Stan Ŝrodowiska wojew·dztwa podlaskiego w 1999 roku

SPIS TREśCI

PRZEDMOWA

1. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWčDZTWA

2. OGčLNA CHARAKTERYSTYKA WOJEWčDZTWA PODLASKIEGO

2.1. PoğoŨenie i podziağ administracyjny wojew·dztwa

2.2. Uksztağtowanie powierzchni terenu

2.3. Budowa geologiczna

2.4. Zagospodarowanie powierzchni ziemi

2.5. Demografia

2.6. Specyficzne problemy Ŝrodowiska wojew·dztwa

3. GOSPODARKA

3.1. Rynek pracy

3.2. Przemysğ

3.3. Rolnictwo

3.4. Transport

3.5. Handel i wsp·ğpraca zagraniczna

4. ODPADY

4.1. Wstňp

4.2. Pochodzenie i produkcja odpad·w

4.3. Inicjatywy podejmowane w wojew·dztwie na rzecz ograniczania iloŜci wytwarzanych odpad·w

5. POWIETRZE

5.1. Gğ·wne Ŧr·dğa emisji zanieczyszczeŒ w wojew·dztwie

5.2. Struktura emisji zanieczyszczeΠpowietrza

5.3. Monitoring powietrza

5.4. Inicjatywy podejmowane na rzecz poprawy jakoŜci powietrza

6. WODA

6.1. Zasoby wodne wojew·dztwa

6.2. Gğ·wne Ŧr·dğa zanieczyszczeŒ w·d

6.3. Monitoring rzek

6.4. Monitoring jezior

6.5. Monitoring zbiornik·w zaporowych

6.6. Monitoring w·d podziemnych

6.7. Monitoring geochemiczny osad·w wodnych

6.8. Inicjatywy podejmowane na rzecz ochrony w·d

7. HAĞAS

7.1. Badania hağasu drogowego w Grajewie

7.2. Monitoring "szczeg·lnych uciŃŨliwoŜci" hağasu samochodowego

7.3. Badania hağasu drogowego w Nowince i podsumowanie wynik·w badaŒ hağasu w wojew·dztwie

8. ZINTEGROWANY MONITORING śRODOWISKA

8.1. Zintegrowany monitoring Ŝrodowiska przyrodniczego, cele i zadania

8.2. Wigierska stacja bazowa zintegrowanego monitoringu Ŝrodowiska przyrodniczego

8.3. Ocena stanu Ŝrodowiska zlewni eksperymentalnej

9. WALORY PRZYRODNICZE WOJEWčDZTWA

9.1. środowisko naturalne

9.2. Stan zasob·w przyrody Ũywej

9.3. Formy ochrony przyrody

9.4. GinŃce i zagroŨone gatunki roŜlin i zwierzŃt

9.5. Lasy

10. DZIAĞALNOśĹ WIOś W 1999 ROKU

10.1. DziağalnoŜĺ kontrolna

10.2. Wnioski z dziağalnoŜci kontrolnej

10.3. Nadzwyczajne ZagroŨenia środowiska

10.4. Laboratoria WIOś

10.5. Edukacja ekologiczna

11. WSPčĞPRACA MIŇDZYNARODOWA

12. RYS HISTORYCZNY DZIAĞALNOśCI SĞUŧB OCHRONY śRODOWISKA WOJEWčDZTWA PODLASKIEGO

12.1. DziağalnoŜĺ sğuŨb pomiarowo-badawczych i inspekcyjno-kontrolnych do roku 1999 w byğym

wojew·dztwie biağostockim

12.2. DziağalnoŜĺ sğuŨb pomiarowo-badawczych i inspekcyjno-kontrolnych do roku 1999 w byğym

wojew·dztwie ğomŨyŒskim

12.3. DziağalnoŜĺ sğuŨb pomiarowo-badawczych i inspekcyjno-kontrolnych do roku 1999 w byğym

wojew·dztwie suwalskim

BIBLIOGRAFIA

ANEKS 1 - Klasyfikacja rzek wojew·dztwa podlaskiego badanych w systemie monitoringu przez WIOś w

Biağymstoku

ANEKS 2 - Stan czystoŜci jezior wojew·dztwa podlaskiego

ANEKS 3 - Informacja o sğuŨbach ochrony Ŝrodowiska na terenie wojew·dztwa podlaskiego

PRZEDMOWA

Ochrona Ŝrodowiska zajmuje waŨne miejsce w polityce europejskiej. PaŒstwa zrzeszone oraz starajŃce siň o czğonkostwo w Unii Europejskiej (UE) sŃ obowiŃzane do przestrzegania zasad polityki ochrony Ŝrodowiska, kt·rych podstawŃ jest zachowanie i poprawienie stanu Ŝrodowiska naturalnego oraz ochrona zdrowia czğowieka. SpoŜr·d jedenastu zasad ekologicznych obowiŃzujŃcych w Unii, niezwykle waŨna jest dziewiŃta stwierdzajŃca, iŨ: ochrona Ŝrodowiska jest obowiŃzkiem kaŨdego, zatem konieczna jest edukacja w tym zakresie.

Polityka ochrony Ŝrodowiska UE szczeg·lny nacisk kğadzie na rozwaŨne i racjonalne korzystanie z zasob·w naturalnych oraz rozwijanie wsp·ğpracy miňdzynarodowej dotyczŃcej rozwiŃzywania regionalnych, krajowych lub Ŝwiatowych problem·w ochrony Ŝrodowiska.

Prezentowany raport Stan Ŝrodowiska wojew·dztwa podlaskiego w 1999 roku jest pewnego rodzaju realizacjŃ zasady dziewiŃtej, poniewaŨ przedstawia ocenň tego stanu oraz wnioski z tej oceny wypğywajŃce.

Po wprowadzeniu reformy administracyjnej paŒstwa pierwszy raport o stanie Ŝrodowiska wojew·dztwa podlaskiego ukazağ siň w 1999 roku; kolejna jego edycja powinna byĺ zaprezentowana w 2001 roku.

Decyzjň o wydaniu raportu w 2000 roku zdeterminowağy obchody 20-lecia Inspekcji Ochrony środowiska oraz 40-lecie powoğania do Ũycia w byğym wojew·dztwie biağostockim sğuŨb pomiarowo-badawczych, a p·Ŧniej inspekcyjno-kontrolnych w zakresie ochrony Ŝrodowiska. SğuŨbom tym poŜwiňcony jest odrňbny, zawarty w raporcie rozdziağ.

Autorzy dedykujŃ wydawnictwo byğym i obecnym wsp·ğpracownikom, jak r·wnieŨ wszystkim ludziom szczerze oddanym idei rozumnej ochrony Ŝrodowiska, kt·rzy na r·Ũnych szczeblach zarzŃdzania przyczynili siň do rozwoju sğuŨby ochrony Ŝrodowiska wojew·dztwa podlaskiego.

Zwracam siň z proŜbŃ do wszystkich czytelnik·w zainteresowanych problematykŃ ekologicznŃ naszego wojew·dztwa o Ũyczliwe potraktowanie tej edycji oraz o kierowanie pod naszym adresem wszelkich wniosk·w i uwag, kt·re pozwolŃ na przygotowanie doskonalszej wersji kolejnego raportu w 2002 roku.

15 listopada 2000 roku

Wojew·dzki Inspektor Ochrony środowiskamgr Marek Kňdzierzawski

g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

1. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWčDZTWA

Od 1 stycznia 1999 roku po wprowadzeniu reformy administracyjnej paŒstwa, gospodarzem wojew·dztwa stağ siň SamorzŃd Wojew·dzki. OkreŜla on strategiň rozwoju wojew·dztwa, w kt·rej zawarto (zgodnie z art. 11 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorzŃdzie wojew·dztwa) miňdzy innymi zasady gospodarowania zasobami przyrody w spos·b umoŨliwiajŃcy zachowanie ich przyszğym pokoleniom.

W trakcie trwajŃcego procesu wdraŨania reformy opracowano juŨ dokument Strategia rozwoju wojew·dztwa podlaskiego, kt·ry jest podstawowym dokumentem programowym okreŜlajŃcym zasady i kierunki dğugofalowej koncepcji rozwoju regionu. Strategia opiera siň na zağoŨeniach ciŃgğego rozwoju gospodarczego wojew·dztwa z zastosowaniem zasad ekorozwoju, kt·re w duŨej mierze zostağy juŨ zdefiniowane w ramach prac nad koncepcjŃ Zielonych Pğuc Polski oraz okreŜlone w polityce ekologicznej paŒstwa.

Przyjňte przez wğadze samorzŃdowe zağoŨenia i kierunki rozwoju wojew·dztwa podlaskiego, wytyczajŃce dalsze cele strategii sformuğowano w nastňpujŃcym zapisie intencyjnym: Wojew·dztwo podlaskie jest obszarem inicjowania przedsiňbiorczoŜci gospodarczej, unowoczeŜniania rolnictwa oraz rozwoju turystyki i wypoczynku, infrastruktury spoğecznej, wielokierunkowej edukacji, wsp·ğpracy zagranicznej i miňdzyregionalnej oraz nowoczesnej infrastruktury technicznej - z aktywnym wykorzystaniem poğoŨenia przygranicznego, walor·w Ŝrodowiska kulturowego i przyrodniczego w dŃŨeniu do osiŃgniňcia Ŝrednich wskaŦnik·w rozwoju i poziomu Ũycia w Polsce.

Dokonana w dokumencie analiza stanu wojew·dztwa wyznacza dziağania, kt·re koncentrowaĺ siň powinny wok·ğ szeŜciu sfer (infrastruktury technicznej, gospodarczej, wsp·ğpracy miňdzyregionalnej i zagranicznej, ekologicznej, spoğecznej, ğadu przestrzennego), w kt·rych dokonaĺ naleŨy okreŜlonych dziağaŒ (w ramach kierunk·w rozwoju), aby osiŃgnŃĺ wytyczone w strategii cele gğ·wne.

W sferze ekologicznej zakres dziağaŒ dotyczŃcych gospodarowania i ochrony podstawowych element·w Ŝrodowiska przedstawiono nastňpujŃco:

ǒ Tworzenie warunk·w prawnych do zachowania ciŃgğoŜci przestrzennej i prawidğowego funkcjonowania podstawowych element·w systemu ekologicznego wojew·dztwa poprzez:

❍ podniesienie statusu ochronnego Puszczy Biağowieskiej, czňŜci Parku Krajobrazowego Puszczy KnyszyŒskiej, Obszar·w Chronionego Krajobrazu - Doliny Bugu oraz R·wniny Kurpiowskiej i Doliny Dolnej Narwi,

❍ objňcie ochronŃ transgranicznych element·w systemu przyrodniczego wojew·dztwa, czyli Suwalsko-Wisztynieckiego i Augustowsko-Druskienickiego,

❍ objňcie ochronŃ prawnŃ Niecki Michağowsko-Gr·deckiej oraz niekt·rych dolin rzecznych istotnych dla funkcjonowania systemu ekologicznego wojew·dztwa,

❍ uwzglňdnianie zasad ochrony prawnej w planach zagospodarowania przestrzennego miast i gmin.

ǒ Wzbogacenie systemu przyrodniczego wojew·dztwa, w szczeg·lnoŜci poprzez wspieranie:

❍ zalesiania grunt·w marginalnych dla produkcji rolniczej zgodnie ze stosownymi programami dla zwiňkszenia stopnia lesistoŜci wojew·dztwa,

❍ sukcesywnego zwiňkszania iloŜci zieleni przeciwerozyjnej na terenach rolniczych,❍ modernizacji i realizacji zbiornik·w wodnych wedğug programu rozwoju mağej retencji i racjonalnego ich wykorzystania.

ǒ Ochrona w·d powierzchniowych i podziemnych w szczeg·lnoŜci poprzez:

❍ objňcie ochronŃ prawnŃ gğ·wnych zbiornik·w w·d podziemnych pradolin rzek SupraŜli (GZW-218), Biebrzy (GZW-217) oraz Sandru Kurpie (GZW-216), w tym w planach zagospodarowania przestrzennego,

❍ aktualizacjň porozumieŒ miňdzynarodowych dotyczŃcych gospodarki wodnej w zlewniach transgranicznych (gğ·wnie rzek Narwi, Bugu i świsğoczy),

❍ wspieranie rozwoju system·w kanalizacji sanitarnej i deszczowej oraz innych dziağaŒ biomanipulacyjnych zapobiegajŃcych zanieczyszczeniom i degradacji w·d z priorytetem ochrony obszar·w zasobowych ujňĺ komunalnych oraz w·d w obszarach przyrodniczo cennych i rekreacyjnych.

ǒ Ochrona powierzchni ziemi i powietrza oraz wykorzystanie surowc·w mineralnych, w szczeg·lnoŜci poprzez:

❍ ochronň wartoŜciowej rolniczej przestrzeni produkcyjnej przed nieuzasadnionym przeznaczeniem na cele nierolnicze w planach zagospodarowania przestrzennego i ekologizacjň technologii produkcji rolniczej z priorytetem obszar·w chronionych,

❍ racjonalnŃ eksploatacjň zğ·Ũ surowc·w mineralnych i rekultywacjň wyrobisk oraz zachowanie na dotychczasowym poziomie uŨytkowania rejon·w perspektywicznej ich eksploatacji,

❍ wspieranie zwiňkszania udziağu proekologicznych noŜnik·w energetycznych w Ŧr·dğach ciepğa oraz wprowadzania na szerszŃ skalň technologii ograniczajŃcych emisjň zanieczyszczeŒ i zmniejszajŃcych stratň ciepğa w budownictwie,

❍ rozw·j stağego monitoringu urzŃdzeŒ i obiekt·w zagraŨajŃcych Ŝrodowisku i przygotowanie Ŝrodk·w zapobiegajŃcych zagroŨeniom,

❍ wspieranie rozwoju nowoczesnego systemu przetwarzania i utylizacji odpad·w stağych z priorytetem w obszarach chronionych.

ǒ Ochrona ludzi i Ŝrodowiska przed hağasem, wibracjami i elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizujŃcym poprzez:

❍ stosowne rozwiŃzania planistyczne i projektowe gğ·wnych urzŃdzeŒ komunikacyjnych, energetycznych i telekomunikacyjnych wojew·dztwa,

❍ zastosowanie urzŃdzeŒ technicznych eliminujŃcych i ograniczajŃcych uciŃŨliwoŜci.

ǒ Ochrona przed nadzwyczajnymi zagroŨeniami Ŝrodowiska, w szczeg·lnoŜci poprzez:

❍ system monitoringu obiekt·w i urzŃdzeŒ mogŃcych spowodowaĺ nadzwyczajne zagroŨenia Ŝrodowiska,

❍ planowanie i przygotowywanie Ŝrodk·w przeciwdziağania tym zagroŨeniom.

Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w Biağymstoku realizuje wyŨej wymienione cele poprzez prowadzenie zgodnie z ustawŃ o Inspekcji Ochrony środowiska kontroli dziağalnoŜci podmiot·w gospodarczych na terenie wojew·dztwa oraz dziağalnoŜci badawczej w zakresie monitoringu zmian zachodzŃcych w Ŝrodowisku.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

2. OGčLNA CHARAKTERYSTYKA WOJEWčDZTWA PODLASKIEGO

2.1. PoğoŨenie i podziağ administracyjny wojew·dztwa

Wojew·dztwo podlaskie poğoŨone jest w p·ğnocno-wschodniej czňŜci Polski, w geograficznym Ŝrodku Europy i graniczy z trzema wojew·dztwami: warmiŒsko-mazurskim, mazowieckim i lubelskim. Region rozciŃga siň wzdğuŨ malowniczej Niziny Podlaskiej, sŃsiadujŃcej z Pojezierzem Mazurskim i NizinŃ MazowieckŃ. Od wschodu, na dğugoŜci okoğo 260 km graniczy z BiağorusiŃ, zaŜ od p·ğnocy, na ponad 100-kilometrowym odcinku z LitwŃ.

Wojew·dztwo zajmuje obszar 20180 km2, co stanowi 6,4% powierzchni Polski (sz·ste miejsce pod wzglňdem obszaru wŜr·d 16 wojew·dztw). Administracyjnie podzielone jest na 14 powiat·w oraz 3 miasta funkcjonujŃce na prawach powiatu: Biağystok, ĞomŨa i Suwağki. Na obszarze tym znajduje siň 118 gmin, w tym: 13 gmin miejskich, 23 gminy miejsko-wiejskie, 82 gminy wiejskie oraz 3275 soğectw. Sieĺ osadniczŃ stanowi 36 miast i 3950 wsi.

WOJEWčDZTWO PODLASKIEpodziağ administracyjny

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

2. OGčLNA CHARAKTERYSTYKA WOJEWčDZTWA PODLASKIEGO

2.2. Uksztağtowanie powierzchni terenu

Wedğug podziağu fizjograficznego Polski teren wojew·dztwa podlaskiego naleŨy do Prowincji Nizin Wschodniobağtycko-Biağoruskich, podprowincji Pojezierzy Wschodniobağtyckich i podprowincji Nizin (Wysoczyzn) Podlasko-Biağoruskich. Gğ·wnymi makroregionami wojew·dztwa podlaskiego sŃ: Nizina P·ğnocnopodlaska i Pojezierze Litewskie. WŜr·d wyodrňbnionych mezoregion·w w granicach wojew·dztwa podlaskiego znajdujŃ siň: Pojezierze Zachodniosuwalskie, Pojezierze Wschodniosuwalskie, R·wnina Augustowska, Wysoczyzna KolneŒska, Kotlina BiebrzaŒska, Wysoczyzna Biağostocka, Wzg·rza Sok·lskie, Wysoczyzna Wysokomazowiecka, Dolina G·rnej Narwi, R·wnina Bielska i Wysoczyzna DrohiczyŒska.

Nizina P·ğnocnopodlaska pod wzglňdem geomorfologicznym przedstawia przedğuŨenie Niziny P·ğnocnomazowieckiej, posiada jednak surowszy klimat, naleŨy do innego (p·ğnocnego) dziağu geobotanicznego, a strukturalnie - do prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej (wyniesienie mazowiecko-suwalskie i depresja biağostocka). R·Ũnice klimatyczne ze ŜrodkowŃ PolskŃ ilustruje por·wnanie Ŝredniej temperatury stycznia: w Warszawie 2,9Á C, w Biağymstoku -4,1ÁC, przy prawie takiej samej Ŝredniej temperaturze lipca.

Botanicznie Nizinň PodlaskŃ zaliczono do nastňpujŃcych krain: czňŜciowo do tak zwanego wschodniopomorskiego pasa przejŜciowego (okrňg kolneŒski), do krainy ğomŨyŒskiej i krainy p·ğnocnopodlaskiej (z okrňgami: biağostocko-biağowieskim i mielnickim). Krainy te pozbawione sŃ wyraŦnej indywidualnoŜci, natomiast krajobrazowo moŨna wyr·Ũniĺ osiem zr·Ũnicowanych region·w: Wysoczyznň KolneŒskŃ, Kotlinň BiebrzaŒskŃ, Wysoczyznň BiağostockŃ, Wzg·rza Sok·lskie, Wysoczyznň WysokomazowieckŃ, Dolinň G·rnej Narwi, R·wninň BielskŃ i Wysoczyznň DrohiczyŒskŃ. Przez tň ostatniŃ przebiegajŃ silnie zdenudowane moreny stadium Warty, natomiast Wysoczyzny Biağostocka i KolneŒska majŃ formy glacjalne znacznie potňŨniejsze i lepiej zachowane.

Pojezierze Litewskie tworzŃ ciŃgi morenowe lobu niemeŒskiego. Wiňksza jego czňŜĺ leŨy na terytorium Litwy. Jednostka obejmuje formy polodowcowe trzech gğ·wnych faz zlodowacenia bağtyckiego (leszczyŒska, poznaŒska, pomorska). O ile moreny czoğowe fazy poznaŒskiej i pomorskiej sŃ doŜĺ wyraŦne, to zasiňg fazy leszczyŒskiej jest maskowany przez osady sandrowe mğodszych faz zlodowacenia. Klimat w polskiej czňŜci tego regionu ma wyraŦne cechy kontynentalne z najniŨszymi (poza obszarami g·rskimi) temperaturami powietrza, dğuŨszym okresem trwania zimy, kr·tszym okresem wegetacji roŜlin w stosunku do pozostağej czňŜci kraju.

Zachodnia czňŜĺ Pojezierza Litewskiego, znajdujŃca siň w granicach Polski, czňsto zwana Pojezierzem Suwalsko-Augustowskim, zostağa podzielona na cztery mezoregiony - w tym w wojew·dztwie podlaskim znajdujŃ siň trzy: Pojezierze Zachodniosuwalskie, Pojezierze Wschodniosuwalskie i R·wnina Augustowska.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

2. OGčLNA CHARAKTERYSTYKA WOJEWčDZTWA PODLASKIEGO

2.3. Budowa geologiczna

CağŃ powierzchniň wojew·dztwa pokrywajŃ utwory czwartorzňdowe, kt·rych wyksztağcenie litologiczne oraz uksztağtowana w wyniku proces·w niszczŃcych i sedymentacji rzeŦba, praktycznie determinujŃ stosunki wodne na obszarze NiŨu Polskiego. Utwory starsze rozpoznane sŃ wyğŃcznie otworami wiertniczymi.

Najstarszymi rozpoznanymi utworami NiŨu Polskiego sŃ utwory prekambryjskiego podğoŨa krystalicznego. Obszar byğego wojew·dztwa biağostockiego znajduje siň w obrňbie dw·ch jednostek prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej: Wyniesienia Mazursko-Suwalskiego - p·ğnocna czňŜĺ wojew·dztwa i ObniŨenia Podlaskiego - poğudniowa czňŜĺ wojew·dztwa.

Utwory paleozoiczne wystňpujŃ gğ·wnie w poğudniowej czňŜci wojew·dztwa, w obniŨeniu podğoŨa prekambryjskiego (ObniŨenie Podlaskie). CzňŜĺ p·ğnocna wojew·dztwa (Wyniesienie Mazursko-Suwalskie) jest wğaŜciwie pozbawiona pokrywy paleozoicznej.

Utwory mezozoiczne na omawianym terenie sŃ reprezentowane przez skağy wszystkich okres·w tej ery. Nie znaczy to jednak, ze przez cağŃ erň mezozoicznŃ istniağa tu ciŃgğoŜĺ sedymentacyjna, gdyŨ stwierdza siň brak niekt·rych ogniw stratygraficznych.

Utwory triasu dolnego wystňpujŃ przede wszystkim w ObniŨeniu Podlaskim, zaŜ na obszarze Wyniesienia Mazursko-Suwalskiego stwierdzano ich obecnoŜĺ gğ·wnie w czňŜci zachodniej tego terenu.

Utwory triasu Ŝrodkowego wystňpujŃ jedynie w poğudniowo-zachodniej czňŜci wojew·dztwa podlaskiego, od rejonu Drohiczyna ku zachodowi (w rejonie tym przebiegağa granica zasiňgu facji morskiej).

Osady jury wykazujŃ zr·Ũnicowanie wskazujŃce na zmieniajŃce siň warunki sedymentacji. Utwory jury na obszarze Wyniesienia Mazursko-Suwalskiego zalegajŃ w zdecydowanej wiňkszoŜci na skağach podğoŨa krystalicznego, natomiast w ObniŨeniu Podlaskim utwory te spoczywajŃ najczňŜciej na utworach triasowych. Powierzchnia utwor·w jurajskich jest wzglňdnie wyr·wnana i wykazuje tendencjň obniŨania siň ku poğudniowi i poğudniowemu zachodowi.

Na omawianym obszarze brak jest utwor·w kredy dolnej i niekt·rych ogniw kredy g·rnej. Kompleks utwor·w kredowych zapada ku zachodowi, czyli zgodnie z nachyleniem powierzchni starszego podğoŨa. Utwory jury i kredy wystňpujŃ na obszarze cağego wojew·dztwa tworzŃc ciŃgğŃ pokrywň.

Utwory trzeciorzňdu na terenie byğego wojew·dztwa biağostockiego nie wystňpujŃ na cağym jego obszarze. Brak ich zaznacza siň w centralnej czňŜci Wysoczyzny Biağostockiej od okolic R·Ũanegostoku na p·ğnocy, przez rejon Sok·ğki, Czarnej Biağostockiej i SupraŜla, po wschodniŃ czňŜĺ Biağegostoku na zachodzie i rejon Topolan, TrzeŜcianki i Wasiek na poğudniu, a takŨe w najbardziej wysuniňtej na wsch·d czňŜci wojew·dztwa (okolice Kruszynian i Krynek). Stwierdzono teŨ, iŨ osady trzeciorzňdowe nie wystňpujŃ w czňŜci otwor·w na p·ğnoc od Bielska Podlaskiego oraz na obszarze poğoŨonym wzdğuŨ doliny Bugu na wsch·d od Siemiatycz.

MiŃŨszoŜĺ utwor·w trzeciorzňdowych jest bardzo zmienna, co wynika zar·wno ze znacznego zr·Ũnicowania powierzchni stropowej kredy, jak teŨ proces·w denudacji i erozji zachodzŃcych podczas miocenu i pliocenu oraz egzaracji dokonanej przez lŃdol·d w czwartorzňdzie. Najwiňksze miŃŨszoŜci osad·w trzeciorzňdu stwierdzono w Topczewie (224 m) i w Zalesiu (okoğo 100 m). Powierzchnia stropu trzeciorzňdu wykazuje znaczne, siňgajŃce 200

m deniwelacje.

Obszar byğego wojew·dztwa ğomŨyŒskiego leŨy w obrňbie prekambryjskiej platformy wschodnioeuropejskiej, w kt·rej podğoŨe krystaliczne zalega na gğňbokoŜci od 700 do 1500 m. BudujŃ jŃ gğ·wnie skağy metamorficzne: migmatyty, gnejsy, amfibolity i granitognejsy.

P·ğnocna i Ŝrodkowa czňŜĺ tego terenu w zasadzie pozbawiona jest skağ paleozoicznych. W poğudniowej czňŜci, gdzie nastňpuje obniŨenie platformy w kierunku obniŨenia podlaskiego, na krystaliniku zalegajŃ paleozoiczne osady kambru, ordowiku, syluru i permu. Utwory ery mezozoicznej wystňpujŃce na cağym omawianym obszarze zaliczane do triasu, jury i kredy wyksztağcone sŃ w postaci muğowc·w, wapieni, dolomit·w, piaskowc·w, margli i kredy piszŃcej. PosiadajŃ miŃŨszoŜĺ od 300 do 800 m.

Na osadach mezozoicznych zalegajŃ utwory trzeciorzňdowe pochodzenia morskiego oraz Ŝr·dlŃdowego. Utwory morskie zaliczane do paleogenu o miŃŨszoŜci od 10 do 80 m wystňpujŃ gğ·wnie w postaci piask·w glaukonitowych, a Ŝr·dlŃdowe przynaleŨne do neogenu charakteryzujŃ siň osadami piaszczystymi z pyğem wňglowym barwy brunatnej oraz iğami i muğkami.

OligoceŒskie piaski stanowiŃ uŨytkowy poziom wodonoŜny, kt·ry na terenie byğego wojew·dztwa ğomŨyŒskiego ujmowany jest z gğňbokoŜci okoğo 200-250 m nielicznymi studniami gğňbinowymi.

Od powierzchni terenu wystňpujŃ utwory czwartorzňdowe, gğ·wnie pochodzenia glacjalnego i interglacjalnego zğoŨone na osadach trzeciorzňdowych. ZalegajŃ one Ŝrednio do gğňbokoŜci 130õ150 m pod powierzchniŃ terenu. Pokrywň czwartorzňdowŃ budujŃ w przewadze utwory zlodowacenia Ŝrodkowopolskiego wyksztağcone w postaci muğk·w, iğ·w, glin zwağowych, wolnolodowcowych piask·w i Ũwir·w oraz gğaz·w morenowych.

Podczas cofania siň lŃdolodu stadiağu p·ğnocno-mazowieckiego na powierzchni terenu powstağo wiele form zwiŃzanych z topnieniem lodu, takich jak: sandry, moreny czoğowe, ozy i kemy. DominujŃcŃ morenŃ czoğowŃ tego okresu jest wağ Czerwonego Boru. Najmğodsze zlodowacenie p·ğnocno-polskie (bağtyckie) objňğo swym zasiňgiem tylko region Grajewa i Rajgrodu, pozostawiajŃc tam wyraŦne formy morenowe.

Wsp·ğczesny okres ciepğy trwajŃcy okoğo 10 tys. lat, zwany holocenem, traktowany jako najmğodsze ogniwo plejstocenu, charakteryzuje siň powstaniem osad·w rzecznych i jeziornych. W zagğňbieniach bezodpğywowych i mğodych dolinach rzecznych utworzyğy siň torfy, muğki, namuğy i kredy jeziorne.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

2. OGčLNA CHARAKTERYSTYKA WOJEWčDZTWA PODLASKIEGO

2.4. Zagospodarowanie powierzchni ziemi

Wojew·dztwo podlaskie jest regionem o charakterze ro1niczo-przemysğowym. W strukturze powierzchni dominujŃ uŨytki rolne, krajobraz wzbogacajŃ rozlegğe tereny leŜne, liczne rzeki i jeziora. W odniesieniu do cağej powierzchni wojew·dztwa struktura przedstawia siň nastňpujŃco: uŨytki rolne stanowiŃ 59,9%, lasy i grunty leŜne 29,8%, wody 1,8%, grunty zabudowane i zurbanizowane 2,2%, pozostağe 6,3% powierzchni.

Struktura uŨytk·w rolnych przestawia siň nastňpujŃco: grunty orne 66%, sady 0,4%, ğŃki 20,85%, pastwiska 12,8%.

Podlaskie nie naleŨy do region·w zasobnych w surowce mineralne. Poza nieeksploatowanymi, z uwagi na nieopğacalnoŜĺ wydobycia, rudami Ũelaza wystňpujŃ tu tylko surowce skalne stanowiŃce bazň na potrzeby budownictwa i przemysğu materiağ·w budowlanych: piaski, iğy ceramiczne, Ũwiry, kruszywo, torfy, borowiny i kreda.

Na terenie wojew·dztwa eksploatowane sŃ surowce mineralne naleŨŃce do kopalin pospolitych, czyli: kruszywa naturalne, surowce ilaste ceramiki budowlanej, piaski kwarcowe do produkcji beton·w kom·rkowych, piaski kwarcowe do produkcji cegğy wapienno-piaskowej, torf, kreda piszŃca i jeziorna.

Istnieje 172 udokumentowanych zğ·Ũ kruszywa; najwiňksze rozpoznane zğoŨa znajdujŃ siň w p·ğnocnej i centralnej czňŜci wojew·dztwa w rejonie Suwağk, Sok·ğki i gminy WŃsosz.

Geologiczne zasoby kruszywa naturalnego udokumentowanych i zarejestrowanych zğ·Ũ wynoszŃ og·ğem 1094396 tys. ton. Opr·cz kruszywa wystňpujŃ r·wnieŨ surowce ilaste zbilansowane w 22 udokumentowanych zğoŨach

(20232 tys. m3) z najwiňkszymi w rejonie Biağegostoku ("Koplany", "Zğotoria", "Dobrzyniewo", "Knyszyn"), Hajn·wki i Bielska Podlaskiego ("Lewkowo Stare", "Orla", "CzyŨe", "TrywieŨa") oraz w MŃtwicy i Szepietowie, kreda piszŃca (Mielnik) i kreda jeziorna udokumentowana w siedmiu zğoŨach: w p·ğnocnej i p·ğnocno-wschodniej czňŜci wojew·dztwa (gminy: Sejny, Giby, Rajgr·d), a takŨe p·ğnocno-zachodniej czňŜci wojew·dztwa w BarŨykowie i Rajgrodzie oraz torf wystňpujŃcy r·wnieŨ w siedmiu zğoŨach w iloŜci 1777 tys. ton. Aktualnie eksploatacjň torfu na skalň przemysğowŃ prowadzi siň na terenie wojew·dztwa na zğoŨu "Rajgr·d" i "Rabin·wka" w gminie Michağowo.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

2. OGčLNA CHARAKTERYSTYKA WOJEWčDZTWA PODLASKIEGO

2.5. Demografia

LudnoŜĺ

Wojew·dztwo podlaskie zamieszkuje 1224 tys. os·b, z czego 57,3% Ũyje w miastach. Niski stopieŒ urbanizacji

powoduje, iŨ gňstoŜĺ zaludnienia ksztağtuje siň na poziomie 61 os·b/km2 (Ŝrednia w Polsce to 124 osoby/km2). Na 100 mňŨczyzn wojew·dztwa przypadajŃ 103 kobiety. SpoğeczeŒstwo Podlaskiego jest stosunkowo mğode. Okoğo 30% ludnoŜci nie przekroczyğo jeszcze 17 roku Ũycia, zaŜ blisko 57% jest w wieku produkcyjnym. ObecnoŜĺ uczelni wyŨszych sprzyja ksztağceniu wysoko kwalifikowanej kadry - blisko 6% mieszkaŒc·w regionu posiada wyksztağcenie wyŨsze.

Struktura wyksztağcenia ludnoŜci przedstawia siň nastňpujŃco: 5,8% wyŨsze, 25,5% Ŝrednie, 19,9% zasadnicze zawodowe, 36,5% podstawowe, 12,3% pozostağe. Struktura wieku: 27,8% wiek przedprodukcyjny, 56,8% wiek produkcyjny, 15,4% wiek poprodukcyjny.

Wojew·dztwo podlaskie jest regionem o wielokulturowej i wielonarodowoŜciowej specyfice. Pod wzglňdem etnicznym jest niewŃtpliwie najbardziej zr·Ũnicowane spoŜr·d 16 wojew·dztw. MieszkajŃ tu Biağorusini, Litwini, UkraiŒcy, Tatarzy, ŧydzi, Romowie.

Najwiňksze miasta

Najwiňkszym miastem wojew·dztwa podlaskiego, a zarazem jego stolicŃ jest Biağystok. W grudniu 1998 roku zamieszkiwağo w nim 282530 os·b, a w Biağostockiej Aglomeracji Miejskiej - obejmujŃcej gminy oŜcienne - ponad 353 tys. os·b. Dwa miasta bňdŃce do niedawna stolicami zlikwidowanych wojew·dztw przekroczyğy liczbň 60 tys. mieszkaŒc·w: ĞomŨa (ponad 65 tys.), Suwağki (68 tys.).

W wojew·dztwie dominujŃ miasta mağe, liczŃce do 20 tys. mieszkaŒc·w. Grupa miast Ŝrednich, o populacji mieszczŃcej siň w przedziale od 20 do 30 tys. jest mağo liczna, obejmuje takie miasta, jak: August·w (30 tys.), Bielsk Podlaski (28 tys.), Sok·ğka (29 tys.), Hajn·wka (25 tys.), Grajewo (23 tys.), Zambr·w (24 tys.) i Ğapy (24 tys.).

Biağystok liczy blisko 300 tys. mieszkaŒc·w. Pierwsze wzmianki o mieŜcie pojawiğy siň juŨ w XV - wiecznej Kronice Ruskiej, jednakŨe peğny rozkwit nastŃpiğ w czasach Jana Klemensa Branickiego. Hetman wielki koronny stworzyğ tu prowincjonalnŃ rezydencjň magnackŃ, znanŃ na Ŝwiecie jako Wersal Podlaski bŃdŦ Wersal P·ğnocy. Do dziŜ oglŃdaĺ moŨna pochodzŃce z tego okresu przepiňkne zağoŨenia pağacowo-parkowe, a takŨe Ratusz, dawnŃ zbrojowniň hetmaŒskŃ - tak zwany Cekhauz, LoŨň MasoŒskŃ, Dom Koniuszego, liczne cerkwie i koŜcioğy oraz wiele innych budynk·w i budowli budzŃcych podziw i uznanie turyst·w.

Biağystok jest waŨnym oŜrodkiem naukowym. Dziağa tu 11 wyŨszych uczelni ksztağcŃcych mğodzieŨ w r·Ũnych kierunkach specjalizacji zawodowej. SŃ to: Akademia Medyczna, Politechnika Biağostocka, Uniwersytet w Biağymstoku, WyŨsza Szkoğa Finans·w i ZarzŃdzania, WyŨsza Szkoğa Ekonomiczna, WyŨsza Szkoğa Matematyki i Informatyki UŨytkowej, Filia Akademii Muzycznej w Warszawie, WyŨsza Szkoğa Administracji Publicznej, WyŨsze Seminarium Duchowne, WyŨsza Szkoğa Pedagogiczna, Wydziağ Sztuki Lalkarskiej Akademii Teatralnej w Warszawie.

W Biağymstoku powstağ jňzyk esperanto, kt·rego tw·rcŃ byğ mieszkajŃcy tu Ludwik Zamenhof. Stolica

wojew·dztwa jest najwiňkszym w regionie centrum kulturalnym. Funkcjonuje tu Filharmonia Biağostocka, Biağostocki Teatr Lalek, Teatr Dramatyczny im. Al. Wňgierki. Do dyspozycji mieszkaŒc·w pozostajŃ liczne kina, muzea, galerie. Swoje siedziby majŃ regionalne rozgğoŜnie radiowe, Oddziağ Telewizji Polskiej S.A., redakcje gazet, wydawnictw i czasopism. OgromnŃ rangŃ i uznaniem cieszy siň biağostocka medycyna. Akademia Medyczna i dwa szpitale kliniczne realizujŃ badania naukowe w ramach program·w europejskich i Ŝwiatowych. Na szczeg·lnŃ uwagň zasğuguje ginekologia, neurochirurgia, transplantacja nerek i ortopedia.

Podstawň gospodarki miasta stanowi przemysğ spoŨywczy, lekki, maszynowy, a takŨe budownictwo, handel i usğugi.

Stolica wojew·dztwa podlaskiego jest najwiňkszym w Polsce p·ğnocno-wschodniej centrum wystawienniczo-handlowym. Odbywa siň tu szereg imprez targowych, w kt·rych uczestniczŃ krajowi i zagraniczni producenci, handlowcy i wytw·rcy. Biağystok utrzymuje kontakty gospodarcze i kulturalne z pokrewnymi miastami innych paŒstw. Podpisano porozumienia z Dijon, Milwaukee, Eindhovenem, Kaliningradem, Grodnem, JeğgawŃ, Kownem i Niemenczynem.

ĞomŨa, poğoŨona na narwiaŒskiej skarpie znajduje siň w centrum atrakcyjnych teren·w przyrodniczych. PrzylegajŃ do niej duŨe kompleksy leŜne Kurpiowskiej Puszczy Zielonej i Czerwonego Boru, nieopodal rozciŃga siň ĞomŨyŒski Park Krajobrazowy Doliny Narwi.

Miasto powstağo na kresowych ziemiach p·ğnocno-wschodniego Mazowsza w X wieku. PozostağoŜciŃ tamtych lat jest grodzisko w Starej ĞomŨy, Wzg·rze Ŝw. WawrzyŒca i G·ra Kr·lowej Bony. Warte uwagi sŃ r·wnieŨ p·Ŧniejsze zabytki architektury: XVI-wieczny KoŜci·ğ Katedralny, zesp·ğ klasztorny Si·str Benedyktynek, klasycystyczny Ratusz czy KoŜci·ğ pod wezwaniem Wniebowziňcia NMP.

LiczŃce ponad 65 tys. mieszkaŒc·w miasto jest oŜrodkiem gospodarczym i spoğeczno-kulturalnym. Utrzymuje kontakty z zaprzyjaŦnionymi miastami za granicŃ. SŃ to Muscatine, Nowograd WoğyŒski, Soleczniki, Aarhus.

ĞomŨa ma dobrze rozwiniňtŃ sieĺ plac·wek oŜwiatowych. Funkcjonuje tu 10 szk·ğ podstawowych, 5 lice·w og·lnoksztağcŃcych, Zespoğy Szk·ğ Zawodowych, kt·rym sğuŨy Centrum Ksztağcenia Praktycznego - jedna z piňtnastu plac·wek w Polsce. Absolwenci szk·ğ Ŝrednich mogŃ kontynuowaĺ naukň w studiach policealnych a takŨe w szkoğach wyŨszych. NaleŨŃ do nich: Nauczycielskie Kolegium Jňzyk·w Obcych, WyŨsze Seminarium Duchowne, WyŨsza Szkoğa Agrobiznesu, WyŨsza Szkoğa ZarzŃdzania i PrzedsiňbiorczoŜci im. B. JaŒskiego. środowisko naukowe uzupeğnia aktywnie dziağajŃce ĞomŨyŒskie Towarzystwo Naukowe im. Wag·w.

W ĞomŨy dziağajŃ profesjonalne instytucje kulturalne - ĞomŨyŒska Orkiestra Kameralna, Biuro Wystaw Artystycznych, PaŒstwowy Teatr Lalek, Galeria Pod Arkadami, Miejski Dom Kultury, Regionalny OŜrodek Kultury, Muzeum P·ğnocno-Mazowieckie.

Suwağki, miasto liczŃce niespeğna 68 tys. mieszkaŒc·w, poğoŨone w p·ğnocnej czňŜci wojew·dztwa podlaskiego zağoŨone zostağo w latach 1682-90 przez Zakon Kameduğ·w Wigierskich, jako wieŜ nad CzarnŃ HaŒczŃ.

W roku 1715 Suwağki otrzymağy prawa miejskie, zatwierdzone przywilejem Augusta II w roku 1720 i nadaniem miastu herbu.

Od reformy administracyjnej paŒstwa w 1975 roku nastŃpiğ intensywny rozw·j spoğeczny i gospodarczy. Do dzisiaj zachowağo siň tu wiele zabytk·w o klasycystycznym charakterze. Najcenniejsze z nich to: Katedra św. Aleksandra, KoŜci·ğ pod wezwaniem NajŜwiňtszego Serca Jezusowego, gmach gimnazjum, ratusz miejski oraz zabudowa ulicy

KoŜciuszki. Najbardziej reprezentacyjne w mieŜcie sŃ: budynek dawnej resursy, w kt·rym dziŜ mieŜci siň Muzeum Okrňgowe oraz dom, w kt·rym urodziğa siň Maria Konopnicka.

Charakter gospodarczy miasta zdeterminowağy tradycja i poğoŨenie geograficzne. W ostatnich latach nastŃpiğ szybki rozw·j prywatnej przedsiňbiorczoŜci. Powstağo okoğo 5 tys. nowych podmiot·w gospodarczych. FunkcjonujŃca od lat Polsko-Litewska Izba Gospodarcza wspomaga i oŨywia kontakty handlowe kupc·w i przedsiňbiorc·w z wielu kraj·w Europy poprzez organizowanie Suwalskich Targ·w Pogranicza. Funkcjonuje tu takŨe Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna, gdzie inwestorom przysğugujŃ ulgi inwestycyjne. Preferowana jest produkcja i przetw·rstwo rolno-spoŨywcze, produkcja urzŃdzeŒ proekologicznych, sprzňtu turystycznego, opakowaŒ oraz linii technologicznych.

JednŃ z waŨniejszych gağňzi gospodarki jest turystyka. PoğoŨenie miasta w pobliŨu Suwalskiego Parku Krajobrazowego, Wigierskiego Parku Narodowego, w otoczeniu niezliczonych, malowniczych jezior spowodowağo wzrost zainteresowania wypoczynkiem w tym rejonie. Rozw·j bazy turystycznej jest priorytetowym zadaniem wğadz samorzŃdowych.

Miasto aktywnie dziağa w kierunku ochrony Ŝrodowiska naturalnego: wybudowano tu nowoczesny Zakğad Utylizacji Odpad·w Komunalnych i komunalnŃ oczyszczalniň Ŝciek·w (od 1997 roku Ŝcieki pozbawiane sŃ w III stopniu oczyszczania, znacznego ğadunku zwiŃzk·w fosforu i azotu - form odpowiedzialnych za tak zwane wt·rne zanieczyszczenie Ŝrodowiska).

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

2. OGčLNA CHARAKTERYSTYKA WOJEWčDZTWA PODLASKIEGO

2.6. Specyficzne problemy Ŝrodowiska wojew·dztwa

WŜr·d wielu problem·w wynikajŃcych z dziağalnoŜci gospodarczej oraz specyfiki regionu na terenie wojew·dztwa podlaskiego naleŨy wymieniĺ zagroŨenia i degradacjň Ŝrodowiska naturalnego wynikajŃce z rozwijajŃcej siň turystyki i zwiŃzanej z niŃ gospodarki Ŝciekowej.

Istotnym zagroŨeniem jest obserwowany w miastach i na drogach tranzytowych wojew·dztwa wzrost natňŨenia ruchu koğowego, szczeg·lnie pojazd·w transportowych, co przy braku obwodnic w rejonach podmiejskich powoduje zwiňkszenie powierzchni obszar·w, na kt·rych nie sŃ speğnione normy dopuszczalnego natňŨenia hağasu.

Do najwaŨniejszych problem·w ochrony Ŝrodowiska, kt·re wymagajŃ pilnego rozwiŃzania na terenie wojew·dztwa podlaskiego naleŨŃ:

ǒ problem unieszkodliwiania odpad·w szpitalnych; na terenie wojew·dztwa nie istnieje zakğad utylizacji tego typu odpad·w, a spos·b postňpowania z nimi nie odpowiada obowiŃzujŃcym przepisom;

ǒ problem likwidacji istniejŃcych mogilnik·w; obecnoŜĺ kilkunastu obiekt·w, w kt·rych skğadowane sŃ gğ·wnie przeterminowane Ŝrodki ochrony roŜlin stwarza potencjalne zagroŨenie zanieczyszczenia Ŝrodowiska, gğ·wnie wodnego o dğugotrwağych skutkach trudnych do zneutralizowania; specyfika unieszkodliwiania tych odpad·w wymaga odpowiednich technologii, kt·rymi nie dysponujŃ istniejŃce zakğady utylizacji w Polsce;

ǒ spos·b wykorzystania bŃdŦ unieszkodliwiania osad·w Ŝciekowych; oddanie w ostatnich latach w wojew·dztwie podlaskim kilkudziesiňciu komunalnych i gminnych oczyszczalni Ŝciek·w spowodowağo znaczŃcy wzrost wytwarzanych osad·w, kt·re w formie surowej stanowiŃ zagroŨenie Ŝrodowiska, szczeg·lnie bakteriologiczne; moŨliwoŜci unieszkodliwiania osad·w Ŝciekowych i ich wykorzystania rolniczego sŃ bardzo duŨe, jednakŨe nie istniejŃ obecnie wystarczajŃce iloŜĺ instalacji do ich przer·bki; stosowanŃ w wojew·dztwie metodŃ kontrolowanego unieszkodliwiania osad·w jest przede wszystkim skğadowanie ich na wysypiskach komunalnych; rozwiŃzanie problemu zagospodarowania osad·w Ŝciekowych porzez przeksztağcenie ich w kompost i przyrodnicze wykorzystanie przyczyni siň do poprawy stanu Ŝrodowiska;

ǒ budowa komunalnej oczyszczalni Ŝciek·w dla miasta Kolno, jedynego miasta powiatowego nie posiadajŃcego oczyszczalni; Ŝcieki z cağej miejscowoŜci odpğywajŃ dwoma kolektorami bez Ũadnego oczyszczenia do rzeki Ğabny, skutkiem czego jest jej cağkowita degradacja; wieloletnie dziağania WIOś, z wnioskiem do Prokuratury wğŃcznie, spowodowağy opracowanie tylko dokumentacji technicznej oczyszczalni oraz uzyskanie pozwolenia na budowň, jednakŨe inwestycja nie zostağa dotychczas rozpoczňta.

Wymienione zagadnienia om·wiono szerzej w dalszych rozdziağach niniejszej publikacji

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

3. GOSPODARKA

3.1. Rynek pracy

W gospodarce wojew·dztwa podlaskiego pracuje okoğo 513,5 tys. os·b. Blisko 75,4% zatrudnia sektor prywatny (GUS 1998). Charakter regionu sprzyja rozwojowi rolnictwa, kt·re stwarza najwiňcej miejsc pracy. Wojew·dztwo podlaskie charakteryzuje wysoki udziağ os·b pracujŃcych w rolnictwie (37,4%). WyŨszy odsetek majŃ tylko wojew·dztwa podkarpackie i mağopolskie. Aktualnie struktura przygotowania zawodowego rolnik·w jest niekorzystna. LudnoŜĺ rolnicza posiadajŃca wyksztağcenie wyŨsze stanowi zaledwie 1,5%, wyksztağceniem Ŝrednim zawodowym legitymuje siň okoğo 11%, a 63% to osoby z wyksztağceniem podstawowym i bez wyksztağcenia. Taka struktura wyksztağcenia nie sprzyja rozwojowi i racjonalizacji produkcji, przeobraŨaniu i przystosowaniu gospodarstw rolnych do warunk·w gospodarki rynkowej, jak r·wnieŨ utrudnia reorientacjň zawodowŃ i podejmowanie nowych inicjatyw gospodarczych.

W usğugach rynkowych pracuje 12,9% (13 miejsce w kraju), w przemyŜle i budownictwie 19,9% (15 miejsce w Polsce).

Liczba bezrobotnych w wojew·dztwie podlaskim w kwietniu 2000 roku wynosiğa 74,9 tys. os·b i stanowiğa okoğo 3% og·ğu bezrobotnych w Polsce. WskaŦnik bezrobocia 12,8% plasowağ wojew·dztwo na jednym z ostatnich miejsc pod wzglňdem bezrobocia w kraju i byğ prawie dwa razy niŨszy jak w wojew·dztwie warmiŒsko-mazurskim (23,6%). średni wskaŦnik bezrobocia dla Polski utrzymywağ siň na poziomie 13,7%. W populacji bezrobotnych zaobserwowano wzrastajŃcy udziağ kobiet z 50 do 58,7%. Na jedno miejsce pracy przypadağo 257 bezrobotnych (Ŝredni wskaŦnik krajowy - 178).

NajliczniejszŃ grupň wŜr·d bezrobotnych stanowiğy osoby do 24 lat oraz pomiňdzy 25 a 34 rokiem Ũycia, natomiast pod wzglňdem wyksztağcenia najliczniejszŃ grupň stanowiŃ bezrobotni z wyksztağceniem zasadniczym zawodowym i podstawowym.

Podmioty gospodarcze

Warunki naturalne regionu oraz jego poğoŨenie na granicy Polski sŃ podstawowymi czynnikami ksztağtujŃcymi gospodarcze oblicze wojew·dztwa podlaskiego. Okres transformacji przyni·sğ stağy wzrost sektora prywatnego. Aktualnie w wojew·dztwie podlaskim zarejestrowanych jest ponad 81,9 tys. podmiot·w gospodarczych, z czego 79,3 tys. stanowiŃ jednostki prywatne. WŜr·d podmiot·w prywatnych przewaŨa wğasnoŜĺ os·b fizycznych - ponad 67,4 tys. podmiot·w - kt·re jako mağe i Ŝrednie przedsiňbiorstwa stanowiŃ wielkŃ szansň rozwojowŃ regionu. Ten prňŨny sektor pozwala na wchğanianie os·b odchodzŃcych z rolnictwa, co utrzymuje stosunkowo niski, jak na region typowo wiejski, poziom bezrobocia.

RoŜnie liczba sp·ğek prawa handlowego - zarejestrowanych byğo 2262 tego typu podmiot·w. NiezadowalajŃcy jest przyrost liczby sp·ğek z kapitağem zagranicznym. Na koniec kwietnia 2000 roku zarejestrowanych byğo 321 tego typu sp·ğek. Na terenie wojew·dztwa dziağa okoğo 30 inwestor·w zagranicznych, kt·rzy ulokowali ponad 1 mln USD w inwestycjach bezpoŜrednich.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

3. GOSPODARKA

3.2. Przemysğ

Przemysğ wojew·dztwa zwiŃzany jest z dominujŃcym sektorem rolnictwa, gdyŨ kluczowŃ pozycjň zajmuje w nim produkcja i przetw·rstwo artykuğ·w spoŨywczych (przemysğ mleczarski, miňsny, owocowo-warzywny, piwowarski, spirytusowy i mğynarski). WaŨne znaczenie ma r·wnieŨ produkcja maszyn i urzŃdzeŒ, produkcja tkanin oraz drewna i wyrob·w z drewna.

WartoŜĺ produkcji sprzedanej przemysğu (2341,2 mln zğ) w kwietniu 2000 roku osiŃgnňğa najniŨszy wskaŦnik dynamiki 102,5% i ksztağtowağa siň poniŨej Ŝredniej dla kraju 109,2%. Spadek koniunktury w przemyŜle spoŨywczym w wyniku sytuacji klimatycznej rzutuje na wskaŦniki ekonomiczne wojew·dztwa. Korzystniej wskaŦniki ekonomiczne ksztağtowağy siň w budownictwie, gdzie odnotowano wzrost wartoŜci sprzedaŨy do poziomu 117,1% (339,5 mln zğ). OsiŃgniňty wskaŦnik i tak jest niŨszy od wskaŦnika Ŝredniego dla Polski wynoszŃcego 119,8%.

KonkurencyjnoŜĺ firm w regionie podlaskim nie jest duŨa. Jest to wynik dğugiego okresu niedoinwestowania, w rezultacie czego wiele lokalnych przedsiňbiorstw nie moŨe sprostaĺ swym konkurentom, nie tylko z Europy, ale takŨe z innych, mniej dotkniňtych recesjŃ, region·w Polski. Dlatego teŨ inwestycje w nowe technologie, w doskonalenie kwalifikacji pracownik·w, w zdolnoŜci do adaptowania innowacji muszŃ byĺ wspierane, aby zwiňkszyĺ potencjağ wzrostu konkurencyjnoŜci. BarierŃ w osiŃgniňciu sukcesu w tej dziağalnoŜci jest niewŃtpliwie szczupğoŜĺ posiadanych Ŝrodk·w finansowych. Dlatego teŨ duŨe znaczenie ma tworzenie pozabankowych Ŧr·değ zewnňtrznego zasilania finansowego przedsiňwziňĺ gospodarczych (fundusze dotacji, gwarancji). W celu zwiňkszenia aktywnoŜci mağej i Ŝredniej przedsiňbiorczoŜci konieczne jest r·wnieŨ zapewnienie moŨliwoŜci ğatwiejszego uzyskania wsparcia edukacyjnego, miňdzy innymi w zakresie podejmowania i prowadzenia dziağalnoŜci gospodarczej.

Warunkiem wzrostu aktywnoŜci i przyspieszenia rozwoju gospodarczego jest dostňp do nowych technologii i innowacji dajŃcy szansň na podniesienie konkurencyjnoŜci. Innowacje wsparte inwestycjami w kapitağ ludzki i umiejňtnoŜci prowadzenia biznesu dadzŃ podstawy dla mağej przedsiňbiorczoŜci.

SpoŨywczy

DynamicznŃ rozbudowň przemysğu spoŨywczego stymulujŃ walory Ŝrodowiska naturalnego, rozwiniňte rolnictwo i zasobna baza surowcowa. W regionie istnieje ponad 700 jednostek zajmujŃcych siň przetw·rstwem rolno-spoŨywczym i niemal wszystkie naleŨŃ do sektora prywatnego. WytwarzajŃ produkty miňsne, drobiowe, owocowo-warzywne, zboŨowe, alkohol i piwo. Najwiňksze z nich to: Przedsiňbiorstwo Przemysğu Spirytusowego "POLMOS" w Biağymstoku, Okrňgowe Przedsiňbiorstwo Przemysğu Miňsnego "PMB" w Biağymstoku, Zakğady Miňsne "FARM FOOD" w CzyŨewie, Zakğady Miňsne "NETTER" w CzyŨewie, Biağostockie Zakğady Przemysğu Owocowo-Warzywnego "AGROS" w Biağymstoku, Zakğady Piwowarskie "BROWAR DOJLIDY" w Biağymstoku, Browar P·ğnocny w Suwağkach, "PEPEES" S.A. w ĞomŨy, Suwalskie Zakğady Drobiarskie w Suwağkach.

Przemysğ spoŨywczy regionu, to takŨe przetw·rstwo mleka. Podlaskie mleczarnie sğynŃ w cağym kraju jako najwiňksze i najnowoczeŜniejsze wytw·rnie produkt·w mlecznych. Sp·ğdzielnie mleczarskie z Grajewa, Kolna, PiŃtnicy i Zambrowa znajdujŃ siň w pierwszej dziesiŃtce krajowego rankingu jednostek tej branŨy, zaŜ SM "Mlekovita" w Wysokiem Mazowieckiem zajmuje I miejsce. Dobre wyniki osiŃgajŃ r·wnieŨ mleczarnie w Siemiatyczach (najwiňkszy w kraju eksporter ser·w twardych), Suwağkach, Bielsku Podlaskim i w Augustowie.

Regionalne przedsiňbiorstwa wykorzystujŃ do produkcji nowoczesne oprzyrzŃdowanie i najwyŨszej klasy

technologie wytw·rcze. Ich oferta asortymentowa jest niezwykle bogata i gwarantuje najlepsze walory smakowe. Wiele z przedsiňbiorstw posiada juŨ Certyfikaty ISO.

Lekki

W strukturze gospodarki wojew·dztwa istotnŃ funkcjň odgrywa przemysğ lekki. Jego poczŃtki siňgajŃ odlegğej XVIII-wiecznej historii, kiedy w regionie powstağy pierwsze manufaktury stopniowo przeksztağcane w duŨe fabryki i zakğady wğ·kiennicze. IstniejŃce przedsiňbiorstwa oferujŃ tkaniny weğniane, baweğniane, materiağy obiciowe, wyroby runowe. OgromnŃ popularnoŜciŃ cieszŃ siň produkowane tu dywany, pledy, koce i pasmanteria. Najwiňksze firmy w regionie to: Fabryka Dywan·w "AGNELLA" w Biağymstoku, Fabryka Wyrob·w Runowych "BIRUNA" w Biağymstoku, Zakğady Przemysğu Weğnianego im. E. Plater w Wasilkowie, Przedsiňbiorstwo Przemysğu Baweğnianego "ZAMTEX" S.A. w Zambrowie. Uzupeğnieniem dziağalnoŜci duŨych fabryk jest sieĺ drobnych zakğad·w prywatnych oferujŃcych usğugi krawieckie, tapicerskie i inne.

Drzewny

Przemysğ drzewny podlaskiego oparty jest na rodzimych surowcach rozlegğych obszar·w leŜnych. FunkcjonujŃce przedsiňbiorstwa przemysğu drzewnego sŃ w stanie nasyciĺ nie tylko rynek lokalny. Parkiety, meble, stolarka okienna i drzwiowa, elementy konstrukcji dom·w i sklejka trafiajŃ r·wnieŨ do innych region·w Polski i Europy.

Najwiňksze zakğady zajmujŃce siň pozyskaniem i przerobem materiağ·w drzewnych to: Biağostockie Fabryki Mebli w Biağymstoku, Zakğady Stolarki Budowlanej "STOLBUD" w Sok·ğce, Biağostockie Fabryki Sklejek "BIAFORM" S.A., Przedsiňbiorstwo Produkcyjno-Handlowe "ĞFM" Sp. z o.o. w ĞomŨy, Zakğady Pğyt Wi·rowych S.A. w Grajewie, Fabryka Mebli "FORTE" Oddziağ w Suwağkach, "HOME-MEBLE" w Suwağkach, "EKO-DREWNO MAJEWSKI" w Suwağkach.

Maszynowy

Oferta podlaskiego przemysğu maszynowego jest niezwykle bogata. Maszyny, urzŃdzenia oraz ich czňŜci i podzespoğy znajdujŃ zastosowanie gğ·wnie w przemyŜle spoŨywczym, rolnictwie i leŜnictwie. Wytwarzany asortyment w peğni zaspokaja potrzeby lokalne, a jego nadwyŨki eksportowane sŃ do innych kraj·w.

Najwiňksze zakğady maszynowe to: Fabryka PrzyrzŃd·w i Uchwyt·w "BISON BIAL" S.A. w Biağymstoku, Oddziağy w Bielsku Podlaskim i w Kolnie, "PRONAR" Sp. z o.o. w Narwi, "SPOMASZ" Biağystok, Produkcyjno-Usğugowa Sp·ğdzielnia Pracy "ZAKREM" w Grajewie.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

3. GOSPODARKA

3.3. Rolnictwo

Wojew·dztwo podlaskie jest regionem rolniczym. Ponad 812 tys. ha powierzchni zajmujŃ grunty orne o zr·Ũnicowanych warunkach glebowych, charakteryzujŃce siň niskŃ przeciňtnŃ jakoŜciŃ gleb. Na obszarze tym wystňpujŃ duŨe zr·Ũnicowania warunk·w klimatycznych, w ciŃgu roku. Najbardziej urodzajne tereny wystňpujŃ w poğudniowo-zachodniej czňŜci Podlasia, zaŜ gleby Ŝredniej klasy obejmujŃ p·ğnocno-zachodnie kraŒce regionu.

Kierunki prowadzonej produkcji roŜlinnej i zwierzňcej sŃ ŜciŜle dostosowane do uwarunkowaŒ klimatycznych i glebowych. Uprawia siň tu gğ·wnie ziemniaki, zboŨa (Ũyto, owies, pszenica), kukurydzň, rzepak, buraki cukrowe. Rolnictwo prawie w cağoŜci zwiŃzane jest z sektorem prywatnym (93% gospodarstw). Przeciňtna powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi okoğo 12 ha. Jest to wielkoŜĺ stosunkowo wysoka w por·wnaniu do innych region·w kraju. CharakterystycznŃ cechŃ rolnictwa wojew·dztwa jest to, Ũe na przeciňtnego mieszkaŒca wojew·dztwa przypada najwiňcej uŨytk·w rolnych - 0,98 ha, czyli ponad dwa razy wiňcej niŨ w Polsce (0,48 ha). Czynniki obiektywne powodujŃ, Ũe wskaŦnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, kt·ry uwzglňdnia jakoŜĺ gleb, warunki klimatyczne (temperatura, opady), dğugoŜĺ okresu wegetacji oraz uksztağtowanie powierzchni, plasuje wojew·dztwo na ostatnim miejscu w kraju. Gorsze warunki do produkcji rolnej jak w wojew·dztwie podlaskim wystňpowağy tylko w Polsce w dawnym wojew·dztwie nowosŃdeckim. W wojew·dztwie podlaskim okres wegetacji jest Ŝrednio o 3-4 tygodnie kr·tszy niŨ na przykğad, w wojew·dztwie opolskim; do tak niekorzystnych warunk·w dostosowano kierunki rolniczej produkcji.

W strukturze uŨytk·w rolnych bardzo mağy jest udziağ sad·w, kt·re zajmujŃ tylko 0,23% og·lnej powierzchni (mniejszy udziağ sad·w ma tylko wojew·dztwo warmiŒsko-mazurskie), duŨy jest natomiast udziağ ğŃk - 12,34% (wiňkszy ma tylko wojew·dztwo mağopolskie) i pastwisk - 7,62% (wiňkszy ma tylko wojew·dztwo warmiŒsko-mazurskie). W sumie wojew·dztwo ma jednak najwiňkszy udziağ uŨytk·w zielonych. Ma wiňc bardzo dobre warunki do chowu bydğa mlecznego i miňsnego.

Produkcja zwierzňca oparta jest na trwağej bazie paszowej, jakŃ stanowiŃ uŨytki zielone. Dominuje hodowla trzody chlewnej, bydğa i owiec, jednakŨe kierunkiem priorytetowym jest hodowla bydğa mlecznego. Wojew·dztwo podlaskie sğynie w kraju z najbardziej zaawansowanego procesu specjalizacji gospodarstw produkujŃcych mleko. Realizowany z pomocŃ rzŃdu holenderskiego program "TUROśL" przyczyniğ siň do utworzenia wielu farm mlecznych, kt·rych standard nie ustňpuje podobnym gospodarstwom Danii czy Holandii.

Na Podlasiu istniejŃ doskonağe warunki do tworzenia gospodarstw ekologicznych i produkcji rolnej metodŃ integrowanŃ. Wiele gospodarstw uzyskağo juŨ atesty Stowarzyszenia EKOLAND za produkcjň ŨywnoŜci wysokiej jakoŜci, obejmujŃcej gğ·wnie warzywa, owoce i zboŨa.

DominujŃcŃ formŃ wğasnoŜci sŃ prywatne gospodarstwa rolne, obejmujŃce ponad 97% powierzchni uŨytk·w rolnych. Najwiňcej jest gospodarstw Ŝredniej wielkoŜci, zajmujŃcych od 7 do 20 ha; wiele z nich prowadzi produkcjň mieszanŃ - roŜlinnŃ i zwierzňcŃ.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

3. GOSPODARKA

3.4. Transport

Szlaki komunikacyjne

PoğoŨenie wojew·dztwa podlaskiego (w geograficznym Ŝrodku Europy) bňdŃcego w niedalekiej przyszğoŜci obszarem UE sprawia, iŨ speğnia ono istotnŃ rolň nie tylko w krajowym, ale i w miňdzynarodowym systemie komunikacyjnym. Wojew·dztwo posiada dobrze rozwiniňtŃ sieĺ drogowŃ i kolejowŃ, umoŨliwiajŃcŃ dogodne poğŃczenia ze wszystkimi miejscowoŜciami w regionie i kraju. PrzebiegajŃ tňdy waŨne szlaki komunikacyjne ze wschodu na zach·d i z p·ğnocy na poğudnie. Pierwszy z nich biegnie z Berlina, przez Warszawň i Grodno do Sankt Petersburga, a drugi, z Warszawy do Helsinek, to przyszğa droga tranzytowa szybkiego ruchu VIA BALTICA, kt·ra poğŃczy kraje bağtyckie z EuropŃ ZachodniŃ.

PodstawowŃ sieĺ drogowŃ w regionie stanowiŃ drogi krajowe o dğugoŜci ponad 900 km, wojew·dzkie, ponad 1100 km oraz powiatowe, ponad 7200 km. Z oceny rozmieszczenia dr·g krajowych i wojew·dzkich wynika, Ũe potrzeby wzajemnych powiŃzaŒ pomiňdzy poszczeg·lnymi jednostkami osadniczymi sŃ zaspokojone. Fatalny jest jednak stan techniczny dr·g. Sieĺ drogowa modernizowana byğa w latach siedemdziesiŃtych i osiemdziesiŃtych; wiele odcink·w pochodzi jeszcze z lat szeŜĺdziesiŃtych.

Otwarcie nowych przejŜĺ granicznych z BiağorusiŃ i LitwŃ spowodowağo znaczne nasilenie ruchu samochod·w ciňŨarowych o duŨej ğadownoŜci po drogach nie przystosowanych do duŨych obciŃŨeŒ. Prowadzi to do szybko postňpujŃcej dewastacji i dekapitalizacji nawierzchni przy niewystarczajŃcych Ŝrodkach na utrzymanie i remonty kapitalne dr·g. Ocena stanu dr·g wskazuje na potrzebň pilnej modernizacji i odnowy dr·g stanowiŃcych powiŃzania miňdzyregionalne.

Sieĺ kolejowŃ na terenie wojew·dztwa tworzy 845 km linii normalnotorowych, w wiňkszoŜci jednotorowych, z tego

zaledwie 235 km zelektryfikowanych. W przeliczeniu na 100 km2 daje to wskaŦnik gňstoŜci 4,2 km (Polska - 7,1 km). Brak jest szybkiej kolei umoŨliwiajŃcej skr·cenie czasu dojazdu z gğ·wnych oŜrodk·w miejskich regionu oraz do Warszawy i innych miast.

PrzejŜcia graniczne

W wojew·dztwie podlaskim funkcjonuje 9 przejŜĺ granicznych obsğugujŃcych ruch osobowy i towarowy prowadzŃca na Litwň i BiağoruŜ.

Drogowe przejŜcia graniczne znajdujŃ siň w Budzisku i Ogrodnikach (Litwa) oraz KuŦnicy, Bobrownikach i Poğowcach (BiağoruŜ). PrzejŜcia graniczne w Budzisku i Bobrownikach sŃ obiektami nowoczesnymi o standardzie europejskim. W Ogrodnikach odbywa siň wsp·lna polsko--litewska odprawa celno-dewizowa. PrzejŜcie w Poğowcach przeznaczone jest wyğŃcznie dla obywateli Polski i Biağorusi.

Na terenie wojew·dztwa zlokalizowane sŃ takŨe cztery przejŜcia kolejowe, trzy na granicy z BiağorusiŃ w KuŦnicy, Siemian·wce i Czeremsze oraz jedno na granicy z LitwŃ, w Trakiszkach.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

3. GOSPODARKA

3.5. Handel i wsp·ğpraca zagraniczna

Obszary wschodniego pogranicza, postrzegane jako "Centrum Jutra", stajŃ siň miejscem kumulacji kapitağu zagranicznego. Fundusze inwestycyjne lokujŃ tu miňdzy innymi Amerykanie, Holendrzy, Niemcy, Norwegowie, Francuzi, Szwedzi. W regionie istnieje ponad 250 sp·ğek z udziağem zagranicznym. Najwiňksi inwestorzy to: Pepsi Co; Statoil; LITRA S.A.R.L. British American Tobacco Industries Plc; UNP Holdings Ltd.; Mc Donald's; Orkla Media; Philips Binding Brauerei; Polish Cheese Farm-Food; Shibas; Purity Packaging.

Inwestycje bezpoŜrednie nie sŃ jedynŃ formŃ potwierdzajŃcŃ zainteresowanie Ŝwiata tŃ czňŜciŃ Polski. Systematycznie wzrasta wartoŜĺ obrot·w handlu zagranicznego. Podstawowe wyroby eksportowane do innych paŒstw to: produkty spoŨywcze, wyroby przemysğu elektromaszynowego, lekkiego i drzewno-papierniczego. Udziağ poszczeg·lnych paŒstw w wartoŜci towar·w wyeksportowanych wynosi: Rosja 32%, Niemcy 15%, BiağoruŜ 12%, Litwa 10%, Wğochy 3,5%, Ukraina 2,5%. Import obejmuje przede wszystkim wyroby przemysğu chemicznego, elektromaszynowego oraz paliwa i energiň. Udziağy w imporcie poszczeg·lnych paŒstw wynoszŃ: Niemcy 30%, BiağoruŜ 13%, Rosja i Wğochy 8%, Szwecja 4%.

IstniejŃce kontakty wojew·dztwa podlaskiego z zagranicŃ nie w peğni wykorzystujŃ moŨliwoŜci gospodarcze, w tym produkcyjne i handlowe regionu. Kontrahenci zagraniczni mogŃ podjŃĺ wsp·ğpracň w zakresie: przetw·rstwa rolno-spoŨywczego, produkcji zdrowej ŨywnoŜci, przetw·rstwa ziemniaka, rozwoju turystyki i rekreacji, inwestycji proekologicznych.

Wojew·dztwo podlaskie utrzymuje szerokie kontakty z zagranicŃ, jednakŨe bezpoŜrednia granica z LitwŃ i BiağorusiŃ sprzyja zacieŜnieniu kontakt·w gğ·wnie ze Wschodem. W 1999 roku powstağ ZwiŃzek Transgraniczny Euroregion "NIEMEN", w skğad kt·rego weszli wschodni partnerzy regionu - powiaty Mariampol i Alytus Republiki Litewskiej oraz obw·d grodzieŒski Republiki Biağoruskiej. Gğ·wnym celem zawartego Porozumienia jest tworzenie warunk·w dla rozwoju spoğeczno-gospodarczego i wsp·ğpracy naukowo-kulturalnej na obszarach przygranicznych sŃsiadujŃcych paŒstw. Podejmowane dziağania ukierunkowane sŃ miňdzy innymi na wspieranie wzrostu i rozwoju gospodarczego, ksztağtowanie infrastruktury publicznej, ochronň stanu Ŝrodowiska naturalnego, rozszerzenie demokracji, pokonanie wzajemnych uprzedzeŒ miňdzy mieszkaŒcami region·w granicznych, tworzenie pomostu pomiňdzy Wschodem i Zachodem.

Na obszarze wojew·dztwa podlaskiego zlokalizowana jest od 1996 roku jedna z siedemnastu istniejŃcych w Polsce specjalnych stref ekonomicznych, Suwalska Specjalna Strefa Ekonomiczna. Gğ·wnym celem jej utworzenia byğa koniecznoŜĺ aktywizacji gospodarczej p·ğnocno-wschodniej czňŜci Polski. Strefa podzielona jest na trzy podstrefy: Suwağki oraz Eğk i Goğdap (od 1999 roku wojew·dztwo warmiŒsko-mazurskie). W Strefie preferuje siň projekty inwestycyjne dotyczŃce gğ·wnie przemysğu rolno-spoŨywczego i przemysğu bezpiecznego z punktu widzenia ochrony Ŝrodowiska. Obecnie dziağalnoŜĺ prowadzi tu juŨ 15 firm - gğ·wnie branŨy rolno-spoŨywczej, metalowej, drzewnej, odzieŨowej, a takŨe komputerowej (jedna firma).

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

4. ODPADY

4.1. Wstňp

Pod pojňciem odpad·w naleŨy rozumieĺ zgodnie z definicjŃ z ustawy o odpadach wszystkie przedmioty oraz substancje stağe, a takŨe nie bňdŃce Ŝciekami substancje ciekğe, powstağe w wyniku prowadzonej dziağalnoŜci gospodarczej lub bytowania czğowieka i nieprzydatne w miejscu lub czasie, w kt·rym powstağy; za odpady uwaŨa siň r·wnieŨ osady Ŝciekowe.

Odpady komunalne sŃ to stağe i ciekğe odpady powstajŃce w gospodarstwach domowych, w obiektach uŨytecznoŜci publicznej i obsğugi ludnoŜci, w tym nieczystoŜci gromadzone w zbiornikach bezodpğywowych, porzucone wraki pojazd·w mechanicznych oraz odpady uliczne, z wyjŃtkiem odpad·w niebezpiecznych z zakğad·w opieki zdrowotnej i weterynaryjnych.

Za odpady przemysğowe uciŃŨliwe dla Ŝrodowiska uwaŨa siň powstajŃce w procesach produkcyjnych stağe i ciekğe substancje oraz przedmioty pouŨytkowe uciŃŨliwe dla Ŝrodowiska i nieuŨyteczne bez dodatkowych zabieg·w technologicznych.

Od poczŃtku 1998 roku weszğa w Ũycie nowa ustawa o odpadach (z dnia 27 czerwca 1997 r., Dz.U. Nr 96 poz. 592). Ustawa okreŜla zasady postňpowania z odpadami, zasady zapobiegania ich powstawaniu, okreŜla warunki ich usuwania, a takŨe wykorzystania lub unieszkodliwiania, w spos·b zapewniajŃcy ochronň Ũycia, zdrowia oraz ochronň Ŝrodowiska. Zasady te opisane zostağy zgodnie ze stanem prawnym, obowiŃzujŃcym w 1998 roku. Stan ten od 1 stycznia 1999 roku ulegğ zmianie w zwiŃzku z reformŃ ustrojowŃ paŒstwa i odmiennymi od obecnych kompetencjami organ·w administracji publicznej.

CzňŜĺ rozwiŃzaŒ zostağa przeniesiona z dotychczas obowiŃzujŃcych uregulowaŒ w ustawie o ochronie i ksztağtowaniu Ŝrodowiska, natomiast czňŜĺ jest zupeğnŃ nowoŜciŃ, dotychczas nie regulowanŃ prawnie.

NowoŜciŃ w ustawie sŃ zezwolenia na prowadzenie dziağalnoŜci, w wyniku kt·rej powstajŃ odpady. Zezwolenie na prowadzenie dziağalnoŜci, w wyniku kt·rej powstajŃ odpady niebezpieczne lub inne w iloŜci powyŨej jednego tysiŃca ton rocznie, wydaje wojewoda. Natomiast w przypadku wytwarzania odpad·w innych niŨ niebezpieczne, w iloŜci od jednej do tysiŃca ton rocznie, ustawa nakğada obowiŃzek uzgadniania przez wytw·rcň z organem gminy sposobu postňpowania z tymi odpadami. Zezwolenia wydawane bňdŃ w formie decyzji administracyjnych na wniosek zainteresowanego. W przypadku nie wywiŃzywania siň z nağoŨonych obowiŃzk·w organ wydajŃcy zezwolenie moŨe je cofnŃĺ bez odszkodowania, co jest jednoznaczne z wstrzymaniem dziağalnoŜci objňtej zezwoleniem.

Wytw·rcy odpad·w w okresie roku obowiŃzani sŃ przedğoŨyĺ wğaŜciwym organom dokumenty niezbňdne do uzyskania zezwolenia (wym·g ten nie dotyczy odpad·w komunalnych).

ObowiŃzek usuwania odpad·w z miejsc powstawania oraz ich wykorzystania lub unieszkodliwiania spoczywa na wytw·rcy odpad·w. MoŨe on zleciĺ usuniňcie odpad·w innemu podmiotowi, zwanemu w ustawie "odbiorcŃ odpad·w". W przypadku odpad·w niebezpiecznych wymagane jest uzyskanie zezwolenia wojewody.

WytwarzajŃcy odpady oraz ich odbiorcy sŃ obowiŃzani do prowadzenia ewidencji iloŜciowej i jakoŜciowej odpad·w wedğug dokumentacji, kt·rej wzory okreŜliğ minister ochrony Ŝrodowiska, zasob·w naturalnych i leŜnictwa.

Nowymi uregulowaniami objňto r·wnieŨ opakowania. Producenci i importerzy opakowaŒ, a takŨe importerzy

produkt·w opakowanych za granicŃ sŃ zobowiŃzani do umieszczania na opakowaniach informacji i oznaczeŒ uğatwiajŃcych ich dalsze wykorzystanie zgodnie z wymaganiami ochrony Ŝrodowiska.

W przypadku substancji trujŃcych uŨytkownik ma obowiŃzek zwr·ciĺ opakowanie producentowi, importerowi lub sprzedawcy, kt·ry zobowiŃzany jest je przyjŃĺ. PowyŨsze dotyczy r·wnieŨ przeterminowanych substancji trujŃcych, nie nadajŃcych siň do dalszego uŨytku lub majŃcych uszkodzone opakowania.

Odpady klasyfikuje siň w zaleŨnoŜci od Ŧr·değ powstawania, stopnia uciŃŨliwoŜci bŃdŦ stwarzania zagroŨeŒ dla Ũycia lub zdrowia ludzi oraz Ŝrodowiska. Obecnie obowiŃzujŃca, ustalona rozporzŃdzeniem Ministra Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa z dnia 24 grudnia 1997 r. w sprawie klasyfikacji odpad·w, klasyfikacja odpad·w obejmuje 20 r·Ũnych grup (Dz.U. Nr 162, poz.1135).

Za naruszanie przez jednostki organizacyjne wymagaŒ ochrony Ŝrodowiska polegajŃce na gromadzeniu lub wylewaniu odpad·w w nieprzeznaczonych na ten cel miejscach lub niezgodnie z warunkami okreŜlonymi decyzjŃ wğaŜciwego organu, wojew·dzki inspektor ochrony Ŝrodowiska wymierza karň pieniňŨnŃ w wysokoŜci 0,05 stawki jednostkowej opğaty rocznej, okreŜlonej w przepisach o opğatach za gospodarcze korzystanie ze Ŝrodowiska i wprowadzanie w nim zmian.

ObowiŃzuje zakaz sprowadzania z zagranicy odpad·w niebezpiecznych, natomiast wywoŨenie za granicň odpad·w niebezpiecznych jest dozwolone wyğŃcznie za zezwoleniem Gğ·wnego Inspektora Ochrony środowiska. Sprowadzanie z zagranicy odpad·w innych niŨ niebezpieczne jest dopuszczalne jedynie za zezwoleniem Gğ·wnego Inspektora Ochrony środowiska, wydanym na wniosek sprowadzajŃcego odpady. Wydanie zezwolenia na import tych odpad·w GIOś moŨe uzaleŨniĺ od przedstawionej przez importujŃcego ekspertyzy.

TakŨe tranzyt odpad·w niebezpiecznych przez terytorium naszego kraju wymaga zezwolenia Gğ·wnego Inspektora Ochrony środowiska i odbywa siň zgodnie z przepisami o transporcie materiağ·w niebezpiecznych.

Dane liczbowe prezentowane w dalszej czňŜci niniejszego rozdziağu pochodzŃ z danych statystycznych GUS, materiağ·w uzyskanych w wyniku przeprowadzonych dziağaŒ inspekcyjno-kontrolnych WIOś, a takŨe z komputerowej bazy danych SIGOP-W prowadzonej w Wojew·dzkim Inspektoracie Ochrony środowiska w Biağymstoku oraz w Delegaturach w ĞomŨy i w Suwağkach. Baza zawiera informacje o skğadowiskach odpad·w oraz wytw·rcach odpad·w komunalnych i przemysğowych oraz sposobach postňpowania z nimi (dane do koŒca 1997 roku) a takŨe o odpadach niebezpiecznych (dane za 1998 i 1999 rok).

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

4. ODPADY

4.2. Pochodzenie i produkcja odpad·w

ĞŃczna iloŜĺ wszystkich wywiezionych odpad·w komunalnych w wojew·dztwie podlaskim wyniosğa w 1998 roku 1540,1

dam3, z tego 1117,8 dam3 stanowiğy odpady stağe i 422,3 dam3 odpady pğynne (dane GUS). Odpady pochodzŃce z budynk·w mieszkalnych wywiezione na wysypiska stanowiğy okoğo 72% cağkowitej iloŜci.

Odpady skğadowane sŃ na 100 wysypiskach komunalnych wojew·dztwa podlaskiego; 57 z nich jest zorganizowanych, prowadzi siň na nich ewidencjň iloŜci przyjmowanych odpad·w.

Odpady przemysğowe wytworzone na terenie wojew·dztwa podlaskiego w 1998 roku stanowiğy wielkoŜĺ 863,8 tys. Mg, z czego 343,4 tys. Mg (39,8%) wykorzystano, 283,6 tys. Mg (32,8%) unieszkodliwiono, a 236,8 tys. Mg (27,4%) jest przejŜciowo nagromadzone.

4.2.1. Odpady przemysğowe

ĞŃcznie w wojew·dztwie podlaskim w 1998 roku wytworzono og·ğem 863,8 tys. Mg odpad·w przemysğowych, z czego najwiňksza iloŜĺ to odpady z urzŃdzeŒ do likwidacji i neutralizacji odpad·w oraz oczyszczania Ŝciek·w i gospodarki wodnej (312,8 tys. Mg). Odpady z rolnictwa, hodowli, ryboğ·wstwa oraz przetw·rstwa ŨywnoŜci wynosiğy 284,0 tys. Mg; odpady nieorganiczne z proces·w termicznych - 128,9 tys. Mg; odpady z przetw·rstwa drewna oraz produkcji papieru, tektury, masy celulozowej, pğyt i mebli - 103,0 tys. Mg. Z cağej iloŜci wytworzonych odpad·w na miasta przypada 839,5 tys. Mg (z czego na Biağystok - 385,9 tys. Mg), a na obszar wiejski - 24,3 tys. Mg.

Odpady przemysğowe - niebezpieczne

Informacje o odpadach niebezpiecznych gromadzone sŃ w prowadzonej przez WIOś w Biağymstoku komputerowej bazie danych SIGOP-W. PochodzŃ one z ankiet przesyğanych do zakğad·w. W 1999 roku uzyskano dane od 142 wytw·rc·w odpad·w niebezpiecznych, w tym:

36 - z powiatu grodzkiego miasta Biağystok,21 - z powiatu grodzkiego miasta ĞomŨa,11 - z powiatu kolneŒskiego,11 - z powiatu suwalskiego,9 - z powiatu grodzkiego miasta Suwağki,8 - z powiatu sok·lskiego,7 - z powiatu grajewskiego,7 - z powiatu wysokomazowieckiego,6 - z powiatu augustowskiego,6 - z powiatu biağostockiego,5 - z powiatu zambrowskiego,4 - z powiatu bielskiego,3 - z powiatu hajnowskiego,3 - z powiatu ğomŨyŒskiego,2 - z powiatu sejneŒskiego,2 - z powiatu siemiatyckiego,1 - z powiatu monieckiego.

W 1999 roku na terenie objňtym dziağaniem WIOś w Biağymstoku wytworzono 1414,386 Mg odpad·w niebezpiecznych, z tego 233,716 Mg (16,5%) wykorzystano, unieszkodliwiono 977,810 Mg (69,2%), a na skğadowiska przekazano 185,659 Mg (13,1%). Odpady skğadowane tymczasowo stanowiğy 57,058 Mg (1,2%).

WŜr·d zarejestrowanych w 1999 roku odpad·w niebezpiecznych najwiňksze iloŜci stanowiğy:

odpady z diagnozowania, leczenia i profilaktyki medycznej 549,800 Mg,

tğuszcze i mieszaniny olej·w z oczyszczania Ŝciek·w 159,745 Mg,

odpadowe oleje smarowe 153,260 Mg,

odpady z czyszczenia zbiornik·w magazynowych po ropie naftowej lub jej produktach 92,700 Mg,

zuŨyte baterie i akumulatory 90,424 Mg,

odpady z ksztağtowania i powierzchniowej obr·bki metali i tworzyw 65,700 Mg,

zaolejone czyŜciwo 43,650 Mg,

odpady podobne do komunalnych (zuŨyte Ŝwietl·wki, odczynniki fotograficzne, rozpuszczalniki) 38,778 Mg,

odpadowe oleje hydrauliczne i pğyny hamulcowe 33,576 Mg,

odpady farby drukarskiej, nie zawierajŃce rozpuszczalnik·w chlorowcoorganicznych 32,050 Mg,

popioğy ze spalania odpad·w szpitalnych 31,000 Mg.

Najpowszechniej wystňpowağy natomiast nastňpujŃce odpady:

odpadowe oleje smarowe 90 wytw·rc·w,

zuŨyte baterie i akumulatory 55 wytw·rc·w,

odpady podobne do komunalnych (zuŨyte Ŝwietl·wki, odczynniki fotograficzne, rozpuszczalniki) 52 wytw·rc·w,

odpady z diagnozowania, leczenia i profilaktyki medycznej 36 wytw·rc·w,

zaolejone czyŜciwo 23 wytw·rc·w,

odpadowe oleje hydrauliczne i pğyny hamulcowe 19 wytw·rc·w,

odpady z odtğuszczania metali i konserwacji maszyn (bğoto i szlamy z mycia podwozi) 10 wytw·rc·w.

Gospodarka odpadami niebezpiecznymi

Wytworzone odpady niebezpieczne w wiňkszoŜci przekazywane byğy do zakğad·w wykorzystujŃcych je lub unieszkodliwiajŃcych. Najwiňkszymi zakğadami, do kt·rych kierowano zuŨyte oleje sŃ: Rafineria Nafty "GLIMAR" S.A. w Gorlicach, Rafineria Nafty "Jedlicze" i "PORT SERVICE" Sp. z o.o. w GdaŒsku. DuŨe iloŜci zuŨytych olej·w skupuje r·wnieŨ Przedsiňbiorstwo WielobranŨowe "RAGO" z Biağegostoku (w 1999 roku - 62,508 Mg), kt·re funkcjonuje na terenie wojew·dztwa podlaskiego jako poŜrednik, przekazujŃcy oleje do rafinerii. ZuŨyte Ŝwietl·wki przekazywane byğy gğ·wnie do firmy "ABBA-EKOMED" w Toruniu oraz "MAYA" Sp. z o.o. w Warszawie Oddziağ Miňdzyrzec Podlaski. ZuŨyte baterie i akumulatory poprzez r·Ũne firmy poŜredniczŃce trafiağy gğ·wnie do Zakğad·w G·rniczo-Hutniczych "Orzeğ Biağy" w Bytomiu.

W 1999 roku na wysypiska wojew·dztwa podlaskiego przekazano ğŃcznie 185,659 Mg odpad·w niebezpiecznych. Trafiğy one na 7 wysypisk. Jednym z nich jest wysypisko odpad·w poprodukcyjnych ZNTK Ğapy w SuraŨu. Pozostağe 6 to wysypiska komunalne nie przystosowane do skğadowania tych odpad·w. Najwiňksze iloŜci trafiğy na skğadowisko komunalne PGKiM w Bielsku Podlaskim (135,905 Mg) oraz skğadowisko komunalne Urzňdu Miejskiego w Biağymstoku

w miejscowoŜci Hryniewicze (31,254 Mg). Na skğadowisku w Bielsku Podlaskim cağŃ iloŜĺ stanowi jeden rodzaj odpadu, pochodzŃcy od jednego producenta. SŃ to tğuszcze i mieszaniny olej·w z oczyszczania Ŝciek·w z Zakğad·w Miňsnych "NETTER" w CzyŨewie Zakğad w Bielsku Podlaskim. Natomiast na biağostockim skğadowisku komunalnym sŃ to gğ·wnie: zaolejone czyŜciwo (25,95 Mg) oraz bğoto i szlamy z mycia podwozi samochodowych (ok. 5,3 Mg).

Odpady medyczne

Utylizacja odpad·w medycznych wymaga specjalnych technologii, odmiennych od stosowanych dla odpad·w komunalnych, poniewaŨ poza zanieczyszczeniem Ŝrodowiska odpady szpitalne niosŃ r·wnieŨ zagroŨenie epidemiologiczne. Odpady skaŨone drobnoustrojami chorobotw·rczymi, zawierajŃ ponadto duŨe iloŜci r·Ũnorodnych tworzyw sztucznych i substancji chemicznych.

ťr·dğem ich powstawania sŃ jednostki sğuŨby zdrowia: szpitale, przychodnie, laboratoria. Na terenie wojew·dztwa og·ğem znajduje siň 27 szpitali o liczbie ğ·Ũek 8163, w tym na terenie Biağegostoku 4323 ğ·Ũka. NiezaleŨnie od plac·wek lecznictwa zamkniňtego, na terenie wojew·dztwa dziağajŃ inne plac·wki sğuŨby zdrowia: przychodnie rejonowe i specjalistyczne, gminne i wiejskie oŜrodki zdrowia, Wojew·dzkie Stacje Pogotowia Ratunkowego, Wojew·dzki OŜrodek Medycyny Pracy, Wojew·dzka Stacja Krwiodawstwa, przychodnie przyzakğadowe, przychodnie prywatne, prywatne gabinety lekarskie.

Do specyficznych odpad·w szpitalnych zaliczane sŃ:

ǒ odpady stağe powstajŃce w szpitalach zakaŦnych oraz na oddziağach zakaŦnych w pozostağych szpitalach (r·wnieŨ odpadki ŨywnoŜciowe),

ǒ opatrunki (gipsowe, wata, gaza, bandaŨe),

ǒ szczŃtki ludzkie (pooperacyjne, posekcyjne, poporodowe),

ǒ ciağa zwierzŃt laboratoryjnych,

ǒ sprzňt jednorazowego uŨytku,

ǒ Ŝrodki farmakologiczne nie nadajŃce siň do wykorzystania,

ǒ stğuczka szklana naczyŒ laboratoryjnych.

IloŜĺ powstajŃcych odpad·w stağych zaleŨy od wielkoŜci i charakteru plac·wki sğuŨby zdrowia. średnio wytwarzanych jest 7,8 tony/dobň odpad·w medycznych. Wedğug danych Wojew·dzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Biağymstoku w 1998 roku na terenie wojew·dztwa podlaskiego powstağo ok. 30706,9 Mg tych odpad·w, w tym 2977,8 Mg odpad·w medycznych niebezpiecznych, co stanowi 9,7% wszystkich wytworzonych w tym roku odpad·w medycznych.

Odpady medyczne niebezpieczne ze szpitali, przychodni i gabinet·w prywatnych w iloŜci okoğo 0,5 tony/dobň, przekazywane sŃ poprzez usğugowŃ firmň poŜredniczŃcŃ CZYśCIOCH Sp. z o.o. do spalarni odpad·w medycznych Szpitala Wojew·dzkiego we Wğocğawku.

Tylko okoğo 25% odpad·w podlega spalaniu w spalarkach, kt·rymi aktualnie dysponujŃ 4 szpitale w wojew·dztwie podlaskim. SŃ to: Wojew·dzki Szpital Specjalistyczny im. K. Dğuskiego w Biağymstoku, Samodzielny Publiczny ZOZ w Hajn·wce, Wojew·dzki Szpital w ĞomŨy oraz Samodzielny Publiczny Szpital Wojew·dzki w Suwağkach. W wyniku kontroli WIOś ustalono, iŨ w 1998 roku unieszkodliwiono w nich 727,92 Mg niebezpiecznych odpad·w medycznych.

Spalarki te dopuszczono warunkowo do funkcjonowania. Nie posiadajŃ one urzŃdzeŒ do termicznego przeksztağcania odpad·w zapobiegajŃcych powstawaniu w procesie spalania, miňdzy innymi bardzo groŦnych dla Ũycia i zdrowia ludzi zwiŃzk·w toksycznych dioksyn i furan·w. Ich rozwiŃzania techniczne nie speğniajŃ takŨe specyficznych wymagaŒ technologicznych polegajŃcych na moŨliwoŜci ciŃgğej kontroli i monitorowaniu procesu oraz odpowiednich system·w sterowania. Obecnie nie ma moŨliwoŜci technicznych zwiňkszenia ich przepustowoŜci ze wzglňdu na przekraczane dopuszczalne normy emisji zwiŃzk·w szkodliwych.

Zgodnie z Wytycznymi Ministra Zdrowia i Opieki Spoğecznej oraz Gğ·wnego Inspektora Sanitarnego dopuszczono moŨliwoŜĺ spalania niekt·rych odpad·w szpitalnych w konwencjonalnych kotğowniach centralnego ogrzewania zlokalizowanych przy szpitalach, wyposaŨonych w piece niskotemperaturowe, nie przystosowane do spalania odpad·w medycznych. W ten spos·b unieszkodliwiajŃ swoje odpady: Samodzielny Publiczny ZOZ w Bielsku Podlaskim, DŃbrowie Biağostockiej, Ğapach, MoŒkach, Sok·ğce, Kolnie oraz Specjalistyczny Dermatologiczny Szpital w Biağymstoku.

BiorŃc pod uwagň zar·wno zr·Ũnicowany skğad morfologiczny, jak i skaŨenie biologiczne odpad·w szpitalnych,

najbardziej radykalne metody ich unieszkodliwiania to: termiczna utylizacja (spalanie) w temperaturze 12000C, dziňki czemu cağkowitemu zniszczeniu ulegajŃ skğadniki organiczne wğŃcznie z chlorowanymi wňglowodorami, zapobiegajŃc tym samym tworzeniu siň dioksyn i furan·w, oraz dezynfekcja i sterylizacja za pomocŃ pary wodnej.

Nowoczesne metody termicznej utylizacji odpad·w polegajŃ na spalaniu dwukomorowym wykorzystujŃc proces pirolizy

(rozkğad substancji organicznych w Ŝrodowisku beztlenowym) w temperaturze 700-8000C oraz proces utleniania gaz·w spalinowych.

Istotnym elementem w cağym procesie unieszkodliwiania odpad·w medycznych metodŃ termicznej utylizacji, jest zagospodarowanie pozostağoŜci z proces·w spalania. Popioğy i ŨuŨle, lotne pyğy i sorbenty z proces·w oczyszczania spalin stanowiŃ okoğo 25% masy spalanych odpad·w. ObecnoŜĺ w nich substancji toksycznych, ich rodzaj i iloŜĺ zaleŨŃ od skğadu spalanych odpad·w i sposobu prowadzenia procesu spalania. Efektywnym sposobem zagospodarowania wt·rnych produkt·w procesu spalania jest poddanie ich procesowi zestalenia przy zastosowaniu spoiw mineralnych, gğ·wnie cement·w. Powoduje to fizyczne i chemiczne unieruchomienie substancji szkodliwych, co pozwala na ich bezpieczne skğadowanie na skğadowiskach odpad·w komunalnych.

Odpady poprocesowe (niebezpieczne) ze spalania odpad·w medycznych w postaci popioğ·w lotnych i osad·w z oczyszczania spalin oraz nie zeszklona faza stağa w postaci popioğu i ŨuŨla usuwane sŃ na wysypiska odpad·w komunalnych, obecnie eksploatowane lub rekultywowane. Jedynie 2,4% powyŨszych odpad·w poprocesowych (wedğug danych Wojew·dzkiej Stacji Sanitarno--Epidemiologicznej w Biağymstoku z 1998 roku), powstajŃcych w Wojew·dzkim Szpitalu Specjalistycznym im. K. Dğuskiego w Biağymstoku, poddawane jest procesowi immobilizacji poprzez zamykanie w masie betonowej (przez co zmieniajŃ one kod kwalifikacyjny odpadu z niebezpiecznych na komunalne). W 1999 roku wytworzono i usuniňto na wysypisko komunalne 7 Mg zestalonych w ten spos·b odpad·w.

R·wnolegle z rozwojem metod termicznej utylizacji odpad·w szpitalnych powstağa r·wnie nowoczesna technologia unieszkodliwiania specyficznych odpad·w szpitalnych polegajŃca na rozdrabnianiu, dezynfekcji i sterylizacji za pomocŃ pary wodnej o odpowiednio wysokiej temperaturze i ciŜnieniu. Metoda ta jest ze wzglňdu na cağkowity brak emisji metodŃ bezpiecznŃ dla Ŝrodowiska. Technologia jest realizowana poprzez zastosowanie urzŃdzeŒ stacjonarnych i mobilnych. UrzŃdzenia tego typu sŃ oferowane przez firmy zachodnioeuropejskie.

Podstawowym walorem omawianych urzŃdzeŒ jest brak charakterystycznej dla wiňkszoŜci spalarni odpad·w emisji dioksyn i furan·w. Jednak metoda ta wymaga wstňpnej segregacji poddawanych sterylizacji odpad·w, jak r·wnieŨ przestrzegania reŨim·w ich skğadowania i transportu. W wyniku tego procesu nastňpuje zmniejszenie objňtoŜci odpad·w o 80% objňtoŜci pierwotnej. Po obr·bce tŃ metodŃ 20% odpad·w kwalifikuje siň jako typowy odpad komunalny. ZasadniczŃ wadŃ tego procesu jest to, Ũe moŨna jŃ zastosowaĺ do unieszkodliwiania okoğo 70% rodzaj·w powstajŃcych odpad·w, zaŜ do pozostağych 30% trzeba stosowaĺ r·wnolegle technologiň spalania.

ZagroŨenie wynikajŃce z powodu nieprawidğowej gospodarki odpadami szpitalnymi na terenie wojew·dztwa wymaga

podjňcia przez samorzŃd wojew·dzki i samorzŃdy powiatowe pilnych i zdecydowanych dziağaŒ dotyczŃcych w pierwszym etapie przede wszystkim przekonania lokalnych spoğecznoŜci o celowoŜci budowy urzŃdzeŒ do utylizacji. Kompleksowe rozwiŃzanie problemu odpad·w szpitalnych moŨliwe jest poprzez budowň instalacji, speğniajŃcych wymogi okreŜlone w obowiŃzujŃcych przepisach prawnych i zapewniajŃcych ochronň Ŝrodowiska. W wojew·dztwie podlaskim docelowo powinno funkcjonowaĺ okoğo piňciu oŜrodk·w unieszkodliwiania odpad·w szpitalnych zlokalizowanych w miastach, w kt·rych obecnie zainstalowane sŃ juŨ spalarki, czyli w Biağymstoku, ĞomŨy, Suwağkach i Hajn·wce oraz w Sok·ğce.

4.2.2. Odpady komunalne

W skğad odpad·w komunalnych wchodzŃ przede wszystkim odpady z gospodarstw domowych, a takŨe obiekt·w uŨytecznoŜci publicznej i obsğugi ludnoŜci, odpady z pielňgnacji teren·w zieleni. WŜr·d odpad·w komunalnych moŨna znaleŦĺ r·wnieŨ wiele skğadnik·w, kt·re zalicza siň do niebezpiecznych, poniewaŨ zawierajŃ substancje toksyczne, palne, wybuchowe lub mikroorganizmy chorobotw·rcze - na przykğad: zuŨyte baterie, akumulatory, Ŝwietl·wki, termometry, opakowania po farbach, lakierach, rozpuszczalniki, smary, oleje, przeterminowane i nie wykorzystane leki. Szacuje siň, Ũe w Polsce stanowiŃ one 0,3-0,5% og·lnej masy odpad·w.

DominujŃcym sposobem unieszkodliwiania odpad·w komunalnych jest skğadowanie ich na wysypiskach komunalnych. Na terenie Podlasia funkcjonuje 100 miejskich, miejsko-gminnych i gminnych wysypisk odpad·w komunalnych.

ĞŃczna iloŜĺ wszystkich wywiezionych odpad·w w wojew·dztwie wyniosğa w 1998 roku 1540,1 dam3, z tego 1117,8 dam3 stanowiğy odpady stağe i 422,3 dam3 odpady pğynne (dane GUS).

W wojew·dztwie funkcjonuje jeden Zakğad Utylizacji Odpad·w - Kompostownia w Suwağkach przerabiajŃcy w ciŃgu doby 70 ton odpad·w.

Od 1990 do 1998 roku na terenie naleŨŃcym do obecnego wojew·dztwa podlaskiego powstağo 28 nowoczesnych skğadowisk komunalnych speğniajŃcych wszelkie wymogi ochrony w·d, gleby i powietrza.

ZauwaŨalne w ostatnich latach tendencje zmian iloŜciowych i jakoŜciowych odpad·w komunalnych to:

ǒ znaczny wzrost objňtoŜciowy opakowaŒ,

ǒ zmniejszenie siň iloŜci odpad·w paleniskowych spowodowane zmianŃ sposobu ogrzewania obiekt·w (ogrzewanie olejowe, gazowe i elektryczne),

ǒ zmniejszenie gňstoŜci nasypowej odpad·w, miňdzy innymi poprzez wzrost w nich udziağu opakowaŒ metalowych i z tworzyw sztucznych.

W celu rozwiŃzania problemu zmniejszenia iloŜci skğadowanych odpad·w powstağ takŨe projekt budowy zakğadu utylizacji odpad·w komunalnych dla miasta Biağegostoku (sortownia i kompostownia) z planowanym terminem przekazania do eksploatacji w 2001 roku.

Osady Ŝciekowe

W por·wnaniu do lat poprzednich obserwuje siň postňpujŃcŃ tendencjň wzrostu iloŜci oczyszczonych Ŝciek·w. Jest to wymierny efekt prowadzenia skutecznej polityki ekologicznej, wynikajŃcej z programu ochrony w·d, polegajŃcej na realizacji nowoczesnych, peğnosprawnych oczyszczalni, zapewniajŃcych peğny stopieŒ redukcji zanieczyszczeŒ.

PorzŃdkowanie gospodarki Ŝciekowej i wzrost liczby oczyszczalni, powodujŃ zwiňkszenie iloŜci osad·w Ŝciekowych, kt·re wymagajŃ dalszej utylizacji. Na terenie wojew·dztwa problem wymaga kompleksowego rozwiŃzania.

W 1998 roku na terenie wojew·dztwa podlaskiego zostağo wytworzonych 12551 ton osad·w Ŝciekowych (w przeliczeniu na suchŃ masň), z tego 7979 ton skğadowano na wysypiskach, natomiast 19214 ton jest nagromadzonych na terenach oczyszczalni na lagunach i poletkach osadowych.

Osady Ŝciekowe stanowiŃ Ŧr·dğo emisji odor·w i zanieczyszczeŒ mikrobiologicznych powietrza, ziemi i w·d. JednakŨe coraz czňŜciej inwestorzy mağych i Ŝrednich oczyszczalni stosujŃ urzŃdzenia, kt·re umoŨliwiajŃ odwodnienie osadu (na przykğad system DRAIMAD-TEKNOBAG), a tym samym zmniejszenie jego objňtoŜci. W 1999 roku uruchomiona zostağa stacja odwadniania i mechanicznego zagňszczania osad·w Ŝciekowych w najwiňkszej w wojew·dztwie oczyszczalni miejskiej w Biağymstoku.

Gğ·wnŃ metodŃ kontrolowanego unieszkodliwiania osad·w stosowanŃ w wojew·dztwie, jest przede wszystkim skğadowanie osad·w na wysypiskach komunalnych. Jedynie miejska oczyszczalnia Ŝciek·w w Sok·ğce uruchomiğa w 1999 roku stacjň kompostowania osadu Ŝciekowego.

Badania i pr·by unieszkodliwiania osad·w poprzez spalanie nie przyniosğy oczekiwanych efekt·w. Utylizacja poprzez spalanie, pirolizň lub fermentacjň beztlenowŃ wsp·lnie z odpadkami organicznymi jest na razie w Polsce na etapie badaŒ laboratoryjnych lub konstrukcji prototypowych; stŃd jedynym moŨliwym sposobem zmniejszenia masy osad·w Ŝciekowych jest ich wykorzystanie rolnicze, w postaci odpowiednio przygotowanego kompostu. WiŃŨe siň to z koniecznoŜciŃ budowy odpowiedniej kompostowni, kt·ra przerabiağaby osady z miejskich oczyszczalni Ŝciek·w w Biağymstoku i innych oczyszczalni komunalnych, majŃcych problemy z ich unieszkodliwianiem. Efekty ekologiczne uzyskane w wyniku realizacji takiej inwestycji moŨliwe do osiŃgniňcia to:

ǒ obniŨenie stňŨeŒ metali ciňŨkich w osadach Ŝciekowych do wartoŜci umoŨliwiajŃcych ich przyrodnicze wykorzystanie,

ǒ zmniejszenie koszt·w oczyszczania Ŝciek·w o koszt wapnowania, wywozu osad·w na wysypisko komunalne oraz opğat za gospodarcze korzystanie ze Ŝrodowiska,

ǒ zmniejszenie objňtoŜci odpad·w skğadowanych na wysypiskach,

ǒ zmiana statusu osad·w z odpadu na produkt rolniczo uŨyteczny.

Wyniki dziağaŒ inspekcyjno-kontrolnych

W 1999 roku na terenie wojew·dztwa podlaskiego kontrolami objňto jednostki prowadzŃce dziağalnoŜĺ, w wyniku kt·rej powstajŃ odpady, jednostki posiadajŃce i eksploatujŃce wysypiska odpad·w oraz zakğad utylizacji odpad·w w Suwağkach. W wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdzono brak rozwiŃzaŒ kompleksowych na terenie wojew·dztwa w zakresie postňpowania z odpadami szpitalnymi. Pozostağe zarzŃdzenia pokontrolne dotyczyğy:

ǒ uregulowania stanu formalnoprawnego w zakresie postňpowania z odpadami, w tym z odpadami niebezpiecznymi (zuŨyte akumulatory),

ǒ uzyskania zezwolenia na wytwarzanie odpad·w,

ǒ prowadzenia ewidencji wytwarzanych odpad·w

ǒ uregulowaŒ prawnych w zakresie przekazywania odpad·w do wykorzystania lub unieszkodliwiania innym jednostkom,

ǒ nieprawidğowej klasyfikacji odpad·w,

ǒ nieprawidğowoŜci w zakresie unieszkodliwiania odpad·w pogalwanicznych,

ǒ usuniňcia z terenu skğadowiska opağu osad·w Ŝciekowych (Zakğad Energetyki Cieplnej, WodociŃg·w i Kanalizacji w Choroszczy Sp. z o.o).

Wynikiem kontroli, opr·cz zarzŃdzeŒ, byğo skierowanie 11 wystŃpieŒ z art. 16 ustawy o Inspekcji Ochrony środowiska do innych organ·w - dotyczŃcych przede wszystkim nieprawidğowoŜci w wydanych przez te organy zezwoleniach na wytwarzanie odpad·w.

W 1999 roku przeprowadzono 38 kontroli wysypisk odpad·w komunalnych. Wydano 30 zarzŃdzeŒ pokontrolnych dotyczŃcych miňdzy innymi:

ǒ przeprowadzenia rekultywacji terenu byğego gminnego wysypiska w gminie Korycin,

ǒ uregulowania stanu formalnoprawnego wysypiska w Karczach koğo Sok·ğki oraz w Bielsku Podlaskim i w DŃbrowie Biağostockiej,

ǒ ewidencjonowania skğadowanych odpad·w,

ǒ prowadzenia segregacji oraz selektywnego skğadowania odpad·w,

ǒ przestrzegania zakazu spalania odpad·w oraz natychmiastowego gaszenia samozapğon·w (wysypisko w Bielsku Podlaskim),

ǒ zwiňkszenia dozoru nad wysypiskami.

GOSPODARKA ODPADAMI NIEBEZPIECZNYMI W 1999 R:

STRUKTURA WYTWORZONYCH ODPADčW NIEBEZPIECZNYCH W 1999 R:

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

4. ODPADY

4.3. Inicjatywy podejmowane w wojew·dztwie na rzecz ograniczania iloŜci wytwarzanych odpad·w

Gğ·wnymi celami poprawy stanu gospodarki odpadami w wojew·dztwie sŃ:

ǒ ograniczenie iloŜci odpad·w wytwarzanych poprzez wprowadzanie nowych technologii produkcji bezodpadowych,

ǒ gospodarcze wykorzystanie odpad·w,ǒ przer·bkň i neutralizacjň odpad·w,ǒ segregacjň i recykling odpad·w.

Podejmowanych jest szereg dziağaŒ sğuŨŃcych realizacji tych cel·w. Na uwagň zasğuguje fakt, iŨ zostağy one dostrzeŨone na forum og·lnopolskim, mianowicie 2 gminy: PrzeroŜl i PuŒsk nagrodzone zostağy w III edycji konkursu organizowanego przez Narodowy Fundusz Ochrony środowiska i Gospodarki Wodnej na zagospodarowanie odpad·w na terenach wiejskich.

PoniŨej przedstawiono nowe dziağania i inicjatywy:

ǒ Gminy Szumowo i Nowe Piekuty wyposaŨyğy w kontenery i pojemniki na odbi·r odpad·w komunalnych wiňkszoŜĺ wsi ze swojego terenu.

ǒ rozpoczňto wdraŨanie kompleksowego programu gospodarki odpadowej: "Ocena bior·ŨnorodnoŜci poprzez zagospodarowanie odpad·w na wraŨliwym ekologicznie obszarze ZwiŃzku Gmin "Szelment" na p·ğnocnej SuwalszczyŦnie" (gminy: Jeleniewo, Rutka Tartak, Szypliszki, WiŨajny, PrzeroŜl). Zakupiono kontenery do gromadzenia odpad·w, trwağy prace zwiŃzane z przeprowadzeniem przetarg·w na odbi·r odpad·w z posesji; rozwaŨano sprawň realizacji nowych wysypisk lub korzystania z kompostowni w Suwağkach.

ǒ Stowarzyszenie Gmin "Rospuda" (gminy: Bakağarzewo, Filip·w, Raczki) opracowağo program gospodarki odpadami,

ǒ w gminach: Wysokie Mazowieckie, Szczuczyn i Rajgr·d rozpoczňto budowň wysypisk komunalnych, kt·re zostanŃ ukoŒczone i oddane do eksploatacji w 2000 roku.

ǒ Miasto Kolno - budowa nowego wysypiska jest zaawansowana, oddanie do eksploatacji przewiduje siň na wrzesieŒ 2000 roku.

ǒ Na skğadowisku odpad·w komunalnych dla miasta Biağegostoku w Hryniewiczach rozpoczňto budowň kompostowni, planowane przekazanie do eksploatacji we wrzeŜniu 2001 r.

ǒ Trwa budowa nowego wysypiska odpad·w komunalnych gminy Ğapy w Uhowie.ǒ Na oczyszczalni miejskiej w Sok·ğce uruchomiono w listopadzie 1999 roku kompostowniň osad·w Ŝciekowych.

ǒ Rozpoczňto prace nad budowŃ ciŃgu technologicznego do utylizacji osad·w Ŝciekowych w oczyszczalni miejskiej w MoŒkach.

Nadal jednak na terenie wojew·dztwa podlaskiego pozostaje do rozwiŃzania problem unieszkodliwiania odpad·w niebezpiecznych, odpad·w medycznych oraz przer·bki osad·w Ŝciekowych, a takŨe obecnoŜĺ "dzikich" wysypisk, stanowiŃcych plagň las·w i teren·w rekreacyjnych.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

5. POWIETRZE

5.1. Gğ·wne Ŧr·dğa emisji zanieczyszczeŒ w wojew·dztwie

Gğ·wnymi Ŧr·dğami zanieczyszczeŒ atmosfery na terenie wojew·dztwa podlaskiego sŃ ciepğownie miejskie, przemysğowe oraz rozproszone Ŧr·dğa emisji z sektora komunalno-bytowego, a takŨe Ŝrodki transportu.

Do substancji majŃcych najwiňkszy udziağ w emisji zanieczyszczeŒ, pochodzŃcych gğ·wnie z proces·w spalania energetycznego naleŨŃ: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek wňgla i pyğy. Pozostağe rodzaje zanieczyszczeŒ emitowane z zakğad·w przemysğowych zlokalizowanych na terenie wojew·dztwa to zwiŃzki charakterystyczne emitowane w procesach produkcji: wňglowodory aromatyczne i alifatyczne, alkohole, octan etylu i ksylen oraz inne zanieczyszczenia.

Do najwiňkszych obszar·w zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego zaliczono miasta: Biağystok, ĞomŨň i Suwağki, gdzie gğ·wnymi Ŧr·dğami zanieczyszczeŒ sŃ miejskie przedsiňbiorstwa energetyki cieplnej oraz zakğady uciŃŨliwe znajdujŃce siň na liŜcie wojew·dzkiej.

5.1.1. Lista wojew·dzka

W pierwszym p·ğroczu 1999 roku, po wprowadzeniu nowego podziağu administracyjnego, ustalono listň zakğad·w szczeg·lnie uciŃŨliwych dla Ŝrodowiska wojew·dztwa podlaskiego. Wedğug stanu na 1 lipca 1999 roku, na liŜcie tej umieszczono 17 podmiot·w gospodarczych uciŃŨliwych dla Ŝrodowiska, w tym 9 ze wzglňdu na zanieczyszczenie powietrza (wszystkie zlokalizowane na terenie byğego wojew·dztwa biağostockiego).

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

5. POWIETRZE

5.2. Struktura emisji zanieczyszczeΠpowietrza

Emisjň zanieczyszczeŒ om·wiono w oparciu o dane emisji z zakğad·w przemysğowych wojew·dztwa podlaskiego. Istotne znaczenie w bilansie cağkowitej emisji zanieczyszczeŒ z terenu wojew·dztwa ma trudny do oszacowania sektor tak zwanej emisji niskiej ze Ŧr·değ niezorganizowanych, do kt·rych zalicza siň gğ·wnie paleniska domowe, mağe kotğownie, warsztaty rzemieŜlnicze, rolnicze i sektor transportu koğowego, kt·re nie zostağy om·wione w tej publikacji.

WielkoŜĺ emisji przemysğowej dla zanieczyszczeŒ pyğowych wynosiğa w 1999 roku 4,1 tys. ton i byğa znaczenie mniejsza niŨ w 1995 roku, w kt·rym wynosiğa 6,6 tys. ton. Zanieczyszczenia pyğowe zatrzymane na urzŃdzeniach oczyszczajŃcych stanowiğy masň 104,1 tys. ton, a ich iloŜĺ r·wnieŨ ulegğa zmniejszeniu w stosunku do 1995 roku - 124 tys. ton. Wzr·sğ stopieŒ redukcji zanieczyszczeŒ pyğowych z 94,9% w 1995 roku do 96,3% w 1998 roku (GUS).

WielkoŜĺ emisji zanieczyszczeŒ gazowych wynosiğa w 1998 roku 18 tys. ton (bez CO2) i ulegğa zmniejszeniu w por·wnaniu do 1995 roku - 24,1 tys. ton. IloŜĺ zatrzymanych zanieczyszczeŒ gazowych na urzŃdzeniach oczyszczajŃcych byğa w 1998 roku znikoma - 0,6 tys. ton (w 1995 roku - 1,2 tys. ton). Wynika to z faktu, iŨ spoŜr·d 53 zakğad·w uciŃŨliwych dla powietrza na terenie wojew·dztwa podlaskiego, jedynie 5 wyposaŨonych jest w instalacje do oczyszczania zanieczyszczeŒ gazowych (43 posiadajŃ tylko instalacje odpylajŃce).

Struktura emisji zanieczyszczeŒ wykazuje, Ũe gğ·wnym Ŧr·dğem emisji SO2 w wojew·dztwie jest sektor zaopatrzenia w energiň (elektrycznŃ, gaz, parň wodnŃ i gorŃcŃ wodň) - 67% cağkowitej emisji, natomiast dziağalnoŜĺ produkcyjna stanowiğa 27% tej emisji. W dziağalnoŜci produkcyjnej najwiňkszy udziağ w emisji SO2 miağy dziağy produkcji artykuğ·w spoŨywczych i napoj·w, produkcji tkanin, produkcji drewna i wyrob·w drewnianych.

WielkoŜĺ emisji zanieczyszczeŒ powietrza z poszczeg·lnych powiat·w jest bardzo zr·Ũnicowana i wynika z ich stopnia uprzemysğowienia. Jej wielkoŜĺ przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1.WielkoŜci emisji zanieczyszczeŒ z powiat·w wojew·dztwa podlaskiego

(w tonach)

PowiatRodzaj zanieczyszczeŒ

Pyğy Gazy

Augustowski 60 310

Biağostocki 230 1588

Bielski 85 217

Grajewski 570 1833

Hajnowski 230 436

KolneŒski 234 464

ĞomŨyŒski 12 164

Moniecki 0 0

SejneŒski 0 0

Siemiatycki 71 366

Sok·lski 65 586

Suwalski 0 0

Wysokomazowiecki 164 642

Zambrowski 116 471

Biağystok 1366 7753

ĞomŨa 632 1560

Suwağki 215 1674ťr·dğo: dane GUS.

Z danych wynika, Ũe najwiňksza emisja zanieczyszczeŒ pochodzi z obiekt·w zlokalizowanych w miastach. Procentowy udziağ poszczeg·lnych miast w cağkowitej emisji przemysğowej wojew·dztwa wynosiğ w 1998 roku dla pyğu: Biağystok - 33,7%, ĞomŨa - 15,6%, Suwağki - 5,3%, dla zanieczyszczeŒ gazowych: Biağystok - 43%, ĞomŨa - 8,6%, Suwağki - 9,3%.

Przeprowadzone przez Inspektorat pomiary kontrolne emisji w wymienionych zakğadach w 1999 roku wykazağy, Ũe tylko w dw·ch przypadkach stwierdzono przekroczenia warunk·w dopuszczalnych. Pozostağe zakğady speğniağy wymogi posiadanych pozwoleŒ.

Dane statystyczne publikowane w raportach GUS (1998) wykazujŃ, iŨ w por·wnaniu do pozostağych wojew·dztw Polski wielkoŜĺ emisji pyğowych i gazowych w Podlaskiem byğa najmniejsza i plasuje wojew·dztwo na pierwszym miejscu jako region o najczystszym powietrzu w kraju.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

5. POWIETRZE

5.3. Monitoring powietrza

KoniecznoŜĺ prowadzenia stağego monitoringu powietrza wynika z zagroŨeŒ Ŝrodowiska, kt·re mogŃ wystŃpiĺ podczas emisji r·Ũnorodnych zwiŃzk·w zanieczyszczajŃcych powietrze atmosferyczne. W wyniku dziağalnoŜci gospodarczej nastňpujŃ zmiany skğadu chemicznego powietrza atmosferycznego, powodujŃc zaburzenia r·wnowagi panujŃcej w Ŝrodowisku.

Negatywne oddziağywanie podstawowych zwiŃzk·w chemicznych emitowanych w najwiňkszych iloŜciach do powietrza przedstawia siň nastňpujŃco:

ǒ dwutlenek siarki i produkty jego utleniania mogŃ byĺ transportowane z powietrzem na odlegğoŜĺ tysiňcy kilometr·w; wymywane z atmosfery opadami (kwaŜne deszcze) opadajŃ na powierzchniň ziemi powodujŃc duŨe zmiany i straty w Ŝrodowisku, m.in. zmiany pH w Ŝrodowisku wodnym, przyspieszonŃ korozjň, uszkodzenia roŜlin i drzew; gaz ten w wiňkszych stňŨeniach moŨe silnie podraŨniĺ drogi oddechowe, ulegajŃc rozpuszczeniu w wydzielinie bğon Ŝluzowych organizmu tworzy kwas siarkowy, kt·ry dziağa na nie ŨrŃco;

ǒ tlenki azotu mogŃ byĺ r·wnieŨ przenoszone na znaczne odlegğoŜci. W atmosferze ulegajŃ transformacji; pod wpğywem promieniowania nadfioletowego reagujŃ z wňglowodorami tworzŃc tzw. smog fotochemiczny; tlenki azotu dziağajŃ draŨniŃco na bğony Ŝluzowe dr·g oddechowych, wywoğujŃc obrzňk pğuc; pewna iloŜĺ tlenk·w azotu ulega w ustroju biotransformacji do azotyn·w, kt·re sŃ wchğaniane do ukğadu krwionoŜnego i wywoğujŃ powstanie methemoglobiny;

ǒ pyğy wyrzucone do powietrza atmosferycznego pozostajŃ w nim przez pewien czas; najczňŜciej sŃ to czŃstki stağe o wymiarach mniejszych niŨ 300 um; w zaleŨnoŜci od oddziağywania na organizm wyr·Ũnia siň pyğy o dziağaniu: draŨniŃcym, zwğ·kniajŃcym, uczulajŃcym, toksycznym i radioaktywnym;

ǒ kadm jest zaliczany do najbardziej toksycznych metali, powoduje zatrucia ostre i przewlekğe; ponadto dziağa teratogennie, mutagennie i rakotw·rczo; kadm jest bardzo trwağy w glebie; w wyniku depozycji do gleby przenika nastňpnie do roŜlin i warzyw jadalnych; kumuluje siň w organizmie zwierzŃt; pyğ, pary i dymy kadmu sŃ wchğaniane przez bğony Ŝluzowe dr·g oddechowych; zwiŃzki kadmu mogŃ byĺ takŨe wchğaniane przez przew·d pokarmowy;

ǒ oğ·w powoduje dğugotrwağe zanieczyszczenie Ŝrodowiska; jest bardzo trwağy w glebie; kumuluje siň w niej w wyniku depozycji z powietrza, nastňpnie przenika do roŜlin i warzyw jadalnych; stňŨenie oğowiu w powietrzu wzrasta na obszarach o duŨym natňŨeniu ruchu samochodowego; oğ·w jest truciznŃ og·lnoustrojowŃ; jest wchğaniany przez bğony Ŝluzowe dr·g oddechowych i przewodu pokarmowego; oddziağuje negatywnie na ukğad krwiotw·rczy, ukğad nerwowy, ukğad sercowo-naczyniowy, ukğad oddechowy, nerki, a takŨe wpğywa na rozrodczoŜĺ.

Opr·cz wymienionych substancji w powietrzu moŨe wystňpowaĺ takŨe szereg innych zanieczyszczeŒ emitowanych w procesach produkcji oraz ze spalania paliw w transporcie. W wiňkszoŜci ich oddziağywanie na czğowieka ma charakter kancerogenny, na przykğad wňglowodory aromatyczne, czŃsteczki sadzy zawierajŃce zwiŃzki organiczne ze spalania ropy.

5.3.1. Program badaΠmonitoringowych

Ocena stopnia zanieczyszczenia powietrza na terenie wojew·dztwa podlaskiego dokonywana jest w oparciu o pomiary kontrolne gğ·wnych zanieczyszczeŒ bezpoŜrednio emitowanych do atmosfery (emisja) oraz badania monitoringowe substancji powstajŃcych w atmosferze z zanieczyszczeŒ pierwotnych (imisja).

Badania imisji majŃ charakter monitoringu i prowadzone sŃ w oparciu o dwie podstawowe sieci pomiarowe:

ǒ krajowŃ sieĺ stacji podstawowych monitoringu zanieczyszczeŒ powietrza powstağŃ w koŒcu 1991 roku, na mocy decyzji Gğ·wnego Inspektora Ochrony środowiska, kt·ra jest elementem paŒstwowego monitoringu Ŝrodowiska;

ǒ sieĺ stacji regionalnego nadzoru og·lnego monitoringu zdrowia PaŒstwowej Inspekcji Sanitarnej.

Tworzone sŃ takŨe sieci monitoringu regionalnego i lokalnego w zaleŨnoŜci od potrzeb na danym terenie i cel·w, jakie majŃ speğniĺ.

Celem krajowej sieci monitoringu zanieczyszczeŒ powietrza jest stworzenie opartego na jednolitych zasadach systemu pomiarowego, stanowiŃcego Ŧr·dğo informacji o stňŨeniach wybranych zanieczyszczeŒ powietrza w r·Ũnych regionach kraju i obserwowanych tendencjach zmian.

Merytoryczny nadz·r nad pracŃ krajowej sieci podstawowej sprawuje Instytut Ochrony środowiska w Warszawie. OdbiorcŃ informacji i wynik·w uzyskiwanych w sieci stacji podstawowych sŃ gğ·wnie wğadze administracji centralnej i lokalnej.

Na terenie wojew·dztwa podlaskiego badania imisji prowadzone sŃ gğ·wnie w miastach obejmujŃcych powyŨej 20 tys. mieszkaŒc·w. W sieci krajowej monitoringu zanieczyszczenia powietrza znajdujŃ siň 3 stacje pomiarowe:

ǒ w Sok·ğce (dziağajŃca od 1991 roku), nadz·r sprawuje Wojew·dzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna (WSSE) w Biağymstoku,

ǒ w ĞomŨy (dziağajŃca od 1997 roku), nadz·r sprawuje Delegatura w ĞomŨy Wojew·dzkiego Inspektoratu Ochrony środowiska w Biağymstoku,

ǒ w Suwağkach (dziağajŃca od 1992 roku), nadz·r sprawuje Delegatura w Suwağkach Wojew·dzkiego Inspektoratu Ochrony środowiska w Biağymstoku.

Podstawowy program pomiarowy na tych stacjach w sieci krajowej obejmuje codzienny pob·r pr·b i oznaczanie dwutlenku siarki (SO2), dwutlenku azotu (NO2) i pyğu zawieszonego.

W sieci regionalnego nadzoru og·lnego monitoringu zdrowia PaŒstwowej Inspekcji Sanitarnej na terenie wojew·dztwa podlaskiego znajduje siň 13 stacji, nad kt·rymi nadz·r sprawuje obecnie WSSE w Biağymstoku. SŃ to stacje w:

ǒ Biağymstoku - 4 stacje pomiarowe (przy ul. Legionowej 8, Warszawskiej 57a, Broniewskiego 1 i Porzeczkowej 11),

ǒ Bielsku Podlaskim - 1 stacja pomiarowa (przy ul. KoŜciuszki 16),ǒ Hajn·wce - 1 stacja pomiarowa (przy ul. Lipowej 73A),ǒ ĞomŨy - 1 stacja pomiarowa (przy ul. Sadowej 3),ǒ Grajewie - 1 stacja pomiarowa (przy ul. Konstytucji 3 Maja),ǒ Zambrowie - 1 stacja pomiarowa (przy ul. ObroŒc·w Zambrowa 50),ǒ Augustowie - 3 stacje pomiarowe (przy ul. Szpitalnej 12, Turystycznej 79 i Tytoniowej).

Program podstawowy we wszystkich stacjach obejmowağ pomiary stňŨeŒ SO2, NO2 i pyğu zawieszonego, w stacjach w Suwağkach i Augustowie dodatkowo opad pyğu, a w dw·ch stacjach w Biağymstoku prowadzono dodatkowo badania stňŨenia oğowiu.

W sieci regionalnej Inspekcji środowiska badania prowadzone sŃ w:

ǒ ĞomŨy, gdzie prowadzone sŃ pomiary:ǒ zanieczyszczeŒ gazowych SO2 i NO2 (30-minutowe) - 5 punkt·w pomiarowych (przy ulicach: Browarna, Kwadratowa, ĞukasiŒskiego, Partyzant·w, Senatorska),

ǒ miesiňcznego opadu pyğu - 6 punkt·w pomiarowych (przy ulicach: Szosa do MňŨenina, Chňtnika, Kopernika, Nowogrodzka oraz dwa punkty przy ul. PoznaŒskiej);

ǒ w Suwağkach, gdzie prowadzone sŃ pomiary:ǒ chemizmu opad·w atmosferycznych wraz z suchŃ sedymentacjŃ - na stacji WIOś,ǒ opadu oğowiu na terenie miasta - 5 stanowisk pomiarowych.

Ponadto badania zanieczyszczeŒ powietrza na terenie wojew·dztwa prowadzŃ r·wnieŨ:

ǒ Wigierski Park Narodowy - badania opad·w atmosferycznych w ramach zintegrowanego monitoringu Ŝrodowiska przyrodniczego na terenie zlewni eksperymentalnej koğo Sobolewa,

ǒ Instytut Badawczy LeŜnictwa - badania zanieczyszczeŒ gazowych (SO2, NO2) i opad·w atmosferycznych w Puszczy Augustowskiej i Biağowieskiej.

Szczeg·ğowe opisy badaŒ w poszczeg·lnych latach prowadzonych przez WIOś i WSSE przedstawiano w publikowanych przez byğe Wojew·dzkie Inspektoraty w Biağymstoku, ĞomŨy i Suwağkach wojew·dzkich raportach o stanie Ŝrodowiska. W niniejszym Raporcie przedstawiono wyniki badaŒ przeprowadzonych w 1999 roku. Dokonano takŨe og·lnej analizy zmian jakoŜci powietrza w latach 1995-1999.

5.3.2. Wyniki badaŒ prowadzone przez PaŒstwowŃ Inspekcjň SanitarnŃ

Badania imisji zanieczyszczeŒ powietrza na terenie wojew·dztwa podlaskiego prowadzone byğy w sieci krajowej i sieci nadzoru og·lnego monitoringu zdrowia.

W 1999 roku, podobnie jak w latach ubiegğych, stacje sanitarno-epidemiologiczne prowadziğy pomiary imisji zanieczyszczeŒ powietrza atmosferycznego zgodnie z wytycznymi Gğ·wnego Inspektora Sanitarnego. Sieĺ monitoringu podstawowych zanieczyszczeŒ atmosfery, czyli pyğu zawieszonego, dwutlenku siarki i dwutlenku azotu obejmowağa wszystkie miasta z liczbŃ mieszkaŒc·w powyŨej 20 tys., a mianowicie: Biağystok, Suwağki, ĞomŨň, Bielsk Podlaski, Zambr·w, Grajewo, Hajn·wkň, Sok·ğkň oraz uzdrowisko August·w.

Lokalizacja stanowisk sieci pomiarowej nie ulegğa zmianie w stosunku do 1998 roku. Zgromadzone dane oceniano w oparciu o dopuszczalne wartoŜci stňŨeŒ, okreŜlone w rozporzŃdzeniu Ministra Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz.U. Nr 55, poz.355). Analiza zebranych danych wykazağa, Ũe zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego w wojew·dztwie podlaskim, oceniane zawartoŜciŃ substancji szkodliwych dla zdrowia ksztağtowağy siň na poziomie zbliŨonym do ubiegğych lat i nie przekraczağy dopuszczalnych normatyw·w sanitarnych.PoniŨej przedstawiono kr·tkŃ charakterystykň sytuacji aerosanitarnej w zakresie poszczeg·lnych zanieczyszczeŒ.

Sieĺ podstawowa (nadz·r PIS)

Pomiary prowadzono na stacji krajowej w Sok·ğce, na kt·rej oznaczano Ŝredniodobowe i Ŝrednioroczne stňŨenia SO2, NO2 i pyğu zawieszonego. Wyniki badaŒ zestawiono w tabeli 2.

Tabela 2.Dwutlenek siarki, dwutlenek azotu i pyğ zawieszony, stňŨenia Ŝrednioroczne

na stacji pomiarowej sieci monitoringu krajowego (Sok·ğka ul. 1 Maja 13A)

Wyszczeg·lnienie Wykonawca Lata StňŨenie WartoŜĺ dopuszczalna

Dwutlenek siarki (SO2) WSSE w B-stoku

1995 5,3

1996 6,2 32 mg/m3 do 1997 r. /a

1997 3,6 40 mg/m3 od 1998 r. /b

1998 2,3

1999 2,0

Dwutlenek azotu (NO2) WSSE w B-stoku

1995 14,6

1996 13,8 50 mg/m3 do 1997 r. /a

1997 14,2 40 mg/m3 od 1998 r. /b

1998 13,5

1999 13,6

Pyğ zawieszony WSSE w B-stoku

1995 20,6

1996 13,1 50 mg/m3 do 1997 r. /a

1997 21,1 50 mg/m3 od 1998 r. /b

1998 14,3

1999 14,4

a. rozporzŃdzenie Ministra Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa z dnia 12 lutego 1990 r. w sprawie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem (Dz.U. Nr 15, poz. 92),

b. rozporzŃdzenie Ministra Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa z dnia 28 kwietnia 1998 r. w sprawie dopuszczalnych wartoŜci stňŨeŒ substancji zanieczyszczajŃcych w powietrzu (Dz.U. Nr 55, poz. 355).

Z przedstawionych danych wynika, iŨ w latach 1995-1999 w stacji pomiarowej w Sok·ğce nie stwierdzono przekroczeŒ Ŝredniorocznych dopuszczalnych stňŨeŒ SO2, NO2 i pyğu zawieszonego. WartoŜĺ tych stňŨeŒ byğa niŨsza od norm dopuszczalnych. średnioroczne wartoŜci stňŨeŒ zanieczyszczeŒ atmosfery w badanym okresie majŃ tendencjň spadkowŃ, szczeg·lnie wyraŦnŃ dla SO2.

Sieĺ regionalna (nadz·r PIS)

Dwutlenek siarki

W 1999 roku wykonano pomiary stňŨeŒ Ŝredniodobowych w cyklu codziennym na czterech stanowiskach w Biağymstoku i po jednym stanowisku: w ĞomŨy i Suwağkach oraz w cyklu co 5 dni na piňciu pozostağych stanowiskach, czyli w Augustowie, Bielsku Podlaskim, Grajewie, Hajn·wce i Zambrowie. Zestawienie wynik·w badaŒ PaŒstwowej Inspekcji Sanitarnej w latach 1995-1999 przedstawiono w tabeli 3.

Tabela 3.

Dwutlenek siarki, stňŨenia Ŝrednioroczne na stacjach pomiarowych sieci monitoringu regionalnego wojew·dztwa podlaskiego

Stanowisko Wykonawca 1995 1996 1997 1998 1999 WartoŜĺ dopuszczalna

Biağystok, ul. Legionowa 8 WSSE - - - 3,3 2,6

Biağystok, ul. Warszawska 57a WSSE 6,1 7,8 5,6 2,4 2,2

Biağystok, ul. Broniewskiego 1 WSSE 3,9 5,2 4,6 2,5 3,1

Biağystok, ul. Krakowska 1 WSSE 5,9 5,9 4,3 - - Ŝrednioroczne:

Biağystok, ul. Porzeczkowa 11 WSSE 5,4 5,3 2,8 1,6 1,8 32 mg/m3 do 1997 r. /1

Bielsk Podlaski, ul. KoŜciuszki 16 WSSE 7,8 12,9 3,9 5,9 5,8 40 mg/m3 od 1998 r. /2

Hajn·wka, ul. Armii Krajowej 14 WSSE 7,4 11,0 3,9 - - dla obszar·w chronionych

Hajn·wka, ul. Lipowa 73A WSSE - - - 2,9 2,8 (August·w):

Suwağki, ul. 1 Maja 12 WSSE 5,9 3,4 3,7 11 mg/m3 do 1997 r. /1

ĞomŨa, ul. Sadowa 3 WSSE 15,3 12,7 8,7 30 mg/m3 od 1998 r. /2

Grajewo, ul. Konstytucji 3 Maja WSSE 13,0 15,1 6,3

Zambr·w, ul. ObroŒc·w Zambrowa 50 WSSE 5,9 4,6 8,4

August·w, ul. Szpitalna 12 WSSE 5,1 3,6 5,5

Na Ũadnym stanowisku pomiarowym nie stwierdzono przekroczeŒ dopuszczalnych stňŨeŒ Ŝredniorocznych (Da),

kt·re wynoszŃ 40 mg/m3 dla obszar·w i 30 mg/m3 dla obszar·w ochrony uzdrowiskowej. StňŨenia Ŝrednioroczne (Sa) dwutlenku siarki na poszczeg·lnych stanowiskach ksztağtowağy siň w granicach 1,8-8,7 mg/m3, co stanowi poniŨej 0,25% dopuszczalnych stňŨeŒ Ŝredniorocznych (Da). W 1999 roku na wiňkszoŜci stanowisk Ŝrednioroczne stňŨenia ksztağtowağy siň na poziomie zbliŨonym do zarejestrowanego w 1998 roku. Natomiast w Grajewie i ĞomŨy obniŨyğy siň, a w Zambrowie, Suwağkach i Augustowie nieznacznie wzrosğy. NajwyŨszŃ wartoŜĺ stňŨenia

Ŝredniorocznego zanotowano w ĞomŨy (8,7 mg/m3), a najniŨszŃ w Biağymstoku (1,8 mg/m3).

Dwutlenek azotu

Wyniki badaŒ NO2 sieci monitoringu regionalnego PaŒstwowej Inspekcji Sanitarnej zestawiono w tabeli 4.

Tabela 4. Dwutlenek azotu, stňŨenia Ŝrednioroczne na stacjach pomiarowych

sieci monitoringu regionalnego wojew·dztwa podlaskiego

Stanowisko Wykonawca 1995 1996 1997 1998 1999 WartoŜĺ dopuszczalna

Biağystok, ul. Legionowa 8 WSSE - - - 27,7 35,5

Biağystok, ul. Warszawska 57a WSSE 28,4 23,6 21,5 22,2 24,5

Biağystok, ul. Broniewskiego 1 WSSE 24,5 26,7 22,6 24,2 26,9

Biağystok, ul. Krakowska 1 WSSE 22,9 23,2 20,2 - - Ŝrednioroczna:

Biağystok, ul. Porzeczkowa 11 WSSE 22,5 20,1 16,5 18,2 21,1 50 mg/m3 do 1997 r. /1

Bielsk Podlaski, ul. KoŜciuszki 16 WSSE 18,4 18,9 15,9 19,6 21,5 40 mg/m3 od 1998 r. /2

Hajn·wka, ul. Armii Krajowej 14 WSSE 20,2 17,8 13,8 - - dla obszar·w chronionych

Hajn·wka, ul. Lipowa 73A WSSE - 13,3 10,5 (August·w):

Suwağki, ul. 1 Maja 12 WSSE 11,3 17,9 18,6 30 mg/m3 do 1997 r. /1

ĞomŨa, ul. Sadowa 3 WSSE 29,6 19,1 19,0 25 mg/m3 od 1998 r. /2

Grajewo, ul. Konstytucji 3 Maja WSSE 12,3 23,3 12,9

Zambr·w, ul. ObroŒc·w Zambrowa 50 WSSE 21,6 20,5 20,4

August·w, ul. Szpitalna 12 WSSE 12,2 11,1 11,7

Poziomy Ŝredniorocznych stňŨeŒ (Sa) zawierağy siň w granicach 10,5-35,3 mg/m3, tj. poniŨej wartoŜci dopuszczalnych stňŨeŒ Ŝredniorocznych (Da), kt·re wynoszŃ 40 mg/m3 dla obszar·w i 25 mg/m3 dla obszar·w ochrony uzdrowiskowej (August·w). Na wiňkszoŜci stanowisk wojew·dztwa podlaskiego zaznaczyğ siň wzrost wartoŜci Ŝredniorocznych stňŨeŒ (Sa). Jedynie na stanowisku w Hajn·wce stňŨenie Sa ulegğo obniŨeniu, a w Sok·ğce i ĞomŨy utrzymywağo siň na poziomie z 1998 roku. NajwyŨszŃ wartoŜĺ stňŨenia Ŝredniorocznego

zanotowano w Biağymstoku (35,3 mg/m3), a najniŨszŃ w Hajn·wce (10,5 mg/m3).

Pyğ zawieszony

Wyniki badaŒ pyğu zawieszonej w sieci monitoringu regionalnego PaŒstwowej Inspekcji Sanitarnej zestawiono w tabeli 5.

Tabela 5.Pyğ zawieszony, stňŨenia Ŝrednioroczne na stacjach pomiarowych

sieci monitoringu regionalnego wojew·dztwa podlaskiego

Stanowisko Wykonawca 1995 1996 1997 1998 1999 WartoŜĺ dopuszczalna

Biağystok, ul. Legionowa 8 WSSE - - - 14,9 16,5

Biağystok, ul. Warszawska 57a WSSE 21,1 19,6 14,7 13,5 14,2

Biağystok, ul. Broniewskiego 1 WSSE 15,8 15,3 13,0 11,6 12,2

Biağystok, ul. Krakowska 1 WSSE 13,3 19,6 18,1 - - Ŝrednioroczne:

Biağystok, ul. Porzeczkowa 11 WSSE 14,9 15,9 12,6 10,5 11,1 50 mg/m3 do 1997 r. /1

Bielsk Podlaski, ul. KoŜciuszki 16 WSSE 21,7 28,3 20,0 16,8 16,8 50 mg/m3 od 1998 r. /2

Hajn·wka, ul. Armii Krajowej 14 WSSE 28,9 38,0 30,3 - - dla obszar·w chronionych

Hajn·wka, ul. Lipowa 73A WSSE - 24,7 24,6 (August·w):

Suwağki, ul. 1 Maja 12 WSSE 11,7 12,5 9,8 40 mg/m3 do 1997 r. /1

ĞomŨa, ul. Sadowa 3 WSSE 10,5 12,6 7,9 40 mg/m3 od 1998 r. /2

Grajewo, ul. Konstytucji 3 Maja WSSE 9,5 10,3 11,3

Zambr·w, ul. ObroŒc·w Zambrowa 50 WSSE 11,8 14,3 13,4

August·w, ul. Szpitalna 12 WSSE 14,7 11,4 12,0

Pomiary reflektometryczne pyğu zawieszonego wykonywano na wszystkich stanowiskach pomiarowych wojew·dztwa podlaskiego. Nie zanotowano przekroczeŒ wartoŜci dopuszczalnych stňŨenia Ŝredniorocznego (Da),

kt·re wynoszŃ 50 mg/m3 dla obszar·w i 40 mg/m3 dla obszar·w ochrony uzdrowiskowej. WartoŜci

Ŝredniorocznych stňŨeŒ pyğu zawieszonego (Da) ksztağtowağy siň na poziomie niŨszym od 0,5 Da (od 7,9 mg/m3 w ĞomŨy do 24,6 mg/m3 w Hajn·wce).

Oğ·w w pyle zawieszonym

W 1999 roku kontynuowano pomiary zawartoŜci oğowiu w pyle zawieszonym na dw·ch stanowiskach w Biağymstoku (przy ul. Legionowej 8 i ul. Warszawskiej 57A). średnioroczne stňŨenia oğowiu w pyle zawieszonym,

podobnie jak w 1998 roku, nie przekraczağy wartoŜci Da 0,5 mg/m3 i utrzymywağy siň na poziomie nie przekraczajŃcym 0,2 Da.

Opad pyğu

Opad pyğu badano na dw·ch stanowiskach w Augustowie i na dw·ch stanowiskach w Suwağkach. Maksymalny

roczny opad pyğu (77,9 g/m2rok) zanotowano w Suwağkach przy ul.1-go Maja 12, gdzie i tak nie przekraczağ on dopuszczalnego opadu pyğu, kt·ry wynosi 200 g/m2rok. Dla obszar·w ochrony uzdrowiskowej od 1998 roku opad pyğu nie jest normowany

5.3.3. Wyniki badaŒ imisji na stacjach pomiarowych Inspekcji Ochrony środowiska

1. ĞomŨa 2. Suwağki

Programy badaΠwykonane laboratorium mobilnym

Inspektorat w Biağymstoku prowadziğ w latach 1995-1997 badania zanieczyszczeŒ atmosfery za pomocŃ mobilnej stacji pomiarowej imisji zanieczyszczeŒ powietrza. W 1995 roku, za pomocŃ tego laboratorium, przeprowadzono cykl badaŒ obejmujŃcych pomiary imisji zanieczyszczeŒ powietrza w gğ·wnych wňzğach komunikacyjnych miasta Biağegostoku, a w latach 1996-1997 zanieczyszczenie powietrza w Biağymstoku w sezonie grzewczym 1996/97. Wyniki badaŒ om·wiono we wczeŜniejszych Raportach. W 1998 i 1999 roku, w oparciu o zgğoszone potrzeby wğadz gminy Wasilk·w, wykonano i opracowano cykl pomiarowy Ocena wpğywu transportu samochodowego na stan zanieczyszczenia powietrza w Wasilkowie.

W 1999 roku na wniosek zgğoszony przez SamorzŃd Gminy w KuŦnicy Biağostockiej, przeprowadzono badania imisji powietrza w celu okreŜlenia wpğywu zanieczyszczeŒ pochodzŃcych od Ŝrodk·w transportu zwiŃzanych z ruchem granicznym oraz oceny potencjalnego wpğywu zanieczyszczeŒ pochodzŃcych z terenu Biağorusi. Om·wienie tego programu badawczego przedstawiono poniŨej.

1. Ocena stanu czystoŜci powietrza w KuŦnicy Biağostockiej

5.3.4. Podsumowanie badaŒ imisji na terenie wojew·dztwa podlaskiego

WartoŜci stňŨeŒ Ŝredniodobowych (S24) dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyğu zawieszonego nie przekraczağy dopuszczalnych wartoŜci stňŨeŒ (okreŜlonych jako 98 percentyl obliczony ze stňŨeŒ odniesionych do 24 godzin, wystňpujŃcych w roku kalendarzowym) na Ũadnym stanowisku na terenie wojew·dztwa podlaskiego.

OceniajŃc wyniki badaŒ zanieczyszczeŒ powietrza atmosferycznego uzyskane w 1999 roku stwierdza siň, Ũe poziomy Ŝredniorocznych i Ŝredniodobowych stňŨeŒ badanych zanieczyszczeŒ powietrza atmosferycznego na terenie wojew·dztwa podlaskiego sŃ znacznie niŨsze od normatywnych.

NajwyŨsze wartoŜci stňŨeŒ dwutlenku azotu notowane sŃ na stacjach monitoringowych eksponowanych na emisje komunikacyjne.

Obserwuje siň znaczŃce r·Ũnice stňŨeŒ dla dwutlenku siarki i pyğu zawieszonego pomiňdzy sezonem grzewczym i letnim. Wszystkie zmierzone maksymalne stňŨenia Ŝredniodobowe tych zanieczyszczeŒ wystŃpiğy na wszystkich stanowiskach pomiarowych w sezonie grzewczym.

Wyniki badaŒ w Ŝwietle obowiŃzujŃcych przepis·w prawnych dotyczŃcych normatyw·w dopuszczalnych stňŨeŒ substancji szkodliwych dla zdrowia w powietrzu atmosferycznym wskazujŃ na dobrŃ jakoŜĺ powietrza na terenie wojew·dztwa podlaskiego.

POWIETRZE - EMISJA:SO2, NO2 I PYĞ ZAWIESZONY, STŇŧENIA śREDNIOROCZNE NA STACJI POMIAROWEJ SIECI

MONITORINGU KRAJOWEGO W SOKčĞCE (ul. 1 Maja 13A):

ZMIANY STŇŧENIA SO2, NO2 I PYĞU ZAWIESZONEGO W LATACH 1997-1999 NA STACJACH SIECI

REGIONALNEJ PAőSTWOWEJ INSPEKCJI SANITARNEJ (WARTOśCI śREDNIOROCZNE):

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

5.3.3. Wyniki badaŒ imisji na stacjach pomiarowych Inspekcji Ochrony środowiska

ĞOMŧA

Sieĺ podstawowa (nadz·r IOś)

Wedğug wytycznych zawartych w zarzŃdzeniach wewnňtrznych Gğ·wnego Inspektora Ochrony środowiska, na terenie dziağania Delegatury w ĞomŨy, do sieci krajowej monitoringu zanieczyszczenia powietrza wyznaczono jednŃ stacjň pomiarowŃ w ĞomŨy (dziağajŃcŃ od 1996 roku), nad kt·rŃ nadz·r sprawuje Delegatura WIOś w ĞomŨy. Stacja jest zlokalizowana na osiedlu budownictwa wielorodzinnego i ma za zadanie prowadziĺ pomiary zanieczyszczeŒ w obszarze miejskim gňsto zaludnionym.

Dopuszczalne wartoŜci stňŨeŒ zanieczyszczeŒ w powietrzu

W 1998 roku weszğo w nowe Ũycie rozporzŃdzenie Ministra Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa w sprawie dopuszczalnych wartoŜci stňŨeŒ substancji zanieczyszczajŃcych w powietrzu (Dz.U. Nr 55, poz. 355). ZağŃcznik do rozporzŃdzenia zawiera obecnie obowiŃzujŃcŃ listň substancji zanieczyszczajŃcych oraz dopuszczalne wartoŜci stňŨeŒ tych substancji w powietrzu. Wybrane z listy stňŨenia dopuszczalne badanych przez Delegaturň WIOś w ĞomŨy w 1999 roku zanieczyszczeŒ przedstawia tabela 6.

Tabela 6.Dopuszczalne wartoŜci stňŨeŒ wybranychsubstancji zanieczyszczajŃcych powietrze

(wedğug zağŃcznika 1 do rozporzŃdzenia MOśZNiLz dnia 28 kwietnia 1998 roku)

Nazwa substancji

Dopuszczalne wartoŜci stňŨeŒ zanieczyszczeŒ w mg/m3 w odniesieniu do okresu

obszaryobszary park·w narodowych

30 min.a/ 24 godz.b/ Roku c/ 30 min.a/ 24 godz.b/ Rokuc/

Dwutlenek azotu 500 150 40 90 50 20

Pyğ zawieszony 280 125 50 280 125 50

Dwutlenek siarki 500 150 40 150 75 15

a/ jako 99,8 percentyl obliczony ze stňŨeŒ odniesionych do 30 minut, wystňpujŃcych w roku kalendarzowym,b/ jako 98 percentyl obliczony ze stňŨeŒ odniesionych do 24 godzin, wystňpujŃcych w roku kalendarzowym,c/ jako stňŨňnie Ŝrednie w roku kalendarzowym.

JeŨeli dopuszczalna wartoŜĺ stňŨenia substancji zanieczyszczajŃcej odniesiona do 24 godzin nie jest przekraczana przez 98 percentyl obliczony ze stňŨeŒ tych substancji odniesionych do 24 godzin, wystňpujŃcych w roku kalendarzowym, naleŨy uznaĺ, Ũe nie nastŃpiğo przekroczenie dopuszczalnej wartoŜci.

Dopuszczalny opad pyğu wynosi 200 g/m2rok.

Metodyka pomiar·w

ObowiŃzujŃcy program pomiarowy na stacji monitoringu podstawowego obejmuje codzienny pob·r pr·b i oznaczanie w fazie gazowej dwutlenku siarki (SO2), dwutlenku azotu (NO2) oraz w cyklu dni nieparzystych w roku oznaczanie pyğu zawieszonego z separacjŃ frakcji ziaren poniŨej 10 m m (PM 10).

StňŨenie dwutlenku siarki oznaczane jest metodŃ kolorymetrycznŃ z p-rozanilinŃ wedğug dawnej PN-76/Z-04104/01, natomiast stňŨenie dwutlenku azotu - zmodyfikowanŃ metodŃ Saltzmana, wedğug "Biuletynu SğuŨby Sanitarno-Epidemiologicznej wojew·dztwa katowickiego" (1976 nr 3). Pomiary stňŨenia pyğu z separacjŃ ziaren poniŨej 10 m m wykonuje siň metodŃ aspiracyjno-wagowŃ z duŨym przepğywem powietrza, pomiar z zastosowaniem aspiratora firmy Staplex.

StňŨenia zanieczyszczeŒ gazowych SO2 i NO2 oraz pyğu zawieszonego

Wybrane charakterystyki dla pomiar·w imisji zanieczyszczeŒ, uzyskane ze stacji monitoringu podstawowego, zlokalizowanej w gňsto zasiedlonym rejonie miasta (osiedle budownictwa wielorodzinnego) o Ŝrednim poziomie stňŨeŒ zanieczyszczeŒ powietrza, przedstawia tabela 7. CzňstotliwoŜĺ wystňpowania stňŨeŒ w przedziağach wartoŜci zamieszczono w tabeli 8, natomiast Ŝrednie, minimalne i maksymalne stňŨenia miesiňczne wynik·w pomiar·w imisji zanieczyszczeŒ gazowych i pyğowych, uzyskanych z tej stacji w roku 1999, przedstawia tabela 9.

Tabela 7. Wybrane charakterystyki dla pomiar·w imisji zanieczyszczeŒ gazowych i pyğowych w stacji monitoringu

podstawowego zanieczyszczeŒ powietrza nr 451001 S w ĞomŨy w 1999 roku

Zanieczyszczenie Liczba pomiar·w 24-h

StňŨenie max.

mg/m3StňŨenie min.

mg/m3

StňŨenia Ŝrednie roczne

mg/m3

98 percentyl obliczony ze stňŨeŒ odniesionych do 24 h wystňpujŃcych w

1999 roku

mg/m3

Dwutlenek siarki 365 9 0 0,5 3

Dwutlenek azotu 365 22 4 10,7 19

Pyğ zawieszony 171 162 3 44,5 106

W roku 1999 wykonano 365 cağodobowych pomiar·w dwutlenku siarki i dwutlenku azotu oraz 171 pomiar·w pyğu zawieszonego.

Tabela 8.CzňstotliwoŜĺ wystňpowania stňŨeŒ SO2 i NO2 w przedziağach wartoŜci

Dwutlenek siarki Dwutlenek azotu

Zakres wartoŜci

mg/m300

020

2040

4050

00

015

1530

3037,5

Liczba pomiar·w 222 143 0 0 0 336 29 0

Procent 60,8 39,2 0,0 0,0 0,0 92,1 7,9 0,0

Maksymalne stňŨenie SO2 wynosiğo 9 mg/m3 i przypadğo na okres sezonu grzewczego (w styczniu). W sezonie tym zanotowano kilkudniowe okresy podwyŨszonych stňŨeŒ, ale i one nie wpğynňğy na og·lnŃ ocenň jakoŜci

powietrza. WartoŜci z przedziağu 0-20 mg/m3 wystŃpiğy 143 razy w roku, co stanowiğo 39,2% wszystkich

wykonanych pomiar·w. Minimalne stňŨenie SO2 wynosiğo 0 mg/m3. WartoŜĺ "0" oznaczono 222 razy, co stanowiğo 60,8% wszystkich pomiar·w dwutlenku siarki w roku.

Maksymalne stňŨenie NO2 charakterystyczne byğo r·wnieŨ dla sezonu zimowego i wynosiğo 22 mg/m3. W

przedziale wartoŜci 15-30 mg/m3 zanotowano 29 wynik·w, co stanowiğo 7,9% wszystkich wykonanych pomiar·w.

Minimalne stňŨenie NO2 wynosiğo 4 mg/m3. Trzeba zauwaŨyĺ, Ũe wiňkszoŜĺ wykonanych pomiar·w

charakteryzowağa siň niskimi stňŨeniami dwutlenku azotu. W przedziale wartoŜci 0-15 mg/m3 tego zanieczyszczenia wystŃpiğo 336 wynik·w, co stanowi aŨ 92,1% wszystkich wykonanych pomiar·w.

Maksymalne wartoŜci pyğu zawieszonego przypadağy r·wnieŨ na sezon grzewczy. WartoŜĺ 162 mg/m3 zanotowano tylko 2 razy w roku. Nie przyjňto jednak tej wartoŜci do oceny, poniewaŨ wedğug rozporzŃdzenia Ministra Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa w sprawie dopuszczalnych wartoŜci stňŨeŒ substancji zanieczyszczajŃcych w powietrzu (Dz.U. Nr 55, poz. 355) wartoŜĺ stňŨenia pyğu zawieszonego odniesiona do 24 godzin nie jest przekraczana przez 98 percentyl obliczony ze stňŨeŒ tej substancji odniesionych do 24 godzin (tabele 6 i 7).

StňŨenia Ŝrednioroczne zanieczyszczeŒ gazowych, zar·wno dwutlenku siarki jak i dwutlenku azotu byğy bardzo niskie i nie przekraczağy wartoŜci dopuszczalnych. Odpowiednio stanowiğy one 1,3% i 26,8% wartoŜci

dopuszczalnych podanych w tabeli 6. średnie stňŨenie roczne pyğu zawieszonego, wynoszŃce 44,5 mg/m3, byğo r·wnieŨ niŨsze od wartoŜci dopuszczalnej wynoszŃcej 50 mg/m3. Stanowiğo ono jednak prawie 90% wartoŜci stňŨenia dopuszczalnego.

Dopuszczalne wartoŜci stňŨeŒ dwutlenku siarki, dwutlenku azotu oraz pyğu zawieszonego odniesione do 24 godzin nie sŃ przekraczane przez 98 percentyl obliczony ze stňŨeŒ tych substancji odniesionych do 24 godzin, wystňpujŃcych w 1999 roku.

Obliczona wartoŜĺ percentyla S98 dla:

ǒ dwutlenku siarki wynosi 3 mg/m3, co stanowi 2% wartoŜci dopuszczalnej (D24 = 150mg/m3),

ǒ dwutlenku azotu wynosi 19 mg/m3, co stanowi 12,7% wartoŜci dopuszczalnej (D24 = 150 mg/m3),

ǒ pyğu zawieszonego PM 10 wynosi 106 mg/m3,

co stanowi 84,8% wartoŜci dopuszczalnej (D24 = 125 mg/m3).

SezonowoŜĺ rozkğadu stňŨeŒ zanieczyszczeŒ powietrza przedstawia tabela 9.

NajwyŨsze wartoŜci stňŨeŒ SO2 i NO2 oraz pyğu zawieszonego wystňpowağy w sezonie grzewczym. UŜrednione wartoŜci w okresach styczeŒ-marzec i paŦdziernik-grudzieŒ 1999 wynosiğy odpowiednio: dla dwutlenku siarki - 3,2

mg/m3, dwutlenku azotu - 17,4 mg/m3 i pyğu zawieszonego - 112 mg/m3.

W ciŃgu trzech lat dziağania stacji pomiarowej w ĞomŨy obserwuje siň systematyczny spadek stňŨeŒ dwutlenku siarki i pyğu zawieszonego. StňŨenie Ŝrednioroczne dwutlenku siarki w roku 1999 byğo 4-krotnie niŨsze od zmierzonego w roku ubiegğym i 13-krotnie niŨsze jak w roku 1997 (tabela 10). W stosunku do lat 1997-1998

zmalağo r·wnieŨ do 44,5 mg/m3 stňŨenie Ŝrednioroczne pyğu zawieszonego i w 1999 roku nie przekraczağo juŨ dopuszczalnej normy (tabela 12). Natomiast stňŨenie Ŝrednioroczne dwutlenku azotu utrzymywağo siň w kolejnych latach na podobnym poziomie (tabela 11).

Tabela 9.Zestawienie roczne wynik·w pomiar·w stňŨeŒ Ŝredniodobowych

SO2, NO2 i pyğu zawieszonego

ze Stacji Monitoringu Podstawowego Imisji ZanieczyszczeŒ Powietrza451001S w ĞomŨy w 1999 roku

Rodzaj zanieczyszczeniaMiesiŃc StňŨenia Ŝrednioroczne

mg/m3I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

StňŨenia Ŝrednie (mg/m3)

SO2 1 2 0 0 0 1 1 1 0 0 0 0 0,5

NO2 15 16 11 8 10 6 8 10 10 12 11 11 10,7

Pyğ zawieszony 75 59 61 39 26 29 30 28 51 30 58 48 44,5

StňŨenia maksymalne (mg/m3)

SO2 9 6 1 0 0 1 1 1 1 1 1 1 1,9

NO2 21 22 14 12 15 9 11 15 15 15 17 15 15,1

Pyğ zawieszony 162 162 114 80 42 43 45 63 77 58 77 97 85,0

StňŨenia minimalne (mg/m3)

SO2 1 1 1 - - 1 1 1 1 1 1 1 0,84

NO2 10 12 8 4 4 4 5 7 7 8 7 7 6,9

Pyğ zawieszony 36 7 33 11 10 11 15 15 13 3 36 22 17,7

Tabela 10.Zestawienie wynik·w pomiar·w Ŝredniorocznych SO2

w ĞomŨy w latach 1997-1999

Stanowisko pomiarowe1997 1998 1999 WartoŜĺ dopuszczalna

w mg/m3N1/ Sa2/ N1/ Sa2/ N1/ Sa2/

ĞomŨa, ul. Kopernika 16 362 6,5 364 2,2 365 0,5 do maja 1998 r. - 50od maja 1998 r. - 40

N1/ - liczba wykonanych pomiar·w

Sa2/ - stňŨenie Ŝrednioroczne w mg/m3

Tabela 11.Zestawienie wynik·w pomiar·w Ŝredniorocznych NO2

w ĞomŨy w latach 1997-1999

Stanowisko pomiarowe1997 1998 1999 WartoŜĺ dopuszczalna

w mg/m3N1/ Sa2/ N1/ Sa2/ N1/ Sa2/

ĞomŨa, ul. Kopernika 16 362 12,5 364 8,3 365 10,7 do maja 1998 r. - 50od maja 1998 r. - 40

N1/ - liczba wykonanych pomiar·w

Sa2/ - stňŨenie Ŝrednioroczne w mg/m3

Tabela 12.Zestawienie wynik·w pomiar·w Ŝredniorocznych pyğu zawieszonego

w ĞomŨy w latach 1997-1999

Stanowisko pomiarowe1997 1998 1999 WartoŜĺ dopuszczalna

w mg/m3N1/ Sa2/ N1/ Sa2/ N1/ Sa2/

ĞomŨa, ul. Kopernika 16 174 53,5 150 50,9 171 44,5 50

N1/ - liczba wykonanych pomiar·w

Sa2/ - stňŨenie Ŝrednioroczne w mg/m3

5.3.3.1. Sieĺ regionalna (nadz·r IOś)

W skğad sieci regionalnej wchodzi w ĞomŨy 11 stanowisk pomiarowych, na kt·rych prowadzone sŃ pomiary:

ǒ 30-minutowe zanieczyszczeŒ gazowych SO2 i NO2 (5 punkt·w pomiarowych zlokalizowanych przy ulicach: Browarna, Kwadratowa, ĞukasiŒskiego, Partyzant·w, Senatorska)

ǒ miesiňcznego opadu pyğu (6 punkt·w zlokalizowanych przy ulicach: Szosa do MňŨenina, Chňtnika,

Kopernika, Nowogrodzka oraz dwa punkty przy ul. PoznaŒskiej).

Metodyka pomiar·w

Pomiary stňŨeŒ 30-minutowych zanieczyszczeŒ gazowych SO2 i NO2 wykonywane byğy 4-5 razy w miesiŃcu (pomiary przeprowadzono tylko w sezonie grzewczym) w punktach zlokalizowanych w granicach miasta ĞomŨy. Pomiary prowadzono odpowiednio metodami: PN-76/Z-04104.01 - oznaczanie zawartoŜci dwutlenku siarki w powietrzu atmosferycznym metodŃ kolorymetrycznŃ z p-rozanilinŃ oraz metodŃ opracowanŃ na podstawie "Biuletynu SğuŨby Sanitarno-Epidemiologicznej Wojew·dztwa Katowickiego" (1976 nr 3).

Opad pyğu badany byğ w cyklu miesiňcznym w 6 punktach zlokalizowanych na terenie miasta ĞomŨy. Zastosowano tu metodň sedymentacyjnŃ na podstawie publikacji:

1. Metody manualne pomiar·w zanieczyszczeŒ atmosfery - Katalog pod redakcjŃ Witolda Dymka, Warszawa 1990 (Rozdziağ: Pomiar opadu pyğu).

2. A.Kulig, K. Ossowska Cypryk, W. Skorupski, B. Wieczorek, Proste metody badania zanieczyszczeŒ powietrza atmosferycznego, Oznaczanie zawartoŜci zapylenia metodŃ sedymentacyjnŃ, Zeszyt problemowy nr 7/83-84.

StňŨenia zanieczyszczeŒ gazowych SO2 i NO2 oraz opadu pyğu w wybranych punktach miasta ĞomŨy - monitoring regionalny

StňŨenia chwilowe (30-minutowe) SO2 i NO2 badane byğy w obszarze gňsto zaludnionym o wysokiej w sezonie grzewczym emisji "niskiej". Punkty pomiarowe zlokalizowano na ulicach trzech najwiňkszych osiedli budownictwa jednorodzinnego /osiedle Parkowe, Maria I i Maria II/, na kt·rych przewaŨa ogrzewanie indywidualne. Pomiary wykonywano raz w tygodniu w: styczniu, lutym, marcu, listopadzie i grudniu.

StňŨenia chwilowe we wszystkich badanych punktach byğy bardzo niskie w stosunku do dopuszczalnych norm. Wszystkie otrzymane wartoŜci stňŨeŒ dwutlenku siarki i dwutlenku azotu byğy niŨsze od granicy oznaczalnoŜci stosowanej metody. W zwiŃzku z powyŨszym nie przeprowadzono analizy tych wynik·w, gdyŨ byğoby to obarczone zbyt duŨym bğňdem pomiarowym. Przyjňta metoda w przypadku wystňpowania niskich stňŨeŒ zanieczyszczeŒ w powietrzu charakteryzuje siň zbyt mağŃ czuğoŜciŃ. W celu okreŜlenia jakoŜci powietrza na wyŨej wspomnianym obszarze wskazane byğoby przeprowadzenie pomiar·w ciŃgğych (na przykğad ambulansem pomiarowym) w r·Ũnych okresach badawczych (sezon grzewczy i pozagrzewczy).

Badania opadu pyğu prowadzone sŃ od wielu lat w szeŜciu stağych punktach pomiarowych zlokalizowanych na terenie miasta ĞomŨy. SŃ one charakterystyczne dla:

a) obszaru miejskiego:

ǒ dwa punkty charakterystyczne dla dzielnicy przemysğowej (zlokalizowane przy ul. PoznaŒskiej),ǒ punkt zlokalizowany w dzielnicy budownictwa jednorodzinnego z przewagŃ ogrzewania indywidualnego (Osiedle Parkowe przy ul. Chňtnika),

ǒ punkt charakteryzujŃcy Ŝrednie stňŨenia zanieczyszczeŒ w mieŜcie (Stacja Monitoringu Krajowego imisji zanieczyszczeŒ, ul. Kopernika 16),

ǒ punkt charakteryzujŃcy wňzeğ ruchu drogowego (ul. Nowogrodzka, skrzyŨowanie z ul. Sikorskiego);

b) obszaru podmiejskiego:

ǒ teren Pracowniczych Ogr·dk·w Dziağkowych im. Wag·w.

Tabela 13. Zakres wartoŜci wystňpujŃcych w roku 1999 oraz uŜredniony roczny opad pyğu

na terenie ĞomŨy

Lokalizacja stanowiska pomiarowegoZakres wartoŜci

g/m2Opad roczny

g/m2rokWartoŜĺ dopuszczalna

g/m2rok

ul. PoznaŒska 141 (siedziba WIOś) 1-9 58

200

Pracownicze Ogr·dki Dziağkowe (przy szosie do MňŨenina) 1-11 38

ul. Kopernika 16 (Stacja Monitoringu Krajowego) 1-4 28

ul. Chňtnika (Osiedle Parkowe) 1-10 46

ul. Nowogrodzka (skrzyŨowanie z ulicŃ Sikorskiego) 2-13 73

ul. PoznaŒska (brama towarowa ĞZPB) 2-12 63

Opad pyğu w ciŃgu 1999 roku wahağ siň, w zaleŨnoŜci od lokalizacji punktu, w przedziale od 28 do 73 g/m2rok. W por·wnaniu z rokiem ubiegğym zanotowano wyŨsze wartoŜci tego parametru zanieczyszczenia. Nie przekroczyğy

one jednak wartoŜci dopuszczalnej dla opadu pyğu og·ğem (200 g/m2rok).

NajwyŨsze stňŨenia opadu pyğu, podobnie jak w roku ubiegğym, zanotowano na stanowiskach pomiarowych zlokalizowanych w p·ğnocno-zachodniej czňŜci ĞomŨy, w tr·jkŃcie ulic Wojska Polskiego, Nowogrodzka i Sikorskiego, czyli na terenie osiedla budownictwa jednorodzinnego z dominujŃcym ogrzewaniem indywidualnym -

73 g/m2rok oraz w przemysğowej dzielnicy ĞomŨy przy ulicy PoznaŒskiej: 58-63 g/m2rok. NajniŨsze stňŨenie opadu pyğu zanotowano natomiast, r·wnieŨ podobnie jak w latach poprzednich, w punkcie zlokalizowanym na

terenie budownictwa wielorodzinnego - 28 g/m2rok (osiedle blok·w mieszkalnych) oraz w punkcie zlokalizowanym na terenie Pracowniczych Ogr·dk·w Dziağkowych im. Wag·w, leŨŃcych na poğudniowym kraŒcu miasta, przy

szosie do MňŨenina - 38 g/m2rok.

Por·wnujŃc uzyskane wyniki badaŒ opadu pyğu ze wszystkich punkt·w kontrolnych moŨna stwierdziĺ, Ũe byğy one

zdecydowanie niŨsze od wartoŜci dopuszczalnych wynoszŃcych 200 g/m2rok.

Na terenie miasta ĞomŨy poziom opadu pyğu uŜredniony dla cağego obszaru miasta w 1999 roku wynosiğ 51 g/

m2rok i stanowiğ tylko 25,5% wartoŜci dopuszczalnej. Jest to wartoŜĺ nieznacznie wyŨsza od otrzymanej w roku 1997 i 1998 roku (tabela 14).

Tabela 14. Zestawienie wynik·w pomiar·w opadu pyğu uŜrednionych dla ĞomŨy

w latach 1997-1999

Stanowisko pomiarowe1997 1998 1999 WartoŜĺ dopuszczalna

g/m2rokN1/ Sa2/ N1/ Sa2/ N1/ Sa2/

Miasto ĞomŨa 72 44 72 46 72 51 200

N1/ - liczba wykonanych pomiar·w

Sa2/ - stňŨenie Ŝrednioroczne w mg/m3

Wnioski z badaŒ prowadzonych przez IOś i PIS na terenie miast ĞomŨy, Grajewa i Zambrowa

1. Pomiary zanieczyszczeŒ gazowych prowadzone na terenie ĞomŨy wskazujŃ na dobrŃ jakoŜĺ powietrza na tym obszarze:

ǒ stňŨenia Ŝrednioroczne zanieczyszczeŒ gazowych SO2 i NO2 byğy bardzo niskie i nie przekraczağy wartoŜci dopuszczalnych. StňŨenia dwutlenku siarki stanowiğy tylko 1,3%, a dwutlenku azotu - 26,8% dopuszczalnych norm,

ǒ stňŨenie Ŝrednioroczne pyğu zawieszonego PM 10 byğo dosyĺ wysokie, jednak i ono w roku 1999 nie przekraczağo wartoŜci dopuszczalnej (stanowiğo 89% tej wartoŜci),

ǒ w roku 1999 nie stwierdzono przekroczeŒ dopuszczalnych stňŨeŒ Ŝrednich dobowych badanych zanieczyszczeŒ gazowych; wartoŜĺ percentyla S98 dla dwutlenku siarki stanowiğa tylko 2% dopuszczalnej normy, a dwutlenku azotu 12,7%,

ǒ stňŨenia Ŝrednie dobowe pyğu zawieszonego byğy doŜĺ wysokie, nie przekraczağy jednak dopuszczalnych norm; obliczony percentyl S98 stanowiğ 85% stňŨenia dopuszczalnego.

1. StňŨenia zanieczyszczeŒ powietrza cechowağy siň zmiennoŜciŃ w ciŃgu roku. WyraŦny wzrost stňŨeŒ dwutlenku siarki wystŃpiğ w okresie zimowym w styczniu i lutym. Byğy one o 78% wyŨsze niŨ w sezonie letnim. Gğ·wnym Ŧr·dğem pochodzenia tego zanieczyszczenia jest spalanie paliw, przede wszystkim wňgla do cel·w grzewczych w budownictwie indywidualnym, tak zwana emisja niska. StňŨenia dwutlenku azotu i pyğu zawieszonego wykazujŃ mniejsze zr·Ũnicowanie w ciŃgu roku. W sezonie zimnym Ŝrednie stňŨenia NO2 byğy o okoğo 26%, a pyğu zawieszonego o 48% wyŨsze niŨ w sezonie letnim. Mniejsze zr·Ũnicowanie stňŨeŒ wynika stŃd, Ũe na emisjň NO2 i pyğu zawieszonego zwiŃzanŃ ze spalaniem paliw do cel·w grzewczych nakğada siň znaczŃcy udziağ innych Ŧr·değ (na przykğad Ŧr·dğa mobilne oraz pokryte kurzem ulice i place).

2. Por·wnujŃc maksymalne i Ŝrednie stňŨenia zanieczyszczeŒ gazowych mierzonych w 1999 roku na stacji pomiarowej monitoringu powietrza w ĞomŨy z rokiem poprzednim stwierdziĺ naleŨy, Ũe:

ǒ stňŨenia maksymalne i Ŝrednie SO2 sŃ znacznie niŨsze niŨ w 1998 roku,ǒ stňŨenia maksymalne i Ŝrednie NO2 utrzymujŃ siň na podobnym poziomie,ǒ niskie stňŨenia dwutlenku siarki moŨna wiŃzaĺ z ğagodnŃ zimŃ i mniejszŃ emisjŃ z indywidualnych palenisk domowych.

1. Por·wnujŃc Ŝrednie stňŨenia pyğu zawieszonego mierzonego w 1999 roku na stacji pomiarowej monitoringu powietrza w ĞomŨy z rokiem poprzednim stwierdziĺ naleŨy, Ũe sŃ one niŨsze niŨ w 1998 roku. średnia ze stňŨeŒ maksymalnych byğa natomiast nieznacznie wyŨsza niŨ w 1998 roku, na co wpğynňğy pojedyncze wysokie stňŨenia zanotowane w styczniu, lutym i grudniu 1999 roku.

2. Uzyskane wyniki badaŒ opadu pyğu z punkt·w kontrolnych zlokalizowanych w r·Ũnych rejonach miasta (przedziağ wartoŜci od 28 do 73 g/m2rok) sŃ zdecydowanie niŨsze od wartoŜci dopuszczalnej (200 g/m2rok). NajniŨsze stňŨenia wystŃpiğy w rejonach podmiejskich ĞomŨy - ogr·dki dziağkowe przy szosie do

MňŨenina i na terenach budownictwa wielorodzinnego przy ul. Kopernika. NajwyŨsze stňŨenia wystŃpiğy na terenie osiedli budownictwa jednorodzinnego, na kt·rym przewaŨa ogrzewanie indywidualne (tr·jkŃt ulic: Wojska Polskiego, Nowogrodzka, Sikorskiego), a takŨe w dzielnicy przemysğowej miasta (rejon ul. PoznaŒskiej).

Z badaŒ przeprowadzonych przez PaŒstwowŃ Inspekcjň SanitarnŃ wynika, Ũe na terenie miast ĞomŨy, Grajewa i Zambrowa w 1999 roku:

1. Ŝrednioroczne wartoŜci stňŨeŒ dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyğu zawieszonego nie przekroczyğy dopuszczalnych poziom·w stňŨeŒ na badanych obszarach.

2. Por·wnujŃc otrzymane wyniki z 1998 rokiem moŨna stwierdziĺ, Ũe:

ǒ stňŨenie Ŝrednioroczne dwutlenku siarki w ĞomŨy zmalağo nieznacznie, natomiast w Grajewie ponad poğowň (o 58%); prawie dwukrotnie wzrosğo natomiast stňŨenie SO2 w Zambrowie,

ǒ stňŨenie Ŝrednioroczne dwutlenku azotu w ĞomŨy i Zambrowie utrzymywağo siň na podobnym poziomie, natomiast w Grajewie wielkoŜĺ tego zanieczyszczenia wyraŦnie zmalağa o prawie 45%,

ǒ pomiary Ŝrednioroczne pyğu zawieszonego wykazağy wystŃpienie w obu latach podobnych stňŨeŒ zar·wno w Grajewie, jak i w Zambrowie; w ĞomŨy natomiast zauwaŨono obniŨenie siň wartoŜci tego zanieczyszczenia o okoğo 37%.

śREDNIE MIESIŇCZNE STŇŧENIA SO2, NO2 I PYĞU ZAWIESZONEGO ZE STACJI MONITORINGU PODSTAWOWEGO IMISJI ZANIECZYSZCZEőW ĞOMŧY W LATACH 1997-1999 (NADZčR WIOś):

LOKALIZACJA PUNKTčW POMIAROWYCH IMISJI ZANIECZYSZCZEőPOWIETRZA W ĞOMŧY W 1999 R.:

ROZKĞAD WARTOśCI OPADU PYĞU NA TERENIE ĞOMŧY W 1999 R.:

ROZKĞAD WARTOśCI OPADU PYĞU NA TERENIE ĞOMŧY W 1999 R.:

g·ra strony powr·t

5.3.3. Wyniki badaŒ imisji na stacjach pomiarowych Inspekcji Ochrony środowiska

SUWAĞKI (nadz·r IOś)

W 1992 roku utworzono stacjň pomiarowŃ monitoringu zanieczyszczenia atmosfery w Suwağkach. Zostağa ona wğŃczona do sieci podstawowej monitoringu zanieczyszczenia atmosfery, a poszczeg·lne stanowiska pomiarowe zakwalifikowano jako stanowiska typu "S" w sieci nadzoru og·lnego, to znaczy wykonujŃce pomiary Ŝrednich stňŨeŒ dobowych na obszarze gňsto zaludnionym. Ze wzglňdu na ukğad cyrkulacji i przewaŨajŃcych kierunk·w wiatru stacja jest reprezentatywna dla Osiedla P·ğnoc z wyğŃczeniem czňŜci zachodniej osiedla.

Zakres pomiarowy w sieci podstawowej monitoringu powietrza obejmuje badania imisji SO2, NO2 i pyğu zawieszonego.

W ramach monitoringu regionalnego na tej stacji pomiarowej wykonywane sŃ od 1994 roku badania chemizmu opad·w atmosferycznych wraz z suchŃ sedymentacjŃ. Na terenie miasta w 1999 roku zlokalizowanych byğo 5 stanowisk pomiarowych, na kt·rych byğa okreŜlana wielkoŜĺ opadu oğowiu.

Program pomiarowy obejmuje zanieczyszczenia przenoszone w postaci gazowej i pyğ·w docierajŃcych do r·Ũnych komponent·w ekosystem·w poprzez sedymentacjň i wymywanie przez opady atmosferyczne. Zakres pomiarowy zrealizowany w 1999 roku wraz z zaprezentowaniem metodyk analitycznych poszczeg·lnych skğadnik·w przedstawiono w tabelach 15 i 16.

Tabela 15. Program pomiar·w zanieczyszczenia atmosfery zrealizowany w 1999 roku

na stacji WIOś w Suwağkach

Zanieczyszczenie Stan skupienia

CzňstoŜĺ poboru pr·b

Metoda poboru pr·by

Metodyka oznaczeΠUwagi

SO2 gaz 1/doba pğyn pochğaniajŃcy K SPMZA

NO2 gaz 1/doba pğyn pochğaniajŃcy K Suwağki,

Pyğ zawieszony PM10 pyğ co druga dobaa) filtr - PM10 W ul. Puğaskiego73

Oğ·w w pyle zaw. pyğ co ·smy pomiar filtr kwarcowy PM10 ASA

Kadm w pyle zaw pyğ co ·smy pomiar filtr kwarcowy PM10 ASA

SO42-opad atm. 1/tydzieΠkolektor OC EK

NO3-opad atm. 1/tydzieΠkolektor OC EK

Cl- opad atm. 1/tydzieŒ kolektor OC EK Suwağki,

NH4+opad atm. 1/tydzieŒ kolektor OC K ul. Puğaskiego73

Ca opad atm. 1/tydzieΠkolektor OC ASA-p (jedno

Mg opad atm. 1/tydzieΠkolektor OC ASA-p stanowisko)

K opad atm. 1/tydzieΠkolektor OC ASA-p

Na opad atm. 1/tydzieΠkolektor OC ASA-p

Pb opad atm. 1/tydzieΠkolektor OC ASA

Cu opad atm. 1/tydzieΠkolektor OC ASA

Cd opad atm. 1/tydzieΠkolektor OC ASA

pH opad atm. 1/tydzieΠkolektor OC potencjometr.

Przewodnictwo elektrolityczne opad atm. 1/tydzieΠkolektor OC konduktometryczna

Oğ·w (opad) opad og·ğem 1/miesiŃc kolektor OC ASA Suwağki

(5 stanowisk)

a) - pomiary wykonywane w dni nieparzyste miesiŃcaOC - opad cağkowityK - kolorymetriaPM10 - wysoko objňtoŜciowy aspirator z separacjŃ frakcji <10 mmW - metoda wagowaEK - elektroforeza kapilarnaASA-p - metoda pğomieniowaASA - metoda bezpğomieniowa

Metodyki pomiar·w na stacji podstawowej monitoringu zanieczyszczeŒ powietrza atmosferycznego (SPMZPA) zostağy okreŜlone w ZarzŃdzeniu Wewnňtrznym Gğ·wnego Inspektora Ochrony środowiska.

Wszystkie analizy wykonağo Laboratorium WIOś Suwağki w oparciu o obowiŃzujŃce normy i metodyki. Laboratorium uczestniczyğo w sprawdzianach miňdzylaboratoryjnych organizowanych przez Instytut Medycyny Pracy w Ğodzi w zakresie oznaczeŒ SO2 i NO2.

Tabela 16.Program pomiar·w parametr·w meteorologicznych

zrealizowany w 1999 roku na stacji WIOś w Suwağkach

Mierzony parametr CzňstoŜĺ pomiar·w PrzyrzŃd Uwagi

CiŜnienie atmosferyczne pomiar ciŃgğy czujniki strunoweZapis (rejestracja) parametr·w:maksymalnych, minimalnych i Ŝrednichw przedziağach 10-minutowych.

Temperatura powietrza pomiar ciŃgğy czujniki platynowe

PrňdkoŜĺ wiatru pomiar ciŃgğy czujniki impulsowe

Kierunek wiatru pomiar ciŃgğy czujniki impulsowe

Do analizy wynik·w pomiar·w wykorzystano pakiet programowy SAZPW System analizy zanieczyszczenia powietrza, opracowany przez Krajowy OŜrodek Analizy SkaŨeŒ Obrony Cywilnej w Warszawie. Om·wienie wynik·w badaŒ za 1999 rok przedstawiono poniŨej.

BADANIA W SIECI PODSTAWOWEJ

Dwutlenek siarki

średnie roczne stňŨenie dwutlenku siarki mierzone na stacji pomiarowej w Suwağkach w ciŃgu ostatnich piňciu lat nie przekroczyğo 10% Ŝredniorocznej wartoŜci dopuszczalnej i jest ono jednym z najniŨszych w sieci podstawowej na stanowiskach miejskich w Polsce.

W sezonie zimowym - najchğodniejszych miesiŃcach zanotowano kilkudniowe okresy podwyŨszonych stňŨeŒ, ale i

one nigdy nie przekroczyğy wartoŜci 30% dopuszczalnych stňŨeŒ Ŝredniodobowych (150m g/m3).

NajwyŨsze stňŨenie, czyli 42 m g/m3 zanotowano w tym okresie w dniu 27 grudnia 1996 roku. W takich sytuacjach podwyŨszone stňŨenia sŃ wynikiem zwiňkszenia emisji zanieczyszczeŒ powstajŃcych przy ogrzewaniu budynk·w w warunkach duŨych spadk·w temperatury (poniŨej -30Á C) oraz niekorzystnych warunk·w dyspersji zanieczyszczeŒ (antycykloniczna forma cyrkulacji).

W analizowanym okresie rozkğad imisji dwutlenku siarki wykazywağ sezonowoŜĺ (rys. Ŝrednie miesiňczne). Na podstawie przeprowadzonych badaŒ i analiz moŨna stwierdziĺ, Ũe wpğyw na ksztağtowanie pola imisji dwutlenku siarki w rejonie stacji podstawowej monitoringu powietrza ma napğyw zanieczyszczeŒ z dalszych Ŧr·değ emisji.

W 1999 roku wykonano 359 cağodobowych pomiar·w stňŨenia dwutlenku siarki. Przez 99% czasu w ciŃgu cağego

omawianego roku stňŨenia Ŝredniodobowe nie przekraczağy wartoŜci 5 m g/m3, a maksymalna zmierzona wartoŜĺ wyniosğa 6,0 m g/m3. Zmierzone wartoŜci stňŨeŒ Ŝredniodobowych dwutlenku siarki w 1999 roku byğy najniŨsze w stosunku do lat ubiegğych. WyjŃtkiem byğ wrzesieŒ 1999 roku, w kt·rym stňŨenia Ŝredniodobowe byğo wyŨsze od stňŨeŒ zmierzonych w latach 1996 i 1998. Rozkğad pola imisji SO2 w 1999 roku przedstawiono na rysunku (dla kierunk·w wiatru). Wystňpowağ wzrost stňŨeŒ z kierunk·w poğudniowych i poğudniowo-wschodnich, wywoğany oddziağywaniem oddalonej czňŜci starszej czňŜci miasta (centrum).

Dwutlenek azotu

średnie roczne stňŨenie dwutlenku azotu wykazywağo do 1996 roku ciŃgğŃ tendencjň wzrostowŃ i osiŃgnňğo

poziom 14,6 m g/m3, tj. prawie 37% Ŝredniorocznej wartoŜci dopuszczalnej. W ciŃgu ostatnich lat nastňpowağ jego

spadek do wartoŜci 10,1 m g/m3 w 1998 roku (okoğo 25% Ŝredniorocznej wartoŜci dopuszczalnej). W 1999 roku

wartoŜĺ Ŝredniego rocznego stňŨenia dwutlenku azotu nieznacznie wzrosğa i wynosiğa 10,9 m g/m3. Wystňpowağ w miarň r·wnomierny rozkğad pola imisji w ciŃgu roku nie wykazujŃcy sezonowoŜci (rys. Ŝrednia miesiňczna). NajwyŨsze stňŨenia wystňpowağy w warunkach silnej stagnacji atmosfery bez wzglňdu na porň roku i osiŃgnňğy

maksymalnŃ wartoŜĺ 47,7 m g/m3 25 paŦdziernika 1994 roku (D24=150 m g/m3). Jest to wynikiem eksponowania stacji pomiarowej na oddziağywanie zanieczyszczeŒ komunikacyjnych, typowych dla miasta, z kt·rych podstawowym jest wğaŜnie dwutlenek azotu i towarzyszŃce ruchowi pojazd·w zapylenie. NajwyŨsze stňŨenia wystňpujŃ w warunkach silnej stagnacji atmosfery bez wzglňdu na porň roku.

W 1999 roku wykonano 359 cağodobowych pomiar·w stňŨeŒ dwutlenku azotu. Przez 98% czasu w ciŃgu cağego

roku stňŨenie Ŝredniodobowe nie przekraczağo wartoŜci 25 m g/m3, a maksymalna zmierzona wartoŜĺ wyniosğa 35,1 m g/m3 (Ŝredniodobowa wartoŜĺ dopuszczalna D24 wynosi 150 m g/m3). Na podstawie badaŒ i analiz moŨna stwierdziĺ, Ũe w 1999 roku wystŃpiğ w miarň r·wnomierny rozkğad pola imisji NO2, z niewielkim wzrostem stňŨeŒ z

kierunk·w poğudniowo-wschodnich (rys. dla kierunk·w wiatru).

Pyğ zawieszony

średnie stňŨenie z serii dobowych stňŨeŒ pyğu zawieszonego (czŃstki o rozmiarach poniŨej

0,1 m m) od 1994 roku do 1997 roku malağo i przyjmowağo wartoŜci od 50,6 do 43,4 m g/m3. W 1998 roku wystŃpiğ

zdecydowany wzrost stňŨeŒ pyğu zawieszonego - Ŝrednie stňŨenie osiŃgnňğo wartoŜĺ 54,9 m g/m3. W latach 1995-98 zaobserwowano wyraŦny wzrost stňŨeŒ pyğu zawieszonego w okresie grzewczym w stosunku do okresu letniego (rys. Ŝrednie miesiňczne). W 1999 roku zaleŨnoŜci takiej nie zauwaŨono. Jedynie marzec odznaczyğ siň gwağtownym wzrostem stňŨenia pyğu zawieszonego.

W 1999 roku wykonano 169 cağodobowych pomiar·w stňŨeŒ pyğu zawieszonego w nieparzyste dni miesiŃca.

Okoğo 32% wszystkich zmierzonych stňŨeŒ Ŝredniodobowych pyğu zawieszonego przekroczyğo wartoŜĺ 50 ug/m3, a maksymalna zmierzona wartoŜĺ stňŨenia Ŝredniodobowego wyniosğa 149 m g/m3. średnie dobowe stňŨenie pyğu zawieszonego w okresie pomiarowym, obliczone na podstawie powyŨej opisanej serii pomiarowej wynosi 42,4

ug/m3, co stanowi 33,9% dopuszczalnego stňŨenia Ŝredniodobowego (Ŝredniodobowa wartoŜĺ dopuszczalna D24

wynosi 125 m g/m3) i byğo najniŨsze w stosunku do lat ubiegğych.

Na podstawie przeprowadzonych badaŒ i analiz moŨna stwierdziĺ, Ũe o ile rozkğad pola imisji (rys. dla kierunk·w wiatru) pyğu zawieszonego jest wynikiem oddziağywania na punkt pomiarowy zar·wno zanieczyszczeŒ komunikacyjnych, jak i zanieczyszczeŒ powstajŃcych w wyniku spalania paliw stağych, to na wielkoŜĺ stňŨeŒ zdecydowany wpğyw majŃ zanieczyszczenia komunikacyjne. ZauwaŨa siň wzrost stňŨeŒ z kierunk·w poğudniowych, wschodnich i poğudniowo-wschodnich.

BADANIA W SIECI REGIONALNEJ

StňŨenie oğowiu i kadmu w pyle zawieszonym

Wykonano po 18 oznaczeŒ oğowiu i kadmu. Zmierzone Ŝredniodobowe stňŨenie oğowiu wynosiğo od 4,2 ng/m3 do 88,9 ng/m3 i nie przekraczağo wartoŜci dopuszczalnej (D24 = 2,0 ug/m3).

Zmierzone Ŝredniodobowe stňŨenie kadmu, wahağo siň od 0,1 ng/m3 do 1,5 ng/m3 i nie przekraczağo wartoŜci dopuszczalnej (D24 = 0,22 ug/m3).

Opad oğowiu

Wykonano po 60 oznaczeŒ opadu oğowiu na 5 stanowiskach. Wszystkie stanowiska pomiarowe znajdowağy siň wzdğuŨ waŨniejszych ciŃg·w komunikacyjnych miasta Suwağk. NajwyŨszy opad oğowiu zmierzono w punkcie

pomiarowym przy ulicy T. KoŜciuszki. WielkoŜĺ rocznego opadu oğowiu w 1999 roku wynosiğa od 6,0 mg/m2rok do 24,8 mg/m2rok i nie przekroczyğa wartoŜci dopuszczalnej r·wnej 100 mg/m2rok

WielkoŜĺ opadu oğowiu w ciŃgu ostatnich trzech lat na poszczeg·lnych stanowiskach usytuowanych wzdğuŨ waŨniejszych ciŃg·w komunikacyjnych wykazywağa zmiany zgodne ze zmianami ukğadu i natňŨenia ruchu. NajwyŨsze wartoŜci sŃ rejestrowane w centrum miasta tj. przy ulicy KoŜciuszki. Drugie miejsce pod tym wzglňdem zajmuje ulica Utrata, gdzie skierowany jest ruch tranzytowy do przejŜcia granicznego w Budzisku. Pozostağe stanowiska pomiarowe wykazujŃ siň podobnŃ zawartoŜciŃ oğowiu w ciŃgu ostatnich trzech lat.

Mokra depozycja

Na podstawie wynik·w analiz poszczeg·lnych pr·b wyznaczono Ŝrednie miesiňczne i roczne stňŨenia, jako Ŝrednie waŨone wzglňdem iloŜci opad·w. Dla miesiňcy, w kt·rych nie wykonano analiz do obliczenia sumarycznego ğadunku rocznego jako stňŨenie w danym miesiŃcu przyjňto wartoŜĺ Ŝredniego stňŨenia danej substancji z okresu pomiarowego.

Odczyn pH i przewodnictwo elektrolityczne

Na szczeg·lnŃ uwagň zasğuguje odczyn opad·w rejestrowany na stacji. W normalnych warunkach pH zwykğego deszczu wynosi 5,6-5,8, natomiast wartoŜĺ przewodnictwa elektrolitycznego wynosi okoğo 20 m S/cm. Deszcz taki ma odczyn lekko kwaŜny ze wzglňdu na obecnoŜĺ sğabego kwasu wňglowego, kt·rego Ŧr·dğem jest rozpuszczony dwutlenek wňgla z atmosfery. Odczyn pH opadu moŨe ulegaĺ zmianie wskutek wystňpowania w nim r·Ũnego rodzaju zanieczyszczeŒ.

Na stanowisku pomiarowym opady miağy zar·wno charakter kwaŜny, jak i alkaliczny, niespotykany dla naturalnych opad·w atmosferycznych. świadczy to o lokalnym zanieczyszczeniu opad·w substancjami o charakterze alkalicznym, najprawdopodobniej wapniem i magnezem ("ğapacz" opad·w bez rozdziağu opadu suchego i mokrego). NajniŨsze Ŝrednie w skali roku wartoŜci pH w okresie 1995-1999 uzyskano w 1999 roku, a co za tym idzie najwyŨsze stňŨenie i ğadunek jon·w wodorowych

W zwiŃzku z duŨŃ iloŜciŃ substancji mineralnych w opadzie wartoŜci przewodnictwa elektrolitycznego i pH w roku ubiegğym byğy znacznie wyŨsze od wartoŜci wystňpujŃcych w opadzie naturalnym. Jedynie w czerwcu i paŦdzierniku przewodnictwo elektrolityczne byğo niŨsze niŨ w opadzie naturalnym, a pH byğo niŨsze w lutym. średnia wartoŜĺ przewodnictwa elektrolitycznego wyniosğa 27,3 m S/cm i byğa niŨsza od Ŝredniej wartoŜci w 1998 roku, natomiast pH opadu przyjmowağo wartoŜci Ŝrednie w zakresie od 4,6 do 6,9 i byğy wyŨsze w stosunku do wartoŜci z 1998 roku.

Aniony mocnych kwas·w i kationy amonowe

ťr·dğem jon·w siarczanowych i azotanowych sŃ procesy utleniania zwiŃzk·w siarki i azotu w powietrzu atmosferycznym, natomiast Ŧr·dğem jon·w chlorkowych jest gğ·wnie aerozol morski. W 1998 roku roczne stňŨenia jon·w siarczanowych, azotanowych i chlorkowych w opadach atmosferycznych zebranych na stanowisku

pomiarowym ukğadağy siň nastňpujŃco: SO42->NO3->Cl-. Natomiast w 1999 roku roczne stňŨenia tych jon·w

ukğadağy siň nastňpujŃco: SO42->Cl->NO3-. Podobny ukğad zachowağy r·wnieŨ iloŜci ğadunk·w docierajŃce do podğoŨa.

średnie roczne stňŨenia jon·w siarczanowych i azotanowych w opadach atmosferycznych w 1999 roku byğy najniŨsze w ciŃgu ostatnich piňciu lat. W przypadku wartoŜci rocznego stňŨenia jon·w azotanowych brak jest zdecydowanej tendencji zmian. W 1999 roku zarejestrowano spadek Ŝredniego stňŨenia jon·w siarczanowych,

kt·re wyniosğo 3,0 mg SO42-/dm3, natomiast Ŝrednie stňŨenie jon·w azotanowych spadğo do wartoŜci 0,5 mg

NO3-/dm3.

NajwyŨsze wartoŜci stňŨenia jon·w siarczanowych zarejestrowano w styczniu i kwietniu. StňŨenia jon·w azotanowych w okresie letnim byğy niŨsze niŨ w zimowym.

Amoniak naleŨy do jednych z najefektywniej wymywanych substancji z atmosfery przez wody opadowe. średnie

miesiňczne stňŨenia jon·w amonowych byğy wyŨsze od stňŨeŒ jon·w azotanowych w okresie pomiarowym oraz wykazywağy ten sam kierunek zmian. W przypadku jon·w amonowych od 1994 roku obserwowağo siň ciŃgğŃ tendencjň wzrostowŃ Ŝredniego rocznego stňŨenia do osiŃgniňcia wartoŜci najwyŨszej w 1997 roku. W 1999 roku zaobserwowano nieduŨy spadek Ŝredniego stňŨenia.

Na wielkoŜĺ ğadunku docierajŃcego do podğoŨa wyŨej wymienionych jon·w decydujŃcy wpğyw w ciŃgu cağego roku miağa iloŜĺ opad·w atmosferycznych.

Aerozol morski jest gğ·wnym Ŧr·dğem jon·w chlorkowych. średnie roczne stňŨenie jon·w chlorkowych w opadach atmosferycznych w 1997 roku byğy najwyŨsze w ciŃgu ostatnich piňciu lat. W ubiegğym roku zarejestrowano

Ŝrednie stňŨenie jon·w chlorkowych nieznacznie niŨsze i wyniosğo ono 1,2 mg Cl-/dm3. NajwyŨsze stňŨenia zarejestrowano wraz z napğywem mas powietrza z kierunk·w p·ğnocno-wschodnich i wschodnich. ścisğŃ korelacjň z jonami chlorkowymi i aerozolem morskim miağa wielkoŜĺ stňŨeŒ jon·w sodu i potasu. Na wielkoŜĺ ğadunku jon·w chlorkowych decydujŃcy wpğyw miağa iloŜĺ opad·w atmosferycznych.

Metale alkaliczne

Metale alkaliczne dostajŃ siň do powietrza atmosferycznego z r·Ũnego rodzaju pyğami pochodzenia naturalnego lub antropogenicznego. Z atmosfery usuwane sŃ na drodze sedymentacji suchej lub wymywania przez opady. StňŨenia Ŝrednie roczne gğ·wnych oznaczanych kation·w, czyli: wapnia, magnezu, sodu i potasu ukğadağy siň w 1999 roku w nastňpujŃcej kolejnoŜci Ca>Na> K>Mg.

Wraz z cyrkulacjami z kierunk·w p·ğnocno-wschodnich i wschodnich w 1999 roku napğynňğy masy powietrza zawierajŃce aerozol morski o podwyŨszonym stňŨeniu wspomnianych powyŨej jon·w chlorkowych, ale r·wnieŨ jon·w sodu i potasu. Ukğad zmian stňŨeŒ byğ podobny do ukğadu zmian stňŨeŒ jon·w chlorkowych. W przypadku

sodu zaobserwowano w 1999 roku spadek stňŨenia w stosunku do lat poprzednich do wartoŜci 0,8 mg/dm3. Natomiast Ŝrednie stňŨenie potasu zmalağo w stosunku do 1997 roku (najwyŨsza wartoŜĺ w piňcioleciu) i osiŃgnňğo

poziom 0,3 mg/dm3.

WapŒ i magnez dostajŃ siň do powietrza atmosferycznego gğ·wnie z r·Ũnego rodzaju pyğami pochodzenia naturalnego lub antropogenicznego. Z atmosfery usuwane sŃ na drodze sedymentacji suchej lub wymywania przez opady. StňŨenia Ŝrednie oznaczanych kation·w wapnia w 1997 roku byğy najniŨsze w ciŃgu ostatnich piňciu lat. W przypadku magnezu stňŨenia zmalağy w stosunku do 1998 roku i osiŃgnňğy wartoŜĺ najniŨszŃ. Wyniosğy one

odpowiednio 2,72 mg Ca/dm3 i 0,27 mg Mg/dm3.

Udziağ wapnia w og·lnej iloŜci oznaczanych metali alkalicznych wynosiğ od 40,5% w lutym do 80,5% w sierpniu. Nadmierna iloŜĺ zwiŃzk·w wapnia i magnezu w powietrzu atmosferycznym pochodzi miňdzy innymi od: zlokalizowanych w sŃsiedztwie budowli, prowadzonych rob·t budowlanych na osiedlu oraz z podğoŨa, na przykğad z piaszczystych alejek osiedlowych (kolektor zbierajŃcy opad nie eliminuje fazy sedymentacji suchej).

W ubiegğym roku na wielkoŜĺ ğadunku omawianych metali alkalicznych decydujŃcy wpğyw miağa iloŜĺ opad·w atmosferycznych.

Pierwiastki Ŝladowe

Poza gğ·wnymi om·wionymi kationami badano r·wnieŨ stňŨenia pierwiastk·w Ŝladowych w opadach atmosferycznych. ObecnoŜĺ jon·w metali ciňŨkich Ŝwiadczy o obszarowym zanieczyszczeniu i oddziağywaniu na Ŝrodowisko czğowieka. Z atmosfery usuwane sŃ na drodze sedymentacji suchej lub wymywania przez opady.

StňŨenia Ŝrednie roczne oznaczanych pierwiastk·w, czyli: miedzi, oğowiu i kadmu ukğadağy siň w 1999 roku w nastňpujŃcej kolejnoŜci Cu>Pb>Cd. W taki sam spos·b ukğadağy siň wielkoŜci rocznych ğadunk·w poszczeg·lnych zanieczyszczeŒ.

W 1999 roku zarejestrowano znaczny spadek Ŝredniego rocznego stňŨenia oğowiu i kadmu w stosunku do 1998 roku. Natomiast Ŝrednie stňŨenie jon·w miedzi w ubiegğym roku byğo najniŨsze w okresie ostatnich piňciu lat.

W 1999 roku rozkğad stňŨeŒ oğowiu charakteryzowağ siň r·wnomiernoŜciŃ poza podwyŨszonymi wartoŜciami zanotowanymi w miesiŃcach zimowych. Brakiem wyraŦnej sezonowoŜci charakteryzujŃ siň stňŨenia kadmu. Od poczŃtku roku do kwietnia utrzymywağ siň zwiňkszony w stosunku do pozostağych miesiňcy poziom stňŨeŒ miedzi

(powyŨej 10 m g/dm3).

Wnioski z badaŒ przeprowadzonych przez Inspekcjň Ochrony środowiska na terenie Suwağk

1. Gğ·wnym celem stacji podstawowej monitoringu zanieczyszczeŒ powietrza atmosferycznego Wojew·dzkiego Inspektoratu Ochrony środowiska w Biağymstoku Delegatura w Suwağkach jest badanie zanieczyszczenia atmosfery na obszarze gňsto zaludnionym. Wyniki badaŒ potwierdzajŃ trafnoŜĺ wyboru lokalizacji stacji z punktu widzenia realizacji postawionego zadania.

2. Obserwuje siň wpğyw lokalnych Ŧr·değ zanieczyszczenia atmosfery, zwğaszcza liniowych Ŧr·değ komunikacyjnych na wysokoŜĺ mierzonych stňŨeŒ dwutlenku azotu oraz Ŧr·değ powierzchniowych lub punktowych na wielkoŜĺ stňŨenia pyğ·w. Pyğy majŃ r·wnieŨ wpğyw na badany (alkaliczny) odczyn opad·w i zawartoŜĺ w nich wapnia i magnezu.

3. Na wielkoŜĺ ğadunku poszczeg·lnych zanieczyszczeŒ wprowadzanych do podğoŨa wraz z opadami atmosferycznymi miağa wpğyw wysokoŜĺ opadu atmosferycznego.

śREDNIE STŇŧENIE SO2 W 1999 ROKU DLA KIERUNKčW WIATRU:

śREDNIE MIESIŇCZNE STŇŧENIE SO2 W LATACH 1995-1999:

śREDNIE STŇŧENIE NO2 W 1999 ROKU DLA KIERUNKčW WIATRU:

śREDNIE MIESIŇCZNE STŇŧENIE NO2 W LATACH 1995-1999:

śREDNIE STŇŧENIE PYĞU ZAWIESZONEGO W 1999 R. DLA KIERUNKčW WIATRU:

śREDNIE MIESIŇCZNE STŇŧENIE PYĞU ZAWIESZONEGO W LATACH 1995-1999:

pH I PRZEWODNICTWO W OPADACH ATMOSFERYCZNYCH W 1999 R.:

JONY SO42- W OPADACH ATMOSFERYCZNYCH W 1999 R.:

JONY NO3- I NH4+ W OPADACH ATMOSFERYCZNYCH W 1999 R.:

JONY CL- W OPADACH ATMOSFERYCZNYCH W 1999 R.:

JONY K+ I Na+ W OPADACH ATMOSFERYCZNYCH W 1999 R.:

JONY Ca2- I Mg2+ W OPADACH ATMOSFERYCZNYCH W 1999 R.:

Pb, Cu i Cd W OPADACH ATMOSFERYCZNYCH W 1999 R.:

g·ra strony powr·t

5.3.3. Wyniki badaŒ imisji na stacjach pomiarowych Inspekcji Ochrony środowiska

"Ocena stanu czystoŜci powietrza w KuŦnicy Biağostockiej"

Przeprowadzone badania miağy na celu okreŜlenie wielkoŜci imisji zanieczyszczeŒ charakterystycznych dla Ŧr·değ transportu koğowego i ich wpğyw na obszar bezpoŜrednio przylegğy do drogi tranzytowej w okolicach przejŜcia granicznego w KuŦnicy Biağostockiej, a takŨe okreŜlenie potencjalnego wpğywu zanieczyszczeŒ na kierunku z Grodna. W tym celu prowadzono badania polegajŃce na:

ǒ okreŜleniu wielkoŜci stňŨeŒ 30-minutowych imisji zanieczyszczeŒ w powietrzu atmosferycznym,ǒ okreŜleniu wielkoŜci imisji stňŨeŒ Ŝredniodobowych,ǒ okreŜleniu zaleŨnoŜci poziomu zanieczyszczeŒ od pory doby i natňŨenia ruchu transportu koğowego na drodze do przejŜcia granicznego,

ǒ ocenie wpğywu warunk·w meteorologicznych na koncentracjň zanieczyszczeŒ.

Zakres badaŒ obejmowağ pomiary stňŨeŒ zanieczyszczeŒ: dwutlenku siarki SO2, dwutlenku azotu NO2, tlenku azotu NO, tlenku wňgla CO oraz pomiary parametr·w meteorologicznych: temperatury powietrza, wilgotnoŜci wzglňdnej, ciŜnienia atmosferycznego, nasğonecznienia, prňdkoŜci wiatru, kierunku wiatru.

Lokalizacja punktu pomiarowego

Przy wyborze lokalizacji punkt·w pomiarowych wziňto pod uwagň nastňpujŃce aspekty:

ǒ bezpoŜrednie sŃsiedztwo trasy tranzytowej do przejŜcia granicznego,ǒ odlegğoŜĺ od stacjonarnych Ŧr·değ emisji,ǒ moŨliwoŜĺ prowadzenia niezakğ·conych pomiar·w meteorologicznych (przede wszystkim pomiar·w prňdkoŜci i kierunku wiatru),

ǒ moŨliwoŜĺ ciŃgğego zasilania stacji z sieci energetycznej,ǒ bezpieczeŒstwo stacji pomiarowej.

Po przeprowadzeniu wizji lokalnych wybrano punkt pomiarowy zlokalizowany na terenie szkoğy podstawowej w odlegğoŜci okoğo 10 m od drogi tranzytowej prowadzŃcej do przejŜcia granicznego. Wsp·ğrzňdne geograficzne

punktu wedğug GPS: N 53o 31'16'', E 23o, 39' 10''. Lokalizacjň punktu przedstawiono na mapie.

Pomiary zostağy wykonane przy uŨyciu mobilnej stacji pomiarowej wyposaŨonej w zestaw automatycznych analizator·w zanieczyszczeŒ powietrza i czujnik·w meteorologicznych. Charakterystyki uŨytych podczas pomiar·w analizator·w zanieczyszczeŒ powietrza przedstawiono w tabeli 17.

Tabela 17. Charakterystyki analizator·w

Rodzaj zanieczyszczenia Typ analizatora Producent Metoda pomiaruDolna granica detekcji

SO2 AF 21 M Environnement S.A. (Francja)

Detekcja fluorescencji w zakresie promieniowania UV 1 ppb

NO-NO2 AC 31 M Environnement S.A. (Francja)

Detekcja chemiluminescencji NO pod wpğywem ozonu 0,35 ppb

CO CO 11 M Environnement S.A. (Francja)

Pomiar absorbcji promieniowania podczerwonego przy wykorzystaniu filtr·w korelacyjnych

0,1 ppm

Pob·r pr·bek powietrza odbywağ siň za pomocŃ dw·ch czerpni zainstalowanych na dachu stacji na wysokoŜci okoğo 4 m nad poziomem terenu. Czerpnia pobierajŃca pr·bki do oznaczeŒ stňŨeŒ zanieczyszczeŒ gazowych wsp·ğpracowağa z analizatorami dziağajŃcymi w oparciu o zjawiska optyczne. Dane z analizator·w SO2, NO-NO2, CO przekazywane byğy do komputera pokğadowego z czňstotliwoŜciŃ co 30 sekund.

W czasie pomiar·w co 6 godzin odbywağ siň automatyczny proces korekcji zera odniesienia analizator·w SO2 i CO. Analizatory SO2, NO-NO2, CO byğy poddawane kalibracji gazami wzorcowymi przed rozpoczňciem pomiar·w, dwukrotnie w trakcie pomiar·w i po ich zakoŒczeniu. Czujniki meteorologiczne zainstalowane byğy na wysokoŜci okoğo 10 m nad poziomem terenu i co 30 sekund przekazywağy odczyty do komputera.

Zastosowane metody obliczeniowe wymagağy ciŃgğoŜci w rejestracji wszystkich parametr·w podczas 7-dobowego pomiaru. Wszelkie przerwy w rejestracjach wywoğane awariami aparatury pociŃgağy za sobŃ koniecznoŜĺ wydğuŨania czasu pomiar·w. Przed przystŃpieniem do obliczeŒ odrzucono dane nie speğniajŃce warunku ciŃgğoŜci.

Obliczanie wielkoŜci stňŨeŒ chwilowych SO2, NO, NO2, CO odbywağo siň w trakcie pomiar·w w komputerze pokğadowym stacji. W ten sam spos·b obliczane byğy Ŝrednie 30-minutowe wartoŜci parametr·w meteorologicznych, przy czym okreŜlanie kierunku wiatru nastňpowağo tylko wtedy, gdy jego prňdkoŜĺ byğa wyŨsza od 0,5 m/s.

WielkoŜci stňŨeŒ Ŝredniodobowych zostağy obliczone po zakoŒczeniu pomiar·w poprzez uŜrednienie koncentracji chwilowych.

Wpğyw warunk·w meteorologicznych na poziom zanieczyszczeŒ powietrza badano poprzez por·wnanie wykres·w pomiňdzy stňŨeniami 30-minutowymi i rejestracjami parametr·w meteorologicznych na przestrzeni cağego okresu pomiarowego.

Do przeprowadzenia obliczeŒ i opracowania prezentacji wynik·w wykorzystano arkusze kalkulacyjne MS Excel 7.0. Mapň wykonano za pomocŃ pakietu graficznego Corel Draw 8.0.

Analizň poziomu zanieczyszczeŒ dla stňŨeŒ 30-minutowych, Ŝredniodobowych oraz parametr·w meteorologicznych przedstawiono na zağŃczonych wykresach

WartoŜci dopuszczalne stňŨeŒ zanieczyszczeŒ

Zgodnie z rozporzŃdzeniem Ministra Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa z dnia 28 kwietnia 1998 roku w sprawie dopuszczalnych wartoŜci stňŨeŒ substancji zanieczyszczajŃcych w powietrzu (Dz.U. Nr 55, poz. 355) dopuszczalne stňŨenia obowiŃzujŃce na terenie kraju wynoszŃ:

ǒ 30-minutowe

ǒ dla SO2 - 500 ug/m3

ǒ dla NO2 - 500 ug/m3

ǒ dla CO - 20 000 ug/m3ǒ Ŝredniodobowe

ǒ dla SO2 - 150 ug/m3

ǒ dla NO2 - 150 ug/m3

ǒ dla CO - 5000 ug/m3

ťr·dğa zanieczyszczeŒ - transport koğowy

Ruch pojazd·w na drodze tranzytowej do przejŜcia granicznego w KuŦnicy Biağostockiej odbywağ siň w spos·b ciŃgğy. W ciŃgu doby Ŝrednio przejeŨdŨağo okoğo 2149 pojazd·w, wŜr·d kt·rych dominowağy pojazdy osobowe - Ŝrednio 1942 pojazd·w na dobň. Pozostağe stanowiğy pojazdy ciňŨarowe i autobusy (okoğo 10%).

ZmiennoŜĺ natňŨenia dobowego ruchu pojazd·w nie ulegağa duŨym zmianom: od 1826 do 2485 pojazd·w/dobň. W dni powszednie ich iloŜĺ wynosiğa okoğo 2000 pojazd·w/dobň przy maksymalnym natňŨeniu stwierdzonym w dniu 26 maja (piŃtek) i minimalnej iloŜci pojazd·w 28 maja (niedziela).

Wnioski

1. Wyniki badaŒ imisji powietrza w KuŦnicy Biağostockiej wykazujŃ, iŨ stňŨenia zanieczyszczeŒ NO2, SO2, NO i CO wystňpowağy na poziomie tğa. Maksymalne stňŨenia 30-minutowe NO2, SO2 i CO ksztağtowağy siň na poziomie (odpowiednio): 3%, 1,8% i 4,5%, zaŜ maksymalne stňŨenia dobowe 12%, 2% i 9,4% wartoŜci dopuszczalnych.

2. Analiza wynik·w nie wykazuje wpğywu zanieczyszczeŒ powietrza, pochodzŃcych od Ŝrodk·w transportu koğowego, w sŃsiedztwie drogi tranzytowej prowadzŃcej do przejŜcia granicznego w KuŦnicy Biağostockiej.

3. Wyniki badaŒ nie wykazujŃ wpğywu zanieczyszczeŒ powietrza pochodzŃcych z terenu Biağorusi.

LOKALIZACJA STANOWISKA POMIAROWEGO IMISJI POWIETRZA NA PRZEJśCIU GRANICZNYM W KUťNICY BIAĞOSTOCKIEJ:

ROZKĞAD ZANIECZYSZCZEő KOMUNIKACYJNYCH NA PRZEJśCIU GRANICZNYM W KUťNICY BIAĞOSTOCKIEJ:

ROZKĞAD ZANIECZYSZCZEő KOMUNIKACYJNYCH NA PRZEJśCIU GRANICZNYM W KUťNICY BIAĞOSTOCKIEJ:

>

INTENSYWNOśĹ RUCHU POJAZDčW NA PRZEJśCIU GRANICZNYM W KUťNICY BIAĞOSTOCKIEJ:

g·ra strony powr·t

5. POWIETRZE

5.4. Inicjatywy podejmowane na rzecz poprawy jakoŜci powietrza

Dobra jakoŜĺ powietrza atmosferycznego na terenie wojew·dztwa podlaskiego utrzymuje siň w wyniku zmniejszenia siň w ostatnich latach liczby zakğad·w emitujŃcych zanieczyszczenia do atmosfery, a takŨe realizowanych wielokierunkowych dziağaŒ proekologicznych, wŜr·d kt·rych naleŨy wymieniĺ: zmiany dokonywane w technologii produkcji, likwidacje starych kotğowni wňglowych, podğŃczenia obiekt·w do miejskich sieci ciepğowniczych, budowň nowych kotğowni opalanych olejem opağowym lub gazem ziemnym, a takŨe konsekwentnŃ realizacjň zarzŃdzeŒ pokontrolnych z kontroli Ŧr·değ prowadzonych przez Inspektorat.

W wyniku dziağaŒ kontrolno-pomiarowych realizowanych przez Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w Biağymstoku oraz delegatury w ĞomŨy i Suwağkach a takŨe realizacji zarzŃdzeŒ pokontrolnych, szereg zakğad·w podjňğo w 1999 roku dziağania proekologiczne. Zakğady z "listy wojew·dzkiej" prowadzŃ lub planujŃ nastňpujŃce inwestycje:

ǒ Elektrociepğownia Biağystok S.A. - wykonano instalacjň palnik·w niskiej emisji dwutlenk·w azotu, prowadzona jest budowa nowego emitora odprowadzajŃcego zanieczyszczenia z kotğ·w, co spowoduje wyŨsze wyniesienie spalin i wiňksze rozproszenie w atmosferze.

ǒ "Furnel" S.A. w Warszawie Oddziağ Mebli w Hajn·wce - planowana jest modernizacja instalacji odpylajŃcej Wydziağu Produkcji Mebli Skrzyniowych oraz Wydziağu Produkcji Materiağ·w Podğogowych.

ǒ Miejskie Przedsiňbiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Biağymstoku Zakğad Energetyki Cieplnej Nr 3 - dokonano wymiany kanağ·w spalin.

ǒ "MLEKOVITA - BIELMLEK" Sp·ğka z o.o. w Bielsku Podlaskim - rozpoczňto prace przy budowie obud·w zespoğu skraplaczy przy budynku proszkowni, planowana jest modernizacja kotğowni.

ǒ Cukrownia "ĞAPY" S.A. - planowana jest modernizacja elektrociepğowni: zmiana paliwa z oleju ciňŨkiego na olej lekki o mağej zawartoŜci siarki lub gaz ziemny, ewentualnie podwyŨszenie emitora (termin realizacji 2001 rok).

ǒ Zakğady Pğyt Wi·rowych S.A. w Grajewie - w zwiŃzku z rozbudowŃ i modernizacjŃ zakğadu przeprowadzono szereg inwestycji majŃcych wpğyw na ograniczenie emisji zanieczyszczeŒ do Ŝrodowiska. Obecnie trwajŃ prace nad rozruchem suszarni wi·r·w typu ET-350 U-S firmy KVAERNER o wydajnoŜci suszenia 50 Mg wi·r·w na godzinň. Suszarnia wyposaŨona bňdzie w palniki niskoemisyjne. Do oczyszczania gaz·w odlotowych zostanie zastosowany mokry filtr elektrostatyczny firmy EISENWERKE KAISERLAUTE RN-GmbH. Filtr ten gwarantuje ograniczenia emisji pyğu o 90% oraz SO2 i zwiŃzk·w organicznych o ponad 50%. Zakğad musi rozwiŃzaĺ jeszcze problem odpad·w, likwidacji skğadowiska odpad·w zanieczyszczonych substancjami chemicznymi uŨywanymi w procesie produkcji. IloŜĺ odpad·w zgromadzonych na wysypisku zakğadowym (2 komory tak zwane czyste i 1 komora przeznaczona na odpady przemysğowe) nie ulegğa zmianie. Po uruchomieniu nowego kotğa na odpady drzewne - zgromadzone odpady czyste zostanŃ spalone.

ǒ "Zambrowskie Ciepğownictwo i WodociŃgi" Sp. z o.o. w Zambrowie - w I kwartale 1999 roku zmodernizowano kocioğ WR-2,5 nr 1. W wyniku modernizacji moc kotğa wzrosğa do 4,2 MW. Wymienione zostağy r·wnieŨ odpylacze w tym kotle. Na kotle WR-5 nr 2 dokonano wymiany odpylaczy.

ǒ Okrňgowa Sp·ğdzielnia Mleczarska w Zambrowie Oddziağ Produkcyjny w MňŨeninie - w I kwartale 1999 roku wymieniono skorodowany kanağ spalin.

W pozostağych zakğadach wojew·dztwa w 1999 roku miňdzy innymi zakoŒczono nastňpujŃce przedsiňwziňcia zwiŃzane z ochronŃ powietrza:

ǒ modernizacja kotğowni wňglowej na olejowŃ (2100 kW) w Augustowskiej Sp·ğdzielni Mleczarskiej w

Augustowie,ǒ likwidacja kotğowni wňglowej (0,5 kW) i montaŨ urzŃdzeŒ elektrycznych w Samodzielnym Publicznym Zakğadzie Opieki Zdrowotnej w Augustowie,

ǒ modernizacja kotğowni na opalanŃ odpadami drzewnymi i zamkniňty system odpylania w "MAJEWSKI" S.A. w Suwağkach,

ǒ likwidacja kotğowni wňglowych i modernizacja obiekt·w na olejowe w Szkoğach Podstawowych w Kolnicy i Przebrodzie,

ǒ likwidacja kotğowni wňglowej i zastosowanie pompy cieplnej w Szkole Podstawowej w Bachanowie (gmina Jeleniewo),

ǒ oddanie do uŨytku centralnej ciepğowni w Bielsku Podlaskim i likwidacja starych uciŃŨliwych kotğowni lokalnych,

ǒ oddanie do eksploatacji kotğa opalanego odpadami drzewnymi, kt·ry ograniczyğ eksploatacjň kotğ·w wňglowych, oraz zainstalowanie nowych odpylaczy cyklonowych w Sp·ğce Akcyjnej "SOKčĞKA OKNA 1 DRZWI" w Sok·ğce,

ǒ modernizacja kotğowni poprzez zastŃpienie kotğ·w wňglowych kotğami gazowo-olejowymi w "POLSER" Sp. z o.o. i Przedsiňbiorstwie Komunalnym Sp. z o.o. w Siemiatyczach,

ǒ oddanie do eksploatacji kotğa parowego zasilanego olejem opağowym, o mocy 1,84 MW, w Wytw·rni MŃczek Miňsno-Kostnych i Tğuszcz·w Technicznych "MANO" w miejscowoŜci G·rskie Ponikğy Stok, kt·ry zastŃpiğ starŃ i wyeksploatowanŃ kotğowniň wňglowŃ,

ǒ modernizacja Ciepğowni Miejskiej w Grajewie, polegajŃca na modernizacji ukğadu odpylania (montaŨ odpylaczy wstňpnych typu MOS), sterowania pracŃ kotğ·w ("falowniki" na wentylatorach wyciŃgowych) oraz modernizacji czňŜci ciŜnieniowej kotğ·w WR-10 i WR-5 i dociepleniu emitora, co przyczyniğo siň do zwiňkszenia sprawnoŜci kotğ·w, a tym samym do zmniejszenia emisji zanieczyszczeŒ.

ǒ oddanie do eksploatacji kotğowni zasilanej gazem ziemnym wyposaŨonej w 3 kotğy wodne typu DOMOBLOCK DCN-1500 o ğŃcznej mocy 4,5 MW w Wysokiem Mazowieckiem; kotğownia ta zastŃpiğa dotychczas eksploatowanŃ kotğowniň lokalnŃ na Osiedlu Puğaskiego, wyposaŨonŃ w 6 kotğ·w SZ-II-G zasilanych wňglem kamiennym.

WŜr·d realizowanych inwestycji naleŨy wymieniĺ przedsiňwziňcia zwiŃzane z:

ǒ modernizacjŃ kotğowni (wymiana kotğ·w wňglowych na opalane odpadami drzewnymi pochodzŃcymi z produkcji) w Fabryce Mebli "FORTE" Oddziağ w Suwağkach,

ǒ modernizacjŃ kotğowni poprzez zastŃpienie kotğ·w wňglowych kotğami gazowymi w Sp. z o.o. "BIAWAR" w Biağymstoku,

ǒ oddaniem do uŨytku nowego kotğa opalanego odpadami drzewnymi, kt·ry zastŃpi dotychczas eksploatowane kotğy wňglowe w Sp. z o.o. "BIAFORM" w Biağymstoku,

ǒ budowŃ kotğowni gazowej na Osiedlu Sikorskiego w Wysokiem Mazowieckiem, wyposaŨonej w 2 kotğy wysokotemperaturowe VIESSMANN o ğŃcznej mocy 6 MW,

ǒ budowŃ kotğowni gazowych oraz kotğowni szpitala w Wysokiem Mazowieckiem, po wykonaniu kt·rych planuje siň wyğŃczenie z eksploatacji Ciepğowni Miejskiej wyposaŨonej w 3 kotğy parowe typu ERm-4,1 o ğŃcznej wydajnoŜci okoğo 16 t pary/godz. (najp·Ŧniej w II kwartale 2000 roku),

ǒ budowŃ kotğowni parowej zasilanej olejem opağowym lekkim pracujŃcej na potrzeby Okrňgowej Sp·ğdzielni Mleczarskiej w PiŃtnicy. ZakoŒczenie budowy przewidziane jest na koniec I kwartağu 2000 roku. Kotğownia wyposaŨona w 2 kotğy parowe typu TURBOMAT RN-HD firmy VIESSMANNN o mocy po 2,6 MW kaŨdy, zastŃpi dotychczas eksploatowanŃ kotğowniň wňglowŃ, wyposaŨonŃ w kotğy parowe z rňcznym narzutem paliwa typu P-2/65 (dwie sztuki) i 2-2/125 (jedna sztuka).

W 1999 roku zostağo wyğŃczonych z eksploatacji kilka duŨych kotğowni, miňdzy innymi:

ǒ w zwiŃzku z likwidacjŃ zakğadu 24 lipca 1999 roku wyğŃczono z eksploatacji kotğownie ĞomŨyŒskiej Baweğny "NAREW" sp. z o.o. w ĞomŨy: kotğowniň wňglowŃ - wyposaŨonŃ w 3 kotğy parowe OR-32 o wydajnoŜci po 32 Mg pary/godz. kaŨdy (zasilane miağem wňglowym), kotğowniň olejowŃ - wyposaŨonŃ w

2 kotğy parowe BERTSCH o wydajnoŜci po 12,5 Mg pary/godz. kaŨdy (zasilane olejem opağowym),ǒ w I kwartale 1999 roku wyğŃczono z eksploatacji, w zwiŃzku z likwidacjŃ Zakğadu Miňsnego "MAZOWSZE" w ĞomŨy, kotğowniň wyposaŨonŃ w 2 parowe kotğy zasilane olejem opağowym lekkim o ğŃcznej wydajnoŜci 4 Mg pary/godz. i Ŧr·dğa technologiczne (3 komory wňdzarnicze z dymogeneratorami zasilanymi wi·rkami drewna olchowego),

ǒ w I p·ğroczu 1999 roku wyğŃczono z eksploatacji, w zwiŃzku z ograniczeniem wie1koŜci produkcji i zaprzestaniem dostarczania energii cieplnej na potrzeby miasta Zambrowa, kotğowniň ZZPB "ZAMTEX" w Zambrowie, wyposaŨonŃ w 2 kotğy parowe OR-16 o wydajnoŜci po 16 Mg pary/godz. kaŨdy (zasilane miağem wňglowym),

ǒ po zakoŒczeniu sezonu 1998/1999 wyğŃczono z eksploatacji kotğowniň FPiU "BISON--BIAL" w Kolnie wyposaŨonŃ w 2 kotğy WCO-80 (zasilane miağem wňglowym); obecnie zakğad korzysta z zasilania w energiň cieplnŃ z Ciepğowni Miejskiej w Kolnie,

ǒ w latach 1995-1998 zlikwidowano przestarzağe kotğownie w: Zakğadach Przemysğu Weğnianego im. E. Plater w Wasilkowie (w 1998 roku oddano nowoczesnŃ kotğowniň opalanŃ gazem propan-butan), "Browarze Dojlidy" w Biağymstoku, Zakğadzie Obuwia "DAMEX" w Biağymstoku, Piekarni PSS "Spoğem" w Biağymstoku.

Opr·cz wymienionych inwestycji i przedsiňwziňĺ proekologicznych poprawa stanu powietrza w wojew·dztwie wynika takŨe z:

ǒ stosowania paliw wňglowych o znacznie korzystniejszych parametrach w zakresie wyŨszej wartoŜci opağowej, przy jednoczeŜnie niŨszej zawartoŜci popioğu i siarki,

ǒ masowej wymiany tradycyjnych kotğowni wňglowych na nowoczesne instalacje olejowo--gazowe,

ǒ stosowania paliw alternatywnych, czyli drewna opağowego i brykietu drzewnego,ǒ stosowania nowoczesnych, energooszczňdnych i proekologicznych technologii w odniesieniu do inwestycji nowych i istniejŃcych (modernizowanych),

ǒ realizacji programu gazyfikacji wojew·dztwa,ǒ wyğŃczenia z eksploatacji tradycyjnych kotğowni lokalnych i podğŃczenie obiekt·w do miejskich sieci cieplnych,

ǒ trwajŃcej sukcesywnej likwidacji tak zwanej niskiej emisji w miastach, poprzez rozbudowň miejskich sieci cieplnych i podğŃczenia budynk·w.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

6. WODA

6.1. Zasoby wodne wojew·dztwa

6.1.1. Wody pğynŃce

Zasoby wodne wojew·dztwa zgromadzone sŃ w korytach rzek, ciek·w, kanağ·w i stale prowadzŃcych wodň row·w oraz w otwartych zbiornikach, stawach, bagnach i mokradğach.

Sieĺ rzeczna wojew·dztwa podlaskiego jest stosunkowo dobrze rozwiniňta i zwiŃzana jest przede wszystkim z gğ·wnŃ rzekŃ wojew·dztwa - NarwiŃ. Narew uzupeğniajŃ dopğywy zbierajŃce wody z p·ğnocnej czňŜci wojew·dztwa: Biebrza z dopğywami oraz na poğudniu Bug z ciekami prawobrzeŨnymi, gğ·wnie z Nurcem, kt·ry ğŃczy siň z nim na granicy wojew·dztwa.

Kierunek biegu rzek wojew·dztwa jest zr·Ũnicowany. PrzewaŨajŃ jednak dwa podstawowe: ze wschodu na zach·d - Narew, SupraŜl, g·rny odcinek Biebrzy, Nurzec, Bug oraz z poğudnia na p·ğnoc i z p·ğnocy na poğudnie - wszystkie dopğywy gğ·wnych ciek·w oraz w p·ğnocnej czňŜci wojew·dztwa rzeki zlewni Niemna i Pregoğy.

Rzeki wojew·dztwa ograniczone sŃ dziağami wodnymi II i III rzňdu, wchodzŃcymi w skğad dorzecza Wisğy oraz I

rzňdu - dorzecza Niemna i Pregoğy. W dorzeczu Niemna, o powierzchni 1993,8 km2 w granicach wojew·dztwa podlaskiego, gğ·wnymi ciekami sŃ: Szeszupa oraz Czarna HaŒcza i jej dopğyw Marycha. W dorzeczu Pregoğy znajdujŃ siň niewielkie cieki: gğ·wnie Bğňdzianka i Bludzia.

Zlewnie czŃstkowe dopğyw·w cechuje r·Ũnorodny ksztağt, morfologia, pokrycie powierzchni, uŨytkowanie, co z kolei ma decydujŃcy wpğyw na wielkoŜĺ i reŨim odpğywu w·d. Zmiany stan·w w·d, zmiennoŜĺ odpğywu zaleŨne sŃ od rodzaju zasilania.

Na terenie wojew·dztwa podlaskiego znajduje siň 54 wiňkszych rzek i ciek·w, kt·re sŃ objňte systematycznymi badaniami monitoringowymi z racji ich gospodarczego wykorzystania lub ochrony przed zanieczyszczeniem. Cağkowita dğugoŜĺ rzek objňtych systematycznŃ kontrolŃ wynosi ğŃcznie 1819,9 km.

6.1.2. Wody stojŃce

Na terenie wojew·dztwa podlaskiego wystňpuje znaczna iloŜĺ naturalnych zbiornik·w w·d stojŃcych zlokalizowanych gğ·wnie w p·ğnocnej czňŜci wojew·dztwa. Szacuje siň, Ũe na obszarze byğego wojew·dztwa suwalskiego, kt·ry wszedğ w skğad wojew·dztwa podlaskiego znajduje siň okoğo 250 jezior.

Jeziorem o najwiňkszej powierzchni lustra wody (z wyğŃczeniem powierzchni wysp) sŃ Wigry (2118 ha). Do jezior o najwiňkszej gğňbokoŜci naleŨŃ: HaŒcza - najgğňbsze w Polsce (108,5 m), Wigry (73 m), OŨewo (55,5 m), GağaduŜ (55 m).

Najwiňksze zasoby w·d jeziorowych w wojew·dztwie podlaskim znajdujŃ siň w obrňbie Pojezierza Wigierskiego oraz Pag·rk·w Augustowskich. JeziornoŜĺ tych mikroregion·w waha siň od okoğo 6,4 do prawie 8%. Pozostağy obszar wojew·dztwa podlaskiego jest ubogi w wody stojŃce. Jego wiňksze zasoby stanowiŃ jeziora: Rajgrodzkie o powierzchni 1503,2 ha i maksymalnej gğňbokoŜci 52 m, Ğacha o powierzchni 20 ha (zarastajŃce), Mierucie o powierzchni 31,2 ha i Ŝredniej gğňbokoŜci 2,0 m, Toczyğowo o powierzchni 101,8 ha i Ŝredniej gğňbokoŜci 4,7 m i Maliszewo o powierzchni 70 ha (zarastajace) oraz zbiorniki sztuczne "Siemian·wka" o powierzchni zalewu 3250

ha i "Wasilk·w" o powierzchni zalewu - 12,0 ha.

Sieĺ wodnŃ uzupeğniajŃ stawy i kanağy. Najwiňkszym i niewŃtpliwie najbardziej znanym jest Kanağ Augustowski, kt·ry ğŃczy rzekň Biebrzň z Pojezierzem Augustowskim. W tak zwanym Kompleksie Kuwaskim istniejŃ kanağy sğuŨŃce do przerzut·w wody: (Rudzki - stanowiŃcy przedğuŨenie rzeki Eğk, o dğugoŜci 12,3 km, WoŦnawiejski - skracajŃcy bieg rzeki Jegrzni, o dğugoŜci 8,9 km, Kuwaski - prowadzŃcy rzekň z Jeziora Rajgrodzkiego do nawodnieŒ zmeliorowanych uŨytk·w zielonych, o dğugoŜci 14,8 km), kanağy odwadniajŃce (Ğňg o dğugoŜci 12,1 km, Kapicki o dğugoŜci 12,6 km, SzymaŒski o dğugoŜci 6,9 km).

6.1.3. Wody podziemne

Gğ·wnym Ŧr·dğem zaopatrzenia w wodň ludnoŜci wojew·dztwa podlaskiego sŃ wody podziemne (trzecio- i

czwartorzňdowe), kt·rych ğŃczne zasoby eksploatacyjne oszacowano na 72391 m3/h. CharakteryzujŃ siň one stosunkowo dobrŃ jakoŜciŃ i wymagajŃ szczeg·lnej ochrony w aspekcie iloŜciowym i jakoŜciowym.

6.1.4. ZuŨycie wody

Rejestrowany pob·r wody na potrzeby gospodarki wojew·dztwa wyni·sğ w 1998 roku 85,6 hm3 (4,2 dam3/km2). Pobrana woda wykorzystana zostağa przez przemysğ na cele produkcyjne w 21%, gospodarkň komunalnŃ (zaopatrzenie wodociŃg·w) w 55,8%, rolnictwo i leŜnictwo w 23,2%. W por·wnaniu do lat poprzednich

rejestrowane obecnie zuŨycie wody jest wyraŦnie niŨsze (93 hm3 w 1997 roku). Natomiast struktura zuŨycia wody jest podobna jak w 1997 roku.

Wszystkie miasta wojew·dztwa podlaskiego posiadajŃ komunalne ujňcia wody ze stosunkowo dobrze rozwiniňtŃ sieciŃ wodociŃgowŃ. ĞŃczna jej dğugoŜĺ wynosiğa 7825 km (koniec 1998 roku) i ulegğa wzrostowi o 451 km w stosunku do 1997 roku. Na wsi blisko 55% gospodarstw podğŃczonych zostağo do sieci wodociŃgowej. StopieŒ zwodociŃgowania jest bardzo zr·Ũnicowany i waha siň od 0% w gminie Przytuğy do 99,7% w gminie SuraŨ. ĞŃcznie na terenie wojew·dztwa funkcjonuje 281 stacji uzdatniania wody.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

6. WODA

6.2. Gğ·wne Ŧr·dğa zanieczyszczeŒ w·d

6.2.1. Struktura i iloŜĺ wytwarzanych Ŝciek·w

Gospodarka komunalna miast, zakğady przemysğowe oraz inne punktowe Ŧr·dğa zanieczyszczeŒ odprowadziğy w

1998 roku 46,8 hm3 Ŝciek·w (48,8 hm3 - w 1997 roku), z czego 45,6 hm3 wymaga oczyszczenia (48,1 - 1997 rok). Og·lna iloŜĺ Ŝciek·w stanowi ponad 54,7% iloŜci wody pobranej na cele gospodarcze (52,5% - 1997 rok).

Zrzuty bezpoŜrednio z zakğad·w przemysğowych (ğŃcznie z wodami chğodniczymi) stanowiğy 18,3% og·ğu wytworzonych Ŝciek·w (17,8% - 1997 rok), zaŜ pozostağe 81,7% to Ŝcieki odprowadzane miejskimi i wiejskimi

systemami kanalizacyjnymi. Z podanej iloŜci 45,6 hm3 Ŝciek·w wymagajŃcych oczyszczenia, oczyszcza siň aktualnie okoğo 43,6 hm3, co stanowi 95,4%. ścieki

nieoczyszczone odprowadzane do w·d powierzchniowych stanowiğy 2,2 hm3, to jest 4,6%.

W minionym dziesiňcioleciu obserwuje siň systematyczne ograniczenie wielkoŜci ğadunk·w zanieczyszczeŒ odprowadzanych do w·d oraz zahamowanie postňpujŃcej ich degradacji.

Obserwowany trend jest uwarunkowany kilkoma czynnikami, wŜr·d kt·rych naleŨy wymieniĺ: upadek szeregu duŨych zakğad·w paŒstwowych, zmniejszenie wielkoŜci lub zmiana profilu produkcji. Opr·cz tych negatywnych zjawisk gospodarczych na obniŨenie iloŜci wytwarzanych Ŝciek·w znaczny wpğyw ma modernizacja proces·w produkcyjnych pod kŃtem ograniczenia ich wodochğonnoŜci.

MoŨna zauwaŨyĺ, iŨ w stosunku do Ŝredniej dla Polski, iloŜci wytwarzanych Ŝciek·w na terenie wojew·dztwa podlaskiego sŃ znacznie niŨsze. Dla Polski wskaŦnik iloŜci Ŝciek·w przemysğowych i komunalnych wymagajŃcych

oczyszczenia odprowadzanych do w·d powierzchniowych w 1998 roku wynosiğ 9,1 dam3/km2, a dla wojew·dztwa podlaskiego 2,3 dam3/km2. Byğ on najniŨszy w kraju.

Podejmowane w latach dziewiňĺdziesiŃtych intensywne, proekologiczne dziağania inwestycyjne w zakresie ochrony w·d spowodowağy, iŨ systematycznie roŜnie iloŜĺ Ŝciek·w oczyszczonych biologicznie. ścieki nieczyszczone w 1993 roku stanowiğy 42,5% iloŜci wszystkich wytworzonych Ŝciek·w, w 1997 roku wielkoŜĺ ta spadğa do poziomu 4,6%.

Struktura Ŝciek·w wymagajŃcych oczyszczania wprowadzonych do w·d powierzchniowych w 1998 roku, wedğug danych GUS, przedstawiağa siň nastňpujŃco: 81,6% Ŝciek·w jest oczyszczana biologicznie, 13,2% z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w, 0,6% jest oczyszczana mechanicznie.

WiňkszoŜĺ Ŧr·değ zanieczyszczeŒ w·d stanowiŃ miejskie mechaniczno-biologiczne oczyszczalnie komunalne, stŃd teŨ gğ·wny udziağ w og·lnej iloŜci odprowadzanych Ŝciek·w na terenie wojew·dztwa podlaskiego stanowiğy miejskie Ŝcieki komunalne.

Z danych statystycznych wynika, iŨ wyraŦnie roŜnie iloŜĺ miast wojew·dztwa wyposaŨona w mechaniczno-biologiczne oczyszczalnie Ŝciek·w i systemy kanalizacji.

Tabela 18.

Najwiňksze (>1000 m3/d) Ŧr·dğa zanieczyszczeŒ w·d powierzchniowych kontrolowane przez WIOś na terenie woew·dztwa podlaskiego

w ukğadzie iloŜci wytwarzanych Ŝciek·w

Nazwa obiektu Rodzaj oczyszczalni IloŜĺ Ŝciek·w (m3/d)

WodociŃgi Biağostockie mechaniczno-biologiczna z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w 76880

Przedsiňbiorstwo Przemysğu SpoŨywczego "PEPEES" S.A. w ĞomŨy

obiekt rolniczego wykorzystania Ŝciek·w - Kupiski - Jednaczewo 19678

Przedsiňbiorstwo WodociŃg·w i Kanalizacji Sp. z o.o. w Suwağkach Oczyszczalnia Miejska

mechaniczno-biologiczna z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w 10500

Miejskie Przedsiňbiorstwo WodociŃg·w i Kanalizacji w ĞomŨy mechaniczno-biologiczna 9750

Zambrowskie Ciepğownictwo i WodociŃgi sp. z o.o.

mechaniczno-biologiczna z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w 4468

WodociŃgi i Kanalizacja Miejska w Augustowie Oczyszczalnia Miejska

mechaniczno-biologiczna z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w 4332

Zakğad WodociŃg·w i Kanalizacji w Grajewie mechaniczno-biologiczna z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w 3733

Przedsiňbiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Bielsku Podlaskim

mechaniczno-biologiczna z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w 3300

Miejskie Przedsiňbiorstwo WodociŃg·w i Kanalizacji w Sok·ğce mechaniczno-biologiczna 3200

Miejskie Przedsiňbiorstwo WodociŃg·w i Kanalizacji w Ğapach mechaniczno-biologiczna 3200

Przedsiňbiorstwo WodociŃg·w i Kanalizacji w Hajn·wce

mechaniczno-biologiczna z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w 3000

Sp·ğdzielnia Mleczarska "MLEKOVITA" w Wysokiem Mazowieckiem

mechaniczno-biologiczna 2699

Przedsiňbiorstwo WodociŃg·w i Kanalizacji w Siemiatyczach mechaniczno-biologiczna 2200

Sp·ğdzielnia Mleczarska "MLEKPOL" w Grajewie mechaniczno-biologiczna 1766

Przedsiňbiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w DŃbrowie Biağostockiej mechaniczno-biologiczna 1500

Zaklad Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w MoŒkach mechaniczno-biologiczna 1433

Przedsiňbiorstwo Przemysğu SpoŨywczego "PEPEES" S.A. w ĞomŨy

obiekt rolniczego wykorzystania Ŝciek·w - MŃtwica 1272

Zakğad Energetyki Cieplnej i WodociŃg·w oczyszczalnia miejska Choroszcz

mechaniczno-biologiczna z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w 1150

6.2.2. ścieki komunalne

ścieki komunalne stanowiŃ okoğo 81,7% wszystkich Ŝciek·w wytworzonych na terenie wojew·dztwa podlaskiego. Struktura Ŝciek·w komunalnych wymagajŃcych oczyszczania wprowadzonych do w·d powierzchniowych w 1998

roku, wedğug danych GUS, przedstawia siň nastňpujŃco: z 37 hm3 wytworzonych Ŝciek·w 84% zostağo oczyszczonych biologicznie, a 15,6% z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w.

Wedğug danych na koniec 1998 roku na terenie wojew·dztwa podlaskiego funkcjonowağo 30 komunalnych oczyszczalni Ŝciek·w, w tym 5 posiadağo linie technologiczne z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w. Oczyszczalnie obsğugiwağy 82,9% ludnoŜci miejskiej wojew·dztwa.

6.2.3. ścieki przemysğowe

ścieki przemysğowe stanowiğy 18,3% og·ğu wytwarzanych Ŝciek·w. Okoğo 80% z nich jest oczyszczana biologicznie. IloŜci Ŝciek·w przemysğowych nieoczyszczonych, odprowadzanych do w·d powierzchniowych wynosi 14,8% iloŜci Ŝciek·w wymagajŃcych oczyszczenia.

Og·lna iloŜĺ wytworzonych Ŝciek·w przemysğowych ulegğa znaczŃcemu zmniejszeniu z 10,6 hm3 w 1993 roku do 7,6 hm3 w 1997 roku i 7,4 hm3 w 1998 roku.

ĞŃcznie w wojew·dztwie funkcjonuje 48 przemysğowych oczyszczalni Ŝciek·w: w tym 39 biologicznych, 1

chemiczna i 8 mechanicznych. Cağkowita przepustowoŜĺ projektowana tych obiekt·w wynosi 104747 m3/d.

6.2.4. ścieki pochodzŃce z rolnictwa

Trudnym do zmierzenia, jednak w znacznym stopniu moŨliwym Ŧr·dğem zanieczyszczenia w·d powierzchniowych sŃ niekontrolowane spğywy powierzchniowe z obszar·w rolnych, chemizowanych i nawoŨonych. Pomimo, Ũe iloŜĺ gnojowicy w ostatnich latach znacznie zmalağa, gğ·wnie w zwiŃzku z likwidacjŃ PGR-·w i nieopğacalnoŜciŃ wielkotowarowej produkcji zwierzňcej, stanowi ona nadal lokalnŃ uciŃŨliwoŜĺ Ŝrodowiska.

ścieki z gospodarstw rolnych w wiňkszoŜci gromadzone sŃ w nieszczelnych zbiornikach, z kt·rych zanieczyszczenia przedostajŃ siň do w·d powierzchniowych lub do ziemi, stwarzajŃc istotne zagroŨenie w·d podziemnych. Zmalağa r·wnieŨ, gğ·wnie ze wzglňd·w ekonomicznych, iloŜĺ zuŨywanych nawoz·w sztucznych i Ŝrodk·w ochrony roŜlin. Czynniki te wpğywajŃ na zmniejszenie niekorzystnego wpğywu rolnictwa na stan czystoŜci w·d.

ĞŃcznie z teren·w wiejskich oczyszczonych zostağo w 1998 roku 830 dam3 Ŝciek·w komunalnych. LudnoŜĺ obsğugiwana przez wiejskie oczyszczalnie Ŝciek·w stanowiğa 4,5% ludnoŜci wojew·dztwa. Na obszarze wiejskim zlokalizowano 26 oczyszczalni, w tym: 21 biologicznych i 5 z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w.

PrzepustowoŜĺ obiekt·w wynosi 5558 m3/d, co daje moŨliwoŜĺ oczyszczenia 721 dam3/rok Ŝciek·w.

ZMIANY W GOSPODARCE WODNO-śCIEKOWEJ W LATACH 1998-97:

STRUKTURA ZUŧYCIA WODY:

STRUKTURA WYTWARZANYCH śCIEKčW:

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

6. WODA

6.3. Monitoring rzek

W latach 1999-2002 przewiduje siň prowadzenie badaŒ 39 rzek wojew·dztwa podlaskiego w oparciu o Program Monitoringu środowiska wojew·dztwa podlaskiego w latach 1999-2002, opracowany przez Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w Biağymstoku. Zostağ on zaakceptowany przez Wydziağ Ochrony środowiska Podlaskiego Urzňdu Wojew·dzkiego. Sieĺ pomiarowŃ stanowiŃ: 20 punkt·w pomiarowych sieci monitoringu podstawowego (w tym 6 profili granicznych) i 108 punkt·w sieci regionalnej.

Badania monitoringowe w 1999 roku prowadzono na 21 rzekach o ğŃcznej dğugoŜci 809,0 km. Obejmowağy one rzeki: Narew, SupraŜl, Horodniankň, Nurzec, Biebrzň, Eğk, ĞomŨyczkň, Jabğonkň z GaciŃ, Pisň, ĞabnŃ, ĞosoŜnŃ, Brok, LeŜnŃ PrawŃ, Krynkň, Kamiankň, świsğocz, CzarnŃ dopğyw SupraŜli, CzarnŃ HaŒczň, Szeszupň, Szelmentkň i Marychň.

Wyniki i wnioski z przeprowadzonych badaŒ dla kaŨdej z rzek Inspektorat publikuje corocznie i przekazuje organom samorzŃdowym. Opracowania zawierajŃ ocenň wpğywu Ŧr·değ zanieczyszczeŒ, zmiany zachodzŃce w jakoŜci w·d oraz wnioski i propozycje rozwiŃzaŒ zmierzajŃcych do likwidacji zanieczyszczenia w·d. Wyniki tych badaŒ sŃ takŨe systematycznie publikowane w wojew·dzkich raportach o stanie Ŝrodowiska, wydawanych w formie ksiŃŨkowej z serii Biblioteki Monitoringu środowiska.

W 1999 roku, w ujňciu statystycznym, dla obszaru wojew·dztwa podlaskiego wyniki badaŒ przedstawiğy siň nastňpujŃco: brak byğo w·d I klasy czystoŜci, wody odpowiadajŃce II klasie czystoŜci stanowiğy 30,6%, klasie III - 54%, natomiast wody pozaklasowe stanowiğy 17,5% dğugoŜci kontrolowanych rzek (809,0 km).

Prowadzone badania monitoringowe w·d wykazujŃ, iŨ stan czystoŜci w·d wojew·dztwa ulega systematycznej poprawie dziňki realizacji szeregu inwestycji ochronnych: budowie i modernizacji oczyszczalni komunalnych oraz rozbudowie i podğŃczeniach obiekt·w do sieci kanalizacyjnych.

Klasyfikacjň stanu czystoŜci wszystkich rzek wojew·dztwa podlaskiego przedstawiono w aneksie 1. W dalszej czňŜci tego rozdziağu om·wiono wyniki badaŒ rzek kontrolowanych w 1999 roku.

6.3.1. Program badaŒ

Monitoring w·d powierzchniowych wojew·dztwa podlaskiego funkcjonuje w systemie Programu PaŒstwowego Monitoringu środowiska (PMś). W ramach tego Programu utworzono podsystemy monitoringu w·d powierzchniowych skğadajŃce siň z:

ǒ sieci podstawowej (w tym sieĺ stanowisk pomiarowych granicznych),ǒ sieci regionalnych (w tym wojew·dzkich),ǒ sieci lokalnych (o zasiňgu lokalnym).

Obecnie realizowany jest program badaŒ na lata 1999-2002 obejmujŃcy teren wojew·dzta podlaskiego. Jest on kontynuacjŃ funkcjonujŃcych w latach 1992-1998 wojew·dzkich program·w badawczych byğych wojew·dztw: biağostockiego, ğomŨyŒskiego i suwalskiego.

ZağoŨenia i harmonogram badaŒ w latach 1999-2002 na terenie wojew·dztwa podlaskiego uwzglňdniajŃ integracjň

z istniejŃcŃ sieciŃ podstawowŃ i granicznŃ rzek Polski. SpeğniajŃ r·wnieŨ warunki zağoŨeŒ sieci monitoringu rzek obszaru Zielonych Pğuc Polski.

Program, zgodnie ze Wskaz·wkami metodycznymi do projektowania regionalnego monitoringu w·d powierzchniowych pğynŃcych, zakğada unifikacjň metodyk pomiarowych, metod interpretacji i oceny wynik·w, a takŨe ciŃgğoŜĺ z obecnie realizowanym programem monitoringu w·d powierzchniowych Polski.

W zağoŨeniach do opracowania programu badaŒ uwzglňdniono:

ǒ wielkoŜĺ wpğywu poszczeg·lnych rzek na Ŝrodowisko wojew·dztwa,ǒ znaczenie rzek dla gospodarki wojew·dztwa,ǒ ocenň wynik·w badaŒ z lat ubiegğych,ǒ cyklicznoŜĺ badaŒ wynikajŃcŃ z wytycznych dotyczŃcych projektowania sieci monitoringu w·d powierzchniowych pğynŃcych.

Realizowany system pomiar·w jakoŜci w·d pozwala osiŃgaĺ nastňpujŃce cele:

ǒ okreŜlenie wielkoŜci i zakresu wpğywu wiňkszych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ,ǒ kontrola jakoŜci wody na potrzeby ujňĺ komunalnych,ǒ kontrola jakoŜci w·d granicznych,ǒ okreŜlenie efekt·w wpğywu realizacji inwestycji w zakresie oczyszczania w·d.

Program przewiduje badania poszczeg·lnych rzek wojew·dztwa w 1-, 3- i 5-letnich cyklach badawczych. CzňstotliwoŜĺ badaŒ danej rzeki uzaleŨniona jest od jej znaczenia gospodarczego, ekologicznego, a takŨe od wielkoŜci i rodzaju Ŧr·değ zanieczyszczeŒ znajdujŃcych siň w zlewni.

Zasadniczo program zakğada, Ũe w cyklach 5-letnich bňdŃ badane mniejsze rzeki i cieki na terenach obszar·w chronionych. Taki cykl badawczy umoŨliwi ocenň jakoŜci zmian naturalnego skğadu czystoŜci w·d dla tych obszar·w.

W cyklu 3-letnim bňdŃ badane rzeki, w zlewniach kt·rych nie wystňpujŃ duŨe Ŧr·dğa zanieczyszczeŒ, a gospodarka wodno-Ŝciekowa na tym obszarze jest w zasadzie unormowana.

W cyklach corocznych prowadzone bňdŃ badania rzek, bňdŃcych Ŧr·dğami zaopatrzenia duŨych miast w wodň do picia, zasilajŃce lub przepğywajŃce przez tereny park·w i rezerwat·w oraz w zlewniach, w kt·rych znajdujŃ siň znaczŃce Ŧr·dğa zanieczyszczeŒ. TakŨe coroczny cykl badawczy zağoŨono dla zlewni rzek niedostatecznie chronionych przed wpğywem zanieczyszczeŒ (brak lub sğabo dziağajŃce oczyszczalnie, uciŃŨliwe Ŧr·dğa zanieczyszczeŒ stanowiŃce duŨe zagroŨenie awaryjnego zanieczyszczenia w·d).

6.3.2. Metodyka badaŒ i oceny jakoŜci w·d pğynŃcych

Zakresy przeprowadzonych badaŒ w poszczeg·lnych profilach pomiarowych dla sieci krajowej, granicznej i regionalnych wynikajŃ z obowiŃzujŃcych wytycznych i zarzŃdzeŒ Gğ·wnego Inspektoratu Ochrony środowiska, kt·ry prowadzi nadz·r merytoryczny i jest koordynatorem program·w badaŒ na terenie kraju.

Pob·r pr·b do badaŒ prowadzony byğ z czňstotliwoŜciŃ pomiarowŃ co 2 tygodnie dla punkt·w sieci granicznej i co 4 tygodnie dla sieci podstawowej regionalnych i lokalnych.

Ocena jakoŜci w·d jest dokonywana w oparciu o program komputerowy "JaWo", stosowany przez wszystkie

wojew·dzkie inspektoraty w kraju. Do oceny zastosowano nastňpujŃce metody, w oparciu o kt·re okreŜlono stan czystoŜci w·d w danym roku:

ǒ metodň stňŨeŒ miarodajnych uwzglňdniajŃcŃ zaleŨnoŜci stňŨenie - przepğyw, w przypadku posiadania peğnych zbior·w przepğyw·w w danym przekroju pomiarowym;

ǒ stňŨeŒ charakterystycznych (metodyka CUGW - ZarzŃdzenie Prezesa CUGW z 1967 roku); oparta jest, w przypadku wskaŦnik·w fizykochemicznych, na Ŝrednich stňŨeniach najbardziej niekorzystnych wartoŜci danego parametru (po odrzuceniu wyniku o 200% odbiegajŃcego od nastňpnego najgorszego wyniku); dla wskaŦnik·w toksycznych przyjmowany jest wynik najgorszy; w przypadku wskaŦnik·w hydrobiologicznych, metoda ta jako podstawň oceny przyjmuje najgorszy wynik; podstawŃ oceny bakteriologicznej jest drugi z kolei wynik najbardziej niekorzystny;

ǒ stňŨeŒ gwarantowanych o prawdopodobieŒstwie 90% - jest to metoda statystyczna, kt·ra ma zastosowanie dla niepeğnych zbior·w, gdy brakuje przepğyw·w chwilowych lub SNQ; poniewaŨ kaŨdy wynik (pomierzony) jakoŜci w·d jest obarczony potr·jnym bğňdem (bğňdem pomiaru, niejednorodnoŜciŃ pr·by i bğňdem analizy chemicznej), r·wnieŨ obliczona wartoŜĺ stňŨenia jest obarczona tymi bğňdami i nie moŨe stanowiĺ podstawy do bezpoŜredniego por·wnania z normŃ; w rezultacie obliczeŒ otrzymuje siň, z prawdopodobieŒstwem 90 lub 95% stňŨenia, kt·re wystŃpiŃ w rzece w danym przekroju pomiarowym w warunkach niekorzystnych;

ǒ metodň bezpoŜredniŃ - pomocniczŃ do wyŨej wymienionych; okreŜla ona czňstotliwoŜĺ zachowania norm kaŨdego badanego parametru jakoŜci; ocenň bezpoŜredniŃ uzyskuje siň przez por·wnanie kaŨdego pomierzonego parametru z jego wielkoŜciŃ dopuszczalnŃ w planowanej klasie i obliczenie procentu wynik·w w roku, kt·re nie przekraczajŃ normy.

StňŨenie obliczone tymi metodami dla poszczeg·lnych wskaŦnik·w w pr·bie jest nastňpnie por·wnywane z obowiŃzujŃcymi normami dopuszczalnych stňŨeŒ dla w·d powierzchniowych, kt·re okreŜlone sŃ w zağŃczniku do rozporzŃdzenia Ministra Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie klasyfikacji w·d oraz warunk·w, jakim powinny odpowiadaĺ Ŝcieki wprowadzane do w·d lub do ziemi (Dz.U. Nr 116, poz. 503). O wynikowej klasie w·d decyduje najbardziej niekorzystny wskaŦnik charakterystyczny.

NaleŨy podkreŜliĺ, iŨ w Polsce dotychczas nie ma obowiŃzujŃcej jednolitej metodyki oceny jakoŜci w·d pğynŃcych, co w wielu przypadkach powoduje brak wğaŜciwej interpretacji uzyskanych wynik·w, ich wieloznacznoŜĺ i niepor·wnywalnoŜĺ. ZasadniczŃ wadŃ wszystkich stosowanych system·w oceny jakoŜci jest duŨy wpğyw jednego wskaŦnika na og·lnŃ ocenň oraz skokowa zmiana klasyfikacji wywoğana niewielkŃ zmianŃ wartoŜci stňŨenia na granicy ustalonych klas czystoŜci.

Obecnie prowadzone sŃ prace nad wypracowaniem nowych zasad jednolitego systemu oceny jakoŜci w·d pğynŃcych. WymagajŃ one zaangaŨowania duŨego potencjağu naukowo-badawczego o charakterze interdyscyplinarnym. JuŨ na etapie wypracowania zağoŨeŒ nowego systemu oceny, napotykane sŃ trudnoŜci zwiŃzane z brakiem jednolitych kryteri·w, dotychczas nie przyjňtych przez poszczeg·lne kraje Unii Europejskiej, kt·re stosujŃ na swoich obszarach r·Ũnorodne metodyki oceny jakoŜci tych w·d.

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.1. Narew

6.3.3.2. SupraŜl

6.3.3.3. Horodnianka

6.3.3.4. Nurzec

6.3.3.5. ĞosoŜna

6.3.3.6. Biebrza

6.3.3.7. Eğk

6.3.3.8. Jabğonka

6.3.3.9. Gaĺ

6.3.3.10. ĞomŨyczka

6.3.3.11. Pisa

6.3.3.12. Ğabna

6.3.3.13. Brok

6.3.3.14. Czarna HaŒcza

6.3.3.15. Szeszupa

6.3.3.16. Krynka

6.3.3.17. świsğocz

6.3.3.18. LeŜna Prawa

6.3.3.19. Szeszupa, Szelmentka, Marycha

6.3.3.20. Kamianka

6.3.3.21. Podsumowanie badaΠrzek w 1999 roku

W podsumowaniu zawarto og·lne dane statystyczne dotyczŃce badaŒ przeprowadzonych w 1999 roku. Badania monitoringowe wykonano na 21 rzekach wojew·dztwa podlaskiego (w tym 6 rzekach granicznych). ĞŃczna dğugoŜĺ zbadanych odcink·w rzek wynosiğa 809,0 km.

Tabela 62.Og·lna klasyfikacja w·d w roku 1998 i 1999

na terenie wojew·dztwa podlaskiego

Rok badaŒ DğugoŜĺ kontrolowanej rzeki (km)

Klasa czystoŜci rzeki

I II III n.o.n.

km % km % km % km %

1998 758,7 - - 326,2 43,0 311,1 41,0 121,4 16,0

1999 809,0 - - 230,6 28,5 437,0 54,0 141,4 17,5

Z zestawienia wynika, iŨ nieznacznie wzrosğa dğugoŜĺ odcink·w rzek pozaklasowych (badania na tych odcinkach prowadzone sŃ corocznie). Pozostağych zmian udziağ·w procentowych (w klasach II i III) nie moŨna bezpoŜrednio por·wnywaĺ ze wzglňdu na zmieniajŃcy siň wykaz rzek wytypowanych do badaŒ w poszczeg·lnych latach oraz dğugoŜci kontrolowanych odcink·w.

Tabela 63.Stan czystoŜci rzek badanych w 1999 roku

na terenie wojew·dztwa podlaskiego

L.p. Nazwa rzeki Badana dğugoŜĺ (km) Ostatni rok badaŒ

Klasa czystoŜci

I II III n.o.n.

km % km % km % km %

1 Narew 273,4 1999 - - 98,8 36,1 155,4 56,8 19,2 7,0

2 SupraŜl 93,8 1999 - - 53,3 56,8 33,4 35,6 7,1 7,6

3 Horodnianka 17,8 1999 - - - - 16,0 89,9 1,8 10,1

4 Nurzec 100,2 1999 - - - - 100,2 100 - -

5 Biebrza 71,4 1999 - - 54,0 75,6 17,4 24,4 - -

6 Eğk 26,1 1999 - - - - 26,1 100 - -

7 ĞomŨyczka 16,4 1999 - - - - - - 16,4 100

8 Jabğonka z GaciŃ 38,5 1999 - - - - 11,1 28,8 27,4 71,2

9 Pisa 1,1 1999 - - - - - - 1,1 100

10 Ğabna 11,8 1999 - - - - 7,9 66,9 3,9 33,1

11 ĞosoŜna 17,0 1999 - - 10,3 60,6 6,7 39,4 - -

12 Brok 32,0 1999 - - - - - - 32,0 100

13 LeŜna Prawaa ~ 17,2 1999 - - - - - - 17,2 100

14 Krynkaa ~ 3,0 1999 - - - - - - 3,0 100

15 Kamianka ~ 3,3 1999 - - - - - - 3,3 100

16 świsğocza ~ 17,0 1999 - - - - 17,0 100 - -

17 Czarna d.SupraŜli ~ 4,0 1999 - - 4,0 100 - - - -

18 Czarna HaŒcza 39,0 1999 - - - - 30,0 76,9 9,0 23,1

19 Szeszupa 13,7 1999 - - 6,9 50,4 6,8 49,6 - -

20 Szelmentka 3,3 1999 - - 3,3 100 - - - -

21 Marycha 9,0 1999 - - - - 9,0 100 - -

ĞŃcznie: 809,0 1999 - - 230,6 28,5 437,0 54,0 141,4 17,5

a - rzeki badane w profilu granicznym.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

ANEKS 1Klasyfikacja rzek wojew·dztwa podlaskiego badanych w systemie monitoringu przez Wojew·dzki

Inspektorat Ochrony środowiska w Biağymstoku (stan na 31 grudnia 1999 roku)

Rzeka Rok ostatniego badania Nazwa punktu Km biegu

rzekiAktualna klasa

czystoŜciRodzaj sieci

Rp P R G

Narew 1999 m. Bondary 431,7 III x

Narew 1999 m. Narew 410,0 II x

Narew 1999 m. Ploski 384,1 II x

Narew 1999 w m.Strabla 373,8 II x

Narew 1999 m. Uhowo 347,4 II x

Narew 1999 m.Bokiny 338,0 III x

Narew 1999 m. Rzňdziany 314,8 II x

Narew 1999 m. ŧ·ğtki 302,2 III x

Narew 1999 m. Rybaki 296,8 III x

Narew 1999 m. Tykocin 281,9 III x

Narew 1999 m. Strňkowa G·ra 261,7 n.o.n. x

Narew 1999 m. Wizna 245,9 III x

Narew 1999 m. PiŃtnica 203,6 III x

Narew 1999 m. Szablak 185,6 III x

Narew 1999 m. Nowogr·d 181,1 III x

Narewka d.Narwi 1996 wyŨej m. BiağowieŨa 38,0 II x

Narewka 1996 niŨej m. BiağowieŨa 34,5 II x

Narewka 1992 m. Planta 10,2 II x

Narewka 1996 ujŜcie w m. Kordon 1,4 II x

Orlanka 1998 wyŨej m. Orla 32,7 II x

Orlanka 1998 niŨej m. Orla 29,6 II x

Orlanka 1992 w m. Studziwody 15,7 II x

Orlanka 1999 ujŜcie do rz. Narew 6,8 n.o.n. x

Biağa d. Orlanki 1998 wyŨej m. Bielsk Podlaski 15,7 III x

Biağa 1998 niŨej m. Bielsk Podlaski 5,4 n.o.n. x

Horodnianka d.Narwi 1999 w m. Horodniany 16,1 III x

Horodnianka 1999 w m. Krupniki 8,3 III x

Horodnianka 1999 powyŨej m. Choroszcz 3,2 III x

Horodnianka 1999 ujŜcie 0,5 n.o.n. x

SupraŜl d.Narwi 1999 m. MoŜciska 85,7 II x

SupraŜl 1999 niŨej m. Michağowo 71,4 III x

SupraŜl 1999 niŨej m. Gr·dek 68,6 III x

SupraŜl 1999 powyŨej m. SupraŜl 37,5 II x

SupraŜl 1999 m. Nowodworce 23,0 II x

SupraŜl 1999 m. Jurowce 16,6 II x

SupraŜl 1999 ujŜcie w m. Dzikie 0,5 n.o.n. x

Sokoğda d.SupraŜli 1998 m. Bogusze 40,5 III x

Sokoğda 1998 m. Kuryğy 32,8 III x

Sokoğda 1998 m. StraŨ 22,0 II x

Sokoğda 1999 m. Sokoğda 6,9 II x

Czarna d.SupraŜli 1988 m. Karczmiska 18,9 II x

Czarna 1999 m. Wasilk·w 0,5 II x

Czapiel·wka d. Czarnej 1988 wyŨej m. Czarna B-stocka - III x

Czapiel·wka 1988 m. Ratowiec - n.o.n. x

Biağa d.SupraŜli 1997 przy OSW Dojlidy 19,5 III x

Biağa 1999 m. Nowe Aleksandrowo 0,5 n.o.n. x

Jaskranka d.Narwi 1998 most w m.Jaskra 17,9 II x

Jaskranka 1998 most Biağystok-Knyszyn 11,0 III x

Jaskranka 1998 most drogowy G·ra-Ruda 3,6 II x

NereŜl d.Narwi 1998 w m. Dutki 24,0 II x

NereŜl 1992 m. Czechowizna 18,7 n.o.n. x

NereŜl 1998 m. Ğaziuki 1,0 III x

Targonka d.NereŜli 1998 ujŜcie w m. Przytulanka 0,5 n.o.n. x

ślina d.Narwi 1998 m. Wity 3,0 n.o.n.

Biebrza d.Narwi 1997 wyŨej m. Nowy Dw·r 155,3 II x

Biebrza 1997 niŨej m. Bobra Wielka 148,1 III x

Biebrza 1997 most DŃbrowa Biağ.-Lipsk 130,2 II x

Biebrza 1997 wodowskaz Sztabin 102,5 III x

Biebrza 1993 m. Dňbowo niŨej Netty 84,0 III x

Biebrza 1997 wyŨej m. Dolistowo 78,2 II x

Biebrza 1997 niŨej m. Dolistowo 76,1 II x

Biebrza d.Narwi 1999 m. WroceΠ69,2 II x

Biebrza 1999 m. Osowiec, powyŨej Narwi 50,3 III x

Biebrza 1999 m. Burzyn-Rutkowskie 8,5 II x

Sidra d.Biebrzy 1997 ujŜcie 6,6 III x

Kropiwna d.Biebrzy 1997 ujŜcie 2,0 n.o.n. x

Brzoz·wka d.Biebrzy 1994 w m. Krasne Folwarczne 43,7 II x

Brzoz·wka 1997 w m. Karpowicze 0,5 II x

Olszanka d. Brzoz·wki 1994 ujŜcie 0,5 II x

Eğk d.Biebrzy 1999 m. Grajewo 25,3 III x

Eğk 1999 m. Szymany 22,6 III x

Eğk 1999 ujŜcie do Biebrzy 1,2 III x

Biebğa d.Biebrzy 1995 m. Krzecze 2,9 n.o.n. x

Jegrznia d.Biebrzy 1995 m. Kuligi 16,0 II x

Boberka d.Biebrzy 1995 m. Klewianka 2,0 III x

Czarna Struga d.Biebrzy 1995 m. GoniŃdz 1,4 n.o.n. x

Kos·dka d.Biebrzy 1995 m. Dobarz 6,5 III x

Klimaszewnica d.Biebrzy 1995 m. Klimaszewnia 4,9 III x

Wissa d.Biebrzy 1995 m. Czachy 4,9 III x

Gaĺ d.Narwi 1999 m. Gaĺ 5,6 n.o.n. x

Jabğonka 1999 m. Wola Zambrowska 22,0 III x

Jabğonka 1999 m. Nag·rki 15,7 n.o.n. x

Ğojewek 1998 m. BoŨejewo 8,7 III x

Ğojewek 1998 w m. Bronowo 2,5 III x

ĞomŨyczka d.Narwi 1999 ĞomŨa, ul. PoznaŒska 7,5 n.o.n. x

ĞomŨyczka 1999 ĞomŨa, ul. Wojska Polskiego 5,4 n.o.n. x

ĞomŨyczka 1999 ĞomŨa, Grobla Jednaczewska 1,1 n.o.n. x

Pisa d.Narwi 1998 w m. Wincenta 50,0 n.o.n. x

Pisa 1998 m. Dobrylas 12,1 II x

Pisa 1999 m. Morgowniki 1,1 III x

Skroda d.Pisy 1998 m. Rudka Skroda 2,2 III x

Ğabna d.Skrody 1999 Gromadzyn Stary 8,2 III x

Ğabna 1999 Kolno 3,9 n.o.n. x

Krzywa Noga d.Narwi 1996 Chojny Stare 9,9 n.o.n. x

RuŦ d.Narwi 1998 m. Miastkowo 3,0 III

LeŜna Prawa d.LeŜnej 1997 wyŨej m. Hajn·wka 127,6 III x

LeŜna Prawa 1997 niŨej m. Hajn·wka 122,2 n.o.n. x

LeŜna Prawa 1999 m. Topiğo 106,0 n.o.n. x

świsğocz d.Niemna 1999 m. Bobrowniki 84,2 III x

Krynka 1992 wyŨej Krynek 1,0 II x

Krynka d.świsğoczy 1999 niŨej m. Krynki 4,5 n.o.n. x

ĞosoŜna d.świsğoczy 1999 w m. Kundzin 11,8 II x

ĞosoŜna 1999 w m. Kowale 1,7 III x

Nurzec d.Bugu 1999 powyŨej Czeremchy 94,7 III x

Nurzec 1999 most Czeremcha-Kleszczele 89,8 III x

Nurzec 1999 m. Boĺki 65,1 III x

Nurzec 1999 wyŨej m. BraŒsk 45,5 III x

Nurzec 1999 niŨej m. BraŒsk 42,0 III x

Nurzec 1999 m. Tworkowice 8,0 III x

Nurczyk d.Nurca 1999 m. Chronibory 0,5 III x

Kamionka d.Bugu 1987 wyŨej m. Czartajew 19,3 III x

Kamionka 1987 wyŨej m. Czartajew 15,8 III x

Kamionka 1999 niŨej m. Siemiatycze 0,5 n.o.n. x

Brok 1999 m. Michağki 64,7 n.o.n. x

Brok 1999 w m. Oğdaki 38,4 n.o.n. x

Rospuda-Netta 1997 wodowskaz Raczki 62,9 II x

Rospuda-Netta 1997 m. Chodorki 58,0 II x

Rospuda-Netta 1997 m. Kozia Szyja 42,6 II x

Rospuda-Netta 1997 wodowskaz August·w, poniŨej jeziora Necko 37,1 III x

Rospuda-Netta 1997 most August·w-Lipsk nad BiebrzŃ 35,0 III x

Rospuda-Netta 1997 wodowskaz Biağobrzegi 28,8 II x

Rospuda-Netta 1997 poniŨej zrzutu Ŝciek·w z Augustowa 27,8 n.o.n. x

Rospuda-Netta 1997 Dňbowo, przed ujŜciem do Biebrzy 0,1 III x

Szczeberka d.Netty 1997 wodowskaz Szczebra 2,0 II x

Czarna HaŒcza 1993 m. Turtul 127,9 III

Czarna HaŒcza 1999 wodowskaz Br·d Stary 112,0 III x

Czarna HaŒcza 1999 wodowskaz Sobolewo 96,5 n.o.n. x

Czarna HaŒcza 1993 wod. Czerwony Folwark 86,8 III x

Czarna HaŒcza 1993 m. Gğňboki Br·d 65,2 III x

WiatroğuŨa d.Wigier 1993 m. Tartak, przed j. Wigry 0,2 II x

Szeszupa d.Niemna 1999 wodowskaz Kleszcz·wek 288,2 II x

Szeszupa 1999 m. Postawelek 282,0 II x

Szeszupa 1999 m. Pobondzie niŨej J.Pobondzie 281,0 II x

Potopka d.Szeszupy 1999 przed ujŜciem do Szeszupy 0,4 III x

Szeszupa 1999 m. Folusz niŨej Rutki tartak 278,0 III x

Szeszupa 1999 wodowskaz Poszeszupie 275,2 III x

Szelmentka 1999 Kupowo (Smolnica) 5,5 II x

Marycha 1999 wodowskaz Zelwa 33,2 III x

Bug 1998 w m. K·zki 191,4 n.o.n. x

Bug 1998 w m. Frankopol 163,2 n.o.n. x

OZNACZENIA:Rp - punkt sieci reperowej,P - punkt sieci podstawowejR - punkt sieci regionalnejG - punkt sieci granicznejn.o.n. - wody nie odpowiadajŃce normom

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.1. Narew

Narew jest prawostronnym, II-rzňdowym dopğywem Wisğy o powierzchni zlewni 75175,2 km2. DğugoŜĺ cağkowita rzeki wynosi 484 km, w tym dğugoŜĺ odcinka pğynŃcego na terenie Polski - 455 km. Rzeka ma Ŧr·dğo na terenie Biağorusi w bagnach wschodniego skraju Puszczy Biağowieskiej. Zlewniň g·rnej Narwi stanowiŃ tereny stosunkowo sğabo uprzemysğowione o charakterze typowo rolniczym oraz duŨe obszary leŜne. Przy granicy biağoruskiej zlokalizowano zbiornik zaporowy Siemian·wka, peğniŃcy obecnie funkcje rekreacyjne.

Na terenie wojew·dztwa podlaskiego rzeka przepğywa przez teren NarwiaŒskiego Parku Narodowego, kt·rego powierzchnia wynosi 7350 ha. Obejmuje on dolinň Narwi od miejscowoŜci SuraŨ do Rzňdzian i jest osobliwoŜciŃ przyrodniczŃ, zwanŃ "PolskŃ AmazoniŃ", w Europie środkowej. PoniŨej Parku Narew pğynie zachodniŃ czňŜciŃ Niziny P·ğnocno-Podlaskiej, kt·rŃ pod wzglňdem morfologicznym tworzŃ od p·ğnocy Wysoczyzna KolneŒska, od poğudnia Wysoczyzna Mazowiecka, natomiast Ŝrodek zajmuje Kotlina BiebrzaŒska, kt·ra w kierunku zachodnim przechodzi w wŃskŃ, przeğomowŃ dolinň Narwi. Rzeka wykorzystujŃc obniŨenie Kotliny BiebrzaŒskiej, pğynie poczŃtkowo w kierunku zachodnim. PoniŨej ujŜcia Biebrzy zmienia kierunek na poğudniowo-zachodni, a nastňpnie poniŨej Jabğonki na p·ğnocno-zachodni, wkraczajŃc pod ĞomŨŃ w przeğomowy odcinek doliny.

PrzewňŨenie mağo jeszcze zmienionej doliny Narwi, rozciŃgajŃcej siň poniŨej basenu Wizny pomiňdzy Pniewem i ĞomŨŃ objňte jest ochronŃ w ramach ĞomŨyŒskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi (powierzchni 7500 ha).

Koryto rzeki poniŨej ujŜcia Biebrzy jest nieuregulowane, poniŨej ĞomŨy peğne pğycizn i przegğňbieŒ, z wystňpujŃcymi w dolinie starorzeczami i czynnymi odnogami.

WaŨniejszymi dopğywami tej czňŜci zlewni sŃ Biebrza, Gaĺ z JabğonkŃ i Pisa.

Gğ·wnymi Ŧr·dğami zanieczyszczeŒ Narwi na terenie wojew·dztwa podlaskiego sŃ Biağystok i ĞomŨa. Rzeka jest corocznie badana w ramach sieci reperowej, podstawowej i regionalnej.

W 1999 roku rzekň badano na dğugoŜci 273,4 km od punktu w miejscowoŜci Bondary (poniŨej zbiornika Siemian·wka) do granic wojew·dztwa podlaskiego (miejscowoŜci Nowogr·d).

W celu kontroli jakoŜci w·d zasilajŃcych zbiornik Siemian·wka, pochodzŃcych z terenu Biağorusi, w listopadzie przeprowadzono jednokrotne (ze wzglňdu na trudny dostňp do punktu pomiarowego) badania wody w profilu granicznym Babia G·ra.

Badania rzeki na terenie wojew·dztwa przeprowadzono w 18 punktach pomiarowo-kontrolnych; 15 stanowisk badawczych rozmieszczono tak, aby moŨna byğo okreŜliĺ wpğyw Ŝciek·w odprowadzanych z miejscowoŜci poğoŨonych w zlewni rzeki oraz stopieŒ zanieczyszczenia w·d na badanym odcinku, 3 punkty pomiarowo-kontrolne umieszczono na Orlance, Horodniance i SupraŜli, w celu okreŜlenia stanu czystoŜci tych dopğyw·w w profilach ujŜciowych oraz ich wpğywu na Narew.

Zgodnie z Programem badaŒ rzek objňtych krajowŃ sieciŃ monitoringu na lata 1999-2002 ustalonym przez Gğ·wnego Inspektora Ochrony środowiska, WIOś w 1999 roku, w ramach monitoringu podstawowego badağ rzekň Narew w 9 punktach (w tym 2 dopğywy w profilach ujŜciowych: rzeki Orlanka i SupraŜl), natomiast w ramach monitoringu regionalnego przeprowadzono badania w pozostağych 9 punktach badawczych (w tym 1 punkt na dopğywie - rzece Horodniance) z czňstotliwoŜciŃ 1 raz w miesiŃcu w zakresie oznaczeŒ zgodnym z wyŨej

wymienionym Programem.

Tabela 19. Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych na terenie wojew·dztwa podlaskiego i klasyfikacja w·d rzeki

Narew w 1999 roku

Stano- wisko PoğoŨenie stanowiska

Km biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1 w miejscowoŜci Bondary 431,7 P

okreŜlenie stanu czystoŜci w·d poniŨej zbiornika Siemian·wka

III*

n.o.n. - chlorofil "a", III klasa - utlenialnoŜĺ, ChZT II - BZT5, fenole, saprobowoŜĺ sestonu, miano Coli

2 w miejscowoŜci Narew 410,0 R

okreŜlenie stanu czystoŜci po przyjňciu w·d rzeki Narewki

II*

n.o.n. - chlorofil "a"

II - utlenialnoŜĺ, ChZT, fosfor, fenole, detergenty, seston, miano Coli

3 w miejscowoŜci Ploski 384,1 RokreŜlenie stanu czystoŜci przed ujŜciem rzeki Orlanki

II

II - utlenialnoŜĺ, ChZT, detergenty, saprobowoŜĺ sestonu, miano Coli

4dopğyw rzeki Orlanka w miejscowoŜci Chraboğy

6,5 P

okreŜlenie stanu czystoŜci przed ujŜciem do rzeki Narew

n.o.n.

n.o.n. - azotyny, fosfor og. III - fosforany, miano Coli typu kağowego

5w miejscowoŜci Strabla poniŨej rzeki Orlanki

373,8 R

okreŜlenie stanu czystoŜci po przyjňciu w·d rzeki Orlanki

II

II - utlenialnoŜĺ, ChZT, fosfor, detergenty, seston, miano Coli typu kağowego

6w miejscowoŜci Uhowo powyŨej miejsciowoŜci Ğapy

347,4 P

okreŜlenie stanu czystoŜci w·d powyŨej miejscowoŜci Ğapy

II

II - utlenialnoŜĺ, ChZT, fosfor, detergenty, seston, miano Coli typu kağowego

7w miejscowoŜci Bokiny poniŨej rzeki TuroŜnianki

338,0 RokreŜlenie wpğywu Ŝciek·w z miejscowoŜci Ğapy

III

III - detergenty, miano Coli

II - utlenialnoŜĺ, ChZT, fosfor, seston

8 w miejscowoŜci Rzňdziany 314,8 P

okreŜlenie stanu czystoŜci powyŨej ujŜcia rzeki Horodnianki

II

II - utlenialnoŜĺ, ChZT, fenole, detergenty, seston, miano Coli

9

dopğyw rzeki Horodnianka niŨej miejscowoŜci Choroszcz

0,5 RokreŜlenie stanu czystoŜci w·d przed ujŜciem do Narwi

n.o.n.

n.o.n. - azotyny, seston, miano Coli, II - fosforany, fosfor og., utlenialnoŜĺ, ChZT, azot og·lny, detergenty

10

w miejscowoŜci ŧ·ğtki powyŨej ujŜcia rzeki SupraŜl

302,2 RokreŜlenie stanu czystoŜci przed ujŜciem rzeki SupraŜl

III

III - miano Coli

II - utlenialnoŜĺ, ChZT, fosfor og, fosforany, seston, detergenty

11 dopğyw rzeki SupraŜl w miejscowoŜci Dzikie 0,5 P

okreŜlenie stanu czystoŜci w·d SupraŜli przed ujŜciem do Narwi

n.o.n

n.o.n. - miano Coli (2 wyniki na 23)III - azotyny, fosforany, fosfor og·l.

12 w miejscowoŜci Rybaki niŨej SupraŜli 296,8 R okreŜlenie wpğywu

rzeki SupraŜl III

III-miano Coli II-utlenialnoŜĺ, ChZT, fosfor og·lny, detergenty, seston

13 w miejscowoŜci Tykocin 281,9 P jakoŜĺ w·d rzeki

poniŨej Jaskranki III

III - miano ColiII - utlenialnoŜĺ, ChZT, fosforany, fosfor og., detergenty, seston

14 w miejscowoŜci Strňkowa G·ra 261,7 P

okreŜlenie stanu czystoŜci w·d poniŨej ujŜcia rzeki śliny

non miano Coli

15 w miejscowoŜci Wizna 245,9 RokreŜlenie stanu czystoŜci poniŨej ujŜcia Biebrzy

III

ChZT-Mn, azot azotynowy, fosforany, fosfor og·lny, miano Coli

16 w miejscowoŜci PiŃtnica 203,6 P

okreŜlenie stanu czystoŜci rzeki powyŨej ujŜcia Ŝciek·w z ĞomŨy

III ChZT-Mn, miano Coli

17 w miejscowoŜci Szablak 185,6 R

okreŜlenie wpğywu Ŝciek·w z miejscowoŜci ĞomŨa

III azot azotynowy, chlorofil, miano Coli

18 w miejscowoŜci Nowogr·d 180,1 P

okreŜlenie stanu czystoŜci poniŨej ujŜcia Pisy

III azot azotynowy, chlorofil, miano Coli

Uwaga: * - wyjaŜnienie klasyfikacji punktu w om·wieniu wynik·w

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Tabela 20. Wykaz wiňkszych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ w zlewni rzeki Narew

na terenie wojew·dztwa podlaskiego

L.p. MiejscowoŜĺ, nazwa zakğadu Typ oczyszczalni

IloŜĺ Ŝciek·w

[m3/d]

Ğadunek dobowy [kg/d]

Uwagi

miejscowoŜĺ Bagniuki

1 WZKUM - oczyszczalniamechaniczno-biologicznaBIOBLOK WS 400

50

BZT5 1,24

zawiesina 1,69

ChZT 5,40azot amon. 0,83azot og. 1,13fosfor og. 0,27

W wyniku awarii napowietrzania przekroczenia wszystkich ğadunk·w zanieczyszczeŒ, ponowne badania po jej usuniňciu - bez przekroczeŒ.

Odbiornik powyŨej i poniŨej ujŜcia Ŝciek·w - III klasa.

miejscowoŜĺ Narew

2 Gminna oczyszczalnia Ŝciek·w

mechaniczno-biologiczna2 kontenery typu KOS-2

49,0

BZT5 3,97zawiesina 1,47ChZT 7,20azot amon. 1,77azot og. 3,29fosfor og. 0,48

Przekrocz. ğadunk·w: BZT5, ChZT, azotu amonowego, azotu og. i fosforu og.

3 Przedsiňbiorstwo "PRONAR"

mechaniczno-biologiczna zğoŨe i urzŃdzenia "Eurowater"

36,0

BZT5 0,94zawiesina 0,84ChZT 4,96azot amon. 0,28azot og. 0,92fosfor og. 0,14

Przekroczenia ğadunk·w BZT5, ChZT, azotu amonowego i og·lnego. W dniu kontroli zanieczyszczony osadnik wt·rny.

miejscowoŜĺ Ryboğy

4 Sp·ğdzielczy Kombinat "AGRO-DRčB"

mechaniczno-biologiczna 40,0

BZT5 1,64zawiesina 0,99

Przekroczenia BZT5 i wartoŜci pH. Brak pozwolenia wodnoprawnego.

miejscowoŜĺ Bielsk Podlaski

5Przedsiňbiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej

mechaniczno-biologiczna

osad czynny

3 500

BZT5 37,1zawiesina 98,0ChZT 219,5azot amon. 0,63azot og. 35fosfor og. 11,9

Bez przekroczeŒ, trwa modernizacja oczyszczalni. Badania odbiornika powyŨej i poniŨej ujŜcia Ŝciek·w - n.o.n

6 Sp·ğdzielnia Mleczarska "BIELMLEK"

mechaniczno-biologiczna

osad czynny

721,0

BZT5 4,1zawiesina 16,6ChZT 38,9azot amon. 0,68azot og. 6,5fosfor og. 6,2

Przekroczenia ğadunku fosforu og·lnego.

miejscowoŜĺ Ğapy (poprzez rzekň Awissň)

7 Zakğad WodociŃg·w i Kanalizacji

mechaniczno-biologiczna osad czynny

3 200

BZT5 46zawiesina 32ChZT 117azot amon. 14,4azot og. 45fosfor og. 11,2

Bez przekroczeŒ; kontynuowana jest modernizacja oczyszczalni.

miejscowoŜĺ Choroszcz (poprzez rzekň Horodniankň)

8ZECWiK Sp. z.o.o.Oczyszczalnia Komunalna

mechaniczno-biologiczna

osad czynny

850,0

BZT5 3,06zawiesina 8,5ChZT 41,99azot amon. 12azot og. 18,91fosfor og. 0,41

Przekroczenia ğadunku azotu amonowego (przerwy w dopğywie prŃdu).

Biağystok (poprzez rzekň SupraŜl)

9WodociŃgi Biağostockie Sp. z o.o. Oczyszczalnia Miejska

mechaniczno-biologicznaosad czynny

55 800

BZT5 758,9zawiesina 558ChZT 2176,2azot am. 117,2azot og. 303,2fosfor og. 232,2

Bez przekroczeŒ. Odbiornik powyŨej i poniŨej ujŜcia sciek·w - n.o.n.

Tykocin

10 GZGKiM oczyszczalnia miejsko-gminna

mechaniczno-biologiczna osad czynny

123,0

BZT5 5,67Zawiesina 1,23ChZT 22,26azot amon. 5,12azot og. 6,21fosfor og. 0,33

Przekroczenia ğad. BZT5, ChZT, azotu amonowego i og·lnego. Odbiornik powyŨej ujŜcia Ŝciek·w - n.o.n, niŨej - III klasa.

ĞomŨa

11

Miejskie Przedsiňbiorstwo WodociŃg·w i Kanalizacji w ĞomŨy

mechaniczno-biologiczna osad czynny

9 750

BZT5 115,3zawiesina 110,5fosfor og. 89,0

Notuje siň przekroczenia w zakresie fosforu og·lnego. Prowadzona modernizacja technologii oczyszczania Ŝciek·w i gospodarki osadami.

12

Przedsiňbiorstwo Przemysğu SpoŨywczego "PEPEES" S.A.

obiekt rolniczego wykorzystania Ŝciek·w 16 692,5

BZT5 19,25

zawiesina 22,7

ChZT 313,4

Nie stwierdza siň przekroczeŒ warunk·w pozwolenia wodnoprawnego.

miejscowoŜĺ Sokoğy (poprzez rzekň Awissň)

13 SM MLEKOVITA Oddziağ w Sokoğach

mechaniczno-biologicznatyp EKOBLOK

62,0BZT5 3,1zawiesina 0,8fosfor og. 0,3

Oczyszczalnia po modernizacji. Notuje siň niewielkie przekroczenia stňŨeŒ BZT5, azotu amonowego i azotu og·lnego.

miejscowoŜĺ MňŨenin

14 Oczyszczalnia Gminy Rutki w MňŨenienie

mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym oraz komorŃ denitryfikacji, z instalacjŃ do redukcji fosforu - PIX oraz z instalacjŃ do odwadniania osad·w typu DRAIMAD

83,3BZT5 1,3zawiesina 4,8fosfor og. 0,1

Prawidğowa praca oczyszczalni. Stwierdzono niewielkie przekroczenia dopuszczalnego stňŨenia zawiesiny.

miejscowoŜĺ GrŃdy Woniecko (poprzez rzekň MňŨyniankň)

15Oczyszczalnia Gminy Rutki w GrŃdach Woniecko

mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym oraz komorŃ denitryfikacji i defosfatacji, oraz instalacjŃ do odwadniania osad·w typu DRAIMAD

brak danych brak danych Oczyszczalnia w trakcie przekazywania.

miejscowoŜĺ Marianowo (poprzez ciek bez nazwy)

16 Zesp·ğ Szk·ğ Rolniczych w Marianowie

mechaniczno-biologiczna,zğoŨe zraszane

86,0

BZT5 21,1zawiesina 6,0ChZT 15,1 azot amon. 2,9azot og. 10,0fosfor og. 0,5

Stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego stňŨenia BZT5, zawiesiny, ChZT, azotu amonowego, azotu og·lnego i fosforu og·lnego. Oczyszczalnia przestarzağa, wyeksploatowana technicznie, nie speğnia wymog·w w zakresie jakoŜci odprowadzanych Ŝciek·w, wymaga modernizacji. Zakğad pğaci kary.

miejscowoŜĺ PiŃtnica

17 OSM mechaniczno-biologiczna 458,6 zawiesina 7,5

fosfor og. 8,1

Stwierdzono co prawda przekroczenia dopuszczalnego stňŨenia fosforu og·lnego, z reguğy jednak praca oczyszczalni byğa prawidğowa.

miejscowoŜĺ Jedwabne (poprzez dopğyw spod Jedwabnego)

18Oczyszczalnia Komunalnego Zakğadu BudŨetowego

mechaniczno-biologiczna,typ EKOBLOK IEKOBLOK 500

64

BZT5 5,5zawiesina 4,0ChZT 16,2azot am. 7,4azot og. 11,2fosfor og. 1,0

Stwierdzono ciŃgğe przekroczenia dopuszczalnych stňŨeŒ BZT5, zawiesiny, ChZT, azotu amonowego, azotu og·lnego i fosforu og·lnego. Zakğad pğaci kary.

miejscowoŜĺ Mağy Pğock (poprzez rzekň CetnŃ)

19 Oczyszczalnia Gminnamechaniczno-biologicznatyp BIOBLOK MU-100

43

BZT5 4,0azot am. 1,9azot og·lny 2,9 fosfor og. 0,5

Stwierdzono ciŃgğe przekroczenia dopuszczalnych stňŨeŒ BZT5, azotu amonowego, azotu og·lnego, fosforu og·lnego. Zakğad pğaci kary.

miejscowoŜĺ Chojny Stare (poprzez rzekň KrzywŃ Nogň)

20 "SCANDIC FOOD" Sp.z o.o.

mechaniczno-biologiczna,2xBIOBLOK - 100 oraz hydrobotaniczna

211BZT5 46,4ChZT 78,9azot og. 6,4

Oczyszczalnia przeciŃŨona w okresie sezonu letniego. Wymagana dalsza modernizacja oczyszczalni. Zakğad ukarano.

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt w miejscowoŜci Babia G·ra (profil graniczny)

Badania jakoŜci w·d Narwi zasilajŃcej zbiornik Siemian·wka sŃ znacznie ograniczone ze wzglňdu na trudny dostňp do punktu pomiarowego. W 1999 roku dokonano tylko jednego poboru pr·b (w listopadzie). Ze wzglňdu na jednokrotne badanie, nie sklasyfikowano rzeki w profilu Babia G·ra wedğug przyjňtej do oceny metody stňŨeŒ miarodajnych.

Uzyskane wyniki badaŒ: BZT5, ChZT, utlenialnoŜci, fosforu og·lnego, miana Coli typu kağowego oraz saprobowoŜci sestonu, wykazujŃ II klasň czystoŜci. WiňkszoŜĺ wskaŦnik·w mieŜci siň w I klasie, a jedynie wartoŜĺ zawiesiny nie odpowiada normom. JakoŜĺ w·d rzeki Narew w tym profilu jest dobra, nie stwierdzono ich zanieczyszczenia.

Punkt w miejscowoŜci Bondary

Na podstawie badaŒ prowadzonych w 1999 roku wody rzeki Narew w tym punkcie sklasyfikowane zostağy w III klasie czystoŜci, ze wzglňdu na utlenialnoŜĺ i ChZT. Podobnie jak w roku poprzednim, wiňkszoŜĺ parametr·w fizykochemicznych wykazuje I klasň czystoŜci. W II klasie mieszczŃ siň wartoŜci: BZT5, fenoli, indeksu saprobowego sestonu i miana Coli typu kağowego. Jedynie wartoŜĺ chlorofilu "a" analogicznie jak w 1998 r., przekraczağa okresowo obowiŃzujŃce normy, co Ŝwiadczy o wpğywie intensywnych, cyklicznie zachodzŃcych procesach masowego zakwitu glon·w (sinic) w zbiorniku Siemian·wka.

Punkt w miejscowoŜci Narew

Wyniki badaŒ sklasyfikowağy rzekň w tym punkcie do II klasy czystoŜci, do kt·rej zaliczono takie parametry, jak: utlenialnoŜĺ (w roku 1998 w III klasie), ChZT, fosfor og·lny, fenole, detergenty, indeks saprobowy sestonu i miano Coli typu kağowego. Pozostağe parametry fizyko-chemiczne odpowiadajŃ normom I klasy czystoŜci w·d. Jedynie stňŨenie chlorofilu "a", podobnie jak w poprzednim punkcie pomiarowym, przekracza dopuszczalne normy. PrzyczynŃ tego jest wyraŦny wpğyw zbiornika Siemian·wka.

Punkt w miejscowoŜci Ploski

Wynikowa ocena rzeki w tym punkcie odpowiada II klasie czystoŜci, podobnie jak w 1997 i 1998 roku. WiňkszoŜĺ wskaŦnik·w mieŜciğa siň w I klasie. WartoŜci: utlenialnoŜci, ChZT, zawiesiny, indeksu saprobowego sestonu i miana Coli typu kağowego wykazujŃ II klasň czystoŜci w·d.

Rzeka Orlanka, ujŜcie w miejscowoŜci Chraboğy

W tym punkcie badawczym rzeka nie odpowiada normom, ze wzglňdu na zawartoŜĺ azotu azotynowego i fosforu og·lnego. W III klasie mieszczŃ siň fosforany i miano Coli typu kağowego. Pozostağe wskaŦniki wykazujŃ I i II klasň czystoŜci. W 1998 roku rzeka Orlanka w profilu ujŜciowym r·wnieŨ nie odpowiadağa normom. Uzyskane wyniki wskazujŃ na wpğyw Ŧr·değ zanieczyszczenia zlokalizowanych w zlewni Orlanki, gğ·wnie z miejscowoŜci Bielsk Podlaski.

Punkt w miejscowoŜci Strabla

Wynikowa ocena w tym punkcie, podobnie jak w latach poprzednich, odpowiada II klasie czystoŜci. WiňkszoŜĺ wskaŦnik·w mieŜci siň w I klasie. WartoŜci: utlenialnoŜci, ChZT, fosforu og·lnego, detergent·w, sestonu i miana Coli typu kağowego wykazujŃ II klasň czystoŜci w·d.

Punkt w miejscowoŜci Uhowo (NarwiaŒski Park Narodowy)

Podobnie jak w 1998 roku, rzeka w tym punkcie mieŜci siň w II klasie czystoŜci, przy stwierdzonej wiňkszoŜci parametr·w fizykochemicznych w klasie I. W por·wnaniu do roku 1998 wzrosğa liczba parametr·w w klasie II o wskaŦniki fosforu og·lnego i detergent·w.

Punkt w miejscowoŜci Bokiny (NarwiaŒski Park Narodowy)

W por·wnaniu do 1998 roku pogorszyğa siň jakoŜĺ wody w tym punkcie z klasy II do III. WartoŜci charakterystyczne dla III klasy wykazywağy detergenty i miano Coli typu kağowego. UtlenialnoŜĺ, ChZT, fosfor og·lny i seston odpowiadağy II klasie czystoŜci, pozostağe wskaŦniki mieŜciğy siň w klasie I.

Punkt w miejscowoŜci Rzňdziany (NarwiaŒski Park Narodowy)

W wyniku procesu samooczyszczania rzeki jakoŜĺ w·d Narwi w tym punkcie uzyskuje II klasň czystoŜci. WykazujŃ jŃ takie parametry, jak: utlenialnoŜĺ, ChZT, fenole, detergenty, indeks saprobowy sestonu oraz miano Coli typu kağowego. W por·wnaniu do poprzedniego roku wzr·sğ udziağ parametr·w w II klasie o wartoŜĺ fenoli i detergent·w.

UjŜcie rzeki Horodnianki poniŨej miejscowoŜci Choroszcz (otulina NPN)

Podobnie jak w latach ubiegğych, rzeka w profilu ujŜciowym przekraczağa obowiŃzujŃce normy. Poza dopuszczalne normy dyskwalifikujŃ jŃ wartoŜci 3 parametr·w: azotu azotynowego, miana Coli typu kağowego oraz sestonu (stwierdzony 1 wynik na 12). Pozostağe wskaŦniki mieszczŃ siň w klasie I i II. W 1998 roku tylko 2 parametry przekraczağy normy, natomiast wartoŜci 3 parametr·w: azotu azotynowego, fosforan·w i fosforu og·lnego mieŜciğy siň w III klasie.

Punkt w miejscowoŜci ŧ·ğtki

Po przyjňciu w·d rzeki Horodnianki, Narew wykazuje w tym punkcie pogorszenie jakoŜci w·d do III klasy czystoŜci. Jedynym stwierdzonym w III klasie wskaŦnikiem jest miano Coli typu kağowego (w poprzednich latach w III klasie wystňpowağ takŨe azot azotynowy). Pozostağe wskaŦniki odpowiadajŃ I i II klasie czystoŜci.

UjŜcie rzeki SupraŜl w miejscowoŜci Dzikie

Badania przeprowadzone w 1999 roku wykazağy, Ũe wody rzeki nie odpowiadajŃ normom. WskaŦnikiem dyskwalifikujŃcym jest miano Coli typu kağowego (stwierdzono 2 wyniki pozanormatywne na 23 zbadane). W III klasie mieszczŃ siň wartoŜci azotu azotynowego, fosforan·w i fosforu og·lnego, pozostağe parametry wykazujŃ I i II klasň czystoŜci. Analiza wynik·w Ŝwiadczy o poprawie stanu czystoŜci w·d w tym punkcie w stosunku do 1998 roku, kiedy opr·cz miana Coli pozaklasowe byğy r·wnieŨ wartoŜci fosforan·w i fosforu og·lnego.

Punkty pomiarowe w miejscowoŜciach Rybaki i Tykocin

W obu punktach pomiarowych badania przeprowadzone w 1999 roku wykazağy III klasň czystoŜci, jedynie ze wzglňdu na wartoŜĺ miana Coli typu kağowego. Pozostağe wskaŦniki wykazujŃ I i II klasň czystoŜci. W por·wnaniu do roku 1998 stan czystoŜci rzeki na tym odcinku nie ulegğ istotnym zmianom.

Punkt w miejscowoŜci Strňkowa G·ra

Badania przeprowadzone w 1999 roku wykazağy pogorszenie stanu sanitarnego rzeki w przekroju pomiarowym Strňkowa G·ra, gdzie miano Coli dwukrotnie w ciŃgu roku przekroczyğo normy. Tak niskŃ jakoŜĺ w·d notowano ostatnio w 1994 roku. W grupie wskaŦnik·w fizykochemicznych III klasň czystoŜci z parametr·w organicznych osiŃgnňğa - utlenialnoŜĺ, a z biogen·w - azot azotynowy, fosforany i fosfor og·lny.

WartoŜci wszystkich pozostağych badanych wskaŦnik·w mieŜciğy siň w granicach okreŜlonych dla klasy I i II.

Punkt w miejscowoŜci Wizna

Badania rzeki w punkcie poniŨej ujŜcia Biebrzy wykazağy, Ũe jakoŜĺ w·d nie speğnia wymog·w dotyczŃcych zakğadanej I klasy czystoŜci. Tak jak w roku ubiegğym wskaŦnik stanu sanitarnego - miano Coli i parametry zanieczyszczeŒ biogenami klasyfikowağy rzekň do III klasy czystoŜci.

Punkt w miejscowoŜci PiŃtnica

W roku 1998 z klasy II do III obniŨyğ siň wskaŦnik zanieczyszczenia sanitarnego. Podobna tendencja utrzymağa siň w 1999 roku. W II klasie nie pozostağ r·wnieŨ jeden z parametr·w tlenowych - utlenialnoŜĺ, kt·rego wartoŜĺ dwukrotnie w ciŃgu roku mieŜciğa siň w granicach okreŜlonych dla III klasy.

Punkt w miejscowoŜciach Szablak i Nowogr·d

Rzeka w obu punktach nie odpowiadağa zakğadanej I klasie czystoŜci. Nadal mieŜciğa siň, analogicznie jak w roku poprzednim, w III klasie czystoŜci. WskaŦnikami o stňŨeniach charakterystycznych dla III klasy z grupy fizykochemicznych byğ azot azotynowy, a z grupy parametr·w biologicznych - miano Coli i chlorofil "a".

Dziağania inwestycyjne w zlewni rzeki Narew

MiejscowoŜĺ Zabğud·w

31 sierpnia 1999 roku nastŃpiğ koŒcowy odbi·r i przekazanie do eksploatacji gminnej oczyszczalni Ŝciek·w w Zabğudowie. Jest to mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia z osadem czynnym i systemem strŃcania fosforu za

pomocŃ preparatu PIX. Oczyszczalnia o przepustowoŜci 400 m3/d, odprowadza Ŝcieki do rzeki Rudni, prawobrzeŨnego dopğywu Narwi.

MiejscowoŜĺ Bielsk Podlaski

Przedsiňbiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Bielsku Podlaskim 15 wrzeŜnia 1998 rozpoczňğo modernizacjň miejskiej oczyszczalni Ŝciek·w. W marcu 1999 roku prowadzona byğa pr·ba technologiczna stacji odwadniania osadu. UkoŒczenie modernizacji przewidywane jest na koniec wrzeŜnia 2003 roku.

MiejscowoŜĺ Ğapy

Kontynuowana jest (rozpoczňta w 1997 roku) modernizacja oczyszczalni komunalnej w Ğapach, majŃca na celu dostosowanie urzŃdzeŒ do zwiňkszenia efektywnoŜci usuwania substancji biogennych.

MiejscowoŜĺ Choroszcz

Od 1 stycznia 1999 roku do oczyszczalni komunalnej w Choroszczy podğŃczono Ŝcieki ze Specjalistycznego

Psychiatrycznego Zespoğu Opieki Zdrowotnej. Ich iloŜĺ wynosi okoğo 400 m3/d. ścieki surowe sŃ neutralizowane poprzez wapnowanie mlekiem wapiennym. Trwa rozbudowa sieci kanalizacyjnej miejscowoŜci Choroszcz.

MiejscowoŜĺ ĞomŨa

Do waŨniejszych inwestycji i dziağaŒ proekologicznych dotyczŃcych ochrony w·d, zrealizowanych w ostatnich latach na terenie ĞomŨy naleŨŃ:

ǒ oddanie do uŨytku w 1993 roku obiektu rolniczego wykorzystania Ŝciek·w Kupiski-Jednaczewo dla PEPEES S.A. w ĞomŨy;

ǒ uruchomienie w 1993 roku oczyszczalni Ŝciek·w socjalnych w PEPEES S.A. w ĞomŨy;ǒ oddanie w 1998 roku do eksploatacji kolektora i przepompowni Ŝciek·w umoŨliwiajŃcych odprowadzanie Ŝciek·w z miejscowoŜci Kupiski Stare na oczyszczalniň MPWiK w ĞomŨy;

ǒ kontynuacja w roku 1999 (rozpoczňtej w 1998) rozbudowy i modernizacji oczyszczalni Ŝciek·w Miejskiego Przedsiňbiorstwa WodociŃg·w i Kanalizacji w ĞomŨy; obecnie pracujŃca oczyszczalnia o

przepustowoŜci 20000 m3/d nie speğnia wymog·w nağoŨonych pozwoleniem wodnoprawnym; rozbudowa i modernizacja obiektu majŃ na celu uzyskanie wysokiego stopnia redukcji zanieczyszczeŒ, w tym gğ·wnie zwiŃzk·w biogennych; budowany jest nowy ciŃg technologiczny, w skğad kt·rego wejdŃ miňdzy

innymi: reaktor biologiczny o pojemnoŜci 10100 m3, wyposaŨony w instalacjň redukcji biogen·w preparatem PIX, 2 piaskowniki wirowe, WKF o pojemnoŜci 3000 m3, instalacja biogazu ze zbiornikiem o pojemnoŜci 500 m3, nowe pompownie Ŝciek·w i osad·w Ŝciekowych, stacja dmuchaw i separator piasku; modernizacja obejmie natomiast: dotychczas dziağajŃce komory INKA, 1 osadnik wstňpny, 2 wt·rne, zbiornik osadu przefermentowanego, system krat i punkt zlewny Ŝciek·w.

MiejscowoŜĺ PiŃtnica

W 1997 roku uruchomiono oczyszczalniň w Okrňgowej Sp·ğdzielni Mleczarskiej. Oczyszczalnia mechaniczno-

biologiczna o przepustowoŜci 750 m3/d (z moŨliwoŜciŃ rozbudowy), poprawiğa w znaczŃcy spos·b jakoŜĺ

odprowadzanych do Narwi Ŝciek·w. Jedynie stňŨenia fosforu og·lnego, pomimo eksploatowanej w ciŃgu technologicznym komory defosfatacji, znacznie przekraczajŃ stňŨenia dopuszczalne.

MiejscowoŜĺ MňŨenin

W 1999 roku oddano do uŨytku oczyszczalniň Ŝciek·w w MňŨeninie - bňdŃcŃ inwestycjŃ Gminy Rutki.

Oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym, o przepustowoŜci 450 m3/d, wyposaŨona jest w komorň do biologicznego usuwania zwiŃzk·w azotu i instalacjň do chemicznego strŃcania fosforu. Na oczyszczalniň odprowadzane sŃ kolektorami Ŝcieki komunalne z Rutek oraz Ŝcieki przemysğowe z Oddziağu Produkcyjnego w MňŨeninie naleŨŃcego do OSM Zambr·w. Ponadto na punkt zlewny dowoŨone sŃ Ŝcieki komunalne z Rutek i MňŨenina oraz Ŝcieki przemysğowe z zakğad·w przetw·rstwa miňsnego leŨŃcych w gminie Rutki. Oczyszczalnia wyposaŨona jest w stacjň odwadniania osadu typu DRAIMAD. Spos·b postňpowania z odpadami jest uregulowany.

MiejscowoŜĺ GrŃdy Woniecko

W 1999 roku wybudowano oczyszczalniň mechaniczno-biologicznŃ z osadem czynnym, o przepustowoŜci 200 m3/d. WyposaŨona jest w komorň do biologicznego usuwania zwiŃzk·w azotu i fosforu, obecnie w trakcie przekazywania do eksploatacji. Na oczyszczalniň odprowadzane sŃ Ŝcieki komunalne z miejscowoŜci GrŃdy Woniecko oraz Ŝcieki z zakğadu karnego. Oczyszczalnia wyposaŨona jest w punkt zlewny Ŝciek·w dowoŨonych oraz w stacjň odwadniania osad·w Ŝciekowych typu DRAIMAD. Spos·b postňpowania z odpadami powstajŃcymi na oczyszczalni wymaga formalnych uzgodnieŒ.

MiejscowoŜĺ Nowogr·d

W 1999 roku w ramach dziağaŒ inwestycyjnych kontynuowano budowň oczyszczalni komunalnej w Nowogrodzie. Ostateczne zakoŒczenie inwestycji nastŃpiğo na przeğomie lat 1999-2000.

MiejscowoŜĺ Chojny Stare

W 1994 roku uruchomiono oczyszczalniň Ŝciek·w w Zakğadzie Przetw·rczym "BONAFROST--CHOJNY" obecnie "SCANDIC FOOD" Sp.z o.o. Posiada on oczyszczalniň hydrobotanicznŃ o przepustowoŜci 100

m3/d, pozwalajŃcŃ na odciŃŨenie w sezonie przetw·rczym istniejŃcej oczyszczalni typu BIOBLOK. Pomimo uruchomienia tej oczyszczalni w okresie wzmoŨonego przetw·rstwa owoc·w i warzyw notuje siň przekroczenia dopuszczalnych stňŨeŒ zanieczyszczeŒ w Ŝciekach odprowadzanych do dopğywu Narwi, Krzywej Nogi. Wymagana jest dalsza modernizacja oczyszczalni.

MiejscowoŜĺ śniadowo

W 1999 roku zakoŒczono modernizacjň oczyszczalni Przedsiňbiorstwa Przetw·rstwa Beton·w "PREFBET" Sp. z o.o. w śniadowie, polegajŃcŃ na zmianie technologii oczyszczania Ŝciek·w z zastosowaniem kontenera typu

MINIBLOK o przepustowoŜci 53 m3/d, pracujŃcego w oparciu o osad czynny. Mimo modernizacji odprowadzane Ŝcieki cechujŃ siň nadmiernym stňŨeniem zwiŃzk·w biogennych.

Gmina śniadowo rozpoczňğa proces inwestycyjny komunalnej oczyszczalni Ŝciek·w, kt·rego zakoŒczenie planowane jest do koŒca 2000 roku.

Na stan czystoŜci rzeki Narew mogŃ mieĺ wpğyw:

ǒ oczyszczalnia komunalna dla miasta i gminy Jedwabne; w oczyszczalni typu EKOBLOK

o przepustowoŜci 350 m3/d stwierdzono ciŃgğe przekroczenia dopuszczalnych stňŨeŒ azotu amonowego, azotu og·lnego i fosforu og·lnego; zakğad pğaci kary; zğa jakoŜĺ Ŝciek·w wynika z przeciŃŨenia hydraulicznego oczyszczalni podczas opad·w deszczu, ze zbyt duŨego udziağu Ŝciek·w dowoŨonych z szamb w stosunku do iloŜci dopğywajŃcej kolektorem kanalizacyjnym oraz z braku trzeciego stopnia oczyszczania Ŝciek·w; konieczna jest rozbudowa kanalizacji sanitarnej i deszczowej oraz modernizacja oczyszczalni w zakresie redukcji biogen·w;

ǒ oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna Zespoğu Szk·ğ Rolniczych w Marianowie o przepustowoŜci 80

m3/d; jest przestarzağa, wyeksploatowana technicznie, nie speğnia wymog·w w zakresie jakoŜci odprowadzanych Ŝciek·w i wymaga modernizacji.

MiejscowoŜci Miastkowo, Wizna i PiŃtnica majŃ bezpoŜredni lub poŜredni wpğyw na jakoŜĺ w·d rzeki Narew, poniewaŨ nie posiadajŃ kanalizacji i gminnych oczyszczalni Ŝciek·w. Mniejsze miejscowoŜci poğoŨone w bezpoŜrednim sŃsiedztwie PiŃtnicy - Czarnocin, Marianowo, Drozdowo i Kalinowo mogğyby korzystaĺ z oczyszczalni Okrňgowej Sp·ğdzielni Mleczarskiej, pod warunkiem wybudowania sieci kanalizacyjnej.

Wnioski

1. Wody rzeki Narew nie odpowiadajŃ ZarzŃdzeniu 18/71 Prezydium WRN z 27 maja 1971 roku o docelowym przeznaczeniu w·d (I klasa na cağym terenie wojew·dztwa).

2. Na odcinku Bondary - Narew od kilku lat zaznacza siň wyraŦny sezonowy negatywny wpğyw zbiornika Siemian·wka, wyraŨony duŨŃ iloŜciŃ chlorofilu "a" oraz zwiŃzanŃ z tym podwyŨszonŃ wartoŜciŃ utlenialnoŜci i ChZT. Obserwowane jest ponadto w okresie powegetacyjnym zjawisko silnego zmniejszenia przezroczystoŜci wody, spowodowane spğywem obumarğych glon·w ze zbiornika Siemian·wka. Zasiňg jego oddziağywania obserwowano aŨ do profilu pomiarowego w miejscowoŜci Rzňdziany.

3. Badania dopğywu rzeki Orlanki wskazujŃ na jego zanieczyszczenie Ŝciekami z Bielska Podlaskiego. Wpğyw tych zanieczyszczeŒ jest nieznaczny - odcinek Narwi poniŨej ujŜcia Orlanki nie wykazuje wyraŦnego pogorszenia stanu czystoŜci (II klasa).

4. Na terenie NarwiaŒskiego Parku Narodowego stwierdzono negatywny wpğyw zanieczyszczeŒ z rejonu Ğap (poprzez rzekň Awissň). Powinien on zostaĺ wyeliminowany wraz z zakoŒczeniem modernizacji oczyszczalni komunalnej w Ğapach.

5. Notuje siň stopniowŃ poprawň jakoŜci w·d rzeki Horodnianki - dopğywu Narwi, po uruchomieniu oczyszczalni komunalnej i rozbudowie sieci kanalizacyjnej w miejscowoŜci Choroszcz.

6. JakoŜĺ w·d na odcinku Narwi, od ujŜcia Horodnianki do ujŜcia śliny, odpowiadağ III klasie czystoŜci i nie ulegğ zasadniczym zmianom. Zanotowano poprawň czystoŜci w·d SupraŜli w profilu ujŜciowym, kt·re poniŨej ujŜcia nie powodujŃ obniŨenia klasyfikacji w·d Narwi.

7. PozanormatywnŃ jakoŜĺ w·d Narwi zanotowano jedynie na odcinku poniŨej ujŜcia śliny do ujŜcia Biebrzy. Badania w punkcie kontrolnym w miejscowoŜci Strňkowa G·ra wykazağy zanieczyszczenie w·d pod wzglňdem sanitarnym.

8. W ostatnim piňcioleciu, Narew poniŨej ujŜcia Biebrzy, wielokrotnie kwalifikowano jako wody dobrej jakoŜci. W zakresie zanieczyszczeŒ fizykochemicznych nie stwierdzono stňŨeŒ ponadnormatywnych, decydujŃcych o klasyfikacji rocznej. WartoŜci wszystkich badanych wskaŦnik·w mieŜciğy siň w granicach dopuszczalnych dla poszczeg·lnych klas czystoŜci. W III klasie notowano najczňŜciej zanieczyszczenia z grupy biogen·w.

9. Natlenienie w·d Narwi, po przyjňciu w·d śliny, byğo bardzo dobre i na przewaŨajŃcej dğugoŜci rzeki, aŨ do granicy wojew·dztwa podlaskiego, nie wykraczağo poza normy okreŜlone dla I klasy czystoŜci. Tylko dwukrotnie w ciŃgu roku stwierdzono II-klasowe wartoŜci tlenu rozpuszczonego w przekroju pomiarowym zlokalizowanym poniŨej ujŜcia Biebrzy - punkt kontrolny Wizna. Pozostağe wskaŦniki zanieczyszczeŒ organicznych r·wnieŨ przyjňğy wartoŜci mieszczŃce siň w granicach wyznaczonych dla klasy I i II. Uwagň zwraca wzrost chemicznego

zapotrzebowania tlenu, kt·re w trzech punktach kontrolnych (ppk Strňkowa G·ra, Wizna i PiŃtnica) uplasowağo siň w III klasie czystoŜci i byğo wskaŦnikiem decydujŃcym o klasie.

10. Badana grupa wskaŦnik·w mineralnych rzeki nie przekraczağa granicy okreŜlonej dla I klasy czystoŜci.11. W grupie substancji specyficznych: stňŨenia metali ciňŨkich i detergent·w w zasadzie odpowiadağy

wartoŜciom z zakresu I klasy czystoŜci. Tylko w kwietniu w punktach pomiarowych - Wizna i PiŃtnica stwierdzono nieco wyŨsze, II-klasowe wartoŜci rtňci. Fenole lotne w 100% odpowiadağy I klasie czystoŜci. Przeprowadzone jednorazowo w czerwcu badania pestycyd·w nie wykazağy ich obecnoŜci w Ŝrodowisku wodnym Narwi.

12. W 1999 roku nie zanotowano przypadk·w nadzwyczajnego zagroŨenia Ŝrodowiska (NZś), powodujŃcych zanieczyszczenie rzeki Narew.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.2. SupraŜl

Rzeka SupraŜl o dğugoŜci 93,8 km i powierzchni zlewni 1844,4 km2 jest prawobrzeŨnym dopğywem Narwi i uchodzi do niej na 299,8 km. ťr·dğa rzeki wypğywajŃ na p·ğnoc od wsi Topolany, pğynŃc przez rozlegğe torfowisko. Okoğo 2 km poniŨej Gr·dka rzeka tworzy przeğom przez strefň moreny czoğowej. PoniŨej ujŜcia dopğywu Grzyb·wki koŒczy siň przeğomowy odcinek SupraŜli. Okoğo 3 km w g·rň od wodowskazu Fasty na rzece znajduje siň jaz piňtrzŃcy wodň w celu nawodnienia ğŃk w dolinie.

W zlewni rzeki znajduje siň Park Krajobrazowy Puszczy KnyszyŒskiej im. prof. Witolda SğawiŒskiego. Obejmuje on swoimi granicami przewaŨajŃcŃ czňŜĺ Puszczy KnyszyŒskiej - jednego z najlepiej zachowanych kompleks·w leŜnych w Polsce. Lasy zajmujŃ 80% powierzchni Parku. MajŃ one charakter wybitnie borealny, zbliŨony do poğudniowej tajgi. DominujŃ drzewostany sosnowe i sosnowo-Ŝwierkowe, miejscami ponadstuletnie. Gğ·wnymi dopğywami SupraŜli sŃ: Sokoğda, Biağa, Sğoja, Pğoska i Czarna.

Rzeka stanowi Ŧr·dğo zaopatrzenia w wodň pitnŃ aglomeracji biağostockiej (ujňcie powierzchniowe); jej zlewnia objňta jest poŜredniŃ strefŃ ochronnŃ, stŃd usytuowanie punkt·w pomiarowych rozmieszczono tak, aby okreŜliĺ wpğyw i zasiňg odprowadzanych zanieczyszczeŒ z miejscowoŜci oraz waŨniejszych dopğyw·w znajdujŃcych siň w obrňbie zlewni.

Rzekň badano w 1999 roku na cağej dğugoŜci w ramach monitoringu regionalnego; 3 punkty pomiarowo-kontrolne ustalono na waŨniejszych dopğywach (Sokoğdzie, Czarnej i Biağej) w celu okreŜlenia ich stanu czystoŜci w profilach ujŜciowych oraz wpğywu na wody rzeki SupraŜl.

Docelowo klasyfikacja w·d rzeki SupraŜl powinna speğniaĺ normatywy:

ǒ II klasy czystoŜci - od Ŧr·değ do miejscowoŜci Michağowo,ǒ I klasy czystoŜci - na odcinku od miejscowoŜci Michağowo do ujŜcia rzeki Biağej,ǒ III klasy czystoŜci - od ujŜcia rzeki Biağej do ujŜcia do Narwi.

Tabela 21.Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja w·d

rzeki SupraŜl w 1999 roku

Stanowisko PoğoŨenie stanowiskaKm biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1 w miejscowoŜci MoŜciska 85,7 R skğad naturalny w·d II

II kl. - ChZT-Mn, ChZT-Cr, fenole, saprobowoŜĺ, miano Coli.

2 niŨej miejscowoŜci Michağowo 71,4 R wpğyw Ŝciek·w z

Michağowa III

III kl. - azot azotynowy, fosfor og·lny, saprob. sestonu, miano ColiII kl. - BZT5, ChZT-Mn, ChZT - Cr, fosforany.

3 niŨej miejscowoŜci Gr·dek 68,6 R

okreŜlenie wpğywu Ŝciek·w z miejscowoŜci Gr·dek

III

III kl. - ChZT-Mn, azot azotynowy, miano ColiII kl. - fosforany, fosfor og., detergenty, saprobowoŜĺ sestonu.

4dopğyw rzeka Sokoğda w miejscowoŜci Sokoğda

6,9 RokreŜlenie stanu czystoŜci przed ujŜciem do SupraŜli

II

II kl. - ChZT-Mn, ChZT-Cr, azot azotynowy, fosforany fosfor og., detergenty, miano Coli, saprobowoŜĺ sestonu.

5 powyŨej miejscowoŜci SupraŜl 37,5 R

okreŜlenie stanu czystoŜci w·d poniŨej ujŜcia Sokoğdy

II

II kl. - ChZT-Mn, ChZT-Cr, fosfor og., miano Coli, saprobowoŜĺ sestonu.

6 w m. Nowodworce 23,0 R

stan czystoŜci w·d powyŨej ujňcia wody dla Biağegostoku

II

II kl. - ChZT-Mn, ChZT-Cr, fosforany, fosfor og·lny, detergenty, saprobowoŜĺ sestonu, miano Coli.

7dopğyw rzeki Czarna w miejscowoŜci Wasilk·w

0,5 RokreŜlenie stanu czystoŜci przed ujŜciem do SupraŜli

II

II kl. - ChZT-Mn, ChZT-Cr, fosforany, fosfor og., detergenty, saprob., miano Coli

8 w miejscowoŜci Jurowce 16.6 R

okreŜlenie stanu czystoŜci poniŨej ujŜcia rz. Czarnej

II

II kl. - ChZT-Mn, ChZT-Cr, fosforany, fosfor og., detergenty, saprobowoŜĺ sestonu, miano Coli

9dopğyw rzeki Biağa w miejscowoŜci Nowe Aleksandrowo

0,5 RokreŜlenie stanu czystoŜci w·d przed ujŜciem

n.o.n.

n.o.n. - azot azotynowy, fosforany, fosfor og·lny, miano Coli

10 w miejscowoŜci Dzikie 0,5 PokreŜlenie stanu czystoŜci przed ujŜciem do Narwi

n.o.n n.o.n. - miano Coli

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Tabela 22.Wykaz wiňkszych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ w zlewni rzeki SupraŜl

L.p. MiejscowoŜĺ, nazwa zakğadu Typ oczyszczalni

IloŜĺ

Ŝciek·w [m3/d]

Ğadunek dobowy[kg/d]

Uwagi

miejscowoŜĺ Michağowo

1 Zakğad Mleczarski Sp·ğdzielni "MITEX"

mechaniczno-biologicznaosad czynny

110,0

BZT5 - 1,14zawiesina - 5,42ChZT - 7,4azot amon. - 0,64azot og. - 1,38fosfor og. - 0,64

Stwierdzono przekroczenie ğadunku zawiesiny i fosforu og·lnego. Stan formalno-prawny w zakresie odprowadzanych Ŝciek·w do rz. SupraŜl uregulowany do koŒca 2000 roku. Odbiornik powyŨej i poniŨej ujŜcia Ŝciek·w - III klasa.

2 ZGKiM Oczyszczalnia osiedlowa

mechaniczno-biologiczna typu "NEW LIVE"

40,0

BZT5 - 4,76zawiesina - 1,69ChZT - 11,65azot amon. - 3,3azot og. - 3,97fosfor og. - 0,51

Stwierdzono przekroczenia. ğad. BZT5, zawiesiny, ChZT, azotu amonowego i og·lnego oraz fosforu og·lnego. Stan formalnoprawny uregulowany do koŒca stycznia 2000 roku. Odbiornik powyŨej ujŜcia Ŝciek·w - II klasa poniŨej - III klasa.

3 ZGKiMOczyszczalnia Gminna

mechaniczno-biologicznaosad czynny

95,0

BZT5 - 4,21zawiesina - 3,7ChZT - 20,42azot amon. - 6,98azot og. - 8,55fosfor og. - 0,29

Stwierdzono przekroczenia dopuszcz. ğad. BZT5, zawiesiny, ChZT, azotu amonowego i og·lnego. Stan formalnoprawny uregulowany do koŒca 2000 rokudbiornik powyŨej ujŜcia Ŝciek·w - II klasa, niŨej - III klasa.

miejscowoŜĺ Waliğy

4G.M.Z.S.P w Michağowie. Osiedle mieszkaniowe PGR Waliğy

mechanicznaosadniki 13,0

BZT5 - 0,09zawiesina - 0,25ChZT - 0,78azot amon. - 0,00azot og. - 0,02fosfor og. - 0,005

Bez przekroczeŒ, trwa modernizacja urzŃdzeŒ oczyszczajŃcych.

miejscowoŜĺ Gr·dek

5 Oczyszczalnia gminnamechaniczno-biologicznaosad czynny

140,0

BZT5 - 1,05zawiesina - 0,94ChZT - 9,27azot amon. - 1,65azot og. - 3,0fosfor og. - 0,27

Przeprowadzono dwie kontrole. Pierwsza wykazağa przekroczenia ğadunku azotu amonowego. Stan formalnoprawny ureg. do koŒca 2000 roku. Odbiornik powyŨej i poniŨej ujŜcia Ŝciek·w - III klasa.

miejscowoŜĺ SupraŜl

6 OŜrodek Wczasowy KWP "Puszcza"

mechaniczno-biologicznazğoŨe biologiczne

16,2

BZT5 - 2,7zawiesina - 1,8ChZT - 6,8azot amon. - 0,8

UrzŃdzenia oczyszczajŃce przestarzağe. Stwierdzono przekroczenia ğadunk·w dopuszczalnych: zawiesiny, BZT5, ChZT, azotu amon. i og. Pozwolenie wodno-prawne przedğuŨono do koŒca 1999 roku. Obiekt podğŃczono do kanalizacji. Odbiornik wyŨej i niŨej ujŜcia Ŝciek·w - II klasa.

miejscowoŜĺ Wasilk·w

7

Biağostockie Kopalnie Surowc·w Min. Sp. z o.o. Zakğad Remontowo-MontaŨowy w Wasilkowie

mechaniczna 4,03(98 r.)

BZT5 - 0,005zawiesina - 0,02ChZT - 0,081

Do rzeki odprowadzane sŃ Ŝcieki deszczowe oraz z mycia samochod·w. Pozwolenie wodnoprfawne przedğuŨono do koŒca 2000 roku, zobowiŃzano zakğad do wğŃczenia Ŝciek·w do kanağu sanitarnego Wasilk·w - Jurowce.

miejscowoŜĺ Czarna Biağostocka (poprzez rzekň CzarnŃ)

8 Przedsiňbiorstwo Komunalne

mechaniczno-biologicznaosad czynny

544,2

BZT5 - 3,31zawiesina - 5,42ChZT - 46,09azot amon. - 0,73azot og. - 5,29fosfor og. - 3,25

Stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego ğadunku fosforu og. UrzŃdzenia oczyszczajŃce utrzymane we wğaŜciwym stanie Gospodarka wodno-Ŝciekowa uregulowana do koŒca 2000 roku.

9 Fabryka Maszyn Rolniczych "AGROMET"

mechaniczno-biologicznazğoŨe

140,0BZT5 - 0,3zawiesina - 1,4ChZT - 1,8

Bez przekroczeŒ. Stan formalnoprawne. Uregulowany do koŒca 2000 roku.Odbiornik Ŝciek·w powyŨej i poniŨej ujŜcia - II klasa.

MiejscowoŜĺ Sok·ğka (poprzez rz. Sokoğdň)

10 Miejskie Przedsiňbiorstwo WodociŃg·w i Kanalizacji

mechaniczno-biologicznazğoŨe

2655

BZT5 - 14,9zawiesina - 26,55ChZT - 80,2azot amon. - 0,38azot og. - 19,91fosfor og. - 1,83

Bez przekroczeŒ. Oczyszczalnia pracuje prawidğowo. Stan formalnoprawny uregulowany do koŒca 2000 roku.

MiejscowoŜĺ Biağystok (poprzez rzekňBiağŃ)

11WodociŃgi Biağostockie Sp. z o.o.Oczyszczalnia miejska

mechaniczno-biologicznaosad czynny

55800

BZT5 - 758,9zawiesina - 558,0ChZT - 2176,2azot am. - 117,17azot og. - 303,2fosfor og. - 223,2

Kontrola przeprowadzona w sierpniu 1999 roku wykazağa w odprowadzanych Ŝciekach przekroczenie dopuszcz. ğadunku fosforu og. Stan formalnoprawny uregulowany do koŒca 2000 roku. Odbiornik powyŨej i poniŨej ujŜcia Ŝciek·w - n.o.n.

12 Elektrociepğownia Biağystok S.A.

mechaniczno-chemiczna

472,0 (98 r)

BZT5 - 0,38zawiesina - 4,72ChZT - 15,72azot amon. - 0,13azot og. - 0,89fosfor og. - 0,03

Zrzut Ŝciek·w z zakğadu nie jest r·wnomierny co do iloŜci. WystŃpiğo awaryjne jednorazowe przekroczenie ğadunku chlork·w. Stan formalnoprawny uregulowany do koŒca 2000 roku.

13 Hotel "LeŜny" brak 47,0

BZT5 - 18,24zawiesina - 7,84ChZT - 33,53azot amon. - 0,35azot og. - 0,92fosfor og. - 0,84

Zakğad nie posiadağ pozwolenia wodnoprawnego. W paŦdzierniku 1999 roku Ŝcieki z hotelu zostağy wğŃczone do kanalizacji miejskiej przy ul. Bacieczki.

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt w miejscowoŜci MoŜciska

Badania wykazağy, Ũe na odcinku od Ŧr·değ do miejscowoŜci Michağowo rzeka odpowiada przewidywanym w ZarzŃdzeniu 18/71 normom dla II klasy czystoŜci. Stan czystoŜci rzeki w roku 1999 nie ulegğ zmianie w stosunku do 1998 roku. Badania nie wykazağy Ŧr·değ zanieczyszczeŒ rzeki na tym odcinku.

Punkt niŨej miejscowoŜci Michağowo

Wyniki badaŒ nie odpowiadajŃ wymaganiom ZarzŃdzenia 18/71 o docelowej klasyfikacji w·d (I klasa na tym odcinku). Badania prowadzone w 1999 roku wykazağy podwyŨszone do III klasy stňŨenia azotu azotynowego i fosforu og·lnego (w 1998 roku - pozaklasowe). TakŨe saprobowoŜĺ sestonu oraz miano Coli typu kağowego sklasyfikowano w III klasie czystoŜci. WskaŦniki: BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr i fosforany wystŃpiğy w zakresie stňŨeŒ dla w·d II klasy czystoŜci. Og·lna ocena czystoŜci w·d na tym odcinku odpowiada wodom III klasy czystoŜci i w stosunku do roku 1998 (wody pozaklasowe) ulegğa poprawie.

Punkt niŨej miejscowoŜci Gr·dek

Stan czystoŜci rzeki na tym odcinku nie odpowiada przewidywanym w ZarzŃdzeniu 18/71 normom (I klasa). Badania przeprowadzone w 1999 roku wykazağy, Ũe utlenialnoŜĺ, azot azotynowy i miano Coli typu kağowego odpowiadağy III klasie czystoŜci (w 1998 roku w III klasie byğ tylko wskaŦnik miana Coli). StňŨenia fosforan·w, fosforu og., detergent·w oraz sestonu saprobowego osiŃgağy wartoŜci II klasy czystoŜci. Pozostağe wskaŦniki fizykochemiczne odpowiadağy I klasie. Og·lny stan czystoŜci rzeki na tym odcinku w 1999 roku odpowiada III klasie, podobnie jak w roku 1998. Wzrosğa jednak liczba wskaŦnik·w o stňŨeniach podwyŨszonych do III klasy (utlenialnoŜĺ, azot azotynowy).

Rzeka Sokoğda, punkt w miejscowoŜci Sokoğda (profil ujŜciowy)

Badania przeprowadzone w 1999 roku wykazağy II klasň czystoŜci w·d (wymagana I klasa wedğug ZarzŃdzenia 18/71). Jednorazowo (na 7 pomiar·w) wystŃpiğo przekroczenie stňŨenia detergent·w ponad normň dla II klasy czystoŜci. Og·lny stan czystoŜci rzeki na odcinku ujŜciowym nie ulegğ zmianie w stosunku do 1998 roku (II klasa). Zwiňkszyğa siň jednak liczba wskaŦnik·w w II klasie czystoŜci o: utlenialnoŜĺ, azot azotynowy, fosforany i saprobowoŜĺ sestonu.

Punkt powyŨej miejscowoŜci SupraŜl

Wymagana docelowo I klasa czystoŜci wedğug ZarzŃdzenia 18/71. Wyniki badaŒ z 1999 roku wykazağy II klasň czystoŜci ze wzglňdu na: ChZT-Mn, ChZT-Cr, fosfor og., saprobowoŜĺ sestonu i miano Coli typu kağowego. Pozostağe wskaŦniki odpowiadağy stňŨeniom I klasy czystoŜci. Og·lny stan czystoŜci rzeki SupraŜl na tym odcinku

nie ulegğ zmianie w stosunku do 1998 roku i odpowiadağ II klasie czystoŜci.

Punkt w miejscowoŜci Nowodworce

PowyŨej ujňcia powierzchniowego wody pitnej dla Biağegostoku, rzekň sklasyfikowano, podobnie jak w 1998 roku, w II klasie czystoŜci ze wzglňdu na: ChZT-Mn, ChZT-Cr, fosfor og·lny, saprobowoŜĺ sestonu, miano Coli typu kağowego i dodatkowo w 1999 roku ze wzglňdu na fosforany i detergenty. Pozostağe wskaŦniki odpowiadağy stňŨeniom I klasy czystoŜci w·d. W por·wnaniu do roku 1998 og·lny stan czystoŜci w·d nie ulegğ zmianie (II klasa).

Rzeka Czarna, punkt w miejscowoŜci Wasilk·w

Badania w·d dopğywu w profilu ujŜciowym wykazağy II klasň czystoŜci odpowiadajŃcŃ wymogom ZarzŃdzenia 18/71. Stan czystoŜci rzeki Czarnej w stosunku do badaŒ w 1998 roku nie ulegğ zmianie (r·wnieŨ II klasa).

Punkt w miejscowoŜci Jurowce

Badania prowadzone w 1999 roku wykazağy wynikowŃ II klasň czystoŜci w·d ze wzglňdu na stňŨenia: ChZT-Mn, ChZT-Cr, fosforany, fosfor og., detergenty, saprobowoŜĺ sestonu i miano Coli typu kağowego. Jednorazowo (na 12 otrzymanych wynik·w) wystŃpiğo przekroczenie norm saprobowoŜci sestonu ponad normň dla II klasy. Pozostağe wskaŦniki odpowiadağy I klasie czystoŜci. Og·lny stan czystoŜci rzeki na tym odcinku byğ taki sam jak w 1998 roku (stwierdzono II klasň). Wzrosğy stňŨenia charakterystyczne dla fosforan·w, fosforu og. i detergent·w (1999 roku - II klasa, 1998 roku - I klasa).

Rzeka Biağa, punkt w miejscowoŜci Nowe Aleksandrowo

Wyniki badaŒ w 1999 roku rzeki Biağej w profilu ujŜciowym, wykazağy przekroczenia dopuszczalnych norm dla zwiŃzk·w biogennych: azotu azotynowego, fosforan·w, fosforu og·lnego, a takŨe zğy stan sanitarny w·d wyraŨony wskaŦnikiem miana Coli typu kağowego. Pozostağe wskaŦniki mieŜciğy siň w zakresie stňŨeŒ I i II klasy czystoŜci.

Uzyskane wyniki badaŒ w 1999 roku sŃ zbliŨone do wynik·w z 1998 roku i klasyfikujŃ og·lnie rzekň do w·d pozaklasowych (n.o.n). W roku 1999 stwierdzono wystňpowanie zwiŃzk·w biogennych w stňŨeniach nieznacznie wyŨszych niŨ rok temu.

Rzeka SupraŜl, ujŜcie do Narwi w miejscowoŜci Dzikie

Zgodnie z ZarzŃdzeniem 18/71 odcinek ujŜciowy rzeki winien odpowiadaĺ III klasie czystoŜci w·d. Badania przeprowadzone w 1999 roku wykazağy, iŨ stan czystoŜci rzeki na tym odcinku nie odpowiada normom ze wzglňdu na zğy stan sanitarny (przekroczenie dopuszczalnych norm miana Coli). WskaŦniki: azot azotynowy, fosforany, fosfor og. odpowiadajŃ III klasie. Pozostağe wskaŦniki mieszczŃ siň w zakresie stňŨeŒ I i II klasy czystoŜci.

Og·lna ocena czystoŜci w·d nie odpowiada normom (n.o.n) podobnie jak w 1998 roku. Zmniejszyğa siň liczba wskaŦnik·w dyskwalifikujŃcych wody o fosforany i fosfor og·lny. W 1999 roku wskaŦnikiem dyskwalifikujŃcym rzekň w jej profilu ujŜciowym do w·d pozaklasowych jest jedynie miano Coli typy kağowego.

Badania metali ciňŨkich, insektycyd·w i polichlorobifenyli

W 1999 roku na rzece SupraŜl, punktach pomiarowo-kontrolnych w miejscowoŜciach Nowodworce i Dzikie przeprowadzono badania stňŨeŒ metali ciňŨkich w wodzie.

Badania wykazağy, Ũe stňŨenia: Cr, Zn, Cd, Cu, Ni, Pb, Hg w obu punktach wystŃpiğy w iloŜciach Ŝladowych, jedynie w m. Dzikie stňŨenie miedzi w kwietniu odpowiadağo I klasie czystoŜci. StňŨenia Ũelaza i manganu w obu punktach pomiarowych nie przekraczağy norm I klasy czystoŜci.

Ponadto w czerwcu w profilu ujŜciowym na rzece SupraŜl (w miejscowoŜci Dzikie) przeprowadzono badania zawartoŜci Ŝrodk·w owadob·jczych - insektycyd·w (g-HCH, DDE, DDT, DMDT) i polichlorobifenyli - PCB.

Stwierdzone stňŨenia insektycyd·w: DDE, DDT, DMDT wystňpowağy w stňŨeniach Ŝladowych, natomiast g-HCH

wystŃpiğo w stňŨeniu 0,018 ug/dm3 - nie przekraczajŃcym dopuszczalnych norm, natomiast badania polichlorobifenyli wykazağy stňŨenia odpowiadajŃce 0,045 ug/dm3 i byğy wyŨsze niŨ w ubiegğym roku (0,014ug/dm3).

Zdarzenia o charakterze NZś

27 grudnia 1999 roku w wyniku poŜlizgu spadğ z mostu do rzeki SupraŜl w miejscowoŜci Wasilk·w (na terenie

zalewu) samoch·d z naczepŃ. Spowodowağo to wyciek do zalewu oleju napňdowego w iloŜci 600 dm3. Przeprowadzone oglňdziny nie stwierdziğy przedostania siň oleju do nurtu rzeki. W odlegğoŜci okoğo 400 m od miejsca zdarzenia, za jazem, pobrano pr·by do analizy. Wykonane badania nie stwierdziğy Ŝlad·w substancji ropopochodnych. Przybyğe na miejsce zdarzenia Jednostki StraŨy PoŨarnej rozstawiğy zapory sorpcyjne na rzece okoğo 50 m poniŨej jazu, celem zebrania zanieczyszczeŒ.

W marcu 1999 roku w Zakğadzie Energetycznym Biağystok S. A. przy ul. Elektrycznej nastŃpiğo uszkodzenie osadnika Ŝciek·w zakğadowej myjni samochodowej. W wyniku rozszczelnienia osadnika przedostağo siň do rzeki

Biağej (dopğyw SupraŜli) okoğo 200 dm3 mieszaniny wodno-olejowej (10-20 dm3 produkt·w ropopochodnych). Przybyğe na miejsce zdarzenia Jednostki StraŨy PoŨarnej rozstawiğy zapory zbierajŃce i sorpcyjne celem zebrania zanieczyszczeŒ.

Dziağania inwestycyjne w zlewni rzeki SupraŜl

Ochrona czystoŜci rzeki SupraŜl oraz zwiŃzane z tym dziağania inwestycyjne majŃ na celu zabezpieczenie i utrzymanie odpowiedniej jakoŜci w·d bňdŃcych Ŧr·dğem zaopatrzenia w wodň do picia dla miasta Biağegostoku.

W zlewni rzeki SupraŜl w dalszym ciŃgu pilnŃ sprawŃ jest budowa i rozbudowa sieci kanalizacyjnych, kt·ra jest realizowana w postaci szeregu inwestycji:

MiejscowoŜĺ Michağowo

W 1999 roku na terenie gminy wybudowano jedynie 0,3 km kanağu gğ·wnego kanalizacji sanitarnej (bez przekazania do eksploatacji) stanowiŃcego czňŜĺ realizowanego planu budowy kanalizacji w latach 1999-2000. Cağkowita dğugoŜĺ sieci kanalizacyjnej na terenie Michağowa na koniec 1999 roku wynosiğa 4,35 km, zaŜ na terenie cağej gminy ğŃcznie z Michağowem - 8,84 km. W 1999 roku do oczyszczalni gminnej nie dokonano nowych przyğŃczeŒ.

MiejscowoŜĺ Gr·dek

W 1999 roku na terenie gminy Gr·dek kontynuowana byğa rozbudowa kanalizacji sanitarnej. Wybudowano 6,4 km gğ·wnej sieci kanalizacyjnej, kt·rej dğugoŜĺ na koniec roku 1999 wynosiğa 16,1 km.

Na gminnŃ oczyszczalniň w Gr·dku odprowadzanych jest czňŜĺ Ŝciek·w z miejscowoŜci Waliğy. StopieŒ skanalizowania tej miejscowoŜci jest mağy i wynosi 20-30%. W 1999 roku w Waliğach nie prowadzano budowy kanalizacji.

MiejscowoŜĺ SupraŜl

DğugoŜĺ sieci kanalizacyjnej w miejscowoŜci SupraŜl na koniec 1999 roku wynosiğa okoğo 16,6 km. MiejscowoŜĺ SupraŜl skanalizowana jest w okoğo 90%, cağa gmina w 60%. W 1999 roku w miejscowoŜci SupraŜl wybudowano 57 m sieci kanalizacyjnej.

W zlewni rzeki SupraŜl w 1999 roku na odcinku Ogrodniczki-Karakule wykonano 443 m kanağu grawitacyjnego i 553 m kanağu tğocznego. W 2000 roku planuje siň wybudowanie dalszych 2 km sieci kanalizacyjnej na tym odcinku.

Od 3 stycznia 2000 roku Ŝcieki z OŜrodka Wczasowego Komendy Wojew·dzkiej Policji "Puszcza" w SupraŜlu zostağy wğŃczone do kanalizacji miejskiej i sŃ odprowadzane na oczyszczalniň miejskŃ w Biağymstoku.

MiejscowoŜĺ Wasilk·w

W ramach ochrony biağostockich ujňĺ komunalnych kontynuowano rozbudowň kanalizacji w Wasilkowie. Wybudowano dalsze 3,35 km sieci kanalizacyjnej. Cağkowita dğugoŜĺ na terenie miasta na koniec 1999 roku wynosiğa 28,8 km, a na terenie gminy 1,1 km. Planowane jest w 2000 roku rozpoczňcie budowy kanalizacji we wsi Jurowce.

MiejscowoŜĺ Biağystok

W celu dalszej poprawy jakoŜci odprowadzanych Ŝciek·w z oczyszczalni biağostockiej, w 1999 roku uruchomiono nowŃ stacjň mechanicznego zagňszczania osadu nadmiernego, kt·rej zadaniem jest zmniejszenie iloŜci uwalnianego w wňŦle mechanicznym fosforu. Ponadto rozpoczňto proces inwestycyjny w zakresie modernizacji wňzğa biologicznego oczyszczania Ŝciek·w, zmierzajŃcy do podwyŨszenia skutecznoŜci usuwania fosforu za pomocŃ wysokosprawnych metod biologicznych. Na koniec 1999 roku, og·ğem dğugoŜĺ cağej sieci kanalizacyjnej w Biağymstoku wynosiğa 517,4 km, deszczowej 154,8 km.

Wnioski

1. Og·lny stan czystoŜci rzeki SupraŜl w por·wnaniu do 1998 roku ulegğ poprawie. Zmalağ procent w·d pozaklasowych, przybyğo w·d w III klasie czystoŜci. Klasyfikacjň rzeki SupraŜl w oparciu o przeprowadzone badania w 1999 roku przedstawiono w tabeli 23.

Tabela 23.Klasyfikacja rzeki SupraŜl

DğugoŜĺ Klasa czystoŜci rzeki

Rok badaΠkontrolowanej I II III n.o.n.

rzeki (km) km % km % km % km %

1998 93,8 - - 53,3 56,8 24,9 26,5 15,6 16,6

1999 93,8 - - 53,3 56,8 33,4 35,6 7,1 7,6

2. Wody rzeki SupraŜl (poza g·rnym biegiem - II klasa czystoŜci zgodna z zağoŨeniem) nie odpowiadajŃ docelowym klasom czystoŜci w·d ustalonym w ZarzŃdzeniu 18/71 WRN w Biağymstoku z dnia 27 maja 1971 roku.

3. Na odcinku poniŨej Michağowa, w stosunku do ubiegğego roku badaŒ (1998 roku), stan czystoŜci rzeki ulegğ poprawie z w·d pozaklasowych (n.o.n) do w·d sklasyfikowanych w III klasie czystoŜci. JednakŨe przeprowadzone w 1999 roku kontrole w obiektach na terenie Michağowa, wykazağy zğŃ pracň oczyszczalni. Stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych ğadunk·w zanieczyszczeŒ odprowadzanych do rzeki. JednŃ z przyczyn zğej pracy oczyszczalni byğa niewğaŜciwa eksploatacja oraz brak stağego nadzoru.

4. Na odcinku od ujŜcia Sokoğdy do ujŜcia Biağej, stan czystoŜci SupraŜli w 1999 roku odpowiadağ II klasie czystoŜci, podobnie jak w 1998 roku.

5. Badania dopğyw·w: rzeki Sokoğdy i Czarnej w 1999 roku (II klasa) nie wykazywağy ich negatywnego wpğywu na stan czystoŜci rzeki SupraŜl.

6. JakoŜĺ w·d rzeki Biağej, bňdŃcej odbiornikiem Ŝciek·w z Biağegostoku, w 1999 roku w profilu ujŜciowym (podobnie jak w 1998 roku) nie odpowiadağa docelowym normom III klasy czystoŜci, ze wzglňdu na pozanormatywne stňŨenie zwiŃzk·w biogennych i zğy stan sanitarny.

7. Badania SupraŜli w profilu ujŜciowym wykazağy, Ũe jakoŜĺ w·d jest pozaklasowa jedynie ze wzglňdu na zğy stan sanitarny (wyraŨony mianem Coli). Spowodowane jest to negatywnym oddziağywaniem rzeki Biağej zanieczyszczonej Ŝciekami z Biağegostoku.

8. Niezbňdna jest kontynuacja rozbudowy sieci kanalizacyjnej w miastach i gminach wyposaŨonych w oczyszczalnie Ŝciek·w celem ich wğaŜciwego dociŃŨenia i zapewnienia stabilnych warunk·w pracy. JednoczeŜnie ulegnie w ten spos·b zmniejszeniu iloŜĺ Ŝciek·w dowoŨonych na oczyszczalnie.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.3. Horodnianka

Rzeka Horodnianka jest prawobrzeŨnym dopğywem Narwi poğoŨonym w sŃsiedztwie Biağegostoku. DğugoŜĺ rzeki

wynosi 17,8 km, a powierzchnia zlewni 76 km2.

ťr·dğa rzeki Horodnianki znajdujŃ siň w pobliŨu miejscowoŜci Olmonty. Rzeka wzdğuŨ swojego biegu przepğywa obok miejscowoŜci: Hryniewicze, Ignatki, KsiňŨyno, Klepacze, nastňpnie po swej prawej stronie dzielnicň Biağegostoku - Starosielce, a dalej Krupniki i Choroszcz, uchodzŃc do rzeki Narew.

W 1999 roku rzekň badano na cağej dğugoŜci. Badania Horodnianki w ramach monitoringu regionalnego przeprowadzono w 4 punktach pomiarowo-kontrolnych, usytuowanych tak, aby m·c okreŜliĺ charakter w·d tej rzeki oraz wpğyw odprowadzanych Ŝciek·w ze Ŧr·değ znajdujŃcych siň na obszarze zlewni. Badane profile pomiarowe charakteryzuje zamieszczona poniŨej tabela 24.

Tabela 24. Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja

rzeki Horodnianki w 1999 roku

Stanowisko PoğoŨenie stanowiska

Km biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1 W miejscowoŜci Horodniany 16,1 R

okreŜlenie stanu czystoŜci w·d w g·rnym biegu rzeki

IIIIII - azot azotynowy, detergenty, miano Coli typu kağowego

2w miejscowoŜciKrupniki 8,3 R

okreŜlenie wpğywu dzielnicy przemysğowej Starosielce

IIIIII - azot azotynowy, miano Coli typu kağowego

3powyŨej miejscowoŜci Choroszcz

3,2 R

okreŜlenie stanu czystoŜci rzeki powyŨej miejscowoŜci Choroszcz

III*

n.o.n. - miano Coli (2 wyniki na 12);pozostağe parametry w klasie I i II

4poniŨej miejscowoŜci Choroszcz

0,5 R

okreŜlenie wpğywu Ŝciek·w z m. Choroszcz oraz stanu czystoŜci w·d przed ujŜciem do rzeki Narew

n.o.n.

n.o.n. - azotyny, saprobowoŜĺ sestonu, miano Coli; pozostağe parametry w klasie I i II

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Tabela 25.

Wykaz wiňkszych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ w zlewni rzeki Horodnianki

L.p. MiejscowoŜĺ, nazwa zakğadu Typ oczyszczalni

IloŜĺ Ŝciek·w

[m3/d]

Ğadunek dobowy[kg/d]

Uwagi

miejscowoŜĺ Hryniewicze

1

Miejskie Przed. Rob·t Drogowych Sp.z o.o. w Biağymstoku z siedzibŃ w Hryniewiczach

mechaniczna osadnik gnilny 11,7

BZT5 - 0,07zawiesina - 0,12

bez przekroczeŒ.

miejscowoŜĺ Ignatki

2

Sp·ğdz. Mieszkaniowa "KROKUS" w Dobrzyni·wce Osiedle w Ignatkach

mechaniczno-biologicznazğoŨe biologiczne

22,0

BZT5 - 2,04zawiesina - 1,73ChZT - 6,23azot amon. - 0,18azot og. - 0,09 fosfor og. - 0,06

przekroczenia ğadunku zanieczyszczeŒ: BZT5, ChZT, zawiesiny, azotu amonowego, oczyszczalnia Ŧle funkcjonuje, jest zaniedbana, posiada stare urzŃdzenia.

miejscowoŜĺ KsiňŨyno

3Osiedle Mieszkaniowe "śr·dlesie - kolonia KsiňŨyno

mechaniczno-biologicznaosadczynny

10

BZT5 - 0,4zawiesina - 0,6ChZT - 1,4azot amon. - 0,12azot og. 0,6 fosfor og. 0,10

bez przekroczeŒ.

miejscowoŜĺ Choroszcz

4

ZECWiK Sp. z o.o. - oczyszczalnia komunalna w Choroszczy

mechaniczno-biologicznaosad czynny

850

BZT5 - 3,6zawiesina - 8,5ChZT - 41,99azot am. - 11,99 azot og. - 18,91fosfor og. - 0,41

przekroczenia ğadunku azotu amonowego (przerwy w dopğywie prŃdu). Odbiornik wyŨej i niŨej ujŜcia Ŝciek·w - n.o.n.

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt w miejscowoŜci Horodniany

Wyniki badaŒ prowadzonych w 1999 roku sklasyfikowağy rzekň Horodniankň w tym punkcie badawczym w III klasie czystoŜci w·d, ze wzglňdu na wartoŜĺ takich parametr·w, jak: azot azotynowy, detergenty i miano Coli typu kağowego. WskazujŃ one na negatywne oddziağywania Ŧr·değ zanieczyszczeŒ, odprowadzajŃcych Ŝcieki z miejscowoŜci Hryniewicze i Ignatki. PrawdopodobnŃ przyczynŃ zanieczyszczenia rzeki jest oczyszczalnia osiedlowa Sp·ğdzielni Mieszkaniowej "Krokus" w Ignatkach, Ŧle funkcjonujŃca, posiadajŃca stare urzŃdzenia. Innym potencjalnym Ŧr·dğem zanieczyszczeŒ w·d jest istniejŃce w Hryniewiczach komunalne wysypisko Ŝmieci

dla aglomeracji biağostockiej.

Punkt w miejscowoŜci Krupniki

Podobnie jak w punkcie poprzednim, wynikowa ocena rzeki na tym stanowisku badawczym odpowiada III klasie. W klasie tej stwierdzono wartoŜci azotu azotynowego i miana Coli typu kağowego. Wyniki badaŒ wskazujŃ, iŨ w tej czňŜci zlewni uwidacznia siň wpğyw zanieczyszczeŒ przedostajŃcych siň do rzeki z przemysğowej dzielnicy Biağegostoku - Starosielce.

Punkt powyŨej miejscowoŜci Choroszcz

Rzeka w tym punkcie sklasyfikowana zostağa w III klasie czystoŜci. WiňkszoŜĺ wskaŦnik·w mieŜci siň w I i II klasie, natomiast wartoŜĺ miana Coli typu kağowego przekroczyğa 2-krotnie (na 12 wynik·w) obowiŃzujŃce normy. Wyniki badaŒ wskazujŃ na niezbyt dobry stan sanitarny rzeki. PrawdopodobnŃ przyczynŃ jest oddziağywanie niezewidencjonowanych mağych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ, istniejŃcych na tym odcinku.

Punkt poniŨej miejscowoŜci Choroszcz

W punkcie poniŨej m. Choroszcz rzeka Horodnianka nie odpowiada normom ze wzglňdu na przekroczenie dopuszczalnych wartoŜci wskaŦnik·w: azotu azotynowego, miana Coli typu kağowego oraz indeksu saprobowego sestonu (1 wynik na 12). Pozostağe parametry odpowiadajŃ I i II klasie czystoŜci w·d. ťr·dğem zanieczyszczenia rzeki sŃ Ŝcieki z oczyszczalni miejskiej w Choroszczy oraz z nieskanalizowanej czňŜci miasta.

Dziağania inwestycyjne w zlewni rzeki Horodnianki

Na poczŃtku 1999 roku do oczyszczalni komunalnej w Choroszczy (uruchomionej w maju 1998 roku) podğŃczono Ŝcieki ze Specjalistycznego Psychiatrycznego Zespoğu Opieki Zdrowotnej. JednoczeŜnie trwa rozbudowa sieci kanalizacyjnej. W 1999 roku wybudowano kolektory o ğŃcznej dğugoŜci 367 m. Aktualnie skanalizowane jest okoğo 65% miasta Choroszcz. W przyszğym roku planuje siň skanalizowanie dzielnicy Zastawie. Dziağania te pozwalajŃ oczekiwaĺ poprawy jakoŜci w·d rzeki Horodnianki na odcinku ujŜciowym poniŨej miasta.

Wnioski

1. Klasyfikacjň rzeki Horodnianki w oparciu o przeprowadzone badania w badanych latach 1988, 1991 oraz 1999 przedstawiono w tabeli 26.

Tabela 26. Klasyfikacja rzeki Horodnianki

DğugoŜĺ Klasa czystoŜci rzeki

Rok badaΠkontrolowanej I II III n.o.n.

rzeki (km) km % km % km % km %

1988a 17,8 - - - - 17,8 100 - -

1991a 17,8 - - 16,0 89,9 - - 1,8 10,1

1999 17,8 - - - - 16,0 89,9 1,8 10,1

a w latach: 1988 oraz 1991 oceny dokonano w oparciu o metodykň RWPG, okreŜlajŃcŃ wielkoŜĺ stňŨenia charakterystycznego zanieczyszczeŒ, natomiast w 1999 roku - metodň stňŨeŒ miarodajnych.

2. Przeprowadzone w 1999 roku badania wykazujŃ, Ũe wody rzeki Horodnianki nie odpowiadajŃ ZarzŃdzeniu 18/71 Prezydium WRN z 27 maja 1971 roku o docelowym przeznaczeniu w·d (II klasa na cağej dğugoŜci).

3. Trudno jednoznacznie por·wnaĺ wyniki badaŒ z wynikami z 1991 roku, ze wzglňdu na r·Ũne metody oceny. JednakŨe moŨna stwierdziĺ, Ũe pogorszyğ siň stan sanitarny rzeki (wyraŨony wartoŜciŃ miana Coli typu kağowego) na odcinku od Ŧr·değ do miasta Choroszcz. świadczy to o oddziağywaniu na tym odcinku szeregu niezewidencjonowanych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ. WŜr·d nich mogŃ byĺ: komunalne skğadowisko odpad·w w Hryniewiczach oraz oczyszczalnia osiedlowa w Ignatkach.

4. UporzŃdkowanie gospodarki Ŝciekowej miasta Choroszcz (uruchomienie oczyszczalni i postňpujŃca rozbudowa sieci kanalizacyjnej) stopniowo powinno wpğynŃĺ na poprawň jakoŜci w·d rzeki Horodnianki w jej odcinku ujŜciowym.

5. W 1999 roku nie zanotowano przypadk·w nadzwyczajnego zagroŨenia Ŝrodowiska (NZś), powodujŃcych zanieczyszczenie w·d rzeki Horodnianki.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.4. Nurzec

Rzeka Nurzec naleŨy do rzek typowo nizinnych przepğywajŃcych przez tereny bagienne i podmokğe. Wypğywa w podmokğej dolinie na poğudniowy wsch·d od Czeremchy na wysokoŜci okoğo 180 m n.p.m. Cağkowita dğugoŜĺ rzeki

wynoszŃca 100,2 km i powierzchnia zlewni rzňdu 2082,6 km2 stawiajŃ rzekň w pierwszej grupie najwiňkszych rzek Makroregionu P·ğnocno-Wschodniego i jednoczeŜnie kwalifikujŃ do jednej z wiňkszych zlewni dopğyw·w Bugu. Jest ona prawostronnym dopğywem Bugu, IV-rzňdu.

Rzeka i jej dopğywy odprowadzajŃ wody z obszaru Wysoczyzny Bielskiej, Drohickiej i Wysokomazowieckiej bňdŃcymi mezoregionami Niziny P·ğnocno-Podlaskiej. Jednym z wiňkszych dopğyw·w w g·rnej czňŜci zlewni rzeki

jest rzeka Nurczyk o powierzchni zlewni 238 km2. Inne dopğywy to: Kukawka, Peğch·wka i Pğonka.

Dolinň Nurca w g·rnym biegu pokrywajŃ bagna i duŨe obszary podmokğe pociňte systemami row·w melioracyjnych. Od Ŧr·değ do miejscowoŜci Boĺki koryto rzeki uregulowano, wykonujŃc na tym odcinku 99 stopni betonowych oraz 4 jazy. W wyniku nieprawidğowo przeprowadzonych prac melioracyjnych obszar g·rnej zlewni i partie ujŜciowe dolin gğ·wnych dopğyw·w zostağy wyraŦnie przesuszone.

W Ŝrodkowym biegu dolina Nurca osiŃga szerokoŜĺ rzňdu od 5 do 10 km, przy czym doliny bocznych dopğyw·w ğŃczŃce siň z dolinŃ rzeki Nurzec, powodujŃ powstawanie szerokich basen·w oddzielonych od siebie wyraŦnymi przewňŨeniami. średnia szerokoŜĺ koryta rzeki w biegu Ŝrodkowym wynosi od 9 do 10 m, natomiast dopğyw·w od 1 do 2 m.

CharakterystycznŃ cechŃ koryta rzeki w Ŝrodkowym jej biegu jest bardzo wyraŦne wciňcie siň w dno doliny, spowodowane procesem erozyjnym zaistniağym w wyniku nieprawidğowo przeprowadzonych prac melioracyjnych. WyraŦnym przykğadem tego zjawiska moŨe byĺ odcinek rzeki w rejonie ujŜcia rzeki LeŜnej, w kt·rym silna erozja denna spowodowağa, iŨ zwierciadğo wody ulegğo obniŨeniu od 2,5 do 3 m w stosunku do powierzchni doliny. Zjawisko to wystňpuje r·wnieŨ wyraŦnie w dolnej czňŜci zlewni rzeki przy ujŜciu do Bugu. Na obszarze tym dominujŃ ğŃki, zajmujŃc ok. 80% powierzchni. Pozostağy procent stanowiŃ pola, lasy oraz nieuŨytki.

Badania monitoringowe rzeki prowadzone sŃ w ramach monitoringu regionalnego, a na odcinku przyujŜciowym w sieci monitoringu podstawowego. W 1999 roku rzekň badano w szeŜciu punktach monitoringu regionalnego oraz w jednym punkcie sieci monitoringu podstawowego, w miejscowoŜci Tworkowice, na 8,0 km biegu rzeki.

Tabela 27.Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja

w·d rzeki Nurzec w 1999 roku

Stanowisko PoğoŨenie stanowiskaKm biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1powyŨej Czeremchy w miejscowoŜci Stawiszcze

94,7 RokreŜlenie stanu czystoŜci rzeki w g·rnym biegu

III III klasa - detergenty

2 most kolejowy Bielsk Podlaski - Czeremcha 89,2 R

okreŜlenie stanu czystoŜci rzeki Nurzec poniŨej oczyszczalni w Kleszczelach

III

III klasa - azot azotynowy, miano Coli typu kağowego

3dopğyw rzeki Nurczyk w miejscowoŜci ChaŒki

9,0 R

okreŜlenie stanu zanieczyszczenia rzeki przed ujŜciem do rzeki Nurzec

IIIIII klasa - miano Coli typu kağowego

4 w miejscowoŜci Boĺki 65,1 R

okreŜlenie stanu w·d poniŨej ujŜcia Nurczyka i okreŜlenie wpğywu miejscowoŜci Boĺki

IIIIII klasa - fosfor og., miano Coli typu kağowego

5 powyŨej miejscowoŜci BraŒsk 45,5 R okreŜlenie stanu w·d

powyŨej BraŒska IIIIII klasa - miano Coli typu kağowego

6 poniŨej miejscowoŜci BraŒsk 42,0 R

okreŜlenie wpğywu Ŝciek·w z miejscowoŜci BraŒsk

IIIIII klasa - miano Coli typu kağowego

7 w miejscowoŜci Tworkowice 8,0 P

okreŜlenie wpğywu Ŝciek·w z miejscowoŜci Ciechanowiec oraz stan czystoŜci na ujŜciu do Bugu

III

mangan, azotyny, fosforany, miano Coli

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Tabela 28.Wykaz Ŧr·değ zanieczyszczeŒ w zlewni rzeki Nurzec

na terenie wojew·dztwa podlaskiego

L.p. MiejscowoŜĺ,nazwa zakğadu Typ oczyszczalni

IloŜĺ

Ŝciek·w [m3/d]

Ğadunek dobowy[kg/d]

Uwagi

miejscowoŜĺ Czeremcha

1

PKP. Zakğad Taboru B-stok. Sekcja Utrzymania i Eksploatacji UrzŃdzeŒ i Infrastruktury Czeremcha.

mechaniczno-biologiczna typ BOS-50 17,5

BZT5 0,6zawiesina 0,72ChZT 1,55azot amon. 0,21

Kontrola wykazağa niewielkie przekroczenia ğadunk·w: BZT5 i azotu amonowego. Stan formalnoprawny uregulowany do koŒca 2000 roku.

2Nasycalnia Podkğad·w w Czeremsze. P.P.

mechaniczno-biologiczna typ BOS-100

35,0

BZT5 0,22zawiesina 0,35ChZT 4,55azot amon. 1,66azot og. 1,84fosfor og. 0,26

Kontrola wykazağa przekroczenie ğadunk·w: ChZT, azotu amonowego, azotu og, fosforu og. Pozwolenie wodnoprawne waŨne do 2002 roku.

3 Oczyszczalnia gminna w Czeremsze

mechaniczno-biologiczna "Hydrocentrum"

100,0

BZT5 0,76zawiesina 1,0ChZT 5,45azot amon. 0,23azot og. 0,84fosfor og. 0,43

Bez przekroczeŒ. Oczyszczalnia przyjmuje Ŝcieki wyğŃcznie komunalne. Pozwolenie wodnoprawne waŨne do koŒca 2003 roku.

miejscowoŜĺ Kleszczele

4 oczyszczalnia gminnamechaniczno-biologicznatyp BOS-100

17,6

BZT5 3,34zawiesina 9,35ChZT 10,89azot amon. 0,02azot og. 0,57fosfor og. 0,17

Kontrola wykazağa przekroczenia ğadunk·w BZT5, zawiesiny, ChZT, azotu og., fosforu og., oczyszczalnia niedociŃŨona. Pozwolenie wodnoprawne waŨne do koŒca 2000 roku.

miejscowoŜĺ Nurzec

5 Jednostka Wojskowa w Nurcu

mechaniczno-biologiczna zğoŨe

40,0BZT5 0,104zawiesina 0,42ChZT 2,14

Kontrola wykazağa przekroczenie ğadunk·w ChZT. Stan formalnoprawny uregulowany do koŒca 2000 roku.

miejscowoŜĺ BraŒsk

6 oczyszczalnia gminnamechaniczno-biologiczna "Hydrocentrum"

200,0

BZT5 1,68zawiesina 2,9ChZT 9,6azot amon.azot og. 2,3fosfor og. 2,25

Kontrola wykazağa przekroczenie ğadunku dopuszczalnego fosforu og. Stan formalnoprawny regulowany. do koŒca 2001 roku. Badania odbiornika wykazağy wyŨej ujŜcia Ŝciek·w - II klasň, niŨej ujŜcia - n.o.n.

miejscowoŜĺ Rudka

7Oczyszczalnia gminna (powstağa na bazie oczyszcz. ZSR)

mechaniczno-biologiczna"Bioblok" PS-150

90,0 (98 r)

BZT5 3,7zawiesina 3,4ChZT azot amon. 2,5azot og. 3,5fosfor og.

Kontrola przeprowadzona w styczniu 1998 roku. (przed modernizacjŃ) wykazağa przekroczenie ğadunk·w: BZT5, zawiesin, azotu amonowego i og. Pozwolenie wodnoprawne waŨne do koŒca 2004 roku.

miejscowoŜĺ Pokaniewo (poprzez rzekň Nurczyk)

8"Multi Trade Company" s.c.Gorzelnia nr1

mechanicznaosadniki 17,0

BZT5 2,14zawiesina 0,45ChZT 3,5azot amon. 0,03azot og. 0,09fosfor og. 0,02

Kontrola stwierdziğa przekroczenie ğadunk·w: BZT5 i ChZT. Stan formalnoprawny uregulowany do 16 listopada 2004 roku.

miejscowoŜĺ Ciechanowiec

9 Komunalny Zakğad BudŨetowy

mechaniczno-biologiczna,BIOBLOK 2 x WS-400

393,0BZT5 28,3zawiesina 31,4fosfor og. 1

Stwierdzono przekroczenia stňŨeŒ: BZT5, zawiesiny, azotu amonowego Zakğad ukarano. Oczyszczalnia przyjmujŃca r·wnieŨ Ŝcieki przemysğowe z masarni i wytw·rni w·d gazowanych w Ciechanowcu. W okresie deszczowym jest przeciŃŨona hydraulicznie. Osady Ŝciekowe gromadzone sŃ na wğasnych poletkach.

miejscowoŜĺ Kozarze

10 Dom Pomocy Spoğecznej

mechaniczno-biologiczna,typ BIOCLEREosad czynny

33,4BZT5 1zawiesina 0,6fosfor og. 0,4

Przekroczenie stňŨenia BZT5, zawiesiny, azotu og·lnego i fosforu og·lnego. Zakğad ukarano.

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt w miejscowoŜci Stawiszcze

Badania przeprowadzone w 1999 roku wykazağy podwyŨszone do III klasy czystoŜci stňŨenia detergent·w. Stwierdzono dwa wyniki na osiem o wartoŜciach pozanormatywnych, cztery w II klasie, dwa w I klasie czystoŜci. Pozostağe wskaŦniki fizykochemiczne charakterystyczne byğy dla II i I klasy. Parametry biologiczne odpowiadağy II klasie. Og·lny stan czystoŜci w 1999 roku w tym punkcie odpowiadağ III klasie, a poprzednie badania w 1990 roku

wykazağy II klasň. Docelowo na tym odcinku wymagana jest II klasa czystoŜci.

Punkt most kolejowy Bielsk Podlaski-Czeremcha

Badania prowadzone w 1999 roku wykazağy podwyŨszone stňŨenia azotu azotynowego i miano Coli typu kağowego, kt·re odpowiadağy III klasie czystoŜci. WskaŦniki: BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr, fosforany, fosfor og., detergenty i saprobowoŜĺ sestonu charakterystyczne byğy dla II klasy czystoŜci. StňŨenia pozostağych wskaŦnik·w fizykochemicznych odpowiadağy I klasie. Og·lny stan czystoŜci w·d na tym odcinku odpowiada III klasie czystoŜci, w 1990 roku II klasie (docelowo wymagana II klasa).

Dopğyw rzeki Nurczyk w miejscowoŜci ChaŒki

Badania przeprowadzone w 1999 roku wykazağy og·lnŃ III klasň czystoŜci (wymagana II klasa). Jedynym wskaŦnikiem kwalifikujŃcym rzeki Nurczyk do III klasy jest miano Coli typu kağowego. Pozostağe wskaŦniki fizykochemiczne odpowiadağy I i II klasie czystoŜci. SaprobowoŜĺ sestonu nie przekraczağa wartoŜci II klasy czystoŜci w·d.

Punkt w miejscowoŜci Boĺki

Wymagana docelowo II klasa czystoŜci. Wyniki badaŒ wykonane w 1999 roku wykazağy og·lnŃ III klasň ze wzglňdu na wartoŜci fosforu og·lnego i miano Coli typu kağowego. Pozostağe wskaŦniki odpowiadağy stňŨeniom I i II klasy czystoŜci. Stan czystoŜci rzeki w tym przekroju badawczym w 1990 roku odpowiadağ II klasie.

Punkt powyŨej miejscowoŜci BraŒsk

Badania przeprowadzone w 1999 roku wykazağy, Ũe rzeka na tym odcinku nie odpowiada przewidzianym normom II klasy czystoŜci jedynie ze wzglňdu na miano Coli typu kağowego - III klasa. SaprobowoŜĺ sestonu odpowiadağa II klasie, wskaŦniki fizykochemiczne w wiňkszoŜci wystňpowağy w stňŨeniach charakterystycznych dla I klasy czystoŜci. W poprzednim roku badawczym na tym odcinku (1994) stan czystoŜci odpowiadağ III klasie.

Punkt poniŨej miejscowoŜci BraŒsk

Badania wykazağy og·lnŃ III klasň czystoŜci ze wzglňdu na miano Coli typu kağowego (100% wynik·w odpowiadağo III klasie). WskaŦniki fizykochemiczne odpowiadağy II klasie czystoŜci. Og·lny stan czystoŜci rzeki Nurzec poniŨej BraŒska w 1999 roku nie ulegğ zmianie w stosunku do poprzedniego roku badaŒ na tym odcinku (1994).

Punkt w miejscowoŜci Tworkowice

Rzeka, badana poniŨej Ciechanowca, charakteryzowağa siň wodami III-klasowymi. WartoŜci takie przyjňğy wskaŦniki z grupy biogen·w - azot azotynowy i fosforany oraz wskaŦnik zanieczyszczenia sanitarnego - miano Coli, kt·rego wyniki w ponad 50% znalazğy siň w tej klasie.

Dziağania inwestycyjne w zlewni rzeki Nurzec

Gmina Czeremcha

W 1998 roku oddano do eksploatacji mechaniczno-biologicznŃ oczyszczalniň Ŝciek·w typu "Hydrocentrum" o

przepustowoŜci 160 m3/d.

CzňŜĺ Ŝciek·w z terenu miejscowoŜci Czeremcha dopğywa do oczyszczalni wybudowanŃ sieciŃ kanalizacyjnŃ, czňŜĺ dowoŨona jest do punktu zlewnego nieczystoŜci pğynnych, znajdujŃcego siň na terenie oczyszczalni. Do kanalizacji podğŃczonych jest 79 posesji prywatnych, oraz budynek Zakğadu Doskonalenia Zawodowego, Gminny OŜrodek Kultury, 4 budynki wielorodzinne naleŨŃce do PKP, budynek Policji, przedszkole, Szkoğa Podstawowa, budynek biurowy i socjalny Zakğadu Taboru.

ścieki dowoŨone pochodzŃ z przejŜcia drogowego w Poğowcach oraz z indywidualnych gospodarstw z terenu gminy nie podğŃczonych do oczyszczalni. Na oczyszczalniň przyjmowane sŃ wyğŃcznie Ŝcieki komunalne.

W 1999 roku wybudowano 1,8 km gğ·wnej sieci kanalizacyjnej, kt·rej ğŃczna dğugoŜĺ na koniec 1999 roku wynosiğa 5,1 km.

Gmina Kleszczele

Od 1996 roku gmina eksploatuje mechaniczno-biologicznŃ oczyszczalniň typu BOS-100 o przepustowoŜci 125 m3/d. Do oczyszczalni odprowadzane sŃ Ŝcieki z 41 gospodarstw indywidualnych oraz ze szkoğy podstawowej (ğŃcznie

okoğo 4 tys. m3 w ciŃgu roku). Ponadto dowoŨone sŃ Ŝcieki z gospodarstw i obiekt·w nie wğŃczonych do kanalizacji z terenu gminy w iloŜci okoğo 2000 m3/r.

DğugoŜĺ wybudowanej sieci kanalizacyjnej na koniec 1998 roku wynosiğa 1,37 km. W 1999 roku gmina nie prowadziğa rozbudowy sieci kanalizacyjnej ze wzglňdu na brak funduszy. W 2000 roku planuje siň budowň okoğo 2 km sieci kanalizacyjnej.

Gmina Boĺki

W gminie brak jest sieci kanalizacyjnej. W trakcie realizacji jest budowa gminnej oczyszczalni Ŝciek·w typu "Biokon". Do chwili ukoŒczenia tej inwestycji, do koŒca 2000 roku planuje siň wybudowanie okoğo 300 m kanalizacji. Aktualnie gmina posiada pozwolenie wodnoprawne na wykonanie, rozruch i wstňpnŃ eksploatacjň urzŃdzeŒ oczyszczajŃcych, waŨne do koŒca 2001 roku.

Gmina BraŒsk

Od 1996 roku gmina eksploatuje mechaniczno-biologicznŃ oczyszczalniň Ŝciek·w typu "Hydrocentrum" o

przepustowoŜci 400 m3/d.

ścieki na oczyszczalniň doprowadzane sŃ kanalizacjŃ, jak r·wnieŨ dowoŨone sŃ transportem asenizacyjnym do punktu zlewnego. W roku 1999 wybudowano 680 m sieci kanalizacyjnej, kt·rej ğŃczna dğugoŜĺ wg stanu na koniec roku 1999 wynosiğa 11,2 km. W pierwszych dniach stycznia 2000 roku zostağy wğŃczone w system sieci kanalizacyjnej i skierowane na oczyszczalniň gminnŃ Ŝcieki z Masarni GS w BraŒsku. Wedğug informacji uzyskanej z UG w BraŒsku (styczeŒ 2000 r.), wszystkie cieki istniejŃce wzdğuŨ rzeki na terenie BraŒska zostağy wğŃczone do kanalizacji i skierowane na oczyszczalniň gminnŃ. W roku 2000 planowana jest dalsza rozbudowa sieci kanalizacyjnej.

Gmina Rudka

Oczyszczalnia gminna w Rudce typu "Bioblok" PS-150 powstağa na bazie oczyszczalni Zasadniczej Szkoğy

Rolniczej, kt·rŃ przekazano gminie w listopadzie 1996 roku. Po modernizacji urzŃdzeŒ oczyszczajŃcych zakoŒczonej w kwietniu 1999 roku, obiekt otrzymağ nowe pozwolenie wodnoprawne na eksploatacjň oczyszczalni.

ĞŃczna dğugoŜĺ sieci kanalizacyjnej wynosi 13,6 km (w roku 1999 roku nie prowadzono jej rozbudowy). Obecnie okoğo 80% mieszkaŒc·w korzysta z urzŃdzeŒ kanalizacyjnych.

Gmina Ciechanowiec

PracujŃca w Ciechanowcu miejska oczyszczalnia Ŝciek·w mechaniczno-biologiczna, o przepustowoŜci 400 m3/d z osadem czynnym, przyjmuje r·wnieŨ Ŝcieki przemysğowe z masarni i wytw·rni w·d gazowanych w Ciechanowcu. W okresie deszczowym jest przeciŃŨona hydraulicznie, ze wzglňdu na zbyt mağŃ dğugoŜĺ kanalizacji deszczowej. Osady Ŝciekowe gromadzone sŃ na wğasnych poletkach.

W 1995 roku uruchomiono oczyszczalniň Ŝciek·w Domu Pomocy Spoğecznej w Kozarzach. Jest to oczyszczalnia

mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym o przepustowoŜci 40 m3/d. Zakğad pğaci kary za przekroczenia dopuszczalnych stňŨeŒ zanieczyszczeŒ w odprowadzanych Ŝciekach w zakresie BZT5, zawiesiny, azotu og·lnego i fosforu og·lnego.

Wnioski

1. Klasyfikacjň rzeki Nurzec z ostatnich lat badaŒ przedstawiono w tabeli 29.

Tabela 29.Klasyfikacja rzeki Nurzec

DğugoŜĺ Klasa czystoŜci rzeki

Rok badaΠkontrolowanej I II III n.o.n.

rzeki (km) km % km % km % km %

1990 72,8 - - 56,5 77,6 16,3 22,4 - -

1994 18,1 - - - - 18,1 100 - -

1999 100,2 - - - - 100,2 100 - -

2. Rzeka Nurzec w 1999 roku nie odpowiada normom docelowej klasyfikacji przewidzianym w ZarzŃdzeniu 18/71 Prezydium WRN z 27 maja 1971 roku, kt·re klasyfikuje rzekň do II klasy czystoŜci.

3. Wyniki badaŒ uzyskane w 1999 roku klasyfikujŃ rzekň na cağej dğugoŜci w III klasie czystoŜci w·d.4. Stan czystoŜci rzeki Nurzec, w por·wnaniu do 1990 roku ulegğ pogorszeniu z II do III klasy na odcinku od

Ŧr·değ do punktu zlokalizowanego powyŨej miejscowoŜci BraŒsk. Na pozostağym odcinku jakoŜĺ w·d rzeki odpowiadağa III klasie i nie ulegğa zasadniczym zmianom w stosunku do poprzednich lat.

5. Na cağej badanej dğugoŜci wskaŦnikiem kwalifikujŃcym wody do III klasy jest miano Coli typu kağowego charakteryzujŃce zğy stan sanitarny w·d. PoniŨej oczyszczalni w Kleszczelach wskaŦnikami kwalifikujŃcymi rzekň do III klasy byğ ponadto azot azotynowy, natomiast w punkcie pomiarowym poniŨej miejscowoŜci Boĺki fosfor og·lny. Te wskaŦniki notowano w III klasie takŨe w profilu przyujŜciowym - Tworkowice.

6. Analiza wynik·w badaŒ jakoŜci w·d w profilu przyujŜciowym, w okresie ostatniego piňciolecia, nie wykazuje zasadniczych zmian wartoŜci poszczeg·lnych parametr·w, kt·re zmieniağy siň jedynie w granicach ustalonych klas czystoŜci. W zakresie stňŨeŒ III klasy notowano kaŨdorazowo te same

wskaŦniki, tj. azot azotynowy i miano Coli. W r·Ũnych latach zdarzağy siň takŨe inne parametry jednorazowo decydujŃce o klasie, jak BZT5, mangan, fosfor og·lny i chlorofil.

7. Na stan zanieczyszczenia rzeki Nurzec ma wpğyw niski stopieŒ skanalizowania miejscowoŜci poğoŨonych w zlewni oraz stwierdzone przekroczenie dopuszczalnych ğadunk·w w Ŝciekach oczyszczonych odprowadzanych do rzeki ze skontrolowanych obiekt·w.

8. W 1999 roku w zlewni rzeki Nurzec nie stwierdzono przypadk·w nadzwyczajnego zagroŨenia Ŝrodowiska.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.5. ĞosoŜna

Rzeka ĞosoŜna jest lewobrzeŨnym dopğywem Niemna (uchodzi do niego po stronie biağoruskiej). Na obszarze Polski znajduje siň g·rny odcinek rzeki o dğugoŜci 17 km od Ŧr·değ do granicy paŒstwa.

W 1999 roku rzeka ĞosoŜna w ramach monitoringu regionalnego, z czňstotliwoŜciŃ raz na miesiŃc byğa badana w dw·ch punktach pomiarowo-kontrolnych: w miejscowoŜci Kundzin i w profilu granicznym w miejscowoŜci Kowale.

Tabela 30. Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja w·d

rzeki ĞosoŜnej w 1999 roku

Stanowisko PoğoŨenie stanowiska

Km biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1 MiejscowoŜĺ Kundzin 39,7 R okreŜlenie skğadu

naturalnego w·d IIII - ChZT, azotyny, seston, miano Coli typu kağowego

2 MiejscowoŜĺ Kowale 29,6 R

okreŜlenie wpğywu Ŝciek·w z KuŦnicy Biağostockiej wpğywajŃcych na teren Biağorusi

III

III - seston, miano ColiII - ChZT, fosfor og·lny, detergenty

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt w miejscowoŜci Kundzin

Na podstawie badaŒ prowadzonych w 1999 roku wody rzeki ĞosoŜnej w tym punkcie sklasyfikowane zostağy w II klasie czystoŜci. DrugŃ klasň czystoŜci wykazujŃ wartoŜci takich parametr·w, jak: ChZT, azotyny, indeks saprobowy sestonu oraz miano Coli typu kağowego. Pozostağe wskaŦniki speğniağy wymagania I klasy czystoŜci w·d.

W stosunku do poprzednich badaŒ (1996 rok) stan czystoŜci rzeki w tym punkcie nie ulegğ zmianom. Wyniki badaŒ wskazujŃ brak wpğywu Ŧr·değ zanieczyszczeŒ w g·rnym biegu rzeki.

Punkt w miejscowoŜci Kowale (poniŨej miejscowoŜci KuŦnica Biağostocka)

Podobnie jak w 1996 roku, wynikowa ocena rzeki w tym punkcie odpowiada III klasie czystoŜci w·d. Do III klasy kwalifikuje rzekň, analogicznie jak w 1996 roku miano Coli typu kağowego oraz wartoŜĺ indeksu saprobowego sestonu (stwierdzony 1 wynik na 12). W II klasie mieszczŃ siň wartoŜci takich parametr·w, jak: ChZT, fosfor og·lny i detergenty. Pozostağe wskaŦniki wykazujŃ wartoŜci charakterystyczne stňŨeŒ dla I klasy czystoŜci w·d.

Wyniki kontroli Ŧr·değ zanieczyszczeŒ rzeki

Od grudnia 1995 roku eksploatowana jest w KuŦnicy Biağostockiej mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia typu "HYDROCENTRUM" z osadem czynnym oraz wapnowaniem Ŝciek·w surowych w celu redukcji zwiŃzk·w fosforu.

W trakcie przeprowadzonej przez WIOś kontroli oczyszczalni w 1999 roku trwağ remont reaktora gğ·wnego w ramach usuwania usterek pogwarancyjnych. W procesie oczyszczania Ŝciek·w wykorzystywany byğ tylko jeden reaktor. Po zakoŒczeniu remontu planowana byğa wymiana cağego osadu czynnego na nowy.

Kontrola wykazağa przekroczenia prawie wszystkich, okreŜlonych w pozwoleniu wodno-prawnym, dobowych ğadunk·w zanieczyszczeŒ: BZT5, zawiesiny, ChZT, azotu amonowego, azotu og·lnego. W dniu kontroli

oczyszczalnia przyjmowağa Ŝcieki w iloŜci 235 m3/db.

Dziağania inwestycyjne w zlewni rzeki ĞosoŜnej

Trwa rozbudowa sieci kanalizacyjnej. W koŒcu 1999 roku ğŃczna dğugoŜĺ sieci kanalizacyjnej w KuŦnicy Biağostockiej wynosiğa 10,5 km, co stanowi okoğo 75% powierzchni terenu skanalizowanego. Oczyszczalnia przyjmuje r·wnieŨ Ŝcieki dowoŨone beczkowozami z nieskanalizowanej czňŜci KuŦnicy oraz z miejscowoŜci Chreptowce.

Od sierpnia 1998 roku do oczyszczalni zostağo podğŃczone Drogowe PrzejŜcie Graniczne w KuŦnicy Biağostockiej.

Wnioski

1. Klasyfikacjň rzeki ĞosoŜnej w oparciu o przeprowadzone badania w ostatnich latach przedstawiono w tabeli 31.

Tabela 31. Klasyfikacja rzeki ĞosoŜnej

DğugoŜĺ Klasa czystoŜci rzeki

Rok badaΠkontrolowanej I II III n.o.n.

rzeki (km) km % km % km % km %

1996 17,0 - - 10,3 60,6 6,7 39,4 - -

1999 17,0 - - 10,3 60,6 6,7 39,4 - -

2. Stan czystoŜci rzeki ĞosoŜnej nie odpowiada ZarzŃdzeniu 18/71 Prezydium WRN z 27 maja 1971 roku o docelowym przeznaczeniu w·d (I klasa na cağym terenie wojew·dztwa).

3. Wyniki badaŒ przeprowadzonych w latach: 1996 i 1999 wykazujŃ dobrŃ jakoŜĺ w·d rzeki na cağej dğugoŜci. Nie ulega ona zasadniczym zmianom.

4. Jedynym znaczŃcym Ŧr·dğem zanieczyszczeŒ rzeki ĞosoŜnej jest miejscowoŜĺ KuŦnica Biağostocka. NaleŨy oczekiwaĺ, Ũe przy dobrej bezawaryjnej pracy oczyszczalni oraz dalszej rozbudowie sieci kanalizacyjnej, stan czystoŜci rzeki na odcinku poniŨej KuŦnicy Biağostockiej ulegnie poprawie.

5. W 1999 roku nie stwierdzono przypadk·w nadzwyczajnego zagroŨenia Ŝrodowiska (NZś), powodujŃcych zanieczyszczenie w·d rzeki ĞosoŜnej.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.6. Biebrza

Biebrza, jest prawobrzeŨnym dopğywem Narwi III-rzňdu, leŨŃcym w dorzeczu Wisğy. DğugoŜĺ cağkowita rzeki

wynosi 155,3 km, a powierzchnia zlewni - 7057,4 km2. Obszar zlewni poğoŨony jest w przewaŨajŃcej czňŜci na terenie wojew·dztwa podlaskiego.

ťr·dğa Biebrzy znajdujŃ siň w rejonie Wzg·rz Sok·lskich na poğudnie od miejscowoŜci Nowy Dw·r. PoczŃtkowo rzeka pğynie w kierunku p·ğnocnym i p·ğnocno-zachodnim, nastňpnie w kierunku zachodnim. W pobliŨu miejscowoŜci Krasnyb·r rzeka zmienia kierunek poğudniowo--zachodni, a w pobliŨu Osowca na poğudniowy i uchodzi do Narwi.

Biebrza posiada charakter rzeki nizinnej z licznymi meandrami i starorzeczami. Kotlina BiebrzaŒska jest najwiňkszym w Polsce kompleksem torfowisk niskich stosunkowo mağo zmienionych przez czğowieka z fragmentami torfowisk przejŜciowych i wysokich, mineralnych wysoczyzn, grŃd·w Ŝr·dbagiennych i nizinnych, meandrujŃcych dopğyw·w Biebrzy z licznymi starorzeczami. Ze wzglňdu na unikalne walory przyrodnicze, w 1993 roku na tym obszarze utworzono najwiňkszy w Polsce obszar chroniony - BiebrzaŒski Park Narodowy, obejmujŃcy Kotlinň Biebrzy wraz z fragmentami jej dopğyw·w.

Gğ·wne dopğywy Biebrzy to: Sidra, Kropiwna, Kamienna, Brzoz·wka, Kos·dka, Biebğa, Czarna Struga, Nurka, NiedŦwiedzica, Lebiedzianka, Jastrzňbianka, Kopytk·wka, Rospuda-Netta wraz z Kanağem Augustowskim, Lega - Jegrznia, Eğk, Klimaszewnica i Wissa.

Badania monitoringowe rzeki prowadzono corocznie, ale zmienna byğa liczba wytypowanych do badaŒ przekroj·w pomiarowych. Corocznie badany jest profil ujŜciowy w sieci monitoringu podstawowego.

W 1999 roku rzekň badano w dolnym odcinku zlewni w 3 punktach pomiarowo-kontrolnych. Dwa z nich naleŨŃ do sieci monitoringu regionalnego. Ich lokalizacjň ustalono tak, aby okreŜliĺ jakoŜĺ w·d rzeki przed i po przyjňciu dopğywajŃcych w·d Jegrzni i Czarnej Strugi (bňdŃcej odbiornikiem Ŝciek·w z GoniŃdza). Trzeci punkt (w miejscowoŜci Rutkowskie), wyznaczony do badaŒ w sieci monitoringu podstawowego, sğuŨy okreŜleniu czystoŜci rzeki na ujŜciu do Narwi. Charakterystykň punkt·w pomiarowych i ocenň jakoŜci w·d przedstawiono w tabeli 32.

Tabela 32. Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja w·d

rzeki Biebrzy w 1999 roku

Stanowisko PoğoŨenie stanowiska

Km biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1 miejscowoŜĺ WroceŒ 69,2 R

okreŜlenie stanu czystoŜci rzeki przed przyjňciem w·d Jegrzni i Czarnej Strugi

II

tlen rozpuszczony, ChZT-Mn, ChZT-Cr, azot azotynowy, fosforany, fosfor og·lny, ekstrakt eterowy, miano Coli

2 miejscowoŜĺ Osowiec 50,3 R

okreŜlenie stanu czystoŜci rzeki po przyjňciu w·d Jegrzni i Czarnej Strugi, powyŨej ujŜcia rzeki Eğk

III tlen rozpuszczony, ChZT-Mn

3 miejscowoŜĺ Rutkowskie 8,5 P stan czystoŜci na

ujŜciu do Narwi II

tlen rozpuszczony, ChZT-Mn, ChZT-Cr, azot azotynowy, fosforany, fosfor og·lny, mangan, rtňĺ, miano Coli

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Tabela 33. Wykaz Ŧr·değ zanieczyszczeŒ w zlewni rzeki Biebrzy

kontrolowanych w 1999 roku

MiejscowoŜĺ, nazwa zakğadu Typ oczyszczalni

IloŜĺ Ŝciek·w

[m3/d]

Ğadunek dobowy [kg/d]

Uwagi

miejscowoŜĺ Osowiec - odbiornik bezpoŜredni - fosa ziemna

1Jednostka Wojskowa Nr 1106 Skğad Osowiec w Osowcu

mechaniczno-biologicznazğoŨa biologiczneosad czynny, PIX

101,0BZT5 0,8zawiesina 4,4fosfor og. 0,3

Stwierdzono znaczne przekroczenia stňŨeŒ zawiesiny i nieznacznie fosforu og·lnego.

miejscowoŜĺ GoniŃdz - odbiornik bezpoŜredni - Czarna Struga - dopğyw Biebrzy

2Zakğad Usğug Komunalnych

mechaniczno-biologicznatyp 2 x BOS-200, oraz PIX

112,5BZT5 2,8zawiesina 1,8fosfor og. 0,4

Praca oczyszczalni dobra pomimo, iŨ stwierdzono niewielkie przekroczenia stňŨeŒ BZT5.

miejscowoŜĺ Trzcianne - odbiornik bezpoŜredni - rzeka Muchawiec

3 UrzŃd Gminy oczyszczalnia gminna

mechaniczno-biologicznastaw bakteryjno-glonowy

24,9

BZT5 0,8azot amon. 2,0azot og. 3,2fosfor og. 0,3

Stwierdzono przekroczenia stňŨeŒ dopuszczalnych: BZT5, ChZT, azotu amonowego, azotu og·lnego i fosforu og·lnego.

Wyniki kontroli Ŧr·değ zanieczyszczeŒ

Oczyszczalnia komunalna Jednostki Wojskowej 1106 Skğad Osowiec w Osowcu. Na oczyszczalniň mechaniczno-biologicznŃ z osadem czynnym, o przepustowoŜci 150 m3/d, odprowadzane sŃ Ŝcieki socjalno-bytowe z sektora koszarowego, z sektora mieszkalnego oraz z siedziby Dyrekcji BiebrzaŒskiego Parku Narodowego. Ponadto, wğasnym transportem, dowoŨone sŃ Ŝcieki z sektora technicznego. Do komory osadu czynnego dozowany jest preparat PIX do obniŨenia stňŨenia fosforan·w. Notowane sŃ jednak przekroczenia dopuszczalnych stňŨeŒ fosforu og·lnego oraz zawiesiny w Ŝciekach oczyszczonych. Osady Ŝciekowe, bez prawomocnej decyzji, po wapnowaniu wywoŨone sŃ na wysypisko.

Oczyszczalnia miejska w GoniŃdzu eksploatowana przez Zakğad Usğug Komunalnych w GoniŃdzu. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna zblokowana typu BOS-200, o przepustowoŜci 400 m3, zaopatrzona w instalacjň PIX do chemicznego strŃcania zwiŃzk·w azotu i fosforu. Na oczyszczalniň, kanalizacjŃ sanitarnŃ, dopğywajŃ Ŝcieki komunalne z miasta oraz dowoŨone sŃ na punkt zlewny beczkowozami z terenu gminy. Oczyszczalnia pracuje prawidğowo, chociaŨ w wyniku przeprowadzanych kontroli stwierdzono, Ũe zdarzajŃ siň okresowe przekroczenia okreŜlonych pozwoleniem wodnoprawnym stňŨeŒ biogen·w.

Wiňkszym problemem jest zjawisko wypğukiwania nadmiernego osadu czynnego z osadnika wt·rnego do odbiornika - Czarnej Strugi, dopğywu Biebrzy. Fakt ten ma miejsce w okresie nasilonych opad·w deszczu oraz w czasie roztop·w, kiedy to nadmiar wody przedostaje siň do studzienek kanalizacji sanitarnej, w efekcie czego nastňpuje hydrauliczne przeciŃŨenie oczyszczalni. RozwiŃzaniem jest budowa sieci kanalizacji deszczowej.

Oczyszczalnia gminna Gminy Trzcianne nadzorowana przez firmň "DOMINO" Sp. z o.o. w ĞomŨy. Na obiekt kierowane sŃ kanalizacjŃ sanitarnŃ Ŝcieki komunalne z terenu miejscowoŜci Trzcianne i Ŝcieki komunalne

dowoŨone na punkt zlewny z terenu gminy. Oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna o przepustowoŜci 100 m3/d wyposaŨona jest w staw bakteryjno-glonowy. Stwierdza siň okresowy wzrost stňŨeŒ zwiŃzk·w biogennych. Brak jest decyzji uzgadniajŃcej spos·b postňpowania z osadami Ŝciekowymi.

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt w miejscowoŜci WroceŒ

Badania przekroju pomiarowego WroceŒ wykazağy, Ũe jakoŜĺ w·d speğnia wymagania zakğadanej II klasy czystoŜci. O takiej klasyfikacji zadecydowağy wartoŜci parametr·w tlenowych, biogennych, ekstraktu eterowego oraz miana Coli.

Punkt w miejscowoŜci Osowiec

Ocena odcinka rzeki, jakoŜĺ kt·rego okreŜla siň w punkcie kontrolnym w Osowcu, jest zaniŨona do III klasy czystoŜci, z powodu podwyŨszonych wartoŜci wskaŦnik·w tlenowych - tlenu rozpuszczonego i utlenialnoŜci.

Punkt w miejscowoŜci Rutkowskie

PrzyujŜciowy odcinek Biebrzy, badany w rozszerzonym zakresie oznaczeŒ w ramach monitoringu podstawowego, zaliczony zostağ do grupy w·d II-klasowych speğniajŃcych wymagania zakğadanej klasy czystoŜci dla Biebrzy.

Wnioski

1. Biebrza na przewaŨajŃcej dğugoŜci badanego w 1999 roku odcinka prowadziğa wody zaliczone do III klasy czystoŜci, natomiast odcinek powyŨej ujŜcia Jegrzni i przyujŜciowy do Narwi cechowağ siň wodami dobrej jakoŜci.

2. O obniŨeniu klasyfikacji w przekroju Osowiec zadecydowağo pogorszenie siň warunk·w tlenowych (17% wszystkich pr·b) i jednorazowa podwyŨszona utlenialnoŜĺ po przyjňciu zanieczyszczeŒ z oczyszczalni w GoniŃdzu, doprowadzanych poprzez dopğyw CzarnŃ Strugň.

3. Cağy badany w 1999 roku odcinek Biebrzy charakteryzowağ siň dobrymi parametrami sanitarnymi. Por·wnanie wartoŜci wskaŦnika zanieczyszczenia sanitarnego - miana Coli, wypadğo na korzyŜĺ, w stosunku do roku 1997, co Ŝwiadczy o poprawie jakoŜci bakteriologicznej rzeki.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.7. Eğk

Eğk jest prawobrzeŨnym dopğywem Biebrzy IV-rzňdu. DğugoŜĺ cağkowita rzeki wynosi 113,6 km, w tym 26,1 km dolnego odcinka znajduje siň na terenie wojew·dztwa podlaskiego.

Pozostağa czňŜĺ leŨy w wojew·dztwie warmiŒsko-mazurskim. Powierzchnia zlewni wynosi 1524,5 km2.

Rzeka wypğywa koğo miejscowoŜci Siedliska, okoğo 12 km na poğudnie od Goğdapi i pğynie w kierunku poğudniowym. Po drodze przepğywa przez szereg jezior: Szwağk Wielki, PiğwŃg, ĞaŦno, Litygajno, ĞaŜmiady, Straduny, Haleckie (Oğ·wka) i Eğckie zmieniajŃc kilkakrotnie nazwň (Czarna Struga, ĞaŦna Struga, Eğk).

Za gğ·wne koryto dolnego odcinka rzeki uznano Kanağ Rudzki utworzony i uregulowany na przeğomie XIX i XX wieku, omijajŃcy duŨŃ czňŜĺ starego koryta rzeki Eğk i uchodzŃcy do Biebrzy na 49,8 km jej biegu. Starym odcinkiem ujŜciowym koryta rzeki Eğk pğynie obecnie rzeka Jegrznia przed ujŜciem do Biebrzy.

Zlewnia rzeki Eğk uksztağtowana zostağa przez zlodowacenie bağtyckie. W wiňkszoŜci zbudowana jest z glin zwağowych z fragmentami piask·w i Ũwir·w. Dolny odcinek rzeki przebiega przez obszary bagien w Kotlinie BiebrzaŒskiej. Gğ·wne dopğywy rzeki Eğk to: Mazurka, Poğomska Mğyn·wka, Gawlik, Karmel·wka, R·Ũanica, Kanağ Kuwasy, Binduga.

Eğk w 1999 roku badana byğa na cağym odcinku leŨŃcym w granicach wojew·dztwa podlaskiego od Grajewa do ujŜcia do Biebrzy.

Tabela 34.Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja

w·d rzeki Eğk w 1999 roku

Stanowisko PoğoŨenie stanowiska

Km biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1 miejscowoŜĺ Grajewo 25,3 R

okreŜlenie stanu czystoŜci rzeki przed Grajewem

III miano Coli

2 miejscowoŜĺ Szymany 22,6 R

okreŜlenie stanu czystoŜci rzeki po przyjňciu zanieczyszczeŒ z Grajewa

IIIazot azotynowy, fosforany, miano Coli

3 miejscowoŜĺ Osowiec 1,2 R

okreŜlenie stanu czystoŜci przed ujŜciem do Biebrzy

IIIChZT-Cr, azot azotynowy, miano Coli

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Tabela 35. Wykaz Ŧr·değ zanieczyszczeŒ w zlewni rzeki Eğk

na terenie wojew·dztwa podlaskiego

L.p.

MiejscowoŜĺ, nazwa zakğadu Typ oczyszczalni

IloŜĺ

Ŝciek·w [m3/d]

Ğadunek dobowy [kg/d]

Uwagi

miejscowoŜĺ Grajewo (odbiornik bezpoŜredni r·w melioracyjny - dopğyw Eğku)

1 Sp·ğdzielnia Mlecz. "MLEKPOL"

mechaniczno-biologiczna

osad czynny

1934,0

BZT5 - 19,3

zawiesina - 21,3

fosfor og. - 10,4

Stwierdzono niewielkie przekroczenia stňŨeŒ dopuszczalnych fosforu og·lnego.

2Produkcyjno-Usğugowa Sp·ğdzielnia Pracy "ZAKREM"

mechaniczno-biologicznakontener KOS-2

18,2BZT5 - 0,4zawiesina - 1,7fosfor og. - 0,2

Stwierdzono bardzo duŨe przekroczenie stňŨenia dopuszczalnego zawiesiny oraz mniejsze fosforu og·lnego i BZT5.

3 Zakğad WodociŃg·w i Kanalizacji

mechaniczno-biologicznaosad, zğoŨai stawy biol,PIX

3005,0BZT5 - 27,6zawiesina - 30,1fosfor og. - 16,6

Stwierdzono znaczne przekroczenie stňŨenia fosforu og·lnego.

4

Zakğ. Pğyt Wi·rowych S.A.Oczyszczalnia w·d deszczowo--przemysğowych

mechaniczno-hydrobotaniczna 109,0

BZT5 - 2,7zawiesina - 2,8fosfor og. - 0,03

Prawidğowa praca oczyszczalni. Stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego stňŨenia BZT5.

miejscowoŜĺ Wojewodzin (odbiornik bezpoŜredni rzeki Binduga - dopğyw Eğku)

5Zesp·ğ Szk·ğ Rolniczych oczyszczalnia

mechaniczno-biologiczna typ BIOVAC, PIX

16,7

BZT5 - 0,2zawiesina - 0,07fosfor og. - 0,004

Oczyszczalnia pracuje prawidğowo.

Wyniki kontroli Ŧr·değ zanieczyszczeŒ

Oczyszczalnia miejska w Grajewieeksploatowana przez Zakğad WodociŃg·w i Kanalizacji w Grajewie. Jest to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna ze zğoŨem biologicznym i osadem czynnym (dwa ciŃgi technologiczne), o

przepustowoŜci 6000 m3/d. Oczyszczalnia pracuje prawidğowo, jednak pomimo funkcjonowania w ciŃgu technologicznym stawu stabilizacyjno-napo-wietrzajŃcego peğniŃcego funkcjň IIIo oczyszczania, stwierdza siň ciŃgğe przekroczenia dopuszczalnego stňŨenia fosforu og·lnego, za co naliczane sŃ kary. Konieczna jest modernizacja oczyszczalni w zakresie redukcji fosforu. Problem zagospodarowania osad·w Ŝciekowych z oczyszczalni jest rozwiŃzany.

Oczyszczalnia Produkcyjno-Usğugowej Sp·ğdzielni Pracy "ZAKREM" w Grajewie. ścieki z zakğadu, wyğŃcznie socjalno-bytowe, oczyszczane sŃ na oczyszczalni mechaniczno-biologicznej typu KOS-2 z biologicznym zğoŨem

tarczowym. PrzepustowoŜĺ oczyszczalni wynosi 50 m3/d. Oczyszczalnia nie zapewnia prawidğowych parametr·w oczyszczania Ŝciek·w. Notuje siň przekroczenia stňŨeŒ w zakresie BZT5, zawiesiny, i fosforu og·lnego.

Oczyszczalnia przemysğowa Sp·ğdzielni Mleczarskiej "MLEKPOL" w Grajewie. Na oczyszczalniň mechaniczno-biologicznŃ z osadem czynnym, o przepustowoŜci 2700 m3/d, odprowadzane sŃ Ŝcieki technologiczne i socjalnobytowe z mleczarni oraz Ŝcieki socjalne z: Zakğad·w Pğyt Wi·rowych S.A. w Grajewie, dzielnicy przemysğowej Grajewa, 3 blok·w mieszkalnych na Osiedlu Poğudnie, a takŨe popğuczyny z zakğadowej stacji uzdatniania wody. Oczyszczalnia pracuje prawidğowo. Notowane sŃ jednak niewielkie przekroczenia stňŨenia fosforu og·lnego za co zakğadowi wymierzana jest kara. Problem zagospodarowania osad·w Ŝciekowych z oczyszczalni jest rozwiŃzany.

Oczyszczalnia przemysğowa w Zakğadach Pğyt Wi·rowych S.A. w Grajewie. ścieki deszczowo-przemysğowe z terenu zakğadu oczyszczane sŃ na oczyszczalni hydrobotanicznej o przepustowoŜci 1300 m3/d. W oczyszczonych Ŝciekach stwierdza siň niewielkie przekroczenia stňŨeŒ dopuszczalnych w zakresie BZT5, za co naliczane sŃ kary.

Oczyszczalnia komunalna Zespoğu Szk·ğ Rolniczych w Wojewodzinie. ścieki z budynku szkoğy, internatu, blok·w mieszkalnych i warsztatu szkolnego odprowadzone sŃ jednym ciŃgiem kanalizacyjnym na oczyszczalniň

mechaniczno-biologicznŃ typu BIOVAC, o przepustowoŜci 60 m3/d. Na oczyszczalni dziağa linia technologiczna dawkowania PIX-u do redukcji zwiŃzk·w fosforu. Oczyszczalnia pracuje prawidğowo. Problem zagospodarowania osad·w Ŝciekowych z oczyszczalni jest w trakcie rozwiŃzywania.

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt w miejscowoŜci Grajewo

JakoŜĺ wody rzeki na odcinku powyŨej Grajewa cechuje siň dobrymi, II-klasowymi parametrami badanych wskaŦnik·w fizykochemicznych. Og·lna ocena jest zaniŨona do III klasy z powodu gorszego stanu sanitarnego.

Punkt w miejscowoŜci Szymany

Klasyfikacja og·lna w·d Eğku, po przyjňciu zanieczyszczeŒ z Grajewa, nie ulega zmianie (III klasa). Na jednakowym poziomie, w granicach klasy III, utrzymuje siň stan sanitarny rzeki. Nieznacznie pogarsza siň natomiast jakoŜĺ w·d pod wzglňdem parametr·w fizykochemicznych. Azot azotynowy i fosforany przyjmujŃ wartoŜci mieszczŃce siň w III klasie czystoŜci.

Punkt w miejscowoŜci Osowiec

Biebrza przyjmuje wody rzeki Eğk zaliczone r·wnieŨ do III klasy czystoŜci. WartoŜci wiňkszoŜci parametr·w fizykochemicznych mieszczŃ siň w granicach charakterystycznych dla klasy I i II. WyjŃtek stanowi azot azotynowy, kt·rego dwukrotnie podwyŨszone w ciŃgu roku stňŨenia, zaniŨyğy og·lnŃ klasyfikacjň fizyko-chemicznŃ. Stan sanitarny rzeki, tak jak i w pozostağych przekrojach pomiarowych, utrzymağ siň w normatywach klasy III.

Dziağania inwestycyjne w zlewni rzeki Eğk

Do waŨniejszych inwestycji i dziağaŒ proekologicznych dotyczŃcych ochrony w·d w zlewni Eğku na terenie

dziağania Delegatury w ĞomŨy, zrealizowanych w ostatnich latach naleŨŃ:

ǒ uruchomienie w 1994 roku oczyszczalni Ŝciek·w w Zakğadach Pğyt Wi·rowych w Grajewie;ǒ modernizacja i rozbudowa w 1994 roku oczyszczalni Ŝciek·w dla miasta Grajewa;ǒ uruchomienie w 1995 roku oczyszczalni Ŝciek·w w Zespole Szk·ğ Rolniczych w Wojewodzinie;ǒ uruchomienie w 1995 roku punktu zlewnego nieczystoŜci pğynnych na oczyszczalni Ŝciek·w w Grajewie.

W 1999 roku w zakresie gospodarki Ŝciekowej nie prowadzone byğy na tym terenie wiňksze inwestycje.

Wnioski

2. JakoŜĺ w·d rzeki Eğk, na terenie wojew·dztwa podlaskiego, ocenianej dotychczas jako jeden z najbardziej zanieczyszczonych dopğyw·w Biebrzy, odpowiadağa od 1997 roku III klasie czystoŜci. O og·lnej klasyfikacji decydowağ gğ·wnie wskaŦnik bakteriologiczny zaliczony na cağym badanym odcinku do III klasy i w mniejszym stopniu parametry fizykochemiczne.

4. Odcinek powyŨej Grajewa charakteryzuje siň dobrymi parametrami fizykochemicznymi. Wszystkie badane wskaŦniki mieszczŃ siň w granicach okreŜlonych dla klasy I i II. Po przyjňciu zanieczyszczeŒ z miasta jakoŜĺ w·d rzecznych, aŨ do ujŜcia do Biebrzy, pogarsza siň i stňŨenia parametr·w z grupy biogen·w zaniŨajŃ og·lnŃ klasyfikacjň do klasy III.

5. Pod wzglňdem sanitarnym, na cağej badanej dğugoŜci, Eğk zostağa zaliczona do III klasy czystoŜci. Wprawdzie metoda stňŨeŒ gwarantowanych ocenia przekr·j pomiarowy w Szymanach, jako pozanormatywny, pod wzglňdem bakteriologicznym, jednak o obnizeniu klasyfikacji zadecydowağo tylko jednorazowe przekroczenie wartoŜci miana Coli.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.8. Jabğonka

Jabğonka, dopğyw IV-rzňdu, jest lewobrzeŨnym dopğywem Gaci, z kt·rŃ ğŃczŃc siň uchodzi do Narwi na 228,4 km jej biegu. DğugoŜĺ rzeki wynosi 29,3 km, a ğŃcznie z przyujŜciowym odcinkiem Gaci 38,5 km. Wiňkszymi dopğywami rzeki sŃ: PrŃtnik i DŃb.

Rzeka Jabğonka badana byğa w 1999 roku w dw·ch punktach pomiarowych, powyŨej Zambrowa w Woli Zambrowskiej oraz poniŨej wszystkich zrzut·w Ŝciek·w z miasta w miejscowoŜci Nag·rki. Lokalizacja punktu sğuŨy okreŜleniu wpğywu zanieczyszczeŒ odprowadzanych z Zambrowa. Gaĺ badana byğa na odcinku przyujŜciowym, w celu okreŜlenia jakoŜci w·d dopğywajŃcych do Narwi.

Tabela 36. Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja Jabğonki w 1999 roku

Stanowisko PoğoŨenie stanowiska

Km biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1 miejscowoŜĺ Wola Zambrowska 22,0a R

okreŜlenie jakoŜci w·d rzeki poniŨej Zambrowa

IIIazot azotynowy, fosforany, fosfor og·lny, miano Coli

2 miejscowoŜĺ Nag·rki 15,7a R

okreŜlenie wpğywu Ŝciek·w z m. Zambr·w na odbiornik

n.o.n.

tlen rozpuszczony, BZT5, azot amonowy, azot azotynowy, fosforany, fosfor og·lny, miano Coli

a - KilometraŨ punktu liczony od ujŜcia Gaci do Narwi

ťr·dğa zanieczyszczeŒ w·d

Tabela 37. Wykaz wiňkszych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ w zlewni rzeki Jabğonki

L.p.

MiejscowoŜĺ, nazwa zakğadu Typ oczyszczalni

IloŜĺ

Ŝciek·w [m3/d]

Ğadunek dobowy[kg/d]

Uwagi

miejscowoŜĺ Zambr·w (odbiornik bezpoŜredni - rzeki Jabğonka)

1Zambrowskie Ciepğownictwo i WodociŃgi

mechaniczno-biologicznaBIOOXYBLOK,stawy biologiczne

2 037,6

BZT5 - 9,8zawiesina - 20,4fosfor og. - 7,5

Dobra praca oczyszczalni. Okresowo notowane niewielkie przekroczenie stňŨenia fosforu og·lnego.

2 OSM mechaniczno-biologicznaosad czynny PIX

377,5

BZT5 - 2,2zawiesina - 19,4fosfor og. - 3,9

Stwierdzone okresowe przekroczenia dopuszczalnego stňŨenia zawiesiny i czňste fosforu og·lnego.

3Przedsiňbiorstwo Przemysğu Baweğnianego ZAMTEX S.A.

wody pochğodnicze 400,0

BZT5 - 2,2

zawiesina - 4,0fosfor og. - 0,2

4 PHUP MOTOZBYTMyjnia samochodowa

2 separatory koalescencyjne wňglowodor·w

5,0

BZT5 - 0,1zawiesina - 0,09fosfor og. - 0,002

miejscowoŜĺ Jabğonka KoŜcielna (odbiornik bezpoŜredni - rzeki Jabğonka)

5Szkoğa Podstawowa

w Jabğonce KoŜcielnej

mechaniczna - osadnik trzykomorowy 2,7

BZT5 - 0,3zawiesina - 0,1fosfor og. - 0,1

Brak pozwolenia wodnoprawnego na odprowadzanie Ŝciek·w. Brak Ŝrodk·w na budowň oczyszczalni. Zakğad pğaci kary.

miejscowoŜĺ Dğugob·rz (odbiornik bezpoŜredni - rzeki PrŃtnik, dopğyw Jabğonki)

6Specjalny OŜrodek Szkolno-Wychowawczy w Dğugoborzu

mechaniczno-biologiczna

typu ELJOT-50

19,1BZT5 - 0,2zawiesina - 0,5fosfor og. - 0,06

Oczyszczalnia pracuje prawidğowo.

miejscowoŜĺ Poryte JabğoŒ (odbiornik bezpoŜredni - rzeki Jabğonka)

7

Osiedle mieszkaniowe w Porytem Jabğoni GMZSP WIZNA w GrŃdach Woniecko

mechaniczna

osadnik gnilny i pole filtracyjne

4,9BZT5 - 1,3zawiesina - 0,7fosfor og. - 0,06

Zakğad nie posiada pozwolenia wodnoprawnego na odprowadzanie Ŝciek·w i pğaci kary.

miejscowoŜĺ Czerwony B·r (odbiornik bezpoŜredni r·w melioracyjny dopğyw Jabğonki)

8 Jednostka Wojskowa w Czerwonym Borze

mechaniczno-biologicznazğoŨe biologiczne

87,3

BZT5 - 2,0zawiesina - 4,0azot amon. - 0,8 fosfor og. - 0,3

Zanotowano przekroczenia dopuszczalnego stňŨenia azotu amonowego.

Wyniki kontroli Ŧr·değ zanieczyszczeŒ

Miejska oczyszczalnia komunalna w Zambrowie eksploatowana jest przez Zambrowskie Ciepğownictwo i WodociŃgi Sp. z o.o. W oczyszczalni mechaniczno-biologicznej o prze-pustowoŜci 6500 m3/d, wyposaŨonej w reaktory typu BIOOXYBLOK i 2 stawy stabilizacyjne, w roku 1999 wğŃczono do eksploatacji instalacjň do defosfatacji Ŝciek·w. Oczyszczalnia pracuje prawidğowo. Stwierdzono jednak przekroczenia dopuszczalnych stňŨeŒ fosforu og·lnego. Zakğad pğaci kary. Oczyszczalnia przy obecnie dziağajŃcej technologii oczyszczania Ŝciek·w i pomimo dziağania instalacji do defosfatacji, nie jest w stanie zapewniĺ wymaganej redukcji stňŨeŒ fosforu og·lnego. Konieczna jest modernizacja oczyszczalni w zakresie redukcji biogen·w. Problem zagospodarowania osad·w Ŝciekowych z oczyszczalni nie jest w peğni rozwiŃzany, brak jest wszystkich badaŒ koniecznych do wydania pozwolenia na ich wykorzystanie.

Oczyszczalnia komunalna Specjalnego OŜrodka Szkolno-Wychowawczego w Dğugoborzu jest oczyszczalniŃ mechaniczno-biologicznŃ typu ELJOT-50 ze zğoŨem biologicznym o przepustowoŜci 62 m3/d. Oczyszczone Ŝcieki w iloŜci ok. 19 m3/d odpğywajŃ do rzeki PrŃtnik, dopğywu Jabğonki. Oczyszczalnia zapewnia wğaŜciwe parametry oczyszczanych Ŝciek·w. Problem zagospodarowania osad·w Ŝciekowych z oczyszczalni jest rozwiŃzany.

Osiedle Mieszkaniowe w Porytem Jabğoni administrowane przez Gospodarstwo Mieszkaniowe Zasobu Skarbu PaŒstwa WIZNA w GrŃdach Woniecko. ścieki komunalne z osiedla w iloŜci ok. 5 m3/d po podczyszczeniu na osadniku gnilnym i polu filtracyjnym, odprowadzane sŃ bez wymaganego pozwolenia wodnoprawnego do rzeki Jabğonki.

Oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna z osadem czynnym Okrňgowej Sp·ğdzielni Mleczarskiej w Zambrowie o przepustowoŜci 800 m3/d. Do redukcji biogen·w stosowany jest preparat PIX. W toku przeprowadzanych kontroli stwierdza siň przekroczenia w Ŝciekach oczyszczonych dopuszczalnych stňŨeŒ fosforu og·lnego i zawiesiny. Zakğad posiada rozwiŃzany problem gospodarki osadami Ŝciekowymi.

Przedsiňbiorstwo Przemysğu Baweğnianego ZAMTEX S.A. w Zambrowie - odprowadza kolektorem wody pochğodnicze w iloŜci 400 m3/d do rzeki Jabğonki. Odprowadzane wody odpowiadajŃ warunkom pozwolenia wodnoprawnego. Konieczne jest utrzymywanie w dobrym stanie kolektora odprowadzajŃcego, aby nie stanowiğ on Ŧr·dğa wt·rnego zanieczyszczenia tych w·d.

Myjnia Samochodowa PHUP "MOTOZBYT" w Zambrowie - Ŝcieki technologiczne z myjni w iloŜci 5 m3/d (iloŜĺ dopuszczalna 30 m3/d) po podczyszczeniu na dw·ch koalescencyjnych separatorach wňglowodor·w, odprowadzane sŃ do kanalizacji deszczowej uchodzŃcej do Jabğonki. W odprowadzanych Ŝciekach nie notuje siň przekroczeŒ stňŨeŒ dopuszczalnych.

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt w miejscowoŜci Wola Zambrowska

Woda rzeki dopğywajŃcej do miasta cechowağa siň III-klasowymi wartoŜciami parametr·w z grupy biogen·w oraz wskaŦnika zanieczyszczenia sanitarnego - miano Coli. WartoŜci wszystkich pozostağych badanych wskaŦnik·w mieŜciğy siň w granicach okreŜlonych dla klasy I i II.

Punkt w miejscowoŜci Nag·rki

Bardzo obniŨyğa siň jakoŜĺ w·d rzeki po przyjňciu Ŝciek·w z Zambrowa. Rzeka bňdŃca odbiornikiem

zanieczyszczeŒ komunalnych i przemysğowych z miasta cechuje siň deficytem tlenowym i wysokim ponadnormatywnym biochemicznym zapotrzebowaniem tlenu, kt·ry potrzebny jest do rozğoŨenia dostarczonej materii organicznej. Rzekň zdeklasowağy r·wnieŨ takie parametry jak azot amonowy, azot azotynowy (dziesiňĺ razy przekroczone normy), fosforany i fosfor og·lny. Dwa ostatnie wskaŦniki w prawie 100% zostağy wykluczone poza obowiŃzujŃce normy. Jabğonka poniŨej Zambrowa cechowağa siň r·wnieŨ bardzo niskŃ jakoŜciŃ sanitarnŃ. OŜmiokrotnie w ciŃgu roku wskaŦnik zanieczyszczenia sanitarnego - miano Coli, nie mieŜciğ siň nawet w granicach okreŜlonych dla III klasy czystoŜci.

Dziağania inwestycyjne w zlewni rzeki Jabğonki

Do waŨniejszych inwestycji proekologicznych w zlewni Jabğonki zrealizowanych w latach 1993-1998 naleŨŃ:

ǒ uruchomienie w 1994 roku oczyszczalni Ŝciek·w dla miasta Zambrowa;ǒ uruchomienie w 1994 roku podczyszczalni Ŝciek·w w Wytw·rczo-Usğugowej Sp·ğdzielni Pracy w Zambrowie;

ǒ rozbudowa w 1996 roku miejskiej sieci kanalizacyjnej w Zambrowie;ǒ modernizacja w 1996 roku oczyszczalni Ŝciek·w w Okrňgowej Sp·ğdzielni Mleczarskiej w Zambrowie;ǒ uruchomienie w 1996 roku oczyszczalni Ŝciek·w dla OŜrodka Szkolno-Wychowawczego w Dğugoborzu;ǒ wğŃczenie w 1999 roku do eksploatacji instalacji do defosfatacji Ŝciek·w w oczyszczalni miejskiej eksploatowanej przez Zambrowskie Ciepğownictwo i WodociŃgi Sp. z o.o.

Wnioski

1. Pomimo dobrego funkcjonowania oczyszczalni komunalnej dla miasta Zambrowa i zakoŒczenia modernizacji oczyszczalni OSM w Zambrowie, nie moŨna m·wiĺ o widocznej zmianie jakoŜci Jabğonki. NaleŨy wiŃzaĺ ten stan z nagromadzonymi przez lata osadami rzecznymi, kt·re teraz wypğukiwane zanieczyszczajŃ rzekň. NaleŨağo by zwr·ciĺ teŨ uwagň na koniecznoŜĺ rozbudowy kanalizacji w mieŜcie, szczeg·lnie w czňŜci poğoŨonej bezpoŜrednio przy rzece i zalewie.

2. PoniŨej Zambrowa Jabğonka prowadziğa wody pozaklasowe zar·wno w zakresie zanieczyszczeŒ fizykochemicznych jak i sanitarnych. ZarzŃdzenie 18/71 zakğada utrzymanie II klasy czystoŜci. W dopuszczalnej dla w·d klasyfikacji nie mieŜciğy siň stňŨenia parametr·w organicznych i biogennych, przy czym wyniki pozaklasowe tych pierwszych stwierdzane byğy najwyŨej czterokrotnie w ciŃgu roku (tlen rozpuszczony). Natomiast aŨ w ponad 90% uzyskanych w ciŃgu roku wynik·w stňŨenia fosforan·w i fosforu og·lnego oraz 83% wynik·w stňŨenia azotu azotynowego wykraczağo poza normy.

3. Jabğonka poniŨej Zambrowa cechowağa siň r·wnieŨ bardzo niskŃ jakoŜciŃ sanitarnŃ. OŜmiokrotnie (66,7%), spoŜr·d dwunastu uzyskanych wynik·w badania miana Coli zakwalifikowano jako pozaklasowe, 25% mieŜciğo siň w III klasie czystoŜci, 8,3% w II klasie czystoŜci. Nie zanotowano wynik·w z zakresu I klasy czystoŜci.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.9. Gaĺ

LewobrzeŨny dopğyw Narwi III-rzňdu, badany i analizowany ğŃcznie z rzekŃ JablonkŃ.

Tabela 38. Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja rzeki Gaĺ w 1999 roku

Stanowisko PoğoŨenie stanowiska

Km biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1 rzeka Gaĺw m. Gaĺ 5,6 R

okreŜlenie stanu czystoŜci przed ujŜciem do Narwi

n.o.n.azotyny, fosfor og. fosforany, miano Coli

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt miejscowoŜci Gaĺ

Gaĺ badana na odcinku przyujŜciowym wprowadza do Narwi wody nie odpowiadajŃce normom ze wzglňdu na wysoki poziom zanieczyszczeŒ biogennych i sanitarnych, nie speğnia wiňc zakğadanych zarzŃdzeniem 18/71 norm II klasy czystoŜci.

Wnioski

1. Gaĺ badana na odcinku przyujŜciowym wprowadzağa do Narwi wody nie odpowiadajŃce normom ze wzglňdu na wysoki poziom zanieczyszczeŒ biogennych i sanitarnych.

2. Podobnie jak w latach poprzednich przekroczenia dopuszczalnych wartoŜci stwierdza siň w zakresie stňŨeŒ azotu azotynowego, fosforan·w i fosforu og·lnego oraz miana Coli. Jednak juŨ od 1997 roku nie notowano w rzece niedobor·w tlenu (wskaŦnik iloŜci tlenu rozpuszczonego w 100% mieŜciğ siň w I klasie czystoŜci). W I i II klasie czystoŜci mieŜciğa siň r·wnieŨ wiňkszoŜĺ wartoŜci stňŨeŒ wskaŦnik·w zanieczyszczenia organicznego (ChZT-Cr i utlenialnoŜci).

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.10. ĞomŨyczka

ĞomŨyczka jest III-rzňdowym, lewostronnym dopğywem Narwi o dğugoŜci 16,4 km, o powierzchni zlewni r·wnej 74

km2. Rzeka wpada do Narwi na 200,8 km jej biegu.

ĞomŨyczka jest ciekiem pğynŃcym w bezpoŜrednim sŃsiedztwie piňciu wsi, a w jej dolnym odcinku poğoŨona jest czňŜĺ przemysğowa ĞomŨy. Gğ·wnym Ŧr·dğem zanieczyszczenia ĞomŨyczki na terenie miasta sŃ kolektory odprowadzajŃce wody opadowe z kanalizacji deszczowej z okoğo 2/3 terenu ĞomŨy. Ponadto w okresie letnim do rzeki mogŃ dostawaĺ siň Ŝcieki z Przedsiňbiorstwa Produkcyjno-Budowlanego "FABET" S.C. w ĞomŨy. ścieki technologiczne powstajŃce z pielňgnacji betonu i z prac porzŃdkowych sŃ kierowane na osadnik poziomy i nastňpnie odprowadzane do kanalizacji burzowej majŃcej ujŜcie do ĞomŨyczki.

Na ĞomŨyczce zlokalizowano trzy punkty pomiarowo-kontrolne badane w ramach monitoringu regionalnego. Pierwszy, powyŨej ĞomŨy, na moŜcie przy ulicy PoznaŒskiej. Drugi, w centrum ĞomŨy, na moŜcie przy ul. Wojska Polskiego i trzeci, na odcinku przyujŜciowym, na Grobli Jednaczewskiej.

Tabela 39. Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja

w·d ĞomŨyczki w 1999 roku

Stanowisko PoğoŨenie stanowiska

Km biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1

miejscowoŜĺ ĞomŨa,

ul. PoznaŒska

7,5 RokreŜlenie stanu czystoŜci rzeki powyŨej ĞomŨy

n.o.n. miano Coli

2

miejscowoŜĺ ĞomŨa,ul. Wojska Polskiego

5,4 R

okreŜlenie stanu czystoŜci rzeki po przyjňciu zanieczyszczeŒ z ĞomŨy

n.o.n.tlen rozpuszczony, azot azotynowy, miano Coli

3

miejscowoŜĺ ĞomŨa,Grobla Jednaczewska

1,1 Rstan czystoŜci rzeki poniŨej ĞomŨy, na ujŜciu do Narwi

n.o.n. zawiesina, miano Coli

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt w miejscowoŜci ĞomŨa, ul. PoznaŒska

W punkcie tym zanotowano przekroczenia dopuszczalnych wartoŜci wskaŦnika zanieczyszczenia sanitarnego - miano Coli. III-klasowe wartoŜci przyjňğy niekt·re parametry z grupy biogen·w (azot azotynowy i zwiŃzki fosforu),

stňŨenia pozostağych badanych wskaŦnik·w nie wykroczyğy poza normy dopuszczalne dla klasy I i II.

Punkt w miejscowoŜci ĞomŨa, ul. Wojska Polskiego

PoniŨej ujŜcia kolektor·w deszczowych z ĞomŨy stwierdzono pogorszenie jakoŜci w·d rzecznych pod wzglňdem parametr·w fizykochemicznych. W punkcie tym notowano deficyty tlenowe i wysokie stňŨenia azotu azotynowego, co miağo wpğyw na rocznŃ ocenň og·lnŃ, kwalifikujŃcŃ rzekň do w·d pozaklasowych.

Punkt w miejscowoŜci ĞomŨa, Grobla Jednaczewska

Ten punkt pomiarowy na ĞomŨyczce r·wnieŨ nie speğniağ wymog·w zakğadanej III klasy czystoŜci. Do w·d nie odpowiadajŃcych normom zaliczono go ze wzglňdu na przekroczenia dopuszczalnych wartoŜci wskaŦnik·w organicznych - tlenu rozpuszczonego i BZT5. Stwierdzono jednorazowo pozanormatywne wartoŜci stňŨeŒ azotu azotynowego i miana Coli, tak wyraŦnie odbiegajŃce od pozostağych, Ũe zgodnie z przyjňtŃ stastycznŃ metodŃ oceny jakoŜci w·d, nie zostağy uwzglňdnione w ocenie wynikowej.

Zdarzenia o charakterze NZś

27 kwietnia 1999 roku nastŃpiğ wyciek okoğo 500 litr·w oleju opağowego do rzeki ĞomŨyczki. W wyniku Ũmudnych, wielogodzinnych dziağaŒ kontrolnych ustalono Ŧr·dğo i sprawcň zdarzenia. Akcja oczyszczania rzeki oraz uprzŃtania produkt·w prowadzonych dziağaŒ trwağa przez cztery dni i byğa prowadzona pod nadzorem IOś. Rzeka ĞomŨyczka, aŨ do jej ujŜcia do Narwi oraz Narew, na zagroŨonym odcinku, byğy przez cağy czas prowadzonej akcji patrolowane przez inspektor·w. Nie stwierdzono przedostania siň oleju poza ostatnie zapory ustawione na ĞomŨyczce, a tym bardziej zanieczyszczenia Narwi. Nie stwierdzono na Ũadnym odcinku ĞomŨyczki, r·wnieŨ na odcinku zanieczyszczonym, widocznego wpğywu tego zanieczyszczenia na stan Ũycia biologicznego. Nie stwierdzono Ŝniňtych ryb. Nie stwierdzono skutk·w negatywnego wpğywu na inne organizmy wodne. Przeprowadzone w Laboratorium Delegatury w ĞomŨy badania pr·bek pobranej wody r·wnieŨ nie wykazağy zauwaŨalnego pogorszenia jej jakoŜci.

Wnioski

1. BadanŃ dğugoŜĺ rzeki ĞomŨyczki wykluczono poza dopuszczalne normy ze wzglňdu na okresowo wystňpujŃcy, w okresie roztop·w i intensywnych opad·w, wzrost zanieczyszczenia fizykochemicznego i bakteriologicznego.

2. WyraŦnie najlepsze parametry jakoŜci rzeki zanotowano w przekroju zloaklizowanym przy ul. PoznaŒskiej (przed miastem), gdzie o dyskwalifikacji w·d zadecydowağy jedynie pozanormatywne wartoŜci miana Coli typu kağowego. Wyniki badaŒ sugerujŃ, iŨ przyczynŃ przekroczenia wartoŜci dopuszczalnych tego wskaŦnika jest odprowadzanie zanieczyszczeŒ komunalnych z leŨŃcych powyŨej wsi oraz osiedla domk·w jednorodzinnych. Warto zauwaŨyĺ fakt, Ũe przekroczenia jakoŜci sanitarnej w·d stwierdzono tylko dwukrotnie w ciŃgu roku.

3. środkowy bieg rzeki charakteryzuje siň wystňpowaniem deficyt·w tlenowych, jak teŨ stwierdzonym raz w roku podwyŨszonym stňŨeniem azotu azotynowego, kt·re to wskaŦniki wpğynňğy na obniŨenie og·lnej klasyfikacji tego punktu. W 17% pobranych pr·b, zanotowano pozaklasowe wartoŜci wskaŦnika zanieczyszczenia sanitarnego - miana Coli.

4. Wykluczeniu poza obowiŃzujŃce normy ujŜciowego odcinka ĞomŨyczki zadecydowağo niskie stňŨenie tlenu rozpuszczonego oraz wysokie wartoŜci wskaŦnika zanieczyszczenia organicznego - BZT5. Wyniki badaŒ wskazujŃ na okresowe nadmierne obciŃŨenie rzeki zanieczyszczeniami zrzucanymi kolektorami burzowymi. O okresowym charakterze wzrostu zanieczyszczenia Ŝwiadczy fakt, Ũe ze wszystkich pobranych pr·b aŨ 83% cechowağo siň I-klasowymi wartoŜciami BZT5, a tylko 17% wartoŜciami pozanormatywnymi.

5. W celu zminimalizowania zanieczyszczenia w·d, konieczne jest zainstalowanie urzŃdzeŒ oczyszczajŃcych w postaci separator·w na kolektorach burzowych majŃcych ujŜcie do rzeki, a w szczeg·lnoŜci na kolektorze przy ulicy Piğsudskiego. Delegatura WIOś w ĞomŨy zgğosiğa wniosek w tej sprawie do prezydenta Miasta ĞomŨy.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.11. Pisa

Rzeka Pisa jest prawostronnym dopğywem Narwi III rzňdu, leŨŃcym w dorzeczu Wisğy. DğugoŜĺ cağkowita rzeki wynosi 142,2 km (ğŃcznie ze szlakiem Ũeglownym Wielkich Jezior Mazurskich), w tym 50,8 km dolnego odcika

rzeki znajduje siň na terenie wojew·dztwa podlaskiego. Powierzchnia cağkowita zlewni rzeki wynosi 4499,8 km2.

Za poczŃtek Pisy przyjmuje siň system Wielkich Jezior Mazurskich, a w szczeg·lnoŜci przekr·j wodowskazowy w GiŨycku na Kanale ĞuczaŒskim, ğŃczŃcym jeziora Niegocin i Kisajno.

Od wodowskazu GiŨycko do jeziora RoŜ kilometraŨ Pisy poprowadzony zostağ drogŃ wodnŃ Wielkich Jezior Mazurskich. WğaŜciwy bieg Pisy zaczyna siň od wypğywu z jeziora RoŜ (Warszawskiego).

Pisa posiada charakter rzeki nizinnej z licznymi meandrami i starorzeczami. Gğ·wne dopğywy to: Rybnica, TuroŜl, Rudna, Pisza Woda, Wincenta, Skroda oraz uchodzŃce do systemu Wielkich Jezior Mazurskich: Krutynia, Orzysza, świňcek, WňŨ·wka.

Rzeka jest drogŃ wodnŃ ğŃczŃcŃ Wielkie Jeziora Mazurskie z NarwiŃ. System Wielkich Jezior Mazurskich leŨŃcy w zlewni Pisy stanowi bardzo atrakcyjny i intensywnie wykorzystywany turystycznie obszar.

Na terenie wojew·dztwa podlaskiego dolna czňŜĺ zlewni Pisy poğoŨona jest we wschodniej czňŜci Niziny P·ğnocno-Mazowieckiej w mezoregionie zwanym R·wninŃ KurpiowskŃ. W zlewni nie wyksztağciğy siň wiňksze oŜrodki miejskie, stŃd teŨ mimo sğabych gleb jest to region typowo rolniczy. DğugoŜĺ rzeki w wojew·dztwie podlaskim wynosi 50,8 km. średnia szerokoŜĺ waha siň od 25 do 40 m, a Ŝrednia gğňbokoŜĺ od 1,0 do 1,8 m. Rzeka wykorzystywana jest tu r·wnieŨ do cel·w rekreacyjnych, gdzie w zlewni powstağy osiedla domk·w letniskowych.

Wiňkszymi dopğywami czňŜci zlewni Pisy poğoŨonej na terenie wojew·dztwa podlaskiego sŃ Skroda wraz z

dopğywem ĞabnŃ. Skroda ma dğugoŜĺ 52,5 km. Zlewnia obejmuje powierzchniň 430 km2. Odcinek rzeki o dğugoŜci 10 km jest uregulowany. Usytuowano tu 5 jaz·w kozğowych Ũelbetowych. średnia szerokoŜĺ rzeki wynosi ok. 4,5 m, a przy ujŜciu do Pisy - ok. 3,1 m. średnia gğňbokoŜĺ waha siň od 0,4 do 0,7 m.

Pisa jest odbiornikiem Ŝciek·w komunalnych i przemysğowych z Pisza oraz spğyw·w zanieczyszczeŒ z teren·w wykorzystywanych rolniczo i turystycznie.

W roku 1999 rzeka badana byğa w sieci monitoringu podstawowego w profilu ujŜciowym.

Tabela 40.Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja

w·d rzeki Pisy w 1999 roku

Stanowisko PoğoŨenie stanowiska

Km biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1 miejscowoŜĺ Morgowniki 1,1 P

okreŜlenie stanu czystoŜci przed ujŜciem do Narwi

III miano Coli

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt w miejscowoŜci Morgowniki

W punkcie zlokalizowanym na przyujŜciowym odcinku rzeki i badanym w rozszerzonym zakresie, okreŜlonym dla monitoringu podstawowego, stwierdzono dobrŃ jakoŜĺ w·d pod wzglňdem zanieczyszczeŒ fizykochemicznych. WskaŦniki tych zanieczyszczeŒ, podobnie jak w latach ubiegğych, mieŜciğy siň przewaŨnie w I i w mniejszym procencie w II klasie czystoŜci. WyjŃtek stanowi rtňĺ - jeden z parametr·w specyficznych zanieczyszczeŒ, z grupy metali ciňŨkich. Wyniki badaŒ wykazağy, iŨ jednorazowo wartoŜĺ tego zanieczyszczenia nie mieŜciğa siň w okreŜlonych normach, jednakŨe w zwiŃzku z tym, Ũe pozostağe zmierzone stňŨenia rtňci przyjňğy wartoŜci okreŜlone dla I klasy czystoŜci, uznano, iŨ byğ to wynik bğňdu w poborze lub oznaczeniu pr·by. O og·lnej klasyfikacji rzeki na tym odcinku decydowağ stan sanitarny w·d, kt·ry zaliczono do III klasy czystoŜci.

Wnioski

1. Pisa wprowadza do Narwi wody cechujŃce siň dobrŃ jakoŜciŃ fizykochemicznŃ. ŧaden z ocenianych parametr·w nie przyjŃğ wartoŜci wykraczajŃcej poza II klasň czystoŜci

2. Notowana jakoŜĺ w·d Pisy systematycznie, od wielu lat obniŨana jest do klasy III z powodu stanu sanitarnego. świadczy to o ciŃgle nie rozwiŃzanym problemie gospodarki Ŝciekowej w nadrzecznych wsiach oraz w coraz liczniej powstajŃcych nad jej brzegami, osiedlach domk·w letniskowych.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.12. Ğabna

NaleŨy do wiňkszych dopğyw·w Skrody. Jest dopğywem prawostronnym, V-rzňdu. Jej dğugoŜĺ wynosi 12,7 km, a

powierzchnia zlewni r·wna jest 60,84 km2. średnia szerokoŜĺ rzeki wynosi 1,3 m. Koryto rzeki zostağo w cağoŜci uregulowane. Ğabna jest odbiornikiem Ŝciek·w z Kolna - miasta nie posiadajŃcego oczyszczalni Ŝciek·w komunalnych.

Ğabna objňta byğa badaniami w ramach monitoringu regionalnego w latach 1995-1996 oraz w 1999 roku. Badania prowadzono jeden raz w miesiŃcu, w dw·ch punktach pomiarowo-kontrolnych. Punkty zlokalizowano powyŨej i poniŨej Kolna tak, aby uchwyciĺ stopieŒ oddziağywania miasta na stan czystoŜci rzeki.

Tabela 41. Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja

w·d rzeki Ğabny w 1999 roku

Stanowisko PoğoŨenie stanowiska

Km biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1 miejscowoŜĺ Gromadzyn Stary 8,2 R

okreŜlenie stanu czystoŜci powyŨej m. Kolna

III miano Coli

2 miejscowoŜĺ Kolno 3,9 R okreŜlenie wpğywu Ŝciek·w z m. Kolna n.o.n.

tlen rozpuszczony, BZT5, azot amonowy, azot og·lny, fosforany, fosfor og·lny, miano Coli

ťr·dğa zanieczyszczeŒ w·d

Tabela 42. Wykaz Ŧr·değ zanieczyszczeŒ zlewni rzeki Ğabny

L.p.

MiejscowoŜĺ, nazwa zakğadu Typ oczyszczalni

IloŜĺ

Ŝciek·w [m3/d]

Ğadunek dobowy [kg/d]

Uwagi

miejscowoŜĺ Kolno (odbiornik bezpoŜredni - rzeka Ğabna)

1

Sp·ğdzielnia Mleczarska

"MLEKPOL" w Grajewie Zakğad Prod. Mlecz. "KURPIANKA" w Kolnie

mechaniczno-biologicznaosad czynnystawy biologiczne

363,0

BZT5 - 3,8zawiesina - 6,5fosfor og. - 2,5azot og. - 15,7

Pogorszenie pracy oczyszczalni w zakresie redukcji biogen·w.

2

Zakğad WodociŃg·w, Kanalizacji i Energetyki Cieplnej w Kolnie

brak,

uŨytkowane sŃ lokalne osadniki

775,0BZT5 - 313zawiesina - 191fosfor og. - 9,3

Do roku 2000 miasto nie przystŃpiğo do budowy oczyszczalni Ŝciek·w i jest najpowaŨniejszym Ŧr·dğem zanieczyszczenia w·d powierzchniowych na terenie dziağania Delegatury WIOś w ĞomŨy.

Wyniki kontroli Ŧr·değ zanieczyszczeŒ

Najwiňkszym problemem Kolna jest nierozwiŃzana sprawa oczyszczania Ŝciek·w komunalnych. Zakğad WodociŃg·w, Kanalizacji i Energetyki Cieplnej w Kolnie odprowadza do Ğabny dwoma kolektorami Ŝcieki komunalne jedynie po podczyszczeniu na osadnikach, bez pozwolenia wodnoprawnego. IloŜĺ Ŝciek·w komunalnych i przemysğowych o bardzo wysokich stňŨeniach zanieczyszczeŒ organicznych i biogennych wynosi

ok. 775 m3/d. Powoduje to degradacjň w·d odbiornika. Do roku 2000 miasto nie rozpoczňğo prac budowlanych przy miejskiej oczyszczalni Ŝciek·w. SporzŃdzona zostağa jedynie dokumentacja inwestycji, a budŨet przewidziany na rok 2000 pozwoli jedynie na wybudowanie przepompowni Ŝciek·w oraz rurociŃg·w tğocznych.

Zakğad Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Kolnie wywozi Ŝcieki komunalne z budynk·w przez siebie administrowanych na nielegalne wylewisko znajdujŃce siň na terenie wysypiska miejskiego. ścieki odprowadzane

do ziemi nie sŃ oczyszczane. Zakğad odprowadza Ŝcieki w iloŜci ok. 31 m3/d bez pozwolenia wodnoprawnego i pğaci kary za naruszenie dopuszczalnych warunk·w jakim powinny odpowiadaĺ Ŝcieki odprowadzane do Ŝrodowiska. Wylewisko w Kolnie jest jedynym na terenie dziağania Delegatury w ĞomŨy miejscem odprowadzania do ziemi nieoczyszczonych Ŝciek·w.

W zwiŃzku z brakiem miejskiej oczyszczalni Ŝciek·w miasto Kolno zostağo umieszczone w lipcu 1999 roku na "LiŜcie obiekt·w szczeg·lnie szkodliwych dla Ŝrodowiska wojew·dztwa podlaskiego"

Ponadto na terenie Kolna funkcjonuje oczyszczalnia przemysğowa w Zakğadzie Produkcji Mleczarskiej "KURPIANKA" w Kolnie, od 1999 roku naleŨŃcym do Sp·ğdzielni Mleczarskiej "MLEKPOL" w Grajewie. Jest to

oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna, o przepustowoŜci 900 m3/d, ze stawami biologicznymi stanowiŃcymi IIIo oczyszczania Ŝciek·w. Pomimo funkcjonowania staw·w biologicznych notuje siň okresowe przekroczenia dopuszczalnych stňŨeŒ fosforu og·lnego i azotu og·lnego w Ŝciekach odprowadzanych do Ğabny.

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt w miejscowoŜci Gromadzyn Stary

Rzeka badana, powyŨej Kolna, w miejscowoŜci Gromadzyn Stary cechowağa siň dobrŃ jakoŜciŃ. Do III klasy czystoŜci zakwalifikowano w roku 1999 tylko jeden wskaŦnik, czyli wskaŦnik zanieczyszczenia sanitarnego - miano

Coli. Natomiast wszystkie parametry fizykochemiczne mieŜciğy siň przewaŨnie w I i w niewielkim procencie (tylko 3 wskaŦniki) w II klasie czystoŜci.

Punkt w miejscowoŜci Kolno

Drastycznie obniŨa siň jakoŜĺ w·d Ğabny poniŨej Kolna. JakoŜĺ w·d jest pozaklasowa ze wzglňdu na przekroczenia zar·wno w zakresie zanieczyszczeŒ fizykochemicznych jak i bakteriologicznych. W grupie wskaŦnik·w fizykochemicznych poza klasŃ znalazğy siň wskaŦniki zanieczyszczeŒ organicznych, czyli tlen rozpuszczony, BZT5 oraz zanieczyszczeŒ biogennych: azot azotynowy, fosforany i fosfor og·lny. średnioroczne

stňŨenie tlenu rozpuszczonego w wodzie maleje z 7 mg/dm3 (I klasa czystoŜci) w Gromadzynie do 2,8 mg/dm3 (n.o.n.) w Kolnie. WartoŜĺ BZT5 wzrosğa ponad 23-krotnie z 2,9 mg/dm3 (I klasa) do 68,2 mg/dm3 (n.o.n.). Okoğo 20-krotnie wzrosğy r·wnieŨ stňŨenia azotu amonowego, fosforan·w i fosforu og·lnego.

Po przyjňciu Ŝciek·w z Kolna zdecydowanie roŜnie r·wnieŨ skaŨenie bakteriologiczne rzeki. WskaŦnik tego zanieczyszczenia - miano Coli typu kağowego - wynosiğo w 1999 roku powyŨej Kolna - 0,02, a poniŨej miasta - 0,00004. Podobnie niekorzystne miano Coli typu kağowego notowano tu w 1995 roku - 0,0002 i w 1996 roku - 0,00004. OdpowiadajŃca tej wielkoŜci miana Coli najbardziej prawdopodobna liczba bakterii Coli typu kağowego w 100 ml wody z rzeki poniŨej Kolna wynosi 2300000.

Dziağania inwestycyjne w zlewni rzeki Ğabnej

Do waŨniejszych inwestycji i dziağaŒ proekologicznych dotyczŃcych ochrony w·d, zrealizowanych w ostatnich latach w Kolnie naleŨŃ:

ǒ uruchomienie w 1993 roku oczyszczalni Ŝciek·w z masarni PSS "SPOĞEM" w Kolnie (obecnie oczyszczalnia nie jest eksploatowana, a Ŝcieki wywoŨone sŃ na oczyszczalniň Zakğadu Mleczarskiego "KURPIANKA" w Kolnie);

ǒ modernizacja w 1995 roku oczyszczalni Ŝciek·w Sp·ğdzielni Mleczarskiej "KURPIANKA" w Kolnie

polegajŃca na wybudowaniu 2 staw·w biologicznych stanowiŃcych IIIo oczyszczania Ŝciek·w.

W 1999 roku nie prowadzono na terenie Kolna Ũadnych inwestycji w zakresie gospodarki Ŝciekowej.

Wnioski

1. JakoŜĺ w·d Ğabny pogarsza siň drastycznie do w·d pozaklasowych, po przyjňciu Ŝciek·w z leŨŃcego nad niŃ miasta Kolna. Jest to jedyne miasto tej wielkoŜci (ponad 11 tys. ludnoŜci) na terenie dziağania Delegatury WIOś w ĞomŨy nie posiadajŃce oczyszczalni Ŝciek·w komunalnych.

2. Konieczne jest pilne rozpoczňcie budowy komunalnej oczyszczalni Ŝciek·w. Wieloletnie odwlekanie tej inwestycji systematycznie wpğywa na degradacjň rzeki, a zmiany, kt·re zachodzŃ w jej ekosystemie, mogŃ okazaĺ siň nieodwracalne.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.13. Brok

Brok jest prawobrzeŨnym, IV-rzňdowym dopğywem Bugu, do kt·rego uchodzi na 87,4 km biegu, na terenie

wojew·dztwa mazowieckiego. DğugoŜĺ cağkowita rzeki wynosi 72,0 km, a powierzchni zlewni 819,8 km2. Na terenie wojew·dztwa podlaskiego poğoŨona jest g·rna czňŜc zlewni z odcinkiem rzeki o dğugoŜci 32,0 km. Ciek charakteryzuje siň mağym przepğywem, jest uregulowany i posiada mağo zasobnŃ w wodň zlewniň. Wiňkszymi dopğywami rzeki, w wiňkszoŜci uregulowanymi sŃ: Brok Mağy, Penchratka, Kanağ Szumowo-ĞŃtownica, Ciek spod DŃbrowy oraz Siennica.

Gğ·wnymi Ŧr·dğami zanieczyszczeŒ na terenie wojew·dztwa podlaskiego sŃ miejscowoŜci Wysokie Mazowieckie, CzyŨew i Szepietowo.

Tabela 43. Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja

w·d rzeki Brok w 1999 roku

Stano wisko

PoğoŨenie stanowiska

Km biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1 miejscowoŜĺ Michağki 64,7 R

okreŜlenie stanu czystoŜci rzeki po przyjňciu zanieczyszczeŒ z Wysokiego Mazowieckiego

n.o.n.

przewodnictwo wğ., tlen, rozpuszczony, ChZT-Cr, zawiesina og·lna, potas, azot amonowy, azot azotynowy, azot og·lny, fosforany, fosfor og·lny, miano Coli

2 miejscowoŜĺ Oğdaki 38,4 R

okreŜlenie stanu czystoŜci rzeki po przyjňciu z zanieczyszczeŒ komunalnych i przemysğowych z CzyŨewa

n.o.n. przewodnictwo wğaŜciwe, ChZT-Mn

ťr·dğa zanieczyszczeŒ w·d

Tabela 44. Wykaz Ŧr·değ zanieczyszczeŒ zlewni rzeki Brok w 1999 roku

MiejscowoŜĺ, nazwa zakğadu Typ oczyszczalni

IloŜĺ Ŝciek·w

[m3/d]

Ğadunek dobowy[kg/d] Uwagi

miejscowoŜĺ Wysokie Mazowieckie (odbiornik bezpoŜredni - rzeki Brok)

1 miasto Wysokie Mazowieckie

5 kolektor·w deszczowych:

kolektor nr 1

kolektor nr 2

kolektor nr 3

kolektor nr 4

kolektor nr 4a

2,9

14,4

7,2

6,0

3,8

BZT5; zaw.; NNH4; Pog.

0,7; 0,1; 0,2; 0,03

2,9; 0,4; 0,8; 0,1

3,0; 0,5; 0,6; 0,1

0,2; 0,1; 0,03; 0,02

0,1; 0,1; 0,03; 0,02

Miasto pğaci kary za nielegalne podğŃczenia Ŝciek·w komunalnych do kolektor·w deszczowych.

2 Sp·ğdzielnia Mleczarska "MLEKOVITA"

mechaniczno--biologiczna

osad czynny

2700 BZT5 - 58,0

Zawiesina - 63,9

fosfor og. - 11,5

ChZT - 137,6

Planowana modernizacja i rozbudowa oczyszczalni.

MiejscowoŜĺ CzyŨew - odbiornik bezpoŜredni - rzeka Brok

3 gmina CzyŨew mechaniczno-biologiczna

zğoŨe biologiczne i osad czynny

94 BZT5 - 6,3

zawiesina - 8,7

fosfor og. - 0,4

Oczyszczalnia po modernizacji w dalszym ciŃgu nie speğnia wymagaŒ w zakresie redukcji zanieczyszczeŒ. Gmina pğaci kary.

MiejscowoŜĺ CzyŨew - odbiornik bezpoŜredni - rzeka Siennica

4 "FARM FOOD" S.A.w Warszawie,

Zakğady Miňsne w CzyŨewie

mechaniczno--biologiczna

osad czynny PIX866

BZT5 - 9,1

zawiesina - 10,4

fosfor og. - 1,3

Dobra praca oczyszczalni

MiejscowoŜĺ Szepietowo - odbiornik bezpoŜredni - r·w melioracyjny - dopğyw Broku

5 gmina Szepietowo

mechaniczno--biologiczna

kontenery typu 2xELJOT-150

73,9BZT5 - 2,1zawiesina - 3,5fosfor og. - 0,5

Stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych stňŨeŒ azotu amonowego, azotu og·lnego i fosforu og. Gmina pğaci kary.

MiejscowoŜĺ Szepietowo - odbiornik - r·w melioracyjny

6

Oczyszczalnia Ŝciek·w w Szepietowie Gospodarstwa Mieszkaniowego Zasobu Skarbu PaŒstwa WIZNA w GrŃdach Woniecko

mechaniczno--biologiczna typu ELJOT-150zğoŨe biologiczne tarczowe

24,7

BZT5 - 20

zawiesina - 9

fosfor og. - 0,5

Zakğad nie posiada pozwolenia wodnoprawnego i pğaci kary za naruszenie wymagaŒ odprowadzania Ŝciek·w do Ŝrodowiska.

MiejscowoŜĺ Szepietowo - odbiornik - r·w melioracyjny

7

Agencja Rezerw Artykuğ·w Sanitarnych, Oddziağ w Szepietowie

mechaniczna

osadnik dwukomorowy

0,6BZT5 - 0,1zawiesina - 0,04fosfor og. - 0,002

Zakğad pğaci kary za przekroczenia stňŨeŒ zwiŃzk·w biogennych

Wyniki kontroli Ŧr·değ zanieczyszczeŒ

Oczyszczalnia komunalna Gminy CzyŨew jest oczyszczalniŃ mechaniczno-biologicznŃ ze zğoŨem biologicznym i osadem czynnym o przepustowoŜci 100 m3/d. Oczyszczalnia pomimo przeprowadzonej w 1999 roku modernizacji nie zapewnia wğaŜciwych parametr·w oczyszczanych Ŝciek·w. Gmina nie posiada pozwolenia wodnoprawnego na odprowadzanie Ŝciek·w i pğaci kary. Problem zagospodarowania osad·w Ŝciekowych z oczyszczalni jest w trakcie rozwiŃzywania.

Miasto Wysokie Mazowieckie. Podczas kontroli przeprowadzonej w porze bezdeszczowej stwierdzono odpğyw Ŝciek·w komunalnych do rzeki Brok z 5 kolektor·w burzowych. ĞŃczna iloŜĺ Ŝciek·w z tych kolektor·w wynosiğa

34,3 m3/d. średnie stňŨenia wynosiğy: dla BZT5 - 183,1 mg/dm3, zawiesiny - 31,8 mg/dm3, azotu amonowego -

42,3 mg/dm3 i fosforu og·lnego 7,0 mg/dm3. Miasto pğaci kary za naruszenie warunk·w jakim powinny odpowiadaĺ Ŝcieki odprowadzane do Ŝrodowiska. W 1999 roku w mieŜcie trwağy prace przy budowie kolektor·w sanitarnych. W ciŃgu najbliŨszych 2-3 lat przewidywane jest 100% skanalizowanie miasta, co zapobiegnie odprowadzaniu Ŝciek·w komunalnych do kolektor·w deszczowych.

Sp·ğdzielnia Mleczarska "MLEKOVITA" w Wysokiem Mazowieckiem. Posiada przemysğowŃ oczyszczalniň mechaniczno-biologicznŃ, o przepustowoŜci 4000 m3/d. Oczyszczalnia opr·cz Ŝciek·w z zakğadu oczyszcza r·wnieŨ Ŝcieki dopğywajŃce z miasta Wysokie Mazowieckie, Ŝcieki ze Szpitala Og·lnego, z Zakğadu Produkcyjnego "POLWIN", z Zakğadu Masarskiego w DŃbrowie Dziňcieli oraz z Jednostki Wojskowej w Plewkach. W toku przeprowadzanych kontroli stwierdza siň przekroczenia w Ŝciekach oczyszczonych dopuszczalnych stňŨeŒ fosforu og·lnego i BZT5.

Zakğad prowadzi rozbudowň i modernizacjň oczyszczalni, kt·rej celem jest zwiňkszenie do 5700 m3/d iloŜci oczyszczanych Ŝciek·w, poprawň ich jakoŜci oraz rozwiŃzanie problemu gospodarki osadami Ŝciekowymi.

"FARM FOOD" S.A. w Warszawie Zakğady Miňsne w CzyŨewie posiadajŃ pracujŃcŃ prawidğowo oczyszczalniň mechaniczno-biologicznŃ z osadem czynnym o przepustowoŜci 1050 m3/d. W oczyszczalni funkcjonuje instalacja PIX do redukcji zwiŃzk·w biogennych. Przefermentowane osady z oczyszczalni sŃ wykorzystywane rolniczo.

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt w miejscowoŜci Michağki

Po przyjňciu zanieczyszczeŒ z Wysokiego Mazowieckiego rzeka prowadzi wody pozanormatywne. WartoŜci wielu wskaŦnik·w, w tym: organicznych, mineralnych, zwiŃzk·w azotu i fosforu oraz miano Coli, nie mieszczŃ siň w obowiŃzujŃcych granicach. WskaŦniki: zanieczyszczenia sanitarnego, fosforu og·lnego i fosforan·w w 100% badanych pr·b wykraczağy poza okreŜlone normy. Najrzadziej, tylko raz w roku, pozanormatywne wartoŜci wystŃpiğy w zakresie utlenialnoŜci i zawiesiny.

Punkt w miejscowoŜci Oğdaki

W punkcie zlokalizowanym poniŨej CzyŨewa, tuŨ przy granicy z wojew·dztwem mazowieckim, Brok cechowağ siň nadal wartoŜciami pozaklasowymi. Dotyczy to jednak tylko dw·ch wskaŦnik·w fizykochemicznych - przewodnictwa wğaŜciwego i utlenialnoŜci. Stan sanitarny rzeki ulegğ poprawie i juŨ nie stwierdzono przekroczeŒ obowiŃzujŃcych norm.

Dziağania inwestycyjne w zlewni rzeki Brok

Do waŨniejszych inwestycji i dziağaŒ proekologicznych dotyczŃcych ochrony w·d, zrealizowanych w ostatnich latach w zlewni Broku naleŨŃ:

ǒ uruchomienie w 1993 roku punktu zlewnego nieczystoŜci pğynnych na oczyszczalni Ŝciek·w w CzyŨewie;ǒ wykonanie w 1993 roku podğŃczenia Ŝciek·w komunalnych z terenu miasta Wysokie Mazowieckie i przemysğowych z Przedsiňbiorstwa Przetw·rstwa Owocowo-Warzywnego do oczyszczalni Sp·ğdzielni Mleczarskiej "MLEKOVITA" w Wysokiem Mazowieckiem;

ǒ uruchomienie w 1993 roku oczyszczalni Ŝciek·w w Zakğadach Miňsnych "FARM FOOD" S.A. Oddziağ w CzyŨewie;

ǒ wykonanie w 1998 roku podğŃczenia Ŝciek·w z Samodzielnego Publicznego Zespoğu Opieki Zdrowotnej w Wysokiem Mazowieckiem do kanalizacji miejskiej;

ǒ przeprowadzenie w 1999 roku modernizacji gminnej oczyszczalni komunalnej w CzyŨewie polegajŃcej na zmianie technologii oczyszczania Ŝciek·w i wğŃczeniu do procesu oczyszczania kom·r z osadem czynnym.

Wnioski

1. Brok pozostaje nadal rzekŃ silnie zanieczyszczonŃ. Mağy przepğyw i liczne punktowe oraz obszarowe zrzuty Ŝciek·w powodujŃ, Ũe na cağej badanej dğugoŜci rzeka prowadzi wody nie odpowiadajŃce normom.

2. Mimo funkcjonujŃcych w Wysokiem Mazowieckiem oczyszczalni Ŝciek·w, poniŨej miasta nadal notowane sŃ deficyty tlenowe i wysokie stňŨenia biochemicznego zapotrzebowania tlenu. Jest to spowodowane licznymi nielegalnymi podğŃczeniami do kanalizacji burzowej z indywidualnych posesji, kt·re koniecznie naleŨy zlikwidowaĺ. JakoŜĺ w·d pod wzglňdem tlenowych wskaŦnik·w zanieczyszczeŒ poprawia siň

jednak wzdğuŨ biegu rzeki. W punkcie zlokalizowanym poniŨej CzyŨewa ich wartoŜci nie wykraczajŃ poza dopuszczalne normy.

3. Najgorsze wyniki w obydwu przekrojach pomiarowych notowane sŃ w zakresie stňŨeŒ fosforan·w i fosforu og·lnego, a wartoŜci tych parametr·w mieszczŃcych siň w granicach dopuszczalnych norm nie stwierdzono ani razu.

4. Stan sanitarny rzeki jest wyraŦnie lepszy w przekroju Oğdaki, gdzie wszystkie zmierzone wartoŜci mieszczŃ siň w granicach okreŜlonych dla klasy II i III. W punkcie kontrolnym Michağki notuje siň 100% pozanormatywnych wartoŜci wskaŦnika miano Coli.

5. Zmodernizowanie w roku 1999 gminnej oczyszczalni Ŝciek·w w CzyŨewie, bňdŃcej obecnie w fazie rozruchu, pozwala przypuszczaĺ, iŨ lepsze efekty jej dziağania bňdŃ widoczne w wynikach badaŒ wody pobranej poniŨej miejscowoŜci.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.14. Czarna HaŒcza

Rzeka Czarna HaŒcza jest lewobrzeŨnym dopğywem Niemna II rzňdu. Cağkowita dğugoŜĺ rzeki wynosi 141,7 km, w

tym 107,8 km w granicach Polski. Powierzchnia zlewni rzeki na obszarze Polski wynosi 1744 km2. Zlewnia zostağa uksztağtowana przez zlodowacenie bağtyckie i charakteryzuje siň zr·ŨnicowanŃ rzeŦbŃ terenu z licznymi jeziorami rynnowymi i wytopiskowymi oraz duŨŃ iloŜciŃ zagğňbieŒ bezodpğywowych. ťr·dğa rzeki znajdujŃ siň w okolicy RogoŨajn Wielkich. Rzeka pğynie poczŃtkowo w kierunku poğudniowym, przepğywa przez jeziora: Jegliniszki, HaŒczň i Wigry. W g·rnym biegu rzeka ma charakter potoku podg·rskiego. Od jeziora Wigry pğynie w kierunku poğudniowo-wschodnim do granicy polsko-biağoruskiej i nastňpnie uchodzi do Niemna na terenie Biağorusi. Malownicze fragmenty zlewni rzeki i jej okolic zostağy objňte ochronŃ w ramach Suwalskiego Parku Krajobrazowego i Wigierskiego Parku Narodowego. Gğ·wne dopğywy Czarnej HaŒczy to: WiatroğuŨa, Pawğ·wka, WierŜnianka, Marycha, Kalna, Kanağ Augustowski, Malesz·wka, Woğkuszanka.

Rzeka Czarna HaŒcza zasila wodŃ sztuczny zalew rekreacyjny "Arkadia" w Suwağkach oraz stanowi, szczeg·lnie na odcinku od jeziora Wigry do poğŃczenia z Kanağem Augustowskim, atrakcyjny szlak turystyki wodnej. Czarna HaŒcza jest odbiornikiem Ŝciek·w komunalnych z Suwağk, stŃd punkty pomiarowo-kontrolne rozmieszczono w taki spos·b, aby okreŜliĺ wpğyw odprowadzanych zanieczyszczeŒ, jednoczeŜnie majŃc na uwadze wpğyw tych zanieczyszczeŒ na jezioro Wigry.

Badania monitoringowe rzeki na odcinku od jeziora HaŒcza do jeziora Wigry wykonywane sŃ corocznie, natomiast cağej rzeki do poğŃczenia z Kanağem Augustowskim prowadzi siň w cyklu kilkuletnim. W 1999 roku w ramach monitoringu regionalnego przeprowadzono badania w dw·ch punktach pomiarowo-kontrolnych na odcinku o dğugoŜci 39 km od jeziora HaŒcza do jeziora Wigry. Oceny stanu czystoŜci rzeki dokonano w oparciu o metodň statystycznŃ dla stňŨeŒ gwarantowanych przy poziomie ufnoŜci p = 90.

Tabela 45. Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja

w·d Czarnej HaŒczy w 1999 roku

Stanowisko PoğoŨenie stanowiskaKm biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1wodowskaz Br·d Stary, przed Suwağkami

112,0 R

stan czystoŜci w g·rnym biegu rzeki, przed ujŜciem Ŝciek·w z oczyszczalni miejskiej

III miano Coli

2

wodowskaz Sobolewo (zlikwidowany),poniŨej Suwağk

96,5 R

okreŜlenie wpğywu Ŝciek·w z oczyszczalni miejskiej na rzekň i orientacyjny wpğyw na jezioro Wigry

n.o.n. miano Coli

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Tabela 46. Wykaz Ŧr·değ zanieczyszczeŒ zlewni Czarnej HaŒczy w 1999 roku

L.p. MiejscowoŜĺ,nazwa zakğadu Typ oczyszczalni

IloŜĺ Ŝciek·w

[m3/d]

Ğadunek dobowy [kg/d]

Uwagi

miejscowoŜĺ Suwağki

1PWiK Sp. z o.o. Suwağki

Oczyszczalnia ściek·w

mechaniczno--biologiczno-chemicznaosad czynny

14320

BZT5 - 155zawiesina - 215zw. azotu - 255fosfor cağk. - 14

Trzeci stopieΠoczyszczania (denitryfikacja, defosfatacja) - rozruch w 1996 r.

Na badanym odcinku Czarnej HaŒczy gğ·wnym Ŧr·dğem punktowym zanieczyszczeŒ w·d jest miasto Suwağki. Od 1992 roku praktycznie wszystkie Ŝcieki z miasta kierowane sŃ do oczyszczalni miejskiej. W 1997 roku zakoŒczono rozruch technologiczny III stopnia oczyszczania Ŝciek·w (usuwanie zwiŃzk·w biogennych), co wpğynňğo na znaczne obniŨenie iloŜci zwiŃzk·w fosforu w odprowadzanych Ŝciekach. Ponadto duŨy wpğyw wywierajŃ na rzekň Ŝcieki deszczowe, zrzuty w·d pochğodniczych oraz spğywy powierzchniowe z teren·w uprawnych.

Na kontrolowanym odcinku Czarnej HaŒczy planowany jest zrzut Ŝciek·w z budowanej aktualnie gminnej

oczyszczalni Ŝciek·w w Jeleniewie o przepustowoŜci ok. 150 m3/d (przewidywane uruchomienie w poğowie 2000 roku).

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt w miejscowoŜci Br·d Stary

Czarna HaŒcza przed Suwağkami odpowiadağa III klasie czystoŜci ze wzglňdu na stan sanitarny (miano Coli). Pozostağe parametry zanieczyszczenia w·d (poza stňŨeniem fosforu odpowiadajŃcego II klasie czystoŜci) mieŜciğy siň w granicach I klasy czystoŜci. W stosunku do lat poprzednich stan czystoŜci rzeki w tym punkcie ulega nieznacznym wahaniom (II klasa i III klasa), przy czym wskaŦnikiem decydujŃcym jest miano Coli odzwierciedlajŃce stan sanitarny wody i jej zanieczyszczenie odchodami.

Punkt w miejscowoŜci Sobolewo

Na odcinku od ujŜcia Ŝciek·w z oczyszczalni miejskiej w Suwağkach do wpğywu do jeziora Wigry wody Czarnej HaŒczy zostağy sklasyfikowane jako pozaklasowe ze wzglňdu na stan sanitarny (miano Coli). Pozostağe parametry zanieczyszczenia w·d (poza stňŨeniem azotu azotynowego odpowiadajŃcego III klasie czystoŜci) mieŜciğy siň w granicach I-II klasy czystoŜci. W stosunku do lat poprzednich og·lny stan czystoŜci rzeki w tym punkcie nadal nie ulega zmianom, jednak w ostatnich latach zaznacza siň trend ku polepszeniu ze wzglňdu na znaczne obniŨenie zawartoŜci zwiŃzk·w fosforu i azotu w Ŝciekach ze zmodernizowanej i rozbudowanej oczyszczalni Ŝciek·w w Suwağkach. Szczeg·lnie zawartoŜĺ zwiŃzk·w fosforu (gğ·wnego zwiŃzku eutroficznego) obniŨyğa siň od wartoŜci pozaklasowych w latach poprzednich do wartoŜci odpowiadajŃcych II klasie czystoŜci juŨ od 1997 roku.

Dziağania inwestycyjne w zlewni rzeki Czarnej HaŒczy

Gğ·wne dziağania przeprowadzane w zlewni Czarnej HaŒczy w dziedzinie ochrony w·d dotyczyğy ograniczania wpğywu punktowych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ na Ŝrodowisko. W 1999 roku realizowano nastňpujŃce inwestycje i programy:

ǒ Modernizacja i rozbudowa miejskiej oczyszczalni Ŝciek·w w Suwağkach. Przedsiňbiorstwo WodociŃg·w i Kanalizacji w Suwağkach realizowağo modernizacjň miejskiej oczyszczalni Ŝciek·w w Suwağkach. Zadanie to obejmuje budowň czwartego osadnika wt·rnego oraz modernizacjň czňŜci osadowej obiektu, polegajŃcŃ m.in. na zainstalowaniu prasopğuczki do skratek, separatora piasku, zagňszczarki taŜmowej do osadu nadmiernego w miejsce uŨytkowanego dotychczas zagňszczacza bňbnowo-sitowego (wstňpne zagňszczenie przed zamkniňtymi komorami fermentacyjnymi), wir·wki nowej generacji do ostatecznego zagňszczenia osadu oraz zestawu do higienizacji osadu; zmodernizowany zostanie r·wnieŨ punkt zlewny Ŝciek·w (szczelne przykrycie komory oraz filtr do dezodoryzacji). ZakoŒczenie zadania planowane jest w 2000 roku. W 1999 roku zrealizowano nowy osadnik wt·rny, a takŨe zainstalowano zagňszczarkň taŜmowŃ PEKTUS.

ǒ Budowa gminnej oczyszczalni Ŝciek·w z kanalizacjŃ sanitarnŃ w Jeleniewie. Inwestycja realizowana przez ZarzŃd Gminy Jeleniewo. Oczyszczalnia mechaniczno-biologiczno-

-chemiczna typu "Hydrocentrum" z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w o przepustowoŜci 150 m3/d (zastosowano filtry poŜpieszne ciŜnieniowe), z punktem zlewnym nieczystoŜci pğynnych, z odwadnianiem osad·w przy pomocy urzŃdzenia typu Draimad; wraz z oczyszczalniŃ realizowane sŃ kolektory sanitarne: grawitacyjny o dğugoŜci 5728 m i tğoczny - 1985 m, a takŨe 7 przepompowni i kanağ zrzutowy o dğugoŜci 5847 m. Do oczyszczalni wğŃczona bňdzie wieŜ Jeleniewo i Kazimier·wka. Odbiornikiem Ŝciek·w oczyszczonych bňdzie rzeka Czarna HaŒcza. ZakoŒczenie prac planowane jest na poğowň 2000 roku. W koŒcu 1999 roku zaawansowanie prac wynosiğo okoğo 80%.

ǒ Budowa oczyszczalni wiejskiej z kanalizacjŃ w Bryzglu (Wigierski Park Narodowy). Prace budowlano-montaŨowe na oczyszczalni wiejskiej w Bryzglu zostağy zakoŒczone w 1998 roku. W roku 1999 trwağ rozruch technologiczny obiektu oraz odbyğo siň jego przekazanie do eksploatacji. Oddany do uŨytku obiekt to oczyszczalnia mechaniczno-biologiczno-chemiczna typu "Hydrocentrum" o przepustowoŜci 100

m3/d - z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w; gospodarka osadowa obiektu rozwiŃzana jest poprzez zastosowanie urzŃdzenia typu Draimad. Wraz z oczyszczalniŃ wybudowano kanalizacjň sanitarnŃ o dğugoŜci 2,5 km. ścieki oczyszczane odprowadzane sŃ do ziemi - w zlewni jeziora Wigry. WieŜ Bryzgiel jest przykğadem, gdzie jednoczeŜnie z budowŃ wodociŃgu zrealizowano kanalizacjň sanitarnŃ i oczyszczalniň Ŝciek·w.

ǒ RozwiŃzanie gospodarki Ŝciekowej na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego. Opracowana zostağa koncepcja rozwiŃzania gospodarki Ŝciekowej wsi poğoŨonych na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego. CzňŜĺ Ŝciek·w z nich pochodzŃcych ma byĺ wğŃczona poprzez sieĺ kolektor·w do oczyszczalni miejskiej w Suwağkach (Sğupie - wraz z planowanym OŜrodkiem Rozwoju Zr·wnowaŨonego, Gawrych Ruda, Pğociczno, Sobolewo, Nowa WieŜ, Mağa Huta oraz obiekty nad jeziorem KoleŜne), czňŜĺ w kierunku gminy Krasnopol z budowŃ oczyszczalni Ŝciek·w (Leszczewo, Leszczewek, Stary Folwark, Tartak, Piertanie, Magdalenowo, Wigry, Rosochaty R·g, Mikoğajewo, Maĺkowa Ruda, RemieŒkiŒ, ŧubr·wka, Aleksandrowo, RyŨ·wka), czňŜĺ Ŝciek·w z obiekt·w poğoŨonych na poğudniowym brzegu jeziora Wigry skierowana zostanie do eksploatowanej obecnie oczyszczalni w Bryzglu poprzez rozbudowanŃ sieĺ kanalizacyjnŃ (wsie: Krusznik, ZakŃty, Monkinie, pole namiotowe "Jastrzňby"). W 2000 roku planuje siň opracowanie projektu technicznego, zaŜ w 2001 roku rozpoczňcie realizacji.

ǒ Zagospodarowanie szlak·w turystycznych Czarnej HaŒczy. W celu ograniczenia dopğywu zanieczyszczeŒ ze Ŧr·değ rozproszonych pochodzŃcych z obiekt·w turystycznych zlokalizowanych na terenach cennych przyrodniczo, na zlecenie Burmistrza Miasta August·w opracowany zostağ program zagospodarowania szlak·w turystycznych Czarnej HaŒczy, Kanağu Augustowskiego, Rospudy i Biebrzy (do granicy dawnego wojew·dztwa suwalskiego). Obejmuje on m.in. szczeg·ğowŃ inwentaryzacjň bazy turystycznej, ğŃcznie z urzŃdzeniami ochrony Ŝrodowiska oraz propozycje rozwiŃzaŒ z zakresu gospodarki wodno-Ŝciekowej i odpadowej, prognozň oddziağywania na Ŝrodowisko, koszty niezbňdnych inwestycji. Opracowanie stanowi podstawň do dalszych dziağaŒ w tym zakresie - opracowywania konkretnych projekt·w

technicznych i realizacji inwestycji, sporzŃdzania wniosk·w o dodatkowe Ŝrodki finansowe. W zwiŃzku z brakiem Ŝrodk·w finansowych program ma byĺ realizowany etapowo; w 2000 roku ma byĺ realizowany fragment programu obejmujŃcy modernizacjň stanicy FrŃcki i obiekt·w w Starym Folwarku (wyposaŨenie w kontenery na odpady, modernizacja dr·g i pomost·w).

Wnioski

1. Klasyfikacjň rzeki w por·wnaniu do poprzednich lat przedstawia tabela 47.

Tabela 47. Klasyfikacja Czarnej HaŒczy w latach 1993-1999

DğugoŜĺ Klasa czystoŜci rzeki

Rok badaΠkontrolowanego I II III n.o.n.

odcinka rzeki (km) km % km % km % km %

1993 82,1 - - - - 73,1 89,0 9,0 11,0

1994 39,0 - - - - 30,0 76,9 9,0 23,1

1995 39,0 - - 30,0 76,9 - - 9,0 23,1

1996 39,0 - - 30,0 76,9 - - 9,0 23,1

1997 39,0 - - - - 30,0 76,9 9,0 23,1

1998 39,0 - - 30,0 76,9 - - 9,0 23,1

1999 39,0 - - - - 30,0 76,9 9,0 23,1

2. Na stan czystoŜci Czarnej HaŒczy w g·rnej czňŜci badanego odcinka majŃ wpğyw rozproszone i przestrzenne Ŧr·dğa zanieczyszczeŒ - spğywy z p·l uprawnych, spğywy zanieczyszczonych w·d z zagr·d rolniczych.

3. Czarna HaŒcza poniŨej ujŜcia Ŝciek·w ulega wyraŦnemu wpğywowi Ŝciek·w z oczyszczalni miejskiej. Przeprowadzona modernizacja oczyszczalni Ŝciek·w zaowocowağa znacznym obniŨeniem zawartoŜci zwiŃzk·w fosforu i azotu w Ŝciekach odprowadzanych do Czarnej HaŒczy.

4. Przy stosowanej dotychczas metodzie oceny jakoŜci w·d (metoda statystyczna) stan czystoŜci Czarnej HaŒczy poniŨej ujŜcia Ŝciek·w ze zmodernizowanej oczyszczalni miejskiej w Suwağkach ulegğ pewnej poprawie ze wzglňdu na znaczne obniŨenie zawartoŜci zwiŃzk·w fosforu i azotu w Ŝciekach. Szczeg·lnie zawartoŜĺ zwiŃzk·w fosforu w rzece obniŨyğa siň od wartoŜci pozaklasowych w poprzednich latach do wartoŜci odpowiadajŃcych II klasie czystoŜci w latach 1997-1999.

5. Gğ·wnym parametrem decydujŃcym o zaliczeniu badanych odcink·w rzeki do danej klasy czystoŜci byğo miano Coli typu kağowego obrazujŃce stopieŒ zanieczyszczenia wody odchodami ludzi.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.15. Szeszupa

Rzeka Szeszupa jest lewostronnym dopğywem Niemna o dğugoŜci 297,6 km, z tego 24 km g·rnego odcinka rzeki znajduje siň na terenie Polski. ťr·dğa rzeki znajdujŃ siň na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego w pobliŨu zalewu na Czarnej HaŒczy w Turtulu (okoğo 500 m od doliny Czarnej HaŒczy). Pğynie umiarkowanym, przeplatanym bystrzami nurtem na dnie rozlegğej, szerokiej doliny (Zagğňbienie Szeszupy) zbierajŃc po drodze niewielkie strumienie odprowadzajŃce wodň z licznych jezior i torfowisk. Mija ğaŒcuch pğytkich jezior (Gulbin, OkrŃgğe, Krejwelek, Przechodnie, Postawelek, Pobondzie) i po kilku kilometrach wpğywa na obszar Republiki Litwy. Gğ·wne dopğywy Szeszupy na terenie Polski to: Potopka i Wigra oraz Szelmentka.

Zlewnia Szeszupy i jej dopğywu Szelmentki w granicach Polski o powierzchni 300,4 km2, poğoŨona na Pojezierzu Wschodniosuwalskim obejmuje silnie pofağdowany obszar wysokich wzg·rz z kulminacjami do prawie 300 m n.p.m., pokryty licznymi, niewielkimi zagğňbieniami (Garb WiŨajn) oraz gğňbokich dolin i rynien, czňsto wypeğnionych jeziorami, ograniczonymi wysokimi i stromymi skarpami wysoczyzn lodowcowych.

Rzeka jest odbiornikiem niewielkiej iloŜci Ŝciek·w sanitarnych z Rutki-Tartak. Badania rzeki prowadzone sŃ w cyklu kilkuletnim, a w punkcie granicznym corocznie w ramach monitoringu w·d granicznych we wsp·ğpracy z litewskimi sğuŨbami ochrony Ŝrodowiska.

Oceny stanu czystoŜci rzek dokonano w oparciu o metodň statystycznŃ dla stňŨeŒ gwarantowanych przy poziomie ufnoŜci p = 90.

Tabela 48.Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja

w·d rzeki Szeszupy w 1999 roku

Stanowisko PoğoŨenie stanowiska

Km biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1

wodowskaz Kleszcz·wek, poniŨej mostu na drodze Suwağki - Smolniki

288,2 R okreŜlenie zmian stanu czystoŜci rzeki II miano Coli, BZT5

2Postawelek, przed ujŜciem do jeziora Pobondzie

282,0 RokreŜlenie zmian stanu czystoŜci rzeki

II miano Coli

3 Pobondzie, poniŨej jeziora Pobondzie 281,0 R

okreŜlenie zmian stanu czystoŜci rzeki

II miano Coli, mangan

4

Potopka (dopğyw spod WiŨajn), przed ujŜciem do Szeszupy

0,4 R

okreŜlenie zmian stanu czystoŜci rzeki Potopki

III miano Coli

5 Folusz, poniŨej Rutki-Tartak 278,0 R

okreŜlenie zmian stanu czystoŜci rzeki poniŨej zrzutu Ŝciek·w z Rutki-Tartak

III miano Coli

6

wodowskaz Poszeszupie, poniŨej ujŜcia rzeki Wigry (punkt graniczny)

275,2 G

okreŜlenie zmian stanu czystoŜci rzeki w punkcie granicznym

III miano Coli

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Tabela 49.Wykaz Ŧr·değ zanieczyszczeŒ Szeszupy

L.p. MiejscowoŜĺ,nazwa zakğadu Typ oczyszczalni

IloŜĺ Ŝciek·w

[m3/d]Ğadunek dobowy [kg/d] Uwagi

miejscowoŜĺ Rutka-Tartak

1 StraŨnica StraŨy Granicznejmechaniczno-biologiczna

SEBIOFIKON i filtr gruntowy12,0

BZT5 - 0,5 zawiesina - 0,2zw. azotu - 0,3fosfor cağk. - 0,03

W zlewni Szeszupy znajduje siň jeden zarejestrowany zrzut zanieczyszczeŒ kontrolowany przez sğuŨby ochrony Ŝrodowiska. Planowany jest zrzut Ŝciek·w z budowanej aktualnie gminnej oczyszczalni Ŝciek·w w Rutce-Tartak o

przepustowoŜci ok. 150 m3/d (przewidywane uruchomienie w poğowie 2000 r.). DuŨy wpğyw wywierajŃ na rzekň Ŝcieki deszczowe oraz spğywy powierzchniowe z teren·w uprawnych.

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt w miejscowoŜci Kleszcz·wek

Szeszupa na odcinku miňdzy jeziorem OkrŃgğym a jeziorem Krejwelek odpowiadağa II klasie czystoŜci ze wzglňdu na zanieczyszczenie bakteriologiczne (miano Coli) oraz biochemiczne zapotrzebowanie tlenu BZT5. Pozostağe parametry zanieczyszczenia w·d mieŜciğy siň w granicach I klasy czystoŜci. W por·wnaniu do badaŒ z roku 1991 stan czystoŜci Szeszupy na tym odcinku poprawiğ siň. Stwierdzona poprzednio pozaklasowa zawartoŜĺ zawiesiny og·lnej, wysokie stňŨenie fosforu og·lnego (III klasa) oraz podwyŨszone fosforan·w (II klasa) unormowağy siň do poziomu klasy I, stan sanitarny mieŜci siň w granicach II klasy (w 1991 roku - III klasa).

Punkt w Postawelku (przed jeziorem Pobondzie)

W 1999 roku stan czystoŜci Szeszupy na odcinku miňdzy jeziorami Postawelek i Pobondzie odpowiadağ II klasie czystoŜci jedynie ze wzglňdu na zanieczyszczenie bakteriologiczne, pozostağe wskaŦniki zanieczyszczeŒ byğy charakterystyczne dla I klasy. W poprzednim cyklu badawczym (1991 r.) odcinek ten zakwalifikowany byğ do III klasy z uwagi na wysokŃ zawartoŜĺ zawiesiny og·lnej oraz stan sanitarny. PodwyŨszone byğy takŨe stňŨenia fosforu og·lnego oraz BZT5 (II klasa).

Punkt w Pobondziu (przed RutkŃ-Tartak)

PoniŨej jeziora Pobondzie, przed zrzutem Ŝciek·w z Rutki Tartak i przed ujŜciem Potopki stan czystoŜci Szeszupy odpowiadağ II klasie ze wzglňdu na zawartoŜĺ kağowych bakterii z grupy pağeczki okrňŨnicy (miano Coli) oraz podwyŨszone stňŨenie manganu. Pozostağe parametry odpowiadağy I klasie czystoŜci. W 1991 roku odcinek ten nie odpowiadağ normom z powodu stňŨenia zawiesiny og·lnej. Wysokie byğo zanieczyszczenie sanitarne (III klasa), podwyŨszona zawartoŜĺ fosforu og·lnego (II klasa).

Punkt w miejscowoŜci Rutka-Tartak na rzece Potopce - dopğywie Szeszupy

Rzeka Potopka na odcinku ujŜciowym odpowiadağa w 1999 roku III klasie czystoŜci ze wzglňdu na zanieczyszczenie bakteriologiczne. W granicach II klasy mieŜciğy siň stňŨenia fosforu og·lnego, utlenialnoŜci (ChZT-Mn), Ũelaza i manganu, pozostağe parametry zaliczono do I klasy. W stosunku do 1991 roku nastŃpiğa poprawa stanu sanitarnego (poza klasŃ) oraz zawartoŜci zawiesiny og·lnej (poza klasŃ).

Punkt w miejscowoŜci Folusz, poniŨej Rutki-Tartak

PoniŨej zrzutu Ŝciek·w ze StraŨnicy StraŨy Granicznej w Rutce Tartak na odcinku do ujŜcia Wigry stan czystoŜci Szeszupy sklasyfikowano jako III klasň czystoŜci w·d ze wzglňdu na zanieczyszczenia bakteriologiczne (miano Coli), pozostağe wskaŦniki mieŜciğy siň w granicach I klasy. Podczas badaŒ w 1992 roku stan sanitarny oraz stňŨenie azotu azotynowego w tym punkcie nie odpowiadağy normom, wysoka byğa zawartoŜĺ zawiesiny og·lnej (III klasa), podwyŨszone fosforu og·lnego oraz piňciodniowego biochemicznego zapotrzebowania tlenu (II klasa).

Punkt w miejscowoŜci Poszeszupie (monitoring w·d granicznych)

Na odcinku od ujŜcia rzeki Wigry do granicy paŒstwa wody Szeszupy w 1999 roku zaliczono do III klasy czystoŜci ze wzglňdu na stan sanitarny. PodwyŨszone wartoŜci (II klasa) miağy takŨe BZT5, ChZT-Mn, ChZT-Cr, stňŨenie manganu. Pozostağe wskaŦniki odpowiadağy I klasie czystoŜci. W por·wnaniu z rokiem poprzednim powr·ciğy do norm I klasy czystoŜci stňŨenia tlenu rozpuszczonego oraz fosforu og·lnego.

Dziağania inwestycyjne w zlewni rzeki Szeszupy

W 1999 roku w zlewni Szeszupy budowano gminnŃ oczyszczalniň Ŝciek·w z kanalizacjŃ sanitarnŃ w Rutce Tartak. Inwestycja realizowana przez ZarzŃd Gminy Rutka Tartak obejmuje budowň oczyszczalni mechaniczno-biologiczno-chemicznej typu "Hydrocentrum" z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w o przepustowoŜci QdŜr - 150

m3/d (interesujŃce jest wykorzystanie filtr·w ciŜnieniowych do doczyszczania Ŝciek·w oczyszczonych), z punktem zlewnym nieczystoŜci pğynnych, z odwadnianiem osad·w przy pomocy urzŃdzenia typu Draimad.

Wraz z oczyszczalniŃ realizowana jest kanalizacja sanitarna - grawitacyjna o dğugoŜci 5015 m i tğoczna - 2101 m oraz trzy przepompownie Ŝciek·w. Odbiornikiem Ŝciek·w oczyszczonych bňdzie rzeka Szeszupa. ZakoŒczenie prac i przekazanie oczyszczalni do eksploatacji planowane jest w poğowie 2000 roku. Zaawansowanie zadania na koniec 1999 roku byğo znaczŃce - trwağy prace wykoŒczeniowe budynku oczyszczalni, montaŨ urzŃdzeŒ

w reaktorze; w cağoŜci wykonana byğa kanalizacja i montaŨ pompowni. W ramach realizacji sieci sanitarnej w miejscowoŜci Rutka Tartak planowane jest podğŃczenie do sieci i oczyszczalni Ŝciek·w wsi Pobondzie, a nastňpnie Baranowa, Kadaryszki i Folusz (2000 rok).

Wnioski

1. Klasyfikacjň rzeki Szczupy przedstawiono w tabeli 50.

Tabela 50.Klasyfikacja w·d rzeki Szeczupy w latach 1991 i 1999

DğugoŜĺ Klasa czystoŜci rzeki

Rok badaΠkontrolowanego I II III n.o.n.

odcinka rzeki (km) km % Km % km % km %

1991 11,5 - - - - - - 11,5 100

1999 13,7 - - 6,9 50,4 6,8 49,6 - -

2. Stan czystoŜci Szeszupy ksztağtujŃ przede wszystkim rozproszone i przestrzenne Ŧr·dğa zanieczyszczeŒ - spğywy z p·l uprawnych, spğywy zanieczyszczonych w·d z zagr·d rolniczych.

3. Po poğŃczeniu siň Szeszupy z PotopkŃ oraz poniŨej zrzutu Ŝciek·w stan sanitarny rzeki ulega pogorszeniu.

4. Gğ·wnym parametrem decydujŃcym o zaliczeniu wszystkich badanych odcink·w rzeki do danej klasy czystoŜci byğo miano Coli typu kağowego obrazujŃce stopieŒ zanieczyszczenia wody odchodami ludzi. Inwestycja prowadzona w Rutce-Tartak pozwoli, przynajmniej w czňŜci, zlikwidowaĺ rozproszone Ŧr·dğa zanieczyszczeŒ, kt·rymi najczňŜciej bywajŃ nieszczelne zbiorniki bezodpğywowe (szamba) odbierajŃce Ŝcieki z pojedynczych dom·w i zagr·d.

5. W por·wnaniu z badaniami z 1991 roku stan czystoŜci Szeszupy ulegğ poprawie. Szczeg·lnie obniŨeniu ulegğa zawartoŜĺ fosforu og·lnego i zawiesiny og·lnej.

powr·t na g·rň strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.16. Krynka

Rzeka Krynka jest lewobrzeŨnym dopğywem świsğoczy. Jej Ŧr·dğo znajduje siň na p·ğnocny zach·d od miejscowoŜci Krynki, przepğywa przez niŃ przyjmujŃc zanieczyszczenia z zakğad·w poğoŨonych na terenie tej miejscowoŜci. Na terenie Polski znajduje siň odcinek rzeki o dğugoŜci okoğo 4,5 km. W 1999 roku rzeka badana byğa w punkcie granicznym (4,5 km) w ramach monitoringu granicznego.

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Tabela 51. Wykaz Ŧr·değ zanieczyszczeŒ w zlewni rzeki Krynki

L.p.

MiejscowoŜĺ, nazwa zakğadu Typ oczyszczalni

IloŜĺ Ŝciek·w

[m3/d]

Ğadunek dobowy[kg/d]

Uwagi

miejscowoŜĺ Krynki

1ZGKiM Oczyszczalnia gminna w Krynkach

mechaniczno-biologiczna"Hydrocentrum" z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w

250

BZT5 - 2,85 zawiesina < 3,0ChZT - 10,4azot amon. -3,5azot og. - 7,1fosfor og. - 0,15

kontrola (XI) wykazağa przekroczenia dopuszczalnego ğadunku azotu amonowego. W dniu kontroli na oczyszczalniň nie dopğywağy Ŝcieki z "Krisbutu". Stwierdza siň nier·wnomierny dopğyw Ŝciek·w garbarskich. Pozwolenie wodnoprawne waŨne do 2000. r. Odbiornik niŨej oczyszczalni - n.o.n.

2 PPH-U "KRYSPOL" brak 7,0

BZT5 - 64,05 zawiesina - 38,21ChZT - 148,8azot am. -1,45azot og. - 4,9fosfor og. - 0,23

zakğad nie posiada pozwolenia wodnoprawnego na odprowadzanie Ŝciek·w ścieki z garbowania wywoŨone sŃ na oczyszczalniň gminnŃ, pozostağe odprowadzane do rzeki Krynki.

Wyniki kontroli Ŧr·değ zanieczyszczeŒ rzeki

4 sierpnia 1999 roku WIOś w Biağymstoku przy udziale przedstawicieli UG w Krynkach przeprowadziğ kontrolň kompleksowŃ gospodarki wodno-Ŝciekowej na terenie miejscowoŜci majŃcŃ na celu wykrycie nielegalnych Ŧr·değ zanieczyszczenia w·d rzeki Krynki.

W trakcie kontroli pobrano do badaŒ pr·by wody z rzeki Krynki w wytypowanych profilach pomiarowych oraz pr·by

Ŝciek·w z obiekt·w odprowadzajŃcych, ze szczeg·lnym uwzglňdnieniem Fabryki Obuwia "KRISBUT" S.A. Oddziağ Nr 3 w Krynkach i GS "SCh" w Krynkach.

W wyniku przeprowadzonej kontroli i na podstawie analizy wykonanych badaŒ stwierdzono, iŨ:

ǒ woda w rzece Krynce poniŨej starej Wytw·rni W·d Mineralnych w Krynkach w por·wnaniu z wodŃ zbadanŃ z profilu powyŨej miejscowoŜci Krynki wykazuje podwyŨszone stňŨenia zanieczyszczeŒ, co przypuszczalnie moŨe byĺ spowodowane obecnoŜciŃ niezlokalizowanego bezpoŜredniego Ŧr·dğa zanieczyszczeŒ w·d na tym odcinku (w rejonie tym brak jest kanalizacji),

ǒ wody pochğodnicze odprowadzane z Fabryki Obuwia "KRISBUT" S. A. do rzeki nie sŃ zanieczyszczone i odpowiadajŃ warunkom odprowadzania do w·d powierzchniowych,

ǒ Ŝcieki z Wytw·rni W·d Mineralnych naleŨŃcej do GS "SCh" w Krynkach odprowadzane do gminnej kanalizacji nie wykazujŃ podwyŨszonych wskaŦnik·w zanieczyszczeŒ,

ǒ degradacja w·d rzeki Krynki nastňpuje w wyniku odprowadzania do niej Ŝciek·w z gminnej oczyszczalni. PoniŨej zrzutu Ŝciek·w woda w rzece nie odpowiada warunkom okreŜlonym dla wymaganej III klasy czystoŜci,

ǒ w zakresie badanych oznaczeŒ Ŝcieki wprowadzane do rzeki w dniu kontroli nie przekraczağy wartoŜci maksymalnych stňŨeŒ dopuszczalnych dla Ŝciek·w wprowadzanych do w·d,

ǒ redukcja stňŨeŒ zwiŃzk·w organicznych (BZT5, utlenialnoŜci), detergent·w i chromu w Ŝciekach surowych na oczyszczalni gminnej byğa wysoka,

ǒ urzŃdzenia napowietrzajŃce Ŝcieki chromowe oraz system napowietrzania w komorach osadu czynnego na oczyszczalni ulega awariom, mogŃcym mieĺ wpğyw na stopieŒ oczyszczania Ŝciek·w, a w konsekwencji na stan w·d odbiornika,

ǒ stwierdzono brak bieŨŃcej kontroli wskaŦnika pH Ŝciek·w na wlocie do kom·r reaktora.

Na wniosek gminy, w maju 1999 roku dokonano oceny jakoŜci osadu czynnego pobranego z dw·ch kom·r reaktora biologicznego pracujŃcego w oczyszczalni Ŝciek·w w Krynkach, kt·rŃ opracowağa w firma "EKOm". Stwierdzono, iŨ osad jest w bardzo zğym stanie kondycyjnym. ObecnoŜĺ licznych bakterii nitkowatych oraz siarkowodoru nie gwarantuje prawidğowego procesu oczyszczania. Ponadto w Ŝciekach surowych dopğywajŃcych z GS "Krynka" stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej wartoŜci odczynu, co moŨe zakğ·caĺ prawidğowŃ pracň oczyszczalni.

Om·wienie wynik·w badaŒ

Badania przeprowadzone w 1999 roku wykazağy, Ũe rzeka w badanym przekroju granicznym poniŨej miejscowoŜci Krynki, prowadzi wody pozaklasowe (n.o.n.). WskaŦnikami dyskwalifikujŃcymi byğy: azot azotynowy, miano Coli typu kağowego oraz saprobowoŜĺ sestonu. W III klasie czystoŜci wystňpowağy stňŨenia nastňpujŃcych wskaŦnik·w: BZT5, fosforan·w, fosforu og·lnego i detergent·w. Pozostağe wskaŦniki fizykochemiczne charakterystyczne byğy dla I i II klasy czystoŜci.

Og·lna klasyfikacja rzeki Krynki w 1999 roku nie ulegğa zmianie w por·wnaniu do roku 1998 (r·wnieŨ n.o.n.). ZauwaŨalne jest jednak pogorszenie stanu czystoŜci rzeki wyraŨajŃce siň wzrostem iloŜci wskaŦnik·w o stňŨeniach pozaklasowych (w 1998 roku - 2 wskaŦniki, w 1999 roku - 3 wskaŦniki) oraz zwiňkszeniem liczby wskaŦnik·w o stňŨeniach odpowiadajŃcych III klasie czystoŜci (w 1998 roku - 2 wskaŦniki, w 1999 roku - 4 wskaŦniki).

Analiza stanu sanitarnego w·d rzeki Krynki z lat 1997-1999 wyraŨona wskaŦnikiem miana Coli typu kağowego wykazağa jego poprawň. Zmniejszyğ siň wskaŦnik przekroczenia norm ze 100-krotnego w 1997 roku do 25-krotnego w 1998 roku i 12,5-krotnego w 1999 roku.

Przeprowadzone badania stňŨeŒ metali ciňŨkich: Ũelaza, cynku, kadmu, niklu, oğowiu i rtňci w profilu granicznym rzeki Krynki wykazağy ich wystňpowanie w stňŨeniach Ŝladowych; stňŨenia miedzi nie przekraczağy norm I klasy czystoŜci, natomiast stňŨenie manganu w badanych pr·bach piňciokrotnie odpowiadağo I klasie i jednorazowo II klasie czystoŜci w·d.

Charakterystycznym wskaŦnikiem stopnia zanieczyszczenia w·d rzeki Krynki jest chrom pochodzŃcy ze Ŝciek·w garbarskich. Na 24 przebadane pr·by, w 7 chrom og·lny wystňpowağ w stňŨeniach Ŝladowych, w 13 pr·bach nie

przekraczağ norm I klasy zar·wno dla Cr+3 jak i Cr+6, w 2 pr·bach stňŨenie chromu og·lnego mieŜciğo siň w normach II i III klasy dla Cr+3. Stwierdzono dwa wyniki (29 maja i 29 wrzeŜnia) o wartoŜciach znacznie przewyŨszajŃcych dopuszczalne normy stňŨenia zar·wno dla Cr+3 i Cr+6.. Tak duŨe wahania stňŨeŒ ŜwiadczŃ o nier·wnomiernej pracy oczyszczalni gminnej lub mogŃ r·wnieŨ wskazywaĺ na istniejŃce bezpoŜrednie nielegalne zrzuty nieoczyszczonych Ŝciek·w garbarskich do rzeki.

Dziağania inwestycyjne w zlewni rzeki Krynki

W pierwszym p·ğroczu 1999 roku opracowano dokumentacjň technicznŃ na III-etapowŃ realizacjň systemu kanalizacji sanitarnej w Krynkach. ZakoŒczenie tego przedsiňwziňcia przewidywane jest 30.09.2001 r.

Dziňki funduszom uzyskanym z NFOśiGW zakoŒczono juŨ I i II etap prac. Na koniec roku 1999 na terenie gminy Krynki dğugoŜĺ sieci kanalizacyjnej wraz z kanağami tğocznymi wynosiğa 13,1 km. Pozostağo jeszcze do wykonania okoğo 10 km kanalizacji.

Wnioski

1. Stan czystoŜci rzeki w profilu granicznym poniŨej miejscowoŜci Krynki nie odpowiada normom docelowej klasyfikacji przewidzianym w ZarzŃdzeniu 18/71 Prezydium WRN z 27 maja 1971 roku, kt·re zakğadajŃ III klasň czystoŜci w·d.

2. Badania rzeki Krynki w profilu granicznym w 1999 roku wykazujŃ, iŨ jest ona w dalszym ciŃgu zanieczyszczona i prowadzi wody pozaklasowe.

3. W por·wnaniu do badaŒ w 1998 roku (n.o.n.), og·lna klasyfikacja rzeki nie ulegğa zmianie, jednakŨe badania przeprowadzone w 1999 roku wykazağy, iŨ zwiňkszyğa siň liczba wskaŦnik·w dyskwalifikujŃcych do w·d pozaklasowych oraz wskaŦnik·w odpowiadajŃcych III klasie czystoŜci.

4. Stan sanitarny w·d rzeki Krynki ulegğ poprawie w latach 1997-1999.5. StopieŒ zanieczyszczenia rzeki Krynki ulega gwağtownemu pogorszeniu poniŨej zrzutu Ŝciek·w z gminnej

oczyszczalni.6. Oczyszczalnia gminna pracuje niestabilnie. Eksploatacja oczyszczalni prowadzona jest bez

odpowiedniego ciŃgğego zabezpieczenia sprawnoŜci technicznej urzŃdzeŒ oraz ciŃgğej kontroli jakoŜci przyjmowanych Ŝciek·w. W celu unormowania jakoŜci przyjmowanych Ŝciek·w konieczna jest zmiana um·w na przyjmowanie Ŝciek·w surowych do sieci kanalizacyjnej polegajŃca na poszerzeniu warunk·w dopuszczalnych o parametry, kt·rych przekroczenie moŨe powodowaĺ zakğ·cenie pracy oczyszczalni.

7. Niestabilne warunki wejŜciowe parametr·w procesu technologicznego oczyszczalni Ŝciek·w (brak ciŃgğego i r·wnomiernego dopğywu Ŝciek·w garbarskich) wpğywa negatywnie na jakoŜĺ procesu oczyszczania na oczyszczalni.

8. W wyniku przeprowadzonych kontroli na terenie Krynek zinwentaryzowano wzdğuŨ biegu rzeki ujŜcia mağych kolektor·w, kt·rymi bezpoŜrednio do rzeki odprowadzane sŃ Ŝcieki komunalne z posesji prywatnych. Konieczne jest pilne ich wğŃczenie do sieci kanalizacyjnej sanitarnej.

9. W celu poprawy jakoŜci w·d Krynki gğ·wnego znaczenia nabiera rozbudowa kanalizacji sanitarnej w miejscowoŜci Krynki oraz sukcesywne wğŃczenie posesji prywatnych. Zwiňkszenie iloŜci Ŝciek·w komunalnych dopğywajŃcych do oczyszczalni gminnej jest warunkiem koniecznym ustabilizowania i

poprawy efektywnoŜci oczyszczania.10. W 1999 roku nie zanotowano przypadk·w wystŃpienia nadzwyczajnego zagroŨenia Ŝrodowiska

powodujŃcego zanieczyszczenie w·d rzeki Krynki.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.17. świsğocz

Rzeka świsğocz jest lewobrzeŨnym dopğywem Niemna. Jej Ŧr·dğa i ujŜcie znajdujŃ siň na terenie Biağorusi. Cağkowita dğugoŜĺ rzeki wynosi 126,2 km. świsğocz od ujŜcia rzeki Jağ·wki (97,8 km) jest rzekŃ granicznŃ. W Polsce znajduje siň fragment jej lewej czňŜci dorzecza. Na wysokoŜci miejscowoŜci Ozierany Mağe (64,5 km biegu rzeki) wypğywa na teren Biağorusi.

Cağy odcinek rzeki, w granicach paŒstwa (33,0 km), zaliczony zostağ zgodnie z ZarzŃdzeniem 18/71 do II klasy czystoŜci w·d powierzchniowych. W roku 1999 badaniami objňto odcinek rzeki wynoszŃcy 17,0 km. Rzeka badana byğa w punkcie granicznym w ramach monitoringu granicznego (84,2 km). Z powodu cağkowitej pokrywy lodowej na rzece, w 1999 roku nie pobrano pr·b do analizy w pierwszej poğowie lutego oraz w drugiej poğowie listopada.

Om·wienie wynik·w badaŒ

Badania przeprowadzone w 1999 roku wykazağy, Ũe rzeka świsğocz w punkcie pomiarowo-kontrolnym poniŨej miejscowoŜci Bobrowniki (profil graniczny) sklasyfikowana zostağa w III klasie czystoŜci. W odniesieniu do badaŒ z lat ubiegğych, w kt·rych klasyfikacja rzeki odpowiadağa II klasie stwierdzono wyraŦne pogorszenie jakoŜci w·d na tym odcinku. WskaŦnikami klasyfikujŃcymi rzekň do III klasy sŃ detergenty oraz chlorofil "a" (znacznie podwyŨszone 2 wyniki na 8, stwierdzone w sezonie wegetacyjnym). WskaŦnikami, kt·rych wartoŜci mieszczŃ siň w II klasie sŃ: ChZT, fosfor og·lny, saprobowoŜĺ sestonu oraz miano Coli. Pozostağe parametry fizykochemiczne odpowiadağy I klasie czystoŜci.

Dziağania inwestycyjne w zlewni rzeki świsğocz

W koŒcu 1998 roku na przejŜciu granicznym w miejscowoŜci Bobrowniki nastŃpiğ rozruch kontenerowej

oczyszczalni Ŝciek·w typu "BIOKON" o przepustowoŜci maksymalnej 48,15 m3/d. Jest to mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia z osadem czynnym oraz stawem stabilizacyjno-tlenowym. Obecnie na oczyszczalniň

dopğywa 10-12 m3 Ŝciek·w na dobň.

Po stronie biağoruskiej na przejŜciu granicznym w Brzostowicy brak jest oczyszczalni Ŝciek·w.

Wnioski

1. Klasyfikacjň rzeki świsğocz przedstawiono w tabeli 52.

Tabela 52.Klasyfikacja w·d rzeki świsğocz

DğugoŜĺ Klasa czystoŜci rzeki

Rok badaΠkontrolowanej I II III n.o.n.

rzeki (km) km % km % km % km %

1997 17,0 - - 17,0 100 - - - -

1998 17,0 - - 17,0 100 - - - -

1999 17,0 - - - - 17,0 100 - -

2. Stan czystoŜci rzeki świsğocz nie odpowiada docelowej II klasie czystoŜci w·d, przewidzianej w ZarzŃdzeniu 18/71 w sprawie planowanego przeznaczenia w·d powierzchniowych na terenie wojew·dztwa biağostockiego.

3. W stosunku do 1999 roku stan czystoŜci rzeki pogorszyğ siň z klasy II do III.4. Jedynym Ŧr·dğem zanieczyszczeŒ w·d po stronie polskiej jest przejŜcie graniczne w Bobrownikach.5. Istnieje zagroŨenie zanieczyszczania w·d rzeki świsğocz Ŝciekami z przejŜcia granicznego

w Brzostowicy, po stronie biağoruskiej, gdzie nie ma oczyszczalni Ŝciek·w. W przeszğoŜci byğy juŨ sygnağy o takim zanieczyszczeniu (lipiec 1998 roku).

6. W 1999 roku nie stwierdzono przypadk·w NZś awaryjnego zanieczyszczenie w·d.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.18. LeŜna Prawa

Rzeka LeŜna Prawa bierze poczŃtek (132,7 km) na p·ğnoc od miasta Hajn·wka. Na 105,0 km swego biegu opuszcza granice Polski i uchodzi na 263,7 km do rzeki Bug po stronie Biağorusi. PrzepğywajŃc przez miejscowoŜĺ Hajn·wka rzeka przyjmuje Ŝcieki komunalne i przemysğowe z miasta, a nastňpnie wpğywa na teren Puszczy Biağowieskiej. W 1999 roku rzeka badana byğa w punkcie granicznym - miejscowoŜci Topiğo w ramach monitoringu granicznego (106,0 km).

Tabela 53. Wykaz wiňkszych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ w zlewni rzeki LeŜnej Prawej

L.p.

MiejscowoŜĺ,nazwa zakğadu Typ oczyszczalni

IloŜĺ Ŝciek·w

[m3/d]

Ğadunek dobowy[kg/d]

Uwagi

miejscowoŜĺ Hajn·wka

1

Przedsiňbiorstwo WodociŃg·w i Kanalizacji oczyszczalnia miejska

mechaniczno--biologiczna z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w

3000

BZT5 - 38,7zawiesina - 30,0ChZT - 111,9azot amon. - 5,7azot og. - 21,3fosfor og. - 3,9

Bez przekroczeŒ, pozwolenie wodnoprawne waŨne do koŒca 2000 roku. Odbiornik Ŝciek·w wyŨej i niŨej ujŜcia - n.o.n.

2 Przedsiňbiorstwo "GRYFSKAND"

mechaniczno--biologiczna 24,0

BZT5 - 0,48zawiesina - 0,5ChZT - 3,62azot am. - 0,004azot og. - 0,06fosfor og. - 0,009

Stwierdzono przekroczenie ğad. ChZT. Pozwolenie wodnoprawne. waŨne do koŒca 2000 roku. Odbiornik Ŝciek·w wyŨej i niŨej ujŜcia - n.o.n.

3 Okrňgowa Sp·ğdzielnia Mleczarska

mechaniczno--biologiczna 400

BZT5 - 0,88zawiesina - 4,4ChZT 11,5azot amon. - 0,06azot og. - 0,96fosfor og. - 0,09BZT5 - 4,3 zawiesina - 4,0ChZT - 26,3azot amon. - 0,06

I kontrola bez przekroczeŒ.Pozwolenie wodnoprawne waŨne do koŒca 1999 roku. Z koŒcem 2000 roku planowane jest wğŃczenie Ŝciek·w na oczyszczalniň miejskŃ w Hajn·wce.

II kontrola: stwierdzonoprzekroczenie ğad. fosforu.

azot og. - 1,2fosfor og. - 2,6

Odbiornik Ŝciek·w wyŨej i niŨej ujŜcia - n.o.n.

4 Areszt śledczymechaniczna

osadniki35,6

BZT5 - 12,46zawiesina - 5,66ChZT - 26,91azot am. - 1,21azot og. - 1,99fosfor og. - 0,42

Brak pozwolenia pozwolenia wodnoprawnego. Od 22 paŦdziernika 1999 roku. ścieki odprowadzane sŃ kanalizacjŃ na oczyszczalniň miejskŃ. Odbiornik Ŝciek·w wyŨej i niŨej ujŜcia - n.o.n.

Om·wienie wynik·w badaŒ

Badania rzeki LeŜnej przeprowadzone w 1999 roku w miejscowoŜci Topiğo - profil graniczny wykazağy, Ũe rzeka prowadzi wody pozaklasowe - n.o.n. WskaŦnikami dyskwalifikujŃcymi byğy: tlen rozpuszczony, fosforany i fosfor og·lny. WartoŜci wskaŦnik·w: ChZT-Mn, ChZT-Cr, miano Coli typu kağowego oraz saprobowoŜci sestonu wykazağy III klasň czystoŜci. Pozostağe parametry fizykochemiczne odpowiadağy I klasie czystoŜci.

Og·lna klasyfikacja rzeki LeŜnej w miejscowoŜci Topiğo w 1999 roku nie ulegğa zmianie w por·wnaniu do 1998 roku (r·wnieŨ n.o.n). ZauwaŨalne jest jednak pogorszenie stanu czystoŜci. Wzrosğa iloŜĺ wskaŦnik·w dyskwalifikujŃcych rzekň do w·d pozaklasowych o wskaŦnik tlenu rozpuszczonego. Wzrosğa takŨe iloŜĺ wskaŦnik·w o stňŨeniach odpowiadajŃcych III klasie czystoŜci o wskaŦnik ChZT-Cr (w 1998 roku - II klasa).

Stan biologiczny rzeki, wyraŨony wskaŦnikiem miano Coli typu kağowego i saprobowoŜciŃ sestonu w por·wnaniu do badaŒ przeprowadzonych w 1998 roku (II klasa), ulegğ pogorszeniu do III klasy czystoŜci.

W 1999 roku przeprowadzono r·wnieŨ badania zawartoŜci metali ciňŨkich w wodzie, kt·re wykonano z czňstotliwoŜciŃ jeden raz na kwartağ. Wyniki badaŒ wykazağy, iŨ opr·cz Ũelaza, kt·rego wartoŜĺ nie przekraczağa norm I klasy czystoŜci, pozostağe badane metale (chrom, nikiel, cynk, kadm, miedŦ oğ·w i rtňĺ) wystŃpiğy w stňŨeniach Ŝladowych. StňŨenie manganu dwukrotnie odpowiadağo I klasie czystoŜci w·d, dwukrotnie II klasie, i jednorazowo III klasie.

Dziağania inwestycyjne w zlewni rzeki LeŜnej Prawej

W sierpniu 1997 roku oddano do eksploatacji w miejscowoŜci Hajn·wka komunalnŃ mechaniczno-biologicznŃ

oczyszczalniň Ŝciek·w o przepustowoŜci 6000 m3/d.

W 1999 roku wybudowano w Hajn·wce 8,7 km sieci kanalizacyjnej, kt·rej dğugoŜĺ na koniec 1999 roku wynosiğa 26,8 km (w tym: sieĺ og·lnospğawna - 4,4 km, komunalna - 17,9 km, podğŃczenia domowe - 4,5 km).

W III kwartale 1999 roku oddano do uŨytku w m. Hajn·wka czňŜĺ kanağu sanitarnego przy ul. Warszawskiej, co stwarza warunki do podğŃczenia do oczyszczalni miejskiej wiňkszych zakğad·w takich jak: OSM, Aresztu śledczego i Sp·ğdzielni Inwalid·w "Postňp". Od 22 paŦdziernika 1999 roku Ŝcieki z Aresztu śledczego w Hajn·wce wğŃczone zostağy do kanalizacji miejskiej i skierowane na oczyszczalniň.

Wnioski

1. Rzeka LeŜna w profilu granicznym nie odpowiada normom docelowej III klasy czystoŜci przewidzianym w

ZarzŃdzeniu Nr 18/71 z 21 maja 1971 roku Prezydium WRN w Biağymstoku.2. W por·wnaniu do badaŒ przeprowadzonych w 1998 roku, og·lna klasyfikacja rzeki nie ulegğa zmianie (n.

o.n). ZauwaŨalne jest pogorszenie stanu czystoŜci w·d wyraŨajŃce siň wzrostem iloŜci wskaŦnik·w o stňŨeniach pozaklasowych (1998 rok - dwa wskaŦniki, 1999 rok - trzy wsakŦniki), a takŨe zwiňkszenie siň liczby wskaŦnik·w o stňŨeniach odpowiadajŃcych III klasie czystoŜci (1998 rok - dwa wskaŦniki, 1999 rok - cztery).

3. Wyniki kontroli pracy oczyszczalni miejskiej w Hajn·wce przeprowadzone w 1999 roku, wykazağy jej prawidğowŃ pracň. ścieki odprowadzane z oczyszczalni do rzeki LeŜnej, speğniağy warunki okreŜlone w pozwoleniu wodnoprawnym.

4. Mimo prawidğowo pracujŃcej miejskiej oczyszczalni Ŝciek·w w Hajn·wce, rzeka jest w dalszym ciŃgu pozanormatywnie zanieczyszczona.

5. JednŃ z przyczyn degradacji rzeki sŃ odprowadzane niedostatecznie oczyszczone Ŝcieki z zakğad·w przemysğowych zlokalizowanych w Hajn·wce. Kontrole przeprowadzone przez WIOś w Biağymstoku wykazağy przekroczenia wartoŜci ğadunk·w dopuszczalnych w odprowadzanych Ŝciekach.

6. PrzyczynŃ degradacji rzeki jest takŨe niedostateczny stopieŒ skanalizowania miasta, co powoduje odprowadzanie Ŝciek·w nieoczyszczonych z wielu posesji prywatnych i osiedli bezpoŜrednio do rzeki.

g·ra strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.19. Szeszupa, Szelmentka, Marycha

Rzeka Szeszupa jest lewostronnym dopğywem Niemna o dğugoŜci 297,6 km, z tego 24 km g·rnego odcinka rzeki znajduje siň na terenie Polski. ťr·dğa rzeki znajdujŃ siň na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego w pobliŨu zalewu na Czarnej HaŒczy w Turtulu (okoğo 500 m od doliny Czarnej HaŒczy). Pğynie umiarkowanym, przeplatanym bystrzami nurtem na dnie rozlegğej, szerokiej doliny (Zagğňbienie Szeszupy), zbierajŃc po drodze niewielkie strumienie odprowadzajŃce wodň z licznych jezior i torfowisk. Mija ğaŒcuch pğytkich jezior (Gulbin, OkrŃgğe, Krejwelek, Przechodnie, Postawelek, Pobondzie) i po kilku kilometrach wpğywa na obszar Republiki Litwy. Gğ·wne dopğywy Szeszupy na terenie Polski to: Potopka i Wigra oraz Szelmentka.

Szelmentka jest prawostronnym dopğywem Szeszupy o dğugoŜci okoğo 24 km. UjŜcie znajduje siň na terenie Litwy, okoğo 2 km od granicy polsko-litewskiej. Rzeka przepğywa w g·rnym biegu przez dwa duŨe jeziora rynnowe: Szelment Wielki i Szelment Mağy.

Rzeki sŃ odbiornikami niewielkiej iloŜci Ŝciek·w sanitarnych z Rutki-Tartak i OŜrodka Wypoczynkowego w Szelmencie koğo Jeleniewa. Badania rzek prowadzone sŃ corocznie w punktach granicznych w ramach monitoringu w·d granicznych we wsp·ğpracy z litewskimi sğuŨbami ochrony Ŝrodowiska.

Rzeka Marycha, dawniej zwana SejnŃ, jest lewobrzeŨnym dopğywem Czarnej HaŒczy III rzňdu (dorzecze Niemna). DğugoŜĺ cağkowita rzeki wynosi 80,8 km, w tym 17,6 km poza granicami Polski, a powierzchnia zlewni w

granicach Polski wynosi 409,8 km2.

ťr·dğa rzeki znajdujŃ siň w okolicy polsko-litewskiej granicy paŒstwowej na p·ğnoc od wsi WoğyŒce, skŃd pod nazwŃ Czarna pğynie poczŃtkowo w kierunku poğudniowym mijajŃc po drodze jezioro Sejwy. Na odcinku od Smolan do Murowanego Mostu pğynie dwoma ramionami, a nastňpnie po poğŃczeniu skrňca w kierunku poğudniowo-wschodnim do jeziora Sejny. Od jeziora Sejny pod nazwŃ Marycha pğynie w kierunku poğudniowym do jeziora Pomorze. Od jeziora Pomorze pğynie poczŃtkowo na wsch·d, a nastňpnie meandrujŃc zakreŜla w kierunku poğudniowym dwa ğuki wzdğuŨ granicy paŒstwa i uchodzi do Czarnej HaŒczy na terenie Biağorusi.

Dolina rzeki jest szeroka, w dolnym odcinku zalesiona (Puszcza Augustowska). Zlewnia uksztağtowana przez zlodowacenie bağtyckie charakteryzuje siň zr·ŨnicowanŃ rzeŦbŃ terenu z licznymi jeziorami rynnowymi i wytopiskowymi (Punia, Sejwy, Boksze, Szejpiszki, Pğaskie, Biağe, Sejny, Gieret, Pomorze, Sztabinki, BerŨniki, Iğgieğk, Kunis Zelwa, Wiğkokuk) oraz duŨŃ liczbŃ zagğňbieŒ bezodpğywowych. Gğ·wne dopğywy Marychy to Rubiczanka i Kunisjanka oraz dopğywy z wiňkszych jezior.

Rzeka Marycha jest odbiornikiem Ŝciek·w przemysğowych i komunalnych z Sejn. Badania rzeki w ramach monitoringu regionalnego prowadzone sŃ w cyklu kilkuletnim na odcinku od jeziora Sejny do jeziora Pomorze, a w umownie przyjňtym punkcie (wodowskaz Zelwa) badania przeprowadzane sŃ corocznie w ramach monitoringu w·d granicznych. W 1999 roku przeprowadzono badania w jednym granicznym punkcie pomiarowo-kontrolnym.

Tabela 54.Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja w·d rzek granicznych Szeszupy, Szelmentki i

Marychy w 1999 roku

Stanowisko PoğoŨenie stanowiska

Km biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

Szeszupa

1 wodowskaz Poszeszupie 275,2 G

stan czystoŜci rzeki w punkcie granicznym

III miano Coli

Szelmentka

1 wypğyw z jeziora Kupowo 5,5 G

stan czystoŜci rzeki w punkcie granicznym

IIChZT, BZT5, utlenialnoŜĺ, miano Coli

Marycha

1 wodowskaz Zelwa 33,2 Gstan czystoŜci rzeki w punkcie granicznym

III tlen rozpuszczony

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

W zlewni badanych odcink·w Szeszupy i Szelmentki znajdujŃ siň 2 zarejestrowane zrzuty zanieczyszczeŒ kontrolowane przez sğuŨby ochrony Ŝrodowiska. W zlewni rzeki Marychy znajduje siň aktualnie 8 zrzut·w zanieczyszczeŒ zlokalizowanych w Sejnach.

Tabela 55.Wykaz wiňkszych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ w zlewni rzeki Marychy

L.p. MiejscowoŜĺ, nazwa zakğadu Typ oczyszczalni

IloŜĺ Ŝciek·w

[m3/d]Ğadunek dobowy

[kg/d] Uwagi

miejscowoŜĺ Sejny

1 Gorzelnia Rolnicza w Sejnach

mechaniczna osadniki 90

BZT5 - 43,4zawiesina - 12,2zw. azotu - 4,6fosfor cağk. - 0,6

2

Produkcja, Usğugi, Handel - L. KornetkaZakğad Produkcyjny nr 2Sejny, ul. ĞŃkowa 26

mechaniczna 11,5

BZT5 - 1,5zawiesina - 0,5zw. azotu - 0,4fosfor cağk. - 0,05

3 Sp·ğdzielnia Mleczarska "SEJNMLEK" w Sejnach

mechaniczno-biologicznar·w cyrkulacyjny

350

BZT5 - 1,8zawiesina - 7,4zw. azotu - 0,7fosfor cağk. - 0,15

4

Zakğad Gospodarki Komunalnej Mieszkaniowej, WodociŃg·w i Kanalizacji- oczyszczalnia miejska

mechaniczno-biologiczna 670

BZT5 - 9,2zawiesina - 13,4zw. azotu - 7,1fosfor cağk. - 0,11

Oczyszczalnia uruchomiona w 1998 r.

Om·wienie wynik·w badaŒ

Szeszupa - punkt w miejscowoŜci Poszeszupie (wodowskaz Poszeszupie)

Szeszupa poniŨej ujŜcia Wigry odpowiadağa III klasie czystoŜci ze wzglňdu na stan sanitarny (miano Coli). PodwyŨszone wartoŜci chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr), utlenialnoŜci (ChZT-Mn) i biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5) oraz zawartoŜĺ manganu mieŜciğy siň w granicach II klasy czystoŜci. Pozostağe wskaŦniki odpowiadağy I klasie czystoŜci. W stosunku do lat poprzednich stan czystoŜci rzeki w tym punkcie nie ulega wiňkszym zmianom.

Szelmentka - punkt w miejscowoŜci Kupowo

Stan czystoŜci Szelmentki poniŨej jeziora Kupowo odpowiadağ II klasie czystoŜci ze wzglňdu na podwyŨszone wartoŜci chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr), utlenialnoŜci (ChZT-Mn) i biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5) oraz obniŨona zawartoŜĺ tlenu rozpuszczonego. WartoŜĺ miana Coli r·wnieŨ odpowiadağa II klasie czystoŜci. W stosunku do lat poprzednich stan czystoŜci rzeki w tym punkcie nie ulega wiňkszym zmianom.

Marycha - punkt graniczny w miejscowoŜci Zelwa (wodowskaz Zelwa)

Stan czystoŜci Marychy w punkcie granicznym poniŨej jeziora Pomorze w 1999 roku odpowiadağ III klasie czystoŜci ze wzglňdu na niskŃ zawartoŜĺ tlenu rozpuszczonego. W granicach II klasy czystoŜci mieŜciğy siň stňŨenia gwarantowane azotu azotynowego i manganu, wartoŜci chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr), utlenialnoŜci (ChZT-Mn) i biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5) oraz miano Coli. W 1998 roku stan czystoŜci rzeki r·wnieŨ odpowiadağ III klasie czystoŜci ze wzglňdu na niskŃ zawartoŜĺ tlenu rozpuszczonego.

Dziağania inwestycyjne w zlewniach rzek

W niniejszej czňŜci przedstawiono inwestycje w dziedzinie ochrony w·d w zlewniach Szelmentki i Marychy (zlewniň Szeszupy przedstawiono w poprzednim rozdziale). W 1999 roku w zlewni tych rzek granicznych realizowano nastňpujŃce inwestycje i programy:

ǒ Budowa gminnej oczyszczalni Ŝciek·w z kanalizacjŃ sanitarnŃ w Szypliszkach. Inwestycja realizowana jest przez ZarzŃd Gminy Szypliszki. Obejmuje ona budowň oczyszczalni mechaniczno-biologiczno-

chemicznej typu "Hydrocentrum" z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w o przepustowoŜci - 150 m3/d (zastosowano filtry ciŜnieniowe), z punktem zlewnym nieczystoŜci pğynnych, z odwadnianiem osad·w przy pomocy urzŃdzenia typu Draimad; realizowana razem z oczyszczalniŃ kanalizacja sanitarna to kolektor o dğugoŜci ok. 1200 m i 2 przepompownie. ścieki oczyszczone odprowadzane bňdŃ do cieku wodnego, a nastňpnie rzeki Marychy w zlewni cağkowitej jeziora Boksze. Prace budowlano-montaŨowe zakoŒczono w grudniu 1999 r. Rozpoczňto rozruch technologiczny oczyszczalni (29.12.1999 r.). Dalsze inwestycje na terenie gminy Szypliszki to budowa oczyszczalni Ŝciek·w w Becejğach i Kaletniku oraz oczyszczalni przydomowych przy niewielkich obiektach. Dotychczas wykonano 9 oczyszczalni

przydomowych typu Sotralentz - 7 przy szkoğach, 1 przy plebanii, 1 przy domu prywatnym.ǒ Budowa oczyszczalni Ŝciek·w i systemu kolektor·w gğ·wnych sieci kanalizacyjnej dla miasta Sejny. W latach 1996-1998 miasto Sejny jako inwestor bezpoŜredni prowadziğo inwestycjň pod nazwŃ "Realizacja oczyszczalni Ŝciek·w i systemu kolektor·w gğ·wnych sieci kanalizacyjnej dla miasta Sejny". Zadanie

obejmowağo realizacjň mechaniczno-biologicznej oczyszczalni Ŝciek·w o przepustowoŜci 2000 m3/d - z podwyŨszonym usuwaniem biogen·w oraz trzech przepompowni i kolektor·w sanitarnych o dğugoŜci 5317 m (I etap). Zadanie rozpoczňto 24.09.96 r. i przekazano do eksploatacji 30.12.1998 r. WartoŜĺ inwestycji wyniosğa ok. 14 mln zğ i dofinansowywana byğa m.in. ze Ŝrodk·w Narodowego i Wojew·dzkiego Funduszu OśiGW, programu PHARE-CBC, budŨetu wojew·dztwa suwalskiego. Oczyszczalnia, mimo stwierdzonych w 1999 roku usterek budowlanych, osiŃgnňğa zakğadane parametry oczyszczania, ustalone w pozwoleniu wodnoprawnym. W 1999 roku trwağy prace zwiazane z realizacjŃ podğŃczeŒ do nowej sieci kanalizacji sanitarnej i oczyszczalni Ŝciek·w w Sejnach. WğŃczono miňdzy innymi budynki mieszkalne Sp·ğdzielni Mieszkaniowej, osiedla komunalnego w centrum miasta, Samodzielnego Publicznego Zespoğu Opieki Zdrowotnej, Zespoğu Szk·ğ Rolniczych. ścieki z Liceum Og·lnoksztağcŃcego gromadzono w zbiorniku i wywoŨono na oczyszczalniň. W wyniku zrealizowania oczyszczalni miejskiej w Sejnach zmniejszeniu ulegğa wielkoŜĺ ğadunku zanieczyszczeŒ w odprowadzanych Ŝciekach w nastňpujŃcej wielkoŜci:

ǒ substancje organiczne wyraŨone poprzez BZT5 - o okoğo 165 ton O2/rok, czyli o 98%,ǒ zawiesina og·lna o ok. 64 tony/rok, tj. o 93%.

Wnioski

1. Stan czystoŜci Szeszupy w punkcie granicznym w 1999 roku odpowiadağ III klasie czystoŜci ze wzglňdu na stan sanitarny (miano Coli). Klasyfikacjň rzeki w por·wnaniu do poprzednich lat przedstawiono w tabeli 56.

Tabela 56.Klasyfikacja rzeki Szczupy

PoğoŨenie stanowiska Rok badaŒ Klasa czystoŜci DğugoŜĺ odcinka[km]

WskaŦnik decydujŃcy o klasie czystoŜci

SZESZUPA

wodowskaz Poszeszupie

1992 n.o.n. 1,6 azot azotynowy

1993 III 1,6 miano Coli

1994 n.o.n. 1,6 zawiesina

1995 II 1,6BZT5, utlenialnoŜĺ, ChZT, chlorofil "a", miano Coli (z pominiňciem zawiesiny)

1996 III 1,6 miano Coli

1997 III 1,6 miano Coli

1998 III 1,6 miano Coli

1999 III 1,6 miano Coli

2. Stan czystoŜci Szelmentki w punkcie granicznym w 1999 roku odpowiadağ II klasie czystoŜci ze wzglňdu na stan sanitarny (miano Coli) i podwyŨszone wartoŜci chemicznego zapotrzebowania tlenu (ChZT-Cr), utlenialnoŜci (ChZT-Mn), biochemicznego zapotrzebowania tlenu (BZT5) i obniŨonej zawartoŜci tlenu. Klasyfikacjň rzeki w por·wnaniu do poprzednich lat przedstawiono w tabeli 57.

Tabela 57. Klasyfikacja rzeki Szelmentki

PoğoŨenie stanowiska Rok badaŒ Klasa czystoŜci DğugoŜĺ odcinka[km] WskaŦnik decydujŃcy o klasie czystoŜci

SZELMENTKA

Kupowo

1992 III 3,3 zawiesina, azot azotynowy, fosfor og·lny

1993 II 3,3BZT5, utlenialnoŜĺ, zawiesina, miano Coli, fosforany, fosfor og·lny

1994 III 3,3 zawiesina, azotyny, seston, miano Coli

1995 II 3,3BZT5, utlenialnoŜĺ, ChZT, azotyny, miano Coli (z pominiňciem zawiesiny)

1996 II 3,3BZT5, utlenialnoŜĺ, ChZT, azotyny, miano Coli

1997 II 3,3 BZT5, utlenialnoŜĺ, ChZT

1998 II 3,3 utlenialnoŜĺ, azot azotynowy, ChZT

1999 II 3,3BZT5, utlenialnoŜĺ, ChZT, tlen rozpuszczony, miano Coli

3. Stan czystoŜci Marychy w punkcie granicznym w 1999 roku odpowiadağ III klasie czystoŜci ze wzglňdu na niskŃ zawartoŜĺ tlenu rozpuszczonego. Gğ·wnŃ tego przyczynŃ jest stan czystoŜci jeziora Pomorze, zanieczyszczanego poŜrednio Ŝciekami komunalnymi i przemysğowymi z Sejn oraz charakter rzeki na tym odcinku (rzeka pğynie leniwie, koryto zarasta roŜlinnoŜĺ naczyniowa). Klasyfikacjň rzeki w por·wnaniu do poprzednich lat przedstawiono w tabeli 58.

Tabela 58. Klasyfikacja rzeki Marychy

PoğoŨenie stanowiska Rok badaŒ Klasa czystoŜci DğugoŜĺ odcinka[km] WskaŦnik decydujŃcy o klasie czystoŜci

MARYCHA

wodowskaz Zelwa

1992 n.o.n. 9,0 fosfor og·lny

1993 n.o.n. 9,0 tlen rozpuszczony

1994 III 9,0 tlen, BZT5, zawiesina, azotyny, miano Coli

1995 III 9,0 zawiesina, tlen rozpuszczony

1996 II 9,0 tlen rozpuszczony, fosfor og·lny, miano Coli

1997 III - n.o.n. 9,0 tlen rozpuszczony

1998 III 9,0 tlen rozpuszczony

1999 III 9,0 tlen rozpuszczony

4. Stan czystoŜci Szeszupy ksztağtujŃ przede wszystkim rozproszone i przestrzenne Ŧr·dğa zanieczyszczeŒ - spğywy z p·l uprawnych, spğywy zanieczyszczonych w·d z zagr·d rolniczych. Gğ·wnym parametrem decydujŃcym o zaliczeniu rzeki w punkcie granicznym do danej klasy czystoŜci byğo miano Coli typu kağowego obrazujŃce stopieŒ zanieczyszczenia sanitarnego wody.

5. Stan czystoŜci Szelmentki w punkcie granicznym ksztağtujŃ przede wszystkim rozproszone i przestrzenne Ŧr·dğa zanieczyszczeŒ - spğywy z p·l uprawnych, spğywy zanieczyszczonych w·d z zagr·d rolniczych.

6. Stan czystoŜci Marychy w punkcie granicznym wynika z charakteru rzeki - cieku typu nizinnego o powolnym nurcie z korytem zarastajŃcym w okresie letnim roŜlinnoŜciŃ wodnŃ z duŨym wpğywem zeutrofizowanego jeziora Pomorze, stanowiŃcego poczŃtek ocenianego odcinka.

7. Inwestycje prowadzone w zlewniach badanych rzek pozwolŃ na zmniejszenie ğadunku zrzucanych zanieczyszczeŒ i zlikwidowanie czňŜci rozproszonych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ.

powr·t na g·rň strony

6.3.3. JakoŜĺ w·d rzek wojew·dztwa podlaskiego

6.3.3.20. Kamianka

Kamianka - dopğyw Bugu jest niewielkŃ rzekŃ, wypğywajŃcŃ w kierunku poğudniowo-wschodnim z Wysoczyzny DrohiczyŒskiej, majŃcŃ swoje Ŧr·dğa w pobliŨu miejscowoŜci Czerepy. Cağkowita dğugoŜĺ rzeki wynosi 27,0 km,

powierzchnia zlewni 127,2 km2.

PowyŨej Siemiatycz Kamiankň zasilajŃ wody lewostronnego dopğywu Mahomet. Rzeka przepğywa przez teren miasta Siemiatycze i uchodzi do Bugu poniŨej miejscowoŜci Turna Mağa.

Gğ·wnymi Ŧr·dğami zanieczyszczeŒ w·d sŃ miejscowoŜci Czartajew i Siemiatycze.

Badania rzeki Kamianki do 1998 roku prowadziğ w sieci monitoringu krajowego Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w Biağej Podlaskiej. W 1999 roku zgodnie z ustalonym Programem badaŒ rzek objňtych krajowŃ sieciŃ monitoringu na lata 1999-2000 Gğ·wnego Inspektoratu Ochrony środowiska w Warszawie badania rzeki przejŃğ i kontynuuje WIOś w Biağymstoku. W roku 1999 rzekň kontrolowano na odcinku ujŜciowym w punkcie monitoringu podstawowego w miejscowoŜci Turna Mağa.

Tabela 59.Wykaz punkt·w pomiarowo-kontrolnych i klasyfikacja

rzeki Kamianki w 1999 roku

Stanowisko PoğoŨenie stanowiska

Km biegu rzeki

Rodz. sieci

Uzasadnienie wyboru stanowiska

Klasa wedğug badaŒ

WskaŦniki kwalifikujŃce

1 miejscowoŜĺ Turna Mağa 0,5 P

okreŜlenie stanu czystoŜci w·d w na ujŜciu do Bugu

n.o.n.

tlen rozpuszczony, BZT5, ChZT-Cr, azot azotynowy, fosforany, fosfor og·lny i detergenty, natomiast w grupie wskaŦnik·w biologicznych chlorofil i miano Coli typu kağowego.

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Tabela 60.Wykaz wiňkszych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ w zlewni rzeki Kamianki

L.p.

MiejscowoŜĺ, nazwa zakğadu Typ oczyszczalni

IloŜĺ Ŝciek·w

[m3/d]

Ğadunek dobowy [kg/d] Uwagi

miejscowoŜĺ Siemiatycze

1

Przedsiňbiorstwo Komunalne Sp. z o.o.

mechaniczno--biologiczna

osad czynny

2558

(listopad

1999)

2558

(grudzieŒ

1999)

BZT5 - 50,9

zawiesina - 145,8

ChZT - 303,2

azot am. - 10,74

azot og. - 24,74

fosfor og. - 1,87

BZT5 - 38,37

zawiesina - 60,55

ChZT - 217,43

azot am. - 1,1

azot og. - 6,73

fosfor og. - 6,98

kontrola wykazağa w odprowadzanych Ŝciekach przekroczenie ğadunku zawiesiny. Spowodowane to byğo wynikiem wczeŜniejszych dw·ch awarii, jednej na terenie firmy "Polser", drugiej na terenie oczyszczalni. Odbiornik wyŨej i niŨej ujŜcia Ŝciek·w - n.o.n.

Ponowna kontrola - bez przekroczeŒ. Odbiornik wyŨej i niŨej ujŜcia Ŝciek·w - n.o.n. Pozwolenie wodnoprawne waŨne do koŒca 2000 roku.

miejscowoŜĺ Czartajew

2

Zesp·ğ Szk·ğ Rolniczych

mechaniczno--biologiczna

zğoŨe biologiczne

30,0 BZT5 - 6,0

zawiesina - 4,1

ChZT - 14,1

azot amon. - 1,4

azot og. - 2,0

fosfor og. - 0,2

kontrola wykazağa zğŃ pracň oczyszczalni i przekroczenie ğadunk·w: BZT5, zawiesiny, ChZT, azotu amonowego i og·lnego. Stan formalno-prawny uregulowany do koŒca 2000 roku.

Om·wienie wynik·w badaŒ

Punkt w miejscowoŜci Turna Mağa

Badania wykazağy, Ũe rzeka prowadzi wody pozaklasowe silnie zanieczyszczone. WskaŦnikami dyskwalifikujŃcymi w grupie wskaŦnik·w fizykochemicznych byğy: tlen rozpuszczony, BZT5, ChZT-Cr, azot azotynowy, fosforany, fosfor og·lny i detergenty, natomiast w grupie wskaŦnik·w biologicznych chlorofil i miano Coli typu kağowego.

Badania zawartoŜci metali ciňŨkich prowadzone z czňstotliwoŜciŃ 1 raz na kwartağ wystŃpiğy w stňŨeniach Ŝladowych. (z wyjŃtkiem Ũelaza, manganu i miedzi, kt·rych wartoŜci nie przekraczağy norm I klasy czystoŜci).

Inwestycje w zlewni rzeki Kamianki

W 1999 roku na terenie Siemiatycz wybudowano 1,62 km sieci kanalizacji sanitarnej, kt·rej ğŃczna dğugoŜĺ na koniec 1999 roku wynosiğa 22,9 km, co stanowi okoğo 75% powierzchni skanalizowania miasta.

W celu wyeliminowania negatywnego wpğywu na pracň oczyszczalni miejskiej w Siemiatyczach, Zakğad "Polser"

zobowiŃzağ siň do wybudowania dodatkowego zbiornika buforowego (o pojemnoŜci 600 m3). Inwestycja jest w toku realizacji.

Planowana jest modernizacja oczyszczalni miejskiej w Siemiatyczach.

Wnioski

1. Klasyfikacjň rzeki Kamianki w oparciu o przeprowadzone badania w ostatnich trzech latach (dotyczy jedynie odcinka ujŜciowego rzeki o dğug. 3,3 km) przedstawiono w tabeli 61.

Tabela 61. Klasyfikacja rzeki Kamianki

DğugoŜĺ Klasa czystoŜci rzeki

Rok badaΠkontrolowanej I II III n.o.n.

rzeki (km) km % km % km % km %

1994 ~ 3,3 - - - - - - 3,3 100

1996 ~ 3,3 - - - - - - 3,3 100

1999 ~ 3,3 - - - - - - 3,3 100

2. Rzeka Kamianka w 1999 roku w profilu ujŜciowym do rzeki Bug nie odpowiadağa normom docelowej III klasy czystoŜci przewidzianym w ZarzŃdzeniu Nr 18/71 z dnia 1.05.1971 r. Prezydium WRN w Biağymstoku.

3. W por·wnaniu do badaŒ przeprowadzonych w 1994 i 1996 roku, og·lna klasyfikacja rzeki nie ulegğa zmianie (n.o.n.). ZauwaŨalny jest jednak wyraŦny spadek wartoŜci stňŨeŒ zanieczyszczeŒ, kt·re nadal kwalifikujŃ rzekň do w·d pozaklasowych.

4. ťr·dğem degradacji rzeki sŃ nadal w niewystarczajŃcym stopniu oczyszczone Ŝcieki komunalne i przemysğowe z Siemiatycz.

5. CzňstŃ przyczynŃ zakğ·ceŒ pracy oczyszczalni miejskiej w Siemiatyczach sŃ powtarzajŃce siň awarie w Zakğadzie "Polser" odprowadzajŃcego Ŝcieki na oczyszczalniň komunalnŃ.

6. Istnieje koniecznoŜc dalszej rozbudowy sieci kanalizacyjnej na terenie Siemiatycz celem wyeliminowania wszystkich niezinwentaryzowanych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ rzeki.

g·ra strony

6. WODA

6.4. Monitoring jezior

6.4.1. Wstňp

Badania i ocena stanu czystoŜci jezior prowadzone sŃ w oparciu o Instrukcjň systemu oceny jakoŜci jezior opracowanŃ w Zakğadzie UŨytkowania W·d Instytutu Ksztağtowania środowiska w Warszawie. Instrukcja ta po zmodyfikowaniu, zostağa opublikowana przez PaŒstwowŃ Inspekcjň Ochrony środowiska jako Wytyczne monitoringu podstawowego jezior i obowiŃzuje od 1992 roku.

JakoŜĺ jezior ocenia siň wedğug:

ǒ kryteri·w oceny jakoŜci w·d jeziornych obejmujŃcych odpowiednio dobrane wskaŦniki stanu czystoŜci (tlen rozpuszczony, ChZT-Cr, BZT5, zwiŃzki azotu, fosforu, przewodnictwo elektrolityczne, zawartoŜĺ chlorofilu, suchej masy sestonu, widzialnoŜĺ krŃŨka Secchiego, miano Coli typu kağowego, terenowe obserwacje biologiczne) i normatywy zdrowotne (zawartoŜĺ w wodzie substancji szkodliwych dla zdrowia takich, jak: cyjanki, fenole, metale ciňŨkie, pestycydy) oraz analizň hydrobiologicznŃ;

ǒ kryteri·w podatnoŜci jezior na degradacjň uwzglňdniajŃcych ich cechy morfometryczno--hydrograficzno-zlewniowe (Ŝrednia gğňbokoŜĺ jeziora, stosunek objňtoŜci do dğugoŜci linii brzegowej, procent stratyfikacji w·d, procent wymiany wody w roku, iloraz powierzchni dna czynnego, czyli leŨŃcego w zasiňgu epilimnionu i objňtoŜci epilimnionu, iloraz sumy powierzchni zlewni cağkowitej z powierzchniŃ jeziora i jego objňtoŜci oraz spos·b zagospodarowania zlewni bezpoŜredniej jeziora).

OkreŜlenie klasy czystoŜci opiera siň zatem na sumarycznej ocenie wszystkich wskaŦnik·w jakoŜci wody, a okreŜlenie kategorii jeziora na wszystkich wskaŦnikach podatnoŜci zbiornika na degradacjň. Otrzymane wyniki odnosi siň do podanych niŨej zakres·w:

ǒ I klasa / kategoria1,50 pkt.,ǒ II klasa / kategoria2,50 pkt.,ǒ III klasa / kategoria3,25 pkt.,ǒ poza klasŃ / kategoriŃ (n.o.n.)> 3,25 pkt.

NaleŨy dodaĺ, Ũe w przypadku, gdy kt·raŜ z substancji toksycznych przekracza ustalony normatyw, w·wczas wody naleŨy oceniĺ jako pozaklasowe niezaleŨnie od wartoŜci pozostağych wskaŦnik·w. Podobnie postňpuje siň w przypadku zaobserwowania Ŝniňĺ ryb lub masowej ŜmiertelnoŜci innych organizm·w wodnych. Klasň czystoŜci weryfikuje r·wnieŨ wskaŦnik sanitarny - miano Coli.

Przy tak prowadzonej ocenie jezioro traktuje siň jako specyficzny, prawie zamkniňty ekosystem, dynamiczny i podlegajŃcy wpğywom z zewnŃtrz.

Opisany system oceny jakoŜci jezior moŨe stanowiĺ podstawň do prowadzenia ochrony w·d jeziornych oraz ich racjonalnego wykorzystania.

Szczeg·lne znaczenie majŃ jeziora czyste posiadajŃce jednoczeŜnie duŨŃ odpornoŜĺ na wpğywy antropogenne. Jeziora o wodach niskiej jakoŜci i pozaklasowych mogŃ byĺ poddawane zabiegom ochronnym i rekultywacyjnym, ale wynik tych dziağaŒ w znacznym stopniu zaleŨny bňdzie od warunk·w naturalnych zbiornika, wyraŨonych kategoriŃ podatnoŜci na degradacjň. Bardzo waŨny jest tu fakt istnienia w zlewni punktowych Ŧr·değ

zanieczyszczeŒ odprowadzajŃcych Ŝcieki bez III stopnia oczyszczania, czyli: proces·w denitryfikacji i defosfatacji Ŝciek·w. Istnienie takich Ŧr·değ, nawet bez wzglňdu na wielkoŜĺ ğadunku, dominuje w ksztağtowaniu jakoŜci w·d nad cechami morfometryczno-hydrograficznymi zbiornika. Bez przerwania dopğywu zanieczyszczeŒ z tych Ŧr·değ czňsto nawet kosztowne zabiegi rekultywacyjne nie spowodujŃ poprawy jakoŜci jeziora.

6.4.2. Zanieczyszczenie w·d jezior

Dopğyw Ŝciek·w ze Ŧr·değ punktowych oraz zanieczyszczeŒ ze zlewni powoduje eutrofizacjň jezior. Pod tym pojňciem rozumie siň wzbogacanie w·d na drodze naturalnej lub sztucznej w mineralne skğadniki pokarmowe, masowy rozw·j roŜlin wodnych stymulowany przez te skğadniki oraz skutki nadmiernej produkcji substancji organicznej w wodach. Nasilanie siň tego procesu powoduje gğňbokie zmiany we florze i faunie oraz wğaŜciwoŜciach chemicznych wody, kt·re prowadzŃ do cağkowitej degradacji w·d.

WiňkszoŜĺ jezior wykazuje cechy zbiornik·w silnie eutroficznych. Stwierdza siň w nich wysokie stňŨenia zwiŃzk·w biogennych powodujŃce masowe zakwity fitoplanktonu. Woda staje siň mňtna, zielona, z zawiesinŃ glon·w (gğ·wnie sinic), maleje jej przezroczystoŜĺ. Zmienia siň skğad gatunkowy organizm·w wodnych. Obserwuje siň zmianň skğadu gatunkowego ryb w poszczeg·lnych zbiornikach; maleje liczebnoŜĺ gatunk·w szlachetnych, zanikajŃ sieja i sielawa wymagajŃce czystej wody.

Do rozkğadu powstağej materii organicznej zuŨywany jest tlen. W jeziorach powstajŃ ubytki tlenu, nastňpuje odtlenienie hypolimnionu i pojawienie siň przy dnie siarkowodoru. Ograniczenie zasiňgu eutrofizacji to jedyna droga ratowania jezior przed cağkowitŃ degradacjŃ.

W 1999 roku na obszarze wojew·dztwa podlaskiego zbadano stan czystoŜci jezior: Dğugie Wigierskie (monitoring reperowy), Szelment Wielki, Szelment Mağy, Szejpiszki, Sejwy i Boksze, natomiast klasyfikacjň wszystkich jezior zbadanych przez WIOś na terenie wojew·dztwa przedstawionow w aneksie 2

Sieĺ reperowa

Celem monitoringu reperowego jezior jest badanie og·lnego stanu zanieczyszczenia jezior w powiŃzaniu z gospodarkŃ czğowieka (bez jezior bňdŃcych odbiornikami Ŝciek·w ze Ŧr·değ punktowych), rejestrowanie stanu jakoŜci i jej zmian w powiŃzaniu z dokğadnym okreŜleniem obiegu wody w zlewni, umoŨliwienie okreŜlenia tempa, przyczyn i tendencji zmian oraz zbieranie informacji o gğ·wnych przyczynach eutrofizacji.

W wojew·dztwie podlaskim w ramach monitoringu reperowego jezior prowadzone sŃ badania Jeziora Dğugiego Wigierskiego. Badania zbiornika bňdŃ kontynuowane po 1999 roku, co w oparciu o kilkuletni cykl badawczy pozwoli na zaobserwowanie dğugofalowych zmian zachodzŃcych w Ŝrodowisku naturalnym i sprecyzowanie szerszych wniosk·w. Celem badaŒ przeprowadzonych w 1999 roku byğa wstňpna ocena stanu czystoŜci jeziora.

6.4.2.1. Jezioro Dğugie Wigierskie

6.4.2.2. Jezioro Szelment Wielki

6.4.2.3. Jezioro Szelment Mağy

6.4.2.4. Jezioro Szejpiszki

6.4.2.5. Jezioro Sejwy

6.4.2.6. Jezioro Boksze

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

ANEKS 2Stan czystoŜci jezior wojew·dztwa podlaskiego

Nazwa jeziora Powierzchnia[ha]

GğňbokoŜĺ maks.[m] Lata badaŒ Klasa

czystoŜci

Kategoria podatnoŜci na degradacjň

Jeziora Wigierskie

Krzywe Wigierskie 138,4 28,5 1981,1998 2 2

Czarne k. Krzywego 23,4 8,8 1981, 1998 2 3

KoleŜne 25,6 15,0 1981, 1998 2 3

Wigry 2118,3 73,0 1984-86 2 2

Biağe Wigierskie 100,2 34,0 1985, 1986 1 -

Suchar Wielki 9,2 9,6 1985, 1986 3 -

Muliczne 25,7 11,3 1985, 1986 2 -

Dğugie Wigierskie 80,0 14,8 1985, 1986 2 -

Staw Wigierski 22,2 14,2 1985, 1986 3 -

OkrŃgğe Wigierskie 12,2 12,8 1985, 1986 2 -

Czarne Wigierskie 5,0 11,3 1985, 1986 2 -

Pierty 228,2 38,0 1987 2 -

Biağe PierciaŒskie 6,0 24,0 1987 2 -

Kr·l·wek 9,9 4,5 1987 3 -

Omuğ·wek 14,2 5,5 1987 2 -

Leszczewek 21,0 6,5 1987 3 -

Czarne k. Bryzgla 7,8 32,0 1987 2 -

Mulaczysko 18,3 20,5 1987 2 -

Krusznik 26,8 18,0 1987 2 -

Zielone k. Krzywego 7,7 6,0 1998 2 n.o.n.

Jeziora Suwalskiego Parku Krajobrazowego i okolic

Szurpiğy 80,9 46,8 1984, 1985 1 -

Kluczysko 3,6 13,6 1984, 1985 2 1

Kopane 15,1 18,7 1984, 1985 2 2

Jegl·wek 19,6 26,5 1984, 1985 1 1-2

Udziejek 6,1 7,2 1984, 1985 2 3

Szelment Wielki 356,1 45,0 1984, 1985, 1999 2 1

Szelment Mağy 168,5 28,5 1984, 1985, 1999 2 2

Sumowo 30,0 8,0 1984, 1985 3 3

Udryn 6,06 6,1 1984, 1985 2 n.o.n.

Jağowo 15,2 15,5 1984, 1985 2 2-3

Gulbin 7,4 9,4 1985, 1986 2 -

OkrŃgğe Kleszczow. 15,8 8,0 1985, 1986 2 -

Kojle 15,4 33,0 1985, 1986 2 -

Perty 20,0 31,0 1985, 1986 2 -

Jaczno 39,7 25,0 1985, 1986 2 -

Kamenduğ 25,5 24,5 1985, 1986 2 -

Ğopuszek okoğo 2,0 1986 2 -

Biağe 8,5 16,0 1986 3 -

Potopy 19,5 26,0 1986 2 -

Prowinek 2,8 4,0 1986 2 -

Pğonszyn 2,95 7,1 1986 3 -

Krejwelek 9,5 6,0 1987 3 -

Przechodnie 25,5 5,4 1987 2 -

Postawelek 3,4 4,8 1987 2 -

Pobondzie 53,1 (16,5) 1987 3

Czarne i BiağeKleszczowieckie okoğo 10,0 10,0 1987 2 -

HaŒcza 311,4 108,5 1991, 1996, 1997 1 1

Jeziora Kanağu Augustowskiego

Mikasz·wek 17,3 4,7 1988 2 -

Mikaszewo 126,0 15,0 1988 2 -

Krzywe 21,6 6,0 1988 2 -

Kruglak 8,3 4,2 1988 2 -

Paniewo 39,8 12,5 1988 2 -

Pobojno 23,6 6,2 1988 3 -

Orle 25,2 4,7 1988 2 -

Gorczyckie 22,1 3,5 1988 2 -

Serwy 460,3 41,5 1988 2 -

Studzieniczne 250,1 30,5 1988 2 -

Staw Wojciech 22,6 3,1 1988 1 -

Biağe Augustowskie 476,6 30,0 1988 3 -

Jeziora rzeki Rospudy-Netty i Blizny

Rospuda August. 104,0 10,5 1989 2 -

Necko 400,0 25,0 1989 2 -

Staw Sajenek 35,8 12,6 1989 3 3

Jeziorko (Sajenko) 68,2 26,0 1989 2 2

Sajno 522,5 27,0 1989 2 2

Czarne Filipowskie 40,7 28,1 1990 2 -

Rospuda Filipowska 341,7 38,9 1990 2 -

Kamienne 44,1 20,0 1990 2 -

Wysokie k. Rospudy 24,1 26,5 1990 2 -

Dğugie Filipowskie 23,0 5,0 1990 3 -

GarbaŜ 152,5 48,0 1990 2 -

Gğňbokie k. GarbaŜ 10,0 17,5 1990 3 -

Sumowo Bakağarz. 88,2 13,6 1990 3 -

OkrŃgğe Bakağarz. 43,7 4,7 1990 2 -

Bolesty 138,8 16,2 1990 3 -

MieruŒskie Wielkie 189,4 25,5 1990 3 -

Tajno 235,6 6,6 1993 n.o.n. 3

Toboğowo 87,0 9,5 1991 2 -

Kopanica 40,0 6,0 1991 3 -

Blizienko 38,8 16,8 1991 2 2

Blizno 238,5 28,8 1991 2 2

Busznica 49,4 48,0 1991 1 2

Kalejty (Dğugie August.) 159,7 12,0 1991, 1995 1 2

Kolno 264,4 3,3 1996 3 n.o.n.

Jeziora ciŃgu rzeki Bludzi

KoŜcielne 50,8 6,6 1990 2 -

Biağe Filipowskie 132,4 53,0 1991 1 2

Przystajne 31,5 15,9 1991 3 2

Czostk·w 20,1 9,4 1991 3 3

Krzywe k. PrzeroŜli 51,25 21,3 1991 2 2

Boczne k. PrzeroŜli 58,3 33,5 1991 2 2

Jeziora zlewni rzeki Czarna HaŒcza i Pawğ·wka

DowcieΠ79,0 10,4 1992 3 3

ŧubrowo 97,3 17,0 1992 3 2

Dğugie SejneŒskie 102,4 48,0 1992 1 2

Jegliniec 22,6 8,2 1992 2 3

Gremzdel 59,3 10,0 1992 3 3

Boczniel 25,5 6,8 1992 2 n.o.n.

Gremzdy 188,1 14,3 1992 3 3

Gğuche okoğo 32,0 3,4 1992 3 n.o.n.

Jurkowo okoğo 20,0 2,3 1992 3 n.o.n.

Kocioğek okoğo 3,3 2,6 1992 3 n.o.n.

Pğaskie okoğo 15,5 6,1 1992 2 3

Miağkie okoğo 26,5 2,0 1992 3 n.o.n.

Dmitrowo 61,2 42,0 1992 1 2

Sumowo k. Dmitrowa 14,3 14,6 1992 3 2

Biağe k. Biağog·ry 78,2 15,1 1993 2 -

Czarne k. Biağog·ry 24 6,0 1993 2 -

WierŜnie 32,3 8,4 1993 3 -

Jeziora zlewni rzeki Marychy

Gieret 67,3 17,0 1995 3 2

Pomorze 295,4 23,5 1995 3 2

Zelwa 103,7 12,3 1995 2 2

Wiğkokuk 39,1 12,2 1995 2 3

Sejny 64,3 3,8 1996 3 n.o.n.

Szejpiszki 71,4 21,6 1999 3 2

Boksze 96,4 22,0 1999 2 2

Sejwy 85,6 21,5 1999 3 3

Pozostağe jeziora

Jemieliste 50,0 23,2 1989 2 -

OŨewo (UŨewo) 55,0 55,5 1989 2 -

Okmin 114,4 39,9 1989 2 -

WiŨajny 293,1 5,3 1995 3 n.o.n.

Hoğny 158,1 15,2 1996 2 3

GağaduŜ 728,6 54,8 1991-95 2 1

Drňstwo 504,2 25 1970, 1996 2 2

Rajgrodzkie 1503,2 52 1983-88, 92, 97 3 2

Mierucie 31,2 Ŝr. 2,0 1984 3

Toczyğowo 101,8 Ŝr. 4,7 1983-85, 1995 3

Siemian·wka 11,7-32,5 km2 4,1-7,0 1992-98 3 n.o.n. n.o.n.

Uwaga: parametry jakoŜci dotyczŃ ostatniego roku badaŒ danego jeziora.

g·ra strony

6.4.2. Zanieczyszczenie w·d jezior

6.4.2.1. Jezioro Dğugie Wigierskie

PoğoŨenie jeziora

Jezioro Dğugie Wigierskie i jego zlewnia znajduje siň w granicach administracyjnych wojew·dztwa podlaskiego na terenie powiatu i gminy Suwağki.

PoğoŨenie geograficzne: 54001'04" N, 23001'07" E, wysokoŜĺ 131,9 m n.p.m. (IRś Olsztyn)

1. Makroregion: Pojezierze Litewskie,2. Mezoregion: Pojezierze Wschodniosuwalskie,3. Dorzecze: DğuŨanka - [jezioro Wigry] - Czarna HaŒcza - Niemen - Bağtyk.

Warunki morfometryczno-zlewniowe

Jezioro Dğugie Wigierskie jest jednym z trzech poğoŨonych obok siebie jezior polodowcowych, wyodrňbnionych z misy jeziora pra-Wigry wskutek ewolucji jezior. Zesp·ğ jezior: Dğugie, Muliczne i OkrŃgğe poğoŨony jest na p·ğnoc od skrajnie poğudniowo-zachodniej zatoki jeziora Wigry (Zatoka Wigierki). Jezioro Dğugie Wigierskie zostağo zakwalifikowane do w·d typu sielawowego, przy czym wystňpowağy objawy tak zwanego przeleszczenia - wzrostu udziağu ryb karpiowatych (przede wszystkim leszcza) w rybostanie jeziora.

Powierzchnia zwierciadğa wody zajmuje 80,0 ha. GğňbokoŜĺ maksymalna jeziora wynosi 14,8 m, a jego gğňbokoŜĺ Ŝrednia siňga 6,4 m. Jezioro jest wydğuŨone, dğugoŜĺ linii brzegowej tworzŃcej mniejsze i wiňksze zatoki, og·ğem wynosi 6200 m. Wsp·ğczynnik rozwoju linii brzegowej wskazuje, Ũe linia brzegowa jest doŜĺ silnie rozwiniňta.

ObjňtoŜĺ jeziora jest umiarkowana i wynosi okoğo 5.227,6 tys. m3. Misa jeziora jest zr·Ũnicowana o umiarkowanie urozmaiconym dnie. Ksztağt zbiornika jest nieregularny, a jezioro moŨna podzieliĺ na dwie wyraŦnie wyodrňbnione czňŜci oddzielone doŜĺ gğňbokim przewňŨeniem. Akwen poğŃczony jest stosunkowo szerokimi kanağami - od p·ğnocy z Jeziorem Mulicznym i od zachodu z Jeziorem OkrŃgğym. Strefa litoralu jest stosunkowo wŃska, miejscami spadek dna jest duŨy. Na Jeziorze Dğugim Wigierskim znajdujŃ siň trzy niewielkie wysepki o ğŃcznej powierzchni 1,6 ha.

Powierzchnia zlewni cağkowitej Jeziora Dğugiego Wigierskiego wynosi prawie 7,5 km2. Jezioro i jego zlewnia leŨy w strefie krajobrazu nizinnego, mğodoglacjalnego, sandrowego pojeziernego. RzeŦba terenu jest mağo urozmaicona, falista z obszarami bezodpğywowymi. Zlewniň jeziora stanowi r·wnina sandrowa z wyraŦnie wydzielonŃ, wydğuŨonŃ kotlinŃ otwierajŃcŃ siň w kierunku jeziora Wigry, na kt·rej dnie zalega kompleks trzech jezior: Muliczne, Dğugie i OkrŃgğe. CechŃ charakterystycznŃ zlewni jest sğabo rozwiniňta sieĺ rzeczna - poza ğŃczŃcymi jeziora kanağami nie wystňpujŃ arterie wodne. Utwory czwartorzňdowe w zlewni jeziora stanowiŃ przepuszczalne piaski sğabogliniaste i piaski gliniaste lekkie, a fragmentami wystňpujŃ piaski gliniaste mocne, torfy i mursze. Obszar zlewni w wiňkszoŜci zdominowany jest przez tereny leŜne (57% zlewni jeziora), obejmujŃce czňŜĺ p·ğnocnego fragmentu Puszczy Augustowskiej zlokalizowanej wok·ğ jeziora Wigry. Zlewnia kompleksu jezior poğŃczonych doŜĺ szerokimi kanağami odwadniana jest przez ciek wypğywajŃcy z Jeziora OkrŃgğego, zwany DğuŨankŃ lub BystrzycŃ, uchodzŃcy do jeziora Wigry.

W granicach zlewni znajduje siň kilka pojedynczych zagr·d, kilka domk·w rekreacyjnych i zabudowania Las·w PaŒstwowych.

Na obszarze zlewni cağkowitej omawianych jezior znajduje siň utworzony w 1985 roku rezerwat "Jezioro Dğugie" obejmujŃcy fragment lasu, bagien oraz jeziora: Dğugie, Muliczne i OkrŃgğe o ğŃcznej powierzchni 294,37 ha. Po utworzeniu Wigierskiego Parku Narodowego rezerwat ten objňto ochronŃ ŜcisğŃ. Celem utworzenia rezerwatu byğo zachowanie jezior zasiedlonych przez bobry, duŨŃ koloniň kormoran·w oraz bogatŃ roŜlinnoŜĺ wodnŃ i torfowiskowŃ ze stanowiskami gatunk·w rzadkich i chronionych, jak teŨ cennych zbiorowisk leŜnych z pomnikowymi dňbami.

Jezioro jest Ŝrednio podatne na degradacjň (II kategoria - 2,0 pkt.). SpoŜr·d wszystkich wskaŦnik·w oceny podatnoŜci jeziora na degradacjň wiňkszoŜĺ z nich mieŜci siň w granicach wartoŜci charakterystycznych dla I lub II kategorii. Wynika to gğ·wnie z ochronnej warstwy las·w w zlewni bezpoŜredniej, mağej powierzchni dna czynnego oraz stosunkowo niewielkiej zlewni. Niekorzystnym czynnikiem obniŨajŃcym odpornoŜĺ jeziora na degradacjň jest bardzo mağa objňtoŜĺ hypolimnionu oraz wynikajŃcy z duŨego wydğuŨenia jeziora i rozwiniňcia linii brzegowej, niski stosunek objňtoŜci jeziora do dğugoŜci jego linii brzegowej.

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Jezioro nie posiada zarejestrowanych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ.

Charakterystyka dopğyw·w

Do badaŒ wytypowano dwa punkty pomiarowo-kontrolne: dopğyw z Jeziora Mulicznego do Jeziora Dğugiego Wigierskiego oraz odpğyw do Jeziora OkrŃgğego. Dopğyw z Jeziora Mulicznego - DğuŨanka jest stosunkowo szerokim kanağem ğŃczŃcym jeziora: Muliczne i Dğugie Wigierskie, o korycie doŜĺ pğytkim, dnie mulistym.

Powierzchnia zlewni dopğywu, naleŨŃcej do zlewni Jeziora Mulicznego wynosi 1,592 km2 i jest to obszar pokryty lasem, o przewadze wystňpowania sosny, Ŝwierka i brzozy. W zlewni dopğywu dominujŃ utwory powierzchniowe zğoŨone z piask·w gliniastych lekkich, z duŨym udziağem piask·w sğabo gliniastych, niewielkim piask·w gliniastych mocnych oraz przewagŃ w okolicy cieku i zbiornika torf·w i murszy. WiosnŃ 1999 roku wody dopğywu z Jeziora Mulicznego zaliczono do II klasy czystoŜci z uwagi na zawartoŜĺ azotu azotynowego. Inne wskaŦniki ksztağtowağy siň na poziomie I klasy czystoŜci w·d. Latem wartoŜci wszystkich badanych wskaŦnik·w mieŜciğy siň w I klasie czystoŜci.

Odpğyw do Jeziora OkrŃgğego - DğuŨanka posiada koryto doŜĺ pğytkie, o dnie piaszczystym i piaszczysto-mulistym. Ciek odprowadza wodň z jeziora i wskutek tego wiňkszoŜĺ wartoŜci wskaŦnik·w czystoŜci cieku odpowiadağa wartoŜciom wskaŦnik·w czystoŜci powierzchniowej warstwy jeziora. WiosnŃ i latem odpğywağy DğuŨankŃ wody I klasy czystoŜci.

Podstawowe wyniki badaŒ jeziora - klasa czystoŜci

Pr·by do badaŒ pobierano raz w miesiŃcu, z dw·ch stanowisk pomiarowo-kontrolnych, usytuowanych w najgğňbszych czňŜciach akwenu, natomiast do oceny stanu czystoŜci wykorzystano dane z cyrkulacji wiosennej oraz stagnacji letniej. W 1999 roku og·lny stan czystoŜci Jeziora Dğugiego Wigierskiego odpowiadağ II klasie czystoŜci (2,17 pkt.). SpoŜr·d ocenianych 12 wskaŦnik·w stanu czystoŜci jeziora takie wskaŦniki, jak: nasycenie hypolimnionu tlenem w okresie letnim oraz zawartoŜĺ azotu mineralnego i przewodnoŜĺ elektrolityczna wğaŜciwa w okresie wiosennym nie mieŜciğy siň w dopuszczalnych granicach Ũadnej z klas czystoŜci w·d. ObniŨona byğa przezroczystoŜĺ wody; widzialnoŜĺ krŃŨka Secchiego - Ŝrednio 2,35 m - zakwalifikowana zostağa do II klasy czystoŜci, podwyŨszone byğy (II klasa) stňŨenia: fosforan·w wiosnŃ w warstwie powierzchniowej, fosforu cağkowitego, azotu amonowego w warstwie naddennej jeziora latem oraz Ŝrednia zawartoŜĺ azotu cağkowitego z wiosny i lata w warstwie powierzchniowej. Pozostağe wskaŦniki czystoŜci jeziora nie przekraczağy granic I klasy czystoŜci w·d

JEZIORO DĞUGIE WIGIERSKIE:

powr·t na g·rň strony

6.4.2. Zanieczyszczenie w·d jezior

6.4.2.2. Jezioro Szelment Wielki

PoğoŨenie jeziora

Jezioro Szelment Wielki poğoŨone jest na terenie gminy Jeleniewo, w wojew·dztwie podlaskim.

PoğoŨenie geograficzne: 54Á 13'40" N, 22Á 58'40" E, wysokoŜĺ 176 m n. p. m.

Makroregion - Pojezierze Litewskie.

Mezoregion - Pojezierze Wschodniosuwalskie.

Dorzecze: Szelmentka - Szeszupa - Niemen - Bağtyk.

Warunki morfometryczno-zlewniowe

Jezioro Szelment Wielki jest polodowcowym jeziorem rynnowym, ğŃczŃcym siň poprzez Szelmentkň z jeziorem Szelment Mağy od strony p·ğnocnej. Jezioro moŨna podzieliĺ na trzy wyraŦne plosa: p·ğnocne, Ŝrodkowe i poğudniowe oraz wydzielonŃ Zatokň Czarne - leŨŃcŃ od strony p·ğnocno-zachodniej. Powierzchnia zwierciadğa wody wynosi 356,1 ha. Jest to gğňbokie jezioro; gğňbokoŜĺ maksymalna wynosi 45,0 m, gğňbokoŜĺ Ŝrednia - 15 m. Ksztağt akwenu jest wydğuŨony, linia brzegowa ma dğugoŜĺ 19100 m i jest silnie rozwiniňta, wskaŦnik dğugoŜci linii brzegowej (wsp·ğczynnik rybacki), m·wiŃcy o potencjalnych moŨliwoŜciach produkcyjnych akwenu nie jest wysoki,

charakterystyczny dla okoğo 50% jezior w Polsce. ObjňtoŜĺ zbiornika to 53492 tys. m3. Dno jest bardzo zr·Ũnicowane, wskaŦnik gğňbokoŜci jest niski - wystňpuje wiele gğňboczk·w i wypğyceŒ. Brzegi jeziora sŃ wysokie, miejscami strome, a nawet urwiste, strefa litoralowa jest wŃska.

Pod wzglňdem rybackim jest to jezioro sielawowe. Mağa zlewnia bezpoŜrednia jeziora stanowi mozaikň grunt·w ornych (okoğo 60%), ğŃk i pastwisk (okoğo 20%) oraz nieuŨytk·w (okoğo 10%). Jezioro nie posiada ujňĺ wody, brak zarejestrowanych bezpoŜrednich Ŧr·değ zanieczyszczeŒ w·d. Nad jeziorem zlokalizowany jest OŜrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy "Szelment", naleŨŃcy do Przedsiňbiorstwa "Polmos" S.A. w Biağymstoku. WyposaŨony jest on w kanalizacjň zewnňtrznŃ, osadnik gnilny, filtry piaskowe, przepompowniň Ŝciek·w oraz filtr glebowo-roŜlinny obsadzony wierzbŃ Salix viminalis z dodatkowym filtrem chemicznym (wapiennym) wspomagajŃcym usuwanie fosforu. ścieki oczyszczone odprowadzane sŃ do naturalnego zagğňbienia terenu, poroŜniňtego bujnie roŜlinnoŜciŃ z dominacjŃ olchy i wierzby. Przy oŜrodku znajduje siň pole namiotowe, kŃpielisko z wypoŨyczalniŃ sprzňtu wodnego, wok·ğ jeziora coraz intensywniej wykorzystywane sŃ tereny letniskowe. Zbiornik objňty jest strefŃ ciszy. Jezioro naleŨy do zbiornik·w odpornych na degradacjň (I kategoria podatnoŜci - 1,29 pkt.). Wpğyw urozmaiconej linii brzegowej oraz r·Ũnorodnego sposobu zagospodarowania teren·w w zlewni bezpoŜredniej stanowiŃ czynniki zagroŨenia dla zachowania r·wnowagi akwenu. Dobroczynna dla jeziora jednoczeŜnie jest jego duŨa objňtoŜĺ niwelujŃca dziağanie zlewni cağkowitej, a takŨe duŨa gğňbokoŜĺ Ŝrednia i wysoki stopieŒ stratyfikacji oraz mağa wymiana w·d.

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Jezioro nie posiada zarejestrowanych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ.

Charakterystyka dopğyw·w

Zlewnia jeziora Szelment Wielki odwadniana jest przez rozbudowanŃ sieĺ ciek·w i row·w melioracyjnych. Szelmentka odprowadza wody kr·tkim odcinkem do jeziora Szelment Mağy. Szelmentkň badano na odpğywie do jeziora Szelment Mağy.

Poza tym do badaŒ wytypowano bezimienne cieki odwadniajŃce:

ǒ p·ğnocno-zachodniŃ czňŜĺ zlewni - w Przejmie Mağej,ǒ zachodniŃ czňŜĺ zlewni - z jeziora Udryn (Udrynek),ǒ poğudniowŃ i poğudniowo-wschodniŃ czňŜĺ zlewni - z Woğowni oraz z jeziora Leszczewo,ǒ wschodniŃ i p·ğnocno-wschodniŃ czňŜĺ zlewni - w Giluszniku.

Dopğywem w Giluszniku wiosnŃ dopğywağo najwiňcej w·d zaliczonych do III klasy czystoŜci ze wzglňdu na wartoŜĺ utlenialnoŜci. Stan sanitarny oraz ChZT odpowiadağy II klasie. Latem jedynie miano Coli wskazywağo na II klasň czystoŜci w·d, pozostağe wskaŦniki odpowiadağy I klasie. Bezimienny ciek z Woğowni wiosnŃ ni·sğ do jeziora wody najbardziej zanieczyszczone - nie odpowiadajŃce normom z uwagi na utlenialnoŜĺ. Wysokie takŨe byğy stňŨenia BZT5. Inne wskaŦniki mieŜciğy siň w I i II klasie czystoŜci. Pozostağe dopğywy niosğy wody III oraz II klasy czystoŜci.

Om·wienie podstawowych wynik·w badaŒ jeziora - klasa czystoŜci

Pr·by ze zbiornika pobierano z czterech stanowisk pomiarowo-kontrolnych, usytuowanych w najgğňbszych czňŜciach zbiornika, w okresie cyrkulacji wiosennej oraz stagnacji letniej. Na podstawie wynik·w badaŒ z 1999 roku jezioro Szelment Wielki zostağo zakwalifikowane do II klasy czystoŜci (1,87 pkt.). Analiza 16 wskaŦnik·w stanu zanieczyszczenia wykazağa, Ũe wysokie wartoŜci (III klasa) miağy: zawartoŜĺ azotu mineralnego oraz przewodnictwo elektrolityczne wğaŜciwe wiosnŃ, a takŨe stňŨenie fosforan·w latem w warstwie naddennej. Niskie byğo - III klasa - Ŝrednie nasycenie w·d hypolimnionu tlenem. WidzialnoŜĺ krŃŨka Secchiego siňgağa Ŝrednio 3,1 m. Stan sanitarny zbiornika odpowiadağ normom I klasy. Pozostağe wskaŦniki stanu zanieczyszczenia mieŜciğy siň w I i II klasie czystoŜci.

JEZIORO SZELMENT WIELKI:

powr·t na g·rň strony

6.4.2. Zanieczyszczenie w·d jezior

6.4.2.3. Jezioro Szelment Mağy

PoğoŨenie jeziora

Jezioro Szelment Mağy poğoŨone jest na terenie gminy Szypliszki, w wojew·dztwie podlaskim.

PoğoŨenie geograficzne: 54Á 15'25" N, 23Á 01'10" E, wysokoŜĺ 175,9 m n. p. m.

Makroregion - Pojezierze Litewskie.

Mezoregion - Pojezierze Wschodniosuwalskie.

Dorzecze: Szelmentka - Szeszupa - Niemen - Bağtyk.

Warunki morfometryczno-zlewniowe

Jezioro Szelment Mağy zalicza siň do zbiornik·w polodowcowych rynnowych. Powierzchnia jeziora - wedğug danych Instytutu Rybactwa śr·dladowego - zajmuje 168,5 ha. GğňbokoŜĺ mak>symalna wynosi 28,5 m, a gğňbokoŜĺ Ŝrednia siňga 7,5 m. Ksztağt zbiornika jest wydğuŨony, a jego oŜ dğuga zorientowana jest poğudnikowo. DğugoŜĺ maksymalna siňga 3535 m, maksymalna dğugoŜĺ efektywna jeziora siňga 2300 m. DğugoŜĺ linii brzegowej, tworzŃcej mniejsze i wiňksze zatoki, og·ğem wynosi 9525 m, a wsp·ğczynnik rozwiniňcia linii brzegowej wskazuje, Ũe linia brzegowa jest silnie rozwiniňta. Wsp·ğczynnik rybacki Ŝwiadczy, Ũe Szelment Mağy ma dogodniejsze warunki do produkcji rybackiej niŨ Szelment Wielki. ObjňtoŜĺ jeziora jest umiarkowana i wynosi okoğo

12577 tys. m3. Misa jeziora jest zr·Ũnicowana o bardzo urozmaiconym dnie z wieloma gğňboczka>mi i wypğyceniami, ksztağtem zbliŨona do stoŨka z wklňsğymi brzegami, o czym Ŝwiadczy niski wskaŦnik gğňbokoŜci (0,26), wyraŨajŃcy stosunek gğňbokoŜci Ŝredniej do gğňbokoŜci maksymalnej. Spadki gğňbokoŜci wzdğuŨ linii brzegowej sŃ na og·ğ ğagodne, a gğňboczki nie sŃ rozlegğe. Dziňki temu strefa przybrzeŨna w jeziorze jest doŜĺ szeroka, a 35,5% powierzchni dna poğoŨone jest na gğňbokoŜci do 5 m. Strefa gğňbokoŜci 5-10 m stanowi 36,4%, 10-15 m to 19% oraz poniŨej 15 m - 9%. Akwen moŨna podzieliĺ na dwie czňŜci: p·ğnocno-wschodniŃ - pğytszŃ oraz poğudniowŃ - gğňbszŃ. CzňŜĺ p·ğnocno-wschodnia od wschodu poğŃczona jest wŃskim przesmykiem z jeziorem Jodel.

Pod wzglňdem typu rybackiego jest to jezioro sielawowe. W mağej zlewni bezpoŜredniej grunty orne zajmujŃ 75% powierzchni, ğŃki i pastwiska - okoğo 15%, nieuŨytki - okoğo 5%.

Teoretyczna wymiana wody stanowi okoğo 150% objňtoŜci zbiornika. Wok·ğ jeziora wystňpuje niewielka liczba dziağek rekreacyjnych. Zabudowa rekreacyjna rozwija siň intensywniej wok·ğ jeziora Jodel, szczeg·lnie od strony poğudniowej. Zbiornik jest Ŝrednio podatny na degradacjň (II kategoria podatnoŜci - 2,29 pkt.). Niekorzystne dla akwenu sŃ: niewielki udziağ w·d hypolimnionu w cağej objňtoŜci jeziora, duŨe rozwiniňcie linii brzegowej w stosunku do objňtoŜci przyj>mujŃcej zanieczyszczenia, a takŨe przewaga teren·w uprawnych w zlewni bezpoŜredniej. Bardzo mağa po>wierzchnia dna czynnego wpğywa pozytywnie na odpornoŜĺ jeziora na degradacjň.

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Jezioro nie posiada zarejestrowanych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ.

Charakterystyka dopğyw·w

Zlewnia jeziora Szelment Mağy odwadniana jest przez rozbudowanŃ sieĺ ciek·w i row·w melioracyjnych. Zle>wnia cağkowita Szelmentu Wielkiego jest czňŜciŃ zlewni cağkowitej Szelmentu Mağego. Elementem ğŃczŃcym obie zlewnie jest doŜĺ szeroki kanağ, kt·ry uwaŨaĺ moŨna jako fragment odpğywajŃcej z jezior rzeki Szelmentki. Szelmentkň badano w dw·ch punktach pomiarowo-kontrolnych: miňdzy jeziorami i na odpğywie do jeziora Iğgiel (Ingel, Ingiel).

Poza tym do badaŒ wytypowano, w przypadku jeziora Szelment Mağy, bezimienne cieki odwadniajŃce:

ǒ p·ğnocno-zachodniŃ czňŜĺ zlewni - w Krzyw·lce,

ǒ poğudniowo-wschodniŃ czňŜĺ zlewni - z Fornetki,

ǒ wschodniŃ i p·ğnocno-wschodniŃ czňŜĺ zlewni - z jeziora Jodel.

SzelmentkŃ dopğywağo najwiňcej w·d do jeziora - wiosnŃ okoğo 600 l/s w·d odpowiadajŃcych I klasie czystoŜci. W okresie letnim woda odpowiadağa II klasie czystoŜci ze wzglňdu na podwyŨszonŃ wartoŜĺ chemicznego zapotrzebowania tlenu, pozostağe wskaŦniki odpowiadağy I klasie. Bezimienne cieki z Krzyw·lki i Fornetki wiosnŃ niosğy do jeziora wody najbardziej zanieczyszczone - nie odpowiadajŃce normom z uwagi na wysokŃ wartoŜĺ utlenialnoŜci. Inne wskaŦniki mieŜciğy siň w I i II klasie czystoŜci. Pozostağe dopğywy niosğy wody III oraz II klasy czystoŜci. Szelmentka odprowadzağa z jeziora wody odpowiadajŃce II klasie czystoŜci.

Om·wienie podstawowych wynik·w badaŒ jeziora - klasa czystoŜci

Pr·by ze zbiornika pobierano z trzech stanowisk pomiarowo-kontrolnych, usytuowanych w najgğňbszych czňŜciach zbiornika, w okresie cyrkulacji wiosennej oraz stagnacji letniej. Na pod>stawie wynik·w badaŒ z 1999 roku jezioro zostağo zakwalifikowane do II klasy czystoŜci (2,13 pkt.). Analiza 16 wskaŦnik·w stanu zanieczyszczenia wykazağa, Ũe wysokie wartoŜci miağy: stňŨe>nie azotu mineralnego oraz przewodnictwo elektrolityczne wğaŜciwe wiosnŃ, a takŨe stňŨenie fosforan·w latem w warstwie naddennej. N>iskie byğo Ŝrednie nasycenie w·d hypolimnionu tlenem. WidzialnoŜĺ krŃŨka Secchiego siňgağa Ŝrednio 2,8 m. Stan sanitarny zbiornika odpowiadağ normom I klasy. Pozostağe wskaŦniki stanu zanieczyszczenia mieŜciğy siň w I i II klasie czystoŜci.

JEZIORO SZELMENT MAĞY:

powr·t na g·rň strony

6.4.2. Zanieczyszczenie w·d jezior

6.4.2.4. Jezioro Szejpiszki

PoğoŨenie jeziora

Jezioro Szejpiszki poğoŨone jest na terenie gminy Krasnopol, w powiecie sejneŒskim w wojew·dztwie podlaskim.

PoğoŨenie geograficzne: 54Á 10'10" N, 23Á 16'25" E, wysokoŜĺ 138 m n.p.m.

Makroregion - Pojezierze Litewskie.

Mezoregion - Pojezierze Wschodniosuwalskie.

Dorzecze: dopğyw z jeziora Peğele-Marycha-Czarna HaŒcza-Niemen-Bağtyk.

Warunki morfometryczno-zlewniowe

Jezioro Szejpiszki poğoŨone na p·ğnocny zach·d od Sejn zalicza siň do polodowcowych zbiornik·w rynnowych. Powierzchnia zwierciadğa wody wynosi 71,4 ha, gğňbokoŜĺ maksymalna 21,6 m, gğňbokoŜĺ Ŝrednia 7,4 m, wskaŦnik gğňbokoŜci Ŝwiadczy o dnie urozmaiconym. Linia brzegowa o dğugoŜci 5450 m jest dobrze rozwiniňta,

strefa przybrzeŨna jest umiarkowanie szeroka, misa jeziorna posiada objňtoŜĺ okoğo 5260 tys. m3. P·ğnocna czňŜĺ jeziora to typowa rynna polodowcowa, czňŜĺ poğudniowa jest bardziej zr·Ũnicowana z wieloma g·rkami podwodnymi i gğňboczkami. Od poğudnia jezioro ğŃczy siň z doŜĺ gğňbokim jeziorem Klejwy (powierzchnia 12 ha, gğňbokoŜĺ 30 m). Zbiornik zaliczony zostağ do leszczowego typu rybackiego, w jego zlewni bezpoŜredniej wystňpujŃ zar·wno pola uprawne jak i lasy, praktycznie nie wystňpuje zabudowa rekreacyjna. Zbiornik jest Ŝrednio podatny na degradacjň (II kategoria - 2,00 pkt.). WskazujŃ na to przede wszystkim warunki morfometryczne: doŜĺ duŨa gğňbokoŜĺ Ŝrednia, umiarkowany wsp·ğczynnik stratyfikacji w·d, mağy stosunek objňtoŜci w·d do dğugoŜci linii brzegowej, umiarkowany wsp·ğczynnik Schindlera obrazujŃcy wpğyw zlewni cağkowitej na jezioro.

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Akwen nie posiada zarejestrowanych punktowych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ.

Charakterystyka dopğyw·w

Jezioro Szejpiszki zasila kilka dopğyw·w, z kt·rych najwiňkszym jest pğynŃcy z p·ğnocy strumieŒ Dziedziulka (dopğyw z jeziora Peğele). Odpğyw z jeziora uchodzi do rzeki Marychy. W 1999 roku badano takŨe bezimienne dopğywy, miňdzy innymi z jeziora Klejwy.

WiosnŃ 1999 roku dopğyw Dziedziulka ni·sğ do jeziora Szejpiszki wodň pozaklasowŃ ze wzglňdu na ponadnormatywnŃ wartoŜĺ utlenialnoŜci, natomiast latem stan czystoŜci wody odpowiadağ II klasie czystoŜci, o czym decydowağa mağa zawartoŜĺ tlenu i podwyŨszona wartoŜĺ chemicznego zapotrzebowania tlenu oraz utlenialnoŜci. Pozostağe wskaŦniki byğy charakterystyczne dla I klasy. Bezimienne dopğywy niosğy w okresie wiosennym wody zr·Ũnicowane od II klasy czystoŜci do w·d pozaklasowych. Wody odpğywu byğy charakterystyczne w obu okresach badawczych dla III klasy czystoŜci (wiosnŃ ze wzglňdu na wartoŜĺ utlenialnoŜci, latem - zawartoŜĺ tlenu rozpuszczonego).

Om·wienie podstawowych wynik·w badaŒ jeziora - klasa czystoŜci

Pr·by z jeziora pobierano w 1999 roku na dw·ch stanowiskach pomiarowo-kontrolnych. Og·lnie jezioro Szejpiszki sklasyfikowano jako wody III klasy czystoŜci (2,87 pkt.). WiosnŃ wysokŃ wartoŜĺ (poza klasŃ) miağa przewodnoŜĺ elektrolityczna wğaŜciwa oraz zawartoŜĺ azotu mineralnego, latem zanotowano wysokie stňŨenie fosforan·w, fosforu og·lnego, azotu amonowego i azotu og·lnego oraz cağkowite odtlenienie hypolimnionu. PrzezroczystoŜĺ wody mierzona krŃŨkiem Secchiego nie przekraczağa 2 m. Stan bakteriologiczny mieŜciğ siň w I klasie czystoŜci.

JEZIORO SZEJPISZKI:

powr·t na g·rň strony

6.4.2. Zanieczyszczenie w·d jezior

6.4.2.5. Jezioro Sejwy

PoğoŨenie jeziora

Jezioro Sejwy poğoŨone jest na terenie gminy PuŒsk, w powiecie sejneŒskim, w wojew·dztwie podlaskim.

PoğoŨenie geograficzne: 54Á 12'40'' N, 23Á 11'10'' E, wysokoŜĺ 149,1 m n. p. m.

Makroregion - Pojezierze Litewskie.

Mezoregion - Pojezierze Wschodniosuwalskie.

Dorzecze: Marycha - Czarna HaŒcza - Niemen - Bağtyk.

Warunki morfometryczno-zlewniowe

Jezioro Sejwy jest zbiornikiem poğoŨonym na poğudnie od PuŒska, ma powierzchniň zwierciadğa wody ponad 85

ha, gğňbokoŜĺ maksymalna wynosi 21,5 m, gğňbokoŜĺ Ŝrednia 4,8 m i objňtoŜĺ prawie 4170 tys. m3. Jezioro jest wydğuŨone, poğoŨone r·wnoleŨnikowo, ma sğabo wydzielone dwa plosa. Dno jest Ŝrednio zr·Ũnicowane, linia brzegowa o dğugoŜci 7475 m umiarkowanie rozwiniňta, a pas strefy przybrzeŨnej jest szeroki. Zbiornik typu sandaczowego wykorzystywany jest rybacko, posiada na brzegach rozwijajŃcŃ siň, choĺ niezbyt licznŃ zabudowň rekreacyjnŃ. Jezioro Sejwy jest bardzo podatne na degradacjň (III kategoria - 2,86 pkt.). Korzystny jest umiarkowany wpğyw zlewni cağkowitej na jezioro i r·Ũnorodny spos·b zagospodarowania zlewni bezpoŜredniej, ale o duŨej podatnoŜci decydujŃ: mağa gğňbokoŜĺ Ŝrednia, mağy udziağ w·d hypolimnionu, mağa powierzchnia dna czynnego, przepğywowy charakter zbiornika oraz mağa moŨliwoŜĺ rozcieŒczenia dopğywajŃcych ze zlewni zanieczyszczeŒ.

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Akwen nie posiada zarejestrowanych punktowych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ.

Charakterystyka dopğyw·w

Jezioro Sejwy zasila kilka dopğyw·w, z kt·rych najwaŨniejszymi sŃ pğynŃce z p·ğnocy cieki: spod PuŒska i, uwaŨany za Ŧr·dğowy ciek Marychy, dopğyw spod WoğyŒc. Odpğyw z jeziora Sejwy nastňpuje w kierunku poğudniowym do jeziora Sejny.

WiosnŃ 1999 roku dopğyw spod WoğyŒc ni·sğ do jeziora wodň pozaklasowŃ ze wzglňdu na ponadnormatywnŃ wartoŜĺ utlenialnoŜci, natomiast latem koryto cieku byğo wyschniňte. Dopğyw spod PuŒska wiosnŃ ni·sğ wodň II klasy czystoŜci, o czym decydowağy podwyŨszone wartoŜci chemicznego zapotrzebowania tlenu i utlenialnoŜci, natomiast latem posiadağ wody I klasy czystoŜci. Odpğyw z jeziora wiosnŃ odprowadzağ wody odpowiadajŃce II klasie czystoŜci ze wzglňdu na podwyŨszone wartoŜci poŜrednich wskaŦnik·w zawartoŜci materii organicznej (BZT5, ChZT, utlenialnoŜĺ), natomiast latem niski poziom wody w jeziorze nie pozwalağ na odpğyw wody z jeziora - koryto cieku byğo wyschniňte.

Om·wienie podstawowych wynik·w badaŒ jeziora - klasa czystoŜci

Badania w 1999 roku przeprowadzone zostağy na dw·ch stanowiskach jeziorowych. Wody zbiornika zakwalifikowano do III klasy czystoŜci (3,00 pkt.). WiosnŃ pozaklasowe wartoŜci osiŃgağa przewodnoŜĺ elektrolityczna wğaŜciwa oraz zawartoŜĺ azotu mineralnego. Latem hypolimnion byğ cağkowicie odtleniony, wyczuwalny byğ siarkowod·r, wysokŃ wartoŜĺ miağy BZT5 oraz zawartoŜĺ zwiŃzk·w fosforu i azotu. PrzezroczystoŜĺ wody mierzona krŃŨkiem Secchiego nie przekraczağa 2 m. Stan sanitarny nie przekraczağ granic I klasy czystoŜci.

JEZIORO SEJWY:

powr·t na g·rň strony

6.4.2. Zanieczyszczenie w·d jezior

6.4.2.6. Jezioro Boksze

PoğoŨenie jeziora

Jezioro Boksze poğoŨone jest na terenie gminy PuŒsk, w powiecie sejneŒskim, w wojew·dztwie podlaskim.

PoğoŨenie geograficzne: 54Á 11'50'' N, 23Á 10'10'' E, wysokoŜĺ 148,7 m n.p.m.

Makroregion - Pojezierze Litewskie.

Mezoregion - Pojezierze Wschodniosuwalskie.

Dorzecze: dopğyw z jeziora Boksze - Marycha - Czarna HaŒcza - Niemen - Bağtyk.

Warunki morfometryczno-zlewniowe

Jezioro Boksze jest zbiornikiem poğoŨonym na zach·d od jeziora Sejwy, ma powierzchniň zwierciadğa wody 96,4 ha, powierzchniň wysp 0,2 ha, gğňbokoŜĺ maksymalna wynosi 22 m, gğňbokoŜĺ Ŝrednia 6,3 m i objňtoŜĺ 6082,6

tys. m3. Dno jest zr·Ũnicowane, linia brzegowa o dğugoŜci 7350 m dobrze rozwiniňta, a pas strefy przybrzeŨnej jest doŜĺ wŃski. Zbiornik typu leszczowego wykorzystywany jest rybacko. Zlewnia o powierzchni okoğo 36 km2 siňga poza granice Polski i gğ·wnie obejmuje tereny rolne. Jezioro Boksze jest umiarkowanie podatne na degradacjň (II kategoria - 2,14 pkt.). Korzystna jest mağa powierzchnia dna czynnego, r·Ũnorodny spos·b zagospodarowania zlewni bezpoŜredniej, gğňbokoŜĺ Ŝrednia, ale o zwiňkszonej podatnoŜci decydujŃ: mağy udziağ w·d hypolimnionu oraz mağa moŨliwoŜĺ rozcieŒczenia dopğywajŃcych ze zlewni zanieczyszczeŒ.

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Akwen posiada jedno zarejestrowane poŜrednie punktowe Ŧr·dğo zanieczyszczeŒ - oczyszczalni gminna w Szypliszkach.

Charakterystyka dopğyw·w

Jezioro Boksze zasila kilka dopğyw·w, z kt·rych najwiňkszym jest pğynŃcy z p·ğnocy ciek spod Szypliszk. Odpğyw z jeziora Boksze nastňpuje do rzeki Marychy.

WiosnŃ 1999 roku dopğyw spod Szypliszk ni·sğ do jeziora Boksze wodň II klasy czystoŜci ze wzglňdu na zawartoŜĺ ChZT i utlenialnoŜci, natomiast latem zawartoŜĺ tlenu rozpuszczonego zmniejszyğa siň drastycznie do wartoŜci pozaklasowych. Pozostağe wskaŦniki byğy charakterystyczne dla I i II klas czystoŜci. Bezimienne, mniejsze dopğywy zar·wno wiosnŃ, jak i latem doprowadzağy do jeziora wody II klasy czystoŜci ze wzglňdu na podwyŨszone wartoŜci chemicznego zapotrzebowania tlenu. Odpğyw z jeziora odprowadzağ wiosnŃ i latem wody klasy II ze wzglňdu na wartoŜci chemicznego zapotrzebowania tlenu i utlenialnoŜci.

Om·wienie podstawowych wynik·w badaŒ jeziora - klasa czystoŜci

Badania w 1999 roku przeprowadzone zostağy na dw·ch stanowiskach. Wody zbiornika zakwalifikowano do II klasy czystoŜci (2,33 pkt.). WiosnŃ wysokie wartoŜci osiŃgağa przewodnoŜĺ elektrolityczna wğaŜciwa oraz zawartoŜĺ azotu mineralnego. Latem hypolimnion byğ cağkowicie odtleniony, wyczuwalny byğ siarkowod·r, jezioro charakteryzowağa wysoka zawartoŜĺ azotu amonowego, fosforan·w i fosforu og·lnego. PrzezroczystoŜĺ wody mierzona krŃŨkiem Secchiego byğa doŜĺ wysoka (II klasa). Stan sanitarny mieŜciğ siň w normach I klasy czystoŜci.

JEZIORO BOKSZE:

powr·t na g·rň strony

6. WODA

6.5. Monitoring zbiornik·w zaporowych

6.5.1. Zbiornik zaporowy Siemian·wka

PoğoŨenie jeziora

Zbiornik Siemian·wka poğoŨony jest na Podlasiu na obszarze wojew·dztwa podlaskiego, na terenie gmin Michağowo i Narewka. Zostağ utworzony w wyniku spiňtrzenia rzeki Narew na 367 km jej biegu, a 57 km od jej Ŧr·değ. Brzeg wschodni zbiornika przy maksymalnym napeğnieniu oddalony jest od granicy z BiağorusiŃ o okoğo 0,5 km.

Zbiornik usytuowany jest w nizinnej, pğaskiej dolinie rzecznej, wypeğnionej osadami czwartorzňdowymi w postaci torf·w i namuğ·w, zalegajŃcych na piaskach z glinami zwağowymi w spŃgu. MiŃŨszoŜĺ torf·w zalegajŃcych dolinň jest niewielka, ok. 70 cm, a tylko miejscami przy wsi Siemian·wka osiŃga 170 cm.

PoğoŨenie geograficzne: 52Á 55'30'' N, 23Á 49'30'' E, wysokoŜĺ 138,5 m n.p.m.

Makroregion: Nizina P·ğnocnopodlaska.

Mezoregion: Dolina G·rnej Narwi.

Dorzecze: Narew - Wisğa.

Warunki morfometryczno-zlewniowe

Powierzchnia maksymalna zbiornika (w fazie maksymalnego piňtrzenia) osiŃga 32,5 km2, minimalna 11,7 km2. GğňbokoŜĺ Ŝrednia przy napeğnieniu cağkowitym wynosi 2,5 m, maksymalna 7,0 m; przy napeğnieniu minimalnym odpowiednio: 1,5 i 4,1 m. DğugoŜĺ zbiornika osiŃga 13,5 km przy szerokoŜci 1,4 km.

Zbiornik Siemian·wka jest rozczğonkowany na basen gğ·wny, istniejŃcy nawet w fazie minimalnego napeğnienia (o maksymalnych gğňbokoŜciach), basen wschodni - pğytki, okresowo zalewany, o trudnej do okreŜlenia linii brzegowej oraz gğňboko wciňtŃ na p·ğnoc zatokň w rejonie wsi Bachury, pğytkŃ, o zmiennej, zaleŨnej od piňtrzenia linii brzegowej.

Obszar zlewni zbiornika Siemian·wka po stronie polskiej zajmujŃ przede wszystkim tereny grunt·w ornych i uŨytk·w zielonych, tereny leŜne z duŨym udziağem drzewostan·w iglastych. Znaczne poğacie zajňte sŃ przez nieuŨytki i podmokğe, trudno dostňpne szuwarowiska na terenach przygranicznych.

Zlewnia po stronie biağoruskiej stanowi rozlegğe obszary o charakterze bagiennym i torfowym, z gňstŃ sieciŃ row·w melioracyjnych i starorzeczami, z duŨym udziağem obszar·w leŜnych i wykorzystywanych rolniczo. Teren zlewni ma wiňc charakter typowo rolniczy lub naturalny. Obszar zlewni po stronie biağoruskiej jest sğabo zaludniony, nie prowadzi siň tam aktywnej dziağalnoŜci gospodarczej.

ObecnoŜĺ zbiornika niekorzystnie wpğywa na jakoŜĺ rzeki Narew, obniŨajŃc jej czystoŜĺ nawet o dwie klasy do

w·d pozaklasowych (n.o.n.) ze wzglňdu na zawartoŜĺ chlorofilu "a", w znacznej odlegğoŜci od profilu budowli upustowej. Pod wzglňdem wğaŜciwoŜci termicznych, w wyniku niewielkiej gğňbokoŜci, Siemian·wka jest zbiornikiem polimiktycznym, o licznych peğnych cyrkulacjach pionowych w ciŃgu roku. Odbywa siň w nim ciŃgğe, cağkowite wymieszanie wody do dna, poza okresem cağkowitego zlodzenia, podczas kt·rego nastňpuje stan stagnacji. Zbiornik jako cağoŜĺ stanowi strefň epilimnionu jeziornego.

InnŃ niekorzystnŃ cechŃ zbiornika sŃ okresowe wahania poziomu lustra wody i zwiŃzana z tym zmiana przebiegu linii brzegowej. Dochodzi do odsğoniňcia duŨych obszar·w dna, kt·re zarastajŃ roŜlinnoŜciŃ o charakterze lŃdowym lub bğotnym, a po ponownym zalaniu dochodzi do intensywnych i dğugotrwağych proces·w rozkğadu. Prowadzi to do przeŨyŦnienia zbiornika.

StosujŃc kryteria oceny dla jezior, moŨna uznaĺ, Ũe zbiornik jest podatny na degradacjň - poza kategoriŃ ze wzglňdu na: ŜredniŃ gğňbokoŜĺ, procent stratyfikacji wody, iloraz powierzchni dna czynnego do objňtoŜci epilimnionu. Jest w III kategorii ze wzglňdu na: stosunek objňtoŜci do dğugoŜci linii brzegowej i wsp·ğczynnik Schindlera oraz w II kategorii ze wzglňdu na: procent wymiany wody w skali rocznej i spos·b zagospodarowania zlewni bezpoŜredniej.

Powierzchnia zlewni cağkowitej zbiornika, ğŃcznie po stronie polskiej i biağoruskiej wynosi 1094 km2. Zbiornik jest obecnie wykorzystywany do zwiňkszania niskich przepğyw·w i ğagodzenia deficyt·w wody w NarwiaŒskim Parku Narodowym. Istnienie zbiornika wpğynňğo na pojawienie siň i rozw·j turystyki, wypoczynku (wykup dziağek rekreacyjnych) i sportu, a szczeg·lnie wňdkarstwa. Pojawiğy siň r·wnieŨ moŨliwoŜci rozwoju gospodarki rybackiej. UŨytkownikiem rybackim zbiornika jest ZarzŃd Gğ·wny PZW.

PZW jest on wğaŜcicielem zakğadu rybackiego wyposaŨonego w budynki gospodarcze i mieszkalne, przystaŒ i sprzňt do poğow·w, z zaplanowanym w perspektywie kompleksem staw·w zarybieniowych. Zbiornik zarybiany jest r·Ũnymi gatunkami ryb: karpiem, linem i karasiem.

ťr·dğa zanieczyszczeŒ

Wody rzek zlewni nie sŃ wykorzystywane do cel·w gospodarczych i przemysğowych, stŃd nie sŃ one naraŨone na dopğyw Ŝciek·w lub w·d zanieczyszczonych. Jedynym powaŨnym i realnym zagroŨeniem dla zbiornika jest linia kolejowa ğŃczŃca Hajn·wkň poprzez Siemian·wkň, nasypem z mostem poprzez czaszň zbiornika do miejscowoŜci Cis·wka i dalej do świsğoczy na terenie Biağorusi. LiniŃ tŃ sŃ przewoŨone znaczne iloŜci substancji przemysğowych, o charakterze toksycznym stosowanych jako surowiec do produkcji.

Wyniki badaŒ dopğyw·w

Zbiornik Siemian·wka zasilany jest wodami rzek: Narwi, Koğonnej (Koğanki) i Pszcz·ğki biorŃcych poczŃtek na terenie Biağorusi, po stronie polskiej dopğywy pochodzŃ z polder·w: Cis·wka, Budy, Babia G·ra, Siemian·wka oraz zlewni rzeki Ğuplanki. W 1999 roku badania wykonano na rzekach: Narwi, Cis·wce, Ğuplance i Rowie Prostym (Podrzeczce).

Rzeka Narew w profilu w miejscowoŜci Babia G·ra badana byğa trzykrotnie: 1 marca oraz 2 i 8 listopada. W marcu wiňkszoŜĺ wskaŦnik·w fizykochemicznych (opr·cz wartoŜci fosforu og·lnego, Ũelaza i manganu - stňŨenia w III klasie) oraz wskaŦniki biologiczne odpowiadağy II klasie czystoŜci. 8 listopada nastŃpiğo niewielkie przekroczenie wartoŜci zawiesiny og·lnej poza III klasň czystoŜci. Pozostağe parametry odpowiadağy II klasie czystoŜci. W pozostağych miesiŃcach Narew w tym profilu nie byğa badana ze wzglňdu na brak moŨliwoŜci dojazdu do koryta rzeki (cağkowite podtopienie terenu).

Rzeka Cis·wka - stanowiŃca oŜ hydrologicznŃ polderu Cis·wka badana byğa oŜmiokrotnie od kwietnia do

listopada. Zanotowano jednokrotne, nieznaczne przekroczenie wartoŜci II klasy takich wskaŦnik·w, jak: tlenu rozpuszczonego, BZT5 i manganu. Miano Coli trzykrotnie w 1999 roku przekroczyğo wartoŜci II klasy. Jedenorazowo stwierdzono przekroczenia norm wskaŦnika ChZT-Cr, kt·ry osiŃgnŃğ wartoŜĺ pozanormatywnŃ.

Rzeka Ğuplanka badana byğa w 1999 roku dwunastokrotnie z czňstotliwoŜciŃ jeden raz w miesiŃcu. WskaŦniki fizykochemiczne klasyfikowağy rzekň w II klasie czystoŜci. Jedynie w listopadzie wartoŜĺ zawiesiny og·lnej oraz w paŦdzierniku i grudniu wartoŜĺ ChZT-Cr przekroczyğa normy II klasy czystoŜci. Na 12 wykonanych badaŒ miana Coli typu kağowego trzykrotnie stwierdzono przekroczenia norm dla II klasy czystoŜci.

Prosty R·w (rzeka Podrzeczka) jest osiŃ hydrologicznŃ polderu Siemian·wka. Badania wody przeprowadzono dwanaŜcie razy w roku. JakoŜĺ wody odpowiada zasadniczo normom II klasy czystoŜci, przy dwukrotnym przekroczeniu wartoŜci zawiesiny og·lnej (czerwiec - III klasa, lipiec - n.o.n.), ChZT-Cr (czerwiec i lipiec - III klasa) i trzykrotnym przekroczeniu azotu azotynowego (czerwiec, lipiec, sierpieŒ - III klasa). Dwa razy w roku (w czerwcu i lipcu) zawartoŜĺ fosforu og·lnego w badanych pr·bach osiŃgnňğa wartoŜci pozaklasowe. Miano Coli typu kağowego jednokrotnie (we wrzeŜniu) przekroczyğo wartoŜci II klasy czystoŜci w·d i odpowiadağo stňŨeniom III klasy czystoŜci.

Por·wnanie wynik·w badaŒ dopğyw·w z badaniami uzyskanymi w 1998 roku wykazuje, iŨ stan czystoŜci w·d zasilajŃcych zbiornik nie ulegğ zasadniczym zmianom.

Om·wienie wynik·w badaŒ zbiornika - klasa czystoŜci

Badania zbiornika prowadzono w 3 punktach pomiarowo-kontrolnych z czňstotliwoŜciŃ poboru pr·b 12 razy w roku, usytuowanych w czňŜciach wyraŦnie od siebie oddzielajŃcych siň i zr·Ũnicowanych przede wszystkim gğňbokoŜciŃ. ObejmujŃ one: punkt poboru zlokalizowany w basenie gğ·wnym (przy budowli upustowej), punkt w basenie wschodnim oraz w Zatoce Bachury.

W ocenie jakoŜci wody zastosowano kryteria obowiŃzujŃce zar·wno dla w·d pğynŃcych, jak i stojŃcych. Jest to ocena poŜrednia uwzglňdniajŃca cechy w·d rzecznych, jak r·wnieŨ kryteria typowe dla jezior, takie jak przezroczystoŜĺ, czy zawartoŜĺ chlorofilu "a". PodstawŃ oceny stanu czystoŜci w·d zbiornika byğy:

ǒ rozporzŃdzenie Ministra Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa z dnia 5 listopada 1991 r. (Dz.U. Nr 116, poz. 503) dotyczŃce dopuszczalnych wielkoŜci stňŨeŒ wskaŦnik·w Ŝr·dlŃdowych w·d powierzchniowych w poszczeg·lnych klasach czystoŜci,

ǒ Wytyczne monitoringu podstawowego jezior, PIOś, Warszawa 1994.

Warunki tlenowe wyraŨone bezpoŜredniŃ zawartoŜciŃ tlenu rozpuszczonego w warstwie powierzchniowej wody przez cağy okres badawczy we wszystkich punktach pomiarowo-kontrolnych odpowiadağy I klasie.

WartoŜci BZT5 w 1999 roku odpowiadağy II i III klasie. Okoğo 50% wynik·w odpowiadağo III klasie. Og·lnie stňŨenia tego wskaŦnika byğy wyŨsze w niŨ w 1998 roku (gdzie przewaŨnie odpowiadağy II klasie). Wyniki badaŒ uzyskane w sierpniu w basenie gğ·wnym i wschodnim byğy pozaklasowe.

Ponad poğowa uzyskanych wynik·w ChZT-Mn i ChZT-Cr we wszystkich punktach pomiarowych odpowiadağa III klasie lub wykraczağa poza normy dopuszczalne. TakŨe stwierdzono wysokŃ barwň wody oraz duŨŃ zawartoŜĺ chlorofilu "a" prawie przez cağy okres badaŒ. PrzyczynŃ tego stanu jest obecnoŜĺ substancji humusowych i organicznych, kt·rych Ŧr·dğem jest podğoŨe bagienno-torfowe zlewni.

ZawartoŜĺ zawiesiny og·lnej w pr·bach pobranych w punkcie przy budowli upustowej dwukrotnie odpowiadağa wodom pozaklasowym (w sierpniu i wrzeŜniu), jednorazowo klasie III (w paŦdzierniku), a w pozostağych miesiŃcach klasie I. W basenie wschodnim na 9 przebadanych pr·b wartoŜĺ zawiesiny trzykrotnie osiŃgnňğa wartoŜĺ III klasy (lipiec, sierpieŒ, listopad), dwukrotnie byğy to wartoŜci pozaklasowe (wrzesieŒ, paŦdziernik). W Zatoce Bachury we wrzeŜniu i listopadzie wartoŜci zawiesiny og·lnej odpowiadağy III klasie czystoŜci, a w paŦdzierniku wodom pozaklasowym. PodwyŨszone wartoŜci zawiesiny w punktach pomiarowo-kontrolnych zbiornika zwiŃzane sŃ z obecnoŜciŃ fitoplanktonu oraz skutkami czňstego silnego falowania wody.

SpoŜr·d zwiŃzk·w biogennych stňŨenia azotu i fosforan·w rozpuszczonych w cağym zbiorniku odpowiadağy I klasie czystoŜci (podobnie jak w roku 1998 roku), natomiast wartoŜci fosforu og·lnego mieŜciğy siň w I/II klasie z 1-krotnym przekroczeniem do stňŨeŒ III klasy we wrzeŜniu: w czňŜci zbiornika przy budowli upustowej i w basenie wschodnim, a w paŦdzierniku w Zatoce Bachury.

Stan sanitarny zbiornika wyraŨony wskaŦnikiem miana Coli typu kağowego byğ dobry i odpowiadağ przez cağy okres badawczy we wszystkich punktach pomiarowo-kontrolnych II klasie czystoŜci za wyjŃtkiem wrzeŜnia w basenie wschodnim i listopada w Zatoce Bachury, gdzie wskaŦnik miana Coli typu kağowego osiŃgnŃğ wartoŜci III klasy. JednakŨe ze wzglňdu na masowy zakwit sinic PaŒstwowa Inspekcja Sanitarna wprowadziğa w 1999 i 2000 roku zakaz kŃpieli na kŃpielisku Stary Dw·r.

W cağym zbiorniku obserwowane jest zjawisko wysokiej produkcji pierwotnej fitoplanktonu, wyraŨone zawartoŜciŃ chlorofilu "a", przy jednoczeŜnie niskim indeksie saprobowoŜci wystňpujŃcych zbiorowisk planktonu (II klasa). Wysoka produktywnoŜĺ i obecnoŜĺ podwyŨszajŃcych barwň wody zwiŃzk·w humusowych determinuje niskŃ przezroczystoŜĺ wody. Oba te wskaŦniki: chlorofil "a" i przezroczystoŜĺ wody przez wiňkszŃ czňŜĺ roku degradujŃ jakoŜĺ wody w zbiorniku podobnie jak w 1998 roku do klasy III i n.o.n.

Jednoznaczne ustalenie klasy czystoŜci wody w zbiorniku stwarza trudnoŜci ze wzglňdu na wystňpujŃcy brak korelacji miňdzy wskaŦnikami fizykochemicznymi, bakteriologicznymi i hydro-biologicznymi, a wynikami dotyczŃcymi oznaczania zawartoŜci chlorofilu "a" i pomiar·w przezroczystoŜci. Zaznacza siň duŨa zmiennoŜĺ dysproporcji w wartoŜciach wskaŦnik·w fizykochemicznych i biologicznych od klasy I do w·d pozaklasowych, w zaleŨnoŜci od pory roku. Stan taki jest stağŃ cechŃ zbiornika od momentu jego napeğnienia.

ObecnoŜĺ zbiornika niekorzystnie wpğywa na jakoŜĺ rzeki Narew, obniŨajŃc jej czystoŜĺ w·d ze wzglňdu na zawartoŜĺ chlorofilu "a" nawet o dwie klasy (do w·d pozaklasowych) na dğugoŜci ponad dwudziestu kilometr·w od profilu budowli upustowej. W Narwi przekroczenia norm tego wskaŦnika w 1999 roku stwierdzono do profilu badawczego poğoŨonego w miejscowoŜci Narew (410,0 km).

ZBIORNIK SIEMIANčWKA:

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

6. WODA

6.6. Monitoring w·d podziemnych

Wody podziemne, ze wzglňdu na ich duŨe zasoby oraz wysokŃ jakoŜĺ sŃ bardzo waŨnym Ŧr·dğem zaopatrzenia ludnoŜci w wodň pitnŃ. Z powodu ich gospodarczego znaczenia oraz powszechnego zagroŨenia jakoŜci zanieczyszczeniami przedostajŃcymi siň z powierzchni ziemi, konieczna jest ich szczeg·lna ochrona, jako zasob·w nieodnawialnych.

Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o PaŒstwowej Inspekcji Ochrony środowiska stanowi, Ũe do zadaŒ PIOś naleŨy miňdzy innymi organizowanie i koordynacja paŒstwowego monitoringu Ŝrodowiska, prowadzenie badaŒ jakoŜci Ŝrodowiska, obserwacji i oceny jego stanu oraz zachodzŃcych w nim zmian (art. 2 pkt. 8). Zgodnie z tŃ ustawŃ w 1992 roku opracowany zostağ, w Zespole Monitoringu Gğ·wnego Inspektoratu Ochrony środowiska, Program paŒstwowego monitoringu Ŝrodowiska (PMś), zaakceptowany przez Ministerstwo Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa 11 maja 1992 roku. Program ten przewiduje miňdzy innymi zorganizowanie i prowadzenie monitoringu zwykğych w·d podziemnych, kt·rego koncepcja zakğada tworzenie sieci krajowej, sieci regionalnych i lokalnych.

6.6.1. Program badaŒ

Monitoring zwykğych w·d podziemnych na terenie wojew·dztwa podlaskiego realizowany byğ w 1999 roku w:

ǒ sieci monitoringu krajowego obsğugiwanej przez PaŒstwowy Instytut Geologiczny na zlecenie Inspekcji Ochrony środowiska,

ǒ sieci monitoringu regionalnego eksploatowanej przez PaŒstwowy Instytut Geologiczny na zlecenie Urzňdu Wojew·dzkiego w Biağymstoku,

ǒ sieci monitoringu regionalnego i lokalnego prowadzonej lub nadzorowanej przez WIOś w Biağymstoku Delegaturň w ĞomŨy.

Oceny jakoŜci w·d podziemnych dokonano w oparciu o wyniki badaŒ tych w·d pobranych z 47 punkt·w pomiarowych sieci krajowej i 20 punkt·w sieci regionalnej obsğugiwanych przez PIG oraz badaŒ wody z 11 ujňĺ kontrolnych (piezometr·w) przeprowadzonych przez Laboratorium Delegatury w ĞomŨy.

W celu ujednolicenia ocen jakoŜci w·d podziemnych, sporzŃdzanych na podstawie badaŒ monitoringowych we wszystkich rodzajach sieci, na r·Ũnych szczeblach organizacyjnych i przez r·Ũnych wykonawc·w, opracowano Klasyfikacjň jakoŜci zwykğych w·d podziemnych dla potrzeb monitoringu Ŝrodowiska (Biblioteka Monitoringu środowiska, 1993,1995).

Wprowadza ona na potrzeby monitoringu nastňpujŃcŃ klasyfikacjň jakoŜci w·d podziemnych:

ǒ Ia - wody najwyŨszej jakoŜci, o naturalnym chemiŦmie, w peğni odpowiadajŃce wymogom sanitarnym, nadajŃce siň do picia bez uzdatniania,

ǒ Ib - wody wysokiej jakoŜci, nieznacznie zanieczyszczone, o naturalnym chemiŦmie, odpowiadajŃce normom dla w·d wykorzystywanych do cel·w pitnych i gospodarczych, wymagajŃce ewentualnego okresowego uzdatniania,

ǒ II - wody Ŝredniej jakoŜci, zanieczyszczone, wymagajŃce uzdatnienia, o naturalnym chemiŦmie, jak r·wnieŨ zmienione antropogenicznie,

ǒ III - wody niskiej jakoŜci, kt·rych cechy fizyczne i zawartoŜĺ podstawowych wskaŦnik·w zanieczyszczeŒ

znacznie przekraczajŃ normy obowiŃzujŃce dla w·d pitnych.

Przy zaliczaniu wody do odpowiedniej klasy, dopuszcza siň przekroczenie wartoŜci granicznych trzech wskaŦnik·w z badanego zakresu oznaczeŒ, przy czym przekroczenie to musi mieŜciĺ siň w granicach przypisanych bezpoŜrednio niŨszej klasie.

JednoczeŜnie nie jest dopuszczalne przekroczenie wartoŜci granicznych dla wskaŦnik·w o charakterze toksycznym, do kt·rych zaliczono: antymon, arsen, azotany, azotyny, cyjanki, fenole, fluor, chrom, glin, kadm, miedŦ, nikiel, oğ·w, pestycydy, rtňĺ, selen, siarkowod·r, srebro.

Przy ocenie jakoŜci w·d badanych w ramach sieci krajowej i regionalnej PMś, PaŒstwowy Instytut Geologiczny wprowadziğ okreŜlenie NOK dla stňŨeŒ wiňkszych od okreŜlonych jako dopuszczalne dla w·d o niskiej jakoŜci (klasa III). Wprowadzenie wydzielania NOK stwarza moŨliwoŜci oceny dynamiki zmian wartoŜci granicznych poszczeg·lnych wskaŦnik·w dla badaŒ wykonanych w latach 1998-1999.

Wyr·Ũniono trzy rodzaje wykonywanych analiz wody bňdŃcych podstawŃ do zaliczenia wody do odpowiedniej klasy:

ǒ analiza podstawowa - obejmuje oznaczenia nastňpujŃcych wskaŦnik·w: azot amonowy, azotany, azotyny, barwa, chlorki, przewodnoŜĺ wğaŜciwa, fluorki, magnez, mangan, odczyn, potas, siarczany, s·d, sucha pozostağoŜĺ, twardoŜĺ og·lna, wapŒ, Ũelazo. Stosuje siň jŃ przy systematycznych, powtarzalnych badaniach w sieciach monitoringu krajowego i regionalnego oraz jako pierwsze badanie w sieciach monitoringu lokalnego;

ǒ analiza szczeg·ğowa - obejmuje oznaczenia wskaŦnik·w objňtych analizŃ podstawowŃ oraz co najmniej 50% parametr·w spoŜr·d innych, wymienionych w zağ. nr 1 do Klasyfikacji jakoŜci zwykğych w·d podziemnych dla potrzeb monitoringu Ŝrodowiska (BMś 1995).

(analiza podstawowa i szczeg·ğowa mogŃ byĺ rozszerzone o dodatkowe oznaczenia, o ile wymagajŃ tego potrzeby badawcze, wynikajŃce ze specyfiki badanego ujňcia);

ǒ analiza wskaŦnikowa - obejmuje oznaczenia wybranego zespoğu wskaŦnik·w spoŜr·d wymienionych dla analizy podstawowej lub szczeg·ğowej, jak i innych dodatkowych; iloŜĺ ich i zestaw naleŨy dostosowaĺ do lokalnych potrzeb badawczych; analizň tň stosuje siň w sieciach monitoringu lokalnego wok·ğ ognisk zanieczyszczeŒ oraz w sieciach monitoringu lokalnego wok·ğ ujňĺ w·d podziemnych.

Ujednolicona klasyfikacja usprawnia takŨe zbieranie i przetwarzanie informacji, kt·re gromadzone sŃ w komputerowej bazie danych MONBADA eksploatowanej przez GIOś.

6.6.2. Ocena jakoŜci w·d podziemnych

6.6.2.1. Sieĺ krajowa

W ramach krajowej sieci monitoringu w·d podziemnych, prowadzonego przez PaŒstwowy Instytut Geologiczny, do badaŒ na terenie wojew·dztwa podlaskiego wytypowano 47 punkt·w kontrolnych.

Tabela 64. Ocena og·lna jakoŜci w·d podziemnych w punktach sieci krajowej monitoringu zwykğych w·d

podziemnych na terenie wojew·dztwa podlaskiego w 1999 roku

Numer otworu MiejscowoŜĺ Stratygrafia GğňbokoŜĺ

stropu Wody Typ oŜrodka

UŨytk. terenu

Obszary GZWP

Klasa w·d 1999

WskaŦniki w zakresie stňŨeŒ odpowiadajŃcych wodzie o niskiej

jakoŜci

klasa III NOK

11 Sidor·wka - 1 Q 126,0 W 1 5 poza Ib

12 Sidor·wka - 3 (3) Q 24,0 G 1 5 poza Ib

122 śniadowo Q 4,9 G 1 7 215 Ib HPO4 K

124 Jedwabne Q 7,7 G 1 7 poza Ib K

125 Kownatki Q 4,6 G 1 7 217 III

HCO3HPO4N-NO3

126 MoŒki Q 5,0 G 1 7 poza Ib

132 Kozioğ Q 10,0 W 1 7 216,215 Ib

133 TuroŜl Q 5,9 G 1 7 216,215 Ib

134 Koğaki KoŜcielne Q 57,5 W 1 7 poza Ib

234 Szepietowo Q 110,0 W 1 7 poza II

237 Zambr·w Q 49,0 W 1 7 poza Ib FET

727 Andrianki Q 2,3 G 1 7 poza III N-NO3 K

729 Bielsk Podlaski Q 3,2 G 1 7 poza III

HCO3, N-NO3

730 Leniewo-p Q 5,3 G 11 7 poza IIICORGN-NO3

732 BiağowieŨa Q 1,8 G 1 7 poza Ib

733 Narew Q 5,7 G 1 7 poza III N-NO3HPO4, K

734 SuraŨ Q 2,7 G 1 7 poza III N-NO3HPO4, K

735 Biağystok Q 2,4 G 1 7 poza III HPO4 N-NO2

736 Biağystok - Jurowce 6c Q 4,8 G 1 5 218 Ib

738 Biağystok Q 3,3 G 1 7 218 Ib

740 Siemian·wka Q 2,3 G 1 3 poza Ib HPO4 K

741 Ostr·wek Q 7,0 G 1 3 poza Ib MN N-NH4

743 Sok·ğka Q 65,5 W 1 7 poza Ib

745 Raczki Q 31,0 W 1 3 poza Ib

747 Dalny Las Q 4,4 G 1 7 poza Ib

748 KamieΠQ 20,1 G 1 1 poza Ib

749 Sieruciowce Q 33,0 W 1 3 poza Ib

843 Suwağki Q 67,8 W 1 7 poza Ib

854 Sejny Q 13,0 G 1 7 poza Ib

856 WiŨajny Q 64,0 W 1 7 poza Ib FET

1061 Sidor·wka-4 (3) K2 300,0 W 3 5 poza Ib

CA, K, N-NO4

1101 Grodek Q 5,0 W 1 7 poza Ib

1102 Mielnik Q 5,0 G 1 7 poza Ib

1103 Siemiatycze Q 93,0 W 1 3 poza III N-NO2

1137 PuŒsk Q 20,0 W 1 7 poza II

1152 Sidor·wka-9 J3 471 W 3 3 III

HCO3, NA, TWOG, SSR, F

B, CA

1671 August·w Q 18,1 W 1 1 Ib

1672 Suwağki Q 37,0 W 1 5 III N-NO2

1675 Kolno Q 25,0 W 1 3 Ib

1676 Grajewo Q 143,0 W 1 2 II

1677 Rajgr·d Q 17,0 G 1 7 II HCO3

1678 Hajn·wka T 133,0 W 1 2 II

1679 Wasilk·w Q 4,5 G 1 2 III N-NO2

1680 Biağystok Q 2,1 G 1 7 Ib

1681 Wysokie Mazowieckie Q 56,0 W 1 7 Ib

1683 Brok Q 45,0 W 1 5 II

1684 ĞomŨa Rybaki Q 62,5 W 1 5 Ib

Numer otworu - numer punktu sieci krajowejStratygrafia - wiek warstwy wodonoŜnejQ - czwartorzňd; T - trias; J3 - jura; K2 - kreda; W - wody wgğňbne, G - wody gruntowe

ťr·dğo: sporzŃdzono na podstawie danych PIG.

OceniajŃc jakoŜĺ w·d podziemnych badanych w 1999 roku moŨna stwierdziĺ, iŨ wŜr·d 47 kontrolowanych ujňĺ, Ũadne nie posiadağo w·d o najwyŨszej jakoŜci (klasa Ia). Woda pobrana z 23 badanych otwor·w w·d wgğňbnych

cechowağa siň w wiňkszoŜci (15 ujňĺ) wysokŃ jakoŜciŃ (klasa Ib). Wodň z piňciu ujňĺ (Szepietowo, PuŒsk, Grajewo, Hajn·wka, i Brok) sklasyfikowano jako wodň Ŝredniej jakoŜci (klasa II), a w Siemiatyczach, Sidor·wce 9 i Suwağkach jej jakoŜĺ oceniono jako zğŃ. Wody gruntowe z pğytkiego krŃŨenia (badane z 24 ujňĺ) cechowağy siň w wiňkszoŜci (15 ujňĺ) takŨe wysokŃ jakoŜciŃ - klasa I b, wody Ŝredniej jakoŜci wystňpowağy tylko w ujňciu w Rajgrodzie, natomiast niskŃ jakoŜciŃ charakteryzowağy siň wody z oŜmiu ujňĺ: Wasilk·w, Biağystok, SuraŨ, Narew, Leniewo, Bielsk Podlaski, Andrianki i Kownatki.

6.6.2.2. Sieĺ regionalna

JakoŜĺ w·d podziemnych w sieci regionalnej na terenie wojew·dztwa podlaskiego w 1999 roku om·wiono na podstawie badaŒ przeprowadzonych przez PaŒstwowy Instytut Geologiczny.

Tabela 65.Ocena og·lna jakoŜci w·d podziemnych w punktach sieci regionalnej monitoringu zwykğych w·d

podziemnych na terenie wojew·dztwa podlaskiego w 1999 roku

Numer punktu

sieci MZWP

MiejscowoŜĺnr studni

Stratygrafia warstwy

wodonoŜnej

Przelot warstwy wodonoŜnejod - do [mppt]

Wody W,G

Klasyfikacja jakoŜci w·d podziemnych wg

badaΠz lat

1998 1999

3 JaŜwiğy, s.3 Q 36 - 45 W II Ib

4 MoŒki, s.2 Q 6 - 2 G II II*

9 Sidra, s.1 Q 34 - 52 W II II*

10 Jan·w, s.1 W 40 - 72 W II Ib

14 Sok·ğka, s.1A Q 70 - 85 W II Ib

17 JeŨewo Stare Q 38 - 52 W II III

19 Ğapy, s.2 Q 17 - 43 W II Ib

21 BraŒsk, s.3A Q 50 - 55 W II Ib

23 Dziadkowice, s.2 Q 64 - 78 W III Ib

24 Drohiczyn, s.2 Q 34 - 47 W III III

29 Pokaniewo, s.2 Q 41 - 65 W II Ib

30 Saki, s.2 Q 35 - 50 W III Ib

31 Klukowicze, s.2 Q/Tr 82 - 105 W III Ib

35 Krynki, s.1 Q 82 - 98 W III Ib

38 Fasty, s.4A Q 2 - 34 G III Ib

42 Jağ·wka, s.2 Q 12 - 29 G II Ib

43 Leniewo, st.kop.97/99b Q 2 - 5 G # IIIa

44 Dobrzyni·wka, s.2 Q 70 - 81 W III Ib

49 BiağowieŨa, s.1 Q 11 - 37 G II Ib

53 Ploski Q 58 - 77 W III Ib

W - wody wgğňbne, brak lub mağa wraŨliwoŜĺ na wpğyw czynnik·w antropogenicznych;G - wody pğytkiego krŃŨenia, gruntowe, duŨa wraŨliwoŜĺ na wpğyw czynnik·w antropogenicznych;# - nie wykonano badaŒ;st. kop. '77/99** - studnia kopana, gospodarska, eksploatowana takŨe w sieci krajowej w latach 1997-1999 jako punkt badawczy przyjmujŃcy funkcje niesprawnego;a (R) stwierdzono podwyŨszone stňŨenia fenoli lotnych. Badania tego wskaŦnika naleŨy wykonaĺ w nastňpnej serii badaŒ monitoringowych;b (R) stwierdzono podwyŨszone stňŨenia detergent·w. Badania tego wskaŦnika naleŨy wykonaĺ w nastňpnej serii badaŒ monitoringowych.ťr·dğo: sporzŃdzono na podstawie danych PIG.

W wyniku przeprowadzonych badaŒ wody wysokiej jakoŜci (w klasie Ib) stwierdzono w 15 punktach sieci monitoringu regionalnego obsğugiwanych przez PIG, Ŝredniej jakoŜci (w II klasie) - w 2 punktach, a niskiej jakoŜci (w III klasie) - w 3 punktach sieci. Na podkreŜlenie zasğuguje fakt, Ũe tylko w dw·ch punktach stwierdzono podwyŨszone stňŨenia fenoli lotnych (MoŒki i Sidra), a w jednym punkcie - Leniewo - podwyŨszone stňŨenia detergent·w. W punktach tych naleŨy powt·rzyĺ badania w roku 2000. Nie stwierdzono natomiast przekroczeŒ stňŨeŒ dopuszczalnych dla w·d pitnych (klasa II) takich parametr·w jak rtňĺ, oleje mineralne oraz DDT.

Z zestawienia wynika, Ũe w 15 punktach sieci regionalnej nastŃpiğa poprawa jakoŜci w·d w stosunku do roku poprzedniego, w 4 punktach jakoŜĺ nie ulegğa zmianie, a tylko w jednym - JeŨewo Stare - stwierdzono obniŨenie jakoŜci w·d ze wzglňdu na azotyny, kt·rych stňŨenie odpowiadağo III klasie czystoŜci.

W ramach monitoringu regionalnego WIOś w Biağymstoku Delegatura w ĞomŨy przeprowadziğa badania piezometr·w przy skğadowiskach odpad·w oraz stacjach paliw.

OceniajŃc skalň oddziağywania odpad·w gromadzonych na skğadowiskach odpad·w komunalnych, na jakoŜĺ w·d podziemnych, skontrolowano w roku 1999 nastňpujŃce obiekty:

ǒ skğadowisko odpad·w dla ĞomŨy i gminy Miastkowo w Miastkowie - analiza wskaŦnikowa obejmujŃca oznaczenia wybranego zespoğu parametr·w dostosowanych do lokalnych warunk·w, przeprowadzona byğa dwukrotnie w ciŃgu 1999 roku, w styczniu i czerwcu; analiza ta nie obejmowağa metali ciňŨkich. W 2000 roku planowane jest poszerzenie analizy o te wskaŦniki; pierwsza ocena wody z piezometru zlokalizowanego przy obecnie eksploatowanej, VIII komorze, zakwalifikowağa jŃ do klasy Ib, a wiňc do w·d wysokiej jakoŜci; zadecydowağy o tym podwyŨszone wartoŜci czterech wskaŦnik·w: utlenialnoŜci, Ũelaza i manganu oraz zaliczanego do wskaŦnik·w o charakterze toksycznym - azotu azotanowego; powt·rne, czerwcowe badanie pozwoliğo zaliczyĺ badanŃ pr·bň ponownie do klasy Ib;

ǒ skğadowisko odpad·w w Krajewie Budziğach /Czerwony B·r/ dla Zambrowa i okolicznych gmin - przeprowadzono badanie wody pobranej z dw·ch piezometr·w P-1 i P-2; w obydwu pr·bach stwierdzono przekroczenia wartoŜci granicznych wskaŦnik·w o charakterze toksycznym - kadmu i oğowiu.

Dla uzyskania oceny wpğywu stacji paliw na Ŝrodowisko, w omawianym roku skontrolowano wodň z piezometr·w zlokalizowanych przy nastňpujŃcych stacjach paliw:

ǒ Stacja Paliw w ĞomŨy MARPOL PBH Ryszard Okuniewski,ǒ Stacja Paliw Nr 508 w Zambrowie Polski Koncern Naftowy S.A. Oddziağ Biağystok,ǒ Stacja Paliw w Kisielnicy,ǒ Stacja Paliw w Gosiach Mağych,

ǒ Stacja Paliw w Wygodzie MOBILX Czesğaw Kulikowski.

Poza planem, na zlecenie wğaŜciciela, zbadano r·wnieŨ wodň z 3 piezometr·w zamontowanych na stacji paliw w WiŦnie. Jest to nowouruchomiony obiekt, kt·rego kontrola zostanie uwzglňdniona w planach pracy na kolejne lata.

Wszystkie pobrane pr·by zostağy zbadane na obecnoŜĺ substancji ropopochodnych. ObecnoŜci tych substancji nie stwierdzono w Ũadnej z badanych pr·b.

Poza badaniami monitoringowymi przeprowadzone zostağy badania w·d podziemnych na zlecenia zewnňtrzne:

ǒ w·jta gminy w PiŃtnicy - w pobranej pr·bce wody ze studni gğňbinowej przy gminnym wysypisku Ŝmieci w ElŨbiecinie nie wykryto obecnoŜci pestycyd·w i wňglowodor·w aromatycznych; zawartoŜĺ fenoli lotnych klasyfikowağa pr·bň do w·d najwyŨszej jakoŜci; jednak na obniŨenie og·lnej oceny do klasy II (wody Ŝredniej jakoŜci) miağy wpğyw podwyŨszone wartoŜci Ũelaza i manganu oraz podwyŨszona przewodnoŜĺ wğaŜciwa;

ǒ Zakğadu Pğyt Wi·rowych S.A.w Grajewie - pr·bka wody pobrana z piezometru nr 7, zlokalizowanego przy zakğadowym skğadowisku przemysğowym, wykazağa przekroczenia wartoŜci granicznych w zakresie substancji rozpuszczonych, potasu i azotu amonowego; stwierdzono r·wnieŨ obecnoŜĺ folmaldehydu; Ŧr·dğem tego zanieczyszczenia byğy odpady powstajŃce w procesie produkcji pğyt wi·rowych, gromadzone w jednej z trzech kom·r skğadowiska; zabezpieczenie komory betonowym podğoŨem i Ŝcianami nie stanowiğo dostatecznej bariery dla przedostawania siň zanieczyszczeŒ do w·d podziemnych; w 1999 roku, w wyniku dziağaŒ pokontrolnych WIOś, opracowano dokumentacjň rekultywacji wyŨej wymienionej kwatery; prace rekultywacyjne przeprowadzono w 2000 roku;

ǒ Przedsiňbiorstwa Przemysğu SpoŨywczego "PEPEES" S.A. w ĞomŨy - badania pr·bek wody pobranych z piezometr·w nr 8,9 i 10 zlokalizowanych wok·ğ zbiornika retencyjnego Ŝciek·w z zakğadu, pozwoliğy zaklasyfikowaĺ je do w·d wysokiej jakoŜci.

6.6.2.3. Podsumowanie

ǒ W wyniku badaŒ w·d podziemnych, prowadzonych w ramach sieci krajowej i sieci regionalnych na terenie wojew·dztwa podlaskiego w 1999 roku, nie stwierdzono wystňpowania w·d o najwyŨszej jakoŜci.

ǒ Procentowy udziağ poszczeg·lnych klas jakoŜci w·d podziemnych przedstawiağ siň nastňpujŃco: z 47 pr·b pobranych z ujňĺ wchodzŃcych w skğad sieci monitoringu krajowego, wody wysokiej jakoŜci (klasa Ib) stanowiğy 63,9%, Ŝredniej jakoŜci (klasa II) - 12,7% i niskiej jakoŜci (klasa III) - 23,4%. Natomiast klasyfikacja w·d z 20 ujňĺ badanych przez PIG w sieci monitoringu regionalnego przedstawiağa siň odpowiednio: 75, 10 i 15%.

ǒ WiňkszoŜĺ badanych przez PIG w·d podziemnych z terenu wojew·dztwa podlaskiego, zostağa zaliczona do klasy Ib, a wiňc do w·d wysokiej jakoŜci. Znacznie mniejsza iloŜĺ pr·b zostağa sklasyfikowana do klasy II i III.

ǒ Do najczňŜciej powtarzajŃcych siň wskaŦnik·w fizykochemicznych, kt·rych stňŨenia przyjmowağy wartoŜci przekraczajŃce granice okreŜlone dla klasy III w 1999 roku naleŨağy: potas, fosforany, wňgiel organiczny i azot amonowy, natomiast ze wskaŦnik·w toksycznych - azot azotynowy.

ǒ Wykonane badania monitoringowe w·d podziemnych na obszarze wojew·dztwa podlaskiego pozwalajŃ stwierdziĺ, Ũe jakoŜĺ w·d podziemnych og·lnie naleŨy okreŜliĺ jako dobrŃ. W por·wnaniu z 1998 rokiem og·lna poprawa jakoŜci w·d podziemnych nastŃpiğa w okoğo 21% punkt·w, a pogorszenie jakoŜci w·d tylko w 4,5% pr·b (ğŃcznie sieĺ regionalna i krajowa systemu PMś). NaleŨy podkreŜliĺ fakt, Ũe wody o niskiej jakoŜci sŃ to wody gğ·wnie z pğytkiego krŃŨenia - gruntowe, gdzie wpğyw antropopresji jest najwiňkszy. Szczeg·lnie na obszarach wiejskich, gdzie wzrostowi poboru w·d (rozbudowa wodociŃg·w) nie towarzyszy budowa system·w kanalizacyjnych, w tym system·w oczyszczania Ŝciek·w, wpğyw antropopresji uwidacznia siň wzrostem stňŨeŒ zwiŃzk·w azotowych oraz fosforan·w.

ǒ Przeprowadzone w 1999 roku badania w·d podziemnych z piezometr·w zlokalizowanych przy szeŜciu

stacjach paliw (w ĞomŨy - PBH MARPOL, Zambrowie - Nr 508 PKN S.A., Gosiach Mağych, Kisielnicy, Wygodzie i WiŦnie) nie wykazağy obecnoŜci substancji ropopochodnych.

ǒ Nie stwierdzono negatywnego oddziağywania na wody podziemne skğadowiska odpad·w dla ĞomŨy i Gminy Miastkowo w Miastkowie. Woda z piezometru zlokalizowanego przy eksploatowanej w 1999 roku, VIII kwaterze, kwalifikowağa siň do klasy Ib, a wiňc do w·d wysokiej jakoŜci. Natomiast w wodzie pobranej z piezometru przy skğadowisku odpad·w dla Zambrowa stwierdzono podwyŨszonŃ zawartoŜĺ kadmu i oğowiu - metali ciňŨkich zaliczanych do wskaŦnik·w o charakterze toksycznym. Skğadowisko to jest urzŃdzone zgodnie z wymogami ochrony Ŝrodowiska, a wiňc izolowane od podğoŨa. Badania prowadzone w kolejnych latach pozwolŃ na stwierdzenie, czy taka sytuacja bňdzie siň powtarzağa, potwierdzajŃc tym samym wpğyw skğadowiska.

OGčLNA OCENA JAKOśCI WčD PODZIEMNYCH BADANYCH W RAMACH SIECI KRAJOWEJ W WOJEWčDZTWIE PODLASKIM W 1999r:

WOJEWčDZTWO PODLASKIE - MONITORING WčD PODZIEMNYCH:

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

6. WODA

6.7. Monitoring geochemiczny osad·w wodnych

Osady deponowane na dnie rzek i jezior sŃ waŨnym elementem w funkcjonowaniu ekosystem·w wodnych i krŃŨeniu pierwiastk·w w Ŝrodowisku w·d powierzchniowych. W wyniku wydobycia surowc·w mineralnych, ich przetwarzania, produkcji przemysğowej i rolniczej, jak r·wnieŨ funkcjonowania miast i transportu, do Ŝrodowiska wprowadzane sŃ nadmierne iloŜci wielu pierwiastk·w oraz toksycznych zwiŃzk·w organicznych. CzňŜĺ z nich trafia do Ŝrodowiska w·d powierzchniowych wraz ze zrzutami Ŝciek·w przemysğowych i komunalnych. Do rzek i jezior dociera r·wnieŨ czňŜĺ zanieczyszczeŒ, zawartych w spalinach i pyğach emitowanych do atmosfery. ťr·dğem niepoŨŃdanych skğadnik·w w wodach jest takŨe infiltracja odciek·w ze skğadowisk odpad·w i wylewisk Ŝciek·w zlokalizowanych w dolinach rzek. W koŒcowym etapie swej migracji w Ŝrodowisku metale ciňŨkie i toksyczne zwiŃzki organiczne o mağej rozpuszczalnoŜci, podlegajŃ akumulacji w osadach wodnych.

W rezultacie postňpujŃcego zanieczyszczenia Ŝrodowiska w·d powierzchniowych osady rzeczne i jeziorne zawierajŃ pierwiastki Ŝladowe, w tym metale ciňŨkie, w iloŜciach znacznie podwyŨszonych w stosunku do tğa geochemicznego (zaleŨnego od budowy litologicznej danego obszaru i warunk·w klimatycznych) w zanieczyszczonych osadach wodnych obserwuje siň najczňŜciej podwyŨszone koncentracje takich metali jak: srebro, arsen, kadm, chrom, miedŦ, nikiel, oğ·w czy cynk, a wiňc pierwiastk·w, kt·re majŃ szerokie zastosowanie w przemyŜle i gospodarce.

Akumulacja metali ciňŨkich w osadach rzecznych i jeziornych stwarza duŨe zagroŨenie dla biosfery, poniewaŨ osady te sŃ waŨnŃ czňŜciŃ ekosystem·w wodnych i odgrywajŃ istotnŃ rolň w obiegu pierwiastk·w w Ŝrodowisku wodnym. CzňŜĺ szkodliwych skğadnik·w zawarta w osadach moŨe powracaĺ do wody w wyniku proces·w chemicznych i biochemicznych przebiegajŃcych w osadach dennych i byĺ dostňpne dla organizm·w Ũywych.

Skğad geochemiczny osad·w gromadzŃcych siň na dnie rzek i zbiornik·w wodnych jest bardzo dobrym wskaŦnikiem stanu czystoŜci Ŝrodowiska w·d powierzchniowych, a zwğaszcza zawartoŜĺ metali ciňŨkich, kt·re wystňpujŃ w znacznie wyŨszych stňŨeniach w aluwiach, w por·wnaniu do ich zawartoŜci w wodzie. Z tego wzglňdu analiza chemiczna osad·w umoŨliwia wykrywanie zmian stňŨeŒ tych metali w Ŝrodowisku, nawet przy stosunkowo niskiej ich zawartoŜci w wodach powierzchniowych. Badania geochemiczne wsp·ğczesnych osad·w wodnych sŃ szeroko wykorzystywane w pracach majŃcych na celu ocenň wpğywu dziağalnoŜci gospodarczej czğowieka na Ŝrodowisko, na przykğad do sporzŃdzania map geochemicznych lub w monitoringu Ŝrodowiska.

Od 1991 roku PaŒstwowy Instytut Geologiczny na zlecenie PaŒstwowej Inspekcji Ochrony środowiska, prowadzi na terenie kraju sieĺ monitoringu geochemicznego osad·w wodnych. Jego celem jest kontrolowanie zawartoŜci pierwiastk·w Ŝladowych oraz wielopierŜcieniowych wňglowodor·w aromatycznych we wsp·ğczeŜnie deponowanych osadach rzecznych i jeziornych oraz Ŝledzenie zmian ich koncentracji w czasie.

Liczba kontrolowanych punkt·w w danym roku jest ustalana w porozumieniu z InspekcjŃ Ochrony środowiska. W 1999 roku w wojew·dztwie podlaskim do badaŒ wytypowano osady wodne pobrane z 17 punkt·w pomiarowych. 11 pr·bek pobrano z punkt·w zlokalizowanych na rzekach, a pozostağe 6 na jeziorach. Lokalizacjň punkt·w przedstawia tabela 66.

Tabela 66.Lokalizacja punkt·w monitoringu geochemicznego osad·w wodnych

RzekiNumer punktu Nazwa rzeki MiejscowoŜĺ i lokalizacja bieg rzeki [km]4 Pisa Morgowniki, odcinek przyujŜciowy do rzeki Narew 1,05 Biebrza Wierciszewo, odcinek przyujŜciowy do rzeki Narew 0,56 SupraŜl ŧ·ğtki, poniŨej ujŜcia rzeki Biağej 0,57 Narew Bondary, poniŨej zbiornika w Siemian·wce 431,58 Netta Polkowo (Dembowo) 0,510 Czarna HaŒcza FrŃcki 62,0112 Biağa Nowe Aleksandrowo, odcinek przyujŜciowy do rzeki SupraŜl 0,5118 Eğk Szymany, poniŨej Grajewa 22,5122 Narew ŧ·ğtki, powyŨej ujŜcia SupraŜli 302,5125 Sokoğda Sokoğda, powyŨej ujŜcia do SupraŜli 7,0365 Czarna HaŒcza Suwağki 104,0

JezioraNumer punktu Nazwa jeziora650 Boksze651 Dğugie Wigierskie652 Sejwy653 Szejpiszki654 Szelment Mağy655 Szelment Wielki

Pr·bki osad·w aluwialnych pobrane zostağy w okresie letnim ze strefy brzegowej koryt rzecznych, z przeciwnej strony do nurtu, w miejscach, gdzie nastňpuje deponowanie osadu charakteryzujŃcego siň duŨŃ zawartoŜciŃ frakcji muğkowo-ilastej. Pr·bki osad·w jeziornych pobrano na gğňboczkach (kaŨda pr·bka osadu jest uŜrednionŃ pr·bkŃ z trzech niezaleŨnych pobraŒ z jednego lub r·Ũnych gğňboczk·w jeziora).

Pr·bki osad·w wodnych charakteryzuje bardzo duŨe zr·Ũnicowanie skğadu granulometrycznego i z tego wzglňdu do oznaczeŒ chemicznych wykorzystywana jest wydzielona ich frakcja, drobniejsza niŨ 0,2 mm. Przyjmowana jest ona za frakcjň bardzo dobrze odzwierciedlajŃcŃ koncentracjň pierwiastk·w Ŝladowych wystňpujŃcych w skağach na obszarze zlewni danej rzeki.

We wszystkich pobranych pr·bkach osad·w aluwialnych, okreŜlono zawartoŜĺ pierwiastk·w Ŝladowych: As, Ba, Cd, Cr, Co, Cu, Hg, Ni, Pb, Sr, V i Zn oraz pierwiastk·w wchodzŃcych w skğad faz, kt·re biorŃ udziağ w zatrzymywaniu (wsp·ğwytrŃcanie, sorbcja) zanieczyszczenia w osadach wodnych: Ca, Mg, Fe, P, S, i Corg.

Oznaczenia zawartoŜci wielopierŜcieniowych wňglowodor·w aromatycznych (acenaftylen, acenaften, fluoren, fenantren, antracen, fluoranten, piren, benzo(a)antracen, chryzen, benzo(b)fluo-ranten, benzo(k)fluoranten, benzo(a)piren, benzo(e)piren, perylen, indeno(1,2,3-cd)piren, dibenzo-(a,h)antracen, benzo(ghi)perylen wykonano dla pr·bek osad·w rzecznych pobranych z 2 punkt·w obserwacyjnych wytypowanych do badaŒ w cyklu corocznym oraz dla wszystkich pr·bek osad·w jeziornych.

Przygotowanie pr·bek aluwialnych do badaŒ oraz ich analizy chemiczne wykonane zostağy w Centralnym Laboratorium Chemicznym PaŒstwowego Instytutu Geologicznego. Zestawienie wynik·w pomiar·w zawartoŜci metali ciňŨkich i wielopierŜcieniowych wňglowodor·w aromatycznych w osadach rzecznych i jeziornych zawiera

opracowanie Zakğadu Geologii środowiskowej PaŒstwowego Instytutu Geologicznego pt. "Monitoring geochemiczny osad·w wodnych - wojew·dztwo podlaskie" (1999).

6.7.1. Wyniki badaŒ

6.7.1.1. Zanieczyszczenie osad·w wodnych metalami ciňŨkimi

Na podstawie uzyskanych wynik·w stwierdzono, Ũe wiňkszoŜĺ ze zbadanych pierwiastk·w Ŝladowych w osadach pobranych z rzek tj. srebro, arsen, kadm, kobalt, nikiel i oğ·w w wiňkszoŜci punkt·w mieŜciğy siň w granicach tğa geochemicznego.

PodwyŨszonŃ zawartoŜĺ chromu odnotowano tylko w osadach rzek Biağej (20 ppm) i SupraŜli (18 ppm) - odbiornik·w Ŝciek·w z Biağegostoku. PodwyŨszona zawartoŜĺ oğowiu wystŃpiğa, podobnie jak chromu, w osadach z SupraŜli i Biağej, a najwyŨsza w Czarnej HaŒczy poniŨej Suwağk (39 ppm). Osady z tych rzek wykazujŃ takŨe podniesionŃ wartoŜĺ cynku, miedzi, niklu i manganu. NajwyŨsze, w stosunku do pozostağych punkt·w, stňŨenie rtňci (0,24 ppm) zanotowano w rzece Biağej i tylko nieco niŨsze w SupraŜli (0,20 ppm). W wiňkszoŜci badanych osad·w byğo ono mniejsze od 0,05 ppm.

ZawartoŜĺ metali ciňŨkich w osadach jezior na obszarze wojew·dztwa podlaskiego byğa na og·ğ niska, przewaŨnie jednak wyŨsza od wielkoŜci notowanych w rzekach.

Arsen w osadach nie zanieczyszczonych rzek i zbiornik·w wodnych Polski wystňpuje w stňŨeniach niŨszych niŨ 5 ppm. W badanych osadach rzek wojew·dztwa podlaskiego r·wnieŨ nie przekracza tej wielkoŜci. Osady jeziorne charakteryzujŃ siň natomiast nieco wyŨszymi wartoŜciami, co spowodowane jest m.in. odmiennymi warunkami sedymentacji. W objňtych badaniami szeŜciu jeziorach wielkoŜci stňŨeŒ mieŜciğy siň w granicach 6-10 ppm.

Osady jezior charakteryzujŃ siň, podobnie jak pozostağych pierwiastk·w, wyŨszŃ ŜredniŃ zawartoŜciŃ baru, w por·wnaniu do osad·w rzecznych. ZawartoŜĺ przekraczajŃcŃ 100 ppm zanotowano w 5 na 6 badanych jezior. NajwyŨszŃ wartoŜĺ (178 ppm) stwierdzono w jeziorze Szejpiszki.

ZawartoŜĺ cynku w osadach jezior byğa przewaŨnie niŨsza niŨ 100 ppm, stňŨenia przekraczajŃce tň wartoŜĺ zanotowano tylko w jeziorze Sejwy (136 ppm) i Szelment Mağy (116 ppm).

średnia zawartoŜĺ chromu w osadach jezior jest nieco wyŨsza w por·wnaniu do osad·w rzecznych. ZawartoŜĺ wyŨszŃ niŨ 30 ppm zanotowano w jeziorze Szelment Wielki (36 ppm). W badanych osadach zawartoŜĺ kadmu w piňciu na szeŜĺ badanych jezior r·wna byğa 2 ppm. Tylko w jeziorze Dğugie Wigierskie jest niŨsza i wynosi 1 ppm. ZawartoŜĺ kadmu w osadach wodnych wyŨsza niŨ 1 ppm przyjmowana jest za anomalnŃ. Poza terenami g·rnictwa i hutnictwa rud cynkowo-oğowiowych i zrzutami Ŝciek·w z przemysğu metalurgicznego, elektronicznego, farbiarskiego i tworzyw sztucznych, obecnoŜĺ tego pierwiastka w osadach moŨna wiŃzaĺ ze spğywami powierzchniowymi z p·l uprawnych, gdzie stosowane jest wieloletnie nawoŨenie nawozami fosforowymi.

Osady badanych jezior wojew·dztwa podlaskiego zawierajŃ kobalt w iloŜciach zbliŨonych do tğa geochemicznego. Tylko w jeziorze Szelment Wielki zanotowano podwyŨszonŃ jego iloŜĺ (12 ppm).

ZawartoŜĺ niklu w osadach jeziornych mieŜciğa siň w granicach od 5 do 27 ppm. W osadach rzecznych byğy one przewaŨnie niŨsze i nie przekraczağy 2 ppm.

WiňkszoŜĺ przebadanych osad·w jeziornych wykazywağa zawartoŜĺ rtňci zbliŨonŃ do wartoŜci tğa

geochemicznego (nie przekraczağy 0,2 ppm). Podobnie stwierdzone wartoŜci miedzi byğy zbliŨone do wartoŜci tğa geochemicznego tego pierwiastka.

Zbadane osady jeziorne charakteryzowağy siň zawartoŜciŃ oğowiu zdecydowanie wyŨszŃ niŨ w rzekach, mieszczŃcŃ w zakresie od 29 do 44 ppm. StňŨenia maksymalne zanotowano w jeziorze Sejwy i Szelment Mağy.

Osady jeziorne zawierajŃ na og·ğ wyŨszŃ zawartoŜĺ strontu, w por·wnaniu do osad·w rzecznych. średnia zawartoŜĺ tego pierwiastka jest 5-6-krotnie wyŨsza. Jest to zwiŃzane z wysokŃ zawartoŜciŃ wňglanu wapnia w tych osadach. NajwyŨszŃ zawartoŜĺ strontu stwierdzono w Jeziorze Dğugim Wigierskim (103 ppm). W pozostağych jeziorach iloŜĺ ta zawierağa siň w przedziale 52-76 ppm. Podobnie zawartoŜĺ wanadu w osadach jezior jest wyraŦnie wyŨsza niŨ w rzekach. W badanych jeziorach mieŜciğa siň ona w przedziale od 11 do 45 ppm (w jeziorze Szelment Wielki).

6.7.1.2. Zanieczyszczenie osad·w wodnych wielopierŜcieniowymi wňglowodorami aromatycznymi (WWA)

W roku 1999 na terenie wojew·dztwa podlaskiego oznaczenia WWA wykonano w pr·bkach osad·w z 2 rzek Biebrzy (punkt pomiarowy Wierciszewo) i Czarnej HaŒczy (punkt pomiarowy FrŃcki) oraz z wszystkich szeŜciu objňtych badaniami w tym roku jezior.

Osady aluwialne badanych rzek i jezior charakteryzowağy siň na og·ğ niewielkimi zawartoŜciami WWA, najczňŜciej ich zawartoŜĺ nie przekraczağa 1 ppm.

6.7.2. Wnioski

1. Na podstawie uzyskanych wynik·w badaŒ osad·w wodnych wojew·dztwa podlaskiego w 1999 roku stwierdzono niewielki stopieŒ ich zanieczyszczenia metalami ciňŨkimi. ObecnoŜĺ podwyŨszonych zawartoŜci pierwiastk·w tj. baru, chromu, miedzi, rtňci, manganu, oğowiu i cynku zanotowano w rzekach Biağej, SupraŜli oraz w mniejszym zakresie Czarnej HaŒczy. WiŃŨe siň to z oddziağywaniem zanieczyszczeŒ odprowadzanych do tych rzek z Biağegostoku i Suwağk.

2. Badania geochemiczne osad·w jeziornych z obszaru wojew·dztwa podlaskiego wykazağy, Ũe wykrywane w nich zawartoŜci metali ciňŨkich sŃ przewaŨnie kilku- lub kilkunastokrotnie wyŨsze w por·wnaniu do ich zawartoŜci w osadach rzek, co biorŃc pod uwagň niezbyt uprzemysğowiony charakter zlewni, w mniejszym stopniu wiŃŨe siň z antropopresjŃ, a w wiňkszym stopniu moŨna wiŃzaĺ z odmiennymi warunkami sedymentacji.

3. Badania wielopierŜcieniowych wňglowodor·w aromatycznych wykazywağy wystňpowanie bardzo niskich zawartoŜci tych zwiŃzk·w w zbadanych osadach rzecznych i jeziornych wojew·dztwa podlaskiego.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

6. WODA

6.8. Inicjatywy podejmowane na rzecz ochrony w·d

Realizowane proekologiczne dziağania inwestycyjne w zakresie ochrony w·d utrzymujŃ od kilku lat dobrŃ jakoŜĺ rzek w skali wojew·dztwa. Wğadze wojew·dztwa wsp·lnie z samorzŃdami gmin realizujŃ szeroki program budowy oczyszczalni Ŝciek·w, ich modernizacji i rozbudowy system·w kanalizacji. W efekcie powyŨszych dziağaŒ oczyszczalnie komunalne obsğugiwağy w 1998 roku 82,9% ludnoŜci miejskiej wojew·dztwa. SpoŜr·d 36 miast podlaskiego 33 wyposaŨone sŃ w oczyszczalnie Ŝciek·w. Jedynie Drohiczyn, SuraŨ i Kolno nie posiadajŃ oczyszczalni.

Obserwuje siň systematyczne ograniczenie wielkoŜci ğadunk·w zanieczyszczeŒ odprowadzanych. Trend ten jest uwarunkowany kilkoma czynnikami, wŜr·d kt·rych naleŨy wymieniĺ upadek szeregu duŨych zakğad·w paŒstwowych, zmniejszenie wielkoŜci produkcji lub zmiana profilu produkcji. Opr·cz tych negatywnych zjawisk gospodarczych na obniŨenie iloŜci wytwarzanych Ŝciek·w znaczny wpğyw ma modernizacja proces·w produkcyjnych pod kŃtem ograniczenia ich wodochğonnoŜci.

Prowadzone przez wiele jednostek dziağania inwestycyjne, zwiŃzane z modernizacjŃ lub budowŃ oczyszczalni Ŝciek·w oraz budowŃ sieci kanalizacji sanitarnej, pozwoliğy na uzyskanie w 1999 roku nastňpujŃcych efekt·w:

ǒ oddano do eksploatacji 9 oczyszczalni wraz z kanalizacjŃ sanitarnŃ (Bakağarzewo, Bargğ·w KoŜcielny, Bryzgiel, Dobrzyni·wka, Grabowo, GrŃdy Woniecko, MňŨenin, Nowogr·d i Zabğud·w),

ǒ zakoŒczono realizacjň oczyszczalni gminnej w Szypliszkach i rozpoczňto rozruch technologiczny,ǒ oddano do eksploatacji zakoŒczonŃ w roku poprzednim oczyszczalniň wiejskŃ w turystycznej miejscowoŜci Bryzgiel, na terenie Wigierskiego Parku Narodowego,

ǒ przeprowadzono modernizacjň i rozbudowň oczyszczalni Ŝciek·w w CzyŨewie i w Suwağkach,ǒ zanotowano znaczny postňp rob·t przy budowie gminnych oczyszczalni i kanalizacji sanitarnej w Rutce Tartak i Jeleniewie, modernizacji oczyszczalni gminnej w WiŨajnach oraz oczyszczalni Ŝciek·w w ĞomŨy,

ǒ rozpoczňto budowň oczyszczalni Ŝciek·w dla gminy śniadowo,

Zaznaczyĺ naleŨy, Ũe we wszystkich przekazanych do eksploatacji oraz budowanych oczyszczalniach zastosowane sŃ wysokoefektywne metody oczyszczania Ŝciek·w, zapewniajŃce usuwanie zwiŃzk·w biogennych, wszňdzie teŨ przy rozwiŃzywaniu gospodarki osadowej stosowane bňdŃ urzŃdzenia do odwadniania osadu nadmiernego.

Podejmowane sŃ r·wnieŨ dziağania proekologiczne polegajŃce na:

ǒ zmianie technologii produkcji w zakğadach przemysğowych na nowoczesne, energo- i wodo- oszczňdne. Wprowadzane sŃ zamkniňte obiegi wody; w wyniku tych dziağaŒ maleje iloŜĺ Ŝciek·w, a tym samym ulega zmniejszeniu ğadunek zanieczyszczeŒ wprowadzonych do w·d powierzchniowych;

ǒ wprowadzaniu na istniejŃcych oczyszczalniach III stopnia oczyszczania Ŝciek·w. W 1998 roku na terenie wojew·dztwa podlaskiego 5 komunalnych oczyszczalni miejskich posiadağo III stopieŒ oczyszczania Ŝciek·w;

ǒ kompleksowym planowaniu gospodarki wodno-Ŝciekowej na obszarach wiejskich polegajŃcym na realizacji sieci wodociŃgowej wraz z jednoczesnym ustaleniem docelowego sposobu rozwiŃzania odprowadzania Ŝciek·w (kanalizacja zbiorcza, oczyszczalnie przydomowe, wyw·z z szamb).

Kierunki dalszych dziağaŒ na terenie wojew·dztwa w zakresie ochrony w·d powinny dotyczyĺ:

ǒ modernizacji oczyszczalni pod kŃtem redukcji zwiŃzk·w biogennych w zakresie wymaganym przepisami obowiŃzujŃcymi od 2000 roku,

ǒ uporzŃdkowania gospodarki Ŝciekowej na turystycznych terenach wiejskich oraz oŜrodk·w wypoczynkowych poğoŨonych w strefach przyjeziornych,

ǒ dalszego porzŃdkowania gospodarki Ŝciekowej na terenach wiejskich poprzez budowň oczyszczalni przyzagrodowych.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

7. HAĞAS

Do najwaŨniejszych czynnik·w majŃcych wpğyw na akustykň wojew·dztwa zaliczyĺ naleŨy komunikacjň drogowŃ, a szczeg·lnie udziağ w niej samochod·w ciňŨkich i w niewielkim stopniu hağas przemysğowy, kt·rego uciŃŨliwoŜĺ ma charakter lokalny o nieduŨym znaczeniu.

środki transportu i komunikacji sŃ ruchomymi Ŧr·dğami hağasu decydujŃcymi o parametrach klimatu akustycznego w terenach zurbanizowanych, czňsto r·wnieŨ w Ŝrodowisku naturalnym. WiňkszoŜĺ pojazd·w emituje hağas o poziomie dŦwiňku A od 85 do 94 dB, przy dopuszczalnych natňŨeniach hağasu w Ŝrodowisku, w otoczeniu budynk·w mieszkalnych od 30 do 50 dB w porze nocnej i od 40 do 60 dB w porze dziennej. Najbardziej uciŃŨliwe sŃ pojazdy ciňŨkie, z kt·rych 80% emituje hağas o poziomie dŦwiňku A wiňkszym od 80 dB, z czego 40% o poziomie wiňkszym od 85 dB.

Funkcjonowanie od 1992 roku, w ramach struktur PaŒstwowego Monitoringu środowiska, Systemu kontrolowania i ewidencji obiekt·w emitujŃcych hağas jest ŜciŜle zwiŃzane z realizacjami plan·w akustycznych dla miast i miejscowoŜci kraju, jako narzňdzia gromadzenia i agregacji danych na temat stanu akustycznego Ŝrodowiska. Tradycyjny plan akustyczny miasta w zakresie hağasu komunikacyjnego, wykonany w oparciu o obecnie stosowane metodyki opiera siň na wynikach szeregu pomiar·w hağasu drogowego w uznanej za standardowŃ odlegğoŜĺ od jezdni. Efekty tak wykonywanych pomiar·w pozwalajŃ na og·lnŃ ocenň emisji hağasu ze Ŧr·dğa (ulicy).

Niniejszy raport omawia wykonane w 1999 roku badania na terenie Grajewa oraz w miejscowoŜci Nowinka zlokalizowanej bezpoŜrednio przy trasie August·w - Suwağki.

Badania te mogŃ byĺ wykorzystywane przy opracowywaniu miejscowych plan·w zagospodarowania przestrzennego oraz przy tworzeniu program·w ochrony Ŝrodowiska w zakresie ochrony przed hağasem.

Z aktualnych przepis·w prawnych wynikajŃ okreŜlone kryteria oceny hağasu.

Polskie wymagania prawne w zakresie ochrony Ŝrodowiska przed hağasem odnoszŃ siň osobno do dw·ch p·r doby:

ǒ szesnastu godzin w porze dziennej w przedziale 6:00-22:00,ǒ oŜmiu godzin w porze nocnej w przedziale 22:00-6:00.

WartoŜci dopuszczalnych poziom·w hağasu (r·wnowaŨnych, oznaczanych LAeq) w Ŝrodowisku, zar·wno dla pory dziennej jak i nocnej zawiera zağŃcznik nr 1 do rozporzŃdzenia Ministra Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziom·w hağasu w Ŝrodowisku (Dz.U. Nr 66, poz. 436), (tabela 67). Poziomy zawarte w tabeli odnoszŃ siň do teren·w wymagajŃcych ochrony przed hağasem. Czas uŜredniania (wyznaczania, czy pomiaru wartoŜci poziomu LAeq) przyjňto w rozporzŃdzeniu:

ǒ na 16 godzin dnia lub 8 godzin nocy dla komunikacyjnych Ŧr·değ hağasu (drogowego, kolejowego),

ǒ na 8 najniekorzystniejszych godzin dnia lub 1 najniekorzystniejszej godziny nocy (dla pozostağych Ŧr·değ za wyjŃtkiem hağasu emitowanego z samolot·w w locie).

WartoŜci poziom·w dopuszczalnych sŃ zaleŨne od funkcji urbanistycznej, jakŃ speğnia dany teren. Ich zakres podzielono na 4 klasy. Dla teren·w wymagajŃcych intensywnej ochrony przed hağasem okreŜlane sŃ najniŨsze poziomy dopuszczalne, natomiast dla teren·w, na kt·rych ochrona przed hağasem nie jest zagadnieniem

krytycznym poziomy dopuszczalne sŃ najwyŨsze.

Tabela 67. Dopuszczalne poziomy hağasu w Ŝrodowisku powodowanego przez poszczeg·lne grupy Ŧr·değ hağasu z wyğŃczeniem hağasu powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty,

lŃdowania i przeloty statk·w powietrznych

Dopuszczalny poziom hağasu wyraŨony r·wnowaŨnym poziomem dŦwiňku A w dB

Lp. Przeznaczenie terenu

drogi lub linie kolejowe pozostağe obiekty i grupy Ŧr·değ hağasu

pora dnia - przedziağ czasu odniesienia r·wny

16 godzinom

pora nocy - przedziağ czasu odniesienia r·wny

8 godzinom

pora dnia - przedziağ czasu odniesienia r·wny

8 najmniej korzystnym

godzinom dnia

pora nocy - przedziağ czasu odniesienia r·wny

1 najmniej korzystnej

godzinie nocy

1.

a. Obszary A ochrony uzdrowiskowejb. Tereny szpitali poza miastem

50 40 45 35

2.

Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza miastem

Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej

Tereny zabudowy zwiŃzanej ze stağym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i mğodzieŨy

55 45 45 40

3.

Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego

Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usğugami rzemieŜlniczymi

Tereny zabudowy zagrodowej

60 50 50 40

4.

Tereny w strefie Ŝr·dmiejskiej miast powyŨej 100 tys. mieszkaŒc·w ze zwartŃ zabudowŃ mieszkaniowŃ i koncentracjŃ obiekt·w administracyjnych, handlowych i usğugowych

65 55 55 45

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

7. HAĞAS

7.1. Badania hağasu drogowego w Grajewie

Pomiary monitoringowe w zakresie oddziağywania hağasu komunikacyjnego prowadzone byğy od maja do sierpnia 1999 roku w Grajewie. Pomiary, z uwagi na niezbyt rozbudowanŃ sieĺ dr·g w mieŜcie, ograniczono jedynie do ulic przelotowych. Do badaŒ wytypowano po 2 punkty pomiarowe przy 4 gğ·wnych ulicach miasta, czyli przy ul. Wojska Polskiego, Eğckiej, Piğsudskiego i Kopernika.

Ulice Piğsudskiego i Kopernika tworzŃ ciŃg komunikacyjny (trasa nr 1) bňdŃcy drogŃ tranzytowŃ w kierunku wschodnim (Warszawa-ĞomŨa-Suwağki). Ulica Eğcka prowadzi ruch samochodowy w kierunku Eğku, natomiast ulica Wojska Polskiego w kierunku MoŒki - Biağystok (trasa nr 2).

Przy wyborze punkt·w pomiarowych zastosowano zasadň, aby jeden punkt pomiarowy byğ wystarczajŃcy dla jednorodnego, z akustycznego punktu widzenia, odcinka drogi. Za jednorodny odcinek drogi uwaŨa siň odcinek rozpatrywanej drogi (ulicy) dla kt·rego speğnione sŃ jednoczeŜnie dwa warunki: jednorodnoŜci ruchu drogowego i jednorodnoŜci ukğadu zabudowy wzdğuŨ drogi (przy czym jednorodnoŜĺ ruchu jest rozpatrywana gğ·wnie ze wzglňdu na udziağ i charakter ruchu ciňŨkiego).

Porň dnia (16-godzinnŃ) podzielono na dwa okresy pomiarowe, to jest 6:00-14:00 i 14:00-22;00. Pomiary dla tych okres·w rejestrowano dla dw·ch r·Ũnych dat. Porň dnia podzielono r·wnieŨ na godzinne okresy pomiarowe: 6:00-7:00, 7:00-8:00,..., 21:00-22:00. W kaŨdej godzinie pomiarowej rejestrowano dziesiňciominutowe zdarzenia akustyczne zakğadajŃc, Ũe zarejestrowany dziesiňciominutowy pomiar jest reprezentatywny dla cağej godziny pomiarowej. JednoczeŜnie liczone byğy samochody lekkie, ciňŨkie i autobusy poruszajŃce siň po obu pasach ruchu.

Dla pory nocnej prowadzono pomiňdzy 22:00 a 6:00 pomiary ciŃgğe oraz liczono samochody lekkie, ciňŨkie, ciňŨkie z przyczepŃ i autobusy, poruszajŃce siň w obu kierunkach.

Do pomiar·w uŨyto podrňcznego analizatora akustycznego z przedwzmacniaczem i mikrofonem, kt·ry podczas pomiar·w umieszczony byğ w odlegğoŜci 1 m od krawňdzi jezdni na wysokoŜci 1,2m.

Pomiar poziomu dŦwiňku okreŜlono za pomocŃ funkcji LAeq (poziom r·wnowaŨny). Z ekranu przyrzŃdu, po zakoŒczeniu pomiaru, odczytywano poziom r·wnowaŨny hağasu LAeq, wartoŜĺ maksymalnŃ i minimalnŃ oraz trzy poziomy statystyczne L A10, L A50 i L A90.

ǒ LA10 - poziom dŦwiňku, kt·ry zostağ przekroczony w okresie 10% ğŃcznego czasu obserwacji (poziom quasimaksymalny),

ǒ LA50 - poziom dŦwiňku, kt·ry zostağ przekroczony w okresie 50% ğŃcznego czasu obserwacji (poziom Ŝredni statystyczny),

ǒ LA90 - poziom quasiminimalny.

Lokalizacjň punkt·w pomiarowych wraz z wynikami pomiar·w hağasu w porze dnia i w porze nocy przedstawiono na planach akustycznych Grajewa.

W celu sporzŃdzenia planu hağasu drogowego dla zbadanych ciŃg·w komunikacyjnych Grajewa, wartoŜci

r·wnowaŨnego poziomu dŦwiňku LAeq podzielono na zakresy o szerokoŜci 5 dB. Nastňpnie podporzŃdkowujŃc kaŨdemu zakresowi inny kolor naniesiono uzyskane wyniki natňŨenia dŦwiňku w postaci barwnej na schemat ulic (mapkach).

Tabela 68.Zestawienie uŜrednionych pomierzonych wartoŜci dla dw·ch tras przelotowych przez miasto Grajewo

- dla pory dziennej (6:00-22:00)

Badana trasa

średni poziom r·wnowaŨny dla 16

godz. dnia w dB

Dopuszczalny poziom hağasu dla pory dnia

w dB

średnie natňŨenie ruchu drogowego w poj/h

Qlekkie QciňŨkie Q autobusy Qcağk.

Trasa nr 1: 71,9

60

391 75 11 476

ul. Piğsudskiego 72,4 414 81 11 506

ul. Kopernika 71,3 368 68 10 446

Trasa nr 2: 70,6 467 40 5 512

ul. Wojska Polskiego 70,1 488 34 4 526

ul. Eğcka 71,1 446 46 5 497

- dla pory nocnej (22:00-6:00)

Badana trasa

średni poziom r·wnowaŨny dla 8

godz. nocyw dB

Dopuszczalny poziom hağasu dla 8 godz. nocy

w dB

średnie natňŨenie ruchu drogowegow poj/h

Qlekkie QciňŨkie Q autobusy Qcağk.

Trasa nr 1: 68,6

50

80 36 10 125

ul. Piğsudskiego 69,9 92 41 2 135

ul. Kopernika 67,3 67 31 17 115

Trasa nr 2: 63,6 74 11 1 86

ul. Wojska Polskiego 63,0 80 10 1 91

ul. Eğcka 64,2 68 11 1 80

Om·wienie badaŒ

Trasa nr 1 - droga tranzytowa Warszawa-ĞomŨa-Suwağki biegnŃca w Grajewie ulicami Piğsudskiego i Kopernika. Poziom hağasu na tej trasie zawierağ siň w przedziale 69,6-73,1 dB, przy Ŝrednim poziomie hağasu odniesionym do 16 godzin pory dnia wynoszŃcym 71,9 dB i Ŝrednim natňŨeniu ruchu wynoszŃcym 476 pojazd·w na godzinň. Dla pory nocy r·wnowaŨny poziom hağasu zawierağ siň w przedziale 67,3-69,9 dB, przy Ŝrednim poziomie hağasu odniesionym do 8 godzin nocy wynoszŃcym 68,6 dB i Ŝrednim natňŨeniu ruchu wynoszŃcym 125 pojazd·w na godzinň.

Ulica Piğsudskiego w obu punktach pomiarowych (P1/1 - ul. Piğsudskiego 25 i P2/1 - ul. Piğsudskiego 9) cechowağa siň podobnym, wysokim poziomem hağasu wynoszŃcym Ŝrednio 72,4 dB. Udziağ pojazd·w ciňŨkich w ruchu cağkowitym byğ wyŨszy w punkcie P1/1 tj. na drodze wlotowej z kierunku Warszawy i wynosiğ 21%. Drugi punkt pomiarowy (P2/1) zlokalizowany w centralnej czňŜci miasta charakteryzowağ siň nieco mniejszym udziağem pojazd·w ciňŨkich (17%), wiňksze niŨ w punkcie poprzednim byğo jednak natňŨenie ruchu cağkowitego pojazd·w (ruch lokalny), wynoszŃce Ŝrednio 597 poj./h (w punkcie P1/1 wynosiğo ono 415 poj./h).

Nieco mniejszym, choĺ r·wnieŨ wysokim, poziomem hağasu, Ŝrednio 71,3 dB, charakteryzowağa siň ulica Kopernika, prowadzŃca ruch tranzytowy w stronň granicy wschodniej. Na poziom hağasu rzutowağ tu w duŨej mierze udziağ w ruchu pojazd·w ciňŨkich, szczeg·lnie w porze nocnej (42%).

Trasa nr 2 - droga przelotowa Biağystok - Eğk biegnŃca w Grajewie ulicami Wojska Polskiego i EğckŃ. Poziom hağasu na tej trasie zawierağ siň w przedziale 68,4-72,8 dB, przy Ŝrednim poziomie hağasu odniesionym do 16 godzin pory dnia wynoszŃcym 70,6 dB i Ŝrednim natňŨeniu ruchu wynoszŃcym 512 pojazd·w na godzinň. Dla pory nocy r·wnowaŨny poziom hağasu zawierağ siň w przedziale 63,0-64,2 dB, przy Ŝrednim poziomie hağasu odniesionym do 8 godzin nocy wynoszŃcym 63,6 dB i Ŝrednim natňŨeniu ruchu wynoszŃcym 86 pojazd·w na godzinň.

Ulica Wojska Polskiego biegnŃca od centrum w kierunku Biağegostoku charakteryzowağa siň poziomem hağasu wynoszŃcym Ŝrednio 70,1 dB i niewielkim, w obu punktach pomiarowych udziağem pojazd·w ciňŨkich od 5 do 11% w dzieŒ i 12% w nocy. WyraŦnie wyŨsze natňŨenie ruchu cağkowitego pojazd·w w porze dnia zanotowano w punkcie P2/2 zlokalizowanym bliŨej centrum miasta przy ul. Wojska Polskiego 44 (646 poj./h). Skğadağ siň na to bardzo wysoki, okoğo 94% udziağ w ruchu pojazd·w lekkich.

Nieco wyŨszym poziomem hağasu, wynoszŃcym Ŝrednio 71 dB, cechowağa siň ulica Eğcka prowadzŃca ruch z centrum miasta w kierunku Eğku. W dw·ch punktach leŨŃcych bliŨej centrum miasta - P3/2 i na wylocie z niego - P4/2, zmierzone wielkoŜci Leq wynosiğy odpowiednio w porze dnia - 70,9 dB i 71,2 dB. Niewielki byğ udziağ pojazd·w ciňŨkich mieszczŃcy siň w granicach od 6 do 16% w dzieŒ i 15% w nocy. Podobnie jak na ulicy Wojska Polskiego natňŨenie ruchu cağkowitego pojazd·w w centrum jest w porze dziennej wyraŦnie wyŨsze (579 poj./h) niŨ na wylocie z miasta (414 poj./h). W gğ·wnej mierze, w ponad 90%, zğoŨyğ siň na to udziağ ruchu lokalnego pojazd·w lekkich.

HAĞAS DROGOWY - GRAJEWO PORA DZIENNA:

HAĞAS DROGOWY - GRAJEWO PORA NOCNA:

ROZKĞAD POZIOMčWHAĞASU DROGOWEGO W GRAJEWIE NA TLE WARTOśCI DOPUSZCZALNYCH:

NATŇŧENIE I STRUKTURA RUCHU DROGOWEGO W GRAJEWIE:

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

7. HAĞAS

7.2. Monitoring "szczeg·lnych uciŃŨliwoŜci" hağasu samochodowego

W 1998 roku Delegatura WIOś w ĞomŨy prowadziğa w ramach monitoringu "szczeg·lnych uciŃŨliwoŜci" hağasu samochodowego pomiary na odcinkach dr·g miejskich oraz dr·g zamiejskich, przy kt·rych znajdujŃ siň budynki i tereny chronione najbardziej eksponowane na hağas.

Pojňcie "szczeg·lnej uciŃŨliwoŜci" hağasu wprowadzono, wzorem wielu kraj·w OECD, w aspekcie Ŧr·değ o wysokiej emisji hağasu do Ŝrodowiska. Celem podstawowym tego typu badaŒ monitoringowych jest zbieranie informacji oraz formuğowanie wniosk·w dotyczŃcych teren·w zamieszkania i wypoczynku czğowieka, o ekstremalnie zdegradowanym klimacie akustycznym, w efekcie zaŜ systematyczna likwidacja tak zwanej szczeg·lnej uciŃŨliwoŜci hağasu, wystňpujŃcej zwğaszcza w porze ciszy nocnej.

Teren "szczeg·lnej uciŃŨliwoŜci" hağasu jest to fragment Ŝrodowiska, na kt·rym wystňpuje wysoka emisja hağasu, kt·rej poziom przekracza wielkoŜĺ kryterialnŃ, zwanŃ poziomem progowym LApr. Poziom progowy dla emisji mierzonej poziomem r·wnowaŨnym okreŜlony zostağ dla trzech grup teren·w. Dla grupy pierwszej obejmujŃcej budynki mieszkalne i Ŧr·dğa hağasu drogowego i kolejowego przyjmuje siň zestaw poziom·w progowych podany w tabeli 69.

Tabela 69. Zestaw poziom·w progowych dla grupy 1

Poziom LApr Czas odniesienia

75 dB 8 najniekorzystniejszych godzin dnia

70 dB 1 najniekorzystniejsza godzina nocy

65 dB 8 godzin nocy

Pozostağe grupy odnoszŃ siň do teren·w budynk·w szpitalnych, sanatoryjnych i dom·w opieki oraz teren·w wypoczynkowych i chronionych, dla kt·rych poziomy progowe sŃ niŨsze (60-65 dB). Wysoki poziom hağasu powodujŃcy tzw. szczeg·lnŃ uciŃŨliwoŜĺ podnosi ryzyko utraty zdrowia mieszkaŒc·w lub powoduje znaczne zuboŨenie walor·w uzdrowiskowych i wypoczynkowych terenu lub grupy budynk·w.

Nadz·r merytoryczny nad wdraŨaniem monitoringu hağasu w Ŝrodowisku sprawowağ Instytut Ochrony środowiska w Warszawie. W ramach badaŒ pomiary wykonano wiosnŃ i jesieniŃ w 16 punktach pomiarowych. Punkty zlokalizowano w 13 miejscowoŜciach leŨŃcych przy trasach tranzytowych. Liczba punkt·w wyznaczona zostağa w wyniku rozpoznania przeprowadzonego w terenie. Punkt do badaŒ musiağ speğniaĺ nastňpujŃcy warunek: odlegğoŜĺ budynku (grup budynk·w) od krawňdzi drogi musiağa byĺ mniejsza od 10 m. Budynki leŨŃce w tej odlegğoŜci naraŨone sŃ na wysokŃ emisjň hağasu, kt·rej poziom moŨe przekraczaĺ wielkoŜĺ kryterialnŃ, zwanŃ poziomem progowym.

Na terenie Grajewa do badaŒ wytypowano jeden punkt speğniajŃcy wymagane zağoŨenia. Badania prowadzono bezpoŜrednio przy elewacji budynku mieszkalnego, zlokalizowanego przy ul. Kopernika 19. W punkcie tym stwierdzono wysoki poziom r·wnowaŨnego dŦwiňku mieszczŃcy siň w granicach 72-73 dB, a wiňc niewiele mniejszy od szkodliwego dla zdrowia poziomu progowego, wynoszŃcego dla pory dziennej 75 dB.

Wnioski

1. Badania klimatu akustycznego na terenie Grajewa w porze dziennej wykazağy, Ũe na badanych ulicach, (Piğsudskiego, Kopernika, Wojska Polskiego i Eğckiej) bňdŃcych drogami tranzytowymi przez miasto, emisja hağasu drogowego przekracza najwyŨszŃ (dla teren·w zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, zamieszkania zbiorowego oraz zabudowy jednorodzinnej z usğugami rzemieŜlniczymi) dopuszczalnŃ przepisami wartoŜĺ, czyli 60 dB.

2. Badania klimatu akustycznego wykonane w Grajewie w porze nocnej wykazağy, Ũe emisja hağasu komunikacyjnego na badanych odcinkach ulic r·wnieŨ przekraczağa najwyŨszŃ, dopuszczalnŃ dla wyŨej wymienionych teren·w, wartoŜĺ wynoszŃcŃ dla pory nocnej 50 dB.

3. NajwyŨszym poziomem hağasu charakteryzowağa siň zar·wno w porze dziennej, jak i nocnej ul. Piğsudskiego, gdzie Ŝrednie natňŨenie hağasu, wynoszŃce 72,4 dB w porze dnia i 69,9 dB nocŃ, przekraczağo w dzieŒ o ponad 12 dB, a w nocy o prawie 20 dB poziom dopuszczalny. Ulica ta cechowağa siň r·wnieŨ najwyŨszym udziağem w ruchu pojazd·w ciňŨkich (od Ŝrednio 19% w dzieŒ do 32% nocŃ).

4. Niewiele niŨszym poziomem hağasu drogowego w porze dziennej (okoğo 71 dB), przekraczajŃcym o okoğo 11 dB poziom dopuszczalny, cechowağy siň ulice Kopernika i Eğcka. W porze nocnej wyŨszy poziom hağasu zanotowano na ul. Kopernika (67,3 dB), co wiŃzağo siň z wyŨszym udziağem w ruchu cağkowitym stwierdzonym na tej ulicy - pojazd·w ciňŨkich (42%). Na ulicy Eğckiej udziağ tych pojazd·w w ruchu nocnym stanowiğ tylko 15%.

5. Ulicň Wojska Polskiego cechowağ najniŨszy, spoŜr·d czterech badanych ulic, poziom hağasu zar·wno dla pory dnia (70,1 dB) jak i pory nocnej (63 dB). Przekraczağ on jednak r·wnieŨ poziom dopuszczalny w dzieŒ o 10 dB, a w nocy o 13 dB. NatňŨenie cağkowite ruchu pojazd·w na tej ulicy w porze dziennej byğo jednak najwiňksze (Ŝrednio 527 pojazd·w na godzinň). Niski byğ jednak udziağ w ruchu pojazd·w ciňŨarowych (tylko Ŝrednio 8% w dzieŒ i 12% w nocy). Wynika z tego, Ũe o poziomie hağasu komunikacyjnego w duŨym stopniu decyduje struktura przejeŨdŨajŃcych pojazd·w, a zwğaszcza procentowy udziağ pojazd·w ciňŨkich.

6. Pomiary przeprowadzone w Grajewie przy ul. Kopernika 19 w ramach badaŒ monitoringowych "szczeg·lnie uciŃŨliwego" hağasu komunikacyjnego wykazağy, Ũe zmierzony poziom hağasu (okoğo 73 dB) byğ bardzo wysoki, niewiele niŨszy od wartoŜci szkodliwego dla zdrowia poziomu progowego (75 dB).

Badania przeprowadzone przez PaŒstwowy Zakğad Higieny nad ocenŃ subiektywnŃ uciŃŨliwoŜci hağasu wskazujŃ, Ũe hağas komunikacyjny o poziomie r·wnowaŨnym poniŨej 50 dB (w porze dziennej) nie stanowi uciŃŨliwoŜci dla mieszkaŒc·w. Natomiast granicŃ, przy kt·rej uciŃŨliwoŜĺ hağasu staje siň istotnym problemem, jest wartoŜĺ poziomu r·wnowaŨnego rzňdu 62-63 dB.

Hağas o poziomie r·wnowaŨnym powyŨej 70 dB, a wiňc taki, jaki wystňpuje w Grajewie przy badanych ulicach: Piğsudskiego, Kopernika, Wojska Polskiego i Eğckiej, uwaŨaĺ naleŨy za szkodliwy.

Przeprowadzone przez Instytut Ochrony środowiska, PaŒstwowy Zakğad Higieny i Uniwersytet Lubelski w ramach PaŒstwowego Monitoringu środowiska badania wpğywu hağasu komunikacyjnego na mieszkaŒc·w budynk·w naraŨonych na bardzo wysokie poziomy (powyŨej 70 dB) wskazujŃ na wystňpowanie istotnych zagroŨeŒ zdrowotnych. PotwierdzajŃ to wnioski z badaŒ przeprowadzonych przez Akademiň MedycznŃ w Warszawie i Akademiň G·rniczo-HutniczŃ w wybranych losowo 1000 gospodarstwach domowych i wŜr·d ponad 2000 mieszkaŒc·w stwierdzajŃce, Ũe jeŜli poziom r·wnowaŨny dŦwiňku A hağasu na zewnŃtrz budynku przekracza wartoŜĺ 60 dB w ciŃgu dnia i 50 dB w nocy, to prawie 50% badanych mieszkaŒc·w skarŨy siň na zakğ·cenia snu, u 40% badanych obserwuje siň objawy wskazujŃce na nerwicň serca, a ponad 15% os·b wskazuje na objawy zmňczenia i wyczerpania. Badania krajowe, jak teŨ zagraniczne wskazujŃ na og·lnŃ tendencjň wyraŦnego wzrostu negatywnej oceny hağasu komunikacyjnego przez mieszkaŒc·w juŨ po przekroczeniu poziomu LAeq = 55 dB w dzieŒ. Wzrostowi poziomu hağasu o 10 dB (od 55 do 65 dB) towarzyszy wzrost o 30 do 40% liczby ludnoŜci oceniajŃcej warunki akustyczne w mieszkaniach jako uciŃŨliwe.

W aspekcie tych badaŒ moŨna stwierdziĺ, Ũe poziom hağasu drogowego wystňpujŃcy w Grajewie moŨe mieĺ niekorzystny wpğyw na zdrowie mieszkaŒc·w, w zwiŃzku z czym dziağania prowadzŃce do jego ograniczania, na przykğad skierowanie cağego ruchu tranzytowego poza granice miasta, lub poprawa stanu nawierzchni dr·g miejskich powinny staĺ siň jednym z cel·w polityki ksztağtowania ğadu przestrzennego i program·w ochrony Ŝrodowiska regionu.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

7. HAĞAS

7.3. Badania hağasu drogowego w Nowince i podsumowanie wynik·w badaŒ hağasu w wojew·dztwie

W 1999 roku przeprowadzono r·wnieŨ badania hağasu pochodzŃcego z komunikacji drogowej w miejscowoŜci Nowinka leŨŃcej w starostwie augustowskim.

Celem pomiar·w byğo zbadanie wpğywu dr·g: krajowej E-19 (obecnie E-8) relacji Budzisko-Biağystok i drogi lokalnej Nr 824 (Nowinka-Bryzgiel), przebiegajŃcych przez Nowinkň, na jej klimat akustyczny.

Pomiary hağasu drogowego wykonano we wrzeŜniu metodŃ superpozycji sygnağ·w elementarnych. Klasyfikacji teren·w chronionych dokonano zgodnie z rozporzŃdzeniem Ministra Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziom·w hağasu w Ŝrodowisku w oparciu o Plan przestrzenny zagospodarowania gminy Nowinki, zatwierdzony uchwağŃ Gminnej Rady Narodowej Nr VIII/34/90 z dnia 5 stycznia 1990 r.

Na oddziağywanie hağasu w Nowince naraŨonych jest okoğo 400 os·b (70 dom·w).

Badania prowadzono w 4 punktach pomiarowych. średni poziom r·wnowaŨny dla miejscowoŜci Nowinka wynosi LAeqŜr - 63,5 dB (A) w porze dziennej (punkty 1-4) oraz 57,1 dB (A) w porze nocnej (punkty 1-3).

Przeciňtne natňŨenie ruchu w porze dziennej - 309 poj./h w punktach nr 1,2,3 oraz 38 poj./h w punkcie pomiarowym nr 4. Przeciňtne natňŨenie ruchu w porze nocnej - 88 poj./h (punkty nr 1,2,3).

Stwierdzony procent taboru uciŃŨliwego w strumieniu ruchu, w porze dziennej - 25,6% (punkty 1,2,3) oraz 3,4% (punkt 4). Procent taboru uciŃŨliwego w strumieniu ruchu, w porze nocnej - 40,9% (punkty 1,2,3).

Plan akustyczny Nowinki zawierajŃcy poğoŨenie punkt·w pomiarowych i wyniki pomiarowe dla pory dziennej i nocnej przedstawia schematyczna mapa.

Wnioski

1. Na podstawie badaŒ stwierdzono, iŨ dla trasy E-19 przebiegajŃcej przez Nowinkň, zar·wno w porze dziennej, jak i nocnej panuje przeciňtne zagroŨenie hağasem (zakres LAeq: 60-70 dB - dzieŒ, 50-60 dB - noc).

2. Droga dojazdowa wiodŃca od miejscowoŜci Bryzgiel do Nowinki charakteryzuje siň peğnym komfortem akustycznym (LAeq: < 50 dB - pora dzienna).

3. RozpatrujŃc hağas komunikacyjny w kategoriach ocen subiektywnych odcinek trasy E-19 mieŜci siň na granicy miňdzy ŜredniŃ (52 L LAeq L 62 dB) a duŨŃ uciŃŨliwoŜciŃ dla mieszkaŒc·w (63 L LAeq L 70 dB). Droga lokalna do Bryzgla odznacza siň mağŃ uciŃŨliwoŜciŃ hağasu (LAeq < 52 dB).

4. DominujŃcym Ŧr·dğem zakğ·ceŒ klimatu dŦwiňkowego - zwğaszcza w porze nocnej - sŃ pojazdy ciňŨkie oraz pojazdy osobowe rozwijajŃce duŨe prňdkoŜci (w godzinach nocnych prňdkoŜĺ 80-100 km/h moŨna uznaĺ za czňsto wystňpujŃcŃ).

5. Ksztağtowana od lat zabudowa mieszkaniowa koncentruje siň tradycyjnie w bezpoŜrednim sŃsiedztwie drogi E-19, co podnosi skalň konfliktu: ruch drogowy - tereny mieszkaniowe.

Droga lokalna Nr 824 (Nowinka-Bryzgiel) nie stanowi uciŃŨliwoŜci dla mieszkaŒc·w Nowinki.

Podsumowanie wynik·w badaŒ hağasu w wojew·dztwie

BiorŃc pod uwagň badania przeprowadzone w latach 1993-1999 obejmujŃce pomiary hağasu komunikacyjnego w wiňkszych miastach wojew·dztwa: Biağymstoku, ĞomŨy, Suwağkach, Augustowie, Eğku, Goğdapi, Sejnach, Grajewie oraz na gğ·wnych drogach komunikacyjnych wojew·dztwa, a takŨe wyniki kontroli podmiot·w gospodarczych moŨna stwierdziĺ, Ũe:

ǒ gğ·wnym Ŧr·dğem uciŃŨliwoŜci na terenie wojew·dztwa podlaskiego jest komunikacja drogowa,ǒ hağas przemysğowy w wojew·dztwie stanowi zagroŨenie o charakterze lokalnym, wystňpujŃce gğ·wnie w dzielnicach przemysğowych miast; przyczynŃ wzrostu uciŃŨliwoŜci jest rozbudowa miast, wchğanianie teren·w przemysğowych i rozbudowa w ich sŃsiedztwie zabudowy mieszkaniowej,

ǒ badania klimatu akustycznego wiňkszych miast wojew·dztwa wykazujŃ rosnŃce przekroczenia norm na gğ·wnych ciŃgach komunikacyjnych; przyczynŃ jest zwiňkszajŃca siň liczba pojazd·w samochodowych, w tym w szczeg·lnoŜci transportowych oraz pogarszajŃcy siň stan nawierzchni dr·g,

ǒ istniejŃce konfiguracje ukğad·w komunikacyjnych miast wojew·dztwa przy ciŃgle rosnŃcym natňŨeniu ruchu pojazd·w, powodujŃ rozprzestrzenianie stref przekroczeŒ hağasu komunikacyjnego w gğŃb osiedli mieszkaniowych,

ǒ docelowym kierunkiem dziağaŒ planistycznych dotyczŃcych ograniczania uciŃŨliwoŜci hağasu na terenie wojew·dztwa powinna byĺ budowa obwodnic miejskich szczeg·lnie w miastach poğoŨonych na trasach krajowych i miňdzynarodowych do przejŜĺ granicznych w Ogrodnikach, KuŦnicy Biağostockiej i Bobrownikach.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

8. ZINTEGROWANY MONITORING śRODOWISKA

8.1. Zintegrowany monitoring Ŝrodowiska przyrodniczego, cele i zadania

W Polsce Zintegrowany Monitoring środowiska Przyrodniczego (ZMśP) jest jednym z podsystem·w PaŒstwowego Monitoringu środowiska, kt·rego zadania zostağy ujňte w ustawie z dnia 20 lipca 1991 roku o PaŒstwowej Inspekcji Ochrony środowiska (Dz.U. Nr 77, poz. 35).

Celem PaŒstwowego Monitoringu środowiska jest zwiňkszenie skutecznoŜci dziağaŒ na rzecz ochrony Ŝrodowiska poprzez zbieranie, analizowanie i udostňpnianie danych dotyczŃcych stanu Ŝrodowiska i zmian w nim zachodzŃcych. W odr·Ũnieniu od monitoring·w specjalistycznych zintegrowany monitoring Ŝrodowiska przyrodniczego powinien ujmowaĺ jak najwiňkszŃ liczbň element·w Ŝrodowiska przyrodniczego, wykrywaĺ zaleŨnoŜci miňdzy nimi i na tej podstawie okreŜlaĺ zagroŨenia i tendencje ich rozwoju.

Og·lnym celem Zintegrowanego Monitoringu środowiska Przyrodniczego jest rejestracja i analiza kr·tkoterminowych i dğugoterminowych zmian zachodzŃcych w geoekosystemach pod wpğywem zmian klimatu, zanieczyszczeŒ i innych przejaw·w antropopresji, ustalenie bilansu energetycznego i materialnego geoekosystemu i zmian zachodzŃcych w jego strukturze wewnňtrznej, okreŜlenie relacji do system·w sŃsiednich oraz prognozowanie kierunku rozwoju zmian i ustalenie planu ochrony. Podstawowymi celami programu Zintegrowanego Monitoringu środowiska Przyrodniczego sŃ:

ǒ poznanie mechanizm·w obiegu energii i materii w wybranych typach geoekosystem·w Polski,

ǒ zebranie podstawowych informacji (jakoŜciowych i iloŜciowych) o aktualnym stanie geoekosystem·w,

ǒ okreŜlenie rodzaju i charakteru zagroŨeŒ geoekosystem·w (wyznaczenie wartoŜci progowych) oraz wskazanie dr·g zapobiegania tym zagroŨeniom,

ǒ wskazanie tendencji rozwoju geoekosystem·w (prognozy kr·tkoterminowe i dğugoterminowe) oraz wskazanie sposob·w ochrony i zachowania ich zasob·w,

ǒ opracowanie scenariuszy rozwoju geoekosystem·w w warunkach zmian klimatu i r·Ũnokierunkowej ingerencji czğowieka (modelowanie system·w przyrodniczych),

ǒ opracowanie i udostňpnianie, na konkretne zam·wienie, informacji o geoekosystemach zgodnie z koncepcjŃ stosowanego systemu informatycznego.

Podstawowym zadaniem Zintegrowanego Monitoringu środowiska Przyrodniczego jest monitorowanie wybranych element·w Ŝrodowiska (czňŜci abiotycznej i biotycznej) w oparciu o skoncentrowane badania stacjonarne w wytypowanych geoekosystemach (wydzielonych jednostkach przestrzennych Ŝrodowiska), kt·rymi w przyjňtym programie Zintegrowanego Monitoringu środowiska Przyrodniczego sŃ najczňŜciej zlewnie rzeczne, w zasiňgu kt·rych organizowany jest system pomiarowy. Istotny jest odpowiedni wyb·r element·w Ŝrodowiska przyrodniczego do monitorowania, poprawny system pomiarowy, uwzglňdniajŃcy specyfikň regionalnŃ i lokalnŃ badanego geoekosystemu oraz wğaŜciwy dob·r termin·w obserwacyjnych. PodstawŃ programu ZMśP jest okreŜlenie uwarunkowaŒ funkcjonowania geoekosystemu (poğoŨenie geograficzne, geologia, rzeŦba, klimat, obieg

wody, Ŝwiat roŜlinny i zwierzňcy, charakter i nasilenie ingerencji czğowieka), okreŜlenie jego struktury wewnňtrznej. WaŨnŃ czňŜciŃ programu jest rejestracja zmian uŨytkowania terenu w nawiŃzaniu do materiağ·w archiwalnych. Sens badaniom nadaje zabezpieczenie trwağoŜci funkcjonowania systemu pomiarowego, w celu uzyskania wieloletnich serii obserwacyjnych bňdŃcych podstawŃ oceny Ŝrodowiska i okreŜlenia zagroŨeŒ i tendencji rozwoju zmian Ŝrodowiska. Realizowany program ZMśP uwzglňdnia peğnŃ geor·ŨnorodnoŜĺ i bior·ŨnorodnoŜĺ Ŝrodowiska przyrodniczego, traktujŃc je jako system.

Program ZMśP realizowany jest w oparciu o sieĺ Stacji Bazowych. Stacje Bazowe speğniajŃ w zasadzie kluczowe zadanie w systemie pomiarowym ZMśP. Do najwaŨniejszych cel·w i zadaŒ Stacji Bazowych naleŨy aktualnie zaliczyĺ miňdzy innymi:

ǒ uzgodnienie realizacji programu pomiarowego Stacji Bazowej z monitoringami specjalistycznymi PMś oraz monitoringiem regionalnym,

ǒ przeglŃd i weryfikacja program·w badawczych ZMśP, szczeg·lnie w zakresie liczby monitorowanych element·w Ŝrodowiska przyrodniczego,

ǒ standaryzacjň systemu pomiarowego i stosowanej analityki laboratoryjnej,ǒ organizacjň i doskonalenie systemu informatycznego i bazy danych,ǒ standaryzacja sprawozdaŒ z realizacji program·w pomiarowych w uzgodnieniu ze specjalistami poszczeg·lnych program·w ZMśP,

ǒ upowszechnienie wynik·w monitorowania Ŝrodowiska przyrodniczego dla potrzeb planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz dla cel·w naukowych i dydaktycznych,

ǒ zabezpieczenie finanasowe realizacji programu pomiarowego ZMśP przez Stacje Bazowe.

W 1992 roku wytypowano spoŜr·d pracujŃcych na terenie Polski geofizycznych stacji terenowych dwanaŜcie stacji bazowych, w kt·rych realizowany program byğ zbliŨony do programu badawczego zintegrowanego monitoringu Ŝrodowiska przyrodniczego. Po wstňpnej weryfikacji PaŒstwowa Inspekcja Ochrony środowiska zatwierdziğa w 1993 roku siedem stacji. SŃ to:

ǒ "Koniczynka" - Stacja Bazowa Zintegrowanego Monitoringu środowiska Przyrodniczego Uniwersytetu im. M. Kopernika w Koniczynce koğo Torunia,

ǒ "PoŨary" - Stacja Bazowa Zintegrowanego Monitoringu środowiska Przyrodniczego Kampinoskiego Parku Narodowego w PoŨarach,

ǒ "Puszcza Borecka" - Stacja Bazowa Zintegrowanego Monitoringu środowiska Przyrodniczego Instytutu Ochrony środowiska w Diablej G·rze (Puszcza Borecka),

ǒ "Storkowo" - Stacja Bazowa Zintegrowanego Monitoringu środowiska Przyrodniczego Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Storkowie,

ǒ "Szymbark" - Stacja Bazowa Zintegrowanego Monitoringu środowiska Przyrodniczego Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk w Szymbarku,

ǒ "świňty KrzyŨ" - Stacja Bazowa Zintegrowanego Monitoringu środowiska Przyrodniczego Instytutu Geografii WyŨszej Szkoğy Pedagogicznej w Kielcach,

ǒ "Wigry" - Stacja Bazowa Zintegrowanego Monitoringu środowiska Przyrodniczego Wigierskiego Parku Narodowego (Krzywe).

Po reformie administracyjnej w granicach wojew·dztwa podlaskiego znajduje siň Stacja Bazowa "Wigry".

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

8. ZINTEGROWANY MONITORING śRODOWISKA

8.2. Wigierska stacja bazowa zintegrowanego monitoringu Ŝrodowiska przyrodniczego

Stacja zlokalizowana jest w p·ğnocno-wschodniej Polsce, na terenie Wigierskiego Parku Narodowego. Jednym z podstawowych zadaŒ Stacji jest okreŜlanie stanu, kierunk·w i tempa zmian zachodzŃcych w Ŝrodowisku przyrodniczym, zar·wno w rezultacie proces·w naturalnych, jak i w wyniku r·Ũnorodnych form antropopresji.

8.2.1. Program badaΠprzeprowadzonych w 1999 roku

W 1999 roku na Stacji realizowany byğ program pomiarowy dotyczŃcy: chemizmu opad·w atmosferycznych, chemizmu w·d podkoronowych i w·d spğywajŃcych po pniach drzew, chemizmu w·d gruntowych, stan·w i chemizmu w·d rzeki Czarnej HaŒczy, flory zlewni eksperymentalnej, struktury i dynamiki szaty roŜlinnej, epifit·w nadrzewnych oraz fauny bezkrňgowc·w.

W 1999 roku na terenie zlewni eksperymentalnej badania prowadzono na 23 powierzchniach i stanowiskach kontrolno-pomiarowych (mapa: Rozmieszczenie stanowisk monitoringowych na terenie zlewni eksperymentalnej wigierskiej stacji bazowej.).

8.2.1.1. Metodyka pomiar·w

Chemizm opad·w atmosferycznych

Wody opadowe z terenu otwartego, do badaŒ wğaŜciwoŜci fizycznych i chemicznych, zbierane byğy na terenie ogr·dka meteorologicznego w Sobolewie (stanowisko nr 005). Poboru pr·b opad·w dokonywano w okresach tygodniowych.

Chemizm opad·w podkoronowych i spğyw·w po pniach

Pr·by opad·w podkoronowych i w·d spğywajŃcych po pniach zbierane byğy na powierzchni leŜnej, zlokalizowanej w Sobolewie w pobliŨu ogr·dka meteorologicznego (stanowiska nr 004 i 006). Pr·by zbierane byğy spod dw·ch gatunk·w drzew - Ŝwierka i sosny, w odstňpach tygodniowych, a analizy chemiczne wykonywane byğy na koniec miesiŃca.

Wody gruntowe

Wody gruntowe badane byğy w otworze piezometrycznym zlokalizowanym w Sobolewie (stanowisko nr 007). Piezometr zlokalizowany jest w zlewni Czarnej HaŒczy, na piaszczysto-Ũwirowej wysoczyŦnie, otoczonej od poğudniowego wschodu formami kemowymi, a od p·ğnocnego zachodu wzg·rzami moren czoğowych. Posadowiony jest na gğňbokoŜci 17,9 m. ppt. Swobodne zwierciadğo wody znajduje siň na gğňbokoŜci 12,05 m ppt., liczŃc od g·rnej krawňdzi metalowej obudowy piezometru. Zwierciadğo to znajduje siň w kontakcie hydraulicznym z wodami rzeki Czarnej HaŒczy.

Od 1997 roku piezometr w Sobolewie zostağ wğŃczony do krajowej sieci pomiarowej PaŒstwowego Instytutu Geologicznego pod numerem ewidencyjnym II/862-Q.

Poziom statycznego zwierciadğa wody w piezometrze w Sobolewie badany byğ w kaŨdy poniedziağek o godz. 8.00

za pomocŃ taŜmy miarowej ze "ŜwistawkŃ".

WğaŜciwoŜci fizyczne i chemiczne w·d gruntowych badano czterokrotnie w ciŃgu roku: w lutym, kwietniu, lipcu i w paŦdzierniku.

Wody powierzchniowe

Badania w·d powierzchniowych dotyczyğy pomiar·w poziomu w·d w rzece Czarna HaŒcza - w punkcie kontrolno-pomiarowym w Sobolewie (stanowisko nr 008) oraz wğaŜciwoŜci fizycznych i chemicznych w·d rzeki w punktach: w Sobolewie (stanowisko nr 008) i przy ujŜciu rzeki do jeziora Wigry (stanowisko nr 009). Stanowisko pomiarowe w Sobolewie wyposaŨone jest w limnigraf typu L-861 i ğatň wodowskazowŃ. Pr·by wody do badaŒ pobierane byğy z nurtu rzeki jeden raz w miesiŃcu.

Flora i zbiorowiska roŜlinne zlewni eksperymentalnej

Badania botaniczne prowadzone byğy na terenie cağej zlewni eksperymentalnej oraz w jej otulinie.

Struktura i dynamika szaty roŜlinnej

Badania skğadu florystycznego, struktury i dynamiki fitocenoz przeprowadzono na szeŜciu stağych powierzchniach (10 x 10 m) zlokalizowanych na obszarze kompleksu torfowisk w dolinie Czarnej HaŒczy. Obszary badawcze zostağy trwale oznakowane w terenie, a na ich powierzchniach policzono wszystkie drzewa i krzewy (pňdy) z podziağem na gatunki. Wszystkie drzewa przekraczajŃce 1,2 m wysokoŜci, rosnŃce na powierzchniach badawczych, zostağy zaznaczone na planach. Odnotowano r·wnieŨ iloŜĺ drzew martwych.

Epifity nadrzewne

Na poczŃtku roku hydrologicznego zebrano z terenu Wigierskiego Parku Narodowego pr·by plech porostu Hypogymnia physodes (L.) Nyl., kt·re nastňpnie zostağy poddane badaniom na zawartoŜĺ metali ciňŨkich. Analizy chemiczne zostağy wykonane przy uŨyciu spektrofotometru absorpcji atomowej IL 251 w Zakğadzie Monitoringu środowiska Instytutu Nauk o środowisku Uniwersytetu JagielloŒskiego w Krakowie. ĞŃcznie pobrano 20 pr·b, w tym 8 z terenu zlewni eksperymentalnej.

Fauna bezkrňgowc·w

Na trzech powierzchniach badawczych (w borze bagiennym - stanowisko nr 15, w grŃdzie - stanowisko nr 14 i w olsie - stanowisko nr 20), w okresie wiosennym, letnim i jesiennym, rozstawiono puğapki do odğowu fauny bezkrňgowc·w. W kaŨdym z okres·w puğapki eksponowane byğy przez 6 tygodni, a materiağ byğ wybierany z nich co 2 tygodnie. Na kaŨdej powierzchni zainstalowano po 10 puğapek Barbera oraz po 12 puğapek Moerick'ego (6 biağych i 6 Ũ·ğtych) ustawionych na powierzchni gruntu i zawieszonych 1 metr nad jego powierzchniŃ.

8.2.1.2. Om·wienie wynik·w

WğaŜciwoŜci fizykochemiczne opad·w atmosferycznych nie odbiegajŃ znaczŃco od wartoŜci uzyskanych w 1998 roku i wskazujŃ na nieznaczne zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego. Naturalna wartoŜĺ odczynu pH opad·w atmosferycznych powinna wynosiĺ 5,6. Uzyskane wyniki wskazujŃ na mağe oddziağywanie czynnik·w zakwaszajŃcych wody opadowe. średnie miesiňczne wartoŜci pH wynosiğy od 3,64 (luty) do 7,00 (koniec sierpnia). ObniŨone wartoŜci odczynu opad·w (poniŨej 5,00), zanotowano jedynie w okresie zimowym, a zwğaszcza w miesiŃcach styczniu i lutym. Nie stanowiŃ wiňkszego zagroŨenia dla Ŝrodowiska i zwiŃzane sŃ ze zwiňkszonym

stňŨeniem w powietrzu jon·w kwasowych - dwutlenku wňgla i dwutlenku siarki.

Podobne badania jakoŜci opad·w atmosferycznych prowadzone sŃ przez WIOś Biağystok na stacji pomiarowej w Suwağkach (okoğo 8 km od zlewni eksperymentalnej). Uzyskane tam wyniki odczynu opad·w wyraŦnie r·ŨniŃ siň od wynik·w ze zlewni eksperymentalnej. WartoŜci odczynu opad·w w Suwağkach sŃ znacznie wyŨsze, a zwğaszcza w okresie zimowym. NiewŃtpliwie ma na to duŨy wpğyw odmienny system ogrzewania budynk·w - w mieŜcie jest on scentralizowany (niewielka iloŜci kotğowni, emitujŃcych produkty spalania na dalsze odlegğoŜci), a poza miastem rozproszony (liczne paleniska przydomowe).

WartoŜci przewodnoŜci elektrolitycznej w ciŃgu cağego okresu badaŒ wahağy siň od 1,20 mS/m w czerwcu do 11,15 mS/m w sierpniu. NajwyŨsze wartoŜci zarejestrowano w sierpniu i wrzeŜniu, a najniŨsze w maju i czerwcu. NajwyŨsza wartoŜĺ Ŝrednia miesiňczna wystŃpiğa w marcu - 5,98 mS/m. W kolejnych miesiŃcach przewodnoŜĺ opad·w wyraŦnie malağa i w czerwcu Ŝrednia wartoŜĺ wynosiğa 1,60 mS/m. średnia roczna wartoŜĺ przewodnoŜci elektrolitycznej byğa nieznacznie wyŨsza od wartoŜci z poprzedniego roku - wynosiğa 3,40 mS/m i mieŜciğa siň w klasie znacznie podwyŨszonych wartoŜci przewodnoŜci.

średnie roczne stňŨenia badanych jon·w w wodzie opadowej byğy nieco wyŨsze niŨ w poprzednim roku, z wyjŃtkiem stňŨeŒ jon·w potasowych i magnezowych. W poszczeg·lnych miesiŃcach wartoŜci stňŨeŒ byğy zr·Ũnicowane i przedstawiağy siň nastňpujŃco: stňŨenia jon·w chlorkowych, sodowych, siarki siarczanowej, azotu azotanowego i azotu amonowego byğy najwyŨsze w okresie zimowym, stňŨenia wapnia w okresie letnim, a fosforu fosforanowego w okresie wiosenno-letnim. StňŨenia jon·w potasowych byğy w miarň wyr·wnane w ciŃgu cağego roku, z niewielkim wzrostem w okresie jesiennym.

Miniony rok nie odbiegağ od poprzedniego r·wnieŨ pod wzglňdem wielkoŜci ğadunk·w poszczeg·lnych jon·w wnoszonych do podğoŨa z opadem atmosferycznym. Ponownie zanotowano wzrost ğadunku fosforu fosforanowego, kt·ry docierağ do podğoŨa przede wszystkim w okresie wiosenno-letnim. WyŨsze byğy teŨ ğadunki siarki siarczanowej i jon·w chlorkowych.

Na terenach zadrzewionych opad atmosferyczny przechodzi przez warstwň liŜci i konar·w. Znaczna czňŜĺ w·d zostaje tu zatrzymana i nie dociera do podğoŨa. Woda, kt·ra przedostanie siň do gleby, w postaci opadu podkoronowego lub wody spğywajŃcej po korze konar·w i pni, diametralnie zmienia swoje wğaŜciwoŜci fizykochemiczne. Zmiany te zaleŨŃ zar·wno od gatunku drzewa, skğadu pierwiastk·w zawartych w opadzie, jak i od wielkoŜci i dğugoŜci trwania samego opadu atmosferycznego.

Opad podkoronowy zebrany spod sosen charakteryzowağ siň niŨszymi stňŨeniami siarki siarczanowej, azotu azotanowego, sodu, magnezu i wapnia oraz niŨszŃ wartoŜciŃ przewodnoŜci elektrolitycznej niŨ opad zebrany w poprzednim roku. WartoŜci pozostağych badanych parametr·w byğy nieznacznie wyŨsze. Podobnie ksztağtowağy siň wartoŜci stňŨeŒ jon·w w opadzie zebranym spod Ŝwierk·w. WyraŦnie potwierdziğa siň malejŃca tendencja stňŨeŒ siarki siarczanowej, kt·rej Ŝrednia roczna wartoŜĺ byğa prawie dwukrotnie mniejsza niŨ w roku poprzednim. Por·wnujŃc wartoŜci badanych parametr·w w wodzie opadowej zebranej pod okapem drzew (sosna, Ŝwierk) stwierdzono wyŨsze wartoŜci stňŨeŒ jon·w w opadzie spod Ŝwierk·w. Najwiňksze r·Ũnice, siňgajŃce prawie 600%, wystŃpiğy w przypadku Ŝrednich rocznych stňŨeŒ fosforu fosforanowego. Miesiňczne stňŨenia tego jonu w ciŃgu

cağego roku wahağy siň od 20 do 193 ug/dm3 - w wodzie spod sosny i od 157 do 890 ug/dm3 - w wodzie spod Ŝwierka. R·wnie wysokie r·Ũnice stwierdzono w przypadku stňŨeŒ jon·w potasowych (300%) i siarki siarczanowej (ponad 200%).

Wody spğywajŃce po pniach drzew w zdecydowany spos·b r·Ũniğy siň wartoŜciami badanych parametr·w od w·d opadowych z terenu otwartego czy w·d podkoronowych. Wody te charakteryzowağy siň znacznie wyŨszymi wartoŜciami stňŨeŒ badanych jon·w i niŨszym odczynem pH. W por·wnaniu z poprzednim rokiem wartoŜci te byğy zbliŨone i, w przypadku w·d spğywajŃcych po pniach Ŝwierk·w, z reguğy niŨsze.

WartoŜci badanych parametr·w w·d spğywajŃcych po pniach drzew zmieniağy siň sezonowo. Najmniejsze zr·Ũnicowanie wartoŜci w ciŃgu cağego roku wykazywağ odczyn w·d - w wodzie spğywajŃcej po pniach sosen wahağ siň on od 2,98 (paŦdziernik) do 3,62 (lipiec), a w wodzie spğywajŃcej po pniach Ŝwierk·w od 3,00 (paŦdziernik) do 3,97 (lipiec). Najwiňksze r·Ũnice w ciŃgu roku wykazywağy wartoŜci stňŨeŒ fosforu fosforanowego, kt·re w przypadku Ŝwierk·w byğy 13-krotnie wyŨsze we wrzeŜniu niŨ w kwietniu, a w przypadku sosen 16-krotnie wyŨsze w lipcu niŨ w maju. DuŨe r·Ũnice w wartoŜciach stňŨeŒ fosforu fosforanowego stwierdzono r·wnieŨ w wodzie spğywajŃcej po pniach r·Ũnych gatunk·w drzew - woda spğywajŃca po pniach Ŝwierk·w charakteryzowağa siň ponad 16-krotnie wyŨszym Ŝrednim rocznym stňŨeniem tych jon·w niŨ woda spğywajŃca po pniach sosen. PodobnŃ zaleŨnoŜĺ stwierdzono w poprzednich latach.

Por·wnujŃc badane parametry fizykochemiczne w·d opadowych z terenu otwartego i zalesionego wyraŦnie zaznacza siň wpğyw drzewostanu na skğad chemiczny opad·w docierajŃcych do podğoŨa. Prawie wszystkie wartoŜci stňŨeŒ badanych jon·w sŃ wyŨsze w opadach zbieranych w drzewostanie sosnowo-Ŝwierkowym niŨ na terenie niezalesionym. Jedyny wyjŃtek stanowi stňŨenie fosforu fosforanowego w wodach spğywajŃcych po pniach sosen.

Wody gruntowe

CzňŜĺ w·d opadowych, docierajŃcych do podğoŨa, spğywa po jego powierzchni do zbiornik·w wodnych i ciek·w, czňŜĺ jest zatrzymywana przez roŜlinnoŜĺ i glebň, a czňŜĺ infiltruje w gğŃb i bierze udziağ w odpğywie podziemnym. Opady atmosferyczne stanowiŃ gğ·wne Ŧr·dğo zasilania w·d podziemnych, oddzielonych od powierzchni warstwŃ skağ przepuszczalnych. SŃ to wody gruntowe, najbardziej naraŨone na zanieczyszczenia. Poziom w·d gruntowych mierzony byğ tylko na jednym stanowisku kontrolno-pomiarowym.

W por·wnaniu do poprzedniego roku Ŝredni poziom zwierciadğa w·d gruntowych byğ o 9,7 cm niŨszy. NajniŨsze stany w·d wystŃpiğy w czerwcu (12,04 m ppt), a najwyŨsze w okresie listopad 1998 - styczeŒ 1999 (12,00 m ppt). W por·wnaniu z poprzednim rokiem zarejestrowano mniejsze miesiňczne wahania poziomu w·d, kt·re nie przekraczağy 4 cm. Roczna amplituda poziomu w·d wyniosğa 16 cm, a zmiany wykazywağy tendencje spadkowŃ. Badania wğaŜciwoŜci fizyko-chemicznych w·d gruntowych wskazujŃ na ich wysokŃ jakoŜĺ. Wyniki badanych parametr·w sŃ charakterystyczne dla w·d I klasy czystoŜci.

Og·lna ocena jakoŜci w·d gruntowych w piezometrze w Sobolewie nie odbiega od og·lnej charakterystyki w·d na poziomie utwor·w czwartorzňdowych i Ŝwiadczy o niewielkim oddziağywaniu na nie lokalnych Ŧr·değ zanieczyszczenia.

W por·wnaniu do poprzedniego roku nastŃpiğ wzrost poziomu stňŨenia wapnia w wodzie gruntowej. Poziom ten zbliŨony byğ do stňŨeŒ z lat 1995-97, co wskazuje na wyjŃtkowo niskie zawartoŜci tego pierwiastka w poprzednim roku. Stwierdzono zmniejszenie siň stňŨeŒ manganu, kt·ry osiŃgnŃğ najniŨsze wartoŜci od poczŃtku badaŒ, nie wykryto w wodzie azotu amonowego oraz zanotowano znacznie mniejsze stňŨenia Ũelaza.

Wody powierzchniowe

Badania stan·w wody Czarnej HaŒczy wykonywane byğy w profilu wodowskazowym Sobolewo. Stan Ŝredni dla cağego roku hydrologicznego wyni·sğ 246 cm. średnie stany wody w poszczeg·lnych miesiŃcach wahağy siň od 239 cm (wrzesieŒ) do 256 cm (marzec). NajniŨsze stany dobowe zarejestrowano na przeğomie lipca i sierpnia (236 cm), a najwyŨsze w pierwszej poğowie marca (272 cm). Znaczna zmiennoŜĺ stan·w wody w kr·tkich okresach czasu wskazuje na duŨy udziağ w zasilaniu rzeki spğyw·w powierzchniowych z pobliskich teren·w. W por·wnaniu do dw·ch poprzednich lat stan Ŝredni w roku wody w Czarnej HaŒczy nieznacznie wzr·sğ - o 7 cm w stosunku do 1997 roku i o 2 cm w stosunku do 1998 roku. NajdğuŨej, bo aŨ 210 dni w roku, utrzymywağy siň stany wody w zakresie od 240 do 249 cm. NajniŨsze stany (230-239 cm) wystŃpiğy w ciŃgu 51 dni, natomiast najwyŨsze stany

(powyŨej 270 cm) pojawiağy siň sporadycznie (2 dni). Dotychczasowe dane wskazujŃ, Ũe zjawiska hydrologiczne zachodzŃce na tym odcinku rzeki sŃ gwağtowne. Czas wznoszenia fali wezbraniowej wynosi zaledwie 1-3 dni, a kulminacje trwajŃ kilka godzin.

WğaŜciwoŜci fizykochemiczne w·d Czarnej HaŒczy badane byğy przy wejŜciu rzeki na teren zlewni eksperymentalnej (Sobolewo) i przy jej wyjŜciu ze zlewni (ujŜcie do jeziora Wigry). średnie roczne wartoŜci wiňkszoŜci mierzonych parametr·w byğy wyŨsze przy wypğywie rzeki ze zlewni. Wskazuje to na pewne procesy zachodzŃce na obszarze zlewni, kt·re wzbogacajŃ wody rzeki w nutrienty. Rzeka na badanym terenie charakteryzuje siň niewielkim spadkiem (Ŝrednio 0,87%o), w por·wnaniu do g·rnego jej odcinka, duŨŃ gğňbokoŜciŃ koryta - dochodzŃcŃ do 1,53 m i wysokim wskaŦnikiem krňtoŜci (Si=1,51). Dno doliny jest silnie zabagnione, a koryto rzeki obfituje w roŜlinnoŜĺ wodnŃ, wŜr·d kt·rej wystňpujŃ licznie zwierzňta wodne. Wszystkie te elementy majŃ wpğyw na ksztağtowanie siň iloŜci i przemian wielu pierwiastk·w wystňpujŃcych w Ŝrodowisku wodnym.

W ciŃgu cağego roku wartoŜci przewodnoŜci elektrolitycznej wahağy siň od 41,6 mS/m (Sobolewo) do 65,3 mS/m (UjŜcie) - byğy charakterystyczne dla w·d I klasy czystoŜci i wskazywağy na niewielkŃ mineralizacjň wody w rzece.

WartoŜci stňŨeŒ chlork·w, sodu, wapnia i potasu byğy niskie i r·wnieŨ charakterystyczne dla w·d I klasy czystoŜci. StňŨenia fosforu fosforanowego w Sobolewie byğy na podobnym poziomie, jak w roku poprzednim, natomiast mierzone przy ujŜciu rzeki do Wigier byğy Ŝrednio o prawie 60% wyŨsze. Wykazywağy one znaczne zr·Ũnicowanie nie tylko pomiňdzy stanowiskami, ale r·wnieŨ w czasie. W Sobolewie stňŨenia fosforu fosforanowego wahağy siň

od 33 (paŦdziernik) do 200 ug PPO4/dm3 (kwiecieŒ), a przy UjŜciu od 117 (listopad) do 1020 ug PPO4/dm3 (kwiecieŒ). Przyczyna wystŃpienie tak wysokiej wartoŜci stňŨenia w kwietniu nie jest znana.

Epifity nadrzewne

Na 8 stanowiskach badawczych, leŨŃcych w granicach zlewni eksperymentalnej, pobrane zostağy pr·by plechy porostu Hypogymnia physodes (L.) Nyl., w kt·rych zbadano zawartoŜĺ metali ciňŨkich - kadmu, oğowiu, miedzi, Ũelaza i cynku. Podobne badania przeprowadzono na 12 stanowiskach w otulinie zlewni. AnalizujŃc poziom zawartoŜci badanych metali ciňŨkich w porostach moŨna dokonaĺ oceny zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. Porosty sŃ czuğymi, czňsto wykorzystywanymi biowskaŦnikami, potrafiŃcymi gromadziĺ substancje toksyczne z powietrza.

średnia koncentracja kadmu oznaczona w porostach zebranych z terenu zlewni wynosi 0,85 ug/g s.m. Najmniejsze stňŨenie tego pierwiastka (0,40 ug Cd/g s.m.) stwierdzono na 3 stanowiskach, zlokalizowanych w lesie sosnowo-Ŝwierkowym na poğudnie od Czarnej HaŒczy. NajwyŨsze stňŨenie (1,60 ug Cd/g s.m.) stwierdzono na p·ğnoc od Czarnej HaŒczy, na skraju doliny rzecznej, przy zielonym szlaku turystycznym. We wszystkich tych przypadkach pr·by porost·w pobierane byğy z drzew zlokalizowanych przy drogach leŜnych o bardzo mağym natňŨeniu ruchu samochodowego (drogi uŨytkowane wyğŃcznie przez sğuŨby terenowe WPN).

średnie stňŨenie kadmu w porostach zebranych w otulinie zlewni byğo nieznacznie niŨsze niŨ w samej zlewni - 0,78 ug Cd/g s.m. Wpğynňğa na to bardzo niska koncentracja kadmu (0,10 ug Cd/g s.m.) w porostach z poğudniowo-wschodniej czňŜci WPN. NajwyŨsze koncentracje kadmu (1,60 ug Cd/g s.m.) stwierdzono przy sğabo uczňszczanej drodze biegnŃcej przez ols ze Starego Folwarku do Kr·l·wka oraz przy ruchliwej drodze Suwağki - Sejny, w miejscowoŜci Krzywe.

średnie stňŨenie oğowiu w porostach z terenu zlewni (12,97 ug Pb/g s.m.) byğo prawie o 20% niŨsze niŨ z otuliny zlewni. NajniŨsze koncentracje tego pierwiastka (4,00 ug Pb/g s.m.) stwierdzono jednak w otulinie zlewni, w p·ğnocnej czňŜci WPN, nad rzekŃ WiatroğuŨŃ. R·wnieŨ maksymalne stňŨenia oğowiu stwierdzono poza terenem zlewni - przy drodze Suwağki - Sejny, w miejscowoŜci Krzywe.

średnie stňŨenia miedzi i cynku byğy niŨsze w porostach zebranych z terenu zlewni (6,58 ug Cu/g i 85,13 ug Zn/g). Ekstremalne wartoŜci stňŨeŒ tych pierwiastk·w stwierdzono w porostach z otuliny i wynosiğy one od 4,40 do 9,40 ug Cu/g s.m. oraz od 45,00 do 119,00 ug Zn/g s.m. NajwyŨsze stňŨenia stwierdzono przy drodze w Czerwonym KrzyŨu - w przypadku miedzi i na Sğupiu, na terenie dawnych oŜrodk·w wypoczynkowych - w przypadku cynku.

średnia koncentracja Ũelaza w badanych pr·bach porost·w wynosiğa 629,25 ug Fe/g s.m. - z terenu zlewni eksperymentalnej i 635,08 ug Fe/g s.m. - z terenu otuliny. Tak, jak i w przypadku miedzi najwyŨsze stňŨenia Ũelaza stwierdzono przy drodze we wsi Czerwony KrzyŨ.

RozpatrujŃc uzyskane wyniki stňŨeŒ metali w porostach naleŨy stwierdziĺ, Ũe cağy obszar WPN, ğŃcznie ze zlewniŃ eksperymentalnŃ, poğoŨony jest w strefie "czystego" powietrza. Por·wnujŃc te wyniki z danymi uzyskanymi dla innych obszar·w chronionych w Polsce (park·w narodowych), teren zlewni eksperymentalnej Wigierskiej Stacji Bazowej ZMśP znajduje siň na czwartym miejscu pod wzglňdem zanieczyszczenia miedziŃ, piŃtym miejscu pod wzglňdem zanieczyszczenia cynkiem, dziesiŃtym miejscu pod wzglňdem zanieczyszczenia Ũelazem, jedenastym miejscu pod wzglňdem zanieczyszczenia oğowiem i na piňtnastym miejscu pod wzglňdem zanieczyszczenia kadmem.

W stosunku do poczŃtku lat dziewiňĺdziesiŃtych. zanieczyszczenie Ŝrodowiska Wigierskiego Parku Narodowego nieznacznie wzrosğo. Prawdopodobnie spowodowane jest to utrzymywaniem siň od kilku lat emisji metali toksycznych na tym samym poziomie oraz ciŃgğym wzrostem ruchu samochodowego, a w konsekwencji wzrostem zanieczyszczeŒ komunikacyjnych.

Flora zlewni eksperymentalnej

W 1999 roku kontynuowano badania roŜlinnoŜci na obszarze niewielkiego kompleksu torfowisk zlokalizowanych na poğudniowym brzegu rzeki Czarnej HaŒczy w oddziağach 122 i 129. Pierwsze dokğadniejsze informacje na temat tych torfowisk moŨna znaleŦĺ w Planie UrzŃdzania Lasu Rezerwatu Przyrody "OSTOJA BOBRčW STARY FOLWARK" z 1983 roku (BULiGL O/Biağystok). Obszar ten zostağ opisany w·wczas jako kompleks torfowiska przejŜciowego z elementami torfowiska wysokiego. Wykonane odwierty wykazağy obecnoŜĺ w centralnej czňŜci torfowiska soczewki wody pod 2-4 metrowŃ warstwŃ torfu. Z interesujŃcych roŜlin autorzy wykazali obecnoŜĺ takich gatunk·w, jak: Trichopchorum alpinum, Viola epipsila, Drosera rotundifolia, Epipactis palustris, Pinguicula vulgaris i Orchis paludosa (choĺ ten ostatni gatunek zostağ raczej podany omyğkowo).

Badania przeprowadzone w ostatnim czasie wykazağy, Ũe obszar ten jest niezwykle interesujŃcy i cenny pod wzglňdem florystycznym. Stanowi on kompleks torfowiskowy zajňty gğ·wnie przez torfowiska przejŜciowe. W czňŜci poğudniowej - w kompleksie torfowiska przejŜciowego, znaleŦĺ moŨna r·wnieŨ fragmenty nawiŃzujŃce do torfowiska wysokiego, a w czňŜci p·ğnocnej, poğoŨonej w pobliŨu koryta rzeki - torfowisko nawiŃzuje do typu torfowisk niskich. Obydwie czňŜci torfowiska oddzielone sŃ od siebie pasem roŜlinnoŜci z dominujŃcŃ trzcinŃ Phragmites australis.

DominujŃcym zbiorowiskiem roŜlinnym omawianego terenu jest Caricetum lasiocarpae, zajmujŃce wiňkszŃ czňŜĺ torfowiska - szczeg·lnie w jego poğudniowej czňŜci. Zbiorowisko to ulega obecnie silnym przemianom sukcesyjnym. Ze wstňpnych obserwacji wynika, Ũe zbiorowisko to ulega stopniowemu zarastaniu przez wkraczajŃcŃ tu brzezinň bagiennŃ Betuletum pubescentis. Na niewielkich obszarach moŨna r·wnieŨ obserwowaĺ rozw·j zbiorowiska zbliŨonego skğadem florystycznym do Ledo-Sphagnetum magellanici - postaci torfowiska wysokiego z niskim i rzadkim drzewostanem sosnowym. W kompleksie Caricetum lasiocarpae spotyka siň pğaty torfowiska przygieğkowego Rhynchosporetum albae, stanowiŃcego prawdopodobnie degeneracyjne fazy torfowiska wysokiego oraz niewielkie pğaty zbiorowisk torfowiska wysokiego z rzňdu Sphagnetralia magellanici.

P·ğnocna czňŜĺ torfowiska stanowi dosyĺ wŃski "jňzyk" otoczony pasem olsu i zbliŨajŃcy siň do torfowisk niskich,

znajdujŃcych siň w pobliŨu Czarnej HaŒczy. W zwiŃzku z tym, zbiorowiska roŜlinne wystňpujŃce w tej czňŜci torfowiska, znajdujŃ siň pod silnym wpğywem otaczajŃcych je zbiorowisk leŜnych, co wpğywa na odmienny charakter tej czňŜci torfowiska. Wiňksza czňŜĺ tego obszaru zajňta jest przez niskoturzycowe mğaki ze zwiŃzku Caricion fuscae, z wyraŦnym udziağem gatunk·w z rzňdu Molinietalia i Magnocaricetalia, bardzo licznŃ grupŃ gatunk·w z klasy Scheuchzerio-Caricetalia fuscae oraz gatunk·w z klasy Oxycocco-Sphagnetea. Ewolucja tego obszaru prawdopodobnie bňdzie przebiegağa w kierunku Betulo-Salicetum repentis lub teŨ Betuletum pubescentis, a w dalszej perspektywie obszar ten zostanie prawdopodobnie zajňty przez ols.

Na szczeg·lnŃ uwagň, w tej czňŜci torfowiska, zasğugujŃ niewielkie pğaty Betulo-Salicetum repentis - borealno-kontynentalnego zbiorowiska zaroŜli brzozy niskiej Betula humilis i wierzby rokity Salix rosmarinifolia. Zbiorowisko to jest bardzo rzadkie w Polsce, szczeg·lnie w swojej typowej, nie zuboŨonej postaci z brzozŃ niskŃ.

Na opisywanym terenie odnaleziono wiele bardzo rzadkich gatunk·w roŜlin naczyniowych, stanowiŃcych o niezwykğej wartoŜci przyrodniczej tego obszaru. SŃ to miňdzy innymi:

ǒ Trichopchorum alpinum (weğnianeczka alpejska) Status: PCK - Polska Czerwona Ksiňga RoŜlin (Zarzycki, KaŦmierczakowa 1993): V - gatunek naraŨony, Lista - Czerwona lista roŜlin naczyniowych zagroŨonych w Polsce (Zarzycki, SzelŃg 1992): V, relikt. Bardzo rzadki gatunek osiŃgajŃcy granice swojego zasiňgu w Polsce. Wystňpuje w Tatrach i Sudetach oraz na p·ğnocnym wschodzie Polski. Gatunek ten stanowi relikt poglacjalny. Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego wystňpuje tylko na trzech stanowiskach.

ǒ Hammarbya paludosa (wŃtlik bğotny). Staus: PCK: V, LCK - Litewska Czerwona Ksiňga: E - gat. wymierajŃcy, Lista: V, ochrona cağkowita. Bardzo rzadki gatunek w Polsce, wiňkszoŜĺ jego historycznych stanowisk juŨ nie istnieje. Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego jest to jego trzecie stanowisko.

ǒ Viola epipsila (fioğek torfowy) Status: PCK: E, Lista: E. Gatunek wymierajŃcy, osiŃgajŃcy w Polsce poğudniowŃ granicň zasiňgu. Obecnie zanika czysta linia tego gatunku ze wzglňdu na krzyŨowanie siň ze zbliŨonym gatunkiem Viola palustris. Ze wzglňdu na obecnoŜĺ obu gatunk·w na badanym terenie stanowisko to naleŨy uznaĺ za ginŃce.

ǒ Betula humilis (brzoza niska) Status: Lista: V, relikt, ochrona cağkowita. Gatunek ten stanowi relikt poglacjalny, osiŃga w Polsce swojŃ poğudniowŃ granicň zasiňgu. W Polsce wystňpuje rzadko, na rozproszonych stanowiskach, gğ·wnie na p·ğnocy kraju. Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego jest to drugie stanowisko tego gatunku.

ǒ Epipactis palustris (kruszczyk bğotny) Status: Lista V, ochrona cağkowita. Gatunek na terenie Wigierskiego Parku Narodowego naleŨy do jednego z najpospolitszych gatunk·w storczyk·w, jednak w innych czňŜciach Polski nie jest aŨ tak rozpowszechniony. W zachodniej Europie liczba jego stanowisk gwağtownie spada. R·wnieŨ w Polsce jest gatunkiem zagroŨonym ze wzglňdu na zanikanie dogodnych dla niego siedlisk.

ǒ Drosera rotundifolia (rosiczka okrŃgğolistna) Status: Lista: R - gat. rzadki, ochrona cağkowita. Gatunek doŜĺ pospolity na terenie Wigierskiego Parku Narodowego. W Polsce wystňpuje na rozproszonych stanowiskach i osiŃga poğudniowŃ i wschodniŃ granicň zasiňgu geograficznego. W Polsce zagroŨony ze wzglňdu na zanikanie jego naturalnych siedlisk.

ǒ Dactylorchiza incarnata (storczyk krwisty) Status: ochrona cağkowita. Najpospolitszy storczyk w Wigierskim Parku Narodowym. Ze wzglňdu na stopniowe zanikanie preferowanych przez niego siedlisk gatunek ten w niedalekiej przyszğoŜci moŨe staĺ siň gatunkiem rzadkim.

ǒ Pinguicula vulgaris(tğustosz pospolity) Status: brak. Gatunek osiŃga w Polsce wschodniŃ granicň zasiňgu. Wystňpuje na rozproszonych stanowiskach, doŜĺ rzadko. Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego jest to jedyne jego stanowisko.

ǒ Eriophorum gracile(weğnianka dlikatna) Status: LCK: R Gatunek rzadki na terenie Wigierskiego Parku Narodowego, jak i na terenie Polski. Na terenie Parku spotykany tylko na kilku stanowiskach.

ǒ Utricularia intermedia (pğywacz Ŝredni) Status: brak Gatunek doŜĺ rzadki na terenie Polski, wystňpujŃcy na rozproszonych stanowiskach. Na terenie Wigierskiego Parku Narodowego wystňpuje doŜĺ czňsto na torfowiskach przejŜciowych i wysokich.

ǒ Carex limosa (turzyca bagienna) Status: Lista: V Gatunek pospolity na terenie Wigierskiego Parku

Narodowego, jednak na poğudniu Polski jest on rzadziej spotykany.

Struktura i dynamika szaty roŜlinnej

Tak cenny kompleks torfowisk wymaga przeprowadzenia dokğadniejszych badaŒ i okreŜlenia zmian sukcesyjnych, jakie w nim zachodzŃ. W tym celu na obszarze torfowisk zağoŨono 6 powierzchni badawczych o powierzchni 100

m2 kaŨdy (kwadraty 10x10 m). Powierzchnie zostağy trwale oznakowane w terenie, a w ich obrňbie policzono wszystkie drzewa i krzewy (pňdy) z podziağem na gatunki. Dodatkowo wszystkie drzewa przekraczajŃce 1,2 m wysokoŜci, rosnŃce na powierzchniach badawczych zostağy zaznaczone na planach. Odnotowano r·wnieŨ pewnŃ iloŜĺ martwych drzew.

Fauna bezkrňgowc·w

W 1999 roku na trzech powierzchniach monitoringowych prowadzono badania fauny bezkrňgowc·w. Materiağ odğowiony w puğapki Barbera oraz puğapki Moericke'go jest obecnie segregowany i oznaczany do waŨniejszych takson·w. Wyniki tych odğow·w bňdŃ opracowane i zamieszczone w raporcie za 2000 rok. Obecnie podana zostanie charakterystyka fauny bezkrňgowc·w odğowionych w 1998 roku.

W wyniku odğow·w puğapkowych zebrano 63839 okaz·w bezkrňgowc·w, w tym 1432 chrzŃszcze z rodziny biegaczowatych Carabidae, 1207 mr·wek Formicidae i 205 pszczoğowatych Apoidea. Na powierzchni nr 014, zlokalizowanej w grŃdzie, odğowiono ğŃcznie 33843 osobniki fauny bezkrňgowc·w (na powierzchni nr 015 zlokalizowanej w borze bagiennym, odğowiono 10274 osobniki, a na powierzchni nr 020 zlokalizowanej w olsie, odğowiono 19722 osobniki. SpoŜr·d wszystkich rodzaj·w stosowanych puğapek najwiňcej okaz·w Formicidae i Carabidae dostarczyğy puğapki Barbera - odğowiono w nie 2403 osobniki tych owad·w. Puğapki te przeznaczone sŃ do odğow·w fauny epigeicznej, stŃd dominowağy w nich owady penetrujŃce powierzchniň gleby. Do wszystkich puğapek Moericke'go wpadğy 404 osobniki z badanych grup owad·w - 192 osobniki Formicidae, 181 osobnik·w Apoidea i 31 osobnik·w Carabidae. Ten rodzaj puğapek przeznaczony jest do odğow·w fauny latajŃcej, w tym przypadku penetrujŃcej strefň roŜlinnoŜci zielnej i krzewiastej. Do puğapek Moericke'go ustawionych na powierzchni gruntu wpadğo 235 osobnik·w badanych owad·w, co stanowi prawie 60% wszystkich osobnik·w tych owad·w odğowionych w ten rodzaj puğapek. Pozostağe owady (169 osobnik·w) wpadğy do puğapek Moericke'go zawieszonych jeden metr nad powierzchniŃ gruntu. W celu zwiňkszenia efektywnoŜci odğow·w Apoidea, opr·cz standardowych puğapek Moericke'go barwy Ũ·ğtej, zastosowano r·wnieŨ puğapki Moericke'go w kolorze biağym. Okazağo siň, Ũe w przypadku puğapek ustawionych na powierzchni gruntu nie ma istotnych r·Ũnic w iloŜci odğowionych Apoidea.. R·Ũnica ta pojawia siň dopiero w przypadku puğapek zawieszonych nad gruntem. Do por·wnania fauny badanych grup owad·w na r·Ũnych powierzchniach monitoringowych uŨyto wskaŦnika ğownoŜci, bňdŃcego liczbŃ okaz·w odğowionych w jednŃ puğapkň w ciŃgu jednej doby. W ten spos·b wykluczono pewne r·Ũnice w dğugoŜci okres·w odğow·w oraz iloŜci uŨytych do odğow·w puğapek (zdarzağo siň, Ũe puğapki byğy niszczone). Ze wzglňdu na niewielkŃ liczbň odğowionych Apoidea do obliczenia ğownoŜci wziňto tylko Carabidae i Formicidae.

W grŃdzie, gdzie odğowiono najwiňcej bezkrňgowc·w (33843 osobniki), Carabidae stanowiğy 2,3%, a Formicidae 1,1% cağoŜci odğowionego materiağu. Przy uŨyciu puğapek Barbera odğowiono ğŃcznie 4194 okazy bezkrňgowc·w, czyli ponad 12% cağoŜci uzyskanego materiağu z tej powierzchni. Carabidae stanowiğy w tym materiale prawie 19% (786 osobnik·w), a Formicidae ponad 7% (305 osobnik·w). średni wskaŦnik ğownoŜci Carabidae wynosiğ 0,73 os./puğ./dobň, a Formicidae 0,27 os./puğ./dobň. WskaŦnik ğownoŜci Carabidae byğ zmienny (wahağ siň od 0,16 do 2,23 os./puğ./dobň), z dwoma wyraŦnymi kulminacjami - w maju i pod koniec lipca. ĞownoŜĺ Formicidae byğa bardziej wyr·wnana w ciŃgu cağego okresu odğow·w i wahağa siň od 0,02 do 0,56 o./puğ./dobň.

W borze bagiennym odğowiono ğŃcznie 10274 okazy bezkrňgowc·w, w tym Carabidae stanowiğy 2,7%, a Formicidae 4,4% cağoŜci odğowionego materiağu. W puğapkach Barbera, do kt·rych wpadğo ğŃcznie 3418 sztuk bezkrňgowc·w (ponad 33% materiağu zebranego z tej powierzchni), Carabidae stanowiğy niewiele ponad 8% (257

osobnik·w), a Formicidae ponad 11% (389 osobnik·w).średni wskaŦnik ğownoŜci wynosiğ 0,20 os./puğ./dobň dla Carabidae i 0,31 os./puğ./dobň dla Formicidae. ĞownoŜĺ Carabidae byğa najwyŨsza w maju i w lipcu, a nastňpnie utrzymywağa siň do koŒca badaŒ na niskim poziomie. Formicidae penetrowağy dno lasu od maja do wrzeŜnia mniej wiňcej na tym samym poziomie, a najwyŨszy wskaŦnik ğownoŜci zarejestrowano pod koniec lipca.

W olsie odğowiono 19722 osobnik·w bezkrňgowc·w, w tym 361 osobnik·w Carabidae i 393 osobniki Formicidae. Do puğapek Barbera odğowiono 3088 bezkrňgowc·w (15,7% materiağu pozyskanego z tej powierzchni), w tym 347 szt. Carabidae (ponad 11%) i 319 szt. Formicidae (ponad 10%). średni wskaŦnik ğownoŜci dla obu grup owad·w byğ podobny i wynosiğ 0,34 os./puğ./dobň dla Carabidae i 0,30 os./puğ./dobň dla Formicidae. WskaŦnik ten dla Carabidae wahağ siň od 0,04 do 1,28 os./puğ./dobň i, podobnie jak w przypadku grŃdu, byğ najwyŨszy w maju i pod koniec lipca. ĞownoŜĺ Formicidae wahağa siň od 0 (poczŃtek kwietnia) do 0,78 os./puğ./dobň (koniec lipca).

ROZMIESZCZENIE STANOWISK MONITORINGOWYCHNA TERENIE ZLEWNI EKSPERYMENTALNEJ WIGIERSKIEJ STACJI BAZOWEJ:

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

8. ZINTEGROWANY MONITORING śRODOWISKA

8.3. Ocena stanu Ŝrodowiska zlewni eksperymentalnej

Badania przeprowadzone w 1999 roku dostarczyğy wielu nowych informacji na temat stanu Ŝrodowiska Wigierskiej Stacji Bazowej ZMśP. WskazujŃ one na niski poziom oddziağywania negatywnych czynnik·w na poszczeg·lne elementy Ŝrodowiska przyrodniczego. Nie zarejestrowano Ũadnych niepokojŃcych zjawisk ani zmian zagraŨajŃcych przyrodzie zlewni. Jest to wynikiem zar·wno braku w najbliŨszym otoczeniu powaŨniejszych Ŧr·değ zagroŨenia, jak i stosowania przez Wigierski Park Narodowy odpowiednich metod ochronnych.

Obecnie najwiňkszym zagroŨeniem przyrody badanego obszaru sŃ zanieczyszczenia napğywajŃce z wodami Czarnej HaŒczy oraz drogŃ powietrznŃ z pobliskich Suwağk. NaleŨy prowadziĺ stağŃ kontrolň wpğywu tych zanieczyszczeŒ na poszczeg·lne komponenty Ŝrodowiska przyrodniczego. NaleŨy r·wnieŨ zwr·ciĺ baczniejszŃ uwagň na wpğyw turystyki na faunň i florň zlewni. Rozbudowa tras turystycznych na tym terenie z cağŃ pewnoŜciŃ przyczyni siň do wzrostu ruchu turystycznego, a tym samym do silniejszej presji na przyrodň ze strony czğowieka. Jest to tym waŨniejsze, Ũe w zasiňgu oddziağywania turyst·w znajdujŃ siň cenne obiekty przyrodnicze - rzadkie i zagroŨone gatunki roŜlin i zwierzŃt, torfowiska, bory bagienne.

Stan Ŝrodowiska przyrodniczego zlewni eksperymentalnej naleŨy oceniĺ jako bardzo dobry, odznaczajŃcy siň wysokim stopniem naturalnoŜci i niskim stopniem zagroŨenia.

Opracowano na podstawie materiağu Wigierskiego Parku Narodowego, autor: Lech Krzysztofiak

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

9. WALORY PRZYRODNICZE WOJEWčDZTWA

9.1. środowisko naturalne

Wojew·dztwo podlaskie wyr·Ũnia siň na tle kraju swoimi ponadprzeciňtnymi wartoŜciami przyrodniczymi o duŨym stopniu naturalnoŜci. świadczyĺ o tym moŨe wysoki stopieŒ lesistoŜci - 29,2%, znaczny udziağ uŨytk·w zielonych - 19,8%, nieuŨytk·w (gğ·wnie bagiennych) - 3,0%. Oznacza to, Ũe ponad 55% powierzchni wojew·dztwa ma warunki przyrodnicze stosunkowo mağo zmienione dziağalnoŜciŃ czğowieka.

SpoŜr·d 20180 km2 obszaru wojew·dztwa, aŨ 33,1% objňtych jest ochronŃ prawnŃ.

Wojew·dztwo podlaskie to najczystszy obszar w Polsce pod wzglňdem Ŝrodowiska naturalnego, o czym ŜwiadczŃ znaczŃco niŨsze od wystňpujŃcych na terenie Polski wskaŦniki dotyczŃce iloŜci Ŝciek·w wymagajŃcych oczyszczenia, emisji zanieczyszczeŒ powietrza, obecnoŜĺ metali ciňŨkich w glebie i czystoŜci w·d.

O walorach przyrodniczych decyduje wiele interesujŃcych obszar·w. Na terenie czterech park·w narodowych,

kt·re rozciŃgajŃ siň na powierzchni 1776,5 km2, znajdujŃ siň unikatowe w skali Europy obiekty przyrodniczo-krajobrazowe: Puszcza Biağowieska (z Biağowieskim Parkiem Narodowym, bňdŃcym jedynym polskim obiektem o takim charakterze wpisanym na Listň światowego Dziedzictwa oraz jednym z czterech uznanych za Rezerwaty Biosfery), dolina Narwi (z NarwiaŒskim Parkiem Narodowym), Bagna BiebrzaŒskie (BiebrzaŒski Park Narodowy) oraz kompleks rynnowych jezior basenu jeziora Wigry (Wigierski Park Narodowy).

Obok park·w narodowych, utworzono takŨe trzy parki krajobrazowe: ĞomŨyŒski Park Krajobrazowy Doliny Narwi, Suwalski Park Krajobrazowy oraz Park Krajobrazowy Puszczy KnyszyŒskiej. Planowane jest powoğanie kilku dalszych (miňdzy innymi NadnarwiaŒskiego i Doliny Bugu).

Do wymienionych obszar·w chronionych naleŨy dodaĺ 83 rezerwaty przyrody o powowierzchni 12874 ha, 13 obszar·w chronionego krajobrazu obejmujŃcych 471761 ha, 262 uŨytki ekologiczne z ğŃcznŃ powierzchniň 3085 ha, 1 zesp·ğ przyrodniczo-krajobrazowy z powierzchniŃ 60 ha, 2 stanowiska dokumentacyjne o powierzchni 0,6 ha oraz 1889 pomnik·w przyrody. Wojew·dztwo Podlaskie od 11 lat jest sygnatariuszem Porozumienia Zielone Pğuca Polski, obejmujŃcego najczystsze ekologicznie i posiadajŃce najwiňksze walory przyrodnicze tereny p·ğnocno-wschodniej Polski.

Wystňpuje tu wiele gatunk·w zwierzŃt: Ũubr, ğoŜ, wilk, wydra i ryŜ oraz niezwykle rzadkie gatunki ptak·w, do kt·rych naleŨŃ: bŃk, sowa bğotna, gğuszec, orlik grubodzioby, derkacz, cietrzew i inne.

Wiele z wymienionych tu gatunk·w ptak·w jest zagroŨonych wyginiňciem lub stanowi niezwykğŃ rzadkoŜĺ w pozostağych czňŜciach Polski lub Europy. Okazy 400-letnich drzew, roŜliny bňdŃce reliktami epoki lodowcowej, niespotykane gdzie indziej kompleksy leŜne, bagna i torfowiska, unikalne okazy fauny i flory - wszystko to naleŨy zaliczyĺ do atrakcji, kt·rych nieğatwo znaleŦĺ poza granicami wojew·dztwa podlaskiego.

Na szczeg·lne uznanie zasğugujŃ podlaskie parki narodowe, jednakŨe warto zwr·ciĺ uwagň r·wnieŨ na kilka mniejszych kompleks·w przyrody.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

9. WALORY PRZYRODNICZE WOJEWčDZTWA

9.2. Stan zasob·w przyrody Ũywej

Szata roŜlinna wojew·dztwa jest bogata i urozmaicona. PrzebiegajŃ tu zasiňgu wielu gatunk·w borealnych (p·ğnocnych) oraz Ŝrodkowo- i zachodnioeuropejskich. Wystňpuje ponad 1000 gatunk·w roŜlin naczyniowych, 280 gatunk·w mszak·w, ponad 350 gatunk·w porost·w i 1000 gatunk·w grzyb·w. Na uwagň zasğuguje ponad dwudziestogatunkowa grupa drzew, wŜr·d kt·rych najbardziej rozpowszechnione sŃ sosna i Ŝwierk.

R·ŨnorodnoŜĺ siedlisk i zespoğ·w roŜlinnych, rozlegğe kompleksy leŜne i moczary, doliny rzeczne sprzyjajŃ bogactwu Ŝwiata zwierzŃt. W skğadzie fauny wojew·dztwa, podobnie jak w szacie roŜlinnej, zaznacza siň wyraŦnie udziağ gatunk·w borealnych i borealno-g·rskich.

Wystňpuje tu ponad 60 gatunk·w ssak·w, ponad 250 gatunk·w ptak·w lňgowych, 7 gatunk·w gad·w, 12 gatunk·w pğaz·w, 27 gatunk·w ryb oraz ponad 9000 gatunk·w owad·w. Gatunkiem o szczeg·lnym znaczeniu jest Ũubr, kt·ry Ũyje w dw·ch stadach w naturalnym Ŝrodowisku leŜnym Puszcz: KnyszyŒskiej (15 szt.) i Biağowieskiej (okoğo 300 szt.). Na uwagň zasğuguje r·wnieŨ najwiňkszy przedstawiciel gryzoni, jakim jest b·br (okoğo 10000 szt.), obecnie wystňpujŃcy na obszarze przewaŨajŃcej czňŜci wojew·dztwa.

SpoŜr·d Ŝwiata zwierzŃt wyr·Ũnia siň grupa ptak·w. MoŨna odnaleŦĺ gatunki charakterystyczne, bardzo licznie wystňpujŃce (na przykğad wiele gatunk·w kaczek), jak i rzadkie bŃdŦ zagroŨone wyginiňciem, np. bielik, gğuszec, cietrzew, ryboğ·w, batalion.

W wyniku przeprowadzonej inwentaryzacji gniazd ptak·w drapieŨnych i bociana czarnego wyznaczono kilkaset stanowisk tych gatunk·w, w tym orlika krzywego, bielika, puchacza, orzeğka wğochatego, bociana czarnego, oraz cietrzewia i kraski. DuŨŃ populacjň stanowi bocian biağy, kt·rego liczebnoŜĺ w wojew·dztwie szacuje siň na ok. 6000 par.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

9. Formy ochrony przyrody

9.3. Stan zasob·w przyrody Ũywej

9.3.1. Parki narodowe

9.3.1.1. Biağowieski Park Narodowy

Biağowieski Park Narodowy jest najstarszym polskim parkiem narodowym. Powstağ w 1921 roku, jednak podstawy prawne zyskağ dopiero w 1932 roku, a zatwierdzony zostağ rozporzŃdzeniem Rady Ministr·w w 1947 roku z powierzchniŃ 5348 ha. W 1996 roku, w wyniku od wielu lat trwajŃcej dyskusji na temat ochrony tego najcenniejszego w Europie NiŨowej obiektu leŜnego, rozporzŃdzeniem Rady Ministr·w zostağ dwukrotnie powiňkszony. Obecnie zajmuje powierzchniň 10502 ha i obejmuje najlepiej zachowanŃ czňŜĺ Puszczy Biağowieskiej, odznaczajŃcŃ siň wystňpowaniem wiňkszoŜci typ·w lasu spotykanych w Puszczy oraz wiňkszoŜci rodzimych gatunk·w roŜlin i zwierzŃt.

W skğad Parku wchodzŃ: ścisğy Rezerwat Przyrody o powierzchni 4747 ha wraz z terenami na zach·d i p·ğnoc od niego, pozostajŃcymi dotychczas w zarzŃdzie NadleŜnictwa BiağowieŨa, OŜrodek Hodowli ŧubr·w z rezerwatem hodowlanym Ũubr·w oraz rezerwatem pokazowym zwierzŃt, a takŨe Park Pağacowy.

Biağowieski Park Narodowy zostağ w 1977 roku uznany przez UNESCO za Rezerwat Biosfery, zaŜ w 1979 roku za obiekt Dziedzictwa światowego. W 1992 roku wğŃczono do niego fragment biağoruskiej czňŜci PaŒstwowego Parku Narodowego "BieğowieŨskaja Puszcza", tworzŃc pierwszy w Europie transgraniczny obiekt przyrodniczy Dziedzictwa światowego. Park charakteryzuje siň bogatŃ i silnie zr·ŨnicowanŃ faunŃ i florŃ. Szatň roŜlinnŃ tworzy okoğo 3000 gatunk·w roŜlin naczyniowych, mszak·w, porost·w i grzyb·w. Okoğo 47 gatunk·w znajduje siň pod cağkowitŃ ochronŃ prawnŃ. świat zwierzŃt reprezentuje prawie 10 tys. gatunk·w, a niekt·re z nich majŃ tu jedyne stanowisko w Polsce i sŃ reliktami las·w pierwotnych.

9.3.1.2. BiebrzaŒski Park Narodowy

Jest jednym z mğodszych park·w narodowych w Polsce (osiemnasty z kolei, na og·lnŃ liczbň 22 obiekt·w tego typu). Utworzony zostağ rozporzŃdzeniem Rady Ministr·w z dnia 9 wrzeŜnia 1993 roku. Zajmuje obszar 59223 ha i jest najwiňkszym parkiem narodowym w Polsce.

Obejmuje znacznŃ czňŜĺ Kotliny BiebrzaŒskiej, w kt·rej po ustŃpieniu lodowca pozostağy utwory morenowe i sandrowe, z najwiňkszym i najbardziej naturalnym w Ŝrodkowej Europie kompleksem torfowisk, specyficznŃ strefowoŜciŃ roŜlinnoŜci charakterystycznŃ dla dolin rzecznych oraz wyjŃtkowo bogatŃ ornitofaunŃ.

BogatŃ florň reprezentujŃ miňdzy innymi lasy ğňgowe, grŃdy, bory oraz unikalne relikty glacjalne, na przykğad skalnica torfowiskowa. Wiele gatunk·w zwierzŃt ma teŨ swoje ostoje na tych obszarach. Na szczeg·lnŃ uwagň zasğuguje ğoŜ oraz cenna ornitofauna, liczŃca ponad 250 gatunk·w, w tym rzadkich, takich jak orzeğ przedni, gadoŨer, wodniczka.

Obszar ten ma rekomendacje do uznania za Obiekt Dziedzictwa światowego wydane przez Komisjň Park·w Narodowych i Obszar·w Chronionych IUCN (Miňdzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Zasob·w Naturalnych) oraz Federacjň Park·w Narodowych i Park·w Natury Europy.

9.3.1.3. NarwiaŒski Park Narodowy

Utworzony w 1996 roku, jest najmğodszym parkiem narodowym w Polsce. Zajmuje obszar 7350 ha, obejmujŃcy bagiennŃ dolinň Narwi z silnie rozbudowanym systemem koryt rzecznych - tzw. PolskŃ Amazoniň". Walory przyrodnicze Parku, to unikatowy ekosystem doliny oraz r·Ũnorodne zespoğy roŜlin, zwierzŃt. Szatň roŜlinnŃ cechuje imponujŃca liczba 46 zespoğ·w fitosocjologicznych. Obok najczňŜciej spotykanych zbiorowisk wodnych, roŜlinnoŜci szuwarowej i zaroŜlowej, wystňpujŃ tu liczne gatunki chronione: kosaciec syberyjski, storczyk krwisty, arnika g·rska. Wielkim walorem doliny jest ornitofauna. Liczne sŃ r·wnieŨ ptaki rzadko spotykane w kraju. NaleŨŃ do nich rybitwa czarna i derkacz. WystňpujŃce w parku ssaki reprezentujŃ miňdzy innymi, ujňte w Polskiej Czerwonej Ksiňdze ZwierzŃt bobry (dzisiaj jest juŨ ich duŨa populacja) i wydry.

Ptaki sŃ najcenniejszym walorem przyrodniczym Parku. Teren ten w okresie wiosennych i jesiennych przelot·w jest miejscem wystňpowania 132 gatunk·w ptak·w. W tej liczbie 113 to gatunki lňgowe. Ptaki wodno-bğotne reprezentowane sŃ przez 48 gatunk·w. Najliczniejsze sŃ ptaki z grupy blaszkodziobych, jak: krzyŨ·wki, cyraneczki, cyranki, pğaskonosy. WystňpujŃ tu r·wnieŨ 3 gatunki perkozowatych, 4 gatunki brodzŃce, czyli bŃk, bŃczek, bocian biağy i czarny. Spotyka siň r·wnieŨ gatunki drapieŨne: bğotniaki stawowe, bğotniaki zboŨowe, kanie czarne, jastrzňbie, krogulce. Ponadto z grupy Ũurawiowatych wystňpujŃ: ğyska, wodnik, Ũuraw i kropiatka. Przedstawicielami siewkowatych na terenie Parku sŃ: czajka, mewa Ŝmieszka, bekas kszyk, dubelt i batalion. Z wr·blowych wystňpujŃ: rokitniczka, wodniczka, trzcinniczek, remiz i inne. Najcenniejsze tereny wystňpowania ptak·w to: Bagno Rozgn·j, odcinek doliny pomiňdzy Kurowem, śliwnem, Radulami, okolice Waniewa, ğŃki przy ujŜciu TuroŜnianki w okolicach Baciut, ğŃki w okolicach Ğap, Szoğajd i Dňbowiny, stawy rybne w Topilcu.

Do najwaŨniejszych przedstawicieli Ŝwiata zwierzŃt na terenie Parku naleŨy zaliczyĺ bobry podlegajŃce ochronie gatunkowej. Ich Ũeremia znajdujŃ siň miňdzy innymi pod Kurowem i Bokinami. Typowym przedstawicielem bagien narwiaŒskich jest ğoŜ w liczbie kilkunastu sztuk. Ponadto wystňpujŃ r·wnieŨ: dziki, sarny, lisy, jenoty, tch·rze, kuny domowe, piŨmaki i zajŃce, a z drobnych gryzoni badylarki, nornice i inne. Z pğaz·w spotkaĺ moŨna traszki zwyczajne, ropuchy szare, rzekotki, z gad·w jaszczurki - Ũyworodna i zwinka, zaskroŒce i Ũmije zygzakowate. Z ryb wystňpuje kilkanaŜcie gatunk·w, miňdzy innymi pğoĺ, szczupak, jaŦ, okoŒ, miňtus, karaŜ, leszcz, karp, ukleja.

W szacie roŜlinnej moŨna wyr·Ũniĺ nastňpujŃce typy: wodna - wyksztağcajŃca siň w cağym systemie koryt i starorzeczy (rzňsa wodna, rdestnica pğywajŃca, grzybieŒ biağy, grŃŨel Ũ·ğty), szuwarowa - zajmuje podtapiane obrzeŨa koryt rzecznych i starorzeczy oraz wiňkszoŜĺ zabagnionego dna doliny rzeki (kropidğo wodne, strzağka wodna, pağka szerokolistna i wŃskolistna), ğŃkowa - wystňpuje na obrzeŨach dna doliny (turzyca pospolita, prosowa, Ũycica trwağa, grzebienica pospolita), zaroŜla wierzbowe - na obrzeŨach koryt rzecznych i starorzeczy (wierzby tr·jprňcikowe i wiciowe), roŜlinnoŜĺ psamofilna - rozwijajŃca siň na miejscach piaszczystych, wysepkach mineralnych (sporek wiosenny). RoŜlinnoŜĺ kserotermiczna - porastajŃca strome nasğonecznione zbocza wysepek i wyniesieŒ morenowych (przetacznik, tymotka), roŜlinnoŜĺ krzewiasta na obrzeŨach koryt i starorzeczy (ğoza), lasy - w obrňbie dna doliny olsy i ğegi oraz na terenach otaczajŃcych dolinň bory sosnowe, mieszane, grŃdy.

WŜr·d roŜlinnoŜci bagiennej wystňpuje 13 gatunk·w chronionych: kosaciec syberyjski, grŃŨel Ũ·ğty i drobny, storczyk krwisty i szerokolistny, wielosiğ bğňkitny, goŦdzik pyszny, widğak jağowcowaty, goŦdzisty i spğaszczony, podkolan biağy, arnika g·rska, pomocnik baldaszkowaty.

9.3.1.4. Wigierski Park Narodowy

Obejmuje ochronŃ prawnŃ 14956 ha powierzchni, w tym 61% stanowiŃ lasy, a 19% - wody. Park poğoŨony jest na kraŒcach Puszczy Augustowskiej, w dorzeczu Niemna. Krajobraz urozmaicajŃ ozy, kemy, moreny czoğowe oraz misy jezior z jeziorem Wigry.

OsobliwoŜciŃ Parku sŃ obfite Ŧr·dliska przybrzeŨne oraz specyficzne jeziorka Ŝr·dleŜne - tak zwane suchary odpowiadajŃce w klasyfikacji limnologicznej jeziorom dystroficznym.

W strukturze roŜlinnoŜci dominujŃ zespoğy leŜne: bory sosnowo-Ŝwierkowe bory bagienne, olsy, a takŨe zbiorowiska wodne, torfowiska i zespoğy ğŃkowe. Flora Parku obejmuje roŜliny naczyniowe, mszaki i porosty.

Blisko 50 gatunk·w roŜlin podlega ochronie prawnej (storczyki, widğaki, sasanka otwarta). Fauna liczy okoğo 45 gatunk·w ssak·w i 180 gatunk·w ptak·w. GnieŨdŨŃ siň tu rzadko spotykane krzyŨodzioby Ŝwierkowe, droŦdziki, orliki grubodziobe. W wodach Parku Ũyje okoğo 30 gatunk·w ryb, a podstawowe z nich to sieja, sielawa, troĺ jeziorna.

9.3.2. Rezerwaty i pomniki przyrody

Obszar wojew·dztwa podlaskiego, posiadajŃcy wiele walor·w przyrodniczych jest bogaty w miejsca, kt·re nie ulegğy antropopresji. W celu ich ochrony utworzono rezerwaty przyrody. ĞŃcznie w wojew·dztwie jest ich 83. ZajmujŃ powierzchniň okoğo 9814,6 ha.

Na terenie byğego wojew·dztwa biağostockiego utworzono 51 rezerwat·w o ğŃcznej powierzchni 7922 ha, w czňŜci byğego wojew·dztwa ğomŨyŒskiego wystňpuje 12 rezerwat·w przyrody o ğŃcznej powierzchni 946,30 ha. (w przygotowaniu sŃ projekty 10 rezerwat·w o ğŃcznej powierzchni okoğo 400 ha). Na terenie czňŜci byğego wojew·dztwa suwalskiego wğŃczonej do podlaskiego znajduje siň 30 rezerwat·w o ğŃcznej powierzchni 4553,2 ha (w tym 10 na terenie Wigierskiego Parku Narodowego).

W wojew·dztwie podlaskim zinwentaryzowano 1695 pomnik·w przyrody. Najwiňcej z nich zlokalizowano w byğym wojew·dztwie biağostockim - 1440, w byğym ğomŨyŒskim znajduje siň 237 pomnik·w przyrody, a w czňŜci byğego wojew·dztwa suwalskiego - 18.

9.3.3. Parki Krajobrazowe

9.3.3.1. Suwalski Park Krajobrazowy

Suwalski Park Krajobrazowy byğ pierwszym obiektem chronionym tego typu, powoğanym w Polsce. Ma powierzchniň 6341,8 ha i zostağ utworzony w 1976 roku (Uchwağa Nr III/14/76 Wojew·dzkiej Rady Narodowej w Suwağkach). Celem utworzenia parku byğo zachowania unikalnego, mğodoglacjalnego krajobrazu p·ğnocno-wschodniej Polski, rozpoŜcierajŃcego siň wok·ğ jeziora HaŒcza i Zagğňbienia Szeszupy. W granicach Parku znajduje siň fragment Pojezierza Wschodniosuwalskiego, bňdŃcego czňŜciŃ Pojezierza Litewskiego.

Wsp·ğczesna rzeŦba terenu, kt·ra jest najwiňkszym walorem Parku, zostağa uksztağtowana w okresie ostatniego zlodowacenia bağtyckiego. W wyniku dziağalnoŜci lodowca powstağy r·Ũnorodne jej formy: wysokie wzg·rza morenowe poprzedzielane gğňbokimi dolinami rzecznymi, rynny polodowcowe wypeğnione wodami jezior, drumliny, ozy, wzg·rza kemowe oraz gğazowiska. R·Ũnica wysokoŜci wzglňdnej w granicach Parku dochodzi do 130 m, choĺ najwyŨsze wzniesienia Suwalszczyzny - G·ra Rowelska (299 m n.p.m.) i Krzemieniucha (289 m n.p.m.), znajdujŃ siň poza jego granicami. Wschodnia czňŜĺ Parku, nazywana Zagğňbieniem Szeszupy, jest rozlegğŃ kotlinŃ z bardzo urozmaiconym jeziorami, wzg·rzami i torfowiskami. W zachodniej czňŜci, wyraŦnie oddzielonej wysoczyznami HaŒczy i Dzierwan, gğ·wnym elementem rzeŦby jest gğňboka rynna z najgğňbszym w Polsce jeziorem HaŒcza (108,5 m). Ciekawym elementem krajobrazu Parku sŃ skupiska gğaz·w narzutowych, z kt·rych niekt·re chronione sŃ w rezerwatach (Bachanowo i Ğopuchowskie) oraz jako pomniki przyrody.

Liczne malownicze jeziora, Ŧr·dğa oraz wijŃce siň rzeki i strumienie nadajŃ obszarowi Parku swoisty, niepowtarzalny charakter. Cağy teren leŨy w dorzeczu Niemna, w zlewni Czarnej HaŒczy, Szeszupy i Pregoğy. NajwiňkszŃ rzekŃ Parku jest Czarna HaŒcza, przepğywajŃca przez jezioro HaŒcza. Pğynie ona szybkim, rwŃcym nurtem, gğňbokŃ i wŃskŃ dolinŃ o duŨym spadku. Szeszupa ma odmienny charakter, pğynie powolnym nurtem dnem rozlegğej doliny. Do obu rzek wpğywa wiele strumieni, odprowadzajŃcych wodň z licznych torfowisk oraz jezior.

W granicach Parku znajdujŃ siň 22 jeziora o powierzchni wiňkszej od 1 ha. Szata roŜlinna Parku jest silnie przeksztağcona, tylko niekt·re zespoğy roŜlin na torfowiskach w dolinie Czarnej HaŒczy zachowağy sw·j naturalny charakter.

Teren Parku zostağ w ciŃgu wiek·w gospodarowania czğowieka mocno wylesiony i obecnie lasy zajmujŃ tylko okoğo 20% jego powierzchni. WystňpujŃ one gğ·wnie w p·ğnocnej czňŜci i sŃ to przede wszystkim leszczynowo-Ŝwierkowe lasy mieszane o bogatym runie oraz sosnowo-Ŝwierkowe bory mieszane. W dnach dolin miejscami zachowağy siň olsy i ğňgi olchowe, a na stokach - grŃdy. Ciekawe sŃ zbiorowiska trawiaste, jak np.: zesp·ğ szczotlichy siwej, kostrzewy owczej, zesp·ğ suchej ğŃki pieniŒskiej czy wilgotnej ğŃki ostroŨeniowej. Na terenie Parku wystňpujŃ r·wnieŨ torfowiska niskie, przejŜciowe i wysokie, a na nasğonecznionych zboczach zespoğy roŜlin kserotermicznych.

Mimo duŨego przeksztağcenia szata roŜlinna jest bogata. Wystňpuje tu wiele rzadkich gatunk·w roŜlin borealnych i relikt·w polodowcowych, jak rzadkie gatunki turzyc, rosiczek, storczyk·w, bagnica torfowa, dziewiňciornik bğotny, siedmiopalecznik bğotny. DuŨŃ osobliwoŜciŃ sŃ tzw. wiszŃce torfowiska, kt·re powstağy na obszarach Ŧr·dliskowych na stromych zboczach nad Jeziorem Jaczno, z takimi roŜlinami, jak skrzyp olbrzymi, manna gajowa, miesiŃcznica trwağa, czartawa poŜrednia.

W lasach Ũyje kilkadziesiŃt gatunk·w ssak·w, z kt·rych wiele objňtych jest ochronŃ na przykğad bobry, wydry, jeŨe, ğasice, ryj·wki, nietoperze. WystňpujŃ r·wnieŨ jelenie, dziki, borsuki, jenoty, lisy i sporadycznie ğosie. Bogata jest r·wnieŨ awifauna - stwierdzono obecnoŜĺ 130 gatunk·w ptak·w. Z gad·w spotyka siň jaszczurki zwinki, padalce, zaskroŒce i Ũmije zygzakowate. W wodach rzek i jezior Ũyje miňdzy innymi sielawa, sieja, pstrŃg potokowy, troĺ jeziorowa, gğowacz prňgopğetwy.

9.3.3.2. Park Krajobrazowy Puszczy KnyszyŒskiej im. prof. Witolda SğawiŒskiego

Park utworzono w 1988 roku UchwağŃ Nr XXVI/172/88 Wojew·dzkiej Rady Narodowej w Biağymstoku. Jest to najwiňkszy w Polsce park krajobrazowy (powierzchnia 73083,74 ha). Celem powoğania parku byğa ochrona teren·w leŜnych i dolin rzecznych wyr·ŨniajŃcych siň wysokŃ wartoŜciŃ przyrodniczŃ i krajobrazowŃ.

Obejmuje on swoimi granicami przewaŨajŃcŃ czňŜĺ Puszczy KnyszyŒskiej - jednego z najlepiej zachowanych kompleks·w leŜnych w Polsce. Celem powoğania Parku byğa ochrona naturalnych zespoğ·w leŜnych, leŜnych dolin rzecznych, licznych Ŧr·dlisk oraz r·Ũnych form geomorfologicznych (moreny czoğowe, zagğňbienia wytopiskowe) charakterystycznych dla polodowcowego krajobrazu tego terenu.

Puszcza KnyszyŒska poğoŨona jest na Podlasiu i zajmuje czňŜĺ Wysoczyzny Biağostockiej. RzeŦba terenu Parku uksztağtowağa siň w okresie zlodowacenia Ŝrodkowopolskiego, w stadium mğawskim. Przez jej teren przebiega wağ wzniesieŒ moreny czoğowej, o znacznych, dochodzŃcych do 80 m r·Ũnic poziom·w. Puszcza leŨy w dorzeczu rzeki Narwi, a przez jej Ŝrodek pğynie rzeka SupraŜl, z gğ·wnym dopğywem SokoğdŃ oraz mniejszymi, m.in. SğojŃ i PğoskŃ.

Lasy zajmujŃ 80% powierzchni Parku. MajŃ one charakter wybitnie borealny, zbliŨony do poğudniowej tajgi. DominujŃ drzewostany sosnowe i sosnowo-Ŝwierkowe, miejscami ponadstuletnie. Zbiorowiska zachowağy w duŨym stopniu charakter naturalny. W p·ğnocnej i poğudniowej czňŜci Puszczy wystňpujŃ grŃdy, a wzdğuŨ dolin rzek i strumieni ğňgi jesionowo-olszowe i olsy. MoŨna tu spotkaĺ r·wnieŨ rzadkie zbiorowiska boru bagiennego oraz zespoğy trzcinnikowo-Ŝwierkowego boru mieszanego i miodownikowo-grabowego lasu mieszanego. WŜr·d roŜlinnoŜci nieleŜnej cenne sŃ Ŝr·dleŜne zbiorowiska turzycowe o wysokim stopniu naturalnoŜci. We florze Parku wystňpuje wiele roŜlin chronionych, miňdzy innymi: brzoza niska, chamedafne p·ğnocna, wawrzynek wilczeğyko, peğnik europejski i pi·ropusznik strusi.

Zwarte kompleksy leŜne sŃ doskonağym miejscem Ũycia dla jeleni, ğosi, saren, borsuk·w, bobr·w i jenot·w. Na szczeg·lne podkreŜlenie zasğuguje wystňpowanie rysia, wilka i Ũubra. ŧyje tutaj wiele gatunk·w ptak·w drapieŨnych i ğownych, a na terenach bagiennych, ğŃkowych i w dolinach rzek moŨna spotkaĺ prawie wszystkie gatunki wodnych i bğotnych ptak·w. ŧyjŃ tutaj takie gatunki, jak: bocian czarny, orlik krzykliwy, dziňcioğ tr·jpalczasty, kania ruda i czarna, gğuszec, cietrzew, jarzŃbek i inne. Na puszczaŒskich ğŃkach i polanach spotkaĺ moŨna wiele gatunk·w owad·w, miňdzy innymi motyla pazia kr·lowej oraz chrzŃszcza rohatyŒca.

9.3.3.3. ĞomŨyŒski Park Krajobrazowy Doliny Narwi

Utworzony w 1994 roku na mocy rozorzŃdzenia Nr 4/94 Wojewody ĞomŨyŒskiego z dnia 10 grudnia 1994 r. (Dziennik Urzňdowy Wojewody ĞomŨyŒskiego z dnia 16 grudnia 1994 r. Nr 11, poz. 99). Ma powierzchniň 7015,22 ha.

Celem utworzenia tego parku byğa ochrona zalewowych teren·w doliny Narwi, wyr·ŨniajŃcych siň wystňpowaniem wielu rzadkich i zagroŨonych wyginiňciem gatunk·w roŜlin i zwierzŃt oraz unikalnych wartoŜci krajobrazowych.

Park obejmuje swymi granicami dwunastokilometrowy odcinek doliny Narwi, pomiňdzy ĞomŨŃ a GaciŃ oraz przylegajŃce do doliny rzeki fragmenty Wysoczyzny KolneŒskiej (od p·ğnocnego wschodu) i Miňdzyrzecza ĞomŨyŒskiego (od poğudniowego zachodu).

Teren Parku charakteryzuje urozmaicona rzeŦba. Dolina Narwi, zwňŨona do 1,5-2 km, obramowana jest stromymi stokami wzniesieŒ morenowych, wznoszŃcych siň na 40-50 m ponad poziom rzeki. Stoki te majŃ r·wnieŨ silnie zr·ŨnicowanŃ rzeŦbň, z misami i niszami wytopiskowymi oraz gğňboko wciňtymi dolinami o r·Ũnych ksztağtach. Dno doliny jest pğaskie, o niewielkim spadku, wyŜcielone piaskiem rzecznym, muğem i torfami. Rzeka ma liczne zakola i starorzecza, z silnie meandrujŃcymi dopğywami tworzy skomplikowanŃ, bogatŃ sieĺ hydrograficznŃ, co w duŨym stopniu wpğynňğo na wyksztağcenie siň r·Ũnorodnych siedlisk roŜlinnych. Dodatkowym elementem ksztağtowania szaty roŜlinnej sŃ wiosenne zalewy, najintensywniejsze wğaŜnie na zwňŨonym odcinku doliny w granicach Parku.

R·ŨnorodnoŜĺ siedlisk jest wielka. W zacisznych starorzeczach wystňpujŃ na powierzchniach w·d zespoğy rzňsy i spirodeli wielokorzeniowej, ŨabiŜcieku pğywajŃcego, grŃŨela Ũ·ğtego i grzybieni biağych, w starorzeczach starych i zatorfionych - zespoğy szuwarowe. Miejsca wyniesione, do kt·rych nie siňgajŃ zalewy, zajmujŃ zespoğy murawowe, a na obrzeŨach doliny, w miejscach wysiňku w·d wystňpujŃ ğňgi jesionowo-wiŃzowe i ğňgi jesionowo-olszowe. W lasach wystňpujŃcych na wierzchowinach dominuje grŃd miodownikowy, a na stromych stokach grŃdy i dŃbrowy Ŝwietliste. WŜr·d roŜlin naczyniowych, 22 wystňpujŃce tu gatunki podlegajŃ ochronie prawnej. SŃ to m.in.: widğak jağowcowaty, goŦdzik piaskowy, zawilec wielkokwiatowy, grŃŨel Ũ·ğty, lilia zğotogğ·w i inne. WŜr·d zwierzŃt najliczniej wystňpujŃ ptaki (178 gat.), m.in. bŃk, bŃczek, pğaskonos, Ũuraw, bielik, orlik krzykliwy. Z duŨych zwierzŃt w granicach Parku wystňpuje tylko ğoŜ, bardzo liczne sŃ za to drobne ssaki z rodziny ğasicowatych - gronostaje i ğasice oraz ssaki zwiŃzane z wodami, tj. b·br, wydra i norka amerykaŒska. Stwierdzono r·wnieŨ wystňpowanie 6 gatunk·w nietoperzy.

9.3.4. Obszary chronionego krajobrazu

9.3.4.1. Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Bugu

Utworzony w 1993 roku (Uchwağa Nr XII/84/86 Wojew·dzkiej Rady Narodowej w Biağymstoku - Dziennik Urzňdowy Wojewody Biağostockiego Nr 12 z dn. 30.05.86 r., poz. 128). Posiada powierzchniň 30099,90 ha.

Celem utworzenia obszaru jest ochrona teren·w posiadajŃcych wysokie walory krajobrazowe, wypoczynkowe i przyrodnicze przed ich zniszczeniem bŃdŦ utratŃ.

Obszar obejmuje fragment doliny rzeki Bug znajdujŃcy siň na terenie wojew·dztwa biağostockiego i wraz z obszarami chronionymi z sŃsiednich wojew·dztw tworzy cağoŜciowy kompleks ochronny. Dolina Bugu ma tu charakter przeğomowy. Wyniesienia morenowe ograniczajŃce dolinň od p·ğnocy w okolicach Mielnika wznoszŃ siň nad poziom doliny 65-70 m i osiŃgajŃ wysokoŜĺ bezwzglňdnŃ 204 m n.p.m. (G·ra UszeŜcie). Charakterystycznym elementem przeğomowej doliny Bugu w okolicy Mielnika jest wystňpowanie skağ kredowych przykrytych cienkŃ warstwŃ utwor·w lodowcowych. Bogata rzeŦba, obecnoŜĺ skağ kredowych i specyficzny mikroklimat warunkujŃ bogactwo szaty roŜlinnej i obecnoŜĺ licznych roŜlin ciepğolubnych. Dla ich ochrony utworzono rezerwat obejmujŃcy G·rň UszeŜcie wraz z jej poğudniowym stokiem. Poza dolinŃ Bugu w granicach tego Obszaru wchodzi teren leŨŃcy na p·ğnoc od Mielnika odznaczajŃcy siň urozmaiconŃ rzeŦbŃ i duŨŃ iloŜciŃ las·w.

9.3.4.2. Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Bugu i Nurca

Utworzony w 1982 roku (Uchwağa Nr X/46/82 Wojew·dzkiej Rady Narodowej w ĞomŨy). Celem utworzenia jest ochrona krajobrazu i naturalnych walor·w Ŝrodowiska. Powierzchnia obszaru wynosi 4897,66 ha.

Obszar obejmuje Dolinň Bugu i Nurca o powierzchni 6473 ha, ujŜciowy fragment doliny Nurca poniŨej Ciechanowca oraz p·ğnocnŃ czňŜĺ doliny Bugu po miejscowoŜĺ Nur. Tereny te zachowağy niezmieniony charakter stanowiŃcy o ich duŨej wartoŜci przyrodniczej. Na p·ğnocnych kraŒcach obszaru leŨy Ciechanowiec z zabytkowym koŜcioğem oraz muzeum rolnictwa i skansenem.

9.3.4.3. Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Narwi

Obszar utworzono w 1993 roku (Uchwağa Nr XII/84/86 Wojew·dzkiej Rady Narodowej w Biağymstoku - Dziennik Urzňdowy Wojew·dztwa Biağostockiego Nr 12 z dn. 30.05.86 r., poz. 128). Powierzchnia 38330,75 ha.

Celem utworzenia jest ochrona teren·w posiadajŃcych wysokie walory krajobrazowe, wypoczynkowe i przyrodnicze przed ich zniszczeniem bŃdŦ utratŃ.

Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Narwi razem z NarwiaŒskim Parkiem Narodowym, kt·ry dzieli go na dwie czňŜci, obejmuje cağŃ dolinň G·rnej Narwi. Narew wykorzystuje tu r·wnoleŨnikowŃ pradolinň zwiŃzanŃ z morenami stadiağu Wkry. Dolina Narwi jest w znacznym stopniu zabagniona, a koryto rozdziela siň na liczne odnogi tworzŃce istny labirynt ciek·w wijŃcych siň wŜr·d rozlegğych szuwar·w i trzcinowisk.

9.3.4.4. Obszar Chronionego Krajobrazu Pradolina Biebrzy i okolice Rajgrodu

Obszar utworzono w 1982 roku (Uchwağa Nr X/46/82 Wojew·dzkiej Rady Narodowej w ĞomŨy). Posiada powierzchniň 17209,54 ha. Cel ochrony to ochrona krajobrazu i naturalnych walor·w Ŝrodowiska.

Obszar Chronionego Krajobrazu Pradolina Biebrzy i okolice Rajgrodu obejmuje tylko niewielki fragment Kotliny Biebrzy. Ze wzglňdu na jej unikatowy charakter prawie w cağoŜci jest objňta ochronŃ przez BiebrzaŒski Park Narodowy. W czasie zlodowacenia wiŜlaŒskiego Pradolina Biebrzy funkcjonowağa jako dolina odprowadzajŃca wody fluwioglacjalne. W okresie p·Ŧnolodowcowym i w holocenie ustağ intensywny przepğyw w·d i rozwinňğy siň procesy zatorfienia, kt·re doprowadziğy do powstania kilkunastometrowych pokğad·w torfu. NajwiňkszŃ miejscowoŜciŃ regionu jest Rajgr·d, w pobliŨu kt·rego poğoŨone jest Jezioro Rajgrodzkie. Obszar ten jest bardzo cenny pod wzglňdem przyrodniczym i krajobrazowym.

9.3.4.5. Obszar Chronionego Krajobrazu Pradolina Narwi

Utworzony w 1982 roku (Uchwağa Nr X/46/82 Wojew·dzkiej Rady Narodowej w ĞomŨy). Powierzchnia 16245,57 ha. Celem utworzenia jest ochrona krajobrazu i naturalnych walor·w Ŝrodowiska

Obszar Chronionego Krajobrazu Pradolina Narwi obejmuje zachodniŃ czňŜĺ Doliny Dolnej Narwi w granicach wojew·dztwa ğomŨyŒskiego (w 1994 roku powoğano ĞomŨyŒski PK Doliny Narwi poğoŨony na wsch·d od omawianego obszaru). Dolina Narwi stanowi wyraŦnie zaakcentowanŃ jednostkň o stromych zboczach. MoŨna w niej wydzieliĺ dwa poziomy: zalewowy ğŃkowy i piaszczysty z wydmami, zalesiony, stanowiŃcy przedğuŨenie sandrowej R·wniny Kurpiowskiej.

9.3.4.6. Obszar Chronionego Krajobrazu Pradolina Pisy i p·ğnocno-zachodnia czňŜĺ Puszczy Kurpiowskiej

Utworzony w 1982 roku (Uchwağa Nr X/46/82 Wojew·dzkiej Rady Narodowej w ĞomŨy). Zajmuje powierzchniň 36401,67 ha. Celem utworzenia jest ochrona krajobrazu i naturalnych walor·w Ŝrodowiska

Obszar Chronionego Krajobrazu Pradolina Pisy i p·ğnocno-zachodnia czňŜĺ Puszczy Kurpiowskiej zajmuje powierzchniň 38085 ha i leŨy w zachodniej czňŜci R·wniny Kurpiowskiej, od wschodu graniczy z WysoczyznŃ KolneŒskŃ. R·wninň tň tworzŃ piaski sandrowe, kt·re na dziağach miňdzydolinnych tworzŃ wydmy. Natomiast wzdğuŨ biegu dolin rzecznych (dol. Pisy) ciŃgnŃ siň podmokğe tarasy zalewowe zajňte przez ğŃki. R·wninň KurpiowskŃ porastağa pierwotnie Puszcza Zielona (Kurpiowska).

9.3.4.7. Puszcza Biağowieska

Zajmuje obszar 76041 ha (bez Parku Narodowego i rezerwat·w przyrody). CechŃ charakterystycznŃ obszaru Puszczy Biağowieskiej jest obecnoŜĺ prawie wszystkich form ochronnych, opr·cz parku krajobrazowego.

Puszcza tworzy charakterystycznŃ mozaikň siedlisk, zaleŨnŃ gğ·wnie od warunk·w glebowych, przewaŨajŃcŃ powierzchniň zajmujŃ Ũyzne siedliska lasowe. Liczebnie przewaŨajŃ drzewostany w wieku 70 lat, znaczny udziağ majŃ teŨ drzewostany 130 letnie. DominujŃcym gatunkiem drzew jest Ŝwierk zajmujŃcy okoğo 28% powierzchni, sosna 19%, olcha 18%, brzoza 12% i dŃb 9%. Pozostağe gatunki wystňpujŃce na tym terenie to grab, jesion, osika i lipa.

Walory drzewostan·w Puszczy podkreŜla fakt, iŨ okoğo 1070 drzew stanowiŃ kilkusetletnie okazy lip, dňb·w, olch, sosen i Ŝwierk·w. Puszcza jest ostojŃ zwierzŃt chronionych: Ũubra, bobra, rysia, wilka oraz ptak·w drapieŨnych.

Walory przyrodnicze Puszczy wskazujŃ jednoznacznie, Ũe cağy jej obszar zasğuguje na nadanie mu wyŨszego statusu ochronnego. JuŨ wkr·tce zostanie tu utworzony Park Krajobrazowy Puszcza Biağowieska.

Ukğad, jaki wytworzyğby siň tutaj po poszerzeniu parku narodowego i utworzeniu parku krajobrazowego, byğby

podstawŃ do przeksztağcenia tego obszaru w rezerwat biosfery, kt·rego jŃdro stanowiğby Biağowieski Park Narodowy, otoczony parkiem krajobrazowym z licznymi rezerwatami przyrody.

9.3.4.8. Obszar Chronionego Krajobrazu Puszcza Biağowieska

Utworzony w 1993 (Uchwağa Nr XII/84/86 Wojew·dzkiej Rady Narodowej w Biağymstoku - Dziennik Urzňdowy Wojewody Biağostockiego Nr 12 z dn. 30.05.1986 r., poz. 128). Zajmuje powierzchniň 83242,41 ha. Celem utworzenia jest ochrona teren·w posiadajŃcych wysokie walory krajobrazowe, wypoczynkowe i przyrodnicze przed ich zniszczeniem bŃdŦ utratŃ.

Obszar Chronionego Krajobrazu Puszcza Biağowieska poğoŨony jest na rozlegğej pğaskiej r·wninie z nielicznymi silnie zdenudowanymi wzg·rzami Ũwirowymi z recesji lodowca stadiağu Warty. Obszar obejmuje cağŃ Puszczň BiağowieskŃ oraz teren poğoŨony na poğudnie i poğudniowy zach·d od Puszczy z fragmentami las·w naturalnego pochodzenia i duŨymi powierzchniami mğodnik·w sosnowych wystňpujŃcych na glebach porolnych. W takich granicach obszar speğnia warunki rezerwatu biosfery, w kt·rego centrum znajduje siň Biağowieski Park Narodowy podlegajŃcy ochronie Ŝcisğej. OtaczajŃ go lasy zagospodarowane z rezerwatami czňŜciowymi, a strefň trzeciŃ - zewnňtrznŃ stanowiŃ tereny rolnicze z lasami pochodzŃcymi z zalesienia nieuŨytk·w porolnych.

9.3.4.9. Obszar Chronionego Krajobrazu Wzg·rza Sok·lskie

Utworzony w 1993 roku (Uchwağa Nr XII/84/86 Wojew·dzkiej Rady Narodowej w Biağymstoku - Dziennik Urzňdowy Wojewody Biağostockiego Nr 12 z dn. 30.05.86 r. poz.128) Powierzchnia obszaru 37980,49 ha. Cel utworzenia to ochrona teren·w posiadajŃcych wysokie walory krajobrazowe, wypoczynkowe i przyrodnicze przed ich zniszczeniem bŃdŦ utratŃ.

Obszar Chronionego Krajobrazu Wzg·rza Sok·lskie obejmuje teren poğoŨony na wsch·d od Puszczy KnyszyŒskiej, odznaczajŃcy siň bardzo urozmaiconŃ rzeŦbŃ z licznymi wyniesieniami morenowymi o wysokoŜci przekraczajŃcej 200 m n.p.m. NajwyŨsze wzniesienie na wsch·d od Sok·ğki osiŃga 214 m n.p.m. Wysokie wağy morenowe, kemy i ozy przypominajŃ krajobraz pojezierny, jednak zupeğnie pozbawiony jezior.

Inne cenne obszary na terenie wojew·dztwa podlaskiego to:

ǒ bogate w lasy okolice Rajgrodu, z jeziorami Rajgrodzkim i Drňstwo, objňte strefŃ ciszy,ǒ Dolina Bugu z zachowanymi w naturalnym stanie murawami poroŜniňtymi rzadko spotykanŃ, chronionŃ roŜlinnoŜciŃ,

ǒ Puszcza Augustowska - mozaika zbiorowisk leŜnych i murawowych, w kt·rej 17% powierzchni zajmujŃ ponad 130 - letnie drzewostany,

ǒ doliny rzek Pisy i Narwi, kt·rego specyficznym akcentem sŃ wydmy oraz piňkne okazy jağowc·w w okolicach Czartorii.

ǒ dolina Rospudy, Pojezierze P·ğnocnej Suwalszczyzny i Pojezierze SejneŒskie.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

9. WALORY PRZYRODNICZE WOJEWčDZTWA

9.4. GinŃce i zagroŨone gatunki roŜlin i zwierzŃt

Na terenie wojew·dztwa podlaskiego ochronie podlega wiele gatunk·w roŜlin i zwierzŃt. PoniŨej przedstawiono dane z teren·w park·w narodowych wojew·dztwa podlaskiego, na kt·rych najlepiej dotychczas rozpoznano charakterystykň ich wystňpowania.

W Biağowieskim Parku Narodowym flora roŜlin naczyniowych liczy 632 gatunki, a peğnŃ ochronŃ objňto 41 gatunk·w roŜlin naczyniowych (w tym 12 gatunk·w storczyk·w). WŜr·d okoğo 2500 gatunk·w grzyb·w 11 gatunk·w objňto peğnŃ ochronŃ. Opr·cz tego wystňpujŃ tu 254 gatunki porost·w (w tym 38 gatunk·w chronionych). OchronŃ czňŜciowŃ objňto 12 gatunk·w roŜlin. WystňpujŃ 4 gatunki roŜlin naczyniowych wymienionych w Polskiej Czerwonej Ksiňdze RoŜlin.

Bogaty jest Ŝwiat zwierzŃt parku, jego faunň szacuje siň na okoğo 10000 gatunk·w. Zwierzňta chronione to: pijawka lekarska, 34 gatunki owad·w (okoğo 65000 wystňpuje na tym terenie), 2 gatunki miňczak·w, 1 gatunek krŃgğoustych (minog rzeczny), 5 gatunk·w ryb (ciosa, r·Ũanka, Ŝliz, koza i piskorz), 12 gatunk·w pğaz·w, 6 gatunk·w gad·w, 146 gatunk·w ptak·w (w tym 112 to gatunki lňgowe).

WŜr·d ptak·w na uwagň zasğuguje 8 gatunk·w dziňcioğ·w, w tym dziňcioğy biağogrzbiety i tr·jpalczasty oraz stanowiŃce relikty las·w pierwotnych s·weczka i muchoğ·wka mağa.

Ochronie podlega takŨe 28 gatunk·w ssak·w (wŜr·d znanych wilk, wydra, gronostaj, ğasica ğaska, ryŜ i najbardziej charakterystyczny Ũubr). W Czerwonej Ksiňdze Polski spoŜr·d zwierzŃt wystňpujŃcych w Biağowieskim PN ujňto 14 gatunk·w ssak·w, 11 gatunk·w ptak·w, 1 gatunek gada, 2 gatunki smoczkoustych i 10 gatunk·w owad·w.

Na terenie BiebrzaŒskiego Parku Narodowego szata roŜlinna to 792 gatunki roŜlin naczyniowych (42 gatunki turzyc, 17 gatunk·w z rodziny storczykowatych), z kt·rych 67 objňtych jest prawnŃ ochronŃ gatunkowŃ w Polsce (54 gatunki - ochronŃ cağkowitŃ, 13 - ochronŃ czňŜciowŃ).

SpoŜr·d gatunk·w stwierdzonych w dolinie 4, czyli fioğek torfowy Viola epipsila, weğnianka alpejska Scirpus hudsonianus, szachownica kostkowata Fritillaria meleagris i wierzba bor·wkolistna Salix myrtilloides zostağy wpisane do Polskiej Czerwonej Ksiňgi RoŜlin; dwa pierwsze jako wymierajŃce, dwa ostatnie jako naraŨone na wyginiňcie.

Fauna na obszarze parku jest bardzo bogata. Stwierdzono wystňpowanie 47 gatunk·w ssak·w, 263 gatunki ptak·w, 12 gatunk·w pğaz·w, 5 gatunk·w gad·w i 36 gatunk·w ryb i minog·w.

Ze sğabo poznanych zwierzŃt bezkrňgowych, jak dotŃd, stwierdzono obecnoŜĺ 88 gatunk·w motyli dziennych, okoğo 400 gatunk·w pajŃk·w i 18 gatunk·w pijawek.

Dolina Biebrzy jest unikatowŃ w skali Europy enklawŃ dla ptak·w wodno-bğotnych. Obserwowano tu dotychczas 263 gatunki, w tym 178 gatunk·w lňgowych. SpoŜr·d 56 gatunk·w uznanych w Polsce za zagroŨone 21 gnieŦdzi siň w parku.

Dla niekt·rych ptak·w Bagna BiebrzaŒskie sŃ jednŃ z ostatnich ostoi gwarantujŃcych utrzymanie populacji w Europie środkowej. NaleŨŃ do nich: wodniczka Acrocephalus paludicola, dubelt Gallinago media, derkacz Crex crex i cietrzew Tetrao tetrix. Dolina Biebrzy odgrywa r·wnieŨ istotnŃ rolň jako miejsce Ũerowania i odpoczynku

ptak·w migrujŃcych, zwğaszcza podczas przelot·w wiosennych. Z uwagi na liczebnoŜĺ migrujŃcych stad i r·ŨnorodnoŜĺ gatunk·w, dolina Biebrzy wyr·Ũnia siň wŜr·d innych polskich dolin rzecznych. Najliczniej spotykanymi gatunkami sŃ gňŜ biağoczelna Anser albifrons, gňŜ zboŨowa A. fabalis, Ŝwistun Anas penelope, czajka Vanellus vanellus i rycyk Limosa limosa. Licznie obserwowane sŃ r·wnieŨ czernice Aythya fuligula, gğowienki Aythya ferina, gŃgoğy Bucephala clangula, pğaskonosy Anas clypeata, cyranki A. querquedula, bataliony Philomachus pugnax.

OsobliwoŜciŃ ornitofauny doliny Biebrzy jest gnieŨdŨenie siň gatunk·w, kt·rych gğ·wny obszar lňgowy wystňpuje w strefie tajgi i tundry. Gatunkami tymi sŃ: ğabňdŦ krzykliwy Cygnus cygnus, Ŝwistun Anas penelope, biegus zmienny Calidris alpina, batalion Philomachus pugnax, dubelt Gallinago media, bekasik Lymnocryptes minimus, droŦdzik Turdus iliacus.

Dolina Biebrzy jest waŨnym w Europie Ŝrodowiskiem Ũycia ptak·w drapieŨnych: orlika grubodziobego Aquila clanga, orlika krzykliwego Aquila pomarina, bğotniaka ğŃkowego Circus pygargus, bğotniaka zboŨowego C. cyaneus, gadoŨera Circaetus gallicus, orzeğka wğochatego Hieraaetus pennatus.

Z ssak·w wystňpuje tu miňdzy innymi ğoŜ Alces alces, jeleŒ Cervus elaphus, sarna Capreolus capreolus, dzik Sus scrofa, wilk Canis lupus, b·br Castor fiber, wydra Lutra lutra, a spoŜr·d 20 gatunk·w drobnych ssak·w na uwagň zasğugujŃ orzesznica Muscardinus avellanarius i smuŨka Sicista betulina. Dla ochrony ğosia w przeszğoŜci zostağ utworzony w dolinie Biebrzy najwiňkszy w Polsce rezerwat Czerwone Bagno. Obecnie na obszarze parku bytuje okoğo 400 ğosi. Z duŨych drapieŨnik·w wystňpujŃ tu: wilk Canis lupus (prawdopodobnie 11-12 osobnik·w), jenot Nyctereutes procyonoides. Inne, licznie spotykane ssaki drapieŨne to: lis Vulpes vulpes, kuna leŜna Martes martes i ğasica Mustela nivalis.

DoŜĺ rzadkim gatunkiem w Polsce, a wystňpujŃcym w dolinie Biebrzy jest gronostaj Mustela erminea. B·br Castor fiber, reintrodukowany w 1947 roku z WoroneŨa, obecnie jest szeroko rozpowszechnionym gatunkiem w ciekach doliny Biebrzy. Populacja bobra na obszarze BPN w 1998 roku liczyğa okoğo 800 osobnik·w.

Naturalne koryto rzeki Biebrzy z licznymi meandrami i starorzeczami oraz stosunkowo niski stopieŒ zanieczyszczenia warunkuje duŨe bogactwo ichtiofauny. W wodach na obszarze parku stwierdzono wystňpowanie 35 gatunk·w ryb i 1 gatunku minoga - minoga ukraiŒskiego Eudontomyzon mariae. Ten ostatni jest elementem pontyjsko-kaspijskim, rzadkim w naszej ichtiofaunie. Dotychczas znany jest z 5 stanowisk z poğudniowo-wschodniej i centralnej Polski. WŜr·d wielu gatunk·w ryb pospolitymi sŃ: szczupak, pğoĺ, wzdrňga, kieğb, ukleja, leszcz, wňgorz, jazgarz, sandacz. Gatunkami bardzo rzadko spotykanymi sŃ: brzana, certa, strzebla potokowa.

Na terenie NarwiaŒskiego Parku Narodowego peğnŃ ochronŃ objňto 9 gatunk·w roŜlin naczyniowych. OchronŃ czňŜciowŃ objňto 4 gatunki. Zwierzňta chronione to: pijawka lekarska, 4 gatunki owad·w, 1 gatunek krŃgğoustych (minog rzeczny), 3 gatunki ryb (ciosa, r·Ũanka i piskorz), 12 gatunk·w pğaz·w, 6 gatunk·w gad·w, 179 gatunk·w ptak·w (w tym 135 to gatunki lňgowe) oraz 10 gatunk·w ssak·w (ze znanych: b·br, wydra, gronostaj, ğasica ğaska, wiewi·rka).

Na trenie Wigierskiego Parku Narodowego Ŝwiat roŜlin i zwierzŃt reprezentujŃ prawie wszystkie typy zbiorowisk leŜnych wystňpujŃcych na terenie Polski p·ğnocno-wschodniej. Opr·cz 19 zespoğ·w leŜnych wystňpuje tu okoğo 90 innych zbiorowisk, w tym wiele rzadkich w innych czňŜciach kraju. Do tej pory stwierdzono na terenie parku wystňpowanie ponad 900 gatunk·w roŜlin naczyniowych, w tym ponad 50 podlegajŃcych ochronie gatunkowej. SŃ to m.in.: Diphasium complanatum, brzoza niska Betula humilis, grzybienie p·ğnocne Nymphaea candida, zimozi·ğ p·ğnocny Linnea borealis, kokuczka kapturkowata Neotianthe cuculata, listera sercowata Listera cordata, wŃtlik bğotny Hammarbya paludosa, arnika g·rska Arnica montana, lilia zğotogğ·w Lilium martagon, konwalia majowa Convallaria maialis, wawrzynek wilczeğyko Daphne mezereum, kalina koralowa Viburnum opulus, pierwiosnka lekarska Primula veris. SzeŜĺ ostatnich gatunk·w naleŨy do pospolitych na terenie parku.

Do roŜlin zagroŨonych w Polsce zaliczanych jest 40 gatunk·w. WŜr·d nich znajdujŃ siň: brzoza niska Betula humilis, goryczka bğotna Gentiana uliginosa, groszek bğotny Lathyrus pisiformis, len austriacki Linum austriacum, rosiczka dğugolistna Drosera anglica, rosiczka okrŃgğolistna Drosera rotundifolia, wŃtlik bğotny Hammarbya paludosa i lipiennik Loesela Liparis Loeselii.

świat zwierzŃt Wigierskiego Parku Narodowego jest bogaty i zr·Ũnicowany. Dotychczas stwierdzono na terenie parku wystňpowanie 43 gatunk·w ssak·w, m.in.: jeleŒ, sarna, ğoŜ, dzik, borsuk, kuna, lis, wydra, wilk. Najbardziej charakterystycznym gatunkiem jest b·br europejski, licznie zasiedlajŃcy brzegi rzek i jezior. W roku 1995 oszacowano jego liczebnoŜĺ na okoğo 300 sztuk. SpoŜr·d ponad 180 gatunk·w ptak·w spotykanych na terenie parku znaczny udziağ majŃ gatunki drapieŨne, coraz rzadsze juŨ w naszej faunie. Wystňpuje tu m.in.: bielik, myszoğ·w, orlik krzykliwy, kania ruda i kania czarna, bğotniak stawowy.

Na wodach parku spotkaĺ moŨna ğabňdzie, liczne gatunki kaczek, perkozy, ğyski, mewy Ŝmieszki oraz rzadziej heğmiatki i tracze nurogňsi.

Fauna ryb liczy okoğo 30 gatunk·w. W wodach parku wystňpujŃ m.in. sielawa, sieja, stynka, leszcz, lin, okoŒ, szczupak, wňgorz oraz reintrodukowane: troĺ jeziorowa i sum. Jednak prawdziwe bogactwo gatunk·w zwierzŃt wystňpuje dopiero wŜr·d fauny bezkrňgowc·w (okoğo 1500 gatunk·w). Niezliczone gatunki owad·w, pajňczak·w, skorupiak·w i innych grup bezkrňgowc·w zamieszkujŃ wszystkie dostňpne Ŝrodowiska.

DuŨa mozaikowatoŜĺ siedlisk i czňsto wysoki stopieŒ ich naturalnoŜci sprzyjajŃ wystňpowaniu bogatych w gatunki zespoğ·w tych organizm·w. Do rzadkich w Polsce gatunk·w bezkrňgowc·w stwierdzonych na terenie parku naleŨŃ m.in.: trzmiele - Schrencka i tajgowy (Bombus schrencki, B. jonellus, Chelostoma foveolatum, obrostka Dasypoda altercator, biegacze Carabus auratus i C. nitens, mieniaki Apatura ilia i A. iris, szlaczkoŒ Colias palaeno, Sphecomyja vittata, wyr·wka Cheilosia longhofferi, Temnostoma apiforme, Merodon rufus.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

9. WALORY PRZYRODNICZE WOJEWčDZTWA

9.5. Lasy

Lasy sŃ charakterystycznym elementem wojew·dztwa podlaskiego. Potwierdza to wysoki stopieŒ lesistoŜci wynoszŃcy 29,2%. Na terenie wojew·dztwa wystňpujŃ 3 duŨe kompleksy leŜne: Puszcza Augustowska, Puszcza KnyszyŒska oraz Biağowieska zlokalizowane wzdğuŨ wschodniej granicy wojew·dztwa.

Puszcza Augustowska - gatunkiem dominujŃcym w drzewostanie jest rodzima sosna (ok. 73%), w p·ğnocnej czňŜci towarzyszy jej Ŝwierk (okoğo 17%). DoŜĺ czňsto wystňpujŃ: olsza, brzoza, dŃb, jesion i osika. Podszycie stanowiŃ krzewy, m.in.: jarzňbina, jağowiec, leszczyna i trzmielina. Ponad 17% stanowiŃ drzewostany w wieku ponad 130 lat. Zbiorowiska borowe zajmujŃ ok. 85% a olsowe 8,5% powierzchni puszczy. Administracjň obszar·w sprawujŃ nadleŜnictwa w: Augustowie, Gğňbokim Brodzie, Maĺkowej Rudzie, Mikasz·wce, Pğaskiej, Szczebrze i Suwağkach.

Puszcza KnyszyŒska - posiada charakter tajgowy, tzn. pod wzglňdem skğadu gatunkowego drzewostanu i typu runa podobna jest do poğudniowej tajgi. PrzewaŨajŃcŃ czňŜĺ jej powierzchni leŜnej porastajŃ gatunki iglaste - sosna zwyczajna (70%) oraz Ŝwierk pospolity (11%). Spotyka siň tu 22 r·Ũne zespoğy roŜlinne, w tym 9 borealnych. Znany nie tylko w kraju jest ekotyp sosny supraskiej, zwanej inaczej sosnŃ masztowŃ. Wyr·Ũnia siň ona prostym pniem, dochodzŃcym do 30 m wysokoŜci, z niewielkŃ koronŃ na szczycie. Od XVI wieku eksportowano tň sosnň do Anglii i Holandii na maszty okrňt·w Ũaglowych. Pod wzglňdem wiekowym w Puszczy KnyszyŒskiej dominujŃ drzewostany piňĺdziesiňcio-, szeŜĺdziesiňcioletnie, co w por·wnaniu z innymi kompleksami leŜnymi w Polsce moŨna uznaĺ za wynik dobry.

Puszcza Biağowieska jest jednym z najwiňkszych obszar·w las·w zbliŨonych do naturalnych na niŨu europejskim. DominujŃcym gatunkiem drzew jest Ŝwierk - ok. 28% powierzchni, sosna 19% olcha 18%, brzoza 12% i dŃb 9%. Liczebnie przewaŨajŃ drzewostany w wieku 70 lat, znaczny udziağ majŃ teŨ drzewostany 130-letnie.

Stan las·w na terenie wojew·dztwa podlaskiego jest dobry. Wedğug badaŒ monitoringowych z 1998 roku opracowanych przez Instytut BadaŒ LeŜnictwa lasy tego obszaru nie sŃ znaczŃco naraŨone na zanieczyszczenia powietrza. Ocena defoliacji wykazuje w wiňkszoŜci uszkodzenia na 11-25% powierzchni, najwiňksze obszary tych uszkodzeŒ stwierdzono na terenie Puszczy Augustowskiej i KnyszyŒskiej.

Najwiňkszy wzrost uszkodzeŒ w latach 1994-1998 zanotowano w zachodniej czňŜci kompleks·w leŜnych w Puszczy Augustowskiej i KnyszyŒskiej, jednakŨe nie przekroczyğ on 10%. Poziom wystňpowania szkodnik·w (brudnica mniszka, borecznik, strzygonia choin·wka, cetyniak, zawisak borowiec, barczatka sosn·wka, osnuja gwiaŦdzista) osiŃgağ przeciňtne wartoŜci na skalach badaŒ, jedynie na terenach wschodnich Puszczy Augustowskiej, zachodnich Puszczy KnyszyŒskiej oraz p·ğnocnych Puszczy Biağowieskiej obserwowano doŜĺ duŨy poziom wystňpowania brudnicy mniszki. Ocena zmian liczebnoŜci szkodnika dla krainy Mazursko-Podlaskiej wykazuje znacznŃ tendencjň wzrostowŃ od okoğo 20 osobnik·w/puğapkň w 1994 roku do ponad 150 w 1998. Podobny trend utrzymuje siň dla obszaru cağego obszaru kraju.

Procentowy udziağ ğadunk·w gğ·wnych jon·w pochodzŃcych z opad·w atmosferycznych wykazywağ, iŨ na cağym terenie krainy Mazursko-Podlaskiej udziağ jon·w alkaicznych i kwaŜnych byğ zr·wnowaŨony (48,8% i 49,1%), pozostağe 2,2% stanowiğy jony metaliczne.

średnioroczne stňŨenia SO2 i NO2 w 1998 roku dla tego obszaru wyniosğy odpowiednio okoğo 5,1 i 4,7 mg/m3, czyli znacznie poniŨej norm dopuszczalnych i byğy najniŨsze w kraju.

9.5.1. LeŜne kompleksy promocyjne

Zmiany zachodzŃce od kilkudziesiňciu lat w Ŝrodowisku nie ominňğy takŨe las·w. światowe zasoby kurczŃ siň z szybkoŜciŃ 30 ha na minutň, jedynie w Europie notowany jest wzrost areağu. W dziejach czğowieka las byğ zawsze Ŧr·dğem r·Ũnych produkt·w, z kt·rych najwaŨniejszym pozostaje drewno. Wsp·ğczeŜnie coraz powszechniejszym staje siň zrozumienie przyrodniczej i spoğecznej roli las·w oraz koniecznoŜci ich ochrony. PragnŃc w spos·b moŨliwie jak najlepszy udostňpniĺ las spoğeczeŒstwu, pokazaĺ istotň nowoczesnej gospodarki leŜnej, w 1995 roku powoğano 7 LeŜnych Kompleks·w Promocyjnych, a rok p·Ŧniej dalsze 3. SŃ to:

ǒ Bory Lubuskie,ǒ Lasy Oliwsko-DarŨlubskie,ǒ Lasy Puszczy Bukowej i Goleniowskiej,ǒ Bory Tucholskie,ǒ Lasy Puszczy Biağowieskiej,ǒ Lasy GostyniŒsko-Wğocğawskie,ǒ Lasy Puszczy Kozienickiej,ǒ Lasy Janowskie,ǒ Lasy Beskidu ślŃskiego,ǒ Lasy Rychtalskie.

ObejmujŃ one najciekawsze obszary leŜne, charakterystyczne dla danego regionu Polski. ĞŃczna ich powierzchnia wynosi okoğo 400 tys. ha las·w. LeŜne Kompleksy Promocyjne majŃ do speğnienia nastňpujŃce cele:

ǒ prowadzenie gospodarki leŜnej na podstawie wszechstronnego rozpoznania stanu biocenozy leŜnej,ǒ trwağe zachowanie lub odtwarzanie naturalnych walor·w lasu metodami racjonalnej gospodarki leŜnej prowadzonej na zasadach ekologicznych,

ǒ integrowanie cel·w gospodarki leŜnej z aktywnŃ ochrony przyrody,ǒ promowanie wielofunkcyjnej i zr·wnowaŨonej gospodarki leŜnej,ǒ prowadzenie prac badawczych i doŜwiadczalnictwa leŜnego,ǒ prowadzenia edukacji ekologicznej spoğeczeŒstwa i szkoleŒ leŜnik·w.

Dla kaŨdego LeŜnego Kompleksu Promocyjnego opracowano specjalne zasady hodowlane i ochronne oraz powoğano radň spoğeczno-naukowŃ, kt·ra jest organem doradczym i opiniotw·rczym dla gospodarujŃcych tam leŜnik·w.

W trosce o przyszğoŜĺ las·w szereg kraj·w na Ŝwiecie, w tym Polska podpisağo konwencjň o prowadzeniu gospodarki w lasach na powyŨszych zasadach. Na terenie wojew·dztwa podlaskiego funkcjonuje leŜny kompleks promocyjny Puszcza Biağowieska utworzony DecyzjŃ Nr 23 Ministerstwa Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa z 8 listopada 1994 roku.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

10. DZIAĞALNOśĹ WIOś W 1999 ROKU

10.1. DziağalnoŜĺ kontrolna

10.1.1. Podstawy prawne Inspekcji Ochrony środowiska

Prawne podstawy funkcjonowania PaŒstwowej Inspekcji Ochrony środowiska okreŜlono w ustawie z dnia 20 lipca 1991 r., kt·ra nağoŨyğa na niŃ obowiŃzek:

ǒ kontrolowania przestrzegania przepis·w prawa o ochronie Ŝrodowiska,ǒ prowadzenia badaŒ stanu Ŝrodowiska,ǒ informowania spoğeczeŒstwa o wynikach tych badaŒ.

W wyniku wprowadzania reformy administracyjnej, PaŒstwowa Inspekcja Ochrony środowiska zostağa przeksztağcona w 1998 roku w Inspekcjň Ochrony środowiska i przejňğa cağoŜĺ obowiŃzk·w PIOś.

10.1.2. Podstawy i cele dziağalnoŜci inspekcyjno-kontrolnej w 1999 roku

Podstawy i cele dziağalnoŜci inspekcyjno-kontrolnej WIOś sŃ corocznie okreŜlane w oparciu o wytyczne Gğ·wnego Inspektoratu Ochrony środowiska, analizň wynik·w dotychczasowej dziağalnoŜci, propozycje przekazane przez Wydziağ Ochrony środowiska Podlaskiego Urzňdu Wojew·dzkiego oraz propozycje zgğaszane przez organy samorzŃdowe z terenu wojew·dztwa. W oparciu o nie tworzony jest roczny plan pracy. W 1999 roku Inspektorat w Biağymstoku zrealizowağ nastňpujŃce cele kontroli:

ǒ ograniczenie uciŃŨliwoŜci zakğad·w szczeg·lnie szkodliwych dla Ŝrodowiska w skali wojew·dztwa,

ǒ ocena wypeğnienia przez inwestor·w wymagaŒ ochrony Ŝrodowiska,ǒ ograniczenie zanieczyszczeŒ emitowanych do powietrza ze Ŧr·değ technologicznych oraz energetycznych,ǒ eliminacja odprowadzania niedostatecznie oczyszczonych Ŝciek·w do w·d powierzchniowych, w szczeg·lnoŜci ochrona zlewni jezior,

ǒ ochrona zasob·w wodnych stanowiŃcych Ŧr·dğo zaspokojenia ludzi w wodň,ǒ ocena prawidğowoŜci postňpowania w zakresie gospodarki odpadami, w tym ocena gospodarki odpadami niebezpiecznymi,

ǒ ocena prawidğowoŜci eksploatacji gminnych wysypisk odpad·w i ich rekultywacji,ǒ ograniczenie uciŃŨliwoŜci zwiŃzanych z ponadnormatywnŃ emisjŃ hağasu,ǒ ograniczenie uciŃŨliwoŜci dla Ŝrodowiska obiekt·w Wojska Polskiego,ǒ ocena realizacji obowiŃzk·w wynikajŃcych z przeciwdziağania nadzwyczajnym zagroŨeniom Ŝrodowiska (NZś),

ǒ kontrola zakğad·w umieszczonych na liŜcie zakğad·w o najwiňkszych zagroŨeniach zawodowych, wytypowanych przez Okrňgowych Inspektor·w Pracy.

BiorŃc pod uwagň specyfikň oraz charakter prowadzonej na terenie wojew·dztwa podlaskiego dziağalnoŜci kontrolowanych podmiot·w gospodarczych wprowadzono do planu dodatkowe cele kontroli, kt·re pozwoliğy oceniĺ:

ǒ efektywnoŜĺ pracy oczyszczalni Ŝciek·w przekazanych do eksploatacji w latach 1994-1999 na terenie byğego wojew·dztwa biağostockiego,

ǒ ograniczenie uciŃŨliwoŜci dla Ŝrodowiska podmiot·w gospodarczych w skali gmin,ǒ wypeğnianie wymog·w ochrony Ŝrodowiska na terenach rekreacyjno-turystycznych,

ǒ ograniczenie uciŃŨliwoŜci zakğad·w przemysğu mleczarskiego na terenie byğego wojew·dztwa ğomŨyŒskiego,

ǒ przestrzeganie wymagaŒ ochrony Ŝrodowiska przez uŨytkownik·w instalacji do termicznego przeksztağcania odpad·w szpitalnych.

Podstawowym celem przeprowadzonych przez WIOś kontroli jest wymuszenie na jednostkach organizacyjnych podejmowania dziağaŒ, kt·re w konsekwencji majŃ spowodowaĺ zmniejszenie ich negatywnego wpğywu na Ŝrodowisko. Inspekcja Ochrony środowiska zgodnie z przysğugujŃcymi kompetencjami moŨe zastosowaĺ r·Ũnego rodzaju Ŝrodki dyscyplinujŃce, miňdzy innymi:

ǒ wydaĺ zarzŃdzenia pokontrolne,ǒ wydaĺ decyzjň wyznaczajŃcŃ termin usuniňcia zaniedbaŒ, a w przypadku jej nie zrealizowania, w porozumieniu z wojewodŃ, decyzjň wstrzymujŃcŃ dziağalnoŜĺ zakğadu,

ǒ wymierzyĺ karň pieniňŨnŃ za naruszanie warunk·w korzystania ze Ŝrodowiska,ǒ skierowaĺ wystŃpienia do innych organ·w administracji paŒstwowej, rzŃdowej i samorzŃdu terytorialnego z wnioskiem o podjňcie dziağaŒ zwiŃzanych z ich wğaŜciwoŜciŃ,

ǒ zastosowaĺ karň grzywny (mandat karny),ǒ skierowaĺ wniosek do kolegium do spraw wykroczeŒ i organ·w Ŝcigania.

W przypadku stwierdzenia naruszenia wymagaŒ ochrony Ŝrodowiska, kontrolowane jednostki organizacyjne lub osoby fizyczne, kt·rych dziağalnoŜĺ jest Ŧr·dğem naruszenia wymagaŒ, ponoszŃ koszty pobierania pr·bek oraz wykonywania pomiar·w i analiz. WysokoŜĺ koszt·w ustalana jest decyzjŃ administracyjnŃ przez Podlaskiego Wojew·dzkiego Inspektora Ochrony środowiska.

Zgodnie z obowiŃzujŃcym prawem, w szczeg·lny spos·b traktowane sŃ jednostki, kt·rym wymierzono karň pieniňŨnŃ za nieprzestrzeganie wymagaŒ ochrony Ŝrodowiska, a kt·re realizujŃ inwestycje ochrony Ŝrodowiska.

W przypadku, gdy zakğad realizuje inwestycjň, kt·rej wykonanie i oddanie do uŨytku w okresie nie dğuŨszym niŨ 5 lat spowoduje usuniňcie przyczyny wymierzenia kary pieniňŨnej, Wojew·dzki Inspektor Ochrony środowiska moŨe podjŃĺ decyzjň o odroczeniu terminu pğatnoŜci tej kary. JeŨeli inwestycja zwiŃzana z ochronŃ w·d, powietrza, ochronŃ przed hağasem zostanie zrealizowana w okreŜlonym terminie i zlikwiduje siň przyczynň wymierzenia kary, karň zmniejsza siň o kwotň Ŝrodk·w wğasnych inwestora poniesionych na jej realizacjň. JeŨeli natomiast inwestycja nie zostanie zrealizowana w terminie, karň podwyŨsza siň o 50% i pobiera niezwğocznie po upğywie terminu odroczenia. W przypadku realizacji przedsiňwziňĺ zwiŃzanych z zagospodarowaniem odpad·w - terminowe zakoŒczenie zadania umoŨliwia umorzenie kary w cağoŜci, natomiast nie zrealizowanie zadania w terminie, powoduje podwyŨszenie kary o 100% i wskaŦnik wzrostu cen towar·w i usğug w okresie odroczenia.

10.1.3. Realizacja dziağaŒ inspekcyjno-kontrolnych w 1999 roku

Na terenie wojew·dztwa podlaskiego wedğug danych na 31 grudnia 1999 roku znajdowağo siň 1516 podmiot·w gospodarczych objňtych ewidencjŃ WIOś, kt·re z racji prowadzonej dziağalnoŜci mogğy oddziağywaĺ na Ŝrodowisko i powodowaĺ w nim zmiany.

W 1999 roku Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w Biağymstoku przeprowadziğ og·ğem 741 kontroli w 569 zakğadach i obiektach, wydajŃc 434 zarzŃdzenia pokontrolne.

Wystawiono 114 decyzji o karach ğŃcznych za przekroczenie ustalonych warunk·w korzystania ze Ŝrodowiska na kwotň 711492,9 zğ., w tym:

za wprowadzanie do w·d i do ziemi Ŝciek·w nie odpowiadajŃcych wymaganym warunkom 60 decyzji na kwotň 306542,1 zğ,

za przekroczenie dopuszczalnej emisji zanieczyszczeŒ do powietrza 37 decyzji na kwotň 258316,8 zğ,

za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hağasu w Ŝrodowisku 13 decyzji na kwotň 128162,6 zğ,

za skğadowanie odpad·w 4 decyzje na kwotň 18471,4 zğ.

Z tytuğu wymierzonych kar pieniňŨnych odprowadzono na rzecz:

Narodowego Funduszu Ochrony środowiska i Gospodarki Wodnej: 87572,40 zğ;

Wojew·dzkiego Funduszu Ochrony środowiska i Gospodarki Wodnej: 126645,80 zğ;

Powiatowego Funduszu Ochrony środowiska i Gospodarki Wodnej: 34344,90 zğ;

Gminnego Funduszu Ochrony środowiska i Gospodarki Wodnej: 72565,70 zğ;

Gğ·wnego Inspektoratu Ochrony środowiska: 47303,50 zğ.

10.1.4. Realizacja gğ·wnych cel·w kontroli w 1999 roku

ǒ Ograniczenie negatywnego wpğywu na Ŝrodowisko zakğad·w najbardziej uciŃŨliwych w skali wojew·dztwaǒ Ocena wypeğnienia przez inwestor·w wymagaŒ ochrony Ŝrodowiskaǒ Ograniczenie zanieczyszczeŒ emitowanych do powietrza ze Ŧr·değ technologicznych i energetycznychǒ Eliminacja odprowadzania niedostatecznie oczyszczonych Ŝciek·w do w·d powierzchniowych lub do ziemi

ǒ Ochrona zasob·w wodnych stanowiŃcych Ŧr·dğo zaopatrzenia ludnoŜci w wodň do piciaǒ Ocena prawidğowoŜci postňpowania w zakresie gospodarki odpadami, w tym ocena gospodarki odpadami niebezpiecznymi

ǒ Ograniczenie uciŃŨliwoŜci zwiŃzanych z ponadnormatywnŃ emisjŃ hağasuǒ Ograniczenie uciŃŨliwoŜci dla Ŝrodowiska obiekt·w Wojska Polskiegoǒ Ocena realizacji obowiŃzk·w wynikajŃcych z przeciwdziağania nadzwyczajnym zagroŨeniom Ŝrodowiskaǒ Przeciwdziağanie nielegalnemu transgranicznemu przemieszczaniu odpad·wǒ Ocena realizacji ustawy z dnia 13 wrzeŜnia 1996 r. o utrzymaniu czystoŜci i porzŃdku w gminach ǒ Ocena wypeğnienia wymog·w ochrony Ŝrodowiska na terenach rekreacyjno-turystycznychǒ Ograniczenie uciŃŨliwoŜci zakğad·w przemysğu mleczarskiegoǒ Ograniczenie uciŃŨliwoŜci dla Ŝrodowiska niewielkich podmiot·w gospodarczych w skali gminǒ EfektywnoŜĺ pracy oczyszczalni Ŝciek·w przekazanych do eksploatacji w latach 1994-1998 na terenie byğego wojew·dztwa biağostockiego

ǒ Ocena prawidğowoŜci eksploatacji gminnych wysypisk odpad·w i ich rekultywacjiǒ Przestrzeganie wymagaŒ ochrony Ŝrodowiska przez uŨytkownik·w instalacji do termicznego przeksztağcania odpad·w szpitalnych

ǒ Kontrola zakğad·w umieszczonych na liŜcie zakğad·w o najwiňkszych zagroŨeniach zawodowych, wytypowanych przez Okrňgowych Inspektor·w Pracy

ǒ DziağalnoŜĺ interwencyjna w 1999 roku

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

Ograniczenie negatywnego wpğywu na Ŝrodowisko zakğad·w najbardziej uciŃŨliwych w skali wojew·dztwa

1 stycznia 1999 roku na liŜcie zakğad·w najbardziej uciŃŨliwych dla Ŝrodowiska na terenie wojew·dztwa podlaskiego znajdowağo siň 19 zakğad·w. W 1999 roku, ze wzglňdu na istotne zmiany w ocenie uciŃŨliwoŜci zakğad·w zaszğy nastňpujŃce zmiany w "liŜcie wojew·dzkiej". Z listy skreŜlono nastňpujŃce zakğady i obiekty:

ǒ miasto Sejny, w kt·rym podstawowym problemem ekologicznym byğo odprowadzanie niedostatecznie oczyszczonych Ŝciek·w do w·d powierzchniowych; przekazanie do eksploatacji miejskiej oczyszczalni Ŝciek·w zmniejszyğo wielkoŜci uciŃŨliwoŜci i 1 lipca 1999 roku obiekt ten skreŜlono z listy;

ǒ Sp·ğdzielniň MleczarskŃ "Somlek" w Sok·ğce, gdzie zlikwidowano uciŃŨliwoŜĺ obiektu wynikajŃcŃ z przekroczenia norm hağasu oraz zmodernizowano kotğowniň;

ǒ Przedsiňbiorstwo Produkcji LeŜnej "LAS" w Hajn·wce ze wzglňdu na likwidacjň zakğadu.

Na listň wprowadzono miasto Kolno z uwagi na brak miejskiej oczyszczalni Ŝciek·w i wysypiska odpad·w.

31 grudnia 1999 roku na liŜcie obiekt·w najbardziej uciŃŨliwych dla Ŝrodowiska na terenie wojew·dztwa podlaskiego znajdowağo siň 17 podmiot·w. SŃ to:

1. Zakğady Mleczarskie w Biağymstoku - Oddziağ Sp·ğki "MITEX" w Warszawie

2. Elektrociepğownia S. A. w Biağymstoku

3. Przedsiňbiorstwo "GRYFSKAND" w Hajn·wce

4. Przedsiňbiorstwo PaŒstwowe Cukrownia "ĞAPY" w Ğapach

5. Sp·ğdzielnia Mleczarska "BIELMLEK" w Bielsku Podlaskim

6. "FURNEL" International Ltd. Sp. z o.o. w Hajn·wce

7. Miejskie Przedsiňbiostwo Rob·t Drogowych Sp. z o.o. w Biağymstoku z/s w Hryniewiczach

8. ZEC III - Miejskie Przedsiňbiorstwo Energetyki Cieplnej w Biağymstoku

9. Zakğady Naprawcze Taboru Kolejowego S. A. w Ğapach

10. Gmina Siemiatycze - Mogilnik w Anusinie

11. Miasto Biağystok - Skğadowisko Odpad·w Komunalnych dla m. Biağegostoku w Hryniewiczach

12. Miasto Wasilk·w - Skğadowisko Odpad·w Komunalnych w Studziankach

13. Miasto Ğapy - Skğadowisko Odpad·w Komunalnych w Uhowie

14. Zakğady Pğyt Wi·rowych S.A. w Grajewie

15. Zambrowskie Ciepğownictwo i WodociŃgi Sp. z o.o. w Zambrowie

16. Okrňgowa Sp·ğdzielnia Mleczarska w Zambrowie

17. Miasto Kolno

W 1999 roku przeprowadzono og·ğem 28 kontroli w 17 obiektach z "listy wojew·dzkiej". W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 6 zarzŃdzeŒ pokontrolnych, kt·re dotyczyğy nastňpujŃcych zagadnieŒ:

ǒ uregulowania stanu formalnoprawnego w zakresie emisji zanieczyszczeŒ do powietrza w Miejskim Przedsiňbiorstwie Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. w Biağymstoku - Zakğad Energetyki Cieplnej Nr 3,

ǒ uregulowania stanu formalnoprawnego w zakresie gospodarki odpadami na skğadowisku odpad·w komunalnych dla Biağegostoku w Hryniewiczach,

ǒ wğaŜciwej eksploatacji ujňcia wody Okrňgowej Sp·ğdzielni Mleczarskiej w Zambrowie - Oddziağu Produkcyjnego w MňŨeninie,

ǒ zlikwidowania nieszczelnoŜci na kanale spalin w Sp·ğdzielni Mleczarskiej "Somlek" w Sok·ğce,

ǒ uszczelnienia podğoŨa w magazynie przepracowanego oleju w Miejskim Przedsiňbiorstwie Rob·t Drogowych Sp. z o.o. w Biağymstoku z/s w Hryniewiczach

ǒ terminowego uiszczania opğat za wprowadzanie zanieczyszczeŒ do powietrza w zakğadzie "Furnel" S.A. w Warszawie Oddziağ Pomocniczo-Usğugowy w Hajn·wce.

W przypadku stwierdzenia naruszenia okreŜlonych w decyzjach warunk·w korzystania ze Ŝrodowiska wymierzono kary pieniňŨne. ĞŃcznie wydano 18 decyzji, w tym 11 wymierzajŃcych dobowe kary pieniňŨne za przekroczenie dopuszczalnych warunk·w wprowadzania Ŝciek·w do w·d powierzchniowych lub do ziemi i 7 wymierzajŃcych godzinowe kary pieniňŨne za przekroczenie dopuszczalnej emisji zanieczyszczeŒ do powietrza.

W szeregu zakğad·w przeprowadzono lub prowadzi siň inwestycje majŃce na celu zmniejszenie uciŃŨliwoŜci dla Ŝrodowiska, miňdzy innymi:

ǒ Miasto Kolno - w 1999 roku przystŃpiono do realizacji inwestycji - oczyszczalni Ŝciek·w wsp·lnie z wysypiskiem odpad·w. Budowa wysypiska jest zaawansowana. Oddanie do eksploatacji nowego wysypiska przewiduje siň na wrzesieŒ 2000 roku. Na budowň oczyszczalni i czňŜci sieci kanalizacyjnej opracowana jest dokumentacja. W 1999 roku nie prowadzono prac zwiŃzanych z jej budowŃ. W 2000 roku przewiduje siň budowň przepompowni Ŝciek·w, rurociŃg·w tğocznych i sieci wodociŃgowej.

ǒ Skğadowisko odpad·w komunalnych dla m. Biağegostoku w Hryniewiczach - rozpoczňto budowň kompostowni, planowanej do przekazania do eksploatacji we wrzeŜniu 2001 roku.

ǒ Skğadowisko odpad·w komunalnych gminy Ğapy w Uhowie - trwa budowa nowego wysypiska.

powr·t

Ocena wypeğnienia przez inwestor·w wymagaŒ ochrony Ŝrodowiska

Na podstawie danych uzyskanych przez WIOś z urzňd·w administracji samorzŃdowej i rzŃdowej (decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz pozwolenia na budowň) oraz zgğoszeŒ inwestor·w o oddawaniu obiekt·w do uŨytkowania, przeprowadzono kontrole nowych inwestycji komunalnych majŃcych poprawiĺ stan Ŝrodowiska (oczyszczalnie Ŝciek·w, wysypiska odpad·w komunalnych, kotğownie), jak r·wnieŨ kontrole inwestycji mogŃcych pogorszyĺ stan Ŝrodowiska w rozumieniu ustaw o ochronie i ksztağtowaniu Ŝrodowiska i o zagospodarowaniu przestrzennym.

DziağalnoŜciŃ kontrolnŃ objňto ponadto jednostki, kt·re planujŃ uruchomiĺ dziağalnoŜĺ gospodarczŃ na obszarze Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej w Suwağkach i prowadzŃ niezbňdne inwestycje w tym zakresie, a takŨe motele i parkingi realizowane przy trasach prowadzŃcych w kierunku przejŜĺ granicznych.

Prowadzone dziağania koncentrowağy siň na:

ǒ prawidğowoŜci przygotowania inwestycji i poprawnoŜci prowadzenia procesu inwestycyjnego,ǒ wypeğnianiu przez inwestor·w wymog·w ochrony Ŝrodowiska ustalonych w projekcie technicznym oraz decyzjach wğaŜciwych organ·w,

ǒ wykonaniu wszystkich niezbňdnych zabezpieczeŒ Ŝrodowiska i speğnieniu warunk·w dopuszczalnej emisji zanieczyszczeŒ do w·d, powietrza oraz emisji hağasu przed przekazaniem obiektu do eksploatacji.

Dziağania kontrolne w opisanym zakresie pozwoliğy na wyeliminowanie nieprawidğowoŜci dotyczŃcych zachowania wymog·w ochrony Ŝrodowiska na etapie prowadzenia inwestycji oraz na niedopuszczeniu do przekazania do eksploatacji obiekt·w nie speğniajŃcych wyŨej wymienionych warunk·w.

W ramach cyklu przeprowadzono 63 kontrole w 58 obiektach na r·Ũnych etapach procesu inwestycyjnego. Podstawowe grupy skontrolowanych obiekt·w to:

ǒ zakğady produkcyjne (przetw·rstwo tytoniu, stolarnie, zakğad produkcji laminat·w),ǒ obiekty o charakterze usğugowym (warsztaty samochodwe, zakğady blacharskie, lakiernicze, Ŝlusarskie),ǒ bazy, stacje paliw pğynnych, rurociŃgi przesyğowe ropy naftowej i produkt·w naftowych,ǒ parkingi,ǒ plac·wki handlowe,

ubojnie i zakğady masarnicze,ǒ zakğady gastronomiczne,ǒ obiekty sportowe i rozrywkowe,ǒ hotele, motel, sanatorium w Augustowie,ǒ kotğownie olejowe,ǒ oczyszczalnie Ŝciek·w (gminne, osiedlowe, zakğadowe),ǒ stacja uzdatniania wody.

W wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdzono szereg drobnych uchybieŒ, takich jak:

ǒ brak uregulowania stanu formalnoprawnego w zakresie odprowadzania w·d opadowych, poboru wody z wğasnego ujňcia oraz eksploatacji nowowybudowanych urzŃdzeŒ oczyszczajŃcych Ŝcieki,

ǒ brak wodomierzy na ujňciach wody oraz rejestr·w odczyt·w wskazaŒ wodomierzy,ǒ brak uregulowania stanu formalnoprawnego w zakresie postňpowania z powstajŃcymi odpadami,ǒ brak prowadzenia ewidencji iloŜciowej i jakoŜciowej wytwarzanych odpad·w.

We wszystkich wyŨej wymienionych przypadkach wydano zarzŃdzenia pokontrolne, kt·rymi zobowiŃzano inwestor·w do usuniňcia stwierdzonych nieprawidğowoŜci.

Niewielka ranga tych uchybieŒ nie kwalifikowağa do wstrzymania przekazania obiekt·w do uŨytkowania w trybie art. 20 ustawy o IOś. Wydano 47 postanowieŒ o braku sprzeciwu na przystŃpienie do uŨytkowania nowowybudowanych lub adaptowanych obiekt·w. Jedynie w przypadku Stacji Paliw w Waliğach (gmina Gr·dek) naleŨŃcej do zakğadu "PRONAR" w Narwi, Podlaski Wojew·dzki Inspektor Ochrony środowiska w Biağymstoku zgğosiğ sprzeciw wobec oddania do eksploatacji inwestycji do czasu speğnienia wymog·w ochrony Ŝrodowiska. W czasie dziağaŒ kontrolnych stwierdzono niezgodnoŜĺ z opracowaniem projektowym w zakresie rozwiŃzaŒ kanalizacji deszczowo-przemysğowej oraz odbiornika Ŝciek·w sanitarnych, co mogğoby doprowadziĺ do zanieczyszczenia Ŝrodowiska gruntowo-wodnego. Po naprawieniu nieprawidğowoŜci przeprowadzono nastňpnŃ kontrolň tego obiektu oraz wydano postanowienie nie zgğaszajŃce sprzeciwu wobec oddania do uŨytku inwestycji.

Wnioski z przeprowadzonego cyklu kontrolnego przedstawiajŃ siň nastňpujŃco:

ǒ nastŃpiğa znaczna poprawa w zakresie przygotowania inwestycji oraz jakoŜci opracowywanych projekt·w,ǒ stosowane sŃ nowoczesne rozwiŃzania technologiczne zar·wno w produkcji, jak i w obiektach bezpoŜrednio chroniŃcych Ŝrodowisko,

ǒ stosowane sŃ materiağy przyjazne dla Ŝrodowiska,ǒ inwestorzy przy realizacji swoich inwestycji wypeğniajŃ warunki przewidziane prawem oraz okreŜlone w decyzjach organ·w administracji.

powr·t

Ograniczenie zanieczyszczeŒ emitowanych do powietrza ze Ŧr·değ technologicznych i energetycznych

W realizacji celu zwr·cono uwagň na emisjň zanieczyszczeŒ technologicznych przede wszystkim z zakğad·w z "listy wojew·dzkiej" oraz na emisjň zanieczyszczeŒ z jednostek Ŝredniej i mağej energetyki, celem wymuszenia podjňcia dziağaŒ zmierzajŃcych do redukcji wielkoŜci emisji tych zanieczyszczeŒ.

DziağalnoŜciŃ kontrolnŃ objňto najwiňksze zakğady energetyki cieplnej i kotğownie osiedlowe, a takŨe zakğady przemysğowe o najwiňkszej w wojew·dztwie emisji zanieczyszczeŒ do powietrza ze Ŧr·değ technologicznych. CzynnoŜci kontrolne dotyczyğy r·wnieŨ dziağaŒ samorzŃd·w zmierzajŃcych do likwidacji tak zwanej niskiej emisji. Dziağania kontrolne prowadzono pod kŃtem:

ǒ oceny dotrzymywania warunk·w decyzji o dopuszczalnej emisji oraz realizacji obowiŃzk·w z nich wynikajŃcych,

ǒ prawidğowoŜci eksploatacji urzŃdzeŒ ochrony powietrza,ǒ realizacji przez zakğady przedsiňwziňĺ zmierzajŃcych do ograniczenia emisji zanieczyszczeŒ do atmosfery, w tym montaŨu urzŃdzeŒ ochronnych, zmiany noŜnik·w energii itp.,

ǒ podejmowania w miastach dziağaŒ zmierzajŃcych do ograniczenia tak zwanej niskiej emisji,ǒ poprawnoŜci naliczania opğat za gospodarcze korzystanie ze Ŝrodowiska.

Gğ·wnym celem prowadzonych dziağaŒ byğo zmniejszenie emisji zanieczyszczeŒ pyğowych i gazowych do atmosfery. ĞŃcznie w 1999 roku przeprowadzono 106 kontroli w 93 obiektach.

W 9 przypadkach stwierdzono przekroczenia warunk·w decyzji o dopuszczalnej emisji i wymierzono kary pieniňŨne. Stwierdzono wystňpowanie szeregu nieprawidğowoŜci, w zwiŃzku z czym wydano 45 zarzŃdzeŒ pokontrolnych dotyczŃcych miňdzy innymi:

ǒ uregulowania stanu formalnoprawnego w zakresie emisji zanieczyszczeŒ do powietrza,ǒ przeksztağcenia emitora zanieczyszczeŒ z agregatu pralniczego z poziomego na pionowy,ǒ zlikwidowania nieszczelnoŜci w instalacji odpylajŃcej,ǒ usuwania pyğu wytrŃcajŃcego siň w procesie odpylania,ǒ wykonania stanowisk pomiarowych i prowadzenia pomiar·w,ǒ stosowania wňgla o dobrych parametrach (Ŝrednio: S - O,5%; popi·ğ - 5,7%),ǒ dokonania pomiar·w stňŨeŒ i wielkoŜci emisji substancji zanieczyszczajŃcych oraz pomiar·w skutecznoŜci odpylania zainstalowanych urzŃdzeŒ odpylajŃcych (po przeprowadzeniu rozruchu ciepğowni),

ǒ uiszczania opğat za gospodarcze korzystanie ze Ŝrodowiska.

Pozostağe zarzŃdzenia w kontrolowanych obiektach dotyczyğy innych komponent·w Ŝrodowiska i zawierağy nastňpujŃce zobowiŃzania:

ǒ uregulowanie stanu formalnoprawnego w zakresie gospodarki Ŝciekowej i gospodarki odpadami,ǒ legalizacja wodomierzy do pomiar·w poboru wody z zakğadowych ujňĺ wody oraz prowadzenie rejestr·w odczyt·w wodomierzy,

ǒ uporzŃdkowanie strefy ochrony bezpoŜredniej studni,ǒ oczyszczenie osadnika tğuszczu,ǒ prowadzenie ewidencji wytwarzanych odpad·w,ǒ przekazanie do unieszkodliwiania odpad·w lakierniczych,ǒ uszczelnienie podğoŨa w magazynach chemicznych,

ǒ zabezpieczenie miejsca gromadzenia odpad·w,ǒ zakaz wydawania serwatki do czasu uszczelnienia terenu z odprowadzeniem odciek·w do szczelnego zbiornika,

ǒ zlikwidowanie przekroczeŒ dopuszczalnych wielkoŜci hağasu na granicy zakğadu.

Ponadto skierowano 3 wystŃpienia z art. 16 ustawy o Inspekcji Ochrony środowiska w sprawie wszczňcia postňpowania przez inne organy - dotyczŃcego braku lub nie realizowania obowiŃzk·w z decyzji o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeŒ do powietrza (Samodzielny Publiczny Szpital Wojew·dzki w Suwağkach, PSS "Spoğem" August·w), bŃdŦ nağoŨenia obowiŃzku ograniczenia uciŃŨliwoŜci (odory pochodzŃce z Zakğadu Produkcji Pasz w Suwağkach).

Kontrole wykazağy m. in. podejmowanie przez szereg zakğad·w przedsiňwziňĺ zwiŃzanych z ograniczeniem emisji zanieczyszczeŒ do powietrza. Mağe jednostki ograniczajŃ emisjň gğ·wnie poprzez wymianň kotğ·w na olejowe lub gazowe, wiňksze przede wszystkim poprzez regulacjň proces·w spalania, stosowanie lepszego jakoŜciowo wňgla - o obniŨonej zawartoŜci siarki.

Na uwagň zasğuguje podejmowanie przez wğadze miast modernizacji system·w ciepğowniczych, majŃcych na celu likwidacjň wielu mağych kotğowni i przyğŃczenie obiekt·w do sieci cieplnej miasta, wymianň kotğ·w na olejowe i gazowe. Pozwoli to na likwidacjň tzw. niskiej emisji i znacznie ograniczy iloŜĺ zanieczyszczeŒ emitowanych do atmosfery.

powr·t

Eliminacja odprowadzania niedostatecznie oczyszczonych Ŝciek·w do w·d powierzchniowych lub do ziemi

Ze wzglňdu na specyfikň terenu, w szczeg·lnoŜci p·ğnocnej czňŜci wojew·dztwa o unikalnych walorach przyrodniczych, zawierajŃcŃ duŨe kompleksy jezior, w tym wiele zbiornik·w podlegajŃcych szczeg·lnej ochronie (poğoŨone m.in. na obszarze parku narodowego, krajobrazowego oraz rezerwat·w przyrody), ograniczenie dopğywu zanieczyszczeŒ do w·d powierzchniowych uznano za jeden z priorytet·w w dziağalnoŜci Inspektoratu.

Dziağania kontrolne w 1999 roku koncentrowano na nastňpujŃcych zagadnieniach:

ǒ realizacji inwestycji ochrony w·d: oczyszczalni Ŝciek·w i kanalizacji sanitarnej, w szczeg·lnoŜci na terenach wiejskich; wprowadzanie wysokoefektywnych metod oczyszczania Ŝciek·w,

ǒ prawidğowoŜci eksploatacji zakğadowych oczyszczalni Ŝciek·w,ǒ ograniczeniu wielkoŜci ğadunku zanieczyszczeŒ odprowadzanych do w·d powierzchnioǒ wych miňdzy innymi z mleczarni i gorzelni rolniczych zlokalizowanych na terenie wojew·dztwa,ǒ prawidğowoŜci rozwiŃzaŒ gospodarki Ŝciekowej w obiektach turystycznych.

Dziağania kontrolne oraz postňpowanie pokontrolne doprowadziğy do zmniejszenia ğadunku zanieczyszczeŒ odprowadzanych do odbiornik·w oraz do poprawy jakoŜci w·d powierzchniowych. ĞŃcznie przeprowadzono w 1999 roku 83 kontrole w 71 obiektach, w tym 14 kontroli oczyszczalni Ŝciek·w na etapie budowy.

W wyniku kontroli wydano szereg zarzŃdzeŒ pokontrolnych. ZarzŃdzenia najczňŜciej dotyczyğy nastňpujŃcych zagadnieŒ:

ǒ uregulowania stanu formalnoprawnego w zakresie poboru wody podziemnej oraz odprowadzaniǒ a Ŝciek·w do w·d powierzchniowych i ziemi,ǒ zaprzestania odprowadzania Ŝciek·w do rzeki,ǒ zamontowania wodomierzy i prowadzenia rejestr·w poboru wody,ǒ doprowadzenia do wğaŜciwego stanu technicznego urzŃdzeŒ oczyszczajŃcych Ŝcieki i urzŃdzeŒ do poboru wody.

Wprzypadku stwierdzenia przekroczeŒ dopuszczalnych warunk·w wprowadzania Ŝciek·w do w·d powierzchniowych lub do ziemi wydano decyzje wymierzajŃce dobowe kary pieniňŨne.

W jednym przypadku PPUH "STAN" w Poddub·wku koğo Suwağk wydano decyzjň administracyjnŃ z art. 28 Prawa wodnego dotyczŃcŃ usuniňcia zaniedbaŒ z zakresu gospodarki wodno-Ŝciekowej, polegajŃcych na okresowym odprowadzaniu do Ŝrodowiska nie oczyszczonych Ŝciek·w z terenu zakğadu. Decyzja zostağa wykonana.

NağoŨono jeden mandat karny za wprowadzanie Ŝciek·w bez oczyszczenia do Ŝrodowiska (PPUH "LAKTOPOL" Zakğad Nr 1 w Suwağkach).

Wynikiem kontroli z tego zakresu byğo teŨ skierowanie wystŃpienia z art. 16 ustawy o Inspekcji Ochrony środowiska w sprawie wszczňcia postňpowania przez W·jta Gminy Raczki dot. wyeliminowania podğŃczeŒ Ŝciek·w do sieci drenarskiej i row·w melioracyjnych we wsiach Bakaniuk, Franciszkowo, J·zefowo.

Prowadzone przez Inspektorat dziağania kontrolne pozwoliğy na uzyskanie w 1999 roku nastňpujŃcych efekt·w:

ǒ zlikwidowanie 10 wylo

ǒ t·w Ŝciek·w niedostatecznie oczyszczonych - w Augustowie: wylot Ŝciek·w z obiekt·w ODGW do Kanağu Bystrego, w Biağymstoku: Hotel "LEśNY", Przedsiňbiorstwo Produkcyjno-Handlowe "SILIKATY - BIAĞYSTOK" Sp·ğka z o.o.; w Haj

ǒ n·wce: Areszt śledczy; w Lewkowie: Przedsiňbiorstwo Ceramiki Budowlanej; w Sejnach: Sp·ğdzielnia Mieszkaniowa, osiedle komunalne w centrum miasta, SP Zesp·ğ Opieki Zdrowotnej, Zesp·ğ Szk·ğ Rolniczych, Liceum Og·lnoksztağcŃce; w Suwağkach: wylot, kt·rym okresowo odpğywağy Ŝcieki z PPUH "LAKTOPOL" do rowu. ścieki z wymienionych obiekt·w zostağy skierowane do oczyszczalni miejskich lub gminnych.

ǒ oddanie do eksploatacji w poğowie sierpnia 1999 roku oczyszczalni Ŝciek·w gminy Rutki, zlokalizowanej na terenie wsi MňŨenin, rozwiŃzağo problem oczyszczania Ŝciek·w dla miejscowoŜci Rutki, Oddziağu Produkcyjnego OSM w MňŨeninie, masarni "Miňspol", Zakğadu RzeŦnictwo-Masarstwo w G·rskich, ubojni w Zambrzycach Kr·lach i zakğad·w ŜwiadczŃcych usğugi wywozu nieczystoŜci,

ǒ oddanie do uŨytku oczyszczalni Ŝciek·w dla Miasta i Gminy Nowogr·d w grudniu 1999 roku, kt·ra wyeliminowağa wywoŨenie na nielegalne wylewisko miejskich Ŝciek·w komunalnych z terenu miasta i gminy Nowogr·d.

Ponadto na wniosek organ·w samorzŃdowych pracownicy WIOś brali udziağ w prowadzonych w PrzeroŜli i w Krynkach kontrolach dotyczŃcych odprowadzania Ŝciek·w do kanalizacji burzowej.

Godny uwagi jest fakt, Ũe we wszystkich przekazanych do eksploatacji oraz budowanych oczyszczalniach na terenie wojew·dztwa zastosowane sŃ wysokoefektywne metody oczyszczania Ŝciek·w, zapewniajŃce usuwanie zwiŃzk·w biogennych, wszňdzie teŨ przy rozwiŃzywaniu gospodarki osadowej stosowane bňdŃ urzŃdzenia do odwadniania osadu nadmiernego.

powr·t

Ochrona zasob·w wodnych stanowiŃcych Ŧr·dğo zaopatrzenia ludnoŜci w wodň do picia

Realizacja celu przewidywağa objňcie kontrolŃ uciŃŨliwych zakğad·w i prowadzonych inwestycji zlokalizowanych w zlewniach rzek, stanowiŃcych ujňcia wody pitnej dla miast wojew·dztwa, a takŨe zakğad·w znajdujŃcych siň w pobliŨu miejskich ujňĺ w·d podziemnych, mogŃcych mieĺ wpğyw na stan czystoŜci w·d. W trakcie kontroli zwr·cono uwagň na wszelkie nieprawidğowoŜci w zakresie gospodarki wodno-Ŝciekowej i gospodarki odpadami oraz przestrzegania wymogu art. 42 ust. 1 ustawy Prawo wodne ustalajŃcego zasadň, iŨ zasoby w·d podziemnych przeznaczone sŃ przede wszystkim na zaspokojenie potrzeb ludnoŜci.

Dziağania kontrolne koncentrowağy siň na:

ǒ ocenie jakoŜci w·d podawanych do sieci wodociŃgowej miast i wsi (na podstawie dostňpnych badaŒ terenowych stacji sanitarno-epidemiologicznych),

ǒ prawidğowoŜci utrzymania urzŃdzeŒ do poboru wody,ǒ prawidğowoŜci wyznaczenia i zagospodarowania stref ochronnych ujňĺ wody,ǒ okreŜleniu potencjalnych Ŧr·değ zanieczyszczenia tych w·d oraz zinwentaryzowaniu ich.

Dziağania kontrolne pozwoliğy na ocenň potencjalnego zagroŨenia jakoŜci w·d podziemnych sğuŨŃcych przede wszystkim do zaopatrzenia ludnoŜci w wodň do picia oraz na wyeliminowanie - w wyniku dalszych dziağaŒ kontrolnych (Ŧr·dğa zagroŨeŒ) i postňpowania pokontrolnego - moŨliwych Ŧr·değ zanieczyszczeŒ.

W 1999 roku skontrolowano 8 obiekt·w zlokalizowanych w dorzeczach rzek zasilajŃcych ujňcia wody dla aglomeracji biağostockiej. Byğy to: miejskie oczyszczalnie Ŝciek·w w Ğapach, Sok·ğce i Czarnej Biağostockiej, osiedlowa oczyszczalnia Ŝciek·w w Michağowie, oczyszczalnie Ŝciek·w zakğad·w mleczarskich w Michağowie, Dolistowie i Krypnie, zakğadowa oczyszczalnia Ŝciek·w Fabryki Maszyn Rolniczych "BIAFAMAR" S. A. w Czarnej Biağostockiej.

Stan formalnoprawny w zakresie odprowadzania Ŝciek·w z wyŨej wymienionych obiekt·w jest uregulowany, opğaty za szczeg·lne korzystanie z w·d sŃ uiszczane na bieŨŃco.

W jednym przypadku stwierdzono raŨŃce przekroczenie warunk·w wprowadzania Ŝciek·w do w·d powierzchniowych. W ramach zarzŃdzeŒ pokontrolnych zobowiŃzano MonieckŃ Sp·ğdzielniň MleczarskŃ w MoŒkach do wğaŜciwej eksploatacji zakğadowej oczyszczalni Ŝciek·w w Krypnie, nie dopuszczajŃcej do odprowadzania ğŃcznie ze Ŝciekami oczyszczonymi osadu czynnego.

Og·ğem wydano 4 zarzŃdzenia pokontrolne, z kt·rych pozostağe dotyczyğy wğaŜciwej gospodarki odpadami oraz ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem.

W 4 skontrolowanych obiektach wystŃpiğy przekroczenia dopuszczalnych stňŨeŒ zanieczyszczeŒ w odprowadzanych Ŝciekach. W sumie wydano 8 decyzji wymierzajŃcych dobowe kary pieniňŨne za naruszanie warunk·w wprowadzania Ŝciek·w do w·d powierzchniowych, w tym 4 decyzje zmieniajŃce wymiar kary pieniňŨnej dobowej w zwiŃzku z wejŜciem w Ũycie 16 lipca 1999 roku rozporzŃdzenia Rady Ministr·w z dnia 25 czerwca 1999 r. zmieniajŃcego rozporzŃdzenie w sprawie zasad i trybu ustalania kar pieniňŨnych za naruszanie warunk·w, jakim powinny odpowiadaĺ Ŝcieki wprowadzane do w·d lub do ziemi oraz wsp·ğczynnik·w r·ŨnicujŃcych wysokoŜĺ kar pieniňŨnych.

Kontrola zakğad·w odprowadzajŃcych Ŝcieki do ziemi w pobliŨu gğňbinowych ujňĺ w·d dotyczyğa 2 podmiot·w:

ǒ w masarnii "APIS" s.c. w Podg·rzu k/ĞomŨy Ŝcieki z zakğadowej oczyszczalni sŃ odprowadzane do ziemi w pobliŨu ujňcia wody gğňbinowej dla ĞomŨy; kontrola nie wykazağa negatywnego oddziağywania na zasoby wodne; jakoŜĺ odprowadzanych Ŝciek·w przekracza dopuszczalne stňŨenia okreŜlone w pozwoleniu wodnoprawnym,

ǒ w masarni "Bekon" w Jedwabnem Ŝcieki technologiczne w przewaŨajŃcej czňŜci byğy odprowadzane bez oczyszczania do ziemi w pobliŨu miejskiego ujňcia wody; wydano zarzŃdzenia pokontrolne zobowiŃzujŃce do wywozu cağej iloŜci Ŝciek·w na miejskŃ oczyszczalniň; wğaŜciciel zakğadu czyni r·wnieŨ starania budowy kolektora odprowadzajŃcego Ŝcieki z zakğadu do kanalizacji sanitarnej; nie stwierdzono bezpoŜredniego negatywnego wpğywu Ŝciek·w na jakoŜĺ w·d pobieranych z ujňcia.

Ponadto skontrolowano masarniň "Miňspol" w Rutkach, kt·ra do poğowy sierpnia 1999 roku gromadziğa Ŝcieki produkcyjne w zbiornikach bezodpğywowych w pobliŨu ujňcia wody eksploatowanego przez GS "SCh" w Rutkach. Nastňpnie Ŝcieki byğy wywoŨone na pola. Po oddaniu do eksploatacji gminnej oczyszczalni Ŝciek·w zlokalizowanej w MňŨeninie Ŝcieki z masarni sŃ wywoŨone na tň oczyszczalniň. Nie stwierdzono pogorszenia siň jakoŜci w·d z ujňcia GS "SCh" w Rutkach.

Kontrola ujňĺ w·d podziemnych oraz zakğad·w zlokalizowanych na obszarze ich stref ochronnych objňğa 20 podmiot·w, w tym 2 obiekty zlokalizowane w strefie ochronnej ujňcia wody w Suwağkach. W przypadku stwierdzenia nieprawidğowoŜci wydano zarzŃdzenia pokontrolne, kt·re dotyczyğy przede wszystkim uregulowania stanu formalnoprawnego ujňĺ wody, zamontowania wodomierzy, prowadzenia rejestr·w poboru wody, doprowadzenia do wğaŜciwego stanu technicznego urzŃdzeŒ. Zakğady zlokalizowane w strefie ochronnej ujňcia wody zobowiŃzywano m.in. do poprawy rozwiŃzaŒ gospodarki Ŝciekowej. Jedna kontrola zakoŒczyğa siň wydaniem postanowienia dotyczŃcego nie zgğoszenia sprzeciwu do przekazania do uŨytkowania parkingu zlokalizowanego w strefie ochronnej ujňcia.

powr·t

Ocena prawidğowoŜci postňpowania w zakresie gospodarki odpadami, w tym ocena gospodarki odpadami niebezpiecznymi

Maksymalizacja gospodarczego wykorzystania odpad·w jest r·wnieŨ jednym z priorytetowych cel·w polityki ekologicznej PaŒstwa, dlatego teŨ prowadzone dziağania kontrolne zmierzağy do prawidğowego unieszkodliwiania bŃdŦ gospodarczego wykorzystania odpad·w, jak teŨ ujawnienia skğadowisk odpad·w, kt·re sŃ eksploatowane nieprawidğowo i nielegalnie bez wymaganych zezwoleŒ wğaŜciwych organ·w, w celu uregulowania stanu formalnoprawnego.

Dziağania kontrolne prowadzono w oparciu o przepisy ustawy o odpadach i skupiağy siň przede wszystkim na nastňpujŃcych sprawach:

ǒ prawidğowoŜĺ postňpowania z powstajŃcymi odpadami (wykorzystywanie, unieszkodliwianie) w zakğadach i gminach, w tym realizacja selektywnej zbi·rki odpad·w, recyklingu,

ǒ posiadanie przez jednostki prowadzŃce dziağalnoŜĺ, w wyniku kt·rej powstajŃ odpady, zezwolenia wğaŜciwego organu oraz przestrzeganie warunk·w w nim okreŜlonych,

ǒ prowadzenie ewidencji iloŜciowej i jakoŜciowej odpad·w,ǒ prawidğowoŜĺ eksploatacji urzŃdzeŒ do unieszkodliwiania odpad·w, w tym skğadowisk odpad·w.

W zakresie gospodarki odpadami niebezpiecznymi przeprowadzono kontrole sprawdzajŃce w zakğadach, w kt·rych stwierdzono nieprawidğowoŜci podczas realizacji cykli kontrolnych z lat 1994-1997. Poprawň prowadzonej obecnie gospodarki odpadowej uznano za drugi priorytetowy kierunek dziağaŒ w 1999 roku. Prowadzone dziağania kontrolne w tym zakresie polegağy na:

ǒ ocenie prawidğowoŜci postňpowania z odpadami niebezpiecznymi, stosowanych metod zagospodarowania i unieszkodliwiania odpad·w,

ǒ prawidğowoŜci eksploatacji urzŃdzeŒ do unieszkodliwiania odpad·w niebezpiecznych,ǒ ocenie moŨliwoŜci zmniejszenia iloŜci niezagospodarowanych, niewykorzystanych gospodarczo odpad·w,ǒ posiadaniu przez jednostki wytwarzajŃce, transportujŃce, wykorzystujŃce lub unieszkodliwiajŃce odpady niebezpieczne niezbňdnych zezwoleŒ.

Efektem dziağaŒ byğo zmniejszenie iloŜci odpad·w trafiajŃcych na skğadowiska, poprawa warunk·w realizacji nowych i eksploatacji istniejŃcych skğadowisk i zakğad·w unieszkodliwiania odpad·w, wprowadzenie na szerszŃ skalň selektywnej zbi·rki i recyklingu odpad·w, a takŨe ograniczenie uciŃŨliwoŜci dla Ŝrodowiska odpad·w niebezpiecznych.

W roku 1999 Inspektorat przeprowadziğ 65 kontroli w 61 obiektach, w tym 11 obiektach sğuŨby zdrowia.

Stwierdzono brak rozwiŃzaŒ kompleksowych w zakresie postňpowania z odpadami szpitalnymi. Kontrolowane jednostki nie posiadağy decyzji na wytwarzanie odpad·w lub decyzje te nie obejmowağy wszystkich rodzaj·w wytwarzanych odpad·w, nie prowadzono w nich peğnej ewidencji iloŜciowej i jakoŜciowej wytwarzanych odpad·w, nie stosowano obowiŃzujŃcych procedur dot. przekazywania odpad·w niebezpiecznych innym jednostkom.

Szpitale wojew·dzkie w ĞomŨy i w Suwağkach nie uregulowağy stanu formalnoprawnego spalarek odpad·w szpitalnych, kt·re nie odpowiadğy wymaganiom technicznym w zakresie spalania odpad·w niebezpiecznych. Do wszystkich jednostek skierowano zarzŃdzenia pokontrolne, zwiŃzane z koniecznoŜciŃ wyeliminowania powyŨszych nieprawidğowoŜci.

Pozostağe zarzŃdzenia pokontrolne dotyczyğy:

ǒ uregulowania stanu formalnoprawnego w zakresie postňpowania z odpadami, w tym z odpadami niebezpiecznymi (zuŨyte akumulatory),

ǒ uzyskania zezwolenia na wytwarzanie odpad·w,ǒ prowadzenia ewidencji wytwarzanych odpad·w,ǒ uregulowaŒ prawnych w zakresie przekazywania odpad·w do wykorzystania lub unieszkodliwiania innym jednostkom,

ǒ nieprawidğowej klasyfikacji odpad·w,ǒ nieprawidğowoŜci w zakresie unieszkodliwiania odpad·w pogalwanicznych,ǒ usuniňcia z terenu skğadowiska opağu osad·w Ŝciekowych (Zakğad Energetyki Cieplnej, WodociŃg·w i Kanalizacji w Choroszczy Sp. z o.o.).

Wynikiem kontroli, opr·cz zarzŃdzeŒ byğo skierowanie 11 wystŃpieŒ z art. 16 ustawy o Inspekcji Ochrony środowiska do innych organ·w - dotyczŃcych przede wszystkim nieprawidğowoŜci w wydanych przez te organy zezwoleniach na wytwarzanie odpad·w, a takŨe wynikğych podczas kontroli nieprawidğowoŜci zwiŃzanych z uŨytkowaniem obiekt·w budowlanych. Ponadto w wyniku kontroli nağoŨono 2 mandaty karne.

powr·t

Ograniczenie uciŃŨliwoŜci zwiŃzanych z ponadnormatywnŃ emisjŃ hağasu

Realizacja cyklu obejmowağa kontrole najwiňkszych zakğad·w przemysğowych, w kt·rych stwierdzono wczeŜniej nadmiernŃ emisjň hağasu dla kt·rych wojewoda ustaliğ dopuszczalny poziom jego emisji, a takŨe obiekt·w mniejszych, kt·rych dziağalnoŜĺ stwarzağa uciŃŨliwoŜĺ dla otoczenia, w tym dla ludzi. Dziağania kontrolne koncentrowano na:

ǒ ocenie dotrzymywania przez zakğady warunk·w decyzji o dopuszczalnej emisji hağasu do Ŝrodowiska,ǒ realizacji przedsiňwziňĺ zmierzajŃcych do ograniczenia emisji hağasu.

WyŨej wymienione dziağania doprowadziğy do ograniczenia emisji hağasu do Ŝrodowiska, zmniejszenia uciŃŨliwoŜci zakğad·w produkcyjnych, przemysğowych dla ludzi i Ŝrodowiska.

ǒ W 1999 roku przeprowadzono 67 kontroli w zakresie ochrony Ŝrodowiska przed hağasem w 59 zakğadach. 20 kontroli dokonano w wyniku interwencji mieszkaŒc·w posesji poğoŨonych w pobliŨu obiekt·w emitujŃcych hağas.

W 37 zakğadach wykonano pomiary emisji hağasu do Ŝrodowiska. Badania wykazağy wystňpowanie w czňŜci przypadk·w ponadnormatywnego hağasu na przylegğych chronionych terenach mieszkalnych w porze dziennej i nocnej, w zwiŃzku z czym wydano 25 decyzji o naliczeniu dobowej kary pieniňŨnej. W 2 wypadkach wystŃpiono o wydanie decyzji o dopuszczalnych wielkoŜciach hağasu przenikajŃcego do Ŝrodowiska.

W wielu zakğadach podjňto dziağania inwestycyjne na rzecz wyeliminowania ponadnormatywnego hağasu. WŜr·d nich naleŨy wymieniĺ:

ǒ "Drewexpol" s.c. w Kleszczelach - obudowano cyklon pyğ·w i trocin, wykonano obudowy dŦwiňkochğonne na wentylatorach wyciŃgowych z hali parkieciarni,

ǒ "Domex" Zakğad Drzewny w Waliğach - wykonano prace remontowe przy napňdach silnik·w suszarni, rozpoczňto prace przy obudowie suszarni,

ǒ "Biaglass" sp. z o.o. w Biağymstoku - zainstalowano tğumiki do instalacji spalin odlotowych z wyciŃg·w, wymieniono stacjonarne wentylatory strumieniowe na cichobieŨne podwieszane na hali formowania rňcznego,

ǒ "Polpled" sp. z o.o. w Biağymstoku - wykonano obudowy zespoğu 4 wentylator·w odpylajŃcych, wybudowano ekran akustyczny na granicy dziağki zakğadu z terenami mieszkalnymi,

ǒ Sklep spoŨywczy w Kolnie - ograniczono emisjň hağasu do Ŝrodowiska,ǒ Augustowska Sp·ğdzielnia Mleczarska w Augustowie - dokonano wymiany skraplaczy i remontu instalacji chğodniczej, rozbudowano ekran dŦwiňkochğonny i wykonano dodatkowo osğony dŦwiňkochğonne, wymieniono stolarkň okiennŃ; zakğad korzystağ z odroczenia terminu pğatnoŜci kary pieniňŨnej.

Inne zakğady, kt·re w dalszym ciŃgu powodujŃ emisjň ponadnormatywnego hağasu do Ŝrodowiska podejmujŃ pr·by jego wyeliminowania poprzez stosowanie doraŦnych Ŝrodk·w, kt·re nie zawsze gwarantujŃ osiŃgniňcie wartoŜci dopuszczalnych na granicy chronionych teren·w mieszkalnych. BiorŃc pod uwagň r·ŨnorodnoŜĺ Ŧr·değ i wğaŜciwoŜci fizyczne rozprzestrzeniania siň fal dŦwiňkowych (odbicia), nawet niewielkie zmniejszenie poziomu hağasu wymaga duŨego nakğadu wiedzy, prac i Ŝrodk·w finansowych. Prace zmierzajŃce do wyciszenia hağasu wykonywane sŃ na og·ğ sposobem gospodarczym, bez dokumentacji projektowej, co powoduje, Ũe w niekt·rych zakğadach efekty wyciszenia urzŃdzeŒ i poprawy klimatu akustycznego przeciŃgajŃ siň w czasie.

powr·t

Ograniczenie uciŃŨliwoŜci dla Ŝrodowiska obiekt·w Wojska Polskiego

Cykl kontrolny byğ kontynuacjŃ dziağaŒ prowadzonych w stosunku do obiekt·w Wojska Polskiego w latach ubiegğych. Jego celem byğo wyegzekwowanie nağoŨonych w·wczas obowiŃzk·w. Kompleksowo kontrolowano zagadnienia ochrony Ŝrodowiska w jednostkach wojskowych z poğoŨeniem gğ·wnego nacisku na ochronň powietrza i zagospodarowanie odpad·w. Efektem dziağaŒ kontrolnych powinno byĺ zmniejszenie uciŃŨliwoŜci dla Ŝrodowiska obiekt·w Wojska Polskiego.

W roku 1999 dokonano kontroli sprawdzajŃcych w nastňpujŃcych jednostkach wojskowych:

ǒ Jednostka Wojskowa Nr 2186 w Nieznanym Borze (dotyczy obiekt·w rozformowanej Jednostki Wojskowej 3748 w Nurcu Stacji, podlegğych dow·dztwu Jednostki Wojskowej w Nieznanym Borze). W wyniku dokonanej kontroli ustalono, Ũe eksploatowane obiekty b. Jednostki Wojskowej 3748 w Nurcu Stacji posiadajŃ w peğni uregulowany stan formalno-prawny we wszystkich komponentach Ŝrodowiska. Pobrane do analizy fizykochemicznej pr·by Ŝciek·w odprowadzanych do rzeki Nurczyk wykazağy naruszenie ustalonych warunk·w odprowadzania Ŝciek·w, w zwiŃzku z czym wymierzono dobowŃ karň pieniňŨnŃ. Zlikwidowana zostağa uciŃŨliwa kotğownia wňglowa ogrzewajŃca budynki mieszkalne, klub Ũoğnierski i pawilon handlowy. W miejscu w/w kotğowni wybudowana zostağa i oddana do uŨytku kotğownia opalana olejem opağowym.

ǒ Jednostka Wojskowa Nr 2186 w Nieznanym Borze. W wyniku kontroli ustalono, Ũe Jednostka Wojskowa nie posiada decyzji Starosty Powiatowego zezwalajŃcej na wytwarzanie odpad·w niebezpiecznych oraz decyzji W·jta Gminy Hajn·wka ustalajŃcej miejsce i spos·b skğadowania odpad·w przeznaczonych do wykorzystania na terenie jednostki. Ponadto Jednostka wojskowa nie prowadzi iloŜciowej i jakoŜciowej ewidencji wytwarzanych odpad·w zgodnie z obowiŃzujŃcymi wzorami dokument·w. W zwiŃzku ze stwierdzonymi nieprawidğowoŜciami wydano zarzŃdzenie pokontrolne, kt·rym zobowiŃzano jednostkň do uzyskania stosownych decyzji oraz prowadzenia ewidencji wytwarzanych odpad·w. Pobrane do analizy pr·by Ŝciek·w odprowadzanych do ziemi wykazağy przekroczenie ustalonych ğadunk·w zanieczyszczeŒ, w zwiŃzku z czym wymierzona zostağa kara pieniňŨna.

ǒ Jednostka Wojskowa Nr 1451 w Biağymstoku. W wyniku kontroli ustalono, Ũe jednostka posiada w peğni uregulowany stan formalnoprawny we wszystkich kontrolowanych komponentach Ŝrodowiska. Nie stwierdzono naruszeŒ wymog·w ochrony Ŝrodowiska, ustalonych przepisami prawa oraz decyzjami administracyjnymi. Prowadzone sŃ dziağania zmierzajŃce do likwidacji istniejŃcych uciŃŨliwych kotğowni wňglowych i budowy 4 kotğowni olejowo-gazowych zabezpieczajŃcych w peğni jednostkň w energiň cieplnŃ. Rozpoczňcie prac przewidziane jest w I p·ğroczu 2000 r.

ǒ Jednostka Wojskowa w Osowcu. Kontrola wykazağa nieznaczne przekroczenia dopuszczalnych wartoŜci zawiesiny i fosforu og·lnego w Ŝciekach odprowadzanych do odbiornika, za co ustalono dobowŃ karň pieniňŨnŃ. Stwierdzono r·wnieŨ nieprawidğowoŜci w gospodarce osadami, wydano zarzŃdzenia pokontrolne zobowiŃzujŃce do usuniňcia uchybieŒ.

ǒ Jednostka Wojskowa w Czerwonym Borze. W czasie kontroli stwierdzono nieprawidğowŃ pracň oczyszczalni Ŝciek·w (przekroczenie azotu amonowego o 50%) oraz przekroczenia dopuszczalnej emisji zanieczyszczeŒ do atmosfery. Wydano zarzŃdzenia pokontrolne zobowiŃzujŃce do poprawy efektywnoŜci oczyszczalni i usuniňcia nieprawidğowoŜci w pracy urzŃdzeŒ kotğowni. Wydano decyzje o karze dobowej za naruszanie ustalonych warunk·w odprowadzania Ŝciek·w oraz o karze godzinowej za emisjň zanieczyszczeŒ do powietrza.

ǒ Jednostka Wojskowa w Suwağkach. Podczas kontroli szczeg·lnŃ uwagň zwr·cono na sprawy ochrony powietrza oraz zagospodarowanie odpad·w. Nie stwierdzono nieprawidğowoŜci w zakresie spraw eksploatacyjnych i formalnoprawnych, jedynie drobne uchybienia zwiŃzane z przyjňtŃ formŃ prowadzenia ewidencji rodzaj·w zanieczyszczeŒ wprowadzanych do powietrza oraz rejestru poboru wody. Wydano zarzŃdzenia pokontrolne.

powr·t

Ocena realizacji obowiŃzk·w wynikajŃcych z przeciwdziağania nadzwyczajnym zagroŨeniom Ŝrodowiska

W ramach realizacji celu kontynuowano dziağania kontrolne w zakresie NZś podczas kontroli kompleksowych zakğad·w oraz dziağania kontrolne we wsp·ğpracy z PaŒstwowŃ StraŨŃ PoŨarnŃ, w jednostkach organizacyjnych bňdŃcych potencjalnymi sprawcami NZś.

Zasadnicze zagadnienia kontroli to:

ǒ analiza i ocena zagroŨeŒ wynikajŃcych z eksploatacji urzŃdzeŒ bňdŃcych Ŧr·dğem nzŜ,ǒ aktualizacja danych o potencjalnych Ŧr·dğach nzŜ w zakresie niezbňdnym do weryfikacji rejestru potencjalnych sprawc·w nzŜ,

ǒ sporzŃdzenie listy jednostek zobowiŃzanych do opracowania raport·w bezpieczeŒstwa oraz plan·w operacyjno-ratowniczych (zgodnie ze znowelizowanŃ ustawŃ o ochronie i ksztağtowaniu Ŝrodowiska),

ǒ ocena realizacji przedsiňwziňĺ zmierzajŃcych do zmniejszenia potencjalnych zagroŨeŒ,ǒ ocena realnych moŨliwoŜci likwidacji nzŜ przez zakğadowe sğuŨby ratownicze.

Ponadto zrealizowano cykl kontrolny, obejmujŃcy jednostki masowo obracajŃce produktami naftowymi, wedğug programu opracowanego przez Zesp·ğ Przeciwdziağania Nadzwyczajnym ZagroŨeniom środowiska GIOś. W ramach jego realizacji, w odniesieniu do istniejŃcych stacji paliw dziağania kontrolne dotyczyğy przede wszystkim:

ǒ stopnia wyposaŨenia stacji w niezbňdne zabezpieczenia Ŝrodowiska, gğ·wnie w·d gruntowych, w·d powierzchniowych (spğywy ropopochodnych) i powietrza,

ǒ wykonywania niezbňdnych badaŒ szczelnoŜci zbiornik·w i instalacji,ǒ przygotowania obiekt·w na wypadek awarii,ǒ prowadzenia zbi·rki przepracowanych olej·w,ǒ realizacji zarzŃdzeŒ, wydanych w wyniku wczeŜniejszych kontroli.

Efektem realizacji cyklu kontrolnego byğo uzyskanie dalszej poprawy w zakresie zabezpieczenia potencjalnych Ŧr·değ NZś i zmniejszenie ich zagroŨenia dla Ŝrodowiska, a takŨe dostosowanie uŨytkowanych stacji paliw do obowiŃzujŃcych obecnie przepis·w prawnych.

W trakcie prowadzonych czynnoŜci kontrolnych Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w Biağymstoku, kontynuowağ dziağania prewencyjne, majŃce na celu zabezpieczenie Ŝrodowiska przed potencjalnymi awariami NZś. Przeprowadzone zostağy kontrole, kt·rych zakres obejmowağ przestrzeganie wymog·w ochrony Ŝrodowiska poprzez jednostki znajdujŃce siň w rejestrze potencjalnych sprawc·w NZś wojew·dztwa podlaskiego oraz zakğady przemysğowe i inne obiekty prowadzŃce dziağalnoŜĺ, stwarzajŃcŃ zagroŨenie dla Ŝrodowiska, w aspekcie prawidğowoŜci zabezpieczeŒ technicznych oraz przygotowania ich do dziağaŒ ratowniczych na wypadek wystŃpienia nadzwyczajnego zagroŨenia Ŝrodowiska. W skğad powyŨszego wchodzŃ zar·wno kontrole kompleksowe, prowadzone w ramach plan·w realizowanych przez WIOś, jak i kontrole prowadzone wsp·lnie z PaŒstwowŃ StraŨŃ PoŨarnŃ.

WŜr·d kontrolowanych zakğad·w najczňŜciej byğy jednostki posiadajŃce na swoim terenie instalacje chğodnicze, w kt·rych czynnikiem chğodniczym jest amoniak, obiekty wykorzystujŃce chlor, obiekty prowadzŃce obr·t produktami ropopochodnymi, jednostki prowadzŃce obr·t znacznymi iloŜciami gazu.

W wyniku kontroli zakğad·w wykorzystujŃcych chlor i amoniak doprowadzono miňdzy innymi do:

ǒ modernizacji chlorowni WodociŃg·w Biağostockich - Stacja Uzdatniania Wody Pietrasze (modernizacja

budynku, wymiana urzŃdzeŒ oraz instalacji technologicznych i alarmowo-pomiarowych),ǒ modernizacji chlorowni przy Wojew·dzkim Szpitalu Specjalistycznym im. Dğuskiego w Biağymstoku (modernizacja instalacji, przejŜcie z beczek po 500 kg na butle po 50 kg),

ǒ zakoŒczenia modernizacji instalacji chğodniczej w Okrňgowej Sp·ğdzielni Mleczarskiej w PiŃtnicy (wymieniono wszystkie zbiorniki amoniaku, wiňkszoŜĺ urzŃdzeŒ i armatury, wybudowano nowe pomieszczenie maszynowni chğodniczej, wykonano remont instalacji amoniakalnej w chğodzonych pomieszczeniach; zakğad przeszedğ na ukğad pompowy chğodzenia oraz automatyzacjň pracy instalacji chğodniczej),

ǒ poprawy bezpieczeŒstwa na terenie pozostağych zakğad·w, m.in. poprzez zobligowanie ich do zainstalowania wiatrowskaz·w, sukcesywnego szkolenia ratownik·w i wyposaŨania ich w potrzebny sprzňt; wykonano 4-krotnie pomiary stňŨeŒ amoniaku w pomieszczeniach maszynowni chğodniczych, nie stwierdzajŃc przekroczeŒ.

W 1999 roku Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w Biağymstoku kontynuowağ dziağalnoŜĺ kontrolnŃ w Przedsiňbiorstwie Eksploatacji RurociŃg·w Naftowych "PRZYJAťő" Stacja Pomp Nr 1 w Adamowie. Przedsiňbiorstwo realizuje wymianň i modernizacjň zbiornik·w magazynowych, wykonujŃc jednoczeŜnie przy wszystkich zbiornikach szczelne tace zabezpieczajŃce, z odpğywem na zakğadowŃ oczyszczalniň Ŝciek·w technologicznych. Badania pr·b wody pobranej z piezometr·w zlokalizowanych na terenie Bazy nie wykazağy zanieczyszczenia jej produktami ropopochodnymi.

W zwiŃzku z przeprowadzonymi dziağaniami kontrolnymi jednostek masowo obracajŃcych produktami naftowymi, jak r·wnieŨ stacji paliw pğynnych doprowadzono do:

ǒ wykonania uszczelnienia oraz hermetyzacji czňŜci stanowisk przeğadunkowych cystern kolejowych na terenie ZPN Nr 7 w Sok·ğce naleŨŃcego do PKN S.A. w Pğocku,

ǒ przeprowadzenia pr·b szczelnoŜci rurociŃg·w technologicznych i zbiornik·w magazynowych paliw,ǒ uszczelnienia podğoŨa w miejscach naraŨonych na wycieki produkt·w ropopochodnych,ǒ rekultywacji zanieczyszczonego gruntu.

Kontrole wykazağy, iŨ w przypadku stacji paliw, wszystkie nowo powstajŃce obiekty speğniajŃ wymogi RozporzŃdzenia Ministra Przemysğu i Handlu z dnia 30 sierpnia 1996 r. "W sprawie warunk·w technicznych..." (Dz.U. Nr 122, poz. 576).

Kontrola jednostek prowadzŃcych obr·t gazem to gğ·wnie czynnoŜci nadzorujŃce nad budowŃ GazociŃgu "JAMAL-EUROPA" (budowa Tğoczni i Pomiarowni w Kondratkach oraz budowa rurociŃgu tranzytowego).

Na podkreŜlenie zasğuguje fakt rozpoczňcia w 1999 roku likwidacji mogilnika przeterminowanych Ŝrodk·w ochrony roŜlin w WŃsoszu. Stwierdzany podczas wielokrotnych kontroli zğy stan techniczny bunkr·w oraz uŜwiadamianie zagroŨenia dla Ŝrodowiska i ludnoŜci doprowadziğ do podjňcia w 1999 roku przez Starostwo Powiatowe w Grajewie likwidacji mogilnika w WŃsoszu.

Podczas pierwszego etapu likwidacji wykonano nastňpujŃce prace:

ǒ dokonano inwentaryzacji iloŜciowej i jakoŜciowej zawartoŜci mogilnika,ǒ opracowano ocenň oddziağywania na Ŝrodowisko,ǒ wydobyto i zlikwidowano pierwszŃ partiň odpad·w w iloŜci 13769,3 kg.

Inwentaryzacja i opracowanie oceny oddziağywania na Ŝrodowisko wykonane zostağy przez Instytut Ochrony RoŜlin w SoŜnicowicach. Likwidacji zawartoŜci dokonağa firma LOBBE PĞOCK Sp. z o.o. Odpady zostağy zgodnie z zezwoleniem GIOś wywiezione do spalarni LOBBE GmbH w Leverkusen (Niemcy) w celu unieszkodliwienia.

W wyniku kontroli obiekt·w niebezpiecznych doprowadzono r·wnieŨ do zastosowania wğaŜciwych zabezpieczeŒ przy magazynowaniu Ŝrodk·w ochrony roŜlin w "Centrali Nasiennej" Sp. z o.o. w ĞomŨy.

We wszystkich przypadkach, gdzie zaistniağy nieprawidğowoŜci, zobowiŃzano jednostki do usuniňcia usterek, nakğadajŃc ğŃcznie kilkadziesiŃt zarzŃdzeŒ pokontrolnych.

W ramach przeciwdziağania nadzwyczajnym zagroŨeniom Ŝrodowiska WIOś brağ udziağ wsp·lnie z KW Policji i KW PaŒstwowej StraŨy PoŨarnej oraz Kolejowym Dozorem Technicznym w dziağaniach kontrolnych pod kryptonimem "Niebezpieczne przewozy". Kontrole prowadzone byğy w formie cyklicznych akcji po dwa dni w kaŨdym kwartale. Wyniki kontroli pozwalajŃ stwierdziĺ, iŨ nastŃpiğa poprawa w zakresie posiadania niezbňdnych dokument·w, wyposaŨenia oraz stanu technicznego pojazd·w.

Dziağania kontrole obiekt·w niebezpiecznych na terenie wojew·dztwa podlaskiego pozwalajŃ stwierdziĺ, iŨ nastňpuje ciŃgğy postňp w eliminowaniu i minimalizowaniu skali zagroŨeŒ, wynikajŃcych z dziağalnoŜci potencjalnych sprawc·w, a w zwiŃzku z tym nastňpuje wzrost bezpieczeŒstwa ludzi i Ŝrodowiska. W szeregu zakğad·w dokonuje siň modernizacji instalacji zawierajŃcych toksyczne substancje przemysğowe, jak r·wnieŨ instalowane sŃ nowoczesne instalacje alarmowo-pomiarowe. W zakğadach tych prowadzone sŃ corocznie, we wsp·ğpracy z PSP, ĺwiczenia sprawdzajŃce funkcjonowanie zakğadowych plan·w ratowniczych.

powr·t

Przeciwdziağanie nielegalnemu transgranicznemu przemieszczaniu odpad·w

Dziağania kontrolne miağy na celu zapobieganie nielegalnemu sprowadzaniu odpad·w z zagranicy, a takŨe ocenň realizacji warunk·w zezwoleŒ wydanych przez Gğ·wny Inspektorat Ochrony środowiska na import odpad·w oraz przew·z tranzytowy. KontrolŃ objňto jednostki posiadajŃce wymienione zezwolenia, a takŨe takie, kt·rym zezwolenia odm·wiono lub cofniňto.

W 1999 roku przeprowadzono 6 kontroli w 5 obiektach. KontrolŃ objňto:

ǒ Hurtowniň OdzieŨy UŨywanej w Suwağkach. Stwierdzono, Ũe obecnie nie sprowadza on towaru bezpoŜrednio z zagranicy lecz za poŜrednictwem innej hurtowni w kraju. Nie stwierdzono nieprawidğowoŜci zwiŃzanych z gospodarkŃ odpadowŃ.

ǒ Przedsiňbiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usğugowe "Instalimpex" w Zambrowie,ǒ Przedsiňbiorstwo Przemysğu Baweğnianego "ZAMTEX" S.A. w Zambrowie zajmujŃce siň przer·bkŃ odpad·w baweğnianych sprowadzanych zza granicy; w trakcie kontroli stwierdzono brak ewidencji odpad·w powstajŃcych w zakğadzie oraz brak decyzji zezwalajŃcej na prowadzenie dziağalnoŜci, w wyniku kt·rej powstajŃ odpady niebezpieczne; wydano zarzŃdzenie pokontrolne zobowiŃzujŃce do usuniňcia nieprawidğowoŜci; zakğad powiadomiğ o wykonaniu zarzŃdzenia,

ǒ Przedsiňbiorstwo Handlowo-Usğugowe "DELTA" s. c. w Biağymstoku; w wyniku stwierdzonych nieprawidğowoŜci wydano zarzŃdzenia pokontrolne dotyczŃce wykonania sortowni odzieŨy uŨywanej, wstňpnie sortowanej sprowadzonej z RFN, prowadzenia Ŝcisğej ewidencji dostaw i sprzedaŨy odzieŨy uŨywanej oraz zwrot·w kontrahentom zagranicznym nieuŨytecznych resztek,

ǒ Firmň "HALINA" w Czarnej Biağostockiej; stwierdzono, iŨ obecnie firma sprowadza odzieŨ uŨywanŃ posortowanŃ.

powr·t

Ocena realizacji ustawy z dnia 13 wrzeŜnia 1996 r. o utrzymaniu czystoŜci i porzŃdku w gminach

Zgodnie z zağoŨeniami ustawy prowadzone dziağania kontrolne przez Inspektorat polegağy przede wszystkim na:

ǒ przestrzeganiu na obszarach gmin uchwalonych przez Radň Gminy zasad utrzymania czystoŜci i porzŃdku,

ǒ przestrzeganiu przez jednostki prowadzŃce dziağalnoŜĺ polegajŃcŃ na usuwaniu, wykorzystywaniu, unieszkodliwianiu odpad·w - warunk·w zezwoleŒ wydawanych przez organy samorzŃdu terytorialnego,

ǒ ocenie realizacji przez gminy obowiŃzk·w bezpoŜrednio nağoŨonych na niŃ ustawŃ.

Efektem przeprowadzonych dziağaŒ powinna byĺ poprawa warunk·w sanitarnych w gminach, wğaŜciwe postňpowanie z powstajŃcymi na ich terenach odpadami komunalnymi, tworzenie przez gminy warunk·w do selektywnej zbi·rki, segregacji i recyklingu odpad·w.

W ramach cyklu przeprowadzono w 1999 roku 17 kontroli w urzňdach miast, miast i gmin, oraz gmin. Wyniki kontroli wykazağy, Ũe posiadağy one uchwalone przez Rady Gmin zasady utrzymania czystoŜci i porzŃdku, uwzglňdniajŃce wymagania wynikajŃce z ustawy o utrzymaniu czystoŜci i porzŃdku w gminach oraz z ustawy o odpadach.

Wydawane byğy zezwolenia na prowadzenie dziağalnoŜci polegajŃcej na usuwaniu lub unieszkodliwianiu odpad·w przez jednostki inne niŨ gminne jednostki organizacyjne. ŧadna z kontrolowanych gmin nie prowadziğa jednak kontroli przestrzegania warunk·w wydanych zezwoleŒ.

Kontrole dotyczŃce tego cyklu realizowane w urzňdach miast i gmin poğŃczone byğy z reguğy z kontrolŃ wysypisk i redagowane byğy wsp·lne zarzŃdzenia pokontrolne.

Skontrolowano 4 jednostki prowadzŃce dziağalnoŜĺ polegajŃcŃ na usuwaniu lub unieszkodliwianiu odpad·w. Wszystkie posiadağy zezwolenia wydane przez organy samorzŃdu terytorialnego. W 3 przypadkach stwierdzono nieprawidğowoŜci polegajŃce na wywoŨeniu odpad·w w spos·b niezgodny z zezwoleniem. Skierowano 2 wystŃpienia do urzňdu miasta i urzňdu gminy informujŃce o ww. faktach.

Wydano 4 zarzŃdzenia pokontrolne dotyczŃce gğ·wnie ewidencjonowania wywoŨonych Ŝciek·w oraz wystawiania dowod·w korzystania z prowadzonych usğug.

Jeden z kontrolowanych zakğad·w rozpoczŃğ realizacje inwestycji polegajŃcej na wybudowaniu sortowni odpad·w pochodzŃcych z selektywnej zbi·rki i zorganizowaniu systemu odbioru i segregacji odpad·w.

powr·t

Ocena wypeğnienia wymog·w ochrony Ŝrodowiska na terenach rekreacyjno-turystycznych

Niniejszy cykl kontrolny zwiŃzany jest ze specyfikŃ teren·w byğego wojew·dztwa suwalskiego, na kt·rych wystňpujŃ liczne obszary bardzo atrakcyjne pod wzglňdem turystycznym, a takŨe rekreacyjnym i wypoczynkowym. NajczňŜciej sŃ to tereny przyrodniczo cenne, objňte r·Ũnymi formami ochrony przyrody. Celem cyklu kontrolnego byğa ocena wypeğniania wymog·w ochrony Ŝrodowiska przez jednostki i podmioty gospodarcze prowadzŃce dziağalnoŜĺ usğugowo-turystycznŃ na terenach i w miejscowoŜciach rekreacyjno-wypoczynkowych. Dziağania kontrolne prowadzone przez Inspektorat koncentrowağy siň na:

ǒ ocenie prawidğowoŜci rozwiŃzaŒ problem·w ochrony Ŝrodowiska na obszarach poddanych duŨej presji turystycznej,

ǒ podejmowanych przedsiňwziňciach w celu ograniczenia wpğywu turystyki na Ŝrodowisko,ǒ prawidğowoŜci eksploatacji obiekt·w ochrony Ŝrodowiska w przypadku ich funkcjonowania na terenie objňtym kontrolŃ.

Efektem kontroli byğy przede wszystkim wystŃpienia do wğadz samorzŃdowych i innych, wskazujŃce precyzyjnie problemy z zakresu ochrony Ŝrodowiska wystňpujŃce na kontrolowanym obszarze oraz nakğaniajŃce do ich rozwiŃzania.

W ramach cyklu przeprowadzono w 1999 roku kontrole speğniania wymagaŒ ochrony Ŝrodowiska w obiektach na dw·ch wytypowanych obszarach: stanice wodne na szlaku rzeki Czarnej HaŒczy, obiekty turystyczne na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego.

Wyniki przeprowadzonych kontroli wykazağy, Ũe stanice wodne zlokalizowane na szlaku turystycznym rzeki Czarnej HaŒczy charakteryzujŃ siň niskim standardem i niedostatecznym wyposaŨeniem w urzŃdzenia ochrony Ŝrodowiska. W celu ograniczenia dopğywu zanieczyszczeŒ z rozproszonych Ŧr·değ (pochodzŃcych z tych obiekt·w), na zlecenie Burmistrza Miasta August·w opracowany zostağ program zagospodarowania szlak·w turystycznych Czarnej HaŒczy, Kanağu Augustowskiego, Rospudy i Biebrzy (do granicy dawnego wojew·dztwa suwalskiego). Obejmuje on m.in. szczeg·ğowŃ inwentaryzacjň bazy turystycznej, ğŃcznie z urzŃdzeniami ochrony Ŝrodowiska oraz propozycje rozwiŃzaŒ z zakresu gospodarki wodno-Ŝciekowej i odpadowej, prognozň oddziağywania na Ŝrodowisko, koszty niezbňdnych inwestycji. Opracowanie stanowi podstawň do dalszych dziağaŒ w tym zakresie - opracowywania konkretnych projekt·w technicznych i realizacji inwestycji, sporzŃdzania wniosk·w o dodatkowe Ŝrodki finansowe. W zwiŃzku z brakiem Ŝrodk·w finansowych program ma byĺ realizowany etapowo; w 2000 roku planowana jest realizacja fragmentu programu obejmujŃca modernizacjň stanicy FrŃcki i obiekt·w w Starym Folwarku polegajŃca na wyposaŨeniu w kontenery na odpady, modernizacji dr·g i pomost·w.

Wsie turystyczne zlokalizowane na obszarze Wigierskiego Parku Narodowego w przewaŨajŃcej wiňkszoŜci nie majŃ kompleksowo rozwiŃzanych problem·w ochrony Ŝrodowiska: brak kanalizacji sanitarnej na obszarach o zwartej zabudowie letniskowej, odprowadzanie Ŝciek·w do zbiornik·w czňsto prawdopodobnie nieszczelnych (z odpğywem Ŝciek·w do gruntu), niedostateczne wyposaŨenie ww. obszar·w w kontenery na odpady, niewystarczajŃce wyposaŨenie obiekt·w turystycznych w urzŃdzenia sanitarne. Obecnie opracowywana jest koncepcja rozwiŃzania gospodarki Ŝciekowej wsi poğoŨonych na obszarze Parku. CzňŜĺ Ŝciek·w ma byĺ wğŃczona poprzez sieĺ kolektor·w do oczyszczalni miejskiej w Suwağkach (Sğupie - wraz z planowanym OŜrodkiem Rozwoju Zr·wnowaŨonego, Gawrych Ruda, Pğociczno, Sobolewo, Nowa WieŜ, Mağa Huta oraz obiekty nad jeziorem KoleŜne), czňŜĺ w kierunku gminy Krasnopol z budowŃ oczyszczalni Ŝciek·w (Leszczewo, Leszczewek, Stary Folwark, Tartak, Piertanie, Magdalenowo, Wigry, Rosochaty R·g, Mikoğajewo, Maĺkowa Ruda, RemieŒkiŒ, ŧubr·wka, Aleksandrowo, RyŨ·wka), a czňŜĺ Ŝciek·w z obiekt·w poğoŨonych na poğudniowym brzegu jeziora Wigry skierowana zostanie do eksploatowanej obecnie oczyszczalni w Bryzglu poprzez rozbudowanŃ sieĺ kanalizacyjnŃ (wsie: Krusznik, ZakŃty, Monkinie, pole namiotowe "Jastrzňby"). W 2000 roku planowane jest opracowanie projektu technicznego, zaŜ w 2001 roku rozpoczňcie realizacji.

Podczas prowadzenia cyklu kontrolnego wydano jedno zarzŃdzenie pokontrolne skierowane do dzierŨawcy stanicy Swoboda dotyczŃce poprawy zagospodarowania Ŝciek·w z obiektu.

powr·t

Ograniczenie uciŃŨliwoŜci zakğad·w przemysğu mleczarskiego

W zwiŃzku z obserwowanym szybkim rozwojem przemysğu mleczarskiego na terenie byğego wojew·dztwa ğomŨyŒskiego charakteryzujŃcym siň rozbudowŃ zakğad·w, zwiňkszeniem iloŜci przerabianego surowca oraz duŨym rozszerzeniem asortymentu wyrob·w przemysğu mleczarskiego Inspektorat kontynuowağ w 1999 roku realizacjň cyklu kontrolnego oceniajŃcego wypeğnianie przez zakğady tej branŨy wymog·w ochrony Ŝrodowiska. Na terenie objňtym dziağaniem Delegtury w ĞomŨy znajduje siň 6 zakğad·w mleczarskich:

ǒ Sp·ğdzielnia Mleczarska "Mlekovita" w Wysokiem Mazowieckiem,ǒ Okrňgowa Sp·ğdzielnia Mleczarska w Zambrowie i Oddziağ Produkcyjny w MňŨeninie,ǒ Okrňgowa Sp·ğdzielnia Mleczarska w PiŃtnicy,ǒ Sp·ğdzielnia Mleczarska "Mlekpol" w Grajewie,ǒ Spğ·dzielnia Mleczarska "MLEKPOL" w Grajewie Zakğad Produkcyjny "Kurpianka" w Kolnie,

Przeprowadzono 15 kontroli; wydano 14 decyzji o karach dobowych za wprowadzanie do w·d i do ziemi Ŝciek·w nie odpowiadajŃcych wymaganym warunkom, 11 decyzji o karach godzinowych za przekroczenie dopuszczalnej emisji zanieczyszczeŒ do powietrza i 1 decyzjň za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hağasu oraz 6 zarzŃdzeŒ pokontrolnych zobowiŃzujŃcych do usuniňcia nieprawidğowoŜci.

Wszystkie zakğady posiadajŃ oczyszczalnie Ŝciek·w. ścieki z Oddziağu OSM w MňŨeninie od poğowy sierpnia 1999 roku sŃ oczyszczane na oczyszczalni gminnej w Rutkach. Kontrole przeprowadzane w wymienionych zakğadach stwierdzağy przekroczenia dopuszczalnych stňŨeŒ zanieczyszczeŒ w Ŝciekach odprowadzanych z oczyszczalni.

Kontrole w zakresie ochrony powietrza wykazağy przekroczenia dopuszczalnych stňŨeŒ zanieczyszczeŒ emitowanych z kotğowni wszystkich zakğad·w mleczarskich z wyjŃtkiem kotğowni olejowej OSM w Zambrowie. NajczňŜciej byğy to przekroczenia dopuszczalnych stňŨeŒ tlenku wňgla i tlenk·w azotu. WyjŃtek stanowiğy ZP "KURPIANKA" i SM "MLEKOVITA", gdzie stwierdzono dodatkowo znaczne przekroczenie dopuszczalnych stňŨeŒ dwutlenku siarki. Na skutek przeprowadzonych w zakğadach mleczarskich dziağaŒ, polegajŃcych na zmianie stosowanego paliwa, regulacji i czyszczeniu kotğ·w, przekroczenia te ustağy (z wyjŃtkiem OSM w PiŃtnicy i Zakğadu Mleczarskiego w MňŨeninie wyposaŨonych w kotğy z rusztem stağym). Ponowne kontrole przeprowadzone przez Delegaturň w ĞomŨy potwierdziğy dotrzymywanie dopuszczalnych stňŨeŒ zanieczyszczeŒ. W OSM w PiŃtnicy, od II kwartağu 2000 roku, zlikwidowna zostanie ponadnormatywna emisja zanieczyszczeŒ w zwiŃzku z oddaniem do eksploatacji kotğowni olejowej, kt·ra zastŃpi dotychczas eksploatowanŃ kotğowniň wňglowŃ.

powr·t

Ograniczenie uciŃŨliwoŜci dla Ŝrodowiska niewielkich podmiot·w gospodarczych w skali gmin

W 1999 roku objňto kontrolŃ szereg zakğad·w uciŃŨliwych w skali poszczeg·lnych gmin wojew·dztwa wytypowanych na podstawie wynik·w dotychczasowych kontroli jak r·wnieŨ zgğoszonych propozycji do planu pracy WIOś przez organy samorzŃdowe.

Prowadzone dziağania kontrolne dotyczyğy zagadnieŒ:

ǒ posiadania przez kontrolowane obiekty peğnych uregulowaŒ formalnoprawnych zwiŃzanych z korzystaniem ze Ŝrodowiska, a takŨe przestrzegania warunk·w w nich zawartych,

ǒ posiadania niezbňdnych urzŃdzeŒ ochrony Ŝrodowiska i prawidğowoŜci ich eksploatacji,ǒ realizacji wydanych wczeŜniej zarzŃdzeŒ pokontrolnych.

Efektem dziağaŒ kontrolnych byğo zmniejszenie uciŃŨliwoŜci tych zakğad·w poprzez wymuszenie dziağaŒ proekologicznych oraz poprawň efektywnoŜci dziağania urzŃdzeŒ chroniŃcych Ŝrodowisko.

W wyniku realizacji cyklu w 1999 roku przeprowadzono ğŃcznie 63 kontrole w 60 obiektach:

ǒ 9 przedsiňbiorstwach i zakğadach gospodarki komunalnej i mieszkaniowej,ǒ 10 zakğadach produkcyjno-handlowo-usğugowych,ǒ 14 zakğadach produkcji spoŨywczej,ǒ 3 gospodarstwach rolno-hodowlanych,ǒ 8 zakğadach przer·bki drewna,ǒ 10 tak zwanych "auto-zğomach",ǒ 4 stacjach obsğugi pojazd·w i mechaniki pojazdowej,ǒ 1 drukarni,ǒ 1 szkole.

W zdecydowanej wiňkszoŜci kontrolowane obiekty miağy uregulowany stan formalnoprawny oraz uiszczone opğaty za gospodarcze korzystanie ze Ŝrodowiska. W celu wyeliminowania stwierdzonych r·Ũnych nieprawidğowoŜci wydano 49 zarzŃdzeŒ pokontrolnych. Dotyczyğy one nastňpujŃcych spraw:

ǒ w zakresie ochrony powietrza:ǒ uregulowanie stanu formalnoprawnego poprzez uzyskanie decyzji starosty o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeŒ z kotğowni,

ǒ prowadzenie pomiar·w stňŨeŒ emitowanych substancji zanieczyszczajŃcych,ǒ wykonanie stanowisk pomiarowych na kominie, umoŨliwiajŃcych prowadzenie kontrolnych pomiar·w stňŨeŒ emisji substancji zanieczyszczajŃcych do powietrza,

ǒ podwyŨszenie komina odprowadzajŃcego zanieczyszczenia do powietrza;ǒ w zakresie gospodarki wodnej:ǒ uregulowanie stanu formalnoprawnego w zakresie poboru wody z wğasnych ujňĺ,ǒ zamontowanie wodomierza w eksploatowanej studni,ǒ dokonanie legalizacji wodomierzy,ǒ prowadzenie codziennych odczyt·w wskazaŒ wodomierzy oraz zapisywanie iloŜci pobieranej wody w rejestrach poboru wody,

ǒ uporzŃdkowanie, wygrodzenie i oznakowanie stref ochrony bezpoŜredniej ujňĺ wody,ǒ wypompowanie wody z obud·w gğowic studni, usuniňcie przeciek·w na zaworach;ǒ w zakresie gospodarki Ŝciekowej:ǒ przedstawienie docelowej koncepcji rozwiŃzania gospodarki Ŝciekowej,

ǒ wğŃczenie w·d opadowych z terenu zakğadu do miejskiej kanalizacji deszczowej z uwzglňdnieniem ich podczyszczania,

ǒ udokumentowanie wywozu Ŝciek·w,ǒ uregulowanie stanu formalnoprawnego w zakresie odprowadzania Ŝciek·w,ǒ zlikwidowanie moŨliwoŜci przelewania siň Ŝciek·w ze zbiornik·w do tymczasowego gromadzenia,ǒ oczyszczenie sieci kanalizacyjnej,ǒ oczyszczenie rowu odprowadzajŃcego Ŝcieki;ǒ w zakresie gospodarki odpadami:ǒ uregulowanie stanu formalnoprawnego (uzyskanie decyzji starosty zezwalajŃcej na wytwarzanie odpad·w niebezpiecznych, uzyskanie decyzji burmistrza lub w·jta uzgadniajŃcej spos·b postňpowania z odpadami innymi niŨ niebezpieczne, zawarcie umowy z odbiorcami odpad·w),

ǒ prowadzenie iloŜciowej i jakoŜciowej ewidencji odpad·w,ǒ zlikwidowanie nieprawidğowoŜci w sposobie postňpowania z odpadami (niewğaŜciwe gromadzenie, zastoiska serwatki w punkcie jej odbioru, spalanie szczeciny i innych odpad·w poubojowych w kotğowni),

ǒ podjňcie dziağaŒ zapobiegajŃcych ewentualnym zanieczyszczeniom Ŝrodowiska (wykonanie szczelnej wanny na wypadek rozszczelnienia zbiornika na olej opağowy, uszczelnienie terenu w miejscu skğadowania beczek z przepracowanymi olejami, przeprowadzenie pr·b szczelnoŜci podziemnych zbiornik·w magazynowych i rurociŃg·w technologicznych stacji paliw, przeprowadzanie raz w roku analiz skğadu bakteriologicznego i stňŨeŒ NPK w gnojowicy surowej wykorzystywanej w rolnictwie oraz wykonywanie badaŒ zawartoŜci metali ciňŨkich w nawoŨonych gruntach, przedğoŨenie do WIOś informacji odnoŜnie iloŜci i sposobu zagospodarowania osad·w Ŝciekowych z zakğadowej oczyszczalni Ŝciek·w).

W trzech przypadkach skierowano do Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego wystŃpienie zwiŃzane z brakiem uregulowaŒ formalnoprawnych dotyczŃcych zagospodarowania terenu obiektu: "Auto-zğomy" w Augustowie, w Biağymstoku i w Zag·rkach (gm. Zabğud·w).

Uznano, Ũe w stosunku do istniejŃcych, jak i nowo powstajŃcych zakğad·w tego typu naleŨy bezwzglňdnie kontynuowaĺ podjňte dziağania w celu wymuszenia prowadzenia dziağalnoŜci w spos·b nie naruszajŃcy obowiŃzujŃcych przepis·w, w szczeg·lnoŜci regulacji prawnych wynikajŃcych z ustawy o odpadach. Konieczne jest r·wnieŨ przybliŨanie wğaŜcicielom obiekt·w przepis·w prawnych z zakresu ochrony Ŝrodowiska.

powr·t

EfektywnoŜĺ pracy oczyszczalni Ŝciek·w przekazanych do eksploatacji w latach 1994-1998 na terenie byğego wojew·dztwa biağostockiego

Cykl kontrolny, majŃcy na celu sprawdzenie parametr·w jakoŜci pracy nowo wybudowanych oczyszczalni miejsko-gminnych, zlokalizowanych na BiağostocczyŦnie.

W ramach realizacji powyŨszego celu przeprowadzono w 1999 roku 20 kontroli w 18 obiektach. Skontrolowano oczyszczalnie Ŝciek·w w Biağymstoku, BiağowieŨy, BraŒsku, Choroszczy, Czeremsze, Gr·dku, Hajn·wce, Jasion·wce, JaŜwiğach, Kleszczelach, Korycinie, Krynkach, KuŦnicy Biağostockiej, Michağowie, Mochnatem, MoŒkach, Suchowoli i TuroŜni KoŜcielnej.

Wyniki przeprowadzonych kontroli wykazağy, Ũe w zdecydowanej wiňkszoŜci oczyszczalnie pracujŃ dobrze. Redukcja podstawowych wskaŦnik·w zanieczyszczeŒ waha siň od 79,1% do 99,8%. W jednym przypadku (oczyszczalnia Ŝciek·w w Mochnatem) nie osiŃgniňto tak wysokiego stopnia redukcji, chociaŨ stňŨenia zanieczyszczeŒ w Ŝciekach oczyszczonych byğy bardzo niskie. Wynikağo to z niskich stňŨeŒ zanieczyszczeŒ w Ŝciekach surowych.

Jedynie w 4 obiektach (oczyszczalnie Ŝciek·w w Kleszczelach, Krynkach, KuŦnicy Biağostockiej i Michağowie) wystňpujŃ okresowe nieprawidğowoŜci. ZwiŃzane jest to z brakiem peğnej sieci kanalizacji sanitarnej. Jednorazowe zrzuty Ŝciek·w dowoŨonych, zwğaszcza w wiňkszych iloŜciach, powodujŃ zakğ·cenia stabilnoŜci pracy osadu czynnego. W Krynkach dodatkowym problemem sŃ uciŃŨliwe Ŝcieki garbarskie, dostarczane nieregularnie, co destabilizuje warunki pracy oczyszczalni.

W kilku przypadkach (oczyszczalnie Ŝciek·w w BiağowieŨy, Choroszczy, Gr·dku, Jasion·wce, JaŜwiğach, Suchowoli i TuroŜni KoŜcielnej) stwierdzono niewielkie przekroczenia dopuszczalnych stňŨeŒ zanieczyszczeŒ w Ŝciekach oczyszczonych.

Na oczyszczalni miejskiej w Biağymstoku zanotowano w sierpniu 1999 roku kr·tkotrwağe podwyŨszenie stňŨenia fosforu w Ŝciekach oczyszczonych spowodowane ulewnymi opadami, kt·re naruszyğy osady zakumulowane w sieci kanalizacji miejskiej.

W ramach realizacji cyklu wydano og·ğem 17 decyzji o dobowych karach pieniňŨnych za naruszanie warunk·w wprowadzania Ŝciek·w do w·d powierzchniowych (w tym 6 decyzji zmieniajŃcych wymiar dobowej kary pieniňŨnej w zwiŃzku z wejŜciem w Ũycie nowych przepis·w zmieniajŃcych warunki, jakim powinny odpowiadaĺ Ŝcieki oraz wsp·ğczynniki wysokoŜci kar pieniňŨnych).

W ramach dziağaŒ pokontrolnych wydano 2 zarzŃdzenia pokontrolne polegajŃce na: zainstalowaniu przepğywomierza umoŨliwiajŃcego pomiar iloŜci Ŝciek·w odprowadzanych z gminnej oczyszczalni w JaŜwiğach i uregulowaniu stanu formalnoprawnego w zakresie gospodarki odpadami z oczyszczalni Ŝciek·w w MoŒkach.

Ponadto stwierdzono, Ũe stan formalnoprawny w zakresie odprowadzania Ŝciek·w ze wszystkich kontrolowanych oczyszczalni jest uregulowany. Opğaty za szczeg·lne korzystanie z w·d sŃ uiszczane na bieŨŃco.

powr·t

Ocena prawidğowoŜci eksploatacji gminnych wysypisk odpad·w i ich rekultywacji

Zrealizowany w 1999 roku cykl kontrolny wynikağ ze zgğoszonych potrzeb Wydziağu Ochrony środowiska Podlaskiego Urzňdu Wojew·dzkiego a takŨe organ·w samorzŃdowych. Celem cyklu byğo okreŜlenie sytuacji formalnoprawnych oraz warunk·w przestrzegania wymog·w ochrony Ŝrodowiska w eksploatacji wysypisk gminnych oraz wysypisk wyeksploatowanych, w zakresie ich wğaŜciwej rekultywacji.

ĞŃcznie przeprowadzono 38 kontroli wysypisk odpad·w komunalnych i wydano 30 zarzŃdzeŒ pokontrolnych, 5 decyzji o karach dobowych za skğadowanie odpad·w oraz 1 mandat karny. ZarzŃdzenia pokontrolne dotyczyğy miňdzy innymi:

ǒ przeprowadzenia rekultywacji terenu byğego gminnego wysypiska w gm. Korycin,ǒ uregulowania stanu formalnoprawnego wysypiska w Karczach koğo Sok·ğki oraz w Bielsku Podlaskim i w DŃbrowie Biağostockiej,

ǒ ewidencjonowania skğadowanych odpad·w,ǒ prowadzenia segregacji oraz selektywnego skğadowania odpad·w,ǒ przestrzegania zakazu spalania odpad·w oraz natychmiastowego gaszenia samozapğon·w (wysypisko w Bielsku Podlaskim),

ǒ zwiňkszenia nadzoru nad wysypiskami.

Kontrole przeprowadzone w zakğadach eksploatujŃcych wysypiska komunalne w ostatnim roku wykazağy poprawň w zagospodarowaniu odpad·w komunalnych. Przykğadowo, gminy: Szumowo i Nowe Piekuty zakupiğy kontenery i pojemniki na odbi·r odpad·w komunalnych, kt·re ustawiono w wiňkszoŜci wsi, gminy: Wysokie Mazowieckie, Szczuczyn i Rajgr·d rozpoczňğy budowň wysypisk komunalnych, kt·re zostanŃ ukoŒczone i oddane do eksploatacji w 2000 roku. Gmina Kolno opracowağa dokumentacjň i w 2000 roku rozpocznie budowň wysypiska.

Rozpoczňto wdraŨanie kompleksowego programu gospodarki odpadowej - "Ocena bior·ŨnorodnoŜci poprzez zagospodarowanie odpad·w na wraŨliwym ekologicznie obszarze ZwiŃzku Gmin SZELMENT na p·ğnocnej SuwalszczyŦnie" (gminy: Jeleniewo, Rutka Tartak, Szypliszki, WiŨajny, PrzeroŜl). Zakupiono czňŜĺ kontener·w do gromadzenia odpad·w, kt·re zostanŃ rozstawione przy posesjach, trwağy prace zwiŃzane z przeprowadzeniem przetarg·w na odbi·r odpad·w z posesji; rozwaŨano sprawň realizacji nowych wysypisk lub korzystania z kompostowni w Suwağkach.

R·wnieŨ Stowarzyszenie Gmin "Rospuda" (gminy Bakağarzewo, Filip·w, Raczki) opracowağo program gospodarki odpadami. W 1999 roku nie byğ on jeszcze zatwierdzony przez Rady Gmin.

Dziağania proekologiczne na terenie podlaskiego zostağy dotrzeŨone na forum krajowym: gminy - PrzeroŜl i PuŒsk nagrodzone zostağy w III edycji konkursu organizowanego przez NFOśiGW na zagospodarowanie odpad·w na terenach wiejskich (Gmina PrzeroŜl - nagroda w wysokoŜci 250 tys. zğ, Gmina PuŒsk - nagroda w wysokoŜci 300 tys. zğ).

powr·t

Przestrzeganie wymagaŒ ochrony Ŝrodowiska przez uŨytkownik·w instalacji do termicznego przeksztağcania odpad·w szpitalnych

W ramach cyklu kontrolowane byğy w 1999 roku spalarnie odpad·w szpitalnych w: Wojew·dzkim Szpitalu Specjalistycznym im. K. Dğuskiego w Biağymstoku, Samodzielnym Publicznym Zakğadzie Opieki Zdrowotnej w Hajn·wce, Szpitalu Wojew·dzkim w ĞomŨy oraz Samodzielnym Publicznym Szpitalu Wojew·dzkim w Suwağkach.

W spalarniach tych sŃ unieszkodliwiane odpady wğasne szpitali oraz z innych jednostek medycznych. Spalarnie nie speğniajŃ wymog·w instalacji do termicznego przeksztağcania odpad·w, spalarki nie sŃ wyposaŨone w urzŃdzenia do oczyszczania gaz·w odlotowych.

W wyniku kontroli wydano zarzŃdzenia pokontrolne dotyczŃce:

ǒ uzyskania decyzji Wojewody zezwalajŃcej na unieszkodliwianie w spalarce niebezpiecznych odpad·w medycznych pochodzŃcych z innych jednostek sğuŨby zdrowia,

ǒ uzyskania decyzji o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeŒ do powietrza z Samodzielnego Publicznego Szpitala Wojew·dzkiego w Suwağkach,

ǒ uzyskania decyzji ustalajŃcych miejsce oraz spos·b gromadzenia odpad·w przeznaczonych do wykorzystywania i unieszkodliwiania,

ǒ prowadzenia peğnej ewidencji odpad·w.

Samodzielny Publiczny Szpital Wojew·dzki w Suwağkach opracowağ projekt techniczny na budowň spalarni odpad·w szpitalnych, nie zdoğağ jednak uregulowaĺ spraw formalnych pozwalajŃcych rozpoczŃĺ realizacjň inwestycji, tak wiňc zadanie to przesuwa siň na lata nastňpne.

powr·t

Kontrola zakğad·w umieszczonych na liŜcie zakğad·w o najwiňkszych zagroŨeniach zawodowych, wytypowanych przez Okrňgowych Inspektor·w Pracy

W zwiŃzku z otrzymaniem za poŜrednictwem Zespoğu Przeciwdziağania Nadzwyczajnym ZagroŨeniom środowiska Gğ·wnego Inspektoratu Ochrony środowiska - listy zakğad·w o najwiňkszych zagroŨeniach zawodowych, wytypowanych przez Okrňgowych Inspektor·w Pracy, skontrolowano w 1999 roku 15 zakğad·w pod kŃtem speğniania wymog·w ochrony Ŝrodowiska. Byğy to:

1. FURNEL S.A. z/s w Warszawie - Oddziağy w Hajn·wce,2. "MG Stal" w Biağymstoku,3. Fabryka Dywan·w "Agnella" w Biağymstoku,4. Okrňgowa Sp·ğdzielnia Mleczarska w Zambrowie,5. ĞomŨyŒska Fabryka Mebli s.c. w ĞomŨy,6. "Metalowiec Biağystok" sp. z o.o. w Biağymstoku,7. "Drewexpol" s.c. w Kleszczelach,8. "Prefabet" Sp. z o.o. w Suwağkach,9. OdzieŨowa Sp·ğdzielnia Pracy im. M. Konopnickiej w Suwağkach,10. Augustowska Sp·ğdzielnia Mleczarska w Augustowie,11. "Home-Meble" S.A. w Suwağkach,12. "Cal" S.C. Zakğady Stolarki Budowlanej w Suwağkach,13. Wojew·dzki Szpital Specjalistyczny im. K. Dğuskiego w Biağymstoku,14. Zakğady Miňsne "Netter" w Zambrowie,15. HOOP S.A. Warszawa - Zakğad Produkcyjny w Bielsku Podlaskim.

Przeprowadzone kontrole nie wykazağy zagroŨeŒ Ŝrodowiska, kt·re byğyby zwiŃzane z funkcjonowaniem wymienionych zakğad·w. Wydane zarzŃdzenia pokontrolne dotyczyğy gğ·wnie uregulowania spraw formalnych zwiŃzanych z zagospodarowaniem odpad·w oraz ochronŃ powietrza.

powr·t

DziağalnoŜĺ interwencyjna w 1999 roku

W 1999 roku do Wojew·dzkiego Inspektoratu Ochrony środowiska w Biağymstoku oraz Delegatur w ĞomŨy i w Suwağkach wpğynňğo 9 skarg na dziağalnoŜĺ WIOś oraz 201 wniosk·w o podjňcie dziağaŒ wobec podmiot·w gospodarczych, os·b prawnych, czy teŨ fizycznych celem likwidacji zagroŨeŒ Ŝrodowiska powodowanych przez te podmioty. DominujŃcymi tematami zgğaszanych interwencji byğy:

ǒ zanieczyszczenie w·d powierzchniowych,ǒ lokalne zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego,ǒ niewğaŜciwe postňpowanie z odpadami,ǒ nadmierny poziom hağasu emitowanego do Ŝrodowiska.

Po wstňpnym rozpatrzeniu napğywajŃcych spraw 43 wnioski i 6 skarg przekazano do zağatwienia wedğug wğaŜciwoŜci innym organom, natomiast 158 wniosk·w i 3 skargi zağatwiono we wğasnym zakresie.

Og·ğem przeprowadzono w 1999 roku 135 kontroli interwencyjnych. W przypadku stwierdzenia naruszeŒ wymagaŒ ochrony Ŝrodowiska podjňto dziağania zmierzajŃce do usuniňcia uchybieŒ. Wydano 66 zarzŃdzeŒ pokontrolnych. Ponadto skierowano wystŃpienia do wğadz samorzŃdowych oraz wymierzono kary za przekroczenie warunk·w korzystania ze Ŝrodowiska. W 7 przypadkach zastosowano sankcje karne w postaci mandat·w.

WiňkszoŜĺ interwencji zostağa zağatwiona pozytywnie z punktu widzenia os·b interweniujŃcych. Interwencje uznane za nieuzasadnione wynikağy najczňŜciej z zatarg·w i nieporozumieŒ sŃsiedzkich.

Efekty w zakresie zlikwidowania lub ograniczenia uciŃŨliwoŜci w wielu wypadkach zostağy osiŃgniňte lub bňdŃ miağy miejsce po zrealizowaniu podjňtych dziağaŒ inwestycyjnych.

Gğ·wne przyczyny i Ŧr·dğa powstawania interwencji:

ǒ zagroŨenie czystoŜci w·d powierzchniowych i gleby Ŝciekami wypğywajŃcymi z przepeğnionych szamb,ǒ wprowadzanie nadmiernej iloŜci zanieczyszczeŒ do rzek lub do ziemi przez mağe zakğady produkcyjne,ǒ odprowadzanie Ŝciek·w bytowo-gospodarczych do kanalizacji deszczowej,ǒ odprowadzanie nieoczyszczonych Ŝciek·w opadowych z teren·w zakğad·w do odbiornik·w,ǒ nieprawidğowoŜci w usuwaniu nieczystoŜci pğynnych,ǒ zanieczyszczenie w·d powierzchniowych i gleby substancjami ropopochodnymi,ǒ zanieczyszczenie rzek spowodowane awariami oczyszczalni Ŝciek·w,ǒ uciŃŨliwoŜĺ lokalnych kotğowni i piekarni w zakresie nadmiernej emisji zanieczyszczeŒ do powietrza atmosferycznego,

ǒ uciŃŨliwoŜĺ zapachowa zwiŃzana z dziağalnoŜciŃ zakğad·w przemysğowych czy teŨ hodowlanych,ǒ nielegalne spalanie odpad·w na powierzchni ziemi,ǒ niewğaŜciwe skğadowanie odpad·w w miejscach do tego nie przeznaczonych,ǒ uciŃŨliwoŜci stwarzane przez fermy drobiu i zwierzŃt futerkowych,ǒ niewğaŜciwe skğadowanie substancji chemicznych mogŃcych stanowiĺ zagroŨenie dla zdrowia i Ũycia czğowieka,

ǒ uciŃŨliwoŜĺ zwiŃzana z eksploatowaniem urzŃdzeŒ wytwarzajŃcych nadmierny hağas.

powr·t

10. DZIAĞALNOśĹ WIOś W 1999 ROKU

10.2. Wnioski z dziağalnoŜci kontrolnej

ǒ W 1999 roku nie nastŃpiğ wzrost liczby podmiot·w o istotnym znaczeniu dla Ŝrodowiska w por·wnaniu do stanu z 1998 roku.

ǒ PowstajŃce nowe podmioty gospodarcze charakteryzujŃ siň nowoczesnymi technologiami wyposaŨonymi w urzŃdzenia ochronne speğniajŃc tym samym obowiŃzujŃce wymagania ochrony Ŝrodowiska.

ǒ W oparciu o prowadzone dziağania kontrolne naleŨy stwierdziĺ, iŨ generalnie obserwowana jest poprawa w przestrzeganiu wymagaŒ ochrony Ŝrodowiska.

ǒ ZauwaŨa siň zdecydowanŃ poprawň w jakoŜci rozwiŃzaŒ i projekt·w technicznych inwestycji i szerokie uwzglňdnienie w nich wğaŜciwych zabezpieczeŒ chroniŃcych Ŝrodowisko. Uwidacznia siň stosowanie technik i technologii wodo- i energooszczňdnych, przyjaznych dla Ŝrodowiska.

ǒ NastŃpiğa wyraŦna poprawa w zakresie gospodarczego wykorzystania odpad·w w zakğadach przetw·rstwa miňsnego, czemu wyraŦnie sprzyja dobrze zorganizowany odbi·r odpad·w przez zakğady utylizacyjne.

ǒ ZauwaŨalna jest poprawa w przestrzeganiu wymagaŒ ochrony Ŝrodowiska przez niezwykle rozwiniňty w rejonie przemysğ mleczarski:

ǒ praktycznie wszystkie z 26 zakğad·w mleczarskich zlokalizowanych w wojew·dztwie posiadajŃ wğaŜciwie uregulowanŃ gospodarkň wodno-ŜciekowŃ; wszystkie zakğady posiadajŃ sprawnie dziağajŃce oczyszczalnie Ŝciek·w, co uwidacznia siň w zmniejszeniu iloŜci wymierzanych kar pieniňŨnych,

ǒ znacznej poprawie ulegğ problem zagospodarowania serwatki, kt·ra w coraz wiňkszym stopniu jest wykorzystywana przemysğowo i rolniczo,

ǒ kotğownie mleczarskie ograniczajŃ skutecznie emisjň zanieczyszczeŒ do powietrza poprzez instalacjň urzŃdzeŒ ochronnych, spalanie wysokiej jakoŜci paliwa, zmianň paliwa z wňgla kamiennego na olej opağowy, bŃdŦ gaz.

ǒ Zakğady przemysğu drzewnego, a gğ·wnie zakğady produkcji mebli ograniczyğy emisjň do powietrza lotnych rozpuszczalnik·w organicznych (ksylen, toluen, benzyna), poprzez zmiany technologii oraz stosowanie farb i lakier·w wodorozpuszczalnych. Poprzez zmiany technologiczne ograniczona zostağa emisja do powietrza formaldehydu w procesach produkcji pğyt wi·rowych. W coraz wiňkszym stopniu wykorzystywane sŃ powstajŃce odpady drzewne (trociny, pyğy), kt·re spalane sŃ w przystosowanych do tego celu instalacjach, a wytworzona energia cieplna wykorzystywana jest na cele technologiczne, przez co zmniejszono zuŨycie wňgla kamiennego, mazutu i oleju opağowego.

ǒ Widoczna jest poprawa w zakresie oczyszczania Ŝciek·w komunalnych. W 1999 roku do uŨytku oddano 11 gminnych oczyszczalni Ŝciek·w. Modernizacji poddano 3 oczyszczalnie miejskie. IstniejŃce oczyszczalnie komunalne systematycznie poprawiajŃ efektywnoŜĺ swojej pracy, co potwierdzajŃ prowadzone kontrole i wyniki przeprowadzonych badaŒ. W sektorze komunalnym obserwuje siň intensywnŃ rozbudowň sieci cieplnych i podğŃczania do nich coraz wiňkszej iloŜci obiekt·w istniejŃcych i nowobudowanych.

ǒ Znacznie zwiňksza siň iloŜĺ nowoczesnych kotğowni (w r·Ũnych branŨach) opalanych olejem opağowym, gazem i odpadami drzewnymi, eliminujŃc uciŃŨliwe stare kotğownie opalane wňglem kamiennym.

ǒ Poprawia siň stosowanie i przestrzeganie przepis·w ustawy o odpadach, to znaczy zakğady sprawniej regulujŃ stan formalnoprawny gospodarki odpadami, co potwierdzajŃ prowadzone kontrole sprawdzajŃce oraz informacje uzyskiwane od starostw powiatowych.

ǒ W strukturze rodzaj·w kontroli (podstawowe i sprawdzajŃce) nie obserwuje siň istotnych zmian. ZauwaŨa siň nieznaczny wzrost kontroli podstawowych, czego powodem sŃ interwencje mieszkaŒc·w, wpis do ewidencji kontroli nowych podmiot·w gospodarczych, zgğoszenia inwestor·w o przekazywaniu do uŨytkowania obiekt·w.

ǒ IloŜĺ kontroli pozaplanowych rokrocznie ulega systematycznemu zwiňkszeniu. Najczňstszym powodem jest rosnŃca iloŜĺ interwencji os·b fizycznych (czasami prawnych) na uciŃŨliwoŜĺ dziağalnoŜci okreŜlonych obiekt·w. ZnaczŃcŃ iloŜĺ kontroli pozaplanowych stanowiŃ kontrole zwiŃzane z oddawaniem

nowych obiekt·w do eksploatacji. Ponadto realizowane sŃ kontrole z wniosk·w organ·w samorzŃdu terytorialnego oraz informacji i interwencji medi·w publicznych.

ǒ ZnaczŃcŃ iloŜĺ interwencji stanowiŃ zgğoszenia dotyczŃce uciŃŨliwoŜci mağych kotğowni wňglowych, a nawet indywidualnych palenisk domowych. Jak wiadomo Ŧr·dğa powyŨsze nie sŃ zobowiŃzane do posiadania decyzji o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeŒ do powietrza, a zlokalizowane sŃ z reguğy w najbliŨszym sŃsiedztwie zabudowy mieszkaniowej. Brak ww. decyzji i brak moŨliwoŜci stwierdzenia za pomocŃ pomiar·w przekroczeŒ dopuszczalnych wielkoŜci emisji cağkowicie uniemoŨliwia WIOś podjňcie dziağaŒ wymuszajŃcych na uŨytkowniku ograniczenie uciŃŨliwoŜci. ZauwaŨyĺ przy tym naleŨy, Ũe w tego typu przypadkach niemoŨliwe jest r·wnieŨ zastosowanie innych przepis·w z zakresu ochrony Ŝrodowiska pozostajŃcych w dyspozycji WIOś. Wydanie zarzŃdzenia pokontrolnego z reguğy niczego nie zağatwia, poniewaŨ nie posiada ono formy decyzji administracyjnej i niemoŨliwa jest jego egzekucja.

ǒ NiedoskonağoŜci rozwiŃzaŒ prawnych, o kt·rych mowa powyŨej sŃ coraz czňŜciej Ŧr·dğem skarg na bezczynnoŜĺ Wojew·dzkiego Inspektora Ochrony środowiska. Coraz czňŜciej pojawiajŃ siň r·wnieŨ interwencje zwiŃzane z emisjŃ odor·w, kt·rych wielkoŜci, czy intensywnoŜĺ nie jest uregulowana Ũadnymi przepisami prawnymi, w zwiŃzku z czym powstaje problem zasadnoŜci podejmowania przez Inspektorat jakichkolwiek dziağaŒ.

Z wieloletnich obserwacji i doŜwiadczeŒ wynika, Ũe zgğoszone przez osoby fizyczne interwencje sŃ z reguğy bezzasadne i wynikajŃ gğ·wnie z sŃsiedzkich waŜni i kğ·tni. Podejmowane przez WIOś dziağania w takich przypadkach z reguğy nie zadowalajŃ strony skarŨŃcej i ta sama sprawa wielokrotnie powraca do WIOś z kolejnym wnioskiem o podjňcie postňpowania w sprawie. Wydaje siň, iŨ w tego typu sytuacjach naleŨy rozwaŨyĺ moŨliwoŜĺ wprowadzenia takich regulacji prawnych, w oparciu o kt·re istniağaby moŨliwoŜĺ obciŃŨenia kosztami kontroli osoby bezzasadnie skarŨŃcej, co skutecznie zahamowağoby rosnŃcŃ iloŜĺ tego typu spraw.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

10. DZIAĞALNOśĹ WIOś W 1999 ROKU

10.3. Nadzwyczajne ZagroŨenia środowiska

Pojňcie nadzwyczajne zagroŨenie Ŝrodowiska (NZś) zdefiniowane jest w art. 104 ustawy o ochronie i ksztağtowaniu Ŝrodowiska, jako zagroŨenie spowodowane gwağtownym zdarzeniem, nie bňdŃcym klňskŃ ŨywioğowŃ, kt·re moŨe wywoğaĺ znaczne zniszczenie Ŝrodowiska lub pogorszenie jego stanu, stwarzajŃce powszechne niebezpieczeŒstwo dla ludzi i Ŝrodowiska.

W ustawie z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony środowiska okreŜlone zostağy jej obowiŃzki w zakresie spraw zwiŃzanych z nadzwyczajnymi zagroŨeniami Ŝrodowiska jako inicjowanie dziağaŒ tworzŃcych warunki zapobiegania nadzwyczajnym zagroŨeniom Ŝrodowiska oraz usuwanie ich skutk·w i przywracanie Ŝrodowiska do stanu wğaŜciwego. Szczeg·ğowe zadania Inspekcji w tym zakresie to:

ǒ przeciwdziağanie nadzwyczajnym zagroŨeniom Ŝrodowiska,ǒ podejmowanie dziağaŒ w przypadku wystŃpienia nadzwyczajnego zagroŨenia Ŝrodowiska,ǒ prowadzenie rejestru nadzwyczajnych zagroŨeŒ Ŝrodowiska oraz dokonywanie ocen szk·d powstağych w wyniku zaistnienia nzŜ.

ObowiŃzkiem organ·w Inspekcji jest prowadzenie kontroli potencjalnych sprawc·w NZś, prowadzenie szkoleŒ i instruktaŨu organ·w administracji paŒstwowej, rzŃdowej i samorzŃdowej oraz podmiot·w gospodarczych, a takŨe badanie przyczyn powstawania oraz okreŜlanie sposob·w likwidacji skutk·w nzŜ.

W uzasadnionych przypadkach organy Inspekcji mogŃ zarzŃdzaĺ przeprowadzenie wğaŜciwych badaŒ zanieczyszczonych element·w Ŝrodowiska, a takŨe wydawaĺ zakazy lub ograniczenia w korzystaniu ze Ŝrodowiska.

Ponadto organy Inspekcji wsp·ğdziağajŃ w akcji zwalczania nzŜ z organami wğaŜciwymi do jej prowadzenia, czyli PaŒstwowŃ StraŨŃ PoŨarnŃ, policjŃ oraz prowadzŃ nadz·r nad usuwaniem skutk·w nzŜ. Wsp·ğudziağ w akcji zwalczania nzŜ moŨe polegaĺ na przeprowadzeniu kontroli u sprawcy lub podejrzanego o jego spowodowanie.

Potencjalnymi Ŧr·dğami nzŜ sŃ:

ǒ zakğady przemysğowe, gğ·wnie przetw·rstwa spoŨywczego, majŃce instalacje chğodnicze z amoniakiem,ǒ transport samochodowy i kolejowy przewoŨŃcy materiağy niebezpieczne,ǒ zakğady dystrybucji i przeğadunku paliw pğynnych.

PowyŨsze podmioty mogŃ byĺ sprawcami zagroŨeŒ o charakterze lokalnym, szczeg·lnie w przypadkach gdy Ŧr·dğa nzŜ zlokalizowane sŃ w pobliŨu osiedli mieszkaniowych, bŃdŦ obszar·w szczeg·lnie chronionych.

W 1999 roku przeprowadzono 36 kontroli planowych obiekt·w z wykazu potencjalnych sprawc·w NZś (w tym z PaŒstwowŃ StraŨŃ PoŨarnŃ - 10) oraz 5 kontroli interwencyjnych wynikajŃcych z zaistniağych zdarzeŒ nzŜ. Ponadto przeprowadzono 73 kontrole sprawdzajŃce. W wyniku prowadzonych dziağaŒ Inspektorat wydağ 30 zarzŃdzeŒ pokontrolnych zawierajŃcych 45 obowiŃzk·w, w tym 10 obowiŃzk·w posiada termin realizacji na koniec 2000 r. Stwierdzone uchybienia nie dawağy podstaw do kierowania wniosk·w do organ·w Ŝcigania, a w jednej sprawie (wypadek o znamionach Nadzwyczajnego ZagroŨenia środowiska). Policja podjňğa czynnoŜci z urzňdu. Przedstawiciele Delegatury w Suwağkach uczestniczyli w postňpowaniu jako strona biegğa.

W ramach wsp·ğpracy sğuŨb kontrolnych w zakresie przeciwdziağania NZś, w 1999 roku wpğynňğy do Inspektoratu 2 wnioski od innych organ·w (PIP i PSPoŨ.) dotyczŃce magazynowania materiağ·w niebezpiecznych, w spos·b zagraŨajŃcy Ŝrodowisku. Fakty te potwierdzone zostağy w trakcie przeprowadzonych kontroli i Inspektorat wydağ stosowne zarzŃdzenia pokontrolne zobowiŃzujŃce kontrolowane podmioty do ich wyeliminowania.

PoniŨej przedstawiono kr·tkie zestawienie zdarzeŒ, kt·re miağy miejsce na terenie wojew·dztwa podlaskiego w 1999 roku i zostağy zakwalifikowane jako przypadki nadzwyczajnego zagroŨenia Ŝrodowiska. Byğo ich 8, nie wszystkie doprowadziğy do strat w Ŝrodowisku, jednak stanowiğy one zagroŨenie i w kaŨdym przypadku wymagağy interwencji specjalistycznych jednostek ratowniczych.

ǒ 24 marca 1999 roku w Zakğadzie Energetycznym w Biağymstoku przy ul. Elektrycznej 13 nastŃpiğo uszkodzenie osadnika Ŝciek·w zakğadowej myjni samochodowej. NastŃpiğo wylanie siň okoğo 200 dm3 zaolejonych Ŝciek·w w postacji mieszaniny wodno-olejowej do rzeki Biağej. Na skutek interwencji jednostki StraŨy PoŨarnej rozstawiono zapory zbierajŃce zanieczyszczenie. Pracownicy Inspektoratu dokonali poboru pr·b wody z rzeki oraz podjňli dziağania zmierzajŃce do ustalenia sprawcy zdarzenia.

ǒ 26 kwietnia 1999 roku w ĞomŨy nastŃpiğ wyciek do kanalizacji oleju opağowego w iloŜci okoğo 500 dm3. Na skutek podjňtych dziağaŒ olej zatrzymano w systemie kanalizacji. WIOś nadzorowağ akcjň ratowniczŃ usuwania oleju oraz podjŃğ dziağania polegajŃce na ustalaniu sprawcy zanieczyszczenia.

ǒ 24 czerwca 1999 roku w MiejscowoŜci Proniewicze (gm. Bielsk Podlaski) z powodu niezachowania zasad bezpieczeŒstwa jazdy nastŃpiğ wypadek autocysterny przewoŨŃcej gaz propan-butan. W wyniku wywr·cenia pojazdu nastŃpiğo rozszczelnienie zbiornika z gazem oraz instalacji paliwowej pojazdu. Na skutek szybkiej interwencji jednostki StraŨy PoŨarnej nie nastŃpiğo znaczŃce zanieczyszczenie powietrza i gruntu. Gaz przepompowano do przybyğych na miejsce zdarzenia dw·ch autocystern.

ǒ 04 lipca 1999 roku w Przedsiňbiorstwie Produkcyjnym "CHEMIA" w Suwağkach nastŃpiğo pňkniňcie Ŝciany zbiornika z kwasem azotowym, wskutek czego nastŃpiğ wyciek na grunt okoğo 200 dm3 tej substancji. Przybyğa na miejsce zdarzenia jednostka StraŨy PoŨarnej zabezpieczyğa miejsce wycieku i dokonağa neutralizacji. Awaria nie spowodowağa szk·d w Ŝrodowisku.

ǒ 29 lipca 1999 roku w KuŦnicy Biağostockiej nastŃpiğo, w wyniku wadliwego mocowania, rozszczelnienie 4 beczek z syntetycznŃ substancjŃ zapachowŃ (GENTLE 4295) przewoŨonŃ transportem koğowym z

Holandii do Rosji. Stwierdzono wyciek 30 dm3 substancji na utwardzone podğoŨe. Przybyğa na miejsce zdarzenia jednostka StraŨy PoŨarnej zabezpieczyğa miejsce wycieku, dokonağa przepompowania substancji z nieszczelnych opakowaŒ do nowych beczek. Wyciek zneutralizowano poprzez zasypanie wycieku piaskiem, kt·ry nastňpnie przewieziono i spalono na wysypisku.

ǒ 21 paŦdziernika 1999 roku podczas prac ziemnych prowadzonych przez PP "DALBA" w Biağymstoku nastŃpiğo uszkodzenie przez koparkň gazociŃgu Ŝredniego ciŜnienia na dğugoŜci okoğo 10 m. NastŃpiğo zagroŨenie wybuchem. Akcjň ratowniczŃ podjňğy jednostki StraŨy PoŨarnej, Pogotowia Gazowego i Energetycznego oraz Policja. Ewakuowano z terenu zagroŨonego okoğo 30 os·b z okolicznych budynk·w. Pracownicy WIOś uczestniczŃcy w akcji ratowniczej ustalili stopieŒ zagroŨenia i spos·b postňpowania przybyğych jednostek. Uszkodzony odcinek rurociŃgu naprawiono. Nie zanotowano strat w Ŝrodowisku.

ǒ 21 grudnia 1999 roku z powodu niezachowania zasad bezpieczeŒstwa jazdy nastŃpiğ wypadek autocysterny przewoŨŃcej gaz propan-butan. W wyniku wywr·cenia pojazdu nastŃpiğo rozszczelnienie

zbiornika z olejem opağowym oraz instalacji paliwowej pojazdu. ĞŃcznie wylağo siň okoğo 50 dm3 substancji na zmarzniňtŃ jezdniň. Na skutek interwencji jednostki StraŨy PoŨarnej nie nastŃpiğo znaczŃce zanieczyszczenie gruntu. Olej przepompowano do przybyğej na miejsce zdarzenia autocysterny.

ǒ 27 grudnia 1999 roku miejscowoŜci Wasilk·w na moŜcie drogowym w wyniku poŜlizgu samoch·d z naczepŃ przewoŨŃcy wyroby tekstylne spadğ do zalewu na rzece SupraŜl. W wyniku wypadku nastŃpiğ

wyciek z pojazdu do wody okoğo 600 dm3 oleju napňdowego. Podczas przeprowadzonej wizji lokalnej nie stwierdzono przedostania siň skaŨenia do rzeki SupraŜl poniŨej zalewu.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

10. DZIAĞALNOśĹ WIOś W 1999 ROKU

10.4. Laboratoria WIOś

Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w Biağymstoku posiadajŃcy Delegatury w ĞomŨy i w Suwağkach dysponuje trzema nowoczesnymi laboratoriami badawczymi.

Zakresy dziağalnoŜci Laboratori·w obejmujŃ obsğugň kontroli i pomiar·w stanu Ŝrodowiska prowadzonych przez Wydziağ Inspekcji i Wydziağ Monitoringu środowiska Inspektoratu i Delegatur oraz pomiary i badania zlecone przez klient·w zewnňtrznych. Laboratoria prowadzŃ szeroki zakres badaŒ gğ·wnie w·d powierzchniowych i podziemnych, Ŝciek·w i powietrza w aspekcie ochrony Ŝrodowiska.

Laboratoria WIOś w Biağymstoku, ĞomŨy i Suwağkach dziağajŃ w systemach jakoŜci opartych o kryteria normy: PN-EN 45001:1993 "Og·lne zasady dziağania laboratori·w badawczych" i Przewodnika ISO/IEC nr 25 "Og·lne wymagania dotyczŃce kompetencji laboratori·w pomiarowych i badawczych" niezbňdnych do uzyskania akredytacji Polskiego Centrum BadaŒ i Certyfikacji (PCBC).

We wdroŨonych systemach jakoŜci stosuje siň zasadň obiektywnoŜci badaŒ, kaŨdego klienta traktuje siň jednakowo, gwarantuje siň poufnoŜĺ badaŒ i ochronň jego praw wğasnoŜci. DŃŨŃ do speğnienia wymagaŒ i oczekiwaŒ klienta poprzez szczeg·ğowe ustalenie zakresu badaŒ oraz wsp·ğpracň na wszystkich etapach wykonywania badaŒ, bŃdŦ teŨ uczestnictwo w charakterze Ŝwiadka podczas wykonywania jego zlecenia. Akredytacje, kt·re uzyskağy Laboratoria sŃ podstawŃ zapewnienia klientom wysokiej jakoŜci i kompetencji wykonywanych usğug.

10.4.1. Laboratorium WIOś Biağystok

W lutym 1998 roku uzyskağo Certyfikat Akredytacji Nr L165/1/98, kt·ry jest potwierdzeniem jakoŜci wykonywanych badaŒ, kwalifikacji personelu i kompetencji technicznych.

Podczas audytu kontrolnego przeprowadzonego przez PCBC w 1999 roku laboratorium rozszerzyğo zakres akredytowanych badaŒ.

Zakres prac Laboratorium obejmuje pomiary i badania w zakresie ochrony Ŝrodowiska wynikajŃce ze statutowych zadaŒ Inspekcji Ochrony środowiska oraz badania na zlecenia klient·w zewnňtrznych.

Laboratorium prowadzi pomiary i badania w zakresie:

ǒ ochrony w·d:ǒ badania fizykochemiczne, hydrobiologiczne, bakteriologiczne jakoŜci w·d powierzchniowych i podziemnych,

ǒ badania skğadu Ŝciek·w i wpğywu zrzutu Ŝciek·w na odbiornik;ǒ ochrony powietrza:ǒ pomiary emisji zanieczyszczeŒ powietrza pyğowych i gazowych z urzŃdzeŒ i instalacji przemysğowych,ǒ pomiary skutecznoŜci dziağania urzŃdzeŒ odpylajŃcych oraz urzŃdzeŒ do redukcji emisji zanieczyszczeŒ gazowych,

ǒ badania ruchomym Laboratorium stopnia zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego dwutlenkiem siarki, tlenkiem azotu, tlenkiem wňgla, wňglowodorami;

ǒ ochrony powierzchni ziemi:

ǒ badania wpğywu wysypisk komunalnych na Ŝrodowisko naturalne,ǒ badania gleb,ǒ badania odpad·w przemysğowych i osad·w.

Laboratorium posiada odpowiednie wyposaŨenie pomiarowo-badawcze, pomieszczenia i kompetentny personel, kt·ry wykonuje badania z moŨliwie najlepszŃ wiedzŃ i starannoŜciŃ.

Badania i pomiary sŃ wykonywane przez wykwalifikowany i doŜwiadczony personel Laboratorium w 3 pracowniach: Analiz Instrumentalnych, Analiz Fizykochemicznych i Analiz Biologicznych.

Laboratorium posiada nowoczesne wyposaŨenie, miňdzy innymi:

ǒ spektrofotometr absorpcji atomowej 4100ZL (Perkin-Elmer GmbH Niemcy),ǒ spektrofotometr absorpcji atomowej 20 plus (Varian Pty Ltd Australia),ǒ chromatograf cieczowy 510 (Waters Co.USA),ǒ chromatograf gazowy 5890 II (Hewlet-Packard Co.USA),ǒ chromatograf GC-MS (firmy Varian),ǒ spektrofotometr UV-VIS 8452A (Hewlet-Packard Co.USA),ǒ spektrofotometr s330 Pro (Marcel sp.z o.o.Warszawa),ǒ spektrofotometr UV 1601PC (Shimadzu),ǒ zestaw terenowy do pomiaru pH, przewodnictwa i oznaczeŒ kolorymetrycznych (firmy HACH Co. USA),ǒ pehametr 197 (WTW Niemcy),ǒ zestaw do oznaczania BZT5 (Strohlen Instruments Niemcy),ǒ zestaw do oznaczania azotu Kjeldahla (Buchi Szwajcaria),ǒ zestaw do oznaczania azotu Kjeldahla (TECATOR Szwecja),ǒ pyğomierz grawimetryczny Emitest 1590 (EMIO Wrocğaw),ǒ mikroprocesorowy analizator spalin 2500 (MSI GmbH Niemcy),ǒ anemometr cyfrowy TAD G-25 (Hontzsch GmbH Niemcy),ǒ mikroprocesorowy analizator spalin TESTO 33 (Testoterm GmbH Niemcy),ǒ zestaw do pomiar·w emisji gazowych zanieczyszczeŒ powietrza Ultramat-23 (Simens Niemcy),ǒ mobilne Laboratorium Monitoringu Powietrza (SEA Wğochy),ǒ automatyczny pyğomierz grawimetryczny EMIOTEST 2594A (EMIO Wrocğaw).

Laboratorium realizujŃc Politykň JakoŜci, okreŜlonŃ przez Wojew·dzkiego Inspektora Ochrony środowiska w opracowanej Ksiňdze JakoŜci, duŨy nacisk kğadzie na:

ǒ kontrolň jakoŜci badaŒ,ǒ szkolenie personelu,ǒ wsp·ğpracň i kontakt na wszystkich etapach prac z klientem - zleceniodawcŃ,ǒ wdraŨanie nowych technik pomiarowych i badawczych,ǒ udziağ w miňdzylaboratoryjnych krajowych i zagranicznych badaniach por·wnawczych,ǒ nadz·r nad wyposaŨeniem i prowadzonymi badaniami.

10.4.2. Laboratorium Delegatury WIOś w ĞomŨy

Jest jedynŃ jednostkŃ posiadajŃcŃ certyfikat jakoŜci prowadzonych badaŒ na terenie byğego wojew·dztwa ğomŨyŒskiego przyznany 15 maja 1998 roku przez Polskie Centrum BadaŒ i Certyfikacji (Certyfikat Akredytacji Laboratorium Badawczego Nr L 189/1/98).

Przeprowadzony w 1999 roku audyt kontrolny potwierdziğ, Ũe realizowany system jakoŜci Laboratorium speğnia

wymagania, co pozwoliğo na przedğuŨenie certyfikatu akredytacji (dokument Nr L 189/2/1999) oraz rozszerzenie zakresu badaŒ certyfikowanych o 6 oznaczeŒ: chlorki, siarczany, zawiesina og·lna, BZT5, tlen rozpuszczony i azot amonowy. Zakres uzyskanej akredytacji obejmuje obecnie wykonywanie ze znakiem Q 17 oznaczeŒ wskaŦnik·w dla w·d i Ŝciek·w, a Laboratorium przygotowuje siň do jego dalszego rozszerzenia.

Ustanowienie, udokumentowanie i utrzymanie systemu jakoŜci jest Ŝrodkiem zapewniajŃcym osiŃgniňcie wysokiego poziomu jakoŜci badaŒ na wszystkich etapach badaŒ prowadzonych w Laboratorium. RosnŃca iloŜĺ skğadanych zleceŒ zewnňtrznych i brak reklamacji wynik·w jest potwierdzeniem wysokiej jakoŜci badaŒ.

OsobŃ odpowiedzialnŃ za dziağalnoŜĺ Laboratorium jest Kierownik Laboratorium. Za system jakoŜci odpowiedzialny jest Specjalista d/s JakoŜci, a techniczny nadz·r nad pracŃ Laboratorium sprawuje Specjalista d/s Technicznych.

Kierownictwo Laboratorium posiada wyksztağcenie wyŨsze chemiczne ze specjalnoŜciŃ analiza chemiczna, ponad 10-letni staŨ pracy, szkolenia w zakresie akredytacji laboratorium badawczego, dokumentowania system·w jakoŜci, metod badawczych, zasad audytowania i metrologii.

W skğad Laboratorium wchodzŃ pracownia fizykochemiczna i pracownia biologiczna. Obsğugň badaŒ zapewnia wysoko kwalifikowana kadra pracownik·w biorŃca udziağ w szkoleniach wewnňtrznych z zakresu wykonywanych analiz.

OsiŃgniňcie i utrzymanie wysokiego poziomu badaŒ umoŨliwia posiadanie odpowiedniej do potrzeb bazy lokalowej oraz wyposaŨenia w nowoczesny sprzňt i aparaturň, miňdzy innymi:

ǒ spektrofotometr absorbcji atomowej Spectra AA 200 (VARIAN),ǒ chromatograf gazowy typ GC-14 APE (SHIMADZU),ǒ spektrofotometry UV - (SHIMADZU),ǒ spektrofotometr Specol 11 (Carl Zeiss Jena),ǒ aparat do szybkiej ekstrakcji rozpuszczalnikami organicznymi SOXTEC SYSTEM - HT 6 (TECATOR),ǒ mineralizator - Digestor 2006 (TECATOR),ǒ zestaw Kjeltec do oznaczania azotu D.U. 1026 i D.S. 1007 (TECATOR),ǒ zestaw do produkcji spektralnie czystej wody (Milipore),ǒ zestaw do oznaczania biochemicznego zapotrzebowania tlenu typ BSB 5 (STROHLEIN),ǒ mikroskop odwr·cony TMS (Nikon),ǒ zestaw do oznaczeŒ polowych (HACH), (ph-metr HACH ONE model 43800-00 - konduktometr firmy HACH model 44600, spektrofotometr firmy HACH DR/200).

Laboratorium uczestniczy w badaniach por·wnawczych w·d powierzchniowych, podziemnych i ochrony powietrza, stanowiŃcych system kontroli i nadzoru wykonywanych badaŒ, organizowanych przez wyspecjalizowane jednostki badawcze lub instytuty.

RealizujŃc swojŃ politykň jakoŜci okreŜlonŃ w posiadanej Ksiňdze JakoŜci Laboratorium ma na celu rzetelne, prawidğowe wykonywanie oznaczeŒ przez fachowŃ obsğugň, w oparciu o udokumentowane normy i przepisy analityczne, za pomocŃ sprawnej i w peğni przygotowanej aparatury i sprzňtu. Pozwala to na uzyskanie peğnego zaufania klient·w do wynik·w badaŒ uzyskiwanych w Laboratorium.

10.4.3. Laboratorium Delegatury WIOś w Suwağkach

Po wdroŨeniu systemu jakoŜci i potwierdzeniu kompetencji przez Polskie Centrum BadaŒ i Certyfikacji

Laboratorium Delegatury WIOś w Suwağkach uzyskağo 11 marca 1998 roku Certyfikat Akredytacji Nr L 174/1/1998. W trakcie audytu sprawdzajŃcego przeprowadzonego w dniu 10.11.1999 r. Laboratorium potwierdziğo swoje kompetencje i rozszerzyğo zakres akredytacji, uzyskujŃc Certyfikat Akredytacji Nr L 174/2/1999.

Zakres badaŒ okreŜlony w zağŃcznikach do certyfikatu akredytacji Nr L 174/2/1999 obejmuje 47 oznaczeŒ:

ǒ Pracownia Analiz Fizykochemicznych i Biologicznych:ǒ badania fizykochemiczne w·d i Ŝciek·w, oznaczanie: azotu azotanowego, azotu azotynowego, azotu amonowego, azotu og·lnego Kjeldahla, azotu og·lnego, azotu organicznego, chlork·w, CHZT-Cr, CHZT-Mn, BZT5, tlenu rozpuszczonego, suchej pozostağoŜci, zawiesin og·lnych, zasadowoŜci, przewodnictwa elektrolitycznego, odczynu pH, ortofosforan·w, fosforu og·lnego, zapachu i barwy.

ǒ Pracownia Analiz Instrumentalnych:ǒ badania w·d, Ŝciek·w, osad·w, gleby i ŨywnoŜci, oznaczanie: oğowiu, kadmu, miedzi, chromu i niklu,ǒ badanie w·d, Ŝciek·w i osad·w, oznaczanie: wapnia, magnezu, Ũelaza, manganu, cynku, glinu, potasu, sodu,

ǒ badanie w·d i Ŝciek·w, oznaczanie wňgla organicznego,ǒ badanie w·d, oznaczanie: twardoŜci, chlork·w, siarczan·w i azotan·w.ǒ Pracownia Pomiar·w Terenowych i Poboru Pr·bek:ǒ pob·r pr·bek w·d i Ŝciek·w,ǒ pomiar stňŨenia dwutlenku siarki, tlenk·w azotu i tlenku wňgla w gazach odlotowych,ǒ pomiar strumienia objňtoŜci w gazach odlotowych,ǒ pomiar emisji zanieczyszczeŒ w gazach odlotowych.

Wykorzystywane w Laboratorium metody badawcze opierajŃ siň na aktualnych wydaniach Polskich Norm i ISO lub sŃ wğasnymi Procedurami Badawczymi. Wszystkie metody badawcze zostağy poddane walidacji i posiadajŃ okreŜlone niepewnoŜci oraz zakres stosowalnoŜci.

GwarancjŃ jakoŜci wykonywanych badaŒ jest nie tylko wysoko kwalifikowany, przeszkolony specjalistycznie, z odpowiednim staŨem zawodowym personel, lecz r·wnieŨ wysokiej klasy aparatura pomiarowo-badawcza, podlegajŃca stağemu nadzorowi metrologicznemu i sprawdzaniu.

Laboratorium bierze udziağ w badaniu biegğoŜci uczestniczŃc w krajowych i zagranicznych badaniach miňdzylaboratoryjnych. Jednym z takich test·w jest stağe uczestnictwo Laboratorium w badaniach miňdzylaboratoryjnych organizowanych przez PaŒstwowy Instytut Geologii wsp·lnie z PHARE, w kt·rych uzyskuje bardzo dobre wyniki.

Laboratorium wsp·ğpracuje z laboratoriami na Litwie i Biağorusi w ramach prowadzonego monitoringu granicznego w·d. W ramach wsp·ğpracy dokonywane sŃ wsp·lne pobory pr·bek, uzgadnianie metod badawczych i por·wnania miňdzylaboratoryjne.

Polityka jakoŜci realizowana w Laboratorium jest ukierunkowana na stopniowe objňcie zakresem akredytacji cağoŜci prac pomiarowo-badawczych.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

10. DZIAĞALNOśĹ WIOś W 1999 ROKU

10.5. Edukacja ekologiczna

Ostatnie dekady XX wieku zapiszŃ siň historii jako okres, w kt·rym Ŝwiat zrozumiağ, iŨ stanŃğ w obliczu koniecznoŜci odwr·cenia katastrofalnych skutk·w postňpujŃcej wciŃŨ degradacji Ŝrodowiska przyrodniczego oraz, Ũe kluczem do zrealizowania tych cel·w sŃ ludzie, Ŝwiadomi swojej odpowiedzialnoŜci za stan naturalnych zasob·w Ziemi, kt·re powinny przetrwaĺ dla przyszğych pokoleŒ.

Organizacja Narod·w Zjednoczonych podjňğa siň stworzenia podstaw og·lnoŜwiatowego dialogu dla wsp·lnych - globalnych, regionalnych i lokalnych dziağaŒ w celu ochrony i ksztağtowania Ŝrodowiska przyrodniczego. Konferencja Narod·w Zjednoczonych "środowisko i Rozw·j", tak zwany Szczyt Ziemi, zorganizowana w 1992 roku w Rio de Janeiro, stanowiğa podstawy w realizacji tego procesu.

Trzy gğ·wne dokumenty przyjňte na Szczycie Ziemi - Deklaracja z Rio, Agenda 21 oraz Deklaracja o Ochronie Las·w okreŜlajŃ zasady trwağego i zr·wnowaŨonego rozwoju (ekorozwoju) w skali Ŝwiata, region·w i kraj·w. W oparciu o te zasady tworzone sŃ takŨe programy dziağaŒ dla Regionu Europy. WaŨnymi etapami rozpoczňtego w 1991 roku w Dobris, paneuropejskiego dialogu dla utworzenia Europejskiego Programu DziağaŒ na rzecz Ochrony środowiska, byğy Europejskie Konferencje Ministr·w Ochrony środowiska w Lucernie (1993 rok) oraz w Sofii (1995 rok). R·wnolegle pod auspicjami światowej Organizacji Zdrowia (Regionalnego Biura dla Europy) prowadzono dziağania dla stworzenia Europejskiego Programu DziağaŒ "środowisko i Zdrowie". Wszystkie te dokumenty w procesie realizowania polityki ekorozwoju podkreŜlajŃ kluczowŃ rolň Ŝwiadomych ekologicznie spoğeczeŒstw.

O prawie obywateli do informacji dotyczŃcej Ŝrodowiska m·wi 10 Zasada Deklaracji z Rio ...ZagroŨenia Ŝrodowiska sŃ na kaŨdym poziomie najlepiej rozwiŃzywane przy udziale wszystkich zainteresowanych obywateli. Na poziomie kaŨdego paŒstwa kaŨdy obywatel powinien mieĺ zapewniony odpowiedni dostňp do informacji dotyczŃcej Ŝrodowiska, kt·ra jest w posiadaniu wğadzy publicznej... W rozdziağach 8.23 i 36 podstawowego dokumentu konferencji z Rio - Agendy 21, stwierdzono, Ũe sam dostňp do informacji to za mağo. Konieczne jest odpowiednie przygotowanie spoğeczeŒstwa, a takŨe przedstawianie informacji w takiej postaci, aby byğa ona zrozumiağa dla szerokiego og·ğu ludzi.

W warunkach gğňbokich przeksztağceŒ ustrojowych Polska r·wnieŨ stanňğa przed obowiŃzkiem dokonania zasadniczych zmian w polityce ekologicznej paŒstwa. W przyjňtym przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej w 1991 roku dokumencie Polityka ekologiczna paŒstwa w zasadzie uspoğeczniania zapisano prawo do udziağu spoğeczeŒstwa w podejmowaniu decyzji ekologicznych. Zasada uspoğeczniania bňdzie realizowana poprzez stworzenie instytucjonalnych i prawnych warunk·w do udziağu obywateli, grup spoğecznych i organizacji pozarzŃdowych w cağym procesie ochrony i ksztağtowania Ŝrodowiska poprzez edukacjň ekologicznŃ, budzenie ŜwiadomoŜci i wraŨliwoŜci ekologicznej oraz generalne budowanie nowej etyki zachowaŒ wobec Ŝrodowiska.

Edukacja jest psychologiczno-pedagogicznym procesem oddziağywania na czğowieka, na kt·ry skğada siň nauczanie i wychowanie. Celem edukacji jest ksztağtowanie ŜwiadomoŜci. Edukacja ekologiczna jest wiňc procesem ksztağtowania ŜwiadomoŜci ekologicznej.

Po opublikowaniu w 1969 roku raportu U'Thanta, dotyczŃcego przyczyn degradacji Ŝrodowiska przyrodniczego i jego konsekwencji dla przyszğoŜci ludzkoŜci, coraz czňŜciej wskazywano na potrzebň powszechnej edukacji ekologicznej. Starania o stworzenie takiego miňdzynarodowego programu podjňğy w 1975 roku UNESCO i UNEP (Program Ochrony środowiska Narod·w

Zjednoczonych). W roku 1977 odbyğa siň Konferencja w Tbilisi poŜwiňcona temu programowi. Zaowocowağa ona deklaracjŃ, w kt·rej zapisano, Ũe edukacja ekologiczna powinna:

ǒ dotyczyĺ kaŨdego zakresu i wszystkich poziom·w oŜwiaty formalnej i nieformalnej,ǒ kompleksowo dotyczyĺ wszystkich sfer Ũycia czğowieka oraz odzwierciedlaĺ zmiany zachodzŃce w Ŝwiecie,

ǒ mieĺ interdyscyplinarny charakter oraz przyczyniaĺ siň do ksztağtowania poczucia ciŃgğoŜci miňdzy dzisiejszymi dziağaniami i ich konsekwencjami dla przyszğych pokoleŒ.

Deklaracja okreŜla takŨe cele edukacji ekologicznej, kt·rymi sŃ:

ǒ nauczanie podstaw ekologicznie zr·wnowaŨonego uŨytkowania Ŝrodowiska i sposob·w jego ochrony,

ǒ pobudzanie do tw·rczego dziağania zmierzajŃcego do oszczňdnego korzystania z zasob·w przyrody i maksymalnej ich ochrony,

ǒ wpajanie potrzeby przestrzegania norm i zakaz·w ekologicznych w postňpowaniu jednostek, grup i cağych spoğeczeŒstw oraz potrzeby wystňpowania przeciw zachowaniom zagraŨajŃcym Ŝrodowisku,

ǒ ksztağtowanie nawyk·w kultury ekologicznej oraz poczucia moralnej i obywatelskiej odpowiedzialnoŜci za ochronň d·br przyrody,

ǒ wyksztağcenie umiejňtnoŜci interdyscyplinarnego myŜlenia i rozumowania, nauczenie postrzegania zaleŨnoŜci miňdzy stanem Ŝrodowiska a jakoŜciŃ Ũycia kaŨdego czğowieka i cağych spoğeczeŒstw,

ǒ ksztağtowanie miňdzynarodowej solidarnoŜci w dziedzinie ochrony Ŝrodowiska.

Wedğug deklaracji, wymienione cele osiŃgnŃĺ moŨna na drodze:

ǒ edukacji formalnej, obejmujŃcej dzieci i mğodzieŨ od okresu przedszkolnego do studi·w wyŨszych wğŃcznie, a takŨe nauczycieli i specjalist·w zwiŃzanych z ochronŃ Ŝrodowiska;

ǒ edukacji nieformalnej, obejmujŃcej mğodzieŨ i dorosğych, prowadzonej za pomocŃ r·Ũnych form edukacji indywidualnej i grupowej.

Wspomniana juŨ wczeŜniej Agenda 21, dokument przyjňty przez Konferencjň Narod·w Zjednoczonych "środowisko i Rozw·j", w rozdziale dotyczŃcym edukacji, oŜwiaty i ksztağtowania ŜwiadomoŜci spoğecznej zaleca ukierunkowanie szkolnictwa na zagadnienia ekorozwoju. Proponuje miňdzy innymi aby wszystkie paŒstwa propagowağy nauczanie niezinstytucjonalizowane, nieformalne, a jednoczeŜnie opracowağy programy szkoleniowe doskonalŃce i podnoszŃce kwalifikacje nauczycieli, kadry administracyjnej, planist·w, wykorzystujŃc takŨe doŜwiadczenia organizacji pozarzŃdowych.

Poziom ŜwiadomoŜci ekologicznej spoğeczeŒstwa zaleŨy od iloŜci i jakoŜci informacji, kt·ra do niego dociera oraz od form i sposob·w edukacji. Informacja, kt·ra trafia do spoğeczeŒstwa powinna byĺ Ŝcisğa, bezstronna i kompletna. JasnoŜĺ i klarownoŜĺ treŜci powinna byĺ wynikiem jednoznacznoŜci sformuğowaŒ. Pomimo niezbňdnych uproszczeŒ (w zaleŨnoŜci od stopnia przygotowania odbiorcy) musi byĺ zachowany peğen sens i poprawnoŜĺ merytoryczna.

Obecnie informacja ekologiczna w Polsce dostňpna jest dla spoğeczeŒstwa poprzez:

ǒ publikacje Gğ·wnego Urzňdu Statystycznego,ǒ publikacje Ministerstwa środowiska,ǒ publikacje sğuŨb paŒstwowych - Inspekcjň Ochrony środowiska, PaŒstwowy Zakğad Higieny, Inspekcjň SanitarnŃ,

ǒ publikacje o charakterze edukacyjnym i popularyzatorskim jednostek naukowo-badawczych,ǒ publikacje opracowywane przez organizacje pozarzŃdowe - Polski Klub Ekologiczny, OŜrodki i Centra Edukacji Ekologicznej, Fundacje Ekologiczne - wydawane przy pomocy finansowej Narodowego Funduszu Ochrony środowiska i Gospodarki Wodnej, wojew·dzkich funduszy oraz Ministerstwa środowiska,

ǒ prasň popularnonaukowŃ o tematyce ekologicznej,ǒ programy telewizyjne i radiowe,ǒ targi i gieğdy ekologiczne,ǒ plakaty, plakaty filmowe, filmy,ǒ festiwale i konkursy ekologiczne,ǒ akcje edukacyjne i promocyjne.

Gromadzenie i udostňpnianie informacji dotyczŃcych Ŝrodowiska jest jednym z zadaŒ Inspekcji Ochrony środowiska (IOś), zgodnie z art. 28 ustawy o Inspekcji Ochrony środowiska. Zgodnie z tym zağoŨeniem IOś do cel·w swojej dziağalnoŜci wğŃczyğa zadania edukacji ekologicznej i szerokiego informowania spoğeczeŒstwa o faktycznym stanie Ŝrodowiska w Polsce oraz dziağaniach majŃcych na celu jego ochronň. W ramach realizacji tych zadaŒ Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w Biağymstoku i jego Delegatury w ĞomŨy i Suwağkach prowadzŃ nastňpujŃce formy dziağalnoŜci:

ǒ opracowujŃ cykliczne raporty o stanie Ŝrodowiska na terenie wojew·dztwa wydawane w serii Biblioteka Monitoringu środowiska, kt·re przekazywane sŃ wğadzom lokalnym, plac·wkom oŜwiatowym i bibliotekom oraz poprzez sieĺ wojew·dzkich inspektorat·w, wszystkim zainteresowanym na terenie cağego kraju;

ǒ prowadzŃ w swoich plac·wkach zajňcia dydaktyczne dla dzieci i mğodzieŨy szk·ğ wojew·dztwa. Delegatura w ĞomŨy ŜciŜle wsp·ğpracuje z Technikum Ochrony środowiska w ĞomŨy, w ramach tej wsp·ğpracy praktyki zawodowe w Delegaturze odbywajŃ uczniowie tej szkoğy. Praktyki takie odbywajŃ w Inspektoracie r·wnieŨ studenci uczelni wyŨszych, m.in. Uniwersytetu WarmiŒski-Mazurskiego w Olsztynie i WyŨszej Szkoğy Pedagogicznej w Sğupsku;

ǒ pracownicy Wydziağu i Dziağ·w Monitoringu środowiska biorŃ udziağ w lekcjach o tematyce ekologicznej w szkoğach wojew·dztwa, uczestniczŃ (w formie referowania zagadnieŒ ekologicznych) w zajňciach metodycznych dla nauczycieli oraz w zwiŃzanych z tŃ tematykŃ szkoleniach organizowanych dla r·Ũnych jednostek (sğuŨba zdrowia, PaŒstwowa StraŨ PoŨarna);

ǒ WIOś udostňpnia osobom zainteresowanym materiağy informacyjne dotyczŃce szeroko pojňtej tematyki ochrony Ŝrodowiska, wykorzystujŃc do tego celu opracowania wğasne, opracowania z serii Biblioteki Monitoringu środowiska oraz literaturň i prasň fachowŃ, kt·rŃ dysponuje;

ǒ wsp·ğpracuje z przedstawicielami regionalnej prasy, radia i TV w propagowaniu zagadnieŒ zwiŃzanych z ochronŃ Ŝrodowiska. UkazujŃce siň notatki prasowe, programy telewizyjne czy radiowe przekazujŃ jednak najczňŜciej to, co "dziennikarz chce powiedzieĺ", a nie to co WIOś ma do przekazania; przewaŨnie zainteresowanie massmedi·w wzbudzajŃ jedynie wiadomoŜci o charakterze alarmistycznym.

Przy wsp·ğudziale WIOś organizowane sŃ ponadto spotkania informacyjne, spotkania robocze, na przykğad z przedstawicielami administracji paŒstwowej i samorzŃdowej. Przedstawiciele WIOś i Delegatur zgodnie z wymaganiami wynikajŃcymi z art. 8a ust. 2 ustawy o Inspekcji Ochrony środowiska, przygotowujŃ i przedstawiajŃ radom powiat·w i sejmiku wojew·dztwa corocznŃ informacjň o stanie Ŝrodowiska i podejmowanych dziağaniach na rzecz jego poprawy oraz o dziağalnoŜci Inspekcji na danym terenie.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

11. WSPčĞPRACA MIŇDZYNARODOWA

Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w Biağymstoku w 1999 roku kontynuowağ wsp·ğpracň dwustronnŃ w oparciu o umowy i porozumienia sğuŨb ochrony Ŝrodowiska Republiki Biağorusi i Republiki Litewskiej. Wsp·ğpraca dotyczyğa:

ǒ badaŒ monitoringowych Ŝrodowiska w obszarze przygranicznym,ǒ przeciwdziağania nadzwyczajnym zagroŨeniom Ŝroodwiska.

11.1. Wsp·ğpraca z BiağorusiŃ

Wsp·ğpraca obejmowağa wsp·lnŃ z Komitetem Zasob·w Naturalnych i Ochrony środowiska w Grodnie kontrolň jakoŜci w·d rzek granicznych: Narwi, Krynki i świsğoczy, oraz rzeki LeŜnej Prawej z Komitetem Zasob·w Naturalnych i Ochrony środowiska w BrzeŜciu.

Program i zakres prowadzonych badaŒ wymienionych rzek wynikağ z ustaleŒ metodycznych programu paŒstwowego monitoringu Ŝrodowiska. Przedstawiciele Polski i Biağorusi uczestniczyli w spotkaniach roboczych, kt·rych celem byğa miňdzy innymi interkalibracja wynik·w badanych rzek oraz doskonalenia metod badawczych. Dokonano takŨe wsp·lnych pobor·w pr·b wody z rzek w profilach granicznych po stronie polskiej i biağoruskiej.

Spotkania odbywağy siň zgodnie z wsp·lnie ustalonym planem wsp·ğpracy na 1999 rok oraz wzajemnie uzgodnionym harmonogramem poboru pr·b wody z rzek granicznych.

Podczas wsp·lnych spotkaŒ dokonywano wymiany wynik·w badaŒ wymienionych rzek przeprowadzonych przez kaŨdŃ ze stron w profilu granicznym.

W ramach wsp·ğpracy w 1999 roku WIOś realizowağ nastňpujŃce zadania:

ǒ wykonağ opracowanie Dokumentacja operacyjno-alarmowa dla potrzeb zapobiegania i zwalczania NZś w obszarach przygranicznych i wodach granicznych z RepublikŃ Biağorusi,

ǒ uaktualniğ plan alarmowania na wypadek NZś obszaru granicznego w uzgodnieniu z Komitetem Zasob·w Naturalnych i Ochrony środowiska w Grodnie i BrzeŜciu,

ǒ w BrzeŜciu 7-8 grudnia 1999 roku odbyğo siň III Posiedzenie Polsko-Biağoruskiej MiňdzyrzŃdowej Komisji Koordynacyjnej do spraw Wsp·ğpracy Transgranicznej; w obradach Komisji uczestniczyğ Podlaski Wojew·dzki Inspektor Ochrony środowiska w Biağymstoku; komisja przyjňğa do wiadomoŜci informacjň o wydaniu przez stronň polskŃ opracowania wykonanego przez WIOś w Biağymstoku Potencjalne Nadzwyczajne ZagroŨenie środowiska Obszaru Przygranicznego Polski i Biağorusi. RealizujŃc ustalenia z II Posiedzenia ww. Komisji, wydawnictwo zostağo przekazane PrzewodniczŃcemu Biağoruskiej czňŜci Polsko--Biağoruskiej MiňdzyrzŃdowej Komisji Koordynacyjnej do spraw Wsp·ğpracy Transgranicznej. Strona polska wystŃpiğa z wnioskiem o wykonanie analogicznego opracowania przez stronň biağoruskŃ,

ǒ Zgodnie z programem III Posiedzenia Komisji, odbyğo siň spotkanie Podkomisji do spraw Wsp·ğpracy Miňdzyregionalnej; podkomisja uzgodniğa gğ·wne kierunki pracy w 2000 roku, w tym takŨe w zakresie NZś, dotyczŃce stworzenia systemu monitorowania potencjalnych nadzwyczajnych zagroŨeŒ Ŝrodowiska na obszarze przygranicznym obu paŒstw obejmujŃcego:

ǒ system monitorowania jakoŜci stanu Ŝrodowiska,ǒ system monitorowania zagroŨeŒ zwiŃzanych z miňdzynarodowym transportem toksycznych Ŝrodk·w przemysğowych zagraŨajŃcych Ŝrodowisku,

ǒ system informowania o zaistniağych awariach w elektrowniach atomowych oraz stağe monitorowanie

poziomu skaŨeŒ promieniotw·rczych,ǒ wymianň informacji o potencjalnych punktowych, liniowych i transportowych nadzwyczajnych zagroŨeniach Ŝrodowiska obszaru przygranicznego,

ǒ zapobieganie, zwalczanie i usuwanie skutk·w zaistniağych w wyniku wystŃpienia awarii lub katastrof na obszarze granicznym Polski i Biağorusi.

11.2. Wsp·ğpraca z LitwŃ

Plan wsp·ğpracy miňdzy Ministerstwem Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa Rzeczypospolitej Polskiej i Ministerstwem środowiska Republiki Litewskiej (RL) na lata 1999--2000 przewidywağ dla Wojew·dzkiego Inspektoratu Ochrony środowiska w Biağymstoku:

ǒ kontynuacjň pomiar·w jakoŜci w·d granicznych (rzek Szeszupy, Szelmentki i Marychy) wedğug ustaleŒ pomiňdzy jednostkami odpowiedzialnymi za monitoring w·d na granicy polsko-litewskiej;

ǒ wsp·ğpracň w zakresie powiadamiania o zdarzeniach mogŃcych spowodowaĺ znaczne transgraniczne zanieczyszczenie Ŝrodowiska, ğŃcznie z zanieczyszczeniami ekstremalnymi.

W 1999 roku w punktach pomiarowo-kontrolnych sieci granicznej paŒstwowego monitoringu Ŝrodowiska dokonano 24 pobor·w pr·b wody z Szeszupy i Szelmentki oraz 25 pobor·w pr·b z Marychy. Dwukrotnie w ciŃgu roku przeprowadzono wsp·lne pobory pr·b ze sğuŨbami ochrony Ŝrodowiska RL:

ǒ 26 maja 1999 roku - w profilu granicznym po stronie Rzeczypospolitej Polskiej,ǒ 15 wrzeŜnia 1999 roku - w profilu granicznym po stronie Republiki Litewskiej.

Dokonano wymiany wynik·w badaŒ z wsp·lnych pobor·w pr·b. W pierwszej poğowie 1999 roku wymieniono opracowania dotyczŃce stanu czystoŜci rzek granicznych na pograniczu polsko--litewskim w latach 1997-1998.

W Suwağkach 18-19 maja 1999 roku odbyğo siň spotkanie przedstawicieli Wojew·dzkiego Inspektoratu Ochrony środowiska wojew·dztwa podlaskiego oraz Zjednoczonego Centrum BadaŒ Ministerstwa środowiska RL i Regionalnych Departament·w Ministerstwa środowiska w Alitusie i Mariampolu. Spotkanie dotyczyğo realizacji punktu 5 Planu wsp·ğpracy miňdzy Ministerstwem Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa Rzeczypospolitej Polskiej i Ministerstwem środowiska Republiki Litewskiej na lata 1999-2000 w zakresie powiadamiania o zdarzeniach mogŃcych spowodowaĺ znaczne transgraniczne zanieczyszczenie Ŝrodowiska ğŃcznie z zanieczyszczeniami ekstremalnymi.

W wyniku spotkania:

ǒ uzgodniono organizacjň wsp·lnych badaŒ jakoŜci w·d rzek granicznych w latach 1999-2000 - obie wsp·ğpracujŃce strony zadeklarowağy kontynuacjň wsp·lnej kontroli jakoŜci w·d Szeszupy i Szelmentki po stronie polskiej i litewskiej w profilu granicznym, a rzeki Marychy w profilu granicznym po stronie polskiej wedğug ustalanych rocznych harmonogram·w pobor·w pr·b; ustalono poğoŨenie punkt·w pomiarowo-kontrolnych na badanych rzekach granicznych, czňstotliwoŜĺ badaŒ oraz terminy pobor·w; wsp·ğpracujŃce strony uzgodniğy, Ũe ocena jakoŜci wody bňdzie dokonywana przez kaŨdŃ ze stron zgodnie z metodykami obowiŃzujŃcymi w danym kraju; wzajemna wymiana wynik·w badaŒ odbywaĺ siň bňdzie podczas roboczych spotkaŒ specjalist·w obu stron; opracowania dotyczŃce oceny stanu czystoŜci kontrolowanych rzek w profilach granicznych zostanŃ przekazane przez kaŨdŃ ze stron po zakoŒczeniu cyklu badawczego;

ǒ dokonano aktualizacji Ŧr·değ zagroŨeŒ Ŝrodowiska, znajdujŃcych siň w strefie przygranicznej po stronie polskiej i litewskiej - eksperci wsp·ğpracujŃcych instytucji om·wili Ŧr·dğa zanieczyszczeŒ znajdujŃce siň w

obszarze przygranicznym po stronie polskiej i litewskiej oraz zobowiŃzali siň do stağego uaktualniania danych inwentaryzacyjnych, zgodnie z wczeŜniej przyjňtymi zasadami;

ǒ uzgodniono zasady wsp·ğpracy w zakresie wzajemnego powiadamiania o zdarzeniach mogŃcych spowodowaĺ znaczne transgraniczne zanieczyszczenie Ŝrodowiska, ğŃcznie z zanieczyszczeniami ekstremalnymi - ustalony zostağ plan wzajemnego informowania o wystŃpieniu nadzwyczajnego zagroŨenia Ŝrodowiska w obszarze przygranicznym oraz uaktualniono plan alarmowania na wypadek wystŃpienia NZś.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

12. RYS HISTORYCZNY DZIAĞALNOśCI SĞUŧB OCHRONY śRODOWISKA WOJEWčDZTWA PODLASKIEGO

W 2000 roku mija 20 lat od wejŜcia w Ũycie ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i ksztağtowaniu Ŝrodowiska, na mocy kt·rej powstağa PaŒstwowa Inspekcja Ochrony środowiska. Na podstawie art. 96 ustawy wydane zostağo rozporzŃdzenie Rady Ministr·w z dnia 30 wrzeŜnia 1980 r. w sprawie PaŒstwowej Inspekcji Ochrony środowiska oraz wykonywania kontroli w zakresie ochrony Ŝrodowiska. OkreŜlağo ono szczeg·ğowy zakres dziağania, organizacjň PIOś, zasady i tryb wykonywania kontroli w zakresie ochrony Ŝrodowiska przez PIOś i terenowe organy administracji paŒstwowej, a takŨe zasady wsp·ğdziağania tych organ·w. PaŒstwowa Inspekcja Ochrony środowiska posiadağa w niekt·rych wojew·dztwach zespoğy terenowe. Obok niej istniağy oŜrodki lub pracownie badaŒ i kontroli Ŝrodowiska utworzone przez terenowe organy administracji paŒstwowej stopnia wojew·dzkiego na podstawie art. 91 ustawy o ochronie i ksztağtowaniu Ŝrodowiska. Ten stan prawny obowiŃzywağ do wejŜcia w Ũycie ustawy z dnia 20 lipca 1991 r. o PaŒstwowej Inspekcji Ochrony środowiska, czyli do 29 paŦdziernika 1991 roku.

Z perspektywy minionych lat moŨna stwierdziĺ, Ũe 20-lecie PaŒstwowej Inspekcji Ochrony środowiska jest jubileuszem Inspekcji Ochrony środowiska.

Stwierdzenie, iŨ dziağalnoŜĺ inspekcyjno-kontrolna i pomiarowo-badawcza w wojew·dztwie w zakresie ochrony Ŝrodowiska rozpoczňğa siň z chwilŃ powstania w 1980 roku PaŒstwowej Inspekcji Ochrony środowiska nie jest w peğni prawdziwe. W byğym wojew·dztwie biağostockim tň dziağalnoŜĺ prowadzono od 1960 roku, czyli od powoğania Wydziağu Gospodarki Wodnej byğego Prezydium Wojew·dzkiej Rady Narodowej oraz Laboratorium Badania Wody i ściek·w.

W 2000 roku obchodzimy wiňc 20-lecie Inspekcji Ochrony środowiska i jednoczeŜnie 40-lecie dziağalnoŜci sğuŨb ochrony Ŝrodowiska naszego wojew·dztwa.

DziağalnoŜĺ tych sğuŨb na przestrzeni ostatnich czterdziestu lat moŨna podzieliĺ na trzy okresy:

ǒ 1960-1974 - dziağalnoŜĺ prowadzona przez Pracowniň Badania Wody i ściek·w w Biağymstoku, a p·Ŧniej Laboratorium Badania Wody i ściek·w,

ǒ 1974-1991 - dziağalnoŜĺ realizowana przez Samodzielne Pracownie BadaŒ i Kontroli środowiska oraz OŜrodki BadaŒ i Kontroli środowiska w Biağymstoku, ĞomŨy i Suwağkach,

ǒ 1991-2000 - dziağalnoŜĺ Wojew·dzkiej Inspekcji Ochrony środowiska.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

12. RYS HISTORYCZNY DZIAĞALNOśCI SĞUŧB OCHRONY śRODOWISKA WOJEWčDZTWA PODLASKIEGO

12.1. DziağalnoŜĺ sğuŨb pomiarowo-badawczych i inspekcyjno-kontrolnych do 1999 roku w byğym wojew·dztwie biağostockim

Laboratorium Badania Wody i ściek·w w Biağymstoku zostağo powoğane na mocy Uchwağy Nr 39/396 b. PWRN w Biağymstoku z dnia 17 grudnia 1963 roku, na bazie etatowej i aparaturowej Pracowni Badania Wody i ściek·w funkcjonujŃcej od 1 stycznia 1960 roku w siedzibie Stacji Chemiczno-Rolniczej w Biağymstoku, przy ulicy Ogrodowej.

Pierwszym kierownikiem Laboratorium zostağ Pan mgr inŨ. Bohdan LiŨewski.

W Laboratorium powstağy:

ǒ pracownia fizykochemiczna,ǒ pracownia biologiczna,ǒ pracownia opracowaŒ i dokumentacji.

NowatorskŃ i pionierskŃ w tamtym czasie dziağalnoŜĺ na rzecz ochrony w·d przed zanieczyszczeniem podjňto na terenie, na kt·rym problem skaŨenia Ŝrodowiska nie wystňpowağ tak jaskrawo jak w innych rejonach kraju. Wynikağo to z mağego uprzemysğowienia regionu.

Laboratorium prowadziğo kontrolň funkcjonowania urzŃdzeŒ sğuŨŃcych ochronie w·d w zakğadach przemysğowych oraz dokonywağo ocen stanu czystoŜci gğ·wnych rzek wojew·dztwa, kt·rych wyniki przedstawiono w opracowywanych w tym celu komunikatach.

W latach 1965-1968, pod kierownictwem Pana mgr. Jerzego Zawadzkiego, Laboratorium zintensyfikowağo kontrolň zakğad·w szczeg·lnie uciŃŨliwych dla Ŝrodowiska oraz rozpoczňto kontrolň zakğad·w emitujŃcych zanieczyszczenia do powietrza atmosferycznego.

W 1968 roku zostağy utworzone nowe stanowiska pracy specjalist·w do spraw ochrony powietrza atmosferycznego. Zadaniem ich byğo kompletowanie aparatury pomiarowo-badawczej, normatyw·w i przepis·w analitycznych sğuŨŃcych do badania i okreŜlenia stopnia zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego, zewidencjonowanie zakğad·w przemysğowych podlegajŃcych kontroli oraz wykonywanie tej kontroli.

W 1968 roku rozpoczňto budowň nowej siedziby (obiektu wsp·lnego z IMGW) przy ulicy Cioğkowskiego w Biağymstoku, do kt·rej Laboratorium przeniosğo siň w 1970 roku. Jego powierzchnia byğa piňciokrotnie wiňksza od dotychczas zajmowanej. Pozwoliğo to na rozszerzenie zakresu prac analitycznych i dokumentacyjnych oraz umoŨliwiğo utworzenie nowych specjalistycznych pracowni.

Od 1968 roku pracŃ Laboratorium kierowağ Pan mgr Marek Kňdzierzawski.

W celu wzmoŨenia kontroli nad zakğadami w ·wczesnym wojew·dztwie biağostockim, 1 maja 1971 roku utworzona zostağa roku Filia Laboratorium Badania Wody i ściek·w w ĞomŨy. Dziağağa na terenie byğych powiat·w: ğomŨyŒskiego, kolneŒskiego i zambrowskiego; zakres jej prac ograniczağ siň do kontroli gospodarki wodno-Ŝciekowej oraz badaŒ analitycznych Ŝciek·w odprowadzanych z zakğad·w znajdujŃcych siň na tym obszarze.

W 1970 roku Laboratorium w Biağymstoku nawiŃzağo wsp·ğpracň z RepublikaŒskim Laboratorium Litewskim w Wilnie, dotyczŃcŃ wsp·lnych badaŒ rzek Szeszupy i Szelmentki, natomiast w 1973 roku zapoczŃtkowane zostağy z RepublikaŒskim Laboratorium Biağoruskim w MiŒsku wsp·lne badania rzeki Narwi (w przekroju granicznym). Wsp·ğpraca oparta byğa na porozumieniach Peğnomocnik·w RzŃd·w PRL i ZSRR do spraw gospodarki wodnej na wodach granicznych. Wsp·ğpraca i wymiana doŜwiadczeŒ w zakresie ochrony Ŝrodowiska kontynuowana jest do dzisiaj.

ZarzŃdzeniem Nr 48/74 wojewody biağostockiego z dnia 7 maja 1974 roku Laboratorium Badania Wody i ściek·w przeksztağcone zostağo w OŜrodek BadaŒ i Kontroli środowiska z zakresem dziağania obejmujŃcym wiňkszoŜĺ element·w ksztağtujŃcych stan Ŝrodowiska byğego wojew·dztwa biağostockiego. Gğ·wnym zadaniem OŜrodka BadaŒ i Kontroli środowiska byğo prowadzenie kontroli przestrzegania i stosowania przepis·w dotyczŃcych ochrony Ŝrodowiska oraz monitorowanie jego stanu. OŜrodek podlegağ Urzňdowi Wojew·dzkiemu w Biağymstoku, kt·ry finansowağ jego dziağalnoŜĺ.

Rozszerzone zadania realizowane przez OŜrodek w Biağymstoku wymagağy poprawy istniejŃcych zğych warunk·w lokalowych, stŃd teŨ w 1986 roku oddany zostağ do uŨytku nowy gğ·wny budynek OBiKś o powierzchni okoğo 1000

m2, stanowiŃcy do dziŜ siedzibň WIOś w Biağymstoku, oraz w 1991 roku - kompleks nowych garaŨy.

Podjňte w latach 1974-1991 przez OŜrodek BadaŒ i Kontroli środowiska w Biağymstoku dziağania, przynoszŃce wymierne efekty ekologiczne i gospodarcze w skali wojew·dztwa, zostağy pozytywnie ocenione przez byğŃ Wojew·dzkŃ Radň NarodowŃ w Biağymstoku, co znalazğo odzwierciedlenie w przyznaniu OŜrodkowi regionalnego odznaczenia - Medalu im. Jana K. Kluka za szczeg·lne osiŃgniňcia na rzecz ochrony i ksztağtowania Ŝrodowiska czğowieka na BiağostocczyŦnie.

FunkcjonujŃcy system kontroli nie zapewniağ skutecznej egzekucji prawa, poniewaŨ oparty byğ na dw·ch niezaleŨnych od siebie organizacyjnie strukturach - wojew·dzkich oŜrodkach badaŒ i kontroli Ŝrodowiska, podlegğych wojewodzie oraz PaŒstwowej Inspekcji Ochrony środowiska, podlegğej ministrowi ochrony Ŝrodowiska, zasob·w naturalnych i leŜnictwa, nie majŃcej struktur wojew·dzkich.

W zwiŃzku z takŃ organizacjŃ sğuŨb ochrony Ŝrodowiska (PIOś - OBiKś) pozycja prawna PIOś wzbudzağa wiele wŃtpliwoŜci. Nie byğo jasne, czy jest ona organem paŒstwowym, czy tylko aparatem kontrolnym ministra, dziağajŃcym w jego imieniu. Inspekcja ta nie miağa istotnego upowaŨnienia typowego dla organ·w inspekcyjnych, takich jak PaŒstwowa Inspekcja Pracy lub PaŒstwowa Inspekcja Sanitarna w postaci wstrzymania dziağalnoŜci podmiotu, jeŜli zagraŨağ Ŝrodowisku. Ponadto nie miağa ona moŨliwoŜci wymierzania kar za naruszenia przepis·w o ochronie Ŝrodowiska, a wobec braku posiadania naleŨytego zaplecza analityczno-laboratoryjnego stawağa w roli petenta wobec OBiKś, kt·ry odpğatnie Ŝwiadczyğ usğugi zwiŃzane z realizacjŃ zadaŒ Inspekcji.

Niekorzystna prawnie i organizacyjnie sytuacja wymusiğa koniecznoŜĺ stworzenia sp·jnego systemu sğuŨb ochrony Ŝrodowiska w Polsce. UstawŃ z dnia 20 lipca 1991 r. o PaŒstwowej Inspekcji Ochrony środowiska (Dz.U. Nr 77) i zarzŃdzeniem Nr 41/91 MOśZNiL z dnia 28 paŦdziernika 1991 r. w sprawie nadania statutu, ustalono nowŃ pozycjň prawnŃ i organizacyjnŃ PaŒstwowej Inspekcji Ochrony środowiska. Stağa siň ona nastňpcŃ prawnym oŜrodk·w badaŒ i kontroli Ŝrodowiska przejmujŃc ich pracownik·w, mienie i Ŝrodki finansowe. Na mocy tej ustawy PIOś podlegağa ministrowi ochrony Ŝrodowiska, zasob·w naturalnych i leŜnictwa, a organem jej byğ Gğ·wny Inspektor Ochrony środowiska i wojew·dzcy inspektorzy ochrony Ŝrodowiska. OŜrodek BadaŒ i Kontroli środowiska przeksztağcony zostağ w Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w Biağymstoku. Na stanowisko Wojew·dzkiego Inspektora Ochrony środowiska w Biağymstoku w 1991 roku powoğany zostağ Pan mgr Marek Kňdzierzawski.

Jednolita dla cağego kraju nowa struktura organizacyjna PIOś, jasno okreŜlone cele i kierunki dziağalnoŜci spowodowağy szybki i efektywny rozw·j wojew·dzkich inspektorat·w w cağym kraju. Ujednolicenie metodyk

badawczych, wprowadzenie nowoczesnej, wysokiej klasy aparatury kontrolno-pomiarowej, rozw·j komputeryzacji i intensywne szkolenie zağogi, stworzyğy nowŃ jakoŜĺ w dziedzinie badaŒ i kontroli stanu Ŝrodowiska. W WIOś wymieniono prawie cağy sprzňt laboratoryjny i kontrolno-pomiarowy oraz unowoczeŜniono pomieszczenia laboratoryjne. Stworzono sieciowy system komputerowy, w skğad kt·rego wchodzŃ miňdzy innymi ujednolicone dla cağego kraju bazy danych o poszczeg·lnych komponentach Ŝrodowiska oraz Ŧr·dğach emisji zanieczyszczeŒ. Zaczňğy ukazywaĺ siň cykliczne raporty informujŃce spoğeczeŒstwo o jakoŜci Ŝrodowiska i efektach prac inspekcyjnych WIOś. WaŨnym elementem dziağalnoŜci stağa siň edukacja ekologiczna.

W 1998 roku jakoŜĺ pracy Laboratorium Wojew·dzkiego Inspektoratu Ochrony środowiska w Biağymstoku zostağa potwierdzona uzyskaniem Certyfikatu JakoŜci Laboratorium Badawczego Nr 165/2/98 przyznanym przez Polskie Centrum BadaŒ i Certyfikacji.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

12. RYS HISTORYCZNY DZIAĞALNOśCI SĞUŧB OCHRONY śRODOWISKA WOJEWčDZTWA PODLASKIEGO

12.2. DziağalnoŜĺ sğuŨb pomiarowo-badawczych i inspekcyjno-kontrolnych do roku 1999 w byğym wojew·dztwie ğomŨyŒskim

PoczŃtek samodzielnej, instytucjonalnej dziağalnoŜci sğuŨb ochrony Ŝrodowiska w ĞomŨy wiŃŨe siň z powoğaniem 1 stycznia 1976 roku zarzŃdzeniem nr 4/76 wojewody ğomŨyŒskiego z dnia 21 stycznia 1976 roku Samodzielnej Pracowni BadaŒ i Kontroli środowiska (SPBiKś) w ĞomŨy. Byğo to zwiŃzane z powstaniem w 1975 roku, w wyniku reformy administracyjnej kraju, wojew·dztwa ğomŨyŒskiego. Pracownia podlegağa wojewodzie ğomŨyŒskiemu i wykonywağa zadania kontrolne i pomiarowe stanu Ŝrodowiska na terenie nowego wojew·dztwa. Powstağa plac·wka bazň osobowŃ, materiağowŃ i lokalowŃ przejňğa po mieszczŃcej siň w ĞomŨy przy ulicy świerczewskiego 36 (obecnie Aleja Legion·w) Pracowni Terenowej OBiKś w Biağymstoku.

Kierownikiem SPBiKś w ĞomŨy zostağ Pan inŨ. Zygmunt Borowy, kt·ry funkcjň tň sprawowağ do koŒca 1976 roku. Nastňpnie obowiŃzki kierownika Samodzielnej Pracowni powierzono Pani mgr inŨ. Czesğawie ZawodziŒskiej, kt·ra kierowağa niŃ do 1978 roku. Kolejnym kierownikiem zostağa Pani mgr Barbara Cwalina, kt·ra sprawowağa swe obowiŃzki do 1982 roku, kiedy to na tym stanowisku zostağ zatrudniony Pan inŨ. Zbigniew Marcinkowski. Personel Samodzielnej Pracowni BadaŒ i Kontroli środowiska w ĞomŨy powiňkszyğ siň do 23 os·b, z kt·rych 10 posiadağo wyksztağcenie wyŨsze. W latach 1978-1979 przygotowano i wdroŨono do realizacji badania emisji zanieczyszczeŒ do powietrza oraz stanu czystoŜci powietrza (badania imisyjne). W 1982 roku baza lokalowa SPBiKś powiňkszyğa siň o 5 pomieszczeŒ biurowych wynajňtych w budynku przy ulicy świerczewskiego 30. Do tego budynku przeniosğo siň Kierownictwo SPBiKś oraz Dziağ Administracyjny i Dziağ Inspekcji. W starych pomieszczeniach pozostağo Laboratorium podzielone na pracowniň badaŒ fizykochemicznych i pracowniň biologicznŃ.

ZarzŃdzeniem nr 45/82 Wojewody ĞomŨyŒskiego z dnia 8 wrzeŜnia 1982 roku przeksztağcono 1 stycznia 1983 roku SamodzielnŃ Pracowniň BadaŒ i Kontroli środowiska w OŜrodek BadaŒ i Kontroli środowiska w ĞomŨy. Stanowisko dyrektora powierzono dotychczasowemu kierownikowi SPBiKś Panu inŨ. Zbigniewowi Marcinkowskiemu. ZastňpcŃ Dyrektora zostağ Pan mgr inŨ. Ryszard Modzelewski, od lipca 1981 roku peğniŃcy funkcjň zastňpcy kierownika SPBiKś. OŜrodek BadaŒ i Kontroli środowiska zyskağ status zakğadu budŨetowego i w dalszym ciŃgu podlegağ wojewodzie ğomŨyŒskiemu. Pomimo trudnoŜci zwiŃzanych z kryzysem w latach osiemdziesiŃtych i w dalszym ciŃgu uciŃŨliwymi warunkami lokalowymi, systematycznie zwiňkszağa siň iloŜĺ przeprowadzanych kontroli, zwiňkszyğa siň teŨ iloŜĺ i r·ŨnorodnoŜĺ wykonywanych przez laboratorium analiz.

W drugiej poğowie lat osiemdziesiŃtych podjňto dziağania zmierzajŃce do radykalnej poprawy warunk·w pracy OBiKś poprzez wsp·ğudziağ w budowie budynku biurowo-laboratoryjnego realizowanego ze Ŝrodk·w wojewody ğomŨyŒskiego, a zlokalizowanego w ĞomŨy przy ul. PoznaŒskiej 141. DziağalnoŜĺ w nowej siedzibie OŜrodek podjŃğ z poczŃtkiem listopada 1990 roku. Z powodu braku funduszy wyposaŨenie plac·wki stanowiğ sprzňt i aparatura uŨytkowana dotychczas. Zostağa ona wyremontowana i odnowiona w gğ·wnej mierze samodzielnie przez pracownik·w OBiKś. Warunki lokalowe ulegğy zdecydowanej poprawie, jednak uŨytkowany sprzňt kontrolno-pomiarowy byğ przestarzağy i w duŨej mierze zuŨyty, natomiast zadania stawiane sğuŨbom ochrony Ŝrodowiska byğy coraz powaŨniejsze.

Od paŦdziernika 1990 roku dyrektorem OŜrodka zostağa, peğniŃca od roku 1987 funkcjň zastňpcy, Pani inŨ. Halina Malinowska. Po powoğaniu ustawŃ z dnia 20 lipca 1991 r. o PaŒstwowej Inspekcji Ochrony środowiska, Pani dyrektor prowadziğa reorganizacjň OBiKś w Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w ĞomŨy. 1 listopada 1991 roku Pani inŨ. Halina Malinowska zostağa powoğana na stanowisko Wojew·dzkiego Inspektora Ochrony środowiska w ĞomŨy.

Wysoka jakoŜĺ pracy Laboratorium WIOś w ĞomŨy zostağa potwierdzona uzyskaniem w maju 1998 roku Certyfikatu JakoŜci Laboratorium Badawczego Nr L 189/1/98 przyznanego przez Polskie Centrum BadaŒ i Certyfikacji.

Od paŦdziernika 1998 roku obowiŃzki Wojew·dzkiego Inspektora Ochrony środowiska w ĞomŨy peğniğ Pan mgr inŨ. Waldemar Goğaszewski, sprawujŃcy dotŃd funkcjň Naczelnika Wydziağu Inspekcji WIOś w ĞomŨy.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

12. RYS HISTORYCZNY DZIAĞALNOśCI SĞUŧB OCHRONY śRODOWISKA WOJEWčDZTWA PODLASKIEGO

12.3. DziağalnoŜĺ sğuŨb pomiarowo-badawczych i inspekcyjno-kontrolnych do roku 1999 w byğym wojew·dztwie suwalskim

Na terenie byğego wojew·dztwa suwalskiego administracyjna dziağalnoŜĺ kontrolno-pomiarowa w dziedzinie ochrony Ŝrodowiska rozpoczňğa siň w 1978 roku. čwczesny wojewoda suwalski widzŃc potrzebň funkcjonowania jednostki realizujŃcej zadania majŃce na celu ochronň Ŝrodowiska naturalnego wojew·dztwa suwalskiego, na mocy zarzŃdzenia nr 60/77 z dnia 31 grudnia 1977 roku utworzyğ kierowanŃ przez Pana profesora Stanisğawa Bernatowicza SamodzielnŃ Pracowniň Badania i Kontroli środowiska w GiŨycku, kt·ra specjalizowağa siň w badaniach stanu czystoŜci Wielkich Jezior Mazurskich. Dwa lata p·Ŧniej zarzŃdzeniem wojewody suwalskiego zostağa powoğana Samodzielna Pracownia BadaŒ i Kontroli środowiska w Suwağkach, kierowana przez Pana Stanisğawa Cerana. Pracownie prowadziğy badania w zakresie jakoŜci w·d powierzchniowych, Ŝciek·w, a takŨe wykonywağy badania radiologiczne.

W 1983 roku obie plac·wki zgodnie z zarzŃdzeniem wojewody nr 78/82 z dnia 31 grudnia 1982 roku zostağy przeksztağcone w OŜrodek BadaŒ i Kontroli środowiska w Suwağkach z PracowniŃ TerenowŃ w GiŨycku. Od 1983 roku dyrektorem OŜrodka zostağa Pani mgr inŨ. GraŨyna ŧyğa-Pietkiewicz.

Pozyskanie wysoko wykwalifikowanego personelu oraz rozw·j techniki pozwoliğ na zmianň zakresu dziağalnoŜci OBiKś. Od 1980 roku badaniami objňto niemal wszystkie rodzaje zanieczyszczeŒ i zagroŨeŒ, rozszerzono zakres badanych element·w Ŝrodowiska o powietrze, glebň i osady.

W 1991 roku na mocy ustawy o PaŒstwowej Inspekcji Ochrony środowiska OBiKś przeksztağcony zostağ w Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w Suwağkach. Wojew·dzkim Inspektorem Ochrony środowiska w Suwağkach zostağa Pani mgr inŨ. GraŨyna ŧyğa-Pietkiewicz.

W 1980 roku Pracownia BadaŒ i Kontroli środowiska rozpoczynağa dziağalnoŜĺ w kilku pokojach nie speğniajŃcych wymagaŒ technicznych, szczeg·lnie w zakresie laboratoryjnym. Aktualnie Delegatura w Suwağkach dysponuje

budynkami o ğŃcznej powierzchni uŨytkowej 1500,7 m2, w tym powierzchnia laboratoryjna wynosi 354,7 m2.

OsiŃgniňcie standardu laboratorium, kt·re w peğni odpowiada wymaganiom stawianym plac·wkom naukowo-badawczym moŨliwe byğo dziňki wybudowaniu w 1993 roku budynku laboratoryjnego i wyposaŨeniu go w nowoczesnŃ aparaturň pomiarowo-badawczŃ. W znacznym stopniu do rozwoju bazy lokalowej WIOś przyczyniğ siň Pan Zbigniew Zabokrzecki peğniŃcy w·wczas funkcjň dyrektora Inspektoratu.

W okresie funkcjonowania PIOś szeroki zakres prac Inspektoratu byğ rzetelnie wykonywany przez wyksztağcony i kompetentny ponad 65-osobowy zesp·ğ. DoŜwiadczona kadra oraz nowoczesna aparatura pomiarowo-badawcza podlegajŃca stağemu nadzorowi metrologicznemu i sprawdzaniu wraz z sieciŃ komputerowŃ stanowiğa gwarancjň jakoŜci realizowanych zadaŒ, majŃcych na celu ochronň Ŝrodowiska byğego wojew·dztwa suwalskiego.

Po wdroŨeniu systemu jakoŜci zgodnie z wymaganiami normy PN-EN 45001:1993 oraz Przewodnika ISO/IEC Nr 25:1990 i potwierdzeniu kompetencji przez Polskie Centrum BadaŒ i Certyfikacji, Laboratorium WIOś w Suwağkach pod kierownictwem Pana Jerzego Gryczana uzyskağo 11 marca 1998 roku Certyfikat Akredytacji. W trakcie audytu sprawdzajŃcego przeprowadzonego 10 listopada 1999 roku Laboratorium potwierdziğo swojŃ kompetencjň i rozszerzyğo zakres akredytacji uzyskujŃc aktualny Certyfikat Akredytacji Nr L 174/2/1999 obejmujŃcy 47 oznaczeŒ z zakresu badaŒ fizykochemicznych w·d i Ŝciek·w, analiz instrumentalnych, a takŨe

poboru pr·b i pomiaru emisji zanieczyszczeŒ w gazach odlotowych. Polityka jakoŜci realizowana w Laboratorium jest ukierunkowana na stopniowe objňcie zakresem akredytacji cağoŜci prac pomiarowo-badawczych.

30 listopada 1998 roku, zgodnie z porozumieniem zawartym pomiňdzy WIOś w Suwağkach a WIOś w Olsztynie (na mocy Decyzji Gğ·wnego Inspektoratu Ochrony środowiska) GiŨycka Pracownia Monitoringu Jezior WIOś w Suwağkach wraz z 17-osobowŃ zağogŃ zostağa przekazana Wojew·dzkiemu Inspektoratowi Ochrony środowiska w Olsztynie. Na jej bazie zostağa utworzona Delegatura WIOś w Olsztynie.

W zwiŃzku z reformŃ ustrojowŃ paŒstwa 1 stycznia 1999 roku zmniejszyğa siň do 16 liczba wojew·dzkich inspektorat·w ochrony Ŝrodowiska (obecnie wchodzŃcych w skğad wojew·dzkiej administracji zespolonej). Na bazie byğych Wojew·dzkich Inspektorat·w Ochrony środowiska w ĞomŨy i Suwağkach powstağy Delegatury obecnego Wojew·dzkiego Inspektoratu Ochrony środowiska w Biağymstoku. Zmiany w ustawie o Inspekcji Ochrony środowiska wprowadziğy odmienne usytuowanie prawne wojew·dzkiego inspektora ochrony Ŝrodowiska, kt·ry wykonuje obecnie zadania ustawowe w imieniu wojewody.

W 1999 roku na stanowisko Podlaskiego Wojew·dzkiego Inspektora Ochrony środowiska powoğany zostağ Pan mgr Marek Kňdzierzawski, zastňpcŃ Wojew·dzkiego Inspektora Ochrony środowiska jest Pan inŨ. Lech Januszko, natomiast dyrektorem Wojew·dzkiego Inspektoratu - Pani mgr Krystyna KiŜluk.

Kierownikiem Delegatury w ĞomŨy jest Pan mgr inŨ. Waldemar Goğaszewski, zaŜ w Suwağkach - Pani mgr inŨ. GraŨyna ŧyğa-Pietkiewicz.

Schemat organizacyjny Wojew·dzkiego Inspektoratu Ochrony środowiska w Biağymstoku przedstawiono na rysunku.

SCHEMAT ORGANIZACYJNY WOJEWčDZKIEGO INSPEKTORATU OCHRONY śRODOWISKA W BIAĞYMSTOKU:

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony nastňpny rozdziağ >>

Bibliografia

ǒ Atlas posterunk·w wodowskazowych dla potrzeb PaŒstwowego Monitoringu środowiska, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1996.

ǒ Atlas zasob·w, walor·w i zagroŨeŒ Ŝrodowiska geograficznego Polski, PAN - IGiPZ, Warszawa 1994. ǒ Badania jakoŜci wody na terenie wojew·dztwa podlaskiego w ramach monitoringu regionalnego zwykğych w·d podziemnych 1999, 2000, 2001; Sprawozdanie z badaŒ w 1999 roku, PaŒstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 1999.

ǒ E. Bajkiewicz-Grabowska, Charakterystyka fizycznogeograficzna zlewni eksperymentalnej Wigierskiej Stacji Bazowej, w: Zintegrowany Monitoring środowiska Przyrodniczego, red. L. Krzysztofiak, Stacja Bazowa Wigry (Wigierski Park Narodowy), Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1998.

ǒ A. ChoiŒski, Katalog jezior Polski. CzňŜĺ druga: Pojezierze Mazurskie, UAM, PoznaŒ 1991.ǒ A. ChoiŒski, Zarys limnologii fizycznej Polski, UAM, PoznaŒ 1995.ǒ S. Chojnowski, Atlas hydrologiczny Polski, t. 2, cz. 1, roz. 2., IMiGW, Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1986.

ǒ Chronione gatunki roŜlin i zwierzŃt w polskich parkach narodowych, Krajowy ZarzŃd Park·w Narodowych, Biağowieski Park Narodowy, Warszawa - BiağowieŨa 1998.

ǒ K. Cybulska, A. Godula, W. PiŃtkowski, Informacja o stanie czystoŜci powietrza atmosferycznego na terenie dziağania Delegatury w ĞomŨy w roku 1999, WIOś, Biağystok, Delegatura w ĞomŨy 2000.

ǒ K. Cybulska, A. Godula, W. PiŃtkowski, Informacja o stanie czystoŜci powietrza atmosferycznego na terenie wojew·dztwa ğomŨyŒskiego w roku 1998, WIOś, ĞomŨa 1999.

ǒ K. Cybulska, Informacja o odpadach niebezpiecznych wytworzonych na terenie dziağania Delegatury w ĞomŨy w roku 1999, WIOś, Biağystok, Delegatura w ĞomŨy 2000.

ǒ D. Cydzik, D. Kudelska, H. Soszka, Atlas stanu czystoŜci jezior Polski badanych w latach 1984-1988, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1992.

ǒ D. Cydzik, D. Kudelska, H. Soszka, Atlas stanu czystoŜci jezior Polski badanych w latach 1989-1993, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1995.

ǒ DğugoŜĺ i kilometraŨ wybranych rzek polskich, IMGW, Wydawnictwo Komunikacji ĞŃcznoŜci, Warszawa 1978.

ǒ A. Dorochowicz, A. M. Zega, J. Gryczan, Komunikat 4/00. Ocena stanu czystoŜci jeziora Szejpiszki na podstawie wynik·w badaŒ z 1999 roku, WIOś, Suwağki 2000.

ǒ A. Dorochowicz, A.M. Zega, J. Gryczan, Komunikat 3/00. Ocena stanu czystoŜci Jeziora Dğugiego Wigierskiego na podstawie wynik·w badaŒ z 1999 roku, WIOś, Suwağki 2000.

ǒ A. Dorochowicz, A.M. Zega., J. Gryczan, Komunikat 6/00. Ocena stanu czystoŜci jezior: Boksze i Sejwy na podstawie wynik·w badaŒ z 1999 roku, WIOś, Suwağki 2000.

ǒ Folder promocyjny Podlaskiego Urzňdu Wojew·dzkiego, Biağystok 1999.ǒ A. Godula, G. G·rska, B. Andrzejczyk, Informacja o zagroŨeniu hağasem drogowym w Grajewie w roku 1999, ĞomŨa 2000.

ǒ K. Goğňbiowska, A. Niespodziewany, T. Reczek, Wskaz·wki metodyczne do projektowania regionalnego monitoringu w·d powierzchniowych pğynŃcych, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1994.

ǒ G. G·rska, A. Godula, Stan czystoŜci rzek badanych przez Delegaturň w ĞomŨy w roku 1999, WIOś, Biağystok Delegatura w ĞomŨy 2000.

ǒ G. G·rska, Monitoring w·d podziemnych sieci krajowej i regionalnej w 1999 roku na terenie dziağania Delegatury w ĞomŨy, WIOś, Biağystok, Delegatura w ĞomŨy 2000.

ǒ J. Harat, M. Tatarata, Opracowanie hydrologiczne dla potrzeb Planu Ochrony Wigierskiego Parku Narodowego, zağŃcznik nr 3, w: Element zagospodarowania przestrzennego Wigierskiego Parku Narodowego i otuliny dla potrzeb Planu Ochrony Parku, red. Z. Szkiruĺ, M. Sieniawski, 1-17, Zakğad Usğug proj. EKO-G, Suwağki 1992 (maszynopis).

ǒ A. Hillbricht-Ilkowska, Z. Kajak, Parametry i wskaŦniki przydatne do kontroli zmian funkcjonalnych i strukturalnych w ekosystemach jeziornych ulegajŃcych procesowi eutrofizacji., Monitoring ekosystem·w

jeziornych, Ossolineum, Wrocğaw 1996.ǒ Informacja dotyczŃca dziağalnoŜci kontrolnej i monitoringowej WIOś w Biağymstoku w 1999 roku, WIOś, Biağystok 2000.

ǒ Jeziora Suwalskiego Parku Krajobrazowego. ZwiŃzki z krajobrazem, stan eutrofizacji i kierunki ochrony, red. A. Hillbricht-Ilkowska, R. J. WiŜniewski, Zeszyty Naukowe Komitetu Naukowego przy Prezydium PAN, "Czğowiek i środowisko" nr 7, Ossolineum, Wrocğaw - Warszawa - Krak·w 1994.

ǒ Jeziora Wigierskiego Parku Narodowego. Stan eutrofizacji i kierunki ochrony, red. B. Zdanowski, Zeszyty Naukowe Komitetu Naukowego przy Prezydium PAN "Czğowiek i środowisko" nr 3, Ossolineum, Wrocğaw - Warszawa - Krak·w 1992.

ǒ Z. Kajak, Hydrobiologia - limnologia. Ekosystemy w·d Ŝr·dlŃdowych, PWN, Warszawa 1998.ǒ E. KamiŒska, J. Gryczan, Komunikat 2/00. Analiza wynik·w pomiar·w zanieczyszczeŒ powietrza atmosferycznego w Suwağkach w 1999 roku, WIOś, Suwağki 2000.

ǒ Klasyfikacja jakoŜci zwykğych w·d podziemnych dla potrzeb monitoringu Ŝrodowiska, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1993.

ǒ J. Kondracki, Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa 1980.ǒ J. Kondracki, Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa 1998.ǒ J. Kondracki, Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa 1965.ǒ J. Kondracki, Polska p·ğnocno-wschodnia, PWN, Warszawa 1972.ǒ R. Korol, M. CzapliŒski, Instrukcja obsğugi systemu oceny jakoŜci wody JaWo 1995, IMGW, Wrocğaw 1996.

ǒ A. Kostrzewski, M. Mazurek, A. Stach, Zintegrowany Monitoring środowiska Przyrodniczego. Zasady organizacji, system pomiarowy, wybrane metody badaŒ, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1995.

ǒ A. Kostrzewski, Organizacja Zintegrowanego Monitoringu środowiska Przyrodniczego oraz realizacja programu w latach 1994-1997, w: Zintegrowany Monitoring środowiska Przyrodniczego. Stan geoekosystem·w Polski w latach 1994-1997, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1998.

ǒ Krotke i inni, Siemian·wka zaporowy zbiornik na Podlasiu (G·rna Narew).Ocena jakoŜci wody zbiornika i zlewni 1991-1994, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Biağystok 1995.

ǒ L. Krzysztofiak, Stacja Bazowa Wigry - jej struktura i gğ·wne zadani, w: Zintegrowany Monitoring środowiska Przyrodniczego. Stacja Bazowa Wigry (Wigierski Park Narodowy), red. L. Krzysztofiak, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1997.

ǒ S. Majdanowski, Katalog jezior Polski, 1954.ǒ H. MaŒczak, Techniczne podstawy ochrony w·d przed zanieczyszczeniem, Skrypt Politechniki Wrocğawskiej, Wrocğaw 1972.

ǒ Materiağy Instytutu Rybactwa śr·dlŃdowego w Olsztynie (plany batymetryczne).ǒ Metody prognozowania hağasu komunikacyjnego, Biblioteka Monitoringu środowiska, Warszawa 1996.ǒ Monitoring chemizmu gleb, praca zbiorowa pod red. H. Terlaka, ZGiOG IUNG, Puğawy 1996.ǒ Monitoring geochemiczny osad·w wodnych - woj. podlaskie za rok 1999, PaŒstwowy Instytut Geologiczny Zakğad Geologii środowiskowej, Warszawa 2000.

ǒ Monitoring geochemiczny osad·w wodnych, dane za 1999 rok, PaŒstwowy Instytut Geologiczny, Zakğad Geologii środowiskowej, PIOś, Warszawa 2000.

ǒ Monitoring w·d podziemnych w sieci krajowej w 1999 roku, Wyniki badaŒ monitoringowych - woj. podlaskie, PaŒstwowy Instytut Geologiczny, Warszawa 1999.

ǒ Nadzwyczajne zagroŨenia Ŝrodowiska woj. biağostockiego, Biblioteka Monitoringu środowiska, WIOś, Biağystok 1997.

ǒ S. Niewolak, Stan sanitarno-bakteriologiczny rzeki Czarnej HaŒczy w rejonie Suwağk w latach 1994-1996. w: Zintegrowany Monitoring środowiska Przyrodniczego. Stacja Bazowa Wigry (Wigierski Park Narodowy, red. L. Krzysztofiak, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1997.

ǒ Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb i roŜlin metalami ciňŨkimi i siarkŃ. Ramowe wytyczne dla rolnictwa, Ser. P (53), Wyd. IUNG, Puğawy 1993.

ǒ Podstawowe dane statystyczne wedğug miast i gmin za 1995r., UrzŃd Statystyczny , ĞomŨa 1996.ǒ Podziağ hydrograficzny Polski, IMGW, Wydawnictwo Komunikacji i ĞŃcznoŜci, Warszawa 1983.ǒ Potencjalne nadzwyczajne zagroŨenia Ŝrodowiska obszaru przygranicznego Polski i Biağorusi, Biblioteka

Monitoringu środowiska, WIOś, Biağystok 1998.ǒ Program badaŒ rzek objňtych krajowŃ sieciŃ monitoringu na lata 1999-2002, PIOś, Warszawa 1999.ǒ Program mağej retencji dla woj. biağostockiego, Biuro Studi·w i Projekt·w Gospodarki Wodnej Rolnictwa "Bipromel", Warszawa 1997.

ǒ Program monitoringu w·d powierzchniowych woj. podlaskiego w latach 1999-2002, WIOś, Biağystok 1999.ǒ Program PaŒstwowego Monitoringu środowiska, Biblioteka Monitoringu środowiska, Warszawa 1992.ǒ PrzeglŃd stosowanych w r·Ũnych krajach sposob·w oceny i klasyfikacji w·d powierzchniowych, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1996.

ǒ Raport dotyczŃcy wypeğniania wymog·w ochrony Ŝrodowiska przez zakğady znajdujŃce siň na wojew·dzkiej liŜcie zakğad·w szczeg·lnie uciŃŨliwych wojew·dztwa ğomŨyŒskiego, WIOś, ĞomŨa 1998 (maszynopis).

ǒ Raport o stanie Ŝrodowiska w wojew·dztwie suwalskim w 1997 roku, Biblioteka Monitoringu środowiska, WIOś, Suwağki 1998.

ǒ Raport o stanie Ŝrodowiska woj. biağostockiego w 1993 roku, Biblioteka Monitoringu środowiska, WIOś, Biağystok 1994.

ǒ Raport o stanie Ŝrodowiska woj. biağostockiego w 1994 roku, Biblioteka Monitoringu środowiska, WIOś, Biağystok 1995.

ǒ Raport o stanie Ŝrodowiska woj. biağostockiego w 1995 roku, Biblioteka Monitoringu środowiska, WIOś, Biağystok 1996.

ǒ A. Richling, Regionalizacja fizycznogeograficzna wojew·dztwa. Wojew·dztwo suwalskie - Studia i materiağy, OBN, Biağystok, IGiPZ PAN, Warszawa 1985.

ǒ Roczniki statystyczne ochrona Ŝrodowiska, GUS, Warszawa 1993, 1997.ǒ RozporzŃdzenie Ministra Ochrony środowiska, Zasob·w Naturalnych i LeŜnictwa z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie klasyfikacji w·d oraz warunk·w, jakim powinny odpowiadaĺ Ŝcieki wprowadzane do w·d lub do ziemi (Dz.U. Nr 116, poz. 503).

ǒ K. Sawicka-Kapusta, M. Zakrzewska, G. Idzi, K. JasiŒska, D. Budka, M. Damek, J. Gdula-ArgasiŒska, Ocena zanieczyszczenia Wigierskiego Parku Narodowego metalami ciňŨkimi, przy pomocy porostu Hypogymnia physodes, jako biowskaŦnika, Ekspertyza, Zakğad Monitoringu środowiska, Instytut Nauk o środowisku UJ, Krak·w 1999.

ǒ K. Sawicka-Kapusta, A. Rakowska, Heavy metal contamination in Polish national parks. Proceedings of the Second European Conference on Ecotoxicology, 11-15 May, Amsterdam1993, The Netherlands, red. Slooff W., De Kruijf H. "Sci., Total Environ.", Supplement 1993, Part 1.

ǒ J. Siuta, PaŒstwowy Monitoring środowiska. Struktura i zağoŨenia programowe Monitoringu Zintegrowanego, PIOś, Warszawa 1989.

ǒ A.W. Sokoğowski, Przyroda wojew·dztwa ğomŨyŒskiego, ĞomŨa 1997. ǒ H. Soszka, A. SmoleŒski, Program badaŒ jezior reperowych objňtych krajowŃ sieciŃ monitoringu jezior, Instytut Ochrony środowiska, Samodzielna Pracownia Ochrony Jezior, Warszawa 1998 (maszynopis).

ǒ Stan czystoŜci Jeziora Rajgrodzkiego, Biblioteka Monitoringu środowiska, WIOś, ĞomŨa 1998.ǒ Stan czystoŜci rzek woj. ğomŨyŒskiego w 1998 roku, WIOś, Biağystok, Delegatura w ĞomŨy 1999 (maszynopis).

ǒ Stan czystoŜci w·d powierzchniowych obszaru Zielonych Pğuc Polski, Biblioteka Monitoringu środowiska, WIOś, Biağystok, Ciechan·w, ElblŃg, ĞomŨa, Olsztyn, Ostroğňka, Siedlce, Suwağki, ToruŒ 1998.

ǒ Stan jakoŜci w·d podziemnych na podstawie badaŒ monitoringowych w latach 1996-1997, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1998.

ǒ Stan Ŝrodowiska wojew·dztwa podlaskiego, WIOś, Biağystok 1999.ǒ Stan uszkodzenia las·w w Polsce w 1999 roku na podstawie badaŒ monitoringowych, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 2000.

ǒ Stan uszkodzeŒ las·w w Polsce w 1997 roku na podstawie badaŒ monitoringowych, PIOś, Warszawa 1998.

ǒ K. Starmach, S. Wr·bel, K. Pasternak, Hydrobiologia. Limnologia, PWN, Warszawa 1978.ǒ Strategia rozwoju wojew·dztwa podlaskiego, ZarzŃd Wojew·dztwa Podlaskiego, Biağystok 2000.ǒ strony internetowe: http://www.sejmik.bialystok.pl.ǒ środowisko i zdrowie, praca zbiorowa pod red. J. B. Karskiego i J. Pawlaka, Centrum Organizacji i

Ekonomiki Ochrony Zdrowia, Warszawa 1995.ǒ G. Ulikowski, Komunikat 7/00. Analiza pomiar·w hağasu komunikacyjnego pochodzŃcego z drogi krajowej nr 8 w miejscowoŜci Nowinka z 1999 roku, WIOś, Suwağki 2000.

ǒ Wojew·dztwo podlaskie w 1998 roku, UrzŃd Statystyczny, Biağystok 1999.ǒ J. W·jkowska, Ocena skaŨenia park·w narodowych na podstawie zawartoŜci metali ciňŨkich w poroŜcie Hypogymnia physodes, ZEZ IBś UJ, Krak·w1994 (praca magisterska).

ǒ Wskaz·wki metodyczne do projektowania regionalnego monitoringu w·d powierzchniowych pğynŃcych, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1994.

ǒ Wskaz·wki metodyczne opracowania planu akustycznego miasta Ŝredniej wielkoŜci, Biblioteka Monitoringu środowiska , PIOś, Warszawa 1998.

ǒ Wsp·ğpraca w dziedzinie ochrony w·d powierzchniowych przed NZś oraz w sprawie transgranicznych skutk·w awarii przemysğowych z RosjŃ, LitwŃ, BiağorusiŃ i UkrainŃ, SupraŜl 1998 (materiağy seminaryjne).

ǒ Wybrane problemy ochrony i ksztağtowania Ŝrodowiska woj. podlaskiego, PUW, Biağystok 1999.ǒ Wyniki monitoringu geochemicznego osad·w wodnych Polski w latach 1996 i 1997, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1998.

ǒ Wyniki monitoringu geochemicznego osad·w wodnych Polski w latach 1996 i 1997, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1998.

ǒ Wytyczne monitoringu podstawowego jezior, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1994.ǒ ZağoŨenia monitoringu w·d powierzchniowych obszaru Zielone Pğuca Polski, WIOś, Biağystok - Suwağki 1996.

ǒ ZarzŃdzanie Ŝrodowiskiem. Zasady informowania i komunikacji ze spoğeczeŒstwem, Biblioteka Monitoringu środowiska, PIOś, Warszawa 1996.

ǒ K. Zarzycki, R. KaŦmierczakowa, Polska czerwona ksiňga roŜlin. Paprotniki i roŜliny kwiatowe. Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Instytut Ochrony Przyrody PAN, Krak·w1993.

ǒ K. Zarzycki, Z. SzelŃg, Czerwona lista roŜlin naczyniowych zagroŨonych w Polsce, w: Lista roŜlin zagroŨonych w Polsce, red. K. Zarzycki, Wğ. Wojewoda, Z. Heinrich, Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, Krak·w 1992:.

ǒ A.M. Zega, A. Dorochowicz, J. Gryczan, Komunikat 5/00. Ocena stanu czystoŜci jezior: Szelment Wielki i Szelment Mağy na podstawie wynik·w badaŒ z 1999 roku, WIOś, Suwağki 2000.

<< poprzedni rozdziağ g·ra strony

ANEKS 3Informacja o sğuŨbach ochrony Ŝrodowiska na terenie wojew·dztwa podlaskiego

Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w Biağymstoku15-264 Biağystok, ul. Cioğkowskiego 2/3

tel./fax (0-85) 742-53-78e-mail: sekret@wios.bialystok.pl

Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w BiağymstokuDelegatura w ĞomŨy

18-402 ĞomŨa, ul. PoznaŒska 141tel. (0-86) 218-21-69

e-mail: lomza@pios.gov.pl

Wojew·dzki Inspektorat Ochrony środowiska w BiağymstokuDelegatura w Suwağkach

16-400 Suwağki, ul. Piaskowa 5tel. (0-87) 566-78-01, fax (0-87) 566-44-10

e-mail: suwalki@pios.gov.pl

Podlaski UrzŃd Wojew·dzki w BiağymstokuWydziağ Rolnictwa i Ochrony środowiska

15-213 Biağystok, ul. Mickiewicza 3tel. (0-85) 741-59-41 fax (0-85) 732-24-86

UrzŃd Marszağkowski Wojew·dztwa PodlaskiegoDepartament Ochrony środowiska i Komunikacji

15-404 Biağystok, ul. Mğynowa 21tel. (0-85) 745-54-72; 744-25-55

Biağostocki Klub Ekologiczny15-424 Biağystok, ul. Lipowa 51

tel. (0-85) 652-04-71

Biuro Porozumienia "Zielone Pğuca Polski"15-424 Biağystok, ul. Lipowa 51tel. (0-85) 732-65-92; 741-21-05

Biağowieski Park Narodowy17-230 BiağowieŨa, Park Pağacowy 5

tel. (0-85) 681-23-06 tel./fax (0-85) 681-23-23e-mail: bpn@lenx.bpn.bialowieŨa.pl

BiebrzaŒski Park Narodowy19-110 GoniŃdz, ul. Wojska Polskiego 72

tel. (0-86) 272-01-34, 272-03-02tel./fax (0-86) 272-06-20, 272-06-21e-mail: biebrza2@poczta.wp.pl

NarwiaŒski Park Narodowy18-204 Kobylin Borzymy, Kurowo 10

tel./fax (0-86) 718-14-17 e-mail: narew pn@net2000.pl

Wigierski Park Narodowy16-400 Suwağki, Krzywe 82tel./fax (0-87) 566-63-22

e-mail: wigry_pn@su.onet.pl

Suwalski Park KrajobrazowyMalesowizna - Turtul16-404 Jeleniewo

tel. (0-87) 569-18-01fax (0-87) 569-18-02

e-mail: zarzad@spk.org.pl

Park Krajobrazowy Puszczy KnyszyŒskiej im. prof. Witolda SğawiŒskiego16-030 SupraŜl, ul. Szymona Konarskiego 14

tel. (0-85) 718 37 85e-mail: pkpk@fitech.pl

ĞomŨyŒski Park Krajobrazowy Doliny Narwi18-406 Drozdowo, ul. Gğ·wna 52tel. (0-86) 219-20-15 g·ra strony