PienidzPowszechnie akceptowany towar, za pomoc ktrego dokonywane
s patnoci za dostarczone dobra lub ktry umoliwia wywizanie si ze
zobowiza.Funkcje pienidza : - rodek wymiany- miernik wartoci
(jednostka rozliczeniowa)- rodek przechowywania wartoci
(tezauryzacji)
Gospodarka naturalna gospodarka, w ktrej producent wytwarza
produkty wycznie w celu zaspokojenia swoich potrzeb, Brak wymiany i
rynku.Gospodarka towarowa gospodarka, w ktrej producent wytwarza
produkty na wymian. Moe wystpowa w 2 formach:a) Gospodarki
bezpieninej w ktrej wymiana towarw ma charakter bezporedni (wymiana
barterowa tj. towar za towar)b) Gospodarki pieninej w ktrej
okrelony towar staje si powszechnie akceptowanym rodkiem
wymiany.Np. Odyseja :Laertas kupi suebn, skrztn Eutylej za
dwadziecia wow
Pecunia - pochodzi od nazwy byda (pecus)Rupia pochodzi od nazwy
stada byda (rupa)
Grzywna nazwa jednostki pieninej w red. Polsce, ktra pocztkowo
oznaczaa wizank 40 futerek kunich i lisich, sucych do uiszczania
dziesiciny.
Problemy z tak jednostk pienin:a) Reszta z transakcjib) Bydo
podlega chorobomc) Problem z przenoszeniem
Z czasem funkcj pienidza zaczy peni kruszce (zwaszcza zoto i
srebro), charakteryzujce si cechami :
1) Przenono2) Podzielno3) Trwao4) Standardowo5)
Rozpoznawalno
Pocztkowo pienidz kruszcowy funkcjonowa na wag, potem pod
postaci monet (od Iuno Moneta bogini rzymskiej)Upowszechnienie
monety jako uniwersalnego rodka wymiany doprowadzio do wprowadzenia
ustalonych elementw systemu pieninego, w tym rodzaju i iloci
(parytetu) monet.Psucie pienidza - obnianie zawartoci szlachetnego
kruszcu w moneciePrawo Kopernika Greshama gorszy pienidz wypiera
lepszy pienidz
Rodzaje pienidza:
1) Pienidz towarowy pienidz, ktry przyjmuje form towaru o
wartoci samoistnej.2) Pienidz symboliczny (przymusowy) pienidz
pozbawiony wartoci samoistnej, ktry w roli pienidza jest uywany
dziki nakazowi wadz publicznych. Czasem pienidz symboliczny
uzyskuje warto samoistn jako przedmiot kolekcjonerski.
Na przeomie XVII i XVIII wieku zaczy pojawia si kwity depozytowe
(weksle bankierskie), bdce pierwowzorem banknotw. Kwity te byy
wystawiane przez banki handlowe w zamian za zdeponowany u nich
kruszec bd monety i suyy do regulowania patnoci midzy
kupcami.bank
EtapAktywaPasywa
1W skarbu 100Kwit depozytowy - 100Pienidz schowany nie
zarabia
2W skarbcu 90Wierzytelnoci - 10Kwit depozytowy - 100
Rezerwa - ilo rodkw finansowych do natychmiastowej dyspozycji
banku, majca suy zaspokajaniu wacicieli wkadw (wkady/depozyt, ktre
nie zostay zamienione na kredyty)
Stopa rezerw stosunek rezerw do wkadw
Run na bank - sytuacja, w ktrej waciciele depozytw podejrzewajc,
e bank moe zbankrutowa, wycofuj z niego swoje rodki finansowe.
Pynno szybko (pewno), z jak dana pozycja aktyww moe by z
powrotem zamieniona na pienidz w dowolnym momencie, w ktrym ycz
sobie tego posiadacze tych aktyww.
Posiadanie wolnych rodkw pieninych jest nieproduktywne (nie
przynosi zyskw), w zwizku z tym musi by uwarunkowane kombinacj
wynikw:
1) Operatywnych umoliwiajcych wywizanie si z biecych patnoci (a
wic zapewnienie kontynuacji dziaalnoci)2) Przezornociowych
zabezpieczenie przed niespodziewanymi daniami zapaty.3)
Oportunistycznych - gotowo do wykorzystania atrakcyjnych okazji
nabywania nowych skadnikw aktyww.
Poda pienidza cakowita warto znajdujcych si w obiegu zasobw
pieninych, wystpujcych w roli rodka wymiany.
EtapAktywaPasywa
1W skarbu 100Kwit depozytowy - 100
2W skarbcu 90Wierzytelnoci - 10Kwit depozytowy - 100
Poda pienidza = zoto w obiegu + kwity depozytowe
EtapAktywaPasywa
3W skarbcu 100Wierzytelno - 10Kwit depozytowy 100Kwit depozytowy
- 10
Poda pienidza = zoto w obiegu + kwity depozytowe
Skutki emitowania banknotw przez banki :1. Przeamanie barier
wynikajcych z ograniczonej iloci kruszcw, ktre hamoway rozwj handlu
i wytwrczoci.2. Liczne przypadki niewypacalnoci i bankructw bankw,
powodujce zakcenie wymiany handlowej w skali caej gospodarki.
Skal problemw pogbiy czste emisje przez rzd tzw. Biletw
skarbowych (asygnat)
Pastwa zaczy ogranicza prawo emisji banknotw przez banki, aby
ostatecznie przekaza je jednemu bankowi emisyjnemu, ktry z czasem
sta si bankiem centralnym (pastwowym).
Najstarsze banki centralne na wiecie
1657 Bank Szwecji1694 Bank Anglii1800 Bank Francji1811 Bank
Finlandii
1814 Bank Holandii 1817 Narodowy Bank Austrii; Bank Norweski
1818 Narodowy Bank Danii1828 Bank Polski (zamknity w 1885)
Klasyczne funkcje baku centralnego:1. Bank emisyjny wyczne prawo
emitowania znakw pieninych, bdcych prawnym rodkiem patniczym w
danym kraju (f. emisyjna sensu stricto). Bank centralny organizuje
take obieg pieniny i reguluje ilo pienidza w obiegu (f. emisyjna
sensu largo) 2. Bank pastwa Przede wszystkim bankowa obsuga budetu
pastwa. W niektrych krajach take finansowanie potrzeb poyczkowych
rzdu.3. Bank bankw regulowanie pynnoci bankw komercyjnych i ich
refinansowanie (bank centralny jako poyczkodawca ostatniej
szansy)
Art. 227 ust. 1 KonstytucjiArt. 3 ust. 1 ustawy o NBP
Niezaleno banku centralnego :1) Instytucjonalna2) Personalna3)
Funkcjonalna i operatywna4) Finansowa
Art. 220 ust.2 konstytucji
- wymg wejcia do UE
Polityka pienina (monetarna) zbir dziaa banku centralnego,
ktrych celem jest zapewnienie stabilnego poziomu cen.
Strategia bezporedniego celu inflacyjnego celem NBP jest
ustabilizowanie inflacji na poziomi 2,5 % z dopuszczalnym poziomem
waha +/- 1%.
Proces kreacji pienidza przez system bankowy (przy stopie rezerw
= 10 %)
Mnonik kreacji pienidza ilo pienidza, ktr wytwarza system
bankowy dziki zwikszeniu wielkoci wkadw o 1 z. Mnonik ten stanowi
odwrotno stopy rezerw, co zapisuje si wzorem
M = 1/s
m- mnonik kreacji pienidzas stopa zwrotunp. m = 1/ 0,1 = 10 -
> dziesi razy wicej
Im mniejsza stopa rezerw, tym wiksza kreacja.
Celem polityki pieninej s realizowane przede wszystkim przez
bank centralny przede wszystkim poprzez oddziaywanie na poda
pienidza lub poziom stp procentowych
Instrumenty polityki pieninej :1. Administracyjne a. Stopa
rezerw obowizkowychb. Ograniczenie akcji kredytowej bankw2.
Rynkowea. Operacje otwartego rynkub. Operacje
depozytowo-kredytowe
Rezerwa obowizkowa wyraona w zotych cz rodkw pieninych
zgromadzonych na rachunku bankowym, ktra banki musz obligatoryjnie
utrzyma na rachunku w banku centralnym W Polsce wynosi ona 3,5
%
Ograniczenie akcji kredytowej bankw od dzisiaj do odwoania zakaz
udzielania kredytw przez banki komercyjne; stosowane tylko w
szczeglnych okolicznociach i przy b. duym zagroeniu.
Operacje otwartego rynku podejmowane z inicjatywy banku
centralnego warunkowe lub bezwarunkowe umowy kupna lub sprzeday
papierw wartociowych (np. skarbowych papierw wartociowych, bonw
pieninych), w ktrych drug stron transakcji s banki komercyjne
Sprzeda papierw wartociowych spadek poday pienidza Kupno papierw
wartociowych wzrost poday pienidza
Operacje depozytowo kredytowe - udzielane przez bank centralny
kredytw bankom komercyjnym oraz przyjmowanie od nich depozytw.
Poprzez odpowiednie ksztatowanie stp procentowych zwizanych z tymi
operacjami bank centralny wpywa na stop procentow na midzybankowym
rynku pieninym.
Najwaniejsze stopy procentowe NBP:
1. Stopa referencyjna wyznacza minimaln rentowno bonw
pieninych2. Stopa depozytowa stopa oprocentowania depozytw zoonych
w NBP3. Stopa lombardowa stopa kredytu udzielanego przez NBP pod
zastaw papierw wartociowychStopy te s ustalane przez Rad Polityki
Pieninej.St. Lombardowa
St. depozytowa6,00Stopa na rynku midzybankowym3,004,50St.
referencyjna
Rwnowaga na rynku pieninym
Poda
Stopa procentowa
R0E
Popyt
Realne zasoby pienineL0
Skutki restrykcyjnej ( ekspansywna) polityki banku centralnego
(zmierza do ograniczenia iloci pienidzy na rynku)
Poda
R1E1Stopa procentowa
E0R0
Popyt
L1Realne zasoby pienineL0
