70 Rocznica Zbrodni Katyńskiej

Przygotowanie:

ZESPÓŁ SZKÓŁ EKONOMICZNYCH

im. Wincentego Stysia w Świdnicy

mgr Arkadiusz Jackowiak

Agnieszka Jadczyk

"O pewnym brzasku w katyńskim laskustrzelali do nas Sowieci..."

Wymordowanie na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 r. przez NKWD na wiosnę tego roku przetrzymywanych w obozach na terytorium ZSRR prawie 19 tys. jeńców wojennych – polskich oficerów – w tym pochodzących z rezerwy.

Dnia 23 sierpnia 1939 r. ministrowie spraw zagranicznych Rzeszy Niemieckiej i ZSRR, Joachim von Ribbentrop i Wiaczesław Mołotow, podpisali w imieniu rządów swoich krajów „jawny protokół” - traktat o nieagresji i ściśle „tajny protokół” dodatkowy, który dzielił terytorium Polski i innych krajów Europy Środkowej między obu sojuszników. Pakt Ribbentrop-Mołotow dawał Hitlerowi wolną rękę w wypadku agresji na Polskę.

Podpisanie paktu: Mołotow (siedzi), za nim Ribbentrop, obok w jasnym mundurze Stalin

Tajny protokół

Wkroczenie wojsk sowieckichWkroczenie wojsk sowieckich

17 września 1939 r. sytuacja Polski stała się katastrofalna, gdy na jej terytorium wkroczyła Armia Czerwona, łamiąc wcześniej zawarte układy. Sowieci realizowali tym samym postanowienia zawarte w tajnym protokole traktatu Ribbentrop - Mołotow. Józef Stalin stał się wspólnikiem Hitlera.

17 września 1939 r. sytuacja Polski stała się katastrofalna, gdy na jej terytorium wkroczyła Armia Czerwona, łamiąc wcześniej zawarte układy. Sowieci realizowali tym samym postanowienia zawarte w tajnym protokole traktatu Ribbentrop - Mołotow. Józef Stalin stał się wspólnikiem Hitlera.

Polscy żołnierze- jeńcy wojenni konwojowani przez Armię Czerwoną do kolejowych punktów załadunku za granicą polsko-sowiecką

Polscy żołnierze- jeńcy wojenni konwojowani przez Armię Czerwoną do kolejowych punktów załadunku za granicą polsko-sowiecką

Polscy żołnierze w niewoli sowieckiejPolscy żołnierze w niewoli sowieckiej

W wyniku rozlicznych działań mających miejsce do marca 1940

r., m.in. przemieszczeń, wyselekcjonowaniu osób gotowych do współpracy,

aresztowaniach w obozach, praktycznie wszystkich polskich oficerów przetrzymywanych w

ZSRR – ok. 15 tysięcy, skupiono w trzech obozach specjalnych:

-kozielskim-ostaszkowskim-starobielskim

W wyniku rozlicznych działań mających miejsce do marca 1940

r., m.in. przemieszczeń, wyselekcjonowaniu osób gotowych do współpracy,

aresztowaniach w obozach, praktycznie wszystkich polskich oficerów przetrzymywanych w

ZSRR – ok. 15 tysięcy, skupiono w trzech obozach specjalnych:

-kozielskim-ostaszkowskim-starobielskim

List wysłany przez niezidentyfikowanego

więźnia z Kozielska do rodziny w Warszawie.

5 marca 1940 r. szef NKWD Ławrientij Beria skierował do Stalina notatkę, w której stwierdził, że polscy jeńcy „stanowią zdeklarowanych i nie rokujących nadziei poprawy wrogów władzy radzieckiej”. NKWD – stwierdzał dalej Beria – uważa za uzasadnione rozstrzelanie 14, 7 tys. oficerów i 11 tys. więźniów bez wzywania skazanych, bez przedstawiania zarzutów, bez decyzji o zakończeniu śledztwa a aktu oskarżenia.

Ławrientij BeriaŁawrientij Beria Józef StalinJózef Stalin

Pierwsza strona dokumentu-decyzji

o wyroku na polskich oficerach.

Pierwsza strona dokumentu-decyzji

o wyroku na polskich oficerach.

Na podstawie przygotowanych przez NKWD list polskich oficerów tworzono konwoje, które pieszo, wagonami lub ciężarówkami docierały na miejsca zbrodni. Część jeńców zabijano w lesie nad wcześniej przygotowanymi dołami, gdzie ich grzebano, układając zwłoki po kilka warstw. Część mordowano w więzieniach NKWD, a ciała przewożono ciężarówkami do masowych grobów. Ocalało jedynie 395 więźniów…

Miejsca zbrodni:-Katyń

-Charków-Kalinin-Kijów-Mińsk

Stacja Gniezdowo

Tu rozładowywano transporty z więźniami Kozielska, których następnie ciężarówkami przewożono na miejsce kaźni w lasku katyńskim.

Stacja Gniezdowo

Tu rozładowywano transporty z więźniami Kozielska, których następnie ciężarówkami przewożono na miejsce kaźni w lasku katyńskim.

• Oficerowie z Kozielska zostali zabici w Katyniu. Część z nich zamordowano w siedzibie NKWD w Smoleńsku, a ciała przewieziono do katyńskiego lasu.• Oficerów z obozu starobielskiego mordowano w siedzibie NKWD w Charkowie, a zwłoki przewożono nocą do lasu obok wioski Piatichatki pod Charkowem.• Więźniów obozu ostaszkowskiego zabijano w siedzibie NKWD w Kalininie, a ciała grzebano w położonej niedaleko miejscowości Miednoje.• W Kijowie zabito więźniów z zach. Ukrainy (pochowano prawdopodobnie w Bykowni), w Mińsku więźniów z zach. Białorusi (pochowani prawdopodobnie w Kuropatach).

Po wykonaniu objętych tajemnicą państwową masowych zabójstw nastąpiła cisza – do rodzin zamordowanych przestała nadchodzić korespondencja, wysyłana – wracała, a wszelkie próby uzyskania informacji na temat bliskich kończyły się niepowodzeniem. Także polskie władze emigracyjne po nawiązaniu stosunków dyplomatycznych z ZSRR rozpoczęły poszukiwania tysięcy zaginionych oficerów, po których ślad zaginął. Nie przyniosły one żadnych rezultatów. Stalin w rozmowie z premierem rządu emigracyjnego gen. Władysławem Sikorskim w grudniu 1941 r. stwierdził, że poszukiwani oficerowie zapewne uciekli do Mandżurii.

Gen. Władysław Sikorski w rozmowie ze Stalinem podczas

wizyty w ZSRR

Przypuszcza się, iż rozkaz zabicia Przypuszcza się, iż rozkaz zabicia polskich oficerów to efekt osobistej polskich oficerów to efekt osobistej zemsty Stalina za porażkę w wojnie zemsty Stalina za porażkę w wojnie 1920 r. oraz odwet 1920 r. oraz odwet za zamiar wysłania polskich jednostek za zamiar wysłania polskich jednostek wojskowych do walczącej z sowiecką wojskowych do walczącej z sowiecką agresją Finlandii.agresją Finlandii.

Najbardziej jednak prawdopodobny Najbardziej jednak prawdopodobny

motyw to chęć pozbawienia narodu motyw to chęć pozbawienia narodu polskiego warstwy przywódczej, elity polskiego warstwy przywódczej, elity intelektualnej, której przedstawicielami intelektualnej, której przedstawicielami byli zamordowani. Świadczy o tym także byli zamordowani. Świadczy o tym także fakt, iż na podstawie korespondencji, fakt, iż na podstawie korespondencji, która tak nagle ustała która tak nagle ustała na wiosnę 1940 r., NKWD sporządziło na wiosnę 1940 r., NKWD sporządziło listę adresową listę adresową wrogów Związku wrogów Związku Radzieckiego.Radzieckiego.

-22 czerwca 1941 r. wojska niemieckie rozpoczęły wojnę z ZSRR. -13 kwietnia 1943 r. berlińskie radio podało komunikat o odkryciu w lesie katyńskim masowych grobów polskich oficerów.

-22 czerwca 1941 r. wojska niemieckie rozpoczęły wojnę z ZSRR. -13 kwietnia 1943 r. berlińskie radio podało komunikat o odkryciu w lesie katyńskim masowych grobów polskich oficerów.

Prace nad grobamiPrace nad grobami

Ekshumacji dokonano w 8 masowych katyńskich grobach. Do 3 czerwca 1943 r. wydobyto ponad 4100 ciał, z których 2800 zidentyfikowano. Badania przeprowadzone przez zespół naukowców z kilku krajów wykazały, że zbrodnia została dokonana wiosną 1940 r. przez Sowietów. W odpowiedzi na te zarzuty władze sowieckie winą za zbrodnię katyńską obarczyły Niemców.

Masowy grób oficerów

Masowy grób oficerów

Węzeł katyński-ręce związane na plecach

ofiary

Położenie ośmiu masowych grobów znalezionych przez międzynarodową komisje w 1943 roku.

• Polskie władze emigracyjne, chcąc wyjaśnić, kto odpowiada za mordy na polskich oficerach, poprosiły o pomoc MCK.

• Reakcją Sowietów na ten krok było zerwanie stosunków dyplomatycznych z rządem generała Sikorskiego w kwietniu 1943 r. Niestety, Polacy nie uzyskali wsparcia ze strony sojuszników zachodnich. Władze brytyjskie i amerykańskie doradzały polskiemu rządowi umiar i wstrzemięźliwość w oskarżeniach, mając na uwadze sojusz z ZSRR w wojnie z Niemcami oraz chęć jak najszybszego pokonania wspólnego wroga i zakończenie wojny.

W czasach PRL-u temat zbrodni katyńskiej był celowo przemilczany, a jeśli się pojawiał, to prawda była fałszowana. Oficjalna propaganda komunistyczna podtrzymywała stalinowską wersję, która odpowiedzialnością za zbrodnię obarczała Niemcy…

Pomimo potwierdzenia i uznawania począwszy od 1990 roku przez najwyższe władze rosyjskie za winnych zbrodni katyńskiej ówczesnych władz stalinowskich oraz ujawnienia najbardziej tajnych dokumentów w Rosji pojawiały się opinie negujące to i w dalszym ciągu obwiniające Niemców.

Pomimo potwierdzenia i uznawania począwszy od 1990 roku przez najwyższe władze rosyjskie za winnych zbrodni katyńskiej ówczesnych władz stalinowskich oraz ujawnienia najbardziej tajnych dokumentów w Rosji pojawiały się opinie negujące to i w dalszym ciągu obwiniające Niemców.

Ściana pamięci na cmentarzu katyńskimŚciana pamięci na

cmentarzu katyńskim

Katyń – symboliczny zarys masowych mogił (widok

współczesny)

Katyń – symboliczny zarys masowych mogił (widok

współczesny)

"Kula w tył głowy i "Kula w tył głowy i bezimienna mogiła w bezimienna mogiła w

brzozowym lasku. brzozowym lasku. Czaszki z przestrzeloną Czaszki z przestrzeloną potylicą, chciwe ręce potylicą, chciwe ręce

przeszukujące kieszenie przeszukujące kieszenie płaszczy i mundurów.płaszczy i mundurów.Mordercy jedzący w Mordercy jedzący w

stołówce NKWD łyżkami stołówce NKWD łyżkami wódkę z talerza zamiast wódkę z talerza zamiast

zupy."zupy."

"Kula w tył głowy i "Kula w tył głowy i bezimienna mogiła w bezimienna mogiła w

brzozowym lasku. brzozowym lasku. Czaszki z przestrzeloną Czaszki z przestrzeloną potylicą, chciwe ręce potylicą, chciwe ręce

przeszukujące kieszenie przeszukujące kieszenie płaszczy i mundurów.płaszczy i mundurów.Mordercy jedzący w Mordercy jedzący w

stołówce NKWD łyżkami stołówce NKWD łyżkami wódkę z talerza zamiast wódkę z talerza zamiast

zupy."zupy."

Dyskusja – prowadzą wychowawcy klas

1. Zbrodnia katyńska – ludobójstwo czy przedawnione morderstwo stalinowskie?

2. Różnice w postrzeganiu zbrodni dzisiaj w RP i po 1945 r. w Polsce Ludowej.