Matbaas, 1957. 157,

MNGEN, M. U., T Srekli Eitim Merkezi Sertifika Program antiye Teknii Ders Notlar, pp.1-5, 19-20, 33-34, 37-39, 41-42, 47, 49, 55, 65, 67, 2003. n.Mh. Ozan elik , n.Mh. Esra Topkaya (Kocaeli niv.), n.Mh. Erdi Akbayrak, n.Mh. Alican Ankay, n.Mh. Erman Yiit Tuncel, n.Mh. Emrecan Trke , n.Mh. smail Glbetekin, Hasan Tahsin Boz , Yrtc Dr. Murat Kuruolu antiyelerin Kurulumu ve Yerleim Planlarnn Deerlendirilmesi, Mhendislik Tasarm Projesi , T naat Fakltesi Yap letmesi Anabilim Dal, 2009,

29

Yap letmesi ve Yapm Ynetimi Kapsamnda Eskiehir TED Koleji rneinin rdelenmesiAra. Gr. Zeynep ArdaBozok niversitesi Mh.-Mimarlk Fakltesi Mimarlk Blm, Yozgat Tel: 0 354 242 10 01- 2199 E-Posta: ardazeynep@gmail.com

Ara. Gr. Zuhal zetinBozok niversitesi Mh.-Mimarlk Fakltesi Mimarlk Blm, Yozgat Tel:0 354 242 10 01-2131 E-Posta: zuhalozcetin@gmail.com

r. Gr. Mehmet EminelBozok niversitesi Mh.-Mimarlk Fakltesi Mimarlk Blm, Yozgat Tel: 0 354 242 10 01-2136 E-Posta: mehmeteminel@gmail.com

znsanolu gereksinimlerini karlamak amacyla belirli konfor ve gvenlik koullarn salayarak eitli ilevde yaplar oluturmutur. Bu yaplarda gelien ve deien teknolojik olanaklarla standart yapm tekniklerinin yan sra yeni ve modern yntemlerde kullanlmaktadr. Bir yap projesinin iverenin isteklerini karlamak amac ile mimari tasarm srecinin balangcndan bitimine kadar planlanmas, yrtlmesi, denetlenmesi ve koordine edilmesi iin yapnn belirtilen sre, bte ve kalitede tamamlanmas gerekmektedir. Projesi tamamlanan yaplarn iyi ynetilmeden ina edilmesi, proje hatalarnn ve yap maliyetinin artmasna, organizasyon eksikliklerine, hatal malzemeyle retimin gerekletirilmesine, teslim srelerinde gecikmelere ve i kazalarna yol amaktadr. Bu nedenle proje ynetiminde yap ile ilgili disiplinlerin e gdmnn ve aklc yapm ynetiminin gerekletirilmesi konusu i gc, zaman ve para asndan ekonomi salanmas ve kaliteli yapmn gerekletirilmesi iin nem kazanmaktadr. Bu almada, Eskiehir TED Koleji rnei antiyede yapm ynetimi, yapm sreci ve ynetim eylem ve etmenleri balklar altnda irdelenecek, yap iletmesi ve yapm ynetimi kapsamnda rnek yapnn olumlu ve olumsuz ynleri karlatrlacaktr. almadan elde edilen sonular ile yap iletmesi ve yapm ynetimi konusunda nerilerde bulunulacaktr. Anahtar Szckler: Yap letmesi, Yapm Ynetimi, Eskiehir TED Koleji, TED Koleji, Yap Ynetim Eylem ve Etmenleri.

31

GiriZaman, maliyet ve kaliteyi denetlemek amacyla, bir yapm programnn ynetim metotlarn uygulayarak yrtlmesine yapm ynetimi denmektedir. Bir yapm projesinin belirtilen sre, bte ve kalitede tamamlanmasn salamak, iverenin isteklerini karlamak i i n balangcndan bitimine kadar planlanmas, yrtlmesi, denetlenmesi ve koordine edilmesine yapm proje ynetimi denir [1].Yapnn Tasarm Karar Projelendirme Denetim ve Organizasyon

Yasalar

Yapmn Ynetimi Uygulama Yrtme Tasarm

Yarg

Teslim

ekil 1. nterdisiplin olarak yap ynetimi [2]

1. Ynetim Eylem ve EtmenleriBir yneticinin, bulunduu konuma ya da yap retim sreci iindeki durumuna gre, dikkate almak zorunda olduu ynetim bileenleri mevcuttur ve ayrca bu bileenler ynetim tanmn da yapmaktadr. Bir yneticinin sre iinde yapmas gereken eylemlere ynetim eylemleri , ynetim eylemlerini yaparken nemli olan ve ynetimi etkileyecek bileenlere ynetim etmenleri denmektedir [3].YNET M YNET M EYLEMLER YNET M ETMENLER 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. ORGAN ZASYON KOORD NASYON VER ML L K STANDARD ZASYON KISITLAR EKONOM KAL TE

1. 2. 3. 4. 5.

PLANLAMA TASARLAMA VE PROBLEM ZME KARAR VERME DENET M LET M

ekil 2. Ynetim Sreci Eylemleri ve Etmenleri [3] 32

2. Yap retim SreciYap retim sreci, ihtiyalarn belirlenip, bunlar karlayacak rnn yaplmas karar ile balayp, fizibilite etd ile devam etmektedir. Bu evre, ihtiya ve talebe, kaynaklarn durumuna gre analizlerin yapld, deiik zm yollarnn aratrld evredir [1]. Eskiehir TED Koleji, lkedeki 22. TED okuludur. Temelleri 12 Mart 2008 tarihinde atlmtr. antiye kurulumuna hafriyat ileriyle e zamanl olarak balanmtr. Projenin boyutlar 50 dekar arsa alan ierisinde belirlenmi olup, proje maliyeti yaklak 22.000 dolar olarak belirlenmitir. Projenin bir ksmnn 2008-2009 retim ylnda faaliyete gemesi amalanmtr. Mimari proje TED kolejinin merkezi olan Ankara da Yeim-Nami HATIRLI tarafndan yaplmtr. Yklenici firmalar Mpasan naat Tic. San. Ltd. ti. ve Batu naat A.. dir. Teknik ve idari/yasal artnameler hazrlandktan sonra 50 dekar arsa alan iinde 6400 m2 kapal alan (2000 m2 ortaokul ksm, 2000 m2 ilkokul ksm ve 2400 m2 anaokulu ksm) tasarlanmtr.YAPI YAAM SREC n hazrlk evresi Fizibilite almalar Planlama/ Programlama (ihale) Tasarlama Yapm evresi

YAPI RET M SREC

KULLANIM SREC

YIKIM

ekil 3. Proje Sreci Temel Evreleri [1,3] 2.1. Alan (Yerleke) Tanmlamas: Bir kent alannn hangi zel amalarla tahsis edilmesi gerektii yerleme leinde bir fizibilite almas gerektirir. Bu nedenle, bu alanla ilgili mmkn olabilecek fonksiyon tipleri, yap birim says, plan dzenleri, yapm sistemi alternatiflerinin deerlendirilmesi, arsa maliyeti, rayi kira deerleri, arsa kullanma emsali, park yeri zorunluluu vb. sorunlar incelenmelidir [1]. Proje ehir merkezinden yaklak 1015 km uzaklkta bulunan Yukar st n mevkiinde konumlandrlmtr (Resim 1). Eimli olmayan bir arsa yaps mevcuttur.

33

Resim 1. Eskiehir TED Koleji Alannn ehir Merkeziyle likisi [5] 2.2.Yap Btnnn ncelenmesi:

Resim 2. Eskiehir TED Koleji Alan (Google Earth)

Eskiehir TED Koleji rneinde; yap btn Vaziyet Plan, Bina Konumlar, Dier Binalar ve evre le Ulam, Plan zellikleri, Binalarn ekillenme Kriterleri, 01.11.2008 ve 01.04.2009 tarihleri arasnda mevcut durum incelenmitir. 2.2.1. Vaziyet Plan: Yerleke btnnde var olan binalar arazi ve yola gre konumlandrlm olup, spor alanlar ve anaokulu yola gre konumlandrlmtr. Yerleke btnnde yurt ve lojmanlar hem arsann biimleniine uygun olarak hem de eitim birimleri ile olan ilikisi gz nnde bulundurularak eitim birimlerinden ayr olarak tasarlanmtr. Ynlenme kuzeybat-gneydou ve kuzeydou-gneybat dorultusundadr. Yerleim plannda her binann kendine ait otopark bulunmaktadr. Yerlekede ara ve yaya girileri kullanclar dikkate alnarak yoldan uzaklatrlmtr ve iki ayr giri dnlmtr (Resim 3.4.5).

34

Resim 3. Eskiehir TED Koleji Vaziyet Plan (Mpasan naat Ltd. ti.- Batu naat A.. Arivi)

Resim 4-5. Projenin Genel Grnmn Gsteren Boyutlu izimler (Mpasan naat Ltd. ti.- Batu naat A.. Arivi) 2.2.2. Dier Binalar ve evre le Ulam: ehir merkezinden yaklak 10-15 km uzaklkta Yukar St n mevkiinde St ve Uludere Yolu Caddesi zerinde konumlanan yap btn n cephesinde zel ahsa ait bir iftlikle komu parselde bulunmaktadr. antiye alan eimli olmayan bir arazi zerinde konumlandrlmtr (Resim 6). 35

Resim 6. Eskiehir TED Koleji Alan, Dier Binalar ve evre likisi 2.2.3. Plan zellikleri: Eskiehir TED Koleji yerlekesi anaokulu, eitim blou, yurt, lojman ve spor merkezinden olumaktadr. Anaokulu binasnda omurga ema dnlmtr. Yap, merkezinde bulunan sosyal aktivite mekanlarna taklan iki sirklasyon aks ve bu akslara taklan snflardan olumaktadr. Yapda kullanc gereksinimleri gz nnde bulundurularak, k aylarnda oyun alan iin i avlu, yaz aylarnda snflara ait terasla ilikilendirilmi bahe ierisindeki oyun alanlar tasarlanmtr (Resim 7,8,9). Eitim bloklarnda tarak ema dnlm olup, sirklasyon aksnn bir ucuna taklan snflardan ve dier uca taklan mzik ve grsel sanatlar ilikleri, laboratuarlar ile retmen odalarndan olumakta, ktphane ve idare sosyal tesisler ile sonlanmaktadr. Eitim birimleri 1.-6. snflar, 6.-8. snflar ve 9.-12. snflar olmak zere ayr bloklar olarak dnlmtr. Eitim birimleri bloklarnn her birinin kendine ait girii ve tren alan bulunmaktadr. Tren alanlar her bir bloa ait ak spor alanlar ile ilikilendirilmitir (Resim 3.10.11.12.19.20). Spor merkezi ak ve kapal meknlardan olumaktadr. Ak meknlar ulam kolayl ve ayn ilevlerin bir arada bulunmas asndan kapal spor salonu ile ilikilendirilmitir. Kapal spor salonuna ait ayr bir otopark bulunmakta ve giri buradan salanmaktadr (Resim 22.23.24.25.26.27).

Resim 7. Anaokulu Zemin Kat Plan (Mpasan naat Ltd. ti.- Batu naat A.. Arivi) 36

Resim 8.-9. Eskiehir TED Koleji Anaokulu Blou Grnleri (Mpasan naat Ltd. ti.- Batu naat A.. Arivi)

Resim 10. B Blok Bodrum Kat Plan Resim 11. B Blok Zemin Kat Plan (Mpasan naat Ltd. ti.- Batu naat A.. Arivi)

Resim 12. Eskiehir TED Koleji B Blok 1. Kat Plan (Mpasan naat Ltd.ti.- Batu naat A.. Arivi) 37

Resim 13.-14. Eskiehir TED Koleji B Blok Grnleri (Mpasan naat Ltd.ti.- Batu naat A.. Arivi)

Resim 15.-16. Eskiehir TED Koleji B Blok Mekn Grnleri (Mpasan naat Ltd.ti.- Batu naat A.. Arivi)

Resim 17-18. Eskiehir TED Koleji B Blok Mekn Grnleri (Mpasan naat Ltd. ti.- Batu naat A.. Arivi)

38

Resim 19. Eskiehir TED Koleji C Blok Resim 20. Eskiehir TED Koleji C Blok Bodrum Kat Plan Zemin Kat Plan (Mpasan naat Ltd. ti.- Batu naat A.. Arivi)

Resim 21. Eskiehir TED Koleji C Blok 1. Kat Plan (Mpasan naat Ltd. ti.- Batu naat A.. Arivi)

Resim 22.-23. Eskiehir TED Koleji Spor Tesisleri (Mpasan naat Ltd. ti.- Batu naat A.. Arivi) 39

Resim 24-25. Eskiehir TED Koleji Spor Tesisleri (Mpasan naat Ltd. ti.- Batu naat A.. Arivi)

Resim 26.-27. Eskiehir TED Koleji Spor Tesisleri Kesit-Perspektif (Mpasan naat Ltd. ti.- Batu naat A.. Arivi) 2.2.4. Eskiehir TED Koleji rneinde 01.11.2008 ve 01.04.2009 Tarihleri Arasnda Yaplan ncelemelerde Mevcut Durum: Eskiehir TED Koleji antiyesinde yaplan incelemelerde anaokulu binasnda kaba ve ince iler bitmi olup, eksik kalan dekorasyon ilerine devam edilmektedir. Eitim bloklarnda ise 1.-6. snflar blou kaba ileri tamamen bitirilmi, ince i ve dekorasyon ileri devam etmektedir. 6.-8. snflar blounda ise kaba inaat srdrlmektedir. Dier bloklarn yapmna ise henz balanmamtr.

40

3. Eskiehir TED Koleji Binas antiyesinin Ynetim Eylemlerine ve Etmenlerine Gre ncelenmesi3.1. Ynetim EylemleriYNET M EYLEMLER Planlama Tasarlama/ Problem zme Karar Verme Denetim letiim

ekil 4. Ynetim Eylemleri emas [4] 3.1.1. Planlama: Fizibilite almalarndan projenin boyutu hesaplanm ve yapnn belli blmlerinin yaplp faaliyete gemesi dnlmtr. Proje boyutunun geni olmas yapm aamasn paralara ayrmtr ve anaokulu ksmndan balanan yapm sreci belli aamalarda bitirilmitir. Ana okul ve ilkokul ksm faaliyete gemi durumdadr. Projenin u an ki aamas ortaokul ksmdr. Projenin konumu, finansman belirlenmi, Porsuk Yap Denetim irketiyle anlalm ve organizasyon emas salanmtr.PROJE KOORD NATR/ F RMA SAH B

ANT YE EF

KABA LER EF

NCE LER EF

ekil 5. Eskiehir TED Koleji rneinde Organizasyon emas [4] blm yklenici tarafndan salanmaktadr. Nelerin, neden, nasl, ne zaman yaplaca ve kimin yapaca organizasyon kurgusunda belirlenmitir. Ayrca projenin Ankara balantsndan dolay (Mimari proje Ankara da hazrlanmtr) deiiklikler yaplm ve uygulanmaktadr. 41

Amalarn Saptanmas

Projenin aamal ilerlemesi ve ortaokul ksmnn bir daha ki dnem (2009-2010) faaliyete gemesi ama edinilmitir. Daha sonra mali durum, personelin nicelik ve nitelii, ara ve gerelerin durumu, rekabet gc, karllk durumu, rgt yapsnn uygunluu gibi durum deerlendirmeleri yaplmtr. Pazar durumu belli aralklarla izlenmeye devam etmektedir. Ham madde ve malzeme kaynaklar incelenmi halende uygun yerler aratrlarak malzeme temini yaplmaktadr. Kullanc profilinin, renciler olmas ve okulun bir ksmnn faaliyette olmasndan dolay deiimler yaplabilmektedir. naat srecinde gelecek tahmini kanlmazdr. Yaplan her i aslnda bir nceki gnn tahmininden ibarettir. Tabii bunun iinde uyarlara ramen, oluan olumsuz tahminlerde mevcuttur. rnein; ekonomik kriz... Plan kontrol her zaman, Revizyon nerisi Ankara da ve proje koordinatr-firma sahibinin onay zerine yaplmaktadr.

Mevcut durumun deerlendirilmesi

Verilerin toplanmas, deerlendirilmesi

Gelecek tahmini yapmak

Plann kontrol ve revizyonu

ekil 6. Planlama Aamalarnn rnekte incelenmesi [4] 3.1.2. Tasarlama / Problem zme: Problemlerin zm, zm getirenin bilisel dzeyi ile ilikilidir. Problemi, iyi tanmlanm problem haline getirmeye almak nemlidir. Problemlerden biri mevcut projedeki bir odann kapsnn izilmemesi olmutur. Bu sorun antiye efi ve proje koordinatr tarafndan Ankara ya bildirilerek, uygun bir ekilde proje dzeltilmitir. 3.1.3. Karar verme: Karar verme sreci, yap yaam srecinde her dzeyde gerekleen ynetim eylemidir. Karar vermenin yntemi mevcuttur. 1. Sezgisel karar verme: Kararlarn duygunun ynlendirdii ekilde alnmasdr. antiye efinin ii seiminde hislerine de gvenmesi gibi. 2. Yargya dayanan karar verme: Bilgi ile edinilen deneyimler ile rgt faaliyetlerine ilikin rutin kararlarn alnd yntemdir. Mobil vincin gerekli yerlerde kullanlmas gibi. 3. Problem zmeye dayanan karar verme: Problemi oluturan etmenler belirlenip, birbirleriyle olan ilikileri ile nasl sonuca varlaca aratrlr.

42

Tm uyarlara ramen kasklarn giymeyen iiler, antiye efi tarafndan yevmiyeleri kesilerek cezalandrlm, bylece problemin zmne dayal karar verilmitir. Karar verme Eskiehir TED Koleji antiyesinde Konsenss yntemiyle yaplmaktadr. Yani tm ilgililerce dnlp karar verilmektedir. (3 kiilik heyet karar) ncelenen rnekte var olan ve oluan problemlerin zmnde yaplan ilerin aksamamas iin, baz zamanlarda annda problem zmne ilikin kararlar verilip uygulanmaktadr. 3.1.4. Denetim: Mevcut durumla; rgt takmn hedefe varmak iin etkili ve verimli alp almadn aratrma srecidir. Denetim, gemie ilikindir [3]. Denetim Porsuk Yap Denetim irketi tarafndan yaplmaktadr. Yap denetim irketi elemanlar, arama zerine antiyeye gelmektedirler. antiyede denetim ve ynetim tutana bulunmamaktadr. ( younluundan dolay bunlara vakit kalmamtr) Denetim irketinde dzenli olarak tutulmaktadr. Fakat gerek antiye efinin gerekse proje koordinatr ve firma sahibinin gsterdikleri zen dolaysyla planlanan ilerin zamannda ve doru bir ekilde yaplmasnn da nem arz ettii belirtilmektedir. 3.1.5. letiim: Sonuca ulamak ve davranlar etkilemek amacyla insanlar arasnda szl ya da szl olmayan dier aralarla anlay salamaya iletiim denmektedir [3]. letiim modeli olarak; yldz a kullanlmaktadr. Bu modelde; komuta zincirindeki bir ynetici ile (firma sahibi ve proje koordinatr) etkileimde bulunan bir uzman (antiye efi) yanstmaktadr. letiim kurgusunda grev tantm, ie alnan her ii iin yaplmaktadr. Yneticinin (antiye efi) ie alnacak elemanlar tanmas deneme-yanlma yntemiyle, deneyimle ve teknik personelden soruturmakla salanmaktadr. Teknik artname antiyede mevcuttur. letiim kurgusunda kimin ne yapaca 1-2 gn nceden planlanp, o gn ahslara yapacaklar iler aklanmaktadr. Mesela; u an ki inaatta altrlan iilerin bir kann faaliyete geecek anaokuluna ask aslmas iin 1-2 gn nceden grevlendirilmesinin yetkililer tarafndan (firma sahibi) istenmesi gibi... Projenin Ankara da yaplmas iletiimde baz aksaklklarda getirmektedir. Ayda bir mimari proje iin grmeler yaplabilmektedir. Mesafeden dolay kaynaklanan iletiimler (telefon grmesi v.b. ) maliyeti de etkilemektedir.

43

3.2. YNET M ETMENLERYNET M ETMENLER Organizasyon Koordinasyon Verimlilik Standardizasyon Kstlar

ekil 7. Ynetim Etmenleri emas [4] 3.2.1. Organizasyon: Bir rgtn amalar dorultusunda, elemanlarnn yetki ve sorumluluklarnn belirlenmesi, ynetsel eylemlerin kurgulanmas durumu organizasyon olarak tanmlanabilir. Uzmanlam kiileri organize ederek verimlilik ve etkinlii arttrmak; rgtlenmedir [3]. Bir inaat firmasnda atlacak en nemli adm, uygun bir organizasyonel yap ortaya koymaktr. Bu organizasyon yaps kurulmadan firma bnyesindeki birbirinden farkl ilevlerin etkin ve koordineli bir biimde yerine getirilmesi pek mmkn olamamaktadr. Bu nedenle her firma, stratejisiyle uyumlu ve ilevsel gereksinimlerine uygun bir organizasyon yaps kurmak durumundadr [2,3]. Firma apndaki organizasyonel yapnn kurgusu yaplrken dier yandan kiisel sorumluluklarn en etkin ekilde ortaya konulmas da gereklidir. Kiilere yklenen sorumluluklar ne yerine getiremeyecekleri kadar ar ne de bo kalacaklar kadar hafif olmamaldr. Verilen ile karlnda alnan sonucun paralellii salanarak st dzey yneticilerle alanlar arasnda i dalm asndan denge ve eitlik salanmaldr. Uygun ve yerinde bir organizasyon, etkin bir ynetimin ilk kouludur. Organizasyonda gerekli prensipler u ekilde sralanabilir: a-) Firmann stratejisi ve amalar dorultusunda yeteri kadar ynetim pozisyonu oluturularak belirlenmi ama ve hedef stratejilerin baarlmas. b-) Firma ii iletiim sistemi aka tanmlanarak denetim, emir ve bilgi aknn uygun bir sistematie oturtulmas. c-) Bir st dzeydeki yneticinin ayrlmas durumunda, firma ilevlerinin aksamamas iin bir alt dzeydeki elemann en az stnn yerini alabilecek kadar i eitimine tabi tutulmas [2]. naat firmalarn dierlerinden ayran birtakm zellikler organizasyon yaplarn da etkilemekte ve farkllatrmaktadr. Bunlardan en nemlisi, inaat firmalarnn etkinlikte bulunduu projelerin ok fazla birbirlerine benzememesi ve zgn o l m a l a r d r (yani s t a n d a r t l k yo k t u r ). Her farkl proje, gereksinim programndan balayp finans (nakit) ak, teknik gereksinimler, tamamlanma zaman 44

periyotlar ve kalite standartlaryla bir btn oluturmaktadr. Bunun yan sra inaat firmalar iin retim yerleri (alanlar) olan antiyeler de farkl zellik ve koullara sahiptir. Bunlar, iklim, arazi zellii, topografya, zemin v.b. saylabilecek pek ok parametreyi oluturur. Bu tr farkllklar hem firmann hem de antiyelerin organizasyonunun esnek olmas koulunu da beraberinde getirmektedir. Organizasyon, her projenin zelliklerine uygun olarak ekillenebilmeli ve hedeflenen koullar yerine getirebilecek nitelie sahip olmaldr [2,3].Ayn tr ilerin bir araya toplanarak gruplandrlmas Bireylerin becerilerinin belirlenerek bireylerin gruplandrlmas yi bir iletiimin kurgulanmas Yetki zincirinin oluturulmas X X

ekil 8. Organizasyon aamalarnn Eskiehir TED Koleji rneinde ncelenmesi [4]Ama Birlii lkesi: Organizasyonun, kuruluun amalarn karlayacak nitelikte olmasdr. blm ve uzmanlama ilkesi: Ekip elemanlarna ya da yneticilerine, bilgi, yetenek ve deneyimlerine gre iler verilmelidir. Kontrol alan ilkesi: Yneticinin yetki ve sorumluluundaki alann tanmlanmasdr. Hiyerarik yap ilkesi: Alt, st ilikisinin belirlenmesidir. Emir kumanda birlii ilkesi: Her bir elemann bir stnden emir almas durumudur. Sorumluluk ilkesi: Astlarn yaptklar ilerde stlerine sorumlu olmalardr. Yetki ve sorumluluk denklii ilkesi: Btn stler astlarna tandklar yetki ve onlarn yaptklar faaliyetlerden de sorumludurlar. Yetki devri ilkesi: Astlarn kendilerinden beklenen faaliyetleri gerekletirebilmeleri iin stler bir ksm yetkilerini paylamaldr. stisna ilkesi: Rutin ilerde risk az olduu iin bir ksm rutin kararlarn astlara devredilmesidir. Aklama ilkesi: Elemandan beklenen grevlerin net biimde aktarlmasdr. Gerekirse yazl olarak verilmelidir. Denge ilkesi: rgt blmleri, standartlatrma ile esneklik, merkezcilik ya da merkezden uzaklama arasnda denge salanmaldr. Basit ve anlalrlk ilkesi: Temel ilikiler, i ak gibi konularn anlalr biimde tanmlanmas ilkesidir. Deiebilirlik ve reorganizasyon ilkesi: Gnn koullarna gre deiim esnekliinin salanmasdr. X X X

ekil 9. Organizasyon lkelerinin Eskiehir TED Koleji rneinde incelenmesi [4] 3.2.2. Koordinasyon: Birimler, elemanlar ve blmler arasndaki ibirliinin kalitesini ifade etmektedir. Bu kalite yksek seviyede ise, blmler arasndaki atma, anlamazlk ve amaca ynelme vb. sorunlar azalacak; ibirlii dzeyi ve anlayllk artacak, koordinasyon salanm olacaktr [3]. antiyede koordinasyon yaplmaya allmtr, fakat istenen dzeyde olamamtr. Koordinasyonun nemli bir unsuru olan haberleme, antiye telsizleriyle salanmaktadr.

45

3.2.3. Verimlilik:Sre

Verimlilik Kalite Maliyet

ekil 10. Verimlilik geni [3] Verimlilik, belirlenen artlara uygun olarak elde edilen rn miktar ile bu rn elde etmek iin sarf edilen kaynaklar arasndaki ilikidir. Belirlenen artlara gre elde edilen rn kaliteli rn olarak adlandrlr. Kaliteli rn elde etme de, iki nemli kaynak vardr. Bunlar; zaman ve ekonomik kaynaklardr. Verimlilik, bu unsurun eit dalmasyla oluan bir faktrdr [3]. Eit dalm, verimlilik kavramnda nemlidir. Hibirini dierlerinden n plana kartamaz myz? Bu tercih yap iletmesi ve sosyal sebeplerle mmkndr. Yapm aamasndaki ekonomiden, yapnn tamamlanarak iletmeye alnmasnda elde edilecek ekonominin daha nemli olduu durumlarda yap ksa srede yaplp faaliyete geirilebilir[3]. Bu antiye de olduu gibi. Bu iletmeye gre deiebilmektedir. Verimlilik sre olarak incelediinde byk bir kazan sz konusudur. Kalite olarak baklrsa; bu konuda olduka titiz davranlmaktadr. Fayanslar, pencere kenar derzleri lazerle lerek yaplm, alpan kotlar alnmtr. Maliyet bakmndan ele alnrsa; ksa srede ok i yaplmtr. 3.2.4. Standardizasyon Standardizasyonun faydalar kaynaklarn verimlilii olarak zetlenebilir. retim sektrndeki art ihtisaslamay zorunlu hale getirmi, bu da verimliliin arttrlmas iin standardizasyonun nemini arttrmtr [3]. Projede keskin hatlar mevcuttur (merdiven vb. yerlerde). Bunun kullanc profili olan ocuklar iin elverisiz kullanm oluturduu anlalmtr. Bu durum ilgililere bildirilmi ve ileri ki aamalarda dzenlemeler talep edilmitir. Endstriyel retimde, geleneksel sistemlere gre inaatn belirli dnemlerinde insan gcnden ok makine gcne daha fazla yer verilmesi, iilik hatalar, kalite farkllklar, sre ve para kayb gibi bir takm olumsuzluklar azaltmaktadr. ncelenen antiyede makinelemeye nem verilmektedir. atya yerletirilen elik profiller iin vin kullanlmakta ve gerekli her trl makineden yararlanlmaktadr. 3.2.5. Kstlar Kstlar 4 blmde incelenebilir. 1. Maliyet, 2. Zaman, 3. Teknoloji, 4. Kanun ve Ynetmelikler.

46

Yapnn 10 aylk bir sre iinde bu seviyeye gelmesi ve bu sre iinde okulun bir ksmnn faaliyete gemesi maliyet bakmndan kazan salad kadar ksa srede bitirmek baz zararlarda getirmitir. Bu firmaya gre deiebilecek bir bak asdr. Ksa srede inaat bitirmek fayda salam fakat srenin az olmas malzeme miktarnn belirlenmesini engellemitir. Satn alma birimi de olmadndan dolay stoklama yaplamam ve gerekli olan malzemenin para para (gnlk) alnmas maliyetin artmasna sebep olmutur. naatn ehir merkezinden uzakta olmas, merkezde bulunan 3 deponun kullanlmasnda yol maliyetini de arttrmtr. Sre kstlamas antiye ileyiinde ok sknt yaratmtr. Fakat yine de zaman antiyede byk bir kazan olarak grlmektedir. Bu kadar ksa srede yaplan bina olma zelliinden dolay takdir alnmtr. Teknoloji en st seviyede kullanlmaya allmtr. Makine-tehizat vb. Cephe dzenlerinden kullanlan malzemeye kadar bu aka gzlenmektedir. Teknoloji bu yapya sadece yarar getirmemitir. Projede havalandrmayla stma sistemi tasarlanm, fakat gzel bir tasarm olmasnn yannda Eskiehir in ikliminde pek yarar salamamtr. Bu maliyeti de arttran bir sebep olmutur. Kanun ve ynetmeliklere gre izinlerin resmi ksm idareye aittir. (Arada hatr gnl ileri olmaktadr) Yap denetim izinleri gnlk alnmaktadr.

4. Sonu ve nerilerEskiehir TED Koleji antiyesinde yapm ynetimi eylem ve etmenlerini aratrmay amalayan bu almada, Eskiehir TED Koleji antiyesinde yapm ynetim faaliyetlerinin ne ekilde srdrldn belirlemek ve deerlendirebilmek iin gzlem yntemi kullanlm, yklenici firma antiye efi ve antiye sorumlusu ile yaplan grmelerden yararlanlmtr. Yaplan bu almada gzlem ve grme yntemlerinin bir arada kullanlmas almann nemini arttrmtr. Gzlem ve grme yntemleri ile elde edilen bilgiler karlatrlarak deerlendirilmi ve bu karlatrmada elde edilen sonularn birbiri ile tutarll gzlemlenmitir. Eskiehir TED Koleji antiyesinde yaplan almalar dorultusunda yapm ynetimi eylem ve etmenleri ile ilgili olarak u veriler elde edilmitir: Yerleke iinde lojman ve yurtlarn eitim birimlerinden ayr dnlmesi kullanclar asndan olumlu bir durum olmakla birlikte, eitim birimlerinin yola yakn konumlan kullanclar iin ses ve grlt asndan olumsuz bir durum oluturacaktr. Bu nedenle kullanc isteklerinin belirlenmesi amacyla tasarm aamasnda kullanc, tasarmc ve iveren arasnda iletiim kurulmas salanmaldr. Proje iin grmelerin daha nceden yaplmasnn ve projelerin revizyonunun Eskiehirden bir firmaya yaptrlmasnn iletiimde kopukluu bir lde nleyebilecei dnlmektedir, dolays ile bu durumun maliyete katks olacaktr.

47

antiye alannda gvenliin yetersiz olduu gzlemlenmitir. antiye alannda kamera gvenlik sisteminin kurulmas, bu meknlarn gvenli olmasn ve antiyede verimliliin arttrlmasn zorunlu hale getirecektir. Kamera sistemleri ile pek ok blgenin ayn anda izlenerek kaydedilmesi sayesinde, alanlarn kontrolnn salanmas, verimlilii arttrmas, olas tehlikelerin gecikmesiz alglanmas ve mdahale edilmesi imknna sahip olunabilecektir. antiye alan ierisinde i gvenlii tedbirlerinin alnmas, bu konuda profesyonel bir uzman altrlmas ve antiye alannda herhangi bir i kazasnn olmamas antiyelerde aranan zelliklerden biridir. Eskiehir TED koleji antiyesi dahil olmak zere tm antiyelerde gerekli gvenlik nlemleri alnmal ve alanlar tarafndan uygulanmas iin yaptrm yoluna gidilmelidir. antiyede i gvenlii ve ii sal sertifikalarna sahip teknik elemanlar ve i gvenlii ile ilgili olarak profesyonel bir uzman altrlmaldr. antiye alanna girite ve antiye alan ierisinde, o alanda meydana gelebilecek kaza ve risklere kars uyar iin hazrlanm levha ve tabelalar gzle grnr bir biimde yerletirilmelidir. Malzeme ve iilik iin ayr anlama yapldnda hata oran artmakta ve yklenici firma hem zaman hem de maliyet asndan zarara girmektedir. Bu nedenle taeron firma ile yapm ve iilik konusunda i teslimi eklinde anlama yaplmas, taeron firmann yapmda daha dikkatli davranmasna neden olmaktadr. Bylece sre ve maliyet asndan yklenici firmaya yarar salamaktadr. antiye ortamna gelen malzemenin antiye alanna yakn bir blgede ve belirlenmi malzemelerin yap evresinde depolanmas maliyet ve sre ynnden kazan salayacaktr. Yaplan ilerin i planna gre ilerlememesi anaokulu binasna ait i plannda revizyona neden olmutur. Bu da gerek antiye efinin gerekse yklenici firma sahibinin sre ve maliyet asndan zararna sebep olmaktadr. zenli bir alma ile i planna sadk kalnarak sre ve maliyet asndan kazan salanabilir. almann, var olan potansiyellerin ve eksikliklerin saptanmasn salayabilecei gibi dier uygulamalarda kriterlerin belirlenmesinde de nemli bir rol oynayabilecei dnlmektedir. Bu almada kullanlan yntem ileride yapm ynetimi aratrmalarna rehber olurken, elde edilen sonular benzer ilevli almalarda ve yapm kararlarnn belirlenmesinde kullanlabilir.

Resim 28.Anaokulu Ksmndan Grn[4]

Resim 29.Ortaokul ksmndan Grn[4]

48

Resim 30. antiye sahas [4]

Resim 31. Eskiehir TED Koleji Binas [4]

Resim 32.-33. Eskiehir TED Koleji Binas (arka cephe) [4]

Resim 34.-35. lkokul ve ortaokul ksmndan grntler (n cephe) [4]

Resim 36.-37. naattan grntler [4]

49

Resim 38.-39. naattan grntler [4]

Resim 40.-41. antiye sahasndan grntler [4]

Resim 42.-43. Faaliyetteki okulun inatla ayrlmas [4]

Resim 44.-45. antiye sahasndaki depolar [4]

50

Resim 46.-47. Faaliyetteki okul iin park alan ve inaatla ayrlmas (n cephe) [4] Teekkr: Bu almaya verdikleri destekten dolay Eskiehir TED Koleji Yklenici Firma Sahibi Sayn Sercan Yavuza ve antiye efi Sayn Emrah Dala teekkr ederiz.

Kaynaklar1. Ergnl, S. (2006), Yapm Ynetim lkeleri Ders Notlar. 2. zdemir, I. (2003), Yap Ynetimi ve antiye Teknii Ders Notlar. 3. Gltekin, A.T. (2007), Proje Ynetimi Yapm ncesi Sreci, Palme Yaynclk, Ankara, Trkiye. 4. zetin, Z. (2009), Eskiehir TED Koleji Binas antiyesinin ncelenmesi, Gazi niversitesi Fen Bilimleri Enstits Mimarlk A.B.D. Yap Ynetimi Dersi devi, Ankara, Trkiye. 5. Arda, Z. (2009), Erciyes niversitesi Toki antiyesinde Yapm Ynetimi Etmenlerinin rdelenmesi, Erciyes niversitesi Fen Bilimleri Enstits Mimarlk A.B.D. Yap Ynetimi Dersi devi, Kayseri, Trkiye. 6. www.tedeskisehir.k12.tr 7. Sorgu, V.D. naat Uygulama ve Ynetim Mhendislii Kapsamnda Proje Ynetiminin Temel lkeleri, Trkiye.

51

Teknik niversite Konseptinde Gelimeler Karsnda naat Ynetiminde Olanaklar ve Snr KoullarProf. Dr.-Ing. V. Doan Sorgu

.T.. naat Fakltesi Yap letmesi Anabilim Dal (0212) 285 36 53 E-posta: dogan.sorguc@gmail.com

zBildirinin Giri Blmnde niversite kavram (eitim-bilimsel aratrma btnl), Yksek Teknik Okul (Yksek Mhendis Mektebi) / Teknik niversite aamalar ve bu aamalarda ulalan konsept nda naatta Ynetim eitiminin ada biiminde, letme ve Endstri Mhendislii ile kesimesi rnek ve ilgili yaynlara yaplan atflarla aklanmaktadr. Bildirinin Girii izleyen ana blmnde letme ve Endstri Mhendisliinin naat Ynetim Mhendisliindeki snr koullar; baka bir deyile, naat retimine zg Sektr ve Endstri planlamasna dnk koullar ayrntl biimde gz nne serilmektedir. Bildirinin Sonu blmnde, naat Ynetim Mhendisliinin ierik ve zellikleri asndan, lisansst ve lisans eitimi zorunluluklar, nedenleriyle ortaya konulmaktadr. Anahtar Szckler: Esnek Teknik niversite, Ynetim Eitim Konsepti, Ynetim Eitimi, Tolum Mhendislii Eitimi naat

Girinsanln ve ulusun geleceini belirleyen eitim olgusunun en st dzey kurumu olan niversite, bir bilimler topluluudur. Latincede bilim scire is per causus scire (bilim, nedenleriyle bilmektir) biiminde tanmlanmtr (Meinhold, 1961) Bu nedenle niversite, her lkede, bilimsel metot ve bilgilere dayal eitim ve aratrma yapan ve bu nedenle lkenin beyni niteliindeki kurumudur. Bu kurumun imalat ve hizmetler alannda retim asndan eitim ve aratrma yapanlar Teknik Yksek Okul veya Trkiyede Mhendislik Yksek Okulu anlamnda Yksek Mhendis Mektebi adlarn almlardr (Almanyada Technische Hochschule, Fransada Grande Ecole, ngiltere ve ABDde College). Trkiyedeki isim, ders programlaryla birlikte Almanyadan alnnca, bu lkede orta retimde teorik eitime yatkn olmayan rencilerin ynlendirildii Technikumlar karl Teknik Okullar da kurulmutur. Bununla birlikte ikinci dnya savandan sonra Almanyada teorik ve aratrma/gelitirme arlkl eitim alan Teknik Yksek Okulu mezunu mhendislerde sosyal ve ynetsel bilim ihtiyac ortaya knca, ilk kez Berlin Teknik Yksek Okulu, Teknik niversiteye dntrlm (1946) ve bu dnm zamanla benzer Okullarn ou izlemitir. 53

Bylece Yksek Teknik Okullar, tekniin sosyal (toplumsal ve insan) sorunlaryla birlikte ele alnmas dorultusunda geni anlamdaki niversite kavramyla btnletirilmilerdir (Tablo 1). Bu husus, ABD Mhendisler Birliini tanmyla da rtmektedir. Bu tanma gre Mhendislik, insanlar rgtleme, ynetme, doadaki malzeme ve gc kontrol etme sanatdr (Sorgu, 1993). Bu tanm, Mhendisin teknikten nce, toplum ve insana dnk, yaratc (sanatsal) kiiliini n plana karmakta, Teknik niversite eitim ve bilimsel aratrmalarnn erevesini izmektedir. Tablo 1. Bilimler ve Mhendisliin GelimesiBilim Dal Pozitif Bilimler Sosyal Bilimler Mhendislik 1900 - 1930 Kimya Ekonomi Ampirik Mh. 1940 - 1950 Fizik Sosyoloji Bilimsel Mh. 1950 - 1970 Biyoloji Psikoloji Toplumsal M. 1980 - 2000

Hmanist M.

Ayrca, sosyolojinin kurucusu Auguste Comte 19.yy. ortasnda (ilk) sosyoloji kitabna 20.yy. bandan itibaren yneticiler mhendis olacaktr; bir artla, sosyoloji bilmek artyla diye yazm olduu ngr, yz yl sonunda gereklemitir. Bu erevede, (19.yy) kuruluundan beri Almanyann klasik (dar) mhendislikte en nde gelen kurumlarndan biri olan Mnih Teknik Yksek Okulu (MTH), bu gn Mnih Teknik niversitesi (MTU) ad altnda Mhendislik - Temel Bilimler Tp Yaam Bilimleri biiminde drt yaprakl yonca semboln benimseyerek, ortaya koyduu renci odakl, ok ynl esnek programlar sayesinde, disiplinler aras ekip almasna ideal ortam yaratmtr. Bu ortamda kurulan MTU International School of Science and Engineeringde, Mhendislik /Tp/Yaam Bilimleri/ Temel Bilimler etkileimiyle elde edilen sonular, Tp ile ilikili olduu oranda kamuoyunun byk ilgisini ekmektedir. Bunlar arasnda iki kolunu kaybetmi bir iiye, yeni len bir kiiden alnan kollarn baarl biimde taklmas; inaat, elektrik, bilgisayar, matematik, iletme mhendisleri ve yeni malzemeler merkezi yelerinden kurulu bir ekiple yrtlen Enerji 2030 projesi ne kmaktadr.(TUM, 2009) Bylece, kendisi iin Giriken (yeniliki) niversite slogann benimsemi bulunan MTU, bugn Almanyann en iyi Teknik niversitesi unvann almtr (Deutschland, 2008) Yazarn tm ulusal (ODT) / uluslar-aras deneyimleri yannda, iin gerei (Sorgu, 2005) letme ve Endstri Mhendislii ve naat Proje Ynetimi dersleri ile gelitirdii T naat Ynetimi (Yap letmesi) Lisansst eitim ve aratrma program/Anabilim Dal (Sorgu, 1996) gereksindii ayr lisans eitimi (Blm) dzenlemesi (Sorgu, 2007), esnek Teknik niversite konsepti /yaps sayesinde ortadan kalkmaktadr. Bylece naat Faklteleri, ynetim alan iin yeni blm amak zahmet ve direncinden kurtulmakta; ayrca tm dier Faklteler kendi ynetici eitim programlarn ABD Mhendislik tanmna da en uygun biimde dzenleme olanana kavumaktadrlar. Bu durum, Trkiyenin her alanda etkin ynetici ihtiyacn en uygun biimde yantlayaca gibi, T naat Ynetimi programnn felsefesi ve eitim yntemi de bunun zaten pilot uygulamas niteliinde bulunmaktadr.

54

lke ekonomisinin en geni alanna hizmet veren inaat sektrnde ynetim iini stlenmek veya bu alanda eitim ve bilimsel aratrmalara katkda bulunmak isteyen Endstri ve letme Mhendislerinin dikkate almas gereken (sektre has) snr koullar aada aklanmlardr. (Sorgu, I /1993)

Snr Koullar1. naat sanayinde retim yeri gezici, rn sabittir. Bu olgu aadaki sonular dourmaktadr : 1.1. naat tipi, yeri ve koullar (iklim, toprak, ulam, ii, enerji olanaklar) her projede deiik olduundan, retim yntemleri de imalat sanayi aksinedeiiktir. Bu nedenle, inaat projelerinde: retim teknoloji ve srecinin seimi ve bu seimde eniyileme (optimizasyon) gerektii gibi, otomasyon olana snrldr 1.2. retim ve maliyet tahmininde daima risk unsuru vardr. 1.3. Maliyet hesabnda yardmc iler (geici inaat, yerleme, alma) blm bulunur. 1.4. Genellikle akta retim yaplr; retim faktrleri d etmenlere maruzdurlar. 1.5. retim yerinin iletme merkezi yannda olmamas, ynetimin etkinliini drr, risk ve maliyeti (antiye merkez giderleri nedeniyle) artrr. 1.6. Kredi alabilmek iin ipotek verilebilecek sabit tesisler olmadndan, yklenici ancak kiisel kredi ve hak edi kesintileriyle gereken teminatlar salar. Bu husus yklenicide finansman glklerine yol aar. 1.7. Yap-arsa aras hukuksal balant, inaatn zerinde kullanlan malzemelerle birlikte arsa sahibinin (iverenin) mlkiyetine gemesine ve yklenicinin stoktan yararlanamamasna; ayrca, inaat srecinde ortaya kan maliyet ve fiyat ykselerinde mlk deerinde doan artlarn szlemede aksine hkm olmamas halinde inaat sahibinin aktifine gemesine neden olur.. 2. naat iletmeleri ellerindeki proje dnda, uzun vadeli faaliyet programlar yapamazlar. 2.1. naatta ykleniciler pazar aratrmas, pazarlama ve retim/finansman gcn dikkate alan uzun vadeli programlar yapamazlar. 2.2. Alc ile retici (yklenici) arasnda, retim sresince (anonim olmayan) kiisel iliki vardr. naatn satn etkileyebilmek amacyla retici, rnn nitelik, sre ve fiyatnda deiiklik yapamaz. Bu hususlar iverenin yetkisindedir. Ayrca, iveren tarafndan saptanan sresel koullar, inaatta maliyetlerin artmasna yol aabilirler. 2.3. Yurtiinde en gl iveren olan kamu kurulularnn politik etkiler sonucu uzun vadeli yatrm programlar yap(a)mamalar veya yaplanlara uymamalar, lkenin saydam inaat programlarndan yoksun kalmasna ve inaat iletmelerinin kapasite veya stoklarn piyasaya gre ayarlayamamalarna yol aar.

55

3.

naat srecinde daima belirsizlikler vardr. 3.1. Keiflerde risk unsurunu nemle dikkate almak gerekir. Zira risk bazen ngrlen kar orann birka misli aar ve yaplan tahminlere dayal olarak ihalelerde ok farkl teklifler ortaya kabilir. 3.2. verenin eitli dzeyde yetersiz tasarm ve artnamelere dayanarak teklif istemesi ve szlemede deiken fiyat sistemini kabul etmemesi, kendine ait bir riskin yklenicinin zerine gemesine neden olur. 3.3. verenin inaat eitli yklenicilere blerek yaptrmas, onlar bizzat semesi, koordine etmesi ve her trl karar yetkisini elinde tutmas, iin yrtlmesini zorlatrr Zira .bu takdirde retimin zaman zaman durarak yeniden balamas, retimde alkanlk kayplar nedeniyle, maliyet artlar olasl yaratr. (reticinin denetimi dndaki bu risk, imalat sanayinde yoktur) 3.4. Tahmini maliyet hesabndaki risk ile iin alnabilmesindeki risk (imalat sanayinde sat riski) biribirleriyle ters orantldr. 3.5. Her trl ihaleye girmek durumunda olan yklenici, her zaman bo kapasite riski ile de kar karya bulunur (konjonktr riski). 3.6. naat srecinde, formel yerine, enformel (gayr resmi) ilikiler egemendir. 4. hale teklifinde ngrlen maliyet, eitli alardan ve deiik koullarda yaanm deneyimlere dayanarak belirlenir. (rnein, her projede retim faktrleri insan ve makine ile ilgili insan kalitesinin (verimliliinin) belirlenmesinde iyeri ve alma koullar,iklim vs. tahmin edilir.) 4.1. Deiik tecrbe ve tahminler sonucu teklif fiyatlarnda ortaya kan farklar, iveren tarafndan hazrlanan tasarm ve artnamelerdeki belirsizliklere gre artarlar. 4.2. Genel giderlerinin beklenen (yllk) cirolarna oransal dalmn yaplamaz 4.3. zellikle maliyeti karlamayan fiyatlarla ihale edilen inaatlarda kalite sorunu ortaya kar. 4.4. naat sektrnde konjonktr riski nedeniyle, uygun olmayan koullarda (fiyat) ile alnacak ihalenin, ileride uygun koullarda bir ihale alarak telafisi planlanamaz. 4.5. Genellikle ihalede, inaatn nce satlp sonra yaplmas ve deiken fiyat sisteminin kabul edilmemesi nedeniyle, yklenici sadece risk faktr ve teklif fiyatn ykselterek kendini gven altna alabilir. 4.6. Birim fiyat usul ihalelerde kesin hesap ilemi genellikle uzun zaman aldndan, yklenicinin kesin teminat (hakedi kesintileri) uzun sre bal kalr. 5. naat sektrnde ak rekabet yoktur. 5.1. Bu sektrde alc, imalat sektrndeki gibi fiyat ve kaliteyi bir arada grerek seimini yapamaz. Sektrde kalite, iveren tarafndan artnamede belirtilir; fiyat ise, teklifler alana kadar bilinmez. Bu nedenle geleneksel inaat sektrnde reklam kullanlmaz ve yklenici, talep yaratmak veya gereksinimi etkilemek olanaklarndan yoksundur. 5.2. naat sektrnde ak rekabet olana bulunmadndan, yklenici indirimini ancak maliyetindeki risk, amortisman vs. unsurlarndan fedakarlk ederek yapabilir. Bu durum (Alman ihale dzeninde zenle tanmlanm bulunan) uygun fiyat ilkesiyle eliir ve bu ilkenin ilevini ortadan kaldrr.

56

6.

7.

8.

9.

5.3. Nitelikli yklenicilerin zaman zaman kalitesiz i yapanlardan daha dk fiyat verme zorunda kalarak iflas etmeleri nedeniyle, inaat sektrnde menfi seim mekanizmasnn varl (Almanyada) tartma konusu olur. 5.4. hale yasasna, inaat ilerinin zellikleri nedeniyle konulmu bulunan uygun fiyat ilkesine aykr olarak ihalelerin dier sektrlerdeki gibi- en dk teklife verilmesi, bu sektrde nitelikli iletmelerin varln tehdit eder, inaatlarda kalite sorunu dourur veya iverenleri yklenicilerin ek deme istekleriyle kar karya getirir. naatta ussallama ncelikle projenin tasarm evresinde, iveren veya tasarmc tarafndan gerekletirilmelidir. Zira iveren ve tasarmcdan sonra devreye giren yklenicinin retim yer ve konusunu dikkate alarak yapt ussallama snrl kalmakta; nlemlerin asl ap ve etkinlii, kendisinden nce gelenler tarafndan belirlenmektedirler. naat iisinin byk ounluu geici olarak alr. 7.1. Srekli alan ve antiyeden antiyeye gnderilen kk bir (ekirdek) ekibin dndaki inaat iileri, her projede ii ve usulleri renmek, ekiplere ve yneticilere almak zorundadrlar. Bu nedenle, imalat sanayinde fabrikann retime balama aamasnda grlen renme ve almann yaratt dk retim ve daha yksek maliyet, inaatta her projede ortaya kar. 7.2. Deiik yerlerden gelen ve deiik niteliklere sahip yukarda aklanan iiler nedeniyle, inaatta retkenlik salkl biimde tahmin edilemez. 7.3. Anlan iilere her antiyede barnacaklar yerlerin yaplmas gerekir. 7.4. Tarmdan gelen bu iilerin hasat vs. nedenlerle izin istekleri, inaat retimi gereksinimine (programna) uymaz. 7.5. naat iisinin creti, retkenlii zerinden hesaplanamaz. Ayrca, srekli deien retim koullar, kendisine para bana cret denmesini zorlatrr. Bu nedenle, alma ortamnn dzenli, istihdamn srekli (stabil) olduu lkelerde, inaat sanayindeki iilere greceli olarak, daha yksek cret verilir ve onlar iin daha fazla sosyal gider (emeklilik ve kaza sigortas, k koullar tazminat vs.) kabul edilir. 7.6. naat iisinin dzenli bir meslekii eitim olanann olmamas, endstri lkelerinde blgesel eitim antiyeleri kurulmasna veya bu ie uygun olanlardan yararlanlmakta; eitilenlerin cret ve giderleri ii maliyetini artrmaktadr. Geleneksel inaat sanayinde ve zellikle bu sanayiin en byk alann oluturan bina inaatnda emek-youn teknoloji kullanlr. Bu teknoloji, ilgili alanlarda piyasa (konjonktr) koullarna gre retim olana saladndan, endstrilememi lkelerin yararnadr. Zira sermaye (makine) youn teknoloji kullanan sanayiin ekonomik durgunlukta, amortisman vs. giderleri nemli kayplara yol amaktadr. Ayrca, emel-youn teknoloji, inaat iletmeleri ve sektrnn finansman sorununu hafifletmekte, ihzarat sistemi ile birlikte, sermaye birikimini kolaylatrmaktadr. naat uygulamasnda resmi olmayan (gayri resmi) ilikiler egemendir; zira: a. naat tasarm, program ve artnamelerinde her ayrntnn kesin biimde belirlenme sindeki yetersizlik, ilgili evrak ve uygulamalarda belirsizlikler ortaya karmaktadr. b. naat ilerinin bir ksm, geleneksel olarak iin gereine gre yoruma ve uygulamaya ak bulunmaktadr.

57

c. antiyelerin her zaman farkl yerlerde olmas, uzakl, ilerin yeterli ayrnt, kalite ve sklkla denetlenememesi, antiyede dzenlenen toplant tutanaklarnn durum ve sorunlar yeterli aklkla yanstamamas, haberleme glkleri vs. inaatta kararlarn yerinde alnmasn zorunlu klarak prosedr gibi formel ilemlerin ikinci plana atlmasna neden olur; resmi ilikiler ve dzen zayflar. Bylece inaat, srekli gayr resmi ilikilerin basks altnda alr.

Sonu1. Dnyada, uluslararas mcadelelerde kilit unsur, ynetici kalitesidir. Bu nedenle, ynetici eitimi ve gelitirilmesi, bir ulusun yaamsal sorunudur. nsan davrannn beynin fonksiyonu olduu gereinden hareketle, Giri Blmnde aklanan esnek Teknik niversite konseptinin ngrd Mhendislerin, en st dzeyden balayarak ynetimin bel kemiini oluturmas kanlmazdr. lke ekonomisinin inaat gereksinimini karlayarak en byk ve eitli yatrmlarn gerekletiren naat Sektr, bildirinin ikinci blmnde aklanan snr koullar karsnda dikkate alnnca, tm ynetici mhendislere almak zorundadr. te yandan sektrn ok ynl zellikleri nedeniyle, esnek Teknik niversitelerde yetien Ynetici naat Mhendisleri de dier ynetim alanlarna alacaklardr. Son durumun (pilot) uygulamasn halen T Yap letmesi Lisansst Program mezunlar byk bir baaryla gerekletirmektedirler. Ayrca esnek Teknik niversite konsepti, T naat Ynetimi Lisansst Programnda grlen (38 kredi saat) ders skklna (Sorgu, 1996) da son verecek ayrca bir Blm kurma ihtiyacn da ortadan kaldracak ve rencide yaratclk-fonksiyon dengesine dayal bir beyin-dnce yapsnn ( Sorgu, 2005 ) gelimesini tetikleyecektir. Bu gelimeyle, geri kalm lkelere ileri lkeler karsnda en ok gereksindikleri Toplum Mhendislerini yetitireceklerdir. Trkiye iinde bulunduu rtl (asimetrik) savata, ancak kamu ynetiminin kilit noktalarnda yer alacak bu insanlarla kendisini (daha kolay) savunabilecek ve kesin baarya ulaacaktr. Zira, anlan sava, topyekun sevk ve idareyi gerektirmekte ve kar taraf bunu ok baarl biimde kullanmaktadr. Anlan kadrolar daha nce bu lkelerde (dnceyi gelitiren) gl orta retime (genel kltre-GK-) dayal sosyal yksek eitimle yetitirilmiler (GK=felsefe+tarih+yazn+matematik btnl) ve son iki yldan beri rnein nl Berkley niversitesinde (ABD) Toplum Mhendislii eitimine balanmtr. 2. Gerek niversite kimliini benimseyen esnek teknik niversitenin en nemli etkinlii, disiplinlararas eitim ve bilimsel aratrmalar olacaktr. Bu alanda yapsal dzenlemeler sonucu kurulacak ekiplerle ulalacak sonular, eski anlamdaki Teknik niversitelerinkileri, zellikle karmak sorunlarn zmnde ok aacaktr.Bu balamda insan ve toplum bilimleri ile yakn ilikisi bulunan Ynetim Mhendislii ve naat Ynetiminde doktora almalarnn yurtiinde yaplmas kanlmaz olacaktr.. Zira zellikle naat Ynetim Mhendisliinde, endstri lke niversitelerinde bilimsel alma yapanlarn saysal sistemler zerinde uzmanlaarak, ilgili teknolojinin zmsenebilirlik ve etkinlii zerinde dnce retmek olanan doal olarak- bulamayp kendi toplumlaryla kaynaamadklar ve ilerine kapandklar grlmektedir. Gerekten, niversite-sanayi ilikisinin kurumsal biimde kurulmad endstrilememi lkelerde doktoralar daha ziyade, atama iin 58

bir formalite olmakta ve gen akademisyenler lkede (yanl) uygulanan tam gn rejimiyle hastanelere sahip tp mensuplar dnda- niversitelere hapsedilerek, yaam, toplum ve lke sorunlarndan (toplumdan) soyutlanmakta, yalnzlatrlmaktadrlar. .Bu durumdaki bir retim elemannn niversite genlerini yaama hazrlama ynnde yararl olabilecei dnlebilir mi? Bu dzen, niversiteyi ulusun beyni olmak ilevinden yoksun klacak ve pasifize edecek niteliktedir. Bir lkenin bu koullar altnda ne ada uygarlk dzeyine erimesi, ne de demokratik yaama kavumas beklenebilir. 3. Yazar, toplam 5 yl (Almanyada 3 yl) youn biimde alarak hazrlad Trkiye ve gelimekte olan lke kalknmasnda Konut naat Stratejisi (2 cilt) doktoras (Sorgu, 1971) ve 3 ylda ayni biimde ortaya koyduu (ardndan Do tezi) naat Sektr Destekli stihdam Stratejisi (Sorgu, 1972), saysal planlama ve uygulamalarnn Trk kamu ynetim kltrne yabanc olmas nedeniyle, akademik dzeyde kalmlardr. Nitekim yazarn Mnihte doktora konusunu renen bir Bakonsolos yardmcmz ile doktora yneticim Prof. Burkhardtn renciliinden arkada, nl bir yneticimiz, lkemizde bu tr almalarn deer ve yararn bulunmad hususunda kendisini zamannda uyarmlardr. Bununla birlikte yazarn, doktora ncesi (2 yl) Trk naat Sektrnde veri hazrlama amacyla yapt Sektr ve Sanayi analizleri, kedisine inaat sektrnde doktora sonras etkinlik, ve ok ynl ilikiler kazandrmtr.(Sorgu, 1963) . Ayrca yazarn doktoras boyunca, byk Atatrkn Uygar Trkiye idealinin bilin ve heyecann tamas ve tm almalarnda Kalknma Stratejisi konularna byk nem ve ncelik vermesi, kedisini belirtilen dorultuda desteklemitir. Yazarn doktoras ardndan ODTde kurduu Yapm Stratejisi Lisansst Programndaki deneyimlerine dayal T Yap letmesi Lisansst Program / Anabilim Dal kapsamndaki almalar bu abalarn son