1

ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ ARTiT Ανάπτυξη Καινοτόμων Μεθόδων Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών

5ο Ενημερωτικό Δελτίο

Πιλοτική εφαρμογή, 2η πράξη …

Μετά την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης της πιλοτικής εφαρμογής (δείτε το 4ο ενημερωτικό δελτίο) οι εκπαιδευτές ενηλίκων του ARTiΤ κλήθηκαν να συμμετάσχουν σε μια ακόμη περιπέτεια: να σχεδιάσουν εξ’ ολοκλήρου μια εκπαιδευτική ενότητα, σε ένα θέμα και υπο-θέμα της επιλογής τους, να ορίσουν τα κριτικά ερωτήματα που θα ήθελαν να επεξεργαστούν καθώς και τα έργα τέχνης που θα αξιοποιούσαν. Το αποτέλεσμα αυτής της «άσκησης» ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον!

Οι εκπαιδευτές επέλεξαν να αναπτύξουν μια μεγάλη ποικιλία θεμάτων όπως «Φτώχια και Αποκλεισμός» «Σχέσεις των Φύλων», «Διαχείριση Άγχους», «Διαπολιτισμικότητα», και «Καινοτόμες Μέθοδοι Εκπαίδευσης Κριτικά και Δημιουργικά Σκεπτόμενων Εκπαιδευτών». Τα έργα τέχνης που επέλεξαν ήταν υψηλής αισθητικής αξίας και έγινε για μια ακόμη φορά εμφανές ότι η τέχνη είναι μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης και δημιουργικότητας!

Μερικά παραδείγματα:

Θέμα: Καινοτόμες μέθοδοι εκπαίδευσης κριτικά και δημιουργικά σκεπτόμενων εκπαιδευτών Υπο-θέμα: Η ανάπτυξη δημιουργικού διαλόγου στην εκπαίδευση ενηλίκων. Κριτική ερώτηση: Πως μπορούμε να ενθαρρύνουμε τους εκπαιδευόμενους να συμμετάσχουν ενεργά στο διάλογο; Για την επεξεργασία αυτής της κριτικής ερώτησης αξιοποιήθηκε το ποίημα του John Wood : Poem for everyone, Poem for Everyone: John T. Wood I will present you parts of my self slowly if you are patient and tender. I will open drawers that mostly stay closed and bring out places and people and things sounds and smells, loves and frustrations,

hopes and sadnesses, and found lying in my hands. bits and pieces of three decades of life that have been grabbed off in chunks they have eaten their way into my memory, carved their way into my heart. altogether - you or i will never see them - they are me. if you regard them lightly, deny that they are important or worse, judge them i will quietly, slowly, begin to wrap them up, in small pieces of velvet, like worn silver and gold jewelry, tuck them away in a small wooden chest of drawers and close.

Ειρήνη Σωπασή ___

Το σχέδιο αυτό χρηματοδοτήθηκε με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η παρούσα δημοσίευση (ανακοίνωση) δεσμεύει μόνο τον συντάκτη της και η Επιτροπή δεν ευθύνεται για τυχόν χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν.

2 Θέλετε να δοκιμάσετε κι εσείς; Στείλτε μας τις ιδέες σας στο adulteduc2@gmail.com!

Θέμα: Διαπολιτισμικότητα

Υπο-θέμα: Άσυλο και Πρόσφυγες

Κριτικό ερώτημα: Πρέπει να δεχόμαστε τον αυξανόμενο αριθμό αιτούντων άσυλο στη χώρα μας, δεδομένης της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης;

Για την επεξεργασία αυτής της κριτικής ερώτησης αξιοποιήθηκε το έργο: Road for exil, 2008, The Devilish Human Temptations, Mario Mauroner Contemporary Art Vienna, Austria

Πηγή:http://www.barthelemytoguo.com/2oeuvres/2installations/travel.html

Ηρα Παπαγεωργίου

Επιπλέον, κάποιοι από τους εκπαιδευτές είχαν την ευκαιρία να εφαρμόσουν το σχέδιο τους σε ένα δεύτερο πιλοτικό πρόγραμμα. Διαβάστε παρακάτω την εμπειρία του Παναγιώτη.

Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών: ARTiT- H Μέθοδος

Στις 3 και 4 Ιουλίου 2012 πραγματοποιήθηκε εκπαιδευτικό σεμινάριο 10 ωρών σε ομάδα εκπαιδευτών που είχαν παρακολουθήσει ως εκπαιδευόμενοι το πιλοτικό πρόγραμμα του ARTiT, στο θεματικό πεδίο «Η ταυτότητα του κριτικά και δημιουργικά σκεπτόμενου εκπαιδευτή ενηλίκων». Η δεύτερη φάση του σεμιναρίου είχε ζητηθεί από τους εκπαιδευόμενους–εκπαιδευτές προκειμένου να εκπαιδευτούν στην μεθοδολογία του ARTiT, με απώτερο στόχο να προσπαθήσουν να εφαρμόσουν την συγκεκριμένη μέθοδο στα τμήματα που εκπαιδεύουν. Από τους 24 συμμετέχοντες του πρώτου πιλοτικού σεμιναρίου συμμετείχαν οι 13.

Κατά την διάρκειά του αναπτύχθηκε η συνολική φιλοσοφία της μεθόδου, οι δυνατότητες εφαρμογής, η επιλογή των θεμάτων και υποθεμάτων που πρέπει να καθοριστούν, η μέθοδος διατύπωσης των κριτικών ερωτημάτων, η επιλογή έργων τέχνης (κριτήρια ποιότητας και αποδοτικότητας, η σύνδεση με τα κριτικά ερωτήματα, διλήμματα σε σχέση με την επιλογή, συμπληρωματικότητα έργων κλπ.). Τέλος αναπτύχθηκε ο τρόπος δουλειάς με έργα ζωγραφικής και κινηματογράφου.

Σε όλη την διάρκεια του σεμιναρίου οι εκπαιδευόμενοι δούλευαν σε μικρές σταθερές ομάδες και προσέγγιζαν τα ερωτήματα μέσα από ένα παράδειγμα εφαρμογής που οι ίδιοι είχαν επιλέξει από το υλικό του ARTiT, οργανώνοντας από την αρχή έως το τέλος μια παρέμβαση στο πλαίσιο της μεθόδου.

Με εξαιρετικό ενδιαφέρον αντιμετώπισαν την σε αντιπαραβολή προβολή αποσπασμάτων των ταινιών «The Chorus» VS « Ο κύκλος των χαμένων ποιητών» σε μια εις βάθος συζήτηση για τα κριτήρια επιλογής των έργων και τα πιθανά στερεότυπα που αυτά αναπαράγουν ή εξυπηρετούν.

Οι εκπαιδευόμενοι βρήκαν την θεωρητική προσέγγιση της μεθόδου πολύ χρήσιμη και με δυνατότητες εφαρμογής στα πεδία που δουλεύουν, ενώ εκδήλωσαν την ικανοποίησή τους για τον ολοκληρωμένο τρόπο με τον οποίο ήρθαν σε επαφή με την μέθοδο (ζώντας τη ως εκπαιδευόμενοι και μαθαίνοντας τη ως εκπαιδευτές). Εξήραν την δομημένη μορφή της ώστε να μπορεί να την χρησιμοποιήσει και κάποιος που δεν διαθέτει σημαντική εμπειρία στην τέχνη, ενώ επανέλαβαν (όπως και στο πρώτο διήμερο) το γεγονός ότι το σεμινάριο κύλησε ασυνήθιστα ξεκούραστα και ευχάριστα, ξεπερνώντας τις προσδοκίες τους .

Η μεγάλη τους πλειοψηφία δεσμεύτηκε να αποπειραθεί εφαρμογή της μεθόδου σε πληθυσμό εκπαιδευομένων με την βοήθεια και την εποπτεία του εκπαιδευτή για όποιον/α το χρειάζεται και σε επόμενη συνάντησή μας, που θα πραγματοποιηθεί έως το τέλος του χρόνου, θα ανταλλάξουμε τις εμπειρίες μας και θα ανατροφοδοτηθούμε σε σχέση με αυτό.

Παναγιώτης Κουτρουβίδης

3

Η επίδραση του ARTiT στις στάσεις των εκπαιδευομένων

Το επίκεντρο της μεθόδου που ανέπτυξε το ARTiT ήταν η επεξεργασία έργων τέχνης με στόχο την ανάπτυξη δημιουργικής και κριτικής σκέψης γύρω από ορισμένα θέματα. Συνεπώς οι στάσεις των εκπαιδευόμενων απέναντι στην Μάθηση μέσα από την Αισθητική Εμπειρία, είχαν καθοριστική σημασία για τη λειτουργία ολόκληρου του προγράμματος. Για αυτό το λόγο, η αξιολόγηση του προγράμματος έδωσε μεγάλη βαρύτητα στη διερεύνηση αυτών των στάσεων των εκπαιδευομένων στην έναρξη (ώστε να διαπιστωθούν οι ενδεχόμενες επιφυλάξεις ή αντιστάσεις τους) σε σύγκριση με τις στάσεις που είχαν διαμορφώσει στο τέλος του προγράμματος.

Οι στάσεις στην έναρξη του ARTiT

Στην έναρξη του προγράμματος τέθηκε στους συμμετέχοντες η ερώτηση «Σας αρέσει η τέχνη;». Η πλειοψηφία (57%) εξέφρασε θετική στάση, υπήρξε όμως και μια σημαντική μερίδα (43%) που εξέφρασε αρνητική ή αμφίθυμη στάση (Πίνακας 1).

Αυτά τα δεδομένα έστειλαν ένα ισχυρό μήνυμα προς το ARTiT, ότι θα έπρεπε να καταβληθεί ιδιαίτερη προσπάθεια προκειμένου να επιτευχθεί η εξοικείωση των εκπαιδευομένων απέναντι στη διεργασία της επεξεργασίας των έργων τέχνης. Αυτό το ζήτημα λοιπόν λήφθηκε προσεκτικά υπόψη στη διεργασία της επιλογής των έργων που αποτέλεσαν το αρχείο του προγράμματος και επίσης στο σχεδιασμό της εκπαίδευσης των εκπαιδευτών.

Οι στάσεις στο τέλος του ARTiT

Στο τέλος του προγράμματος αυτές οι στάσεις είχαν μετασχηματιστεί ριζικά. Οι συμμετέχοντες έδειξαν ότι είχαν εξοικειωθεί με την επεξεργασία των – υψηλής αισθητικής αξίας – έργων τέχνης του ARTiT και ότι απόλαυσαν αυτή τη διεργασία. Συγκεκριμένα, στο τέλος του προγράμματος το 81% εκφράστηκαν θετικά σε ό,τι αφορά στη μέθοδο που δοκίμασαν (Πίνακας 2).

Στη συνέχεια, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε μια ανοικτή ερώτηση, που τους ζητούσε να αιτιολογήσουν τις απόψεις που εξέφρασαν στην παραπάνω ερώτηση. Έγινε ανάλυση του περιεχομένου των απαντήσεων. Προσμετρήθηκαν έως δύο αναφορές ανά απάντηση και η ποσοστιαία κατανομή είχε ως εξής (Πίνακας 3).

Οι απαντήσεις ανέδειξαν δύο σημαντικά στοιχεία.

Από τη μία, φάνηκε ότι οι συμμετέχοντες αναγνώρισαν ότι το πρόγραμμα τους προσέφερε τη δυνατότητα να αναπτύξουν την κριτική /δημιουργική σκέψη τους ή – πράγμα

Πίνακας 1: Απαντήσεις εκπαιδευομένων στην ερώτηση:«Σας αρέσει η Τέχνη;»

Απάντηση % Ν

Καθόλου 2%

43%

4

Λίγο 17% 31

Αρκετά 24% 45

Πολύ 33%57%

61

Πάρα πολύ 24% 45

ΣΥΝΟΛΟ 100% 186

Πίνακας 2: Απαντήσεις εκπαιδευομένων στην ερώτηση:«Σας άρεσε η εκπαίδευση μέσω της χρήσης έργων τέχνης;»

Απάντηση % Ν

Καθόλου 3% 5

Λίγο 3% 5

Αρκετά 13% 23

Πολύ 44%81%

79

Πάρα πολύ 37% 66

ΣΥΝΟΛΟ 100% 178

Πίνακας 3: Επεξήγηση της απάντησης στην ερώτηση: «Σας άρεσε η εκπαίδευση μέσω της χρήσης έργων τέχνης;»

Επεξηγηματικά σχόλια %

Η μέθοδος ήταν πολύ ικανοποιητική 27%

Μαςβοήθησε να καταλάβουμε καλύτερα και βαθύτερα τα διάφορα θέματα

24%

Μαςοδήγησε σε ένα διαφορετικό τρόπο προσέγγισης του θέματος

14%

Προωθήθηκε ο δημιουργικός/κριτικός τρόπος σκέψης 11%

Προκάλεσε μια πιο συμμετοχική και ανοικτή μαθησιακή διεργασία

10%

Οδήγησε σε μια πρωτόγνωρα βαθιά κατανόηση της τέχνης 10%

Κριτικά σχόλια 4%

ΣΥΝΟΛΟ 100%

4

παρεμφερές – να προσεγγίσουν διάφορα θέματα με νέο ή/και βαθύτερο τρόπο (συνολικά 49% των αναφορών).

Από την άλλη, αρκετοί αναγνώρισαν ότι η συμμετοχή τους στο πρόγραμμα τους έδωσε τη δυνατότητα να εξοικειωθούν με την τέχνη και να εκτιμήσουν τη συμβολή της στη μαθησιακή διεργασία. Χαρακτηριστικές αναφορές:

«Δεν ενδιαφερόμουν για την τέχνη, αλλά ήταν ενδιαφέρον να ανακαλύψω ότι υπάρχουν πολλά να μάθω από αυτήν.»

«Εξεπλάγην όταν είδα πώς μπορούμε να ερμηνεύσουμε έναν πίνακα και πώς μπορούμε να αντλήσουμε συμπέρασμα από τόσο ενδιαφέροντα θέματα.»

«Μου άρεσε, γιατί κατάλαβα το νόημα του εικαστικού έργου και ανακάλυψα νέες απόψεις και ιδέες.»

Αυτή η εξοικείωση των συμμετεχόντων με την τέχνη αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα αποτελέσματα του προγράμματος. Έχει δε ιδιαίτερη σημασία για τους συμμετέχοντες που είχαν στερηθεί την πρόσβαση στα σπουδαία έργα τέχνης, λόγω των αντίξοων συνθηκών που αντιμετώπισαν στα προηγούμενα στάδια της ζωής τους. Τώρα είχαν τη δυνατότητα να γνωρίσουν τέτοιου είδους έργα – όπως για παράδειγμα εκείνα που έχουν εμπνευστεί οι Αγγελοπούλος, Baudelaire, Breton, Degas, Fassbinder, Hopper, Kahlo, Καβάφης, Picasso, Rabelais, Rembrandt, Taviani, van Gogh, Welles, Rockwell – να τα εκτιμήσουν και να αρχίσουν να τα θεωρούν στοιχείο της ζωής τους.

Αλέξης Κόκκος

Ζωή, Pablo Picasso

Ο Ντιέγο κι Εγώ, Frida Kahlo

Καινούργια Παιδιά στη Γειτονιά, Norman Rockwell

5

Νέα από τη Ρουμανία

Το βιβλίο «Καινοτόμες μέθοδοι στην εκπαίδευση ενηλίκων – η Τέχνη ως εκπαιδευτικό εργαλείο» δημιουργήθηκε από μια ομάδα ακαδημαϊκών από το πανεπιστήμιο του Πιτέστι στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού προγράμματος «Ανάπτυξη Καινοτόμων Μεθόδων Εκπαίδευσης Εκπαιδευτών». Το βιβλίο πραγματεύεται την χρήση της τέχνης ως παιδαγωγικό εργαλείο για την εκπαίδευση ενηλίκων. Ξεκινά από την ανάλυση των στοιχείων της έρευνας που πραγματοποιήθηκε στη Ρουμανία σε σχέση με τις μεθοδολογίες που μπορούν να αξιοποιηθούν σε αυτό τον τομέα.

Προκαλεί τους εκπαιδευτές ενηλίκων να καταπιαστούν με την πρόκληση της ανανέωσης των εκπαιδευτικών μεθοδολογιών που χρησιμοποιούν και να ενσωματώσουν την τέχνη στο ρεπερτόριο των διδακτικών τους μεθόδων.

Αυτή η ανανέωση είναι μια συνεχής πρόκληση τόσο για τους θεωρητικούς όσο και τους εμπειρικούς της εκπαίδευσης, ιδιαίτερα της εκπαίδευσης ενηλίκων όπου ως γνωστόν , οι εκπαιδευτές είναι λιγότερο «ανοιχτοί» στις αλλαγές και στην αναζήτηση νέων τρόπων εμπλοκής των εκπαιδευόμενων τη μάθηση.

Το βιβλίο ανοίγει τις πόρτες σε ένα νέο κόσμο όπου η τέχνη δημιουργεί συναισθηματικούς δεσμούς μεταξύ εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενων.

Το βιβλίο στάλθηκε σε ειδικούς της εκπαίδευσης στα πανεπιστήμια της Ρουμανία, με την πρόσκληση να το μελετήσουν κριτικά και να προτείνουν βελτιώσεις.

Έτσι ξεκίνησε ένας πολύ δημιουργικός διάλογος μεταξύ ειδικών και ελπίζουμε να δούμε γόνιμα αποτελέσματα στο μέλλον.

Liliana Ezechil

Νέα από τη Δανία

Σύντομα νέα από το VUC FYN Glamsbjerg όπου η μεθοδολογία του ARTiT έχει γίνει ευρέως αποδεκτή. Χτες, πήρα ένα e-mail από έναν από τους εκπαιδευτές του ARTiT που έγραφε: “.. Σήμερα χρησιμοποίησα πραγματικά το ARTiT στο Ανοιχτό Μουσείο… αποδείχθηκε ότι είναι μια σπουδαία και χρήσιμη μέθοδος, την οποία απολαμβάνω να χρησιμοποιώ. Έμαθα τόσα

πολλά στη διάρκεια της εκπαίδευσης εκπαιδευτών στην Αθήνα και είμαι πολύ ευτυχής γι’ αυτό» Εργάζομαι κυρίως με άτομα με δυσλεξία και το θέμα μας είναι «Άνθρωποι και Δημοκρατία» (Karina Thoegersen) Λίγο πριν από τις καλοκαιρινές διακοπές, όλο το προσωπικό του VUC FYN Glamsbjerg πήρε μέρος σε μια εκδρομή το Μουσείο του Faaborg , όπου

6

εφαρμόστηκε σε μεγάλο βαθμό η μεθοδολογία του ΑRTiT. Οι εκπαιδευτές επέλεξαν έναν από τους πίνακες του μουσείο για να τον χρησιμοποιήσουν στις τάξεις τους σε σχέση με το θέμα της «κοινωνικής ένταξης». Σε σχέση με αυτό ένα νέο δια-θεματικό τοπικό πρόγραμμα το INTRFACE σε συνεργασία με την Tina Anette Madsen, πραγματοποιείται τώρα στο Faaborg Museum, όπου μελετάται η αισθητική του Αριστοτέλη και η επίδραση του αρχαιοελληνικού πολιτισμού στο σημερινό πολιτισμό. Φυσικά η μέθοδος που χρησιμοποιείται σε αυτό το πρόγραμμα είναι βασισμένη στο ARTiT.

Στα μαθήματα Αγγλικής γλώσσας για ενήλικες όπου διδάσκω, οι μαθητές είναι πρόθυμοι να δημιουργήσουν τις δικές τους κριτικές ερωτήσεις καθώς ξαναγράφουν το “A Bedtime Story” by Mitsuye Yamada, Camp Notes από την οπτική ενός Δανού, απρόθυμου να ανοίξει την πόρτα σε ξένους. Επιπλέον, στα πλαίσια ενός τοπικού σεμιναρίου με θέμα τους τρόπου που μπορεί να αξιοποιηθεί η χρηση βίντεο και ταινιών στη διδασκαλία, παρουσιάσαμε την τεχνική του D. Perkins προσαρμοσμένη από το ARTiT για την αξιοποίηση κινηματογραφικών ταινιών (5ο στάδιο της μεθόδου «Κριτική και Δημιουργική Μάθηση μέσα από την Αισθητική Εμπειρία»).

Kirsten Kampp

Χρησιμοποιώντας τη μεθοδολογία του ARTiT στη καθημερινή δουλειά στο Μουσείο.

Έχει περάσει σχεδόν ένας χρόνος από τότε που βρέθηκα την Ελλάδα και έμαθα για το ARTiT και για το πώς μπορώ να χρησιμοποιώ τη μέθοδο με διαφορετικές ομάδες ανθρώπων. Από τότε, εφάρμοσα τη μέθοδο με διαφορετικούς επισκέπτες του μουσείου με μεγάλη επιτυχία. Αυτό ο τρόπος να διαβάζεις τις εικόνες, έχει μεγάλη επίδραση τόσο στην κατανόηση του πίνακα / ή του γλυπτού, όσο και κυρίως τον τρόπο που οι θεατές καταλαβαίνουν και στοχάζονται σε σχέση με τον εαυτό τους τη στιγμή που κοιτάζουν και στοχάζονται σε σχέση με το έργο τέχνης. Αυτός ο αναστοχασμός συμβαίνει με ένα άδηλο τρόπο, και αφήνει στον

θεατή μια αίσθηση ελευθερίας, ότι κανείς δεν τον ωθεί να σκεφτεί με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Η μεθοδολογία του ARTiT επιτρέπει να αναδυθούν νέες σκέψεις που μπορεί να οδηγήσουν στην απελευθέρωση από παλιά μοτίβα και να βοηθήσουν ώστε η μάθηση να γίνεται εύκολα και ελεύθερα Όταν ξεναγώ κόσμο στο μουσείο, συχνά χρησιμοποιώ τη μέθοδο χωρίς να το συνειδητοποιώ. Οχι ότι θέλω να επιβάλω οτιδήποτε στους επισκέπτες, αλλά είναι ένας τρόπος να βλέπεις την τέχνη που μπορεί να επιφέρει σημαντική διαφορά τη ζωή των ανθρώπων.

Tina Anette Madsen

Συνέδριο ΑRTiT

Τη Δευτέρα, 29 Οκτωβρίου θα πραγματοποιηθεί τελική εκδήλωση όπου θα παρουσιαστούν τα αποτελέσματα του

προγράμματος ΑRTiT. Οι συμμετέχοντες θα έχουν επιπλέον την ευκαιρία να προμηθευτούν ένα αντίγραφο

της μεθοδολογίας.

7

ΕΤΑΙΡΟΙ Επιστημονική Ένωση Εκπαίδευσης Ενηλίκων (GR)

www.adulteduc.gr ABF (SE) www.abf.se

Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (GR) www.eap.gr

University of Pitesti (RO) www.upit.ro

Roskilde University (DK) www.ruc.dk

VUCFYN (DK) www.vucfyn.dk

Για να μάθετε περισσότερα για τις δράσεις του προγράμματος ARTiT επισκεφθείτε την ιστοσελίδα: www.artit.eu