ИӘ– Саяси мәдениетті қалыптастыруға

қажетті факторлардың бірі – қоғамның көппікірлі болуы. Бұл жағынан кел-генде, Қазақстандағы саяси партия-лар мен ұйымдар осы көппікірлілікті тудыруға барынша үлесін қосып жатыр деп ойлаймын. Кеңестік жүйеден қазіргі нарықтық қатынасқа ауысқаннан бас-тап, халықтың бір бөлігі болашағын бағамдай алмайтын, болашағының сая-си көрінісін елестете алмайтын топқа айналды. Міне, осы жағдайда бізге әртүрлі ұстанымдағы партиялардың көп тігі қажет еді. Яғни партиялардың әр қайсысы өзіндік жол ұсынып, балама болуы керек еді. Бұл міндетті біздің пар-тиялар ойдағыдай атқарып келді. Қазір де жалғастыруда.

ЖОҚ– Қазақстандағы саяси партиялар

мен ұйымдар елдегі саяси мәдениетті қалыптастыруға қандай да бір үлес қосып жатыр деп айта алмаймын. Оның бірнеше себебі бар. Біріншіден, біздің партиялары-мыз институттандыру сатысынан өтпеген. Яғни дәстүрлі саяси мәдениет қалыптасу үшін қандай да бір партия бірнеше пар-ламенттік сайлауларға қатысып, кемінде үш рет жеңіске жетіп, парламенттегі орын-дарды иеленуі керек. Осылай кемінде үш циклді бастан өткізгенде ғана партияның бойында саяси мәдениет, дәстүрлілік пай-да болады. Ал бізде ондай партиялар жоқ. Саяси науқан жақындағанда жаңа партия-лар пайда болады. Олар біресе бірігеді, біресе ажырасады немесе тіптен жоқ бо-лып кетеді.

Республикалық қоғамдық-саяси ақпараттық газет

Александр ЛУКАШЕНКО, Беларусь Республикасының Президенті:

– Біз екі мерейтойды қатар тойлаймыз: ЕурАзЭҚ-тың 10 жылдығы мен Нұрсұлтан Әбіш-ұлының 70 жылдығы.

Нұрсұлтан НАЗАРБАЕВ, Қазақстан Республикасының Президенті:

– ЕурАзЭҚ менен гөрі жас қой.

Александр ЛУКАШЕНКО, Беларусь Республикасының Президенті:

– Уайымдама, сен ЕурАзЭҚ-қа қарағанда, тәуір көрінесің.

(5 шілдеде Астанада өткен ЕурАзЭҚ саммиті отырысынан

кейінгі брифинг кезінде айтылды)

№112 (338) 8 шілде

бейсенбі2010 жыл

...де

дiм

-ай,

ау!

3-беттеТолғанай ҮМБЕТАЛИЕВА,

Орталық Азия демократияны дамыту қорының бас директоры:

Шәріпбек ӘМІРБЕК, саясаттанушы:

2-бет

5-бет

7-бет

ОЙ-КӨКПАР

Елбасы кубогында еңсеміз биік болды

Қытай қазақтары тағы да ерледі

Судан келетін сұм ажалдан қалай құтыламыз?

Саяси партиялар мен ұйымдар саяси мәдениетті қалыптастыруға үлес қоса алып отыр ма?

www.аlashainasy.kze-mail: info@аlashainasy.kz

147,25

185,20

4,73

21,73

1,25

9743,62

1332,30

1365,08

72,04

1187

АУА

РА

ЙЫ

Мамандардың мәліметінше, ыстық ауа райы еліміздің барлық дерлік аймағында қалыптасады. Бірақ өткінші жауын-шашын егістік пен жайылым жерлерге аз да болса оң әсерін тигізіп, қуаңшылықтан құтқармақ. Алдағы тәуліктерде оңтүстік, оңтүстік-батыс, солтүстік-батыс және солтүстік өңірлерде жаңбыр жауады. Метеорологтердің болжамынша, аптапты күндердегі өткінші жауын, әсіресе, Павлодар, Қарағанды облыстарында ауыл шаруа-шылығына қолайлы болады. Дегенмен топырақ ылғалдылығының сақталуымен бірге, зиянкестердің көбейе түсу қаупі де бар. Осы аптада сондай-ақ Солтүстік Қазақстан облысы мен шығыс және оңтүстік-шығыс аймақтарда өткінші жаңбырмен қатар, күн күркіреп, екпінді жел тұрады.

Болатбек МҰХТАРОВ

МӘ

СЕЛ

Е

Қарасора сор болдыҚауіпті де қатерлі індетпен

Қазақстан күреспей отырған жоқ. Білекті сыбанып кіріскелі қашан. Ол үшін құлаш-құлаш мақала жазылды. Қаншама қабырға газеттері шығарылды. Ұйқыңды келтіретін баяндамалар жасалып, есінететін конференциялар өткіздік. Акция өткізуден алдыға қара салмаймыз. Айқайлаған атын айтсаңызшы. Акция... Күресудей күресіп-ақ келеміз. Алайда адуынды аждаһадай әл берер түрі жоқ. Қайта жыл өткен сайын есірткіге есі ауғандардың қатары қара ормандай қалыңдап барады.

Әлемдік наркомафияның жазылмаған заңы бо-йынша әрбір нашақор өзінің соңынан кем дегенде бес адамды есірткі әлеміне ертуі тиіс екен. Желілік маркетинг сияқты. Еліміздегі есірткі бизнесі осындай геометриялық прогрессиямен қарыштап даму үстінде. Оған еліміздің есірткі дәлізіне айналғаны да көп «үлес» қосып отыр. Мамандардың берген сараң мәліметіне қарағанда, соңғы 15-18 жыл көлемінде нашақорлардың саны тым артып кеткен. Бүгінде елімізде 180 мың нашақор бар дейді статистиктер. Жыл сайынғы мәліметтер олардың санының көбейгендігін көрсетпесе, азайғандығы жөнінде ақпар аз. Жоқтың қасы. Оған есірткінің неше түрін ойлап тауып жатқан «өнертапқыштардың еңбегін» қосыңыз. Соңғы әлетте есірткі заттарының кәнігі мамандары із жасырудың неше түрлі айла-шарғысын жасап бағуда. Олардың қолынан шыққан есірткі заттарының құрамын анықтауда кәсіби мамандардың өзі шатаса бастады. Жыл басынан бері жамбылдық полицейлер заңсыз айналымда жүрген 400 келі есірткі заттарын, сонымен қатар 15 келі наша, 1 келі 200 грамм героин тәркіледі. Өкінішке қарай, соңғы уақыттарда есірткінің наша түрі көптеп таралуда.

Жалғасы 2-бетте

Қазақстанның басым бөлігінде ауа температурасы жоғарылап, өткінші жаңбыр жауады. Бұл жағдай егістік жерлердегі топырақ ылғалының сақталуына оң ықпал етпек. «Қазгидромет» кәсіпорны мамандарының алдағы тәуліктерге арналған агрометеорологиялық болжамы осындай.

Жеке және заңды тұлғалар үшін: индекс – 64259. «Қазпошта» АҚ-тың барлық бөлімшелерінде жазылуға болады

БАСПАСӨЗ – 2010

«Алаш айнасына» «Алаш айнасына» екінші екінші

жартыжылдыққа жартыжылдыққа жазылу жалғасадыжазылу жалғасады

Маусымның 28-інен бері мерекелік той-думанның көрігін қыздырған Астана туған күні қарсаңында бес мемлекеттің басын қосып, келелі іс бітірген алқалы жиынның да ордасына айналды. Шілденің 5-і күні Ақорда төрінде ЕурАзЭҚ мемлекет басшыларының кеңесі өтіп, оған Қазақстан, Ресей, Беларусь, Тәжікстан Президенттері – Нұрсұлтан Назарбаев, Дмитрий Медведев, Александр Лукашенко, Эмомали Рахмон және Қырғызстанның өтпелі кезеңдегі Президенті Роза Отынбаева, сондай-ақ бақылаушы ел мәртебесіндегі Арменияның Президенті Серж Саргсян қатысты.

Жалғасы 3-бетте

Айбын ШАҒАЛАҚОВ

КЕДЕНДІК ОДАҚТА КЕРІ ТАРТҚАН БЕЛАРУСЬ ТЕ ИКЕМГЕ КЕЛДІ

ЕурАзЭҚ мемлекет басшыларының басын қосқан Ақордадағы кеңестің күн тәртібін-де, негізінен, қоғамдастық аясындағы бір-лескен жобалар, қоғамдастық сотын құру, дағдарыстың салдарлары және ықпалдас-тық мәселелері талқыға түсті. Алдымен ша-ғын құрамда, кейін кеңейтілген құрамдағы делегациялардың қатысуымен өткен бұл

келіс сөздерде Қазақстан, Беларусь және Ресей құрып жатқан Кедендік одақ мәселелері де тыс қалмады. Тіпті ЕурАзЭҚ мемлекетаралық кеңесінің 27-ші отырысы Кедендік одақ ішін-дегі іркілістерді жойып, жаңа ықпалдастық құрылымның әу баста ойластырылғанындай, бұдан әрі де Қазақстан, Ресей және Беларусь «үштігінде» дамуына ықпал етті десек те бола-ды. Өйткені осы ЕурАзЭҚ саммитінің аясында жеке бас қосқан Н.Назарбаев, Д.Медведев және А.Лукашенко ортақ кеден кеңістігін құруға байланысты соңғы кездері пайда болған түйткілдердің тінін сөгіп, Кедендік одақ Беларусь Республикасының қатысуымен үш елдің аумағында шілденің 6-сынан күшіне енетіндігін жариялады.

Астана мерекесі Кедендік одақтың тұсауын кесті Бізге төл

мәдениетімізді дамытатын ұлттық бағдарлама қажет

Бізге төл мәдениетімізді дамытатын ұлттық бағдарлама қажет

ДАТ!Айман МҰСАҚОЖАЕВА:

6-бе

тте

Қай заманда болса да, қоғамдық қатынастарды реттеу жолында саяси мәдениеттің атқаратын рөлі ерекше болды. Америкалық ғалым Алмонд енгізген бұл ұғымның аясы өте кең.

Саясаттанушылардың айтуынша, саяси мәдениеті дамыған елдердің ішкі

тұрақтылығы өте берік болып, саяси процестері оңай ілгерілейді. Ал оны дамыту, ең алдымен, партиялардың

және саяси ұйымдардың үлесінде. Ендеше, елдегі саяси институттар бұл міндетті атқара алып отыр ма деген

сұрақтың жауабы әртүрлі болып шықты.

Ман

сұр

ХА

МИ

Т (ф

ото)

Қуаңшылықтан өткінші жаңбыр құтқармақшы

Ман

сұр

ХА

МИ

Т (ф

ото)

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№112 (338) 8.07.2010 жыл, бейсенбіwww.alashainasy.kz2 e-mail: info@alashainasy.kz

ҚОҒАМ

? Б I Л Г I М К Е Л Г Е Н Б I Р С Џ Р А ЋБ I Л Г I М К Е Л Г Е Н Б I Р С Џ Р А Ћ

Біз Алматы қаласында бес баламен бір бөлмелі жатақханада жеті адам тұрамыз. Жолдасымның денсаулығы жоқ. Балаларымның барлығы мектеп жасында. Мемлекет тарапынан айына 36 000 теңге жәрдемақы аламын. 30 000 теңге жалақысы бар жұмысқа тұрайын десем, жәрдемақы қысқартылып, 7000 теңге болады екен. Осы дұрыс па?

Тәттігүл ӨМІРЗАҚОВА, Алматы қаласы

Мен осы жылдың сәуір айында бірінші баламды дүниеге әкелдім. Жөргекақы алу үшін қажетті құжаттарды әлі өткізген жоқпын. Арадан үш ай өтіп кетті. Менің білейін дегенім, қанша уақыт ішінде құжат өткізу керек? Енді жөргекақыны ала аламын ба?

Тұйғынай ТҰРАНОВА, Оңтүстік Қазақстан облысыЕңбек және халықты әлеуметтік

қорғау басқармасы мамандары-ның айтуына қарағанда, «Бала-лы отбасыларға берілетін мем-лекеттік жәрдемақылар туралы» 2005 жылғы 28 маусымдағы № 63-ІІІ Қазақстан Республикасы-ның Заңына сәйкес, бала туғанда бе рі летін жәрдемақы мен бала күтімі жөніндегі жәрдемақыны

тағай ындатуға өтініш беру мер-зімдері бала туған күннен бастап 12 айдан аспауға тиіс. Жәрдемақы тағайындау тәртібі: 1. Бала туғанда берiлетiн жәрдемақы өтiнiш бер-ген күннен бастап тағайындалады. 2. Бала күтiмi жөнiндегi жәрдем-ақы бала туған күннен бастап, ол бiр жасқа толық толғанға дейiн тағайындалады.

Құжат кеш тапсырылса да жөргекақысы беріле ме? Жұмысқа тұрсам жәрдемақы қысқара ма?

ҚАТЕР

Екі тәулікте 15 адам суға кетті

ЖОБА

Супермаркеттер сайысқа түседі

Қарағандыдағы Орталық Қазақстан кәсіпкерлері қауымдастығы кеншілер қаласында орналасқан үлкен сауда орталықтары арасында үш айлық байқау жариялап отыр. Жаздың тоқсан күні бойы кәсіпкерлер қауымдастығының бастауымен қала әкімдігі және бизнеске қатысы бар бірқатар ұйымдардың өкілдері қазылық ететін байқау жалпы тұтынушы жұртшылық үшін де керек екені анық.

«Ең үздік супермаркет» байқауына қатысушылар өздерінің қызметінің са-пасына сенімді болса, ұйымдастырушы-ларға сауда орталықтарының ішкі-сыртқы көріністерінің фотосуреттерін, жарна-малық буклеттерін, жалпы, «біздерде мынадай бар» дегізетін игіліктерінің ны-шандарын ұсынуы керек екен. Байқау шарттары бойынша, супермаркеттерде, негізінен, тамақ-тағам өнімдері саты-луы тиіс, сонымен бірге тұтынушылар сөрелерге өздері барып, таңдау жасай алатын жағдай болуы, дүкенде кассалық-есептік қызмет көрсетілуі керек.

Қазір қазақ қалаларында не көп – супермаркет көп. Бір Қарағандының өзін де соңғы бірер жылда жеті-сегіз ірі сауда орталығы ашылды. Аталмыш бай-қауды ұйымдастырушылар бұл байқау арқылы халыққа қызмет көрсету сапа-сын жақсартуға қадам жасаймыз де-седі. Айтпақшы, үздік сауда орталығын анықтауды мақсат еткен кәсіпкерлер қауымдастығы бұл байқау аясында қаладағы ең нашар супермаркетті де анықтамақшы. Нашар сауда орталықтары туралы әңгіме бөлек, ал байқауда оз-ғандарға арнаулы марапат қағаздары және бағалы сыйлықтар берілмекші.

Серік САҒЫНТАЙ,Қарағанды

ТҮЙТКІЛ

Жазғы демалыс кезінде балалардың басым көпшілігі үйінде қалады немесе ауыл-ауылға барады. Ал олардың бір бөлігі лагерьлерге шыққанымен, онда олар небәрі 15-20 күн ғана болады. Ал одан кейін балалар не істейді? Әрине, ата-ананың бірі жұмыста, бірі базарда күйбең тірлікпен жүргенде, балалар уақытын өткізу үшін суға шомылуға барады. Ауыл балалары жабайы тоғандарға түседі. Мұның арты қайғылы оқиғаларға душар етеді. Қазір бұрынғыдай балалардың бос уақытын тиімді пайдалану үшін түрлі үйірмелер жоқ. Бар болғанның өзінде олар ақылы негізде болғаннан кейін, көпшілік ата-ананың қалтасы көтере бер-мейді. Міне, осыдан келіп, суға шомылуда жасөспірімдердің өлімі көбейіп отыр.

17 маусымда Ақтөбеде үш бала қайтыс болды. Облыстық төтенше жағдайлар де-партаменті мамандарының айтуынша, Хромтау аудандық орталығы маңындағы иесіз жатқан карьерде шомылған 13,11,10 жастағы екі қыз бала мен бір ұл бала суға батып кеткен. Дәл осы күні Қызылорданың Ақжарма каналында сегіз жасар қыз суға батып, қайтыс болды. Сыр өңірінде тіркелген оқиға жалғыз бұл ғана емес, арада көп уақыт өтпей-ақ, Сырдария өзенінде тағы екі жігіт судан ажал құшты. Олардың жасы небәрі 21-22-лердегі теп-се темір үзер жас азаматтар еді. Ол — ол ма, маусымның 21-і күні бір күннің ішін-де елімізде 15 адам суға кеткен. Төтенше жағдайлар министрлігінің мәліметінше, Астанадағы Есіл өзенінде бақытсыз екі оқиға, Алматы облысы Қапшағай су қоймасындағы «Голубой залив» дема-лыс орнында бір жағдай, сонымен қатар осы облыста Бірінші май су тоғанында

Судан келетін сұм ажалдан қалай құтыламыз?

бір жағдай тіркелген. Шығыс Қазақстан облысында үш адам, Қарағанды облы-сында алты адам суға батқан. Қызылорда облысының Сырдария өзенінде бір адам, Солтүстік Қазақстанның Есіл өзенінде бір адам судан ажал құшқан. Міне, санамалай берсек, судан келген сұм ажал өте көп. Ал оған кім жауап береді? Жергілікті Төтенше жағдайлар департаменті Судан құтқару қызметінің мамандары былай дейді:

Биаман ТҮЙЕБАЕВ, Маңғыстау облыстық ТЖД Судан құтқару қызметінің бастығы:

— Ақтаудағы судан құтқару стансы-сы шомылу маусымына дайын емес. Мамандар жеткіліксіз, құрал-жабдық ескірген. Қаланың бас жоспары бойын-ша шаһарда осындай бес бекет болуы керек болса, қазір қолданыста біреуі ғана тұр. Жұмысшылардың жалақысы аз болғаннан кейін, басқа жерлер-ге кетіп қалып жатыр. Бізде еңбекақы мөлшері өте төмен, бір сүңгуірдің та-бысы 20-25 мың теңге. Ал мекемеде небәрі төрт қайық бар. Оның ішінде-гі ең тәуір дегеніне он жылдай уақыт болған. Оның бірнеше жері жама-лып, әбден ескірген. Сондықтан қауіп болған жерге дер кезінде жету мүмкін емес. Осының салдарынан суға батқан жанға дер кезінде көмекке бара ал-маймыз.

Жалпы, судан құтқару мекемелерінің қай-қайсысының болса да айтатыны –осы. «Мамандар жеткіліксіз, техникалық база ескірген». Сонда суға кеткендердің тағдырына кім жауап береді? Оның үстіне, суға кеткен 215 адамның жар-тысынан көбі балалар екендігі кімді де болса, ойландырмай қоймайды. Бұл де-геніміз, елімізде балалар демалысы дұрыс ұйымдастырылмайды деген сөз. Осыдан кейін кішкентай балалар ата-анасының

қарауынсыз қалып, өз бетінше суға бара-ды. Ал онда қауіпсіздік шаралары дұрыс қадағаланбағаннан соң, арты қайғылы жағдайларға душар етеді. Жалпы, бала-лар демалысын дұрыс ұйымдастырмай, судан қайтыс болатындарды тежей ала-мыз ба?

Қатипа МОЛДАБЕКОВА, Алматы қалалық Білім басқармасы Тәрбие жұмыстары бөлімінің бастығы:

— Жергілікті білім басқармалары тарапынан ұйымдастырылған жазғы демалыстарда техникалық қауіпсіздік толығымен сақталады. Алайда мұндай қайғылы жағдайлар көбіне бала-лар үйде болғанда, ата-аналардың қарауынсыз қалғанда орын алып жата-ды. Оның үстіне Алматыда өзен-көлдер көп. Үлкен Алматы, Сайран көлі, Казач-ка өзендерінде арнайы судан құтқару қызметі жұмыс жасайды. Негізі, мұның барлығы – солардың жұмысы. Су-дан құтқарушылар өз ісіне тиянақты қараса, мұндай оқиғалар азаяр еді. Сондықтан бұл жерде тек қана Білім басқармасы емес, жергілікті Төтенше жағдайлар департаменттері, ата-ана-лар, бүкіл қоғам болып, жас жеткін-шектерімізге түсіндіру жұмыстарын үнемі насихаттап отыруымыз қажет. Ал

қазірше, өкінішке орай, судан құтқару қызметтерінің телефоны тұрмақ, өзен-көлдің қай жерінде орналасқанын да білмейміз.

Мұрат ӘБЕНОВ, Мәжіліс депутаты:— Судан қайтыс болатындарды те-

жеу үшін мемлекет тарапынан арнайы шаралар ұйымдастыру қажет. Қазір демалыс орындарының көпшілігін ком мерциялық ұйымдарға беріп қойдық. Олар қауіпсіздік шараларын сақтауды емес, ең бірінші пайда та-буды көздейді. Бұрындары әрбір де-малыс орындарында, өзен-көлдердің жағасында суға түсудің арнайы ере-желері ілініп тұратын. Қазір ол жоқ. Сондықтан ірі қалаларда арнайы ұйымдастырылған суға түсетін орын-дар дайындауымыз керек. Мысалы, шетелдерде мұндай орындардың бар лығы тамаша ұйымдастырылған. Ал бізде мұндай демалыс орындары жекеменшікке өтіп кеткеннен кейін, барлығы қауіпсіздік шараларын дұрыс қадағаламайды. Мұның арты өкінішті жағдайға ұрындырады. Осы ретте ірі қалалардағы суға түсетін демалыс орындарын мемлекеттің қарамағына алып, ондағы қауіпсіздік шараларын қатаң бақылау қажет.

Мамандардың мәліметіне сүйенсек, шілденің 5–6-сы күндері Қызылорда, Шығыс Қазақстан, Алматы, Қостанай, Қарағанды, Ақтөбе, Оңтүстік Қазақстан облыстары мен Алматы және Астана қалаларының өзен-көлдері 15 адам-ды жалмап кеткен. Суға кеткендердің арасында 2-12 жас аралығындағы төрт бала бар. Атап айтсақ, шілденің 6-сы күні түнгі сағат 11-лер шама-сында Қызылорда облысының Шиелі ауданындағы Дәулетбай каналына бес жасар қыз бала абайсызда құлап кеткен. Дәл осы күні елордада тапа-тал түсте екі жасар сәби Есіл өзеніне батып кетті. Құтқарушылардың айтуынша, төтенше оқиға жолаушыларды Есіл-Астана ке-месіне отырғызу кезінде болыпты. Ал Алматы облысына қарасты Қызыл ту ауылындағы өзендердің біріне батып кеткен 12 жастағы жасөспірімнің денесін құтқарушылар судан екі сағат өткен соң алып шыққан. Құтқарушылардың сөзіне қарағанда, мұндай қайғылы оқиғаларға көп жағдайларда тұр-ғындардың өздері жол беріп жатады. Себебі олар тыйым салынған жер-лерде, яғни арнайы суда жүзу құрал-жабдықтармен қамтамасыз етілмеген және құтқару бекеттері орнатылмаған жағажайларда шомылады. Әрі мас күйінде суға түсетіндер саны да жыл өткен сайын артып келеді. Жалпы, мамандардың мәліметінше, жыл ба-сынан бері республика аймақтарында 200-ден астам адам суға кеткен.

Жансая СЕРҒАЗЫҚЫЗЫ

Оның құрамында қарасораға қара-ғанда, тетрагидроканнабинолдың он есе күші бар. Ал әсері марихуанамен са-лыстырғанда әлдеқайда күшті.

Соңғы кезде есірткі өндірушілер на-шаны классикалық тәсілмен дайындай бастады: майда шаңды (көбіне тозаң мен жапырақ үгіндісін) қарасора өсімдігінен сылып алып, оны ондаған елеуіштерден өткізеді. Бұл есірткінің ең күшті түрі бо-лып есептеледі дейді мамандар. Бағасы да арзан емес. «Қара тажал» нарығында бұл есірткінің құны апиын құнымен са-лыстырмалы түрде бағалануда. Жергілікті қара нарықта 1 келісі 2 мың АҚШ долла-ры тұрады.

Жуырда Жамбыл облысының аумағында есірткішілер тобы анықталды. Бұл топ ауғандық есірткі затын өн-дірушілер болып табылады. Ауғанстан есірткі өндіруден дүниежүзінде Марок-кодан кейін 2-орынды алатыны белгілі. Ауғандық есірткі Орта Азияда өндірілетін нашаға қарағанда, тезірек әсер етеді. Әзірге есірткі дәлізінде отырғандықтан, олардың жолына тосқауыл болу мүмкін болмай отыр. Ауған елінен келетін есірткі еліміз үшін бір бүйірден үнемі солқылдатып отыратын соққы екені аян. Бұдан бөлек, Жамбыл облысына қарасты Шу алқабында өсетін қарасора танабы да сор болып тұр. Шамамен, Шу жазығында 130 мың гектар жерде сора өседі екен. Сондай-ақ осы маңайда өсетін есірткінің жабайы түрін, қолдан әдейі ұрығын се-уіп кететін түрлері де бар. Шу аумағының егістік алқабын 24 мың тонна жабайы қарасора және 4 тоннадан астам наша құрайды. Жыл сайын тәртіп сақшылары бұл аймақта есірткіні жұлып, өртеп, жоюдың жоспарлы жұмыстарын жүргізіп тұрады. Алайда оны түп-тамырымен жою әзірге қолдан келмей отыр. Есірткі биз-несіне қарсы күрес мақсатында облыстық ІІД басшылығымен қарасораның заңсыз өсірілуін тәулік бойы бақылайтын тікұшақ, екі жол талғамайтын және бес «Нива» автокөліктері алынған. Есірткіге есірген-дер осыншама тосқауылдарға қарамай, жықпыл-жықпылмен жөнін тауып кетіп жатыр... Нашақорлыққа қарсы қоным-ды қарекеттер қолға алынуда. Күресудің айла-тәсілінен артта қалып отырған жоқ-пыз. Мамандар нашақорлықтың алдын алу әліппесін балаларға әлден-ақ жатта-та беру керек дейді. Бұдан ғасыр дерті, нашақорлық туралы мағлұматы мүлдем аз ауыл мектептерінің оқушылары да қалыс қалмағаны дұрыс. Өйткені біз ұранда тып, айқайшыл акцияның соңында әндетіп жүргенде, нашақорлық ауылға да барып болды.

Гүлжан КӨШЕРОВА,Жамбыл облысы

Қарасора сор болды

Аптаның алғашқы екі күнінде республика аймақтарының өзен-көлдеріне 15 адам суға кетті. Төтенше жағдайлар министрлігі баспасөз қызметінің мамандарының мәліметінше, олардың бірде-біреуін құтқарып қалу мүмкін болмапты.

Бас

ы 1

-бет

те

Нұржан ҚАЛМЕТОВ, Жамбыл облыстық ІІД Есірткі бизнесіне қарсы күрес басқармасының бастығы, полиция полковнигі:

– Жуырда ғана Шу қаласында спаниель тұқымды Артур атты ит кезекті рет үлкен көлемдегі есірткіні анықтады. Екі орамнан 4,5 келі салмақта наша табылды. Бұл есірткінің әрбір келісі сұраныс пен ұсынысқа байланысты оңтүстік қара нарықта 600-700 АҚШ долларын құрайды. Облыстық ІІД қызметкерлері Білім департаментімен, денсаулық сақтау мекемелерімен белсенді түрде тығыз қарым-қатынас жасап, есірткі бизнесіне қарсы бағдарламаны жүзеге асыруда. Бұл бағдарлама есірткінің алдын алу мен салауатты өмір салтын қалыптастыруға бағытталған. Нашақорлық пен қылмысты егіз ұғым деп атауға да болады. Өйткені қылмыстың басым бөлігі нашақорлардың қолымен жасалады. Алайда жыл артқан сайын нашақорлыққа салынғандардың қатары сиремей отыр.

ҚР 1999 жылғы 5 сәуірдегі №365-І «Қазақстан Республикасындағы арнаулы мемлекеттік жәрдемақы туралы» Заңына сәйкес, көпбалалы аналарға берілетін мемлекеттік арнаулы жәрдемақы 3,9 айлық есептік көрсеткіш немесе 5511 теңге мөлшерін құрайды. ҚР «Балалы отбасыларға берілетін мемлекеттік жәрдемақылар туралы» Заңына сәйкес, отбасының жан басына шаққандағы орташа айлық табысы облыста (республикалық

маңызы бар қалада, астанада) белгіленген азық-түлік себетінің құнынан төмен болған жағдайда, 18 жасқа дейінгі балаларға ар-налған жәрдемақыға үміткер бола алады. Азық-түлік себетінің мөлшері ең төменгі күн көріс деңгейінің 60 пайыз мөлшерінде анықталады. Ең төменгі күнкөріс деңгейі рес-публиканың әр аймағында әртүрлі болуына байланысты, азық-түлік себетінің мөлшері де бірдей болмайды. Жәрдемақының мөлшері

«Республикалық бюджет туралы» Заңға сәйкес, тиісті қаржы жылына белгіленген бір айлық есептік көрсеткіш (АЕК) мөлшерінде. 2010 жылы АЕК мөлшері – 1413 теңге. Оған қоса, «Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек туралы» Заңына сәйкес, отбасының жан басына шаққандағы орташа табысы кедейлік шегінен аспаған жағдайда атаулы әлеуметтік көмек көрсетіледі. Атаулы әлеуметтік көмектің мөлшері жан басына шаққандағы орташа табыс пен облыста белгіленген отбасының әрбір мүшесіне есептелген кедейлік шегінің айырмасы түрінде есептелінеді. Сонымен бірге белгіленген кедейлік шегінен отбасының жан басына шаққандағы орташа айлық табысы төмен болған жағдайда мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алуға үміткер бола аласыз.

АЛАШ-АҚПАРАТ

Мектеп директоры қылмыс жасады

Жамбыл облысы бойынша Эко но-микалық қылмысқа және сыбайлас жем қорлыққа қарсы күрес департамен-ті Қордай ауданына қарасты №41 орта мектебінің директоры С.Молдажановқа қатысты қылмыстық істің тергелуін аяқтады. Мектеп директоры 2007–2008 жылдары мектеп қызметкерлеріне ке-зекті еңбек демалысының төлемақысын аудару туралы құжаттарға көпе-көрінеу жалған мәліметтер енгізіп, мемлекет-ке сомасы 100 392 теңге материалдық залал келтірген. 2010 жылдың 14 ма-мырында Қордай аудандық сотының үкімімен С.Молдажанов ҚР Қылмыстық кодексінің 176-бабы 3-бөлімінің «г» тармағымен (сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иемдену), 314-бабы 1-бөлімі (қызметтік жал ғандық) бойынша кінәлі деп танылып, бес жылға шартты түрде сотталды. Сонымен қатар ол үш жылға дейінгі мерзімге мемлекеттік ұйымдарда басшылық қызмет атқару құқығынан айырылды.

Гүлжан КӨШЕРОВА

Өзгелерге үлгі-өнеге болуы тиіс мұғалімдердің тура жолдан тайқып, жемқорлыққа жол беруі жиілеп барады. Әсіресе, мектеп директорлары тарапынан заңбұзушылықтар көп.

Қыстың қамын жазда жасамаса, кеш болатынын білген жауапты мекеме екі айдан бері жылумен қамтамасыз ететін құбырларды жөндеп жатыр. Бұл бағыттағы жұмыстарды облыс әкімшілігі бақылауына алып, арнайы кеңес өткізді. Жылу маусымына дайындықты облыс әкімінің орынбасары Серік Тәукебаев тексерді. Жиналыстың беташары қар-жының аздығынан басталды. Жылу энергия орталығындағы жеті қазандықты жөндеп, қатарға қосу үшін 244 миллион теңге жетпесе, су жылыту қазандықтарын іске қосу үшін 65 миллион теңге керек. Оған қоса, 73 миллион теңгеге жаңа қазандықты монтаждау қажет. Облыс әкімінің орынбасары қаржы тапшылығы толықтай өтелмесе де, әкімшілік қаражат бөледі деп сендірді.

Серік ТӘУКЕБАЕВ,ШҚО әкімінің орынбасары:

– Өткен қыс өте қатал болды. Семей қаласы бойынша көп мә-селе туындады. Маған берілген мәліметтер бойынша жұмыстар ат-қа рылып жатыр. Сонымен қатар та-ғы да шешімін таппай келе жатқан мәселелер бар. Оларды шешу керек.

«Жол картасы» бойынша жылу жүйелерін жаңалау үшін Үкіметтен бөлінген 135 миллион теңгенің мерді-герлерді іріктеу кезінде 10 миллионы үнемделіп, осы қаржыға 1-інші жылу энергетикалық орталығына қосымша жөндеу жүргізіледі. Жылу маусымына дайындықты «Шығысэнерготрейд» та-рапынан электр энергиясының мезгіл-сіз ажырауы қазандықтарда жүргізіліп жатқан жөндеу жұмыстарын бөгеп тұр. Әкім орынбасары бұл мәселені қысқа мерзімде шешуді қала әкіміне тапсыр-ды.

Роллан КЕМЕРБАЙ, Семей

Жылу құбырларын жөндеуге қаражат тапшы

Осы жылы қыстың қаһары семейліктерді бұрын-соңды болмаған сын сағатына салып, шіріп тұрған жылу жүйесінің көбісін істен шығарғаны белгілі. Қыстың ызғары қайтып, жаздың жайма-шуағы кезінде де қала тұрғындары бұл мәселеге алаңдаулы.

МӘ

СЕЛ

Е

Аба

й О

МА

РОВ

(кол

лаж

)

Қазақстандағы су тораптарының барлығы дерлік тозған, оның үстіне жергілікті жердегі судан құтқару қызметтерінің материалдық базасы да мүлдем ескірген. Бірақ солай бола тұра, еліміз тұрғындарының басым көпшілігі жаз айларында суға түсуге құмар. Осының салдарынан суға батып, қаза болып жатқандар саны жылдан-жылға көбейіп келеді. Сенімді дерек көздерге қарағанда, Қазақстанның су қоймаларында бүгінде 215 адам қайтыс болса, соның 50 пайызынан көбі балалар екен.

Серік ЖҰМАБАЕВ

ҚАРАПАЙЫМ ЕРЕЖЕСуға түсер кезде алдымен денені судың

температурасына бейімдеп, бой қыздырып шомылған жөн. Мұны ескермесе, адамның аяқ-қолы құрысып, қозғала алмай қалады. Тойып тамақ ішіп алған соң да суға түсуге болмайды. Мұндай жағдайдан сақ болған жөн. Бастысы: кішкентай балаларды суға шомылуға ересектердің қадағалауынсыз жібермеу керек.

Нұр

ғиса

ЕЛ

ЕУБЕ

КОВ

(фот

о)

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№112 (338) 8.07.2010 жыл, бейсенбіwww.alashainasy.kz 3e-mail: info@alashainasy.kz

«Ауызсу» бағдарламасын жүзеге асыруды қалай жеделдетуге болады?

Нәжмәдин МҰСАБАЕВ, Қызылорда облысы Арал ауданының әкiмi:

Амангелді МОМЫШЕВ, Мәжіліс депутаты:

Ғани ҚАЛИЕВ, «Ауыл» партиясының төрағасы:

? А Л А Ш Т Ы А Л А Ѓ Д А Т Ћ А Н С А У А ЛА Л А Ш Т Ы А Л А Ѓ Д А Т Ћ А Н С А У А Л

– Елімізде ауызсу мәселесі ең күрделі мә селелердің бірі болып қалып отыр. Кей де таза ауызсу түгіл, өндіріске пай да-ла натын сулардан да тапшылық көріп жа-та мыз. Бұл мәселенің сөз болғанына та-лай уақыт өтті. Алайда мәселені қолға алып, оны шешуге құлық танытпай ке ле-міз. Қазіргі таңда таза ауызсумен қам тыл-ған ауылдар өте сирек. Бюджеттен рес-публика халқын таза ауызсумен қам ту ға әжептәуір ақша бөлініп жатыр. Алай да бөлінген қаржы тиесілі жерге жетпей жат-қан секілді. Немесе жергілікті билік өкіл-дері бөлінген қаржыны мақсатқа сай жұм сай алмай отырғандай. Сондықтан бө лінген қаржының мақсатқа сай жұм са-луын қатаң қадағаласақ, мәселе шешімін та бар ма еді?!

– Біздің ауданымызда таза ауызсу мәселесі соңғы бес жылда дұрыс жолға қойылған. Толағай-Сарбұлақ су торабынан тартылған су Арал ауданы халқын ауызсумен түгелдей дерлік қамтып отыр. Өйткені Арал ауданында ауызсу мәселесі теңіз тартылған кезден бас тап мәселе ретінде көтерілген еді. Таза ауызсудың тапшылығынан халықтың ден сау-лы ғы күрт нашарлап кеткен кездер де болды. Мәселен, ауданда балалардың іш ауруы кө бейіп кеткен соң, ауруханаларда қосымша стационарлар ашылған кездер де болды. Сон дықтан 2005 жылы Елбасының өзі арнайы ат басын бұрып, таза ауызсудың тұсауын кес ті. Бүгінде Арал ауданына тиесілі 75 мың халықтың, Арал ауданында тұратын 40 мы-ңы түгелдей ауызсумен қамтылған. Енді тек ауданның айналасындағы елді мекендердің тұр ғындарын ауызсумен қамту көзделуде. Алдағы уақытта 57 елді мекенге су тартуды бас ты мақсат етіп отырмыз. Басқа әлеуметтік жұмыстардан бұрын, ең алдымен, ауызсу тар туды қолға алған жөн. Осы орайда жергілікті билік «Ауызсу» бағдарламасына бө-лінген қаржыны мақсатты пайдаланғаны абзал. Өйткені таза ауызсу – халық ден сау-лығының кепілі. Мұны мен өз тәжірибемнен байқап отырмын. Мәселен, таза су ішкелі ау дан халқының денсаулығы біршама жақсарып, бір жасқа дейінгі балалардың өлімі күрт азайды. Іш ауруымен қатар, жұқпалы аурулар мен туберкулезбен ауыратындардың са ны төмендеді.

– Расымен де, елімізде ауызсу мәселесі қиын болып тұр. Былтыр осы ауызсумен қамту үшін бір ғана Жамбыл облысына 2 миллиардтай ақша бө лінді. Бірақ бұл қаржы Жамбыл облысының халқын таза ауызсумен қамту үшін жұмырына жұқ та болған жоқ. Мойынқұм, Талас, Сарысу ау-дан да ры мен ауылдарының халқы бүгінде ауызсудан әлі де тапшылық көріп отыр. Мұндай аудандар саны республика бойынша өте көп. Сондықтан алдағы уақытта да халықты ауызсумен қамту мәселесін ең бі рінші орынға қойған жөн. Сондай-ақ тек республикалық бюджетке ауыз ашып қарап отыра бер мей, ауылдарға ауызсу тарту үшін облыстық жә не аудандық бюджеттерден қар жы бөлінсе, дұрыс болар еді. Тағы бір айта кетер жайт, кейбір аудандарда тен дердің дұрыс өткізілмеуінен ауыз сумен қамту қайдағы біреулердің тіз гініне берілсе, кейбір тендерді ұтып алған компаниялардың ауызсу тартуға ес кі құбырларды орнатқаны анықталуда. Мәселен, Қордайда тендерді ұтып алған компанияның ескі құ бырлар орнатқанын прокуратура анық таған. Мұндай заң сыз дық тар-дың бәрі ауызсу бағдарламасының тезірек жү зеге асуына кедергі кел-тіруде. Сондықтан «Ауызсу» бағдарламасының те зірек жүзеге асуына қа таң бақылау керек-ақ. Дайындаған Қуаныш ӘБІЛДӘҚЫЗЫ

ОЙ-КӨКПАР

Шәріпбек ӘМІРБЕК, саясаттанушы

Толғанай ҮМБЕТАЛИЕВА, Орталық Азия демократияны

дамыту қорының бас директоры

Саяси партиялар мен ұйымдар саяси мәдениетті қалыптастыруға үлес қоса алып отыр ма?

ЫҚ

ПА

ЛД

АСТ

ЫҚ

Әрине, мен олардың бағдарла ма ла-рының дұрыс-бұрыстығын, ғылыми са уат-ты лығын айтып отырған жоқпын. Ол өз ал дына бөлек әңгіме. Бастысы, халықтың таң дау жасауға мүмкіндігі болуы керек. Көп пі кірлілік дамыған жағдайда халықтың және биліктің саяси мәдениеті біршама арта түседі. Сонымен қатар саяси шешім шы ғару мәселесі де маңызды рөл ат қа ра-ды. Әрине, кейбір партиялардың ай мақ-тар ға ықпалы әлсіздеу болып отыр. Бірақ жал пылай алғанда, билік құры лым да ры-ның қандай да бір шешім шығару ба ры-сын да оппозициялық көзқарастағы күш-

Еске сала кетейік, Қазақстан мен Ресей жаңа Кедендік кодексті шіл денің 1-інен бастап қол данысқа ен гізіп, іс жүзінде өз ара шека ра дағы кедендік бақылау-өткізу бе кет-те рін дегі кедендік рәсімдеуді алып тас тау ар қылы Кедендік одақ қа лып тас ты рудың екін ші сатысына Беларусь та ра пынсыз-ақ кі-ріскен болатын. Ал Беларусь Рес пу бли ка сы Кедендік одақ құ ру туралы келісім 2010 жылдың қаң та ры ның 1-інен бастап күшіне ен се де, алдын ала уағ даластық бойынша ағым дағы жылы шіл денің 1-інен бастап ортақ Ке ден кодексін қол да нысқа түсіру мә-се ле сіндегі келіссөз дер де мұ най өнім де ріне қатысты тарифтік сая сат та мәмілеге ке ле алмай, тиісті заң на ма лар ды ра ти фи ка-циялауды кешеуіл дет кен еді. Енді, міне, Кедендік одақта кері тарт қан «Бе ларусь бать касы» да Ақ ор да да ғы ке ліс сөздерден ке йін икемге келіп, бір лескен мә лім демеге қол қойды. Осы лай ша, 10 жыл бұрын Еу ра-зиялық эконо ми калық қо ғам дас тық тың ша ңырағын кө тер ген Ас та на Кедендік одақ-тың да «то ма ға сын» сы пырды. Ал ЕурАзЭҚ өзінің ТМД ау ма ғындағы ең қа рым ды әрі нәтижелі ық палдастық құ ры лым екенін тағы бір рет дә лелдеді.

«ЕурАзЭҚ-тың 10 жылдық қызметінің нә тижелері жаман емес. Бұл ұйым біздің ел деріміздің өзара тиімді ынтымақтасты-ғы ның үлкен алаңына айналды. Көпжақты маңызды құжаттар қолданысқа еніп, мемлекетаралық мақсатты бағдарламалар мен бірлескен жобалар жасалуда. Біз бүгін Қа зақстан, Ресей және Беларусь мем ле-кет терінің Кедендік одағын жарияладық», – деген Елбасы Президенттердің бірлескен брифингінде үш елдің сарапшылары ендігі уақытта ықпалдастықтың келесі кезеңіне – біртұтас экономикалық кеңістік құру са-ты сына кірісіп кеткенін мәлімдеді.

Алда әлі қыруар жұмыс тұрғанын еске сал ған РФ Президенті Д.Медведев: «Бұл – шын мәнінде пайдалы және қызықты іс. Осы ны ескеретін болсақ, барлық мә се ле-лер бойынша келісетінімізге сенімдімін», – деп атап көрсетті.

алға тартқан Беларусь Пре зи ден ті: «Кедендік одақ та солай болуы тиіс. Кө ре жатармыз», – дегеннен әріге бар ма ды.

КЕДЕНДІК ОДАҚТЫҢ ТӨРІНЕН ҚЫРҒЫЗ БЕН ТӘЖІКТІҢ ДЕ

ҮМІТІ БАР«ЕурАзЭҚ-тың өткен отырысы нәти-

же лі әрі біздің қоғамдастығымызды да-мы ту мен нығайту тұрғысынан алғанда өте маңызды болды», – деді мемлекет бас шы ларының саммитінен кейінгі бір-лес кен бри фингте Э.Рахмон. Тәжік Пре-зидентінің бұлай дейтіндей жөні бар. Осы саммитте қоғамдастық аясындағы экономикалық ын тымақтастық тетіктерін же тілдіруге бай ла нысты маңызды ше-шім дер талқыға түсті. Соның бірі – ЕурАзЭҚ сотын құру және құзырын кеңейтуге байланысты құ жаттың жаңа ре дак циясына қол қою бол ды. Оған сәйкес, ендігі жерде қоғамдастық соты Еур АзЭҚ қатысушылары арасындағы эко номикалық дауларды шешуде тиімді

қандай болу ке ректігін білмейтінін көр сетіп берді. Демек, бұл пар тия өкілдері өздері толық түсінбейтін құн ды лықтар мен ұстаным дар ды насихаттап жүр деген сөз. Саяси партиялар мен ұйым дардың саяси мә дениет қалыптастыра ал май жатуының тағы бір себебі – олар әлі күнге дейін қоғам өміріндегі өз дерінің алатын орнын анықтай алмай жүр. Ай налаға қарап бой түзейтіндей көрші ел дер дің ара сында да тәжірибе жоқ. Қысқасы, елдегі сая си институттардың, әсіресе пар тия лар дың сая си мәдениет қалыптастыруға қо сып жатқан үле сін төмен бағалауға тура ке леді.

тер дің ұсыныстарын ескеруге ұм ты луы бай-қа лады. Бұл, әрине, оп по зи ция ның да, би-ліктің де, халықтың да саяси мә де ние тін арттыруға ынталандырушы фак тор бола алады. Қазақстандықтардың сая си мә де-ниетті арттыруға мүмкіндіктері зор. Себебі біздегі саяси партиялар мен түрлі ұйым дар-дың барлығы демо кра тия лық құнды лық-тарды негізге алады. Бұл – жағымды ерек-шелік. Дегенмен Қа зақстандағы оп по зи-циялық партия лардың саяси қатысуы (по-литическое присутствие) өте салғырт, ше-рулер мен наразылық шаралары өте аз өте ді деген сын айтылады. Мұның да өзін дік себебі бар. Қазір халықтың әлеуметтік эко -но микалық жағдайы қанағаттанарлық жағ-дайда болғандықтан, көптеген ша қы ру-ларға адам жинала бермейді. Саяси қа тысу қандай жағдайда орнайды? Халықтың қар-ны ашқан кезде. Екін ші жағынан, қа зақ-шылық та бар. Қа за қы менталитетте ш ы-дамдылық өте күш ті.

жұмыс істеп, Кедендік одақ аясында туын дайтын мәселелерді де қарайды. Мұның сыр тында ЕурАзЭҚ-тың Дағда-рысқа қарсы қорынан қаражат бөлу жа-йы да талқыланғаны мәлім. Биылғы көк-темде болған табиғат апаттары эконо-ми касына елеулі шығын әкелгендіктен Э.Рах монов: «Біз ЕурАзЭҚ Дағдарысқа қар сы қорынан қа ражаттар беру фа за-сына көшуді оң ба ға лаймыз», – деді атал ған қордың қа ра жа тына үлкен үміт ар татынын жасырмай. Со нымен қатар ол Тәжікстанның қазір Ке дендік одаққа кі ру мәселесін зерделеумен ай налысып жат қанын да хабарлады. Ал Қыр ғыз-стан ның өтпелі кезеңдегі Пре зи денті Ро-за Отынбаева Кедендік одаққа қа тысты бы лай деді: «Дүниежүзілік сауда ұйы-мының мүшесі болып табылатын Қыр-ғызстан жұмыс тобын құрды. Ол жұмыс то бы Қырғызстанның Кедендік одаққа мү ше болуының барлық шарттарын өте мұ қият зерттеуде. Біз Кедендік одаққа кіруге бе кініп отырмыз».

ҚАЗАҚСТАН МЕН РЕСЕЙ ЫҚПАЛДАСТЫҚТЫҢ ЖОҒАРЫ

ДЕҢГЕЙІНЕ ТАЯДЫЕурАзЭҚ пен Кедендік одақ саммиті

аяқталған соң, түс ауа Елбасы Н.Назарбаев пен РФ Президенті Д.Медведев Ақордада өзара тағы кездесті. Қазақстан Президенті екі елдің арасындағы ынтымақтастықты дамыту мәселелері мен Екібастұздағы ГРЭС-2 стансысының блок құрылысына, Ре сей технологияларымен қазақстандық уран кеніштерін игеру және атом электр стан сысын салу секілді аса маңызды эко-но микалық жобаларға тоқталып, екі елдің ара сындағы өзара ынтымақтастық ор-нықты дамып келе жатқанын айтты. Ел ба-сының сөзін қостаған Дмитрий Медведев те: «Ресей мен Қазақстан ықпалдастықтың жо ғары деңгейіне жақындады», – деп атап көрсетті. «Бүгінде Кеден одағы жұмыс іс тей бастады. Алда – Бірыңғай эко-номикалық кеңістік, болашақта оның мәні ор тақ рынок болмақ. Менің ойымша, са-йып келгенде, бұл – бірлескен валюта ке-ңіс тігінің пайда болуына әкеледі», – деді Д.Медведев.

Сол күні «РесейАтомөнеркәсіп» атом энергиясы мемлекеттік корпорациясы мен «ҚазАтомөнеркәсіп» ҰАК» АҚ басшылары арасында бірлескен мәлімдемеге, атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану са ласындағы ынтымақтастық пен ық пал-дастық туралы меморандумға, ресейлік «Интер РАО ЕС» ААҚ мен «Самұрық-Энерго» АҚ арасында Екібастұз ГРЭС-2 үшінші энергия блогын салуды қар жы лан-ды ру мақсатындағы несиелік келісімге қол қойылды.

Қысқасы, өзге партиялар саяси нау-қан дарда ірі жеңістің дәмін сезіп көрмеген. Сәй ке сінше, тұ рақтылыққа және тұрғын-дар дың арасындағы қуат ты беделге ие бо ла алмайды. Қазір Қа зақ стан дағы пар-тия ларды ешкім сая си күш, саяси құ ры-лым ретінде мо йын да майды. Екіншіден, сая си партиялар мен ұйымдар өз ұста-ным дарына сай саяси мінез-құлықтың үлгісін қалыптастыруы ке рек еді. Жалпы-лай алғанда, Қазақстандағы па р тия лар-дың өз ұстанымдары бар деп ай ты ла ды. Социал-демократтар, «коммунистер», «жа сыл дар» деген сияқты. Бірақ олардың мі нез-құ лық тары өздері негізге алған ұс-та ным дар ға сай ке ле бермейді. Біз осыны анық тау үшін арнайы әлеу меттік зерттеу жүр гізген едік. Дәл қай пар тия ларды қа-рас тыр ға ны мызды ата май-ақ қоя йын, бі-рақ са уал на ма барысы жал пыхалықты бы лай қой ғанда, сол партия қыз мет-керлерінің өз дері де өз ұстаным да ры ның

САЯСИ БЮРО

ЕУРАЗЭҚ-ТЫҢ «МОТОРЫ» – НАЗАРБАЕВ

Еуразиялық экономикалық қоғам дас-тық құру туралы келісімге 2000 жылы қа-зан ның 10-ы күні Астанада қол қойылғаны мә лім. Сондықтан өз сөзін ЕурАзЭҚ-тың 10 жылдығы мен Елбасының 70 жылдық ме -рейтойына байланысты құттықтаумен бас -таған Беларусь Президенті А.Лу ка шен ко Қазақстан Президентінің «ЕурАзЭҚ ме нен жас қой» деген әзілді уәжіне: «Уа йым да-маңыз, Сіз ЕурАзЭҚ-тан кем көрінбейсіз» – деп, сөз тауып кетті. «ЕурАзЭҚ-тың құ-рылып, дамуы менің көз алдымда өтті. Бұл сая сатта біз – ақсақалдармыз. Мен Н.На-зар баевқа ЕурАзЭҚ-ты, оның ая сын да Ке-ден одағын құру туралы бастамаларды кө -теріп, ілгерілетуге қосқан зор үлесі үшін ал ғыс білдіремін», – деген ол Қазақстан Пре зиденті ЕурАзЭҚ аясындағы қарым-қа- ты настардың «моторы» болғанын айт ты.

Ал Кедендік одаққа қатысты «кез кел ген ықпалдастық құрылым оның ая сын дағы халықтардың игілігіне қызмет етуі тиіс тігін»

Басы 1-бетте

БЕЙТ

АРАП

ПІК

ІР

Нұрлан ЕРІМБЕТОВ, саясаттанушы:– Бізде қазір дамыған шетелдердегідей саяси мәдениет

қалыптасып жатқан жоқ. Бірақ оған тек оппозициялық көзқарастағы партиялар мен ұйымдар ғана емес, билік құрылымдары да кінәлі. Мысалы, бір ғана шерулер ұйымдастыру мәселесін алайық. Біздің

билік құрылымдары шеру ұйымдастыру үшін рұқсатты оңай бере салмайды. Ал егер бере қалса, шеруді ұйымдастырушылар белгіленген тәртіпті сақтамайды. Уақытын асырып жібереді, тақырыптан ауытқып кетеді немесе бүлікке шақырады. Бұл

екеуінікі де – саяси мәдениеттің көрінісі емес. Дегенмен, менің ойымша, саяси мәдениетті қалыптастыру үшін, ең алдымен, билік

құрылымдары қадам жасауы керек. Ол кез келген саяси күшпен келіссөзге отырып, әрдайым консенсусты келісімдер іздеуге міндетті.

Дайындаған Сәкен КӨКЕНОВ

Бас

ы 1

-бет

те

АЙМАҚ

Ауызсумен дұрыс қамту - аймақтың мәселесі

Степногор қаласының өндірістік айма-ғын дағы су жеткізуші магистральдың жағ-да йы мен танысу барысында халыққа са-палы ауызсу жеткізу Үкімет басымдығы еке нін еске салған ҚР Премьер-министрі Кә рім Мәсімов Қаржы министрлігіне ел ай мақтарын сапалы ауызсумен қам та-масыз ету үшін қаражат бөлу мәселесін қарастыруды тапсырды. «Мен осындай тапсырманы Қаржы министрлігіне жүк-тей мін. Біз күзде бюджетті нақтылаймыз. Басымдық ауызсуға бөлінетін болады. Сондықтан бұл жерде ақшаны нәтижелі жұмсау үшін ресурстар бойынша бөліп қарастыру керек», – деді К.Мәсімов. «Қорытындысында – адам кранды аша-ды. Жақсы су болса – билік те жақсы жұ-мыс істеген, жаман су болса – биліктің те жа ман жұмыс істегендігі. Ал бұл – аймақтық мәселе», – деді К.Мәсімов Ақ-мо ла об лы сының әкімі Сергей Дьячен коға қарата.

Щучинскіде Үкімет басшысы Кәрім Мәсімовтің қатысуымен орталық өрт депосының ашылу салтанаты болды. 5000 шаршы метр аумақты алып жатқан жаңа өрт депосы дағдарыс орталығымен, психологиялық жүк түсіру бөлмесімен, жылы түтін камерасымен, су резервуары-мен жабдықталған. Өрт сөндіру депосын-да 113 құтқарушы жұмыс істейді. Соны-мен қатар депо аумағында оқу-жаттығу мұнарасы, 180 адамға арналған мінбер, жеке қазандық және тағы да басқа құрылғылар бар. Министрлік мәлімет те-ріне қарағанда, жалпы курортты аймақты да мыту бағдарламасы бойынша Жасыл орман мен Астана-Петропавл тас жо лы аумағында осындай тағы да екі депо са лу жоспарланған.

Щучинск-Бурабай курортты аймағын дамыту жөніндегі кеңесте Премьер-ми-нистр К.Мәсімов Ақмола облысы басшы-ларын Щучинск-Бурабай курортты айма-ғын дамыту үшін бөлінген бюджет қар-жысын тиімдірек пайдалануға ша қыр ды. «Салынып жатқан курорттың ел үшін ғана емес, халықаралық та маңызы бар. Он-дағы инфрақұрылым халықаралық стан-дарттарға сай болуы тиіс» деген Үкімет басшысы бұрын-соңды ешбір ауданға мұнша қаржы бөлінбегенін де тілге тиек етті.

Үкімет басшысы Степногор қаласының бірқатар индустриялық нысандарында болды. Атап айтқанда, К.Мәсімов Зауыт кентіндегі «Қазфосфат» ЖШС-нің филиа-лы «Химия зауытында» болды. Филиалдың

Кеше Премьер-министр Кәрім Мәсімов Ақмола облысына жұмыс сапарымен келіп, бірқатар нысандарды аралады.

экстракциялық фосфор қышқылын, оны өңдеп, дайын өнім – аммофос немесе нитроаммофос алатын цехы бар. Бұдан кейін Премьер «Күкірт қышқылы зауытының құрылысы» жобасының жүзеге асырылуымен және бұдан соң 3,5 мыңға жуық адам жұмыс істейтін «Степногор кен-химия комбинаты» ЖШС гидроме-тал лургиялық зауытының қызметімен та-нысты.

Көкшетау қаласында өткен кеңесте сөйлеген сөзінде К.Мәсімов «Бизнестің жол картасы – 2020» бағдарламасын жүзеге асыру бірінші кезектегі міндет екеніне тоқталып, оған облыс әкімі, банк-тер, кәсіпкерлер оған бірінші кезекте маңыз берулері тиістігін атап өтті. Сондай-ақ Көкшетаудағы кеңесте Үкімет басшысы еліміздің солтүстік өңірлерін сұйылтылған газбен қамтамасыз етудің пилоттық жоба-сын қарастыруды ұсынды. Оның айтуын-ша, сұйылтылған газ мұнда құбыр тарту-дан мәселені жақсы шешеді. Оның үстіне қазір Көкшетауда орталықтандырылған газ жеткізу жүйесі жоқтығы және бүгінгі таңда сұйылтылған газды сату саласындағы баға саясатын мемлекеттің реттемейтіндігі бұл мәселенің өзекті екенін көрсетеді. Бұл жайтқа ерекше мән берген Премьер-ми-нистр К.Мәсімов Мұнай және газ ми-нистрлігінің басшысына сұйылтылған газ саласындағы саясатты жасауды және елде сұйылтылған газ шығаратын кәсіп орын құру мәселесін қарастыруды тапсыр ды.

Биылғы аптап ыстыққа байланысты Ақмола облысының әкімі Сергей Дьячен-ко: «4,6 млн гектар егістіктің бүгінгі жағдайы төменгідей: 38 пайызы жақсы жағ дайда, 54 пайызы қанағаттанарлық күйде, ал 8 пайызы, ашығын айтсақ, на-шар күйде», – деп өңірдегі астықты ал-қаптың жағдайына қынжылыс білдірді.

Сондай-ақ Үкімет басшысы «КамАЗ-инжиниринг» Қазақстан-Ре сей бірлескен кәсіпорнының базасында «жылжымалы ауруханалар» шығарыла тынын мәлім етті. Үкімет басшы сы ның айтуынша, «КамАЗ» автомашиналарына орнатылатын жылжы-малы, оңтай лы ауруханалар сапалы және жедел медициналық қызмет көр сететін орындары жоқ елді мекендерде жұмыс іс-тейтін болады. Премьер-ми нистрдің ай-туынша, тұтастай алғанда елде 50-ге тарта осындай оңтайлы ауруханалар қажет. Жоспар бойынша Үкімет басшысы бүгінгі сапарын Солтүстік Қазақстан об лы сын да, ал ертең Қостанай облысында жал ғас-тырады.

Астана мерекесіКедендік одақтың тұсауын кесті

Шүк

ір Ш

АХ

АЕВ

(ф

ото)

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№112 (338) 8.07.2010 жыл, бейсенбі www.alashainasy.kz4 e-mail: info@alashainasy.kz

НАРЫҚ

? Б I Л Г I М К Е Л Г Е Н Б I Р С Џ Р А ЋБ I Л Г I М К Е Л Г Е Н Б I Р С Џ Р А Ћ

«Хан шатыры» – Астананың жаңа символы

Субсидия бойынша несие рәсімдеу тегін

Кеше бір досым «Хан шатыры» деген пошта маркасын көрсетіп, мақтанды. Бірақ қайдан алғанын айтпай қойды. Осы жаңа марканы қай жерден сатып алсам екен?

Қанат ЕРЕКЕНОВ, Астана қаласыИә, отандық филателияның тағы бір жаңа маркамен толық қа-

нын қуанышпен хабарлаймыз. Алдағы уақытта Астана келбетін бей нелеуге арналған «Архитектура» филателиялық сериясы «Хан ша тыры» маркасымен ашылды. Сәулетші Норман Фостердің қо-лынан шыққан жаңа марканың таралымы – 30 000 дана. Но-миналдық құны – 32 теңге.

Оны еліміздің барлық пошта бөлімшелерінен сатып алуға болады. Айта кетейік, жаңа марка алғаш рет «Хан шатыры» ке ше-ні нің ашылу рәсімінде, оның ішіндегі пошта бөлімшесінде са-тылды.

Банк субсидиялау кезінде несиеге байланысты ешқандай комиссия, алым немесе өзге де төлемдер өндіріп алмайды. Тек:

– несиелеу шарттарының кәсіпкер бастамасымен өзгеруіне бай ла-нысты;

– кәсіпкердің несие міндеттемелерін бұзу себебіне байланысты өн-ді р іліп алынатын комиссия, алымдар немесе өзге төлемдерден басқа.

Кәсіпкер жобаның жалпы іске асырылу құнының 15 пайызынан тө-мен болмайтын деңгейде өз қаражатымен (ақшалай) немесе 25 па-йы зынан кем болмайтын мөлшерде мүлік түрінде жобаның іске асы-ры луы на қатысуын қамтамасыз етуі тиіс.

Субсидиялау кезінде банк қандай комиссия және алым өн-діріп алады? Сондай-ақ кәсіпкер жобаға өз қаражатымен қа ты-са ма және қандай мөлшерде қатысуы тиіс?

Шоқан ОРАЗОВ, Алматы қаласы

МӘСЕЛЕАЛАШ-АҚПАРАТ

Шағын ГЭС шам жаға алады

Жосалыда мұнай қалдықтары өңделеді

Қазақстан кабельге кіріптар болмайды

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевпен өткен телекөпір кезінде Оңтүстік Қазақстан облысында үш бірдей кәсіпорын іске қосылды. Бұл жобалардың барлығы да жеделдетілген индустриялық-инновациялық даму бағдарламасы аясында іске асырылды.

Оңтүстікте үш кәсіпорын іске қосылды

СУ Қ

ОРЫ

Жеріміздің 67 пайызы өрт құшағында қалмасына кім кепіл?

Тоқтағұлда су тартылмасын деңіз...

Мойнақ, Балқаш сияқты ірі электр стансылар құрылысымен қатар Алматы облысы шағын ГЭС-тер салуға да ерекше ден қойып отыр. Жеті судың жағасында отырған Жетісу жұртшылығы өзендер суын өз игілігіне жаратуға кірісті.

Қармақшы ауданының орталығы Жосалы кентінде «БИС» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі мұнай цистерналарынан қалған қалдықты өңдейтін зауыттың тұсауын кесті. Бұл еліміздің индустриялық-инновациялық бағдарламасы аясында жүзеге асып отыр.

Семейде қуатты және бақылау кабельдерін шығаратын зауыт өз өндірісін бастады. Жаңа кәсіпорынның салтанатты іске қосылуы Нұрсұлтан Назарбаевтың қатысуымен болған «Күшті Қазақстанды бірігіп құрамыз» атты жалпыхалықтық тікелей телекөпір барысында өтті.

Қарлығаш ЗАРЫҚҚАНҚЫЗЫ

Гүлнар АХМЕТОВА

Ресми деректерге жүгінсек, бүгінде рес публикамыз бойынша егістік және жа -йы лымдық жерлердің, сондай-ақ ор ман ша руашылығы жерлерінің өрті ба сым дық бер іп отыр. Осыдан бірер жыл бұрын шенеуніктер үйінің, ме ке ме лер дің, сауда үйлерінің өртенуі жиі бой көр сеткен еді. Қазір керісінше, бос жат қан қазақ даласын тектен-текке өрт шалу оқиғалары жиілеп кетті.

ДЕРЕКТЕРГЕ ЖҮГІНСЕК...Егер деректерге көз жүгіртсек, «Қаз ор-

ман» шаруашылығының мәліметі бо йын-ша, былтырғы жылы республика бо йын-ша 2257 орман өрті орын алса, рес пу-бликадағы егістік жерлердің 20 па йы зын, жайылымдық жерлердің 42,3 па йы зын өрт шалған. Шығыс Қазақстан, Пав лодар, Қарағанды, Алматы об лыс та рында ірі орман өрттері орын алса, Ақ мола, Қа ра-ғанды, Қостанай об лыс тары бойынша өрт тің шығу себептерінен егіс тік жерлердің 30 пайызы жарамсыз саналған. Жалпы, өрт тің орын алу сал да рынан бүгінде Шы-ғыс Қазақстан об лысы бойынша, Аягөз, Тар бағатай, Зай сан аудандарының егістік жер лерінің 28 пайызы жарамсыз саналып отыр. «Ал атал мыш аймақтарда жайы-лымдық жер лердің өртке орануы ауыл шар уа ла ры на қысқы азық дайын дау ға кері әсер ету де. Бүгінде қуаңшылық пен өрт шалу оқи ғалары ауыл шаруа ла ры ның уа йы мын қалыңдатуда» дейді ма ман дар.

ГӘП ҚАЙДА ЖАТЫР?

Сонымен, неліктен елімізде дала өрт-те рі көбейіп кетті? Бос жатқан жерлерді өрт шалу көрінісі неге жиіледі? Бұл ретте қа зақ жеріндегі резервация (жарамсыз жерлер) мәселесін зерттеп жүрген ғалым Сапабек ӘСІПҰЛЫ былай дейді:

Өрт сөндіретін ұшақтар, арнайы жабдықталған көліктер, өрт сөндіретін химиялық көбіктер легі көбейтілуі керек.

Міне, мамандар тарапынан да ла мыз-ды, орманды, нулы жерлерімізді өрт тен сақтандыруға қатысты айтылған ұсы ныс-тар легі осындай...

Міне, шіліңгір шілдеге де аяқ бастық... Қазір ағайынның ең қауіптенетін айы – осы шілде. Бұл айда кішігірім егістік жері бар қауым да, жайылымдық жері бар жұртшылық та, орман жағалай қоныстанған ел де өте сақ, байқампаз болып келеді. Себебі шыжыған шілде тілсіз жау – өрттің өршеленетін кезеңі.

– Бақылау қызметінің қысқа руы нан және көптеген өрт сөндіретін мек еме-лер де қуатты техниканың іс жүзінде жоқ тығынан елде өрттің өршуі көбейіп ба рады. Өрт салда ры нан бүгінде эко-ло гиялық ахуал на шар лап, орманды-ну лы жер ле рі міз дің тозу процестері орын алуда. Қазір біз дің жеріміздің үш тен екісі, яғни 67 па йызы – шөл және шө лейтті аймақтар. Бұл жері міз-дің 67 па йызы қуаңшы лық қа ұшыра-ға нын көр сетеді. Қуаң шы лық орын ал-ған жер де өрттің өр ши тіні бесенеден бел гілі. Міне, күні ертең осы ай мақ тар-дың өрт құша ғын да қалмасына кім ке-піл дік бе реді? Сон дықтан біз қазақ же-рі нің 67 па йызы өрт құшағына оран ба-сын де сек, дереу салмақты шараларды қол ға алғанымыз жөн.

НЕНІ ЕСКЕРУІМІЗ КЕРЕК?Ал бұл жерде нені ескерген дұрыс?

Жал пы, бос жатқан жерлерді, сондай-ақ шөл және шөлейіт аймақтарды өрттен сақ таудың төте жолы қайсы? Бұл ретте ма-мандар мынадай ұсыныстар легін тү зеді:

а) біріншіден, жерасты суларын көбейтіп (каналдар орнату арқылы), қуаңшылыққа ұшыраған жерлерді ылғалдандыру үрдісін бастаған жөн;ә) азып-тозған жерлерді бақылауға алып, қалпына келтіру жұмыстарын жандандыру керек;б) полигон аймақтарын залалсыздандыру жұмысы жүргізілуі керек. Қазір еліміздегі полигон аймақтарын да өрт шалу оқиғалары жиілеп кетті;в) елдегі алпауыт компанияларға Экологиялық кодексті сақтауға байланысты экологиялық төлемдер көлемінің

көбейтілгені жөн. Себебі көптеген жағдайда өрттің шығу салдары алпауыт компанияларға да қатысты болып жатады; г) бұдан соң, әрине, өрт сөндіру саласы жаңа, қуатты технологиялармен қамтамасыз етілуі керек.

Қойманың жалпы сыйымдылығы 19 млрд текше метр деп белгіленген. Әйтсе де соңғы жылдары мұндағы су көлемі 10 млрд текше метрге де жетпейтін. Былтыр-ғы су қоры 9 млрд 582 текше метрді құ ра-ған. Сондықтан кешегі «Тоқтағұл су қой-ма сын да жинақталған су көлемі 16,41 млрд тек ше метрден асты» деген хабар қырғыз аға йын ға майдай жағатыны бел-гілі. Өйт кені бұл – соң ғы төрт жылдағы ең жо ғарғы көр сет кіш. Қазір Тоқтағұлдағы су ағы мы се кун ды на 1675 текше метр. Ал су дың шығыны – секундына 170 текше метр. Бұл да соңғы үш жылмен салыстыр-ған да жа ман емес. Мәселен, өткен жыл-дың 30 мау сымында су шығыны –188 тек ше метр, 2008 жылы – 504 текше метр, 2007 жылы 330 текше метр болған еді.

жарықпен қамтамасыз ететін нақ осы Тоқтағұл ГЭС-і. Сондықтан жоғарыда айтылған көрші елдерге көрсеткен «қа йы-рым дылық шарасының» орнына қыр-ғыздың экономикалық есебі шыға келеді. Бы л тыр осы мәселені шешетін бір жол тап-қан дай еді. Құрылысы әлі бітпеген Қамбар ата су электр стансысы іске қосылса, Тоқ-та ғұл су қоймасын бұрынғы ир ри гациялық режимге қайта көшіруге болар еді деген жос пар болған. Оған ар жағындағы Өз-бек стан өре түрегелді.

Осылайша қазба байлығы там-тұм, бі-рақ су ресурсына бай Қырғызстан соңғы жылдары оны көрші елдерге доқ көрсету құралына айналдырып алды. 2007-2008 жылдардағы қаһарлы қыс Тоқтағұл су қоймасында жаз кезінде де суды үнемдеуге мәжбүр етті. Бұл Нарын өзенінің төменгі ағысында орналасқан біздің оңтүстік өңір мен Өзбекстанның жазда су тапшылығына ұшырап, қыста су басып қалу қаупіне әкел-ді.

Кезінде Қырғызстан энергетика ми-нистрі Сапарбек Балқыбаев Орталық Азия да су және электр қуатына байланысты же ке саясат жүргізу қажеттігін айтқан бо-латын. «Көрші елдер Тоқтағұл су қой ма-сы ның суын пайдаланады, ал қоймада су-ды жинақтап, сақтап, ағызып отырған – қыр ғыз елі. Сол қызметі үшін ақы төлесін», – деп еді.

Сол себепті де қырғыздар үшін су қой-масын толтыру өткір мәселе. Тоқтағұл тар-тыл са, басқаны жарылқау тұрмақ, өз тұр-ғын дарына да жарық бере алмайды. Қой-ма д ағы су деңгейін тұрақтандырмайынша, қиыншылықтан құтыла алмайтынын өз-де рі де біліп отыр. Ал қиыншылық дегеннің әлеу меттік қайшылықтарға әкеп со ға ты-нын бұл елдегі билік жақсы біледі.

Жуырда Қырғызстанның уақытша үкіметі елдегі әлеуметтік-экономикалық ахуалды тұрақтандыру үшін Тоқтағұл су қоймасының 2011 жылға дейінгі деңгейін белгілеп қойды. Ол бойынша қоймадағы судың деңгейі 9,2 млрд текше метрден төмен түспеуге тиіс. Өз кезегінде осы елдің энергетика министрінің қызметін атқарушы Осмонбек Артықбаев техникалық өлшемдерге сәйкес, судың осы деңгейден түспеуі керектігін тәптіштеген-тұғын.

Әу баста Тоқтағұл су қоймасы ир ри га-ция лық, яғни суландыру режимінде жұ-мыс істеуге арналған болатын, яғни қыста су жинап, жазда суару үшін егістік жерлерге жі берілетін. Еске түсірсек, 1993 жылы Өзбекстан ақысын төлемегені үшін қыр-ғыздарды «көгілдір отынсыз» қалдырды. Оған жауап ретінде Бішкек Тоқтағұл су қой масын энергетикалық режимге кө шір-ді. Мамандар Орталық Азиядағы суға қа-тыс ты бәленің бәрі осыдан басталды дей-ді. Айта кеткен жөн, Қырғызстанда өн ді рі-летін бүкіл электр қуатының 70 пайызы осы Тоқтағұлдағы ГЭС-тің үлесінде. Қыр-ғыз мамандары ол болмағанда, елдің 30 пайызы ғана электр қуатымен қамтылатын еді деп өздерін жұбатады.

Алайда Тоқтағұлда суды жинақтау екі елдің (Қазақстан мен Өзбекстан) мүддесін көздейді деген пікірлер де аракідік айтылып қалады. Бірақ бұл сөздің шын-дыққа жанаспайтынын статистиканың өзі-ақ дәлелдейді. 2008 жылы мұнда небәрі 6,48 млрд текше метр, 2009 жылы одан да аз – 6,31 млрд текше метр су болған. Тіпті жаз тұрмақ, қыста да су жетпеуге айналды. Ондай кезде Тоқтағұл ГЭС-і жоспарланған қуатты өндіре алмайды. Сон дықтан қоймада суды жинақтау екі елді суару үшін емес, іштегі электр қуатының тапшылығын болдырмау үшін екені түсінікті. Өйткені электр қуатын экспорттаудан қырғыз бюджетінің бүйірі томпаяды. Біздің оңтүстік аймақтарды

Іске қосылған үш кәсіпорынның екеуі ел дегі мақта кластерінің алғашқы нәти же-ле рі де се де болады. «Оңтүстік» арнайы эко но ми ка лық аймағының аумағында ор-на ласқан, оның бірі «Oxy-textile» ЖШС-ның жылына 7,5 мың тонна мақта жібін да йындауға мүм кін дігі бар. Ал «Мақ та-өнер кәсіп-Целлюлоза» ЖШС ылғал жұт-қыш мақта мен мақта цел лю ло засын және кар боксиметилцеллюлозасын шы ғарады.

Бұл аталған жобалардың құны 3,851 мил лиард теңгеден асады. Арнайы құ-рыл ғылар са тып алу үшін несие ретінде Қа зақстанның Да му банкінен 2 миллиард теңге көлемінде қар жы берілген. Кәсіп-кер лер де қарап қал ма ды, өз қалталарынан 1,661 миллиард теңге шы ғарып, істің іл-ге рілеуіне себеп болды. Те ле көпір кезінде об лыс әкімі Асқар М ыр зах метов Елбасына жыл соңына дейін мата өнім де рін шы ға-ратын тағы бір фабриканың «ЮТЕКС-KZ» ЖШС-ның да іске қосыла тын дығын баян-да ды. Мұндай жағдайда облыста өн ді ріл-ген мақта шикізатының 40 пайызын өзі -

міз де қайта өңдеп шығуға мүмкіндік туа-ды.

Тұсауы кесілген үшінші кәсіпорын, яғни «Hill» ЖШС мотор майларының барлық түр ле рін шығаратын болады. Аме ри кан-дық тех но логиямен. Жылына құны 3,3 миллиард тең гені құрайтын 24 000 тонна май шығаруға қуаты жетеді. Сондай-ақ 226 адамды тұрақты жұмыспен қам та ма-сыз ететін болады. Бүгінде мотор май ла-рының 100 пайызы шетелден та сы мал-данатынын ескерсек, бұл кәсіпорынның күн нен-күнге көлік саны көбейіп келе жат-қан еліміз үшін маңыздылығы қаншалықты еке нін айтпай-ақ түсінуге болады.

Жалпы алғанда, индустриялық-ин но-ва циялық бағдарлама аясында үстіміздегі жы лы 23 жобаны іске асыру жоспарланған. Оның 8-і жұмысын бастаса, қалған 12-сі жыл со ңына дейін іске қосылатын болады. Мұн дай жағ дайда 3784 жаңа жұмыс ор-ны ашылады деген сөз.

Шадияр МОЛДАБЕК, Оңтүстік Қазақстан облысы

2008 жылдан бері мұнда шағын төрт стан сы ашылса, жуырда Ескелді ауданында «Қа ратал ГЭС-4» пайдалануға берілді. Жал пы, өңірде 2016 жылға дейін қуат ты-лы ғы 326 МВт 28 шағын су электр стан сы-сын салу жос пар ланып отыр.

Үдемелі индустриялық-ин но ва ция лық даму бағдарламасы аясында іске қо сыл-ған қуаты 3,5 МВт Қаратал ГЭС-4 құ ры-лысына 783 млн теңге жұмсалды. Стан сы директоры Вик тор Сычевтың айтуынша, ны сан құрылысын жүргізу барысында 60 адам жұмыспен қам тылса, іске қо сыл-ғаннан кейін мұнда он адам еңбек етеді.

Әзірге Жамбыл ГРЭС-інің, Солтүстік об лыс тар мен Қырғызстанның энергия көз деріне тә уелді болып отырған аймақ үшін іргелі стансылармен қатар шағын ГЭС-терді дамыту жарық көздерін кө бей-ту дің тиімді жолы бол мақ. Еліміздің өзге об лыстарымен са лыстырғанда, ең жоғары та риф Алматы об лысында. Сондықтан жер гілікті билік бұл ша ралар өз кезегінде электр энергиясы ба ғасының төмендеуіне де ықпал ететінін айтады.

Сағыныш САБЫРЖАНҚЫЗЫ,Алматы облысы

Серіктестік осыдан үш жыл бұрын ау-дан орталығында цистерналардағы кө-мір сутегі шикізаты мен мұнай өнімдерін қай та өңдеу ба ғытында өз жұмысын бас-та ған болатын. Де генмен жергілікті тұр-ғындар аталған қал дық тарды кәдеге жа-рат паса, экологиялық зардаптардың ұл-ғая тынына реніштерін біл дір ген еді. Осы-ған байланысты серіктестік бас шылары тың бастаманы қолға алуға құ лық ты бол-ды. Мекеме мамандары көмірсутегі ши кі-за ты мен мұнай өнімдерін қайта өңдеу жа йын түбегейлі зерттеп шықты. Осының ар қа сында жаңа құрылғыға тапсырыс берілді. Оны іске қосуға ресейлік ғалымдар көмек қо лын созды. Қазіргі таңда зауытта тәу лігіне 70 тонна шикізат өңделеді. Нә ти-

же сінде, жылына 25 мың тонна өнім тұ-тынушы қолына жол тарт пақ. Ділдәхан АХМЕТОВ, «БИС» ЖШС директоры:

– Кезінде тың ұсыныс білдірген аза-мат тарға ризашылығымды білдіремін. За уыт шы ғарған өнімдер ішкі қа жет ті-лік тер мен облыстың ауыл шар уа шы-лы ғы құры лым дарына жұмсалады.

Аудан әкімі Биғали Қаюповтың ай-туын ша, жоғарыда аталған бағдарлама не гізінде төрт жоба қолға алынған. Олар дың жалпы құны 6 млрд теңгеге жуық тай ды.

Әділжан ҮМБЕТ,Қызылорда облысы

Елбасы кәсіпорынның тұсаукесер рәсі-мін тікелей желіде бақылады. Ал өндірістің ашыл ғандығына байланысты лентаны салтанатты түрде облыс әкімі Бердібек Са-пар баев және қала басшысы Мейрамхат Ай набеков қиды. Бизнес-жобаның жалпы құ ны 753 млн теңгені құ райды. Оның 128 мил лионы компанияның өз қаржысы есе-бі нен қаржыландырылса, қалған қаржыны «БРК ЛИЗИНГ» АҚ бөлген. Осы қаржыға алты қондырғы аппараттар Ита лия, Фран-ция елдерінің кәсіпорындарынан жет кі зі-ліп, орнатылған. Жаңадан ашылған өн-діріс ор нында жұмыс істеу – қарапайым. Бар лы ғы компьютер арқылы басқарылып, жүр гі зі леді. Алтынай ҚУАНДЫҚОВА, EAST INDUSTRY COMPANY LTD ЖШС бас технологы:

– Енді біз жаңа үлгідегі қуатты және ба қылау кабельдерін шығаратын бо-ламыз. Бұл – өрт қауіпсіздігін қам та-масыз ететін, жанбайтын және газды аз бөліп шығаратын өнім. Заманауи ма те-риал дардан жасала тын дығымен ерек-ше. Сұранысы да жо ға ры. Сапалы сым-дар ды шығаруға барлық жағ дай жа-сал ған.Кабель жасауға қажетті мыс сымдар,

ши кі затты «Қазақмыс» ұсынып, Жезқазған жі бе ріп отыр. Өндірісті іске қоспас бұрын кәсіпорын бас шылары еліміздегі ішкі на-

рық қа зерттеулер жүр гізіп, кабель өнім де-рі нің басым көпшілігі ше телден тасы мал-да натындығын анықтаған. Ал Қазақстанда осын дай зауыт Павлодар мен Тал ды қор-ған да бар. Олар ел көлеміндегі сұ ра нысты толығымен қанағаттандыруға қау қар сыз. Индустриялық-инновациялық жо ба ның қатарындағы Семейдегі зауыт ішкі сұра-ныс тың 30 пайызын қамтамасыз ете ала-ды. Сым дардың ең жіңішкесі 0,3 милли-метр бол са, ең жуаны – 12 сантиметр. Бар лық мөл шер дегі сымдарды жасауға қау қарлы. Бір жыл дың ішінде 33600 км ка бель шы ға руға мүм кіндік бар. Қазір өн-діріс ор нын да 35 адам ең бек етуде. Кә сіп-орын ал дағы уақытта алю ми ний сымдарды шы ғару негізінде жұмыс шы лар санын 100-ге жет кізуді жоспарлап отыр. Ма ман-дар дың бар лығы – жергілікті қала тұр ғын-да ры.

Негізінен, өндіріс орны тұрғын үй құ-ры лы сы на қажет барлық кабельдерді шы-ға рады, со нымен қатар өнім энергети ка мен теміржол саласында сұранысқа ие. Қа зірдің өзінде жоғарғы кернеулі сым-дар ға деген сұраныс жо ғары. Себебі се-мей ліктердің өнімі ыстыққа шыдамды, жан байды, қандай жағдай болса да еш-қан дай жағымсыз иістері жоқ, сапасы мық ты, халықаралық стандарттарға сай.

Роллан КЕМЕРБАЙ, Семей

ТҮЙ

ІН

... Жалпы, біз өрт туралы сөз қозғағанда, өртті «тілсіз жауға» теңейміз. Ал Қытай өкіметінің төрағасы Ху Цзинь Тао нақ осы өртке қатысты таяуда бір қызық мәлімдеме жасады. Ху Цзинь Тао өртті «әбжылан» дей келе, «өрттің туындауына себепкер болған қандай да бір мемлекеттік компанияға мемлекет айыппұл салады» деп салды. Өйткені Қытай Халық Республикасында өрттің шығу салдарынан мемлекеттік бюджеттің шығыны еселене түскен. Осыған қарап, бізге де «тілсіз жауға» деген бақылауды күшейту қажеттігін бағамдайсың.

Нұр

ғиса

ЕЛ

ЕУБЕ

КОВ

(фот

олар

)

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№112 (338) 8.07.2010 жыл, бейсенбі www.alashainasy.kz 5e-mail: info@alashainasy.kz

ӨРКЕНИЕТ

? Б I Л Г I М К Е Л Г Е Н Б I Р С Џ Р А ЋБ I Л Г I М К Е Л Г Е Н Б I Р С Џ Р А Ћ

КОНЦЕРТ ТҮРТКІ

МЕР

ЕЙ

Әлем операсының жауһарлары шырқалды

«Жыраулар үйіне» жарнама керек

Жамбылдық журналистердің қос мерейтойы

Жақында Павлодар қа ла сында жас әнші Мария Мудряктің жеке концерті өтті. Президенттік «Болашақ» стипендиясының ең жас иегері Джузеппе Верди атындағы Милан консерваториясында үлкен жетістікке жетіп, әлем сахна-ларында өнер көрсетіп жүр-ген Марияның концертіне еліміздің түкпір-түкпірі мен Ресейдің шекаралас аймақ-тарынан көрермендер жинал-ды.

Сыр бойы сүлейлер отаны саналады. Ол тегіннен-тегін емес. Қаншама ғасырдан бері қалың елмен біте қай насып келе жатқан жыраулық дәстүр әлі де кейінгі ұрпаққа ұлағат сыйлап келеді. Осындай асыл дүние бүгінгі буынның бойында да буырқанып жатыр. Құлақ құрышын қандыратын жыр мен терме қазақтың құнды қазынасы екені даусыз.

Биыл Жамбыл облыстық телевидениесі өзінің 20 жылдық мерейтойын атап өтуде. Сондай-ақ осы аймақтағы радиоға биыл 90 жыл толып отыр. Жамбыл облысындағы айтулы екі мерекеге орай салтанатты шаралар ұйымдастырылды.

Фадеев сыйлығын кімдер алған?Бірқатар қазақстандық жазушылар Фадеев сыйлығының лауреаттары саналады екен. Олар

кімдер және Фадеевтің өзі жайлы қысқаша дерек берсеңіздер.Ғалым ТҰРАРБЕКОВ, Талдықорған қаласы

Александр Фадеев атындағы Халықаралық әдеби сыйлық әскери-тарихи тақырыптарды арқау еткен шығармаларды тудырған авторларға беріледі. А.Фадеев (1901-1956) – соғыс тақырыбына жа зыл ған әйгілі «Молодая гвардия» романының авторы. Осы шығармасы үшін оған Сталиндік сый лық тағайын далған. Ол сондай-ақ кезінде СССР Жазу шылар ода ғының басшылығында істеді және «Ли тера турная газета» басылымының бас редак торы болған. А.Фадеев атын дағы әдеби сыйлыққа ие болған қазақстандық жазу шы лар мыналар:

Әбдіжәміл Нұрпейісов – «Қан мен тер» романы үшін (1982 жыл);

Есет Әукебаев – «Бірлік бәйтерегі» атты өлеңдер

жинағы үшін (1983 жыл);Жұбан Молдағалиев – «Махаббат үні» жыр жинағы

үшін (1984 жыл);Әзілхан Нұршайықов – әскери-патриоттық әдебиетті

дамытуға қосқан үлесі үшін (1987 жыл);Леонид Кривощеков – «Соғыс батысқа қарай кетіп

барады» атты романы үшін (1990 жыл);Қасым Қайсенов – соғыс тақырыбына жазылған

шығармалары үшін (2002 жыл);Тұрсынай Оразбаева – «Огни моей мечты» өлеңдер

жинағы үшін (2002 жыл);Ерсінбек Қойбағарұлы – «Сыйлық» хикаяты үшін

(2006 жыл).

ЖАҒЫМДЫ ЖАҢАЛЫҚ

СА

ХН

А

Қытай қазақтары тағы да ерледі

«Абайды» қысқарту керек еді...Таяуда Алматыдағы

әкемтеатрда Мұхтар Әуезов тің «Абай» туын-дысы Есмұхан Обаевтың режиссурасымен сахна-ланды. Әрине, «Абайды» әркім өзінше қабылдайды. Бұл жолғы қойылымның да өзіндік ерекшеліктері бар екені аңғарылды.

Халқымыздың ұлттық биі – «Қаражорғаны» 10 мыңнан астам адамға билетіп, даңқын асырған Қытай қазақтары жақын да қасиетті қара домбырамыздың да мерейін үстем етті. Қытайдың «Тәңіртау» сайтының таратқан ақпаратына қарағанда, мамырдың 30-ы күні Шыңжаңның Тарбағатай аймағына қарасты Толы ауданында 28 ұлттан құралған 10 495 домбырашы бір мезетте «Кеңес» күйін шертіп, Гиннесстің рекордтар кітабынан тағы да орын алды.

Бас кейіпкер образын сомдаған актер Е.Біләлдің Абайы сабырлы, салмақты әрі терең ойдың түбінде жүретін жан болып шықты. Сахнаға алғаш шыққан жері Ораз-байлар тобы Ажар мен Айдарды қинап өлтір мек сәтінде қайратты жүрісімен, сал-мақты үнімен арашаға түсіп: «Тоқтат, ара-ша, доғар жазаны!» – деген саңқ еткен үні мен озбыр топты басып тастауы наным-ды болды. Актердің үстіне киген ақ шапаны мен бет-әлпеті, жүріс-тұрысы Абайдың бейнесімен үйлескен. Е.Обаев спектакльді талантты композитор Ғ.Жұбанованың бұ-рын жазып кеткен музыкалық материал-дары мен музыкалық әуендерін ұтымды қолданумен бірге, қойылымда Абайдың әндерін оқиға ағымына лайықты үйлестір-ген. Ұлы ойшылдың төл туындысы «Татья-на ның әні» спектакль атмосферасын, ақын бейнесін көркейте түскен.

Алайда біз көрген «Абай» қойылы мын-да аз-кем кемшіліктер де көзге ұшырасты. Біз Е.Обаевтың М.Әуезовтің «Абай» тра ге-диясын сахналануынан аса бір жаңа режис серлік бағыт пен жаңаша өзгерістерді байқай қоймадық. Спектакль барысында

техникалық ақаулардың болуы көңіліңді қынжылтады. Режиссер қойылымдағы жарықтың атқаратын рөліне жеткілікті назар аудармағандықтан, Әбдірахман, Абай, Мағыш, сырласатын сахналарында жарық құралдарының орындаушыларға

түсетін орынсыз қозғалақтаған тұрақсыз-дығы спектакльдің шырқын бұзды. Себебі сахна кеңістігіндегі қойылым атмосферасы мен кейіпкер көңіл күйін ұғуда жарықтың көмегі ескерілмеген. Байқағанымыз, «Аб-ай » қойылымының сыртқы компози ция-лық пішіні толық құрылмағандығы және актер лердің сахна тілімен жұмысының әлсіздігі бүкіл қойылымның даму сатысын әлсіретіп тұр. Классикалық шығарманы режиссер қысқартпай қойғандықтан бо-лар, спек такль толық үш сағатқа созылды. Бұл – кө рермен үшін тым ұзақ уақыт. Қойылым уақыты ұтымды шешімдермен қыс қар тылса, артық болмас еді. Қорыта айтсақ, Е.Обаев қойған «Абай» қойылымы бүгінгі жұртшылыққа ұлы тұлғаның бей-несін Тәуелсіздік тынысында ой елегінен өткізіп, жүрегімізді ақыл мен қайратқа, санамызды жаңа бағытқа жетелеуді мақсат тұтқан. Біз М.Әуезовтің «Абай» трагедия-сында айтыл ған философиялық негізгі идеясынан нәр алдық. Қазіргі таңда да осы бәсекелестік өз тамырын кең жаймаса, қыс қартар емес. Бүгінгінің Оразбайы, Нарым беті, Жирен шесі, Тәкежаны, Керімі өзін дік идеялары мен мақсаттары үшін қызу арпалысқа түсіп жүргендері айдан анық.

Анар ТЫЛАХМЕТОВА, театртанушы

Дария бойындағы дүйім ел жыр ма-қам дарын үшке бөліп қарайды. Арал дағы ағайын Нұртуған жыраудың әуеніне са-лады. Қармақшыдағы қалың қауым Жиен-бай жыраудың мақамына тәк тұрады. Шиеліде Нартайдың әні әлеуметті әдемі көңіл күйге бөлейді. Дегенмен «жыраулар елі» дегенде, алдымен Қармақшы өңірі ойға оралары сөзсіз.

Түркі жұртының абызы Қорқыт атаның жамбасы жерге тиген өңір – ән мен жыр-дың қасиетті мекені. Бұл сөзді бекерден-бе керге айтқан жоқпыз. Ауданда Тұрмаған-бет атты ауыл бар. Парсының «Шах нама сын» қазақша сөйлеткен ақынның атын иеленген ауылдан 100-ден астам жырау шыққан екен. Ал Қармақшы жерінде одан басқа да жыраулық дәстүрге жаны жақын қаншама жұрт бар.

Қазіргі таңда ауданда «Жыраулар үйі» бар. Оған әйгілі жырау Көшеней Рүстем-бе ковтің баласы Арнұр жетекшілік етеді. Ондағы 15 адам жас ұрпаққа ұлттық өнер-дің ұлағатын сыйлауды дұрыс көреді. Мек-тептің бес бөлімшесі жұмыс істейді. Қазір мектепте 60-тан астам жас жырау көне дәстүрдің қасиетіне көзін жеткізіп отыр. Олардың арасында таңнан-таңға созып жырлайтын дастандар мен көлемді терме-лерді жатқа соғатын жас өнерпаз буын қа-лыптаса бастады.

– Біз шәкірт баулуға баса назар ауда-рамыз, – дейді Арнұр Көшенейұлы. – Сол себепті мектепке келген ынталы өреннің алдымен ата-тегіне қараймыз десек те болады. Өйткені қанмен дарыған қабілетке жетер ештеңе жоқ. Мәселен, үлкен атам – Жиембет жырау, одан Рүстембек ақын өрбиді, Рүстембектен менің әкем Көшеней өмірге келеді. Осылайша атадан қалған асыл қазынаны ардақ тұтып жүрген жайы-мыз бар. Мектепке келген балаға жыраулық өнер жайында жан-жақты түсінік жүр гізе-міз.

Мектеп директорының айтуынша, жыраулық дәстүр жайында баспа жүзін көрген әдістемелік оқулықтар тапшы болып отыр. Осыған байланысты ізбасар ұрпақ-тың талай жыр мен термені зердесіне то-қуы үшін Сырдағы сүлейлердің туынды-ларын толықтыруға көңіл бөлініп отыр. Ең бастысы, қаншама уақыттан бері сол күйін-де сақталып келе жатқан мақам мен сазды сақтауға назар аударуға көңіл бөлінбекші. Оның үстіне қазіргідей даңғаза эстраданың дәуірі жүріп тұрған кезеңде «Жыраулар үйіне» жарнама жетіспей тұр.

Өнер зерттеушілері Қармақшы мақа-мының өзіндік ерекшелігі бар екенін ай-тады. Жырды көмекейге салып айтатын жы раулар өнеріне көпшілік талай мәрте тәнті болған. Бір қызығы, жырды көмекей-мен айту өнері көптеген ұлттарда кездес-пейді. Әрине, оны біздің халықтың өнерінің бір парасы деп санауға толық негіз бар.

Арнұр КӨШЕНЕЙҰЛЫ, «Жыраулар үйінің» директоры:

– Жырды көмекеймен айту туыстас қарақалпақ, түрікмен халықтарында бар. Сонымен қатар Грузия мен Алтай аймағында да осындай өнер бар десе-ді. Дегенмен олардан біздің өнер дің өзгешелігі көп. Оларда біздікіндей көме кейден шықпайды. ХХ ғасырдың 80-жылдарында Қармақшы өңірінде Шәмшат Төле по ва, Ілияс Рүстембеков, Алшынбек Сәрсенбаев, Сүйінбай Ақ-баев сынды азаматтар жас шәкірттерді баулуға көңіл бөлді. Осы ның арқасында қаншама талантты жас тар тәрбие ле ніп шықты. Алайда жырау лық дәс т үр ге шеке ден қараған кезіміз де болған. Жал пы алғанда, атадан қал ған аманат-ты Шәмшат апамыздан өзге Алмас Алматов, Қуандық Нұр лы баев сынды көптеген азаматтар жандандыра түсті.

Бұл – Марияның Ла Скала театры жа-нын дағы Жоғары музыка академиясы мен Джузеппе Верди атындағы Милан кон-серваториясына түскелі Павлодардағы алғашқы концерті. Мариямен бірге тұңғыш рет оның ұстазы, Верди консерватория-сының профессоры Деметрио Колачи да келді. Марияның ән кешіне ұйымдастыру-шылар өте тыңғылықты дайындалыпты. Партитураның бір бөлігі Италиядан, қал-ғандары Астана мен Алматының опера театрларынан әкелінген. Концерттік кеште Верди, Моцарт пен Хамиди сынды клас-сиктердің туындылары орындалды. Кейбір шығармалар Павлодар жерінде алғаш рет шырқалды. Марияның айтуынша, оның үлкен сахнадағы жолы «Қазақ вальсінен» басталған екен. Ол аталмыш композиция-мен көптеген халықаралық жүлделерге ие болған. Италиялық мамандар «Мария Муд ряк болашақта танымал опера әншісі болады» дейді. Осы күзде Мудряк «Жапан-дағы арал» қойылымындағы басты партия-ның бірін орындайды. Гаттидің 1700 жылы жазылған шығармасы осы уақытқа дейін жоғалды деп келген. Марияның сөзіне сүйенсек, бұл опера жуырда ғана Зальц-бург те табылған. Премьерасы Мантовтың опера театрында өтетін көрінеді.

Негізі, 28 ұлт өкіліне қазақтың күйін үйретіп, оны бір мезетте 10 мыңнан астам адаммен шерту оқиғасын рекордты былай қойып, үлкен ерлікке балауға болады. Өйткені мұндай бастама қазақ жерінде бірнеше мәрте қолға алынғанымен, әлі күнге дәл осыншалықты деңгейде жүзеге аспаған болатын. Мыңдаған күйшінің басын қосып, солар арқылы бір мезетте дом быраның үнін әуелетуді армандамаған күйші, композиторлар қазақ даласында кемде-кем. Мұндай күй кешін осыдан жарты ғасыр бұрын Нұрғиса Тілендиев Атырауда жүзеге асырған. Сөйтіп, қаланың орталық стадионында 500 домбырашы бір мезетте қазақ күйін құйқылжыта ша-рық татқан. Кейіннен Қаршыға Ахмедияров та Алматының орталық стадионына 2000 домбырашыны жинауды, солардың басын қосу арқылы Құрманғазының «Сарыар-қасы» мен Тәттімбеттің «Сарыжайлауын» ойнатуды армандайды. Ал осыдан біраз бұрын Алматы жұртшылығы «Адайды» бір мезетте 640 домбырашының орындағанын тамашалаған.

Алайда киелі аспабымызды әлемге мойындатудың озық үлгісін Қытайдағы ағайын көрсетті. Толы аудандық мәдениет мекемесінің бастығы Гүлістан Хамитқызы-ның айтуынша, домбыраны рекордтар кітабына тіркетуге дайындық шамамен екі жыл бұрын басталып, бұл шараға аймақ-тағы ең мықты деген домбырашылар тартылған. Ал «Кеңес» күйінің таңдалу се-бебін: «Бұл шығарма – қазақтың XIX ға-сыр да өмір сүрген белгілі күйшісі Бейсенбі Дөненбайұлының туындысы. Ел арасында «Күй басы – Кеңес» деген сөз бар. Халқы-мыз ел арасындағы дау-жанжалдар мен маңызды істерді билер кеңесі арқылы шешіп отырған. Ірі жиындарға халық күй-шілері де қатысқан. «Кеңес» күйі осындай

тарихи жағдайда пайда болған», – деп түсіндіреді Гүлістан Хамитқызы. Күйді таңдап алған соң ұйымдастырушылар алқасы «рекорд ретінде тіркету үшін 10 мың адамдық күйшілер қосын жинау қажет» деп шешіпті. Бірақ осыншама дом-бырашыны таба алмайтындығын жақсы түсінген ұйымдастырушылар халық ара-сында домбыраны барынша насихаттауға кіріскен. Сөйтіп, ауданға қарасты жеті ауыл дың мектебінен 160-тан астам дом-бырашы таңдап алынып, мықты деген 10 дом бырашы сол оқушыларға «Кеңес» кү-йін тарту тәртібін үйреткен. 160 домбыра-шы әрі қарай өз шәкірттерін тәрбиелеуі тиіс болған. Ұйымдастырушылар оны тіке-лей қадағалап отырған және орта мектеп-терде аптасына бір сағат домбыра үйрену сабағы жүргізілген. Бұған қоса, аудандық телеарна арқылы «Домбыра үйренейік» бағдарламасы ашылып, эфирден күн де-лікті беріліп тұрған бес минуттық хабарда

«Кеңес» күйі үйретілген. Домбырашылар күйді әбден үйреніп болды-ау дегенде, мектептер мен мекеме жұмысшылары ара-сында жарыстар ұйымдастырылған. Топ әбден жасақталып болғаннан кейін, бір ай бойы арнайы дайындық жұмыстары жүр-ген. Ең соңында, қазақтың ұлттық киімін киген 10 450 домбырашы аудандық орта мектептің үлкен спорттық алаңына жинал-ған. Ұйымдастырушылар алаңды безен-діру, домбырашыларды көркемдеп отыр-ғызу мәселелеріне ерекше көңіл бөлген. Нәтижесінде Гиннесстің рекордтар кітабына тіркеуге келген адамдардың өздері сондай тебірентерлік сәттің куәсі болғандықтары мен әуеде қалықтаған құдіретті саздан тілмен айтып жеткізгісіз әсер алған дық-тарын айтқан. Сөйтіп, Толы ауданының әкімшілігі ұйымдастырған аталмыш шараға арнайы шақырылған Дүниежүзілік Гиннесс рекордтар кітабының Шанхайдағы бас-қармасының уәкілі Ние Жиың Шуан «10

мың адамдық домбырамен күй шертуден Гиннесстің рекордтар кітабына кіргізіл-гендігі туралы» куәлікті аудан әкімі Масан Зағыпарұлының қолына табыс еткен.

Сәруар САҒЫМ

Ұмытыла бастаған «Қара-жор ға ға» екінші өмір сыйлаған алыстағы ағайын қасиетті домбырамызды да осылайша лайықты түрде дәріптей білді. Сөйтіп, «ұлттық брендке айнал-дыруға не лайық?» деп әлі де даурығып, өзара дауласып жүрген бізге үлгі боларлықтай үлкен шаруаның басын қайыр-ды. Мүмкін емес нәрсе жоқ. Үндемей жүріп те үлкен іс тын дыруға болады екен. Әрине, ынта-жігер мен шынайы ұмтылыс болған жағдайда…

Хан Тәңірінің биіктігі қанша?

Қазақстандағы ең биік шың Хан Тәңірі еке-нін білеміз. Оның нақты биіктігі қанша? Елімізде басқа да қандай биік нүктелер бар?

Ардақ ҚАЙСАРҰЛЫ, Ақтөбе қаласы

Қазақстанның табиғаты аса көркем әрі бай. Кең байтақ жерімізде тау, орман да, төбелер мен жазықтар да бар. Қазақ жерінің ең биік нүктесі – Хан Тәңірі шыңы теңіз деңгейінен 6995м жоғары (кейбір деректерде7010 метр деп көрсетіледі ), ал ең төменгі нүктесі – Қарақия ойпаты теңіз деңгейінен 132 м төменде жатыр.

ЕЛІМІЗДЕГІ ЕҢ ІРІ ТАУ СІЛЕМДЕРІНЕ МЫНАЛАР ЖАТАДЫ:Тау сілемдері Орналасқан жері Биіктігі, метр

Хан Тәңірі шыңыБГҚ (Бүкіләлемдік география қоғамы) 100 жылдығы шыңы

Сарыжаз жотасы Меридианалды жотасы

6995 6276

Талғар шыңы Іле Алатауы 4979

Ишанбұлақ тауы Күнгей Алатауы 4653

Бесбасқан тауы Жетісу Алатауы 4622

Металлург тауы Іле Алатауы 4600

Мұзтау шыңы Алтай таулары, Қатынжотасы

45064482Манас шыңы

Ашутөр тауы Талас жотасы 4427

Мұзтау тауы Теріскей Алатауы 4370

Комсомол шыңы Іле Алатауы 4330

Қатар келген екі тойға орай телеви де-ние және радионың ұзақ жылдар қызмет еткен қызметкерлері марапатталды, кон-церттер, түрлі байқаулар, айтыс ұйым дас-тырылды. «Қазақстан-Тараз» телеарнасы – алғашқы облыстық арна. Осы арнадан кәсіби мамандар командасы халыққа қызықты оқиғаларды, еліміздегі және аймақтардағы жаңалықтарды жеткізеді. 1989 жылдың 1 қарашасындағы алғашқы дайындық эфирінен бері аталмыш телеви-дение уақыт өткен сайын сапасы жағынан біршама жетістіктерге жетті. «Дайындық эфирінен кейін алты күннен соң тілшілер мен операторлар бірінші рет алаңдағы мерекелік жиынды түсірген болатын. Сол уақытта облыс тұрғындары түсіру тобының жанына жиналып, әрқайсысы да камераға түсіп қалғысы келді. Осы уақыттан бастап жамбылдықтар өздерін эфирден көру мүмкіндігіне ие болды», – деп еске алады телеоператор Ермек Асаубаев.

Бүгінде телевидение жаңа технология-мен жабдықталған. Жиырма жыл ішінде телевидениеден бірнеше буын танымал журналистер шықты. Ал бір ғасырға жуық тарихы бар радио бүгінгі заманның тала-бына сай жұмыс істеп, жас тыңдарман-дарының да көңілінен шығуда. Телеарна мен радио жыл сайын жаңа идеямен кел-ген жас мамандарды жұмысқа қабылдап, тәжірибелерімен бөліседі.

Айнұр СЕНБАЕВА

Аба

й О

МА

РОВ

(кол

лаж

)

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№112 (338) 8.07.2010 жыл, бейсенбі www.alashainasy.kz6 e-mail: info@alashainasy.kz

АЛАШ АЗАМАТЫ

? Б I Л Г I М К Е Л Г Е Н Б I Р С Џ Р А ЋБ I Л Г I М К Е Л Г Е Н Б I Р С Џ Р А Ћ

ДАТ!

Айман МҰСАҚОЖАЕВА, Қазақ ұлттық өнер университетінің ректоры, профессор:

– Айман Қожабекқызы, қазақ елінің астанасы – Арқа төсіне қоныс аударып жатқан тұста бас қалада Қазақ музыкалық академиясын құру туралы идея көтердіңіз. Бүгінде бұл арманыңыз ақиқатқа айналып, Астанадан іргелі шаңырақ көтеріп, талай дарынның тұсауын кестіңіз. Әңгімемізді осы өнер ордасы-ның құрылу тарихынан баста-сақ?– Мен еліміздің бас қаласы – Аста-

наға алғаш рет 1998 жылы келдім. Расы керек, Астанаға жаңа оқу орны – өнер ордасын құру идеясы жетелеп келген еді. Ойымнан көптен бері кетпей жүрген осы идеямды бір жолы түскенде сол кездегі Астана қаласының әкімі Әділбек Жақсыбековке айтып көрдім. Ол кісі бірден қолдап, осы ойымды дамытуға, іске асыруға кеңес берді: «Бұл жерде музыкалық училище бар, қарап көріңіз. Көңіліңе жараса, соны академия ретінде қайта құрып көруге болады», – деді. Қысқасы, сол жылдың 30 наурызында Премьер-министр Нұрлан Балғымбаев-тың «Астанада Қазақ музыкалық акаде-мия сы ашылсын» деген қаулысы шықты. Бүгінде жемісті еңбек етіп отырған, әлемге танымал талай дарын ның талан-тын шыңдаған өнер ордасы ның қысқаша құрылу тарихы осындай.

Содан бері 12 жыл өтіпті, біреуден ілгері, біреуден кейін дегендей, еңбек етіп келеміз. Қысқасы, азғантай уақыт-тың аралығында талай дарынды жасқа қолдау жасай алдық.

– Музыкалық академия құру идеяңыз қалай туындап еді?– Бұл ой маған өзімнің өнер орда-

сында жүргеніме 25 жыл толуына орай өткен есеп беру концертім кезінде келді. 1997 жыл, Алматы қаласында жүрген кезім. Көптеген дарынды жастарға, өнер адамдарына мастер-класс беріп тұра-мын. Сол кезде маған ой келді. «Дамыған елдердің үлкен-үлкен өнер ордалары, білім шаңырақтары бар. Неге бізге осын-дай білім ордасын құрмасқа?» деп. Оның үстіне, ол кезде астанамыз Алма-тыдан Арқа төсіне көшуге дайындық жасап жатқан болатын.

Осы оймен бас қаламызға келдік. Міне, бүгін 12 жыл бойы еңбек етіп, уни-вер ситет дәрежесіне көтеріліп отырмыз. Астананың 12 жылдық мерейтойы қар-са ңында Есіл өзенінің бойында «Шабыт» атты керемет ғимаратқа Қазақ ұлттық өнер университеті болып көшіп барғалы жатырмыз. Онда көпсалалы білім беру жүйесі болмақ.

«Шабыт» сарайының ресми ашылуы Астана күні қарсаңында, яғни 4 шілде күні өтті. Негізі, біздің білім ордамыз (Қазақ музыкалық академиясы – автор) бұған дейін бірсалалы болған еді. Тек музыка саласында ғана білім бердік. Енді жаңа ғимаратқа көшкесін музыка, мүсіншілік, хореография, кино, телеви-

де ние, дизайн секілді салалары болады. Қазір университетке түсушілерге конкурс жарияланып жатыр. Осы жылы гранттық жүйе бойынша 500 студент қабылдай-мыз. Оларға сабақ беретін ұстаздарды да қатаң конкурс негізінде іріктеп ала-мыз. Бұл – жаңа университеттің бола-шағы мен білім беру сапасын жақсарту үшін жасалып жатқан шаруа. Бұл жай ғана музыкадан білім беретін оқу орны емес. Керісінше, қазақтың ұлттық өнер университеті болмақ. Оның жүйесін тек кәсіби жағынан шыңдалған сайыпқыран-дар ғана жүргізуі тиіс.

Орталық Азияда, соның ішінде бірінші рет қазақ даласында бой көтеріп жатқан оқу орнының ашылу салтанатына Вена консерваториясының ректоры қатысты. Ол кісі елімізде осымен екінші рет келді. Еліміздің жедел дамуына қатты таңғалыс білдіріп отырады. «Аз уақыттың ішінде үлкен қала салып ал-дыңыздар. Бұл деген үлкен жетістік қой», – дейді. Салтанатты шара барысында алыс-жақын шетелден келген қонақ-тардың бәрі өнерлерін тамашалатты.

– Әрине, мұндай көпсалалы оқу ордасына басшылық жасау оңай шаруа емес. Әсіресе талантты жасты дер кезінде танып, оны болашаққа қарай демеп жіберу де оңай болмаса

керек. Болашақ шәкірттеріңізді қалай таңдап аласыз? – Рас айтасыз, қандай іс болмасын,

оны бастап, ары қарай жүргізіп алып кету өте қиын. Бірақ қандай іске болмасын, мықтап бел буған соң, оны жалғастырып кету үшін әркім барын салатыны анық. Мен де осындай оймен жан-жақты ізде-ніп, мықты мамандар мен білікті басшы-лардың көмегіне сүйендім. Олар үнемі қолдау білдірді. Барлығы да сондай азаматтардың арқасы. Кез келген істі бастап, дамыту қиын болса, халық ара-сы нан талантты жастарды таңдап алу одан да қиын. Біз де бұл жағынан кезінде көп қиналдық.

Бізде арнайы құрылған ориентация-лық комиссия бар. Олар шағын топтарға бөлініп, өңірлерге аттанып отырады. Аудандарға, облыстарға шығады. Сол жерден дарынды балаларды таңдап ала мыз. Өнерге бір табан жақын және хореография саласында оқимын деген жастар келіп емтихан тапсырады. Олар

жатақханада жатып оқиды. Қазір бірінші іріктеу кезеңі жүріп жатыр. Әзірдің өзін-де 80 бала іріктелді. Барлығы да хорео-графияда оқиды. Басқа сала бойынша білім алуға ниет еткен балалар екінші іріктеуден өтеді. Одан өткен талапкер-лердің барлығы да интернатта жатып оқиды. Қазірше 250 орынға арналған жатақханамыз бар. Болашақта бұл орындар бірнеше еселенетін болады. Оқытушыларды үймен қамтамасыз етеміз. Мұның бәрі оқу басталғанша, яғни екі айда шешіліп қалар деп ойлай-мын.

– Оқу деңгейі қалай болмақ?– Бізде оқу жүйесі үш деңгейде

болады. Біріншісі мектеп дәрежесінде, екінші – колледж, үшінші университет дәре жесінде.

– Астанадағы бірден-бір оқу орнынан шыққан түлектеріңіз бүгінде қандай жетістіктерге жетіп үлгерді. Қазақ өнерін әлемге паш етіп жүргендері бар шығар?– Біздің ұядан ұшып шыққан түлек-

теріміз аз жылдың ішінде үлкен-үлкен жетістіктерге жетіп жатыр деп әрқашан мақтанышпен айта аламын. Солардың бірі – Ораз Бақыт деген тенорымыз. Ол – Италия қаласында үлкен конкурстан Гран-примен оралды. Болашағынан

үлкен үміт күтетін дарынды жастың бірі. Айта берсек, ондайлар өте көп: пианис-теріміз мен скрип кашыларымыздың бірталайы халықара лық жүлделерге қол жеткізді.

Бұл дегеніңіз – бар-жоғы 12 жылдық қана тарихы бар оқу орны үшін білген адамға өте үлкен жетістік. «Айгөлек» скрипка ансамблі мен «Еуразия симфо-ния лық оркестріміз» қазір шетелге жиі шығып жүр. Олар Вена, Рим, Мәскеу се-кіл ді атақты қалаларда концерт беріп қайтты. Қазіргі таңда қазақ ұлттық ас-пап тар оркестрі Түркияда өнер көрсетіп оралды. Мұндай жобаларымыз өте көп.

– Біздің шетелдік меймандарға мақтанышпен көрсете алатын жетістіктері-міздің бірі – оқу орындарыңыз-дағы орган залы. Себебі маман-дар «мұндай алып аспап ТМД елдерінің көбінде әлі жоқ» деген ді жиі айтады. Бұл аспапта

ойнайтын мамандар қайда даярланып жатыр?– Біздің қоғам күннен-күнге дамып

келе жатқан заманға сай келіп отыр. Сондықтан біз қандай қоғам болмасын, әлемдік мәдениет көшінен қалмауға тиіс піз. Иә, қазақ қоғамы әлемдік көштің бел ортасында келеді. Ұлы көшпелі қазақ даласында әлемде теңдесі жоқ зор үн таратып отырған орган саз аспа-бының болуы – осының дәлелі. Бұл ас-пап елімізге осыдан бес жыл бұрын әкелінді. Арнайы ұсыныспен Парламент-ке, Үкіметке шығып жүріп осы аспапты Астанаға қойдырдық. Мұндай орган залы бұрын Алматы қаласында ғана бар еді. Көп ұзамай елордамыздың төріне тағы бірі орын тепті. Залда қазір көптеген халықаралық орган фестивальдері өтіп жатады. Арнайы Мәскеу, Алмания, Италия секілді алыс шетелден келген органшылар қатысып жатады. Орган аспабын үйрететін ұстаздарымыз да бар. Бұл аспапты жаңа ғимарат – «Шабыт» сарайына апара алмаймыз. Өйткені көлемі өте үлкен. Үш қабатты үйдің биік-тігіндей. Салмағы 26 тонна болады. Еде-ні арнайы бетондалған залда орнатыл-ған. Жаңа ғимаратта ондай зал жоқ.

– Бүгінгі таңда елімізді әлем алдында паш еткен дүниенің бірі –Астананың салынуы. Еліміздің патриот азаматы ретінде Астананың дамуына қандай үлес қоса алдым деп ойлайсыз?– Біздің ең басты жетістігіміз –

елордамыздың Астанаға көшіп келуі. Қазақ елінің бас қаласының Астанаға көшіп келуі Қазақстанды әлемге танытты, жер бетінде осындай ұлт бар екенін күллі дүниеге паш етті. Оған, әрине, ешкімнің таласы болмаса керек. Бұл – қазақ тари-хында бұрын-соңды болмаған жағдай. Тарихтан білеміз, көптеген мемлекеттер маңызды бір істі бастау үшін ұзақ уақыт бойы талқылап, елеп-екшеуден өткізіп жатады. Ал Мемлекет басшысы ештеңе-ден тайсалмастан, тарихи тәуекелге ба-рып, бір жылдың ішінде астанамызды көшіріп үлгерді. Міне, соның нәтижесі – Арқа төсінде айбынды қала бой көте-ріп келеді. Осы қалада тұрғанымызға мен ғана емес, күллі Қазақстан халқы қуа нады деп ойлаймын. Бұл – өте үлкен жеңіс. Тарихи оқиға.

Мен өзім он жыл Мәскеуде оқып, білім алдым. Ол жерде жоғары оқу орнын бітірген соң магистратурада, одан соң аспирантурада оқыдым. Дәл сол жерде бес бірдей халықаралық конкурсқа қатысып, лауреат атандым. Сол кезде: «қашан еліме келіп, өнерімді көрсетемін, жинаған азды-көпті білімім-ді халқым үшін қалай жұмсаймын», – деп армандаушы едім. Уақыт өте келе бұл арманым ақиқатқа айналып, еліміз-дің бас қаласында жаңа оқу орнының ашылуына атсалыстым. Соның бар теті-гін өзім жүргізіп, алға жылжытып, тәжі-ри бе жинадым. Осы жерде жүріп өзім

ұстаз да болдым, тәрбиеші де болдым, менеджер, бухгалтер болдым. Қысқасы, қазақ тарихындағы тұңғыш музыка ака-демиясының аяғынан тік тұруына ба-рым ды салдым. Бас қаламызда өнер ордасының қалануына, алыс-жақын шетелге танылуына атсалыстым. Шәкірт тәрбиелеп, бір ұрпақтың кемелденуіне аз да болса атсалыстым деп айта аламын. Өздеріңіз куә болып отырсыздар, еліміз күн санап емес, сағат санап дамып келе жатқан сияқты болып көрінеді. Соның куәсі осындай «Шабыт» сарайының ашылуы деп айта аламын. Қазақ өнері ғана емес, әлемнің алдыңғы қатарлы өнер түрлерін бір арнаға тоғыстырып, жаңа үлгідегі білім беретін оқу орны әлемде сирек десек, артық айтпаған бола рмыз. Мұндай университет өнер десе ішкен асын жерге қоятын Ресейдің өзінде жоқ.

– Қазір қанша шәкіртіңіз бар?– Атам қазақта «Шәкіртсіз ұстаз –

тұл» деген сөз бар. Шәкірттерім аз емес. Бәрі өнерлі. Мен олармен бірге үнемі түрлі деңгейдегі сахнаға шығып, тәжіри-белерін шыңдап отырамын. Бірге гас-троль дік сапарларға шығамын. Басында айтып өттім, «Айгөлек» деген скрип ка-шыларымыздан құралған ансамбль бар деп. Солармен бірге Америкаға, Швей-царияға барып концерт бердік.

Қазір менің оқушыларымның алды Даллас, Техас секілді Австрия, Америка-ның маңдайалды оқу орындарында өз білімдерін шыңдап жатыр.

– Сіз өнер саңлағы ретінде Қазақстанның өнерін қалай бағалайсыз? Арысы Құрманғазы, берісі Әміре Қашаубаев, Күләш Байсейітова апамыз, Бибігүл Төлегенова, Ермек Серкебаев, Нұрғали Нүсіпжанов сынды саңлақтарымыз жағып берген өнер алауын қазіргі буын қалай алып келеді?– Қазақ – тек жерінің кеңдігімен ғана

емес, дарқан мінезімен, асқан өнерімен, өнерпаздарымен белгілі болған халық. Қазақ халқының өнері қай заманда болмасын, үлкен бағаға ие бола білді. Кеңес Одағының қол астында болған кездің өзінде қазақ халқының өнер сала-сындағы қолтаңбасы өзгелерден ерек-шеленіп тұратын. Қазіргі әншілеріміз бен өнер қайраткерлерінің деңгейі жақсы. Әсіресе әншілеріміздің орындау шебер-лігі мен вокал, фортепиано секілді ба-ғыт тары өте жақсы дамыған.

Дегенмен кемшін тұстарымыз әлі де бар. Себебі еліміз әлі жас, үйрену үстін-деміз. Соның бірі – әлемдік өркениет пен батыстық мәдениетке үйлесуге қатысты. Әлі де әлемдік деңгейдегі әртістеріміз бен танымал оркестрлеріміз жоқ. Бізге енді көп ұзамай осыны қолға алғанымыз жөн сияқты.

– Әңгімеңізге рақмет!

Сұхбатты жүргізген Бүркіт НҰРАСЫЛ,

Астана

АЛАШ-АҚПАРАТ

АЛАШҚА АЙТАР ДАТЫМ... Бізге Қазақ ұлттық симфониялық оркестрі керек-ақ.

Себебі дамыған батыс елдерінің бәрінде мұндай оркестр бар. Англияда, Францияда лондондық немесе париждік симфониялық оркестр деген бар. Олар осындай құндылық тары арқылы әлемге мәшһүр болып отырғанын ұмытпа ғаны мыз жөн. Бізге ең алдымен төл, ұлттық мәдениетімізді дамытатын және талантты жастарды әлемдік деңгейге көтеруге бағытталған ұлттық бағдарлама керек. Сонда ғана өзге лер бағындырған биіктерді біз де бағындыратын боламыз.

ҚР Білім және ғылым министрлігі мамандарының мәліметінше, еліміздегі орта білім беру мекемелеріне мұндай жабдықтарды орнату мәселесі күн тәрті-бінде жоқ. Дегенмен дәрігерлер оқушы-лар арасында жұқпалы аурулардың алдын алу мәселесін әрқашан басты назарда ұстамақ. Ал ауаны залалсыз-

дан дыру құралдары Ресейдің білім беру жүйесінде тәжірибеге енген. Мәселен, Мәскеудің 80-нен астам мектебі осын-дай қондырғылармен жабдықталған. Бұл құралдар күз, қыс және көктем мез-гіл дерінде оқушылар арасында өткір респираторлы вирустық инфекциялар-дың өршуіне тосқауыл болмақ.

Балаларды ауа арқылы тарайтын түрлі жұқпалы аурулардан қорғау үшін мектептерге арнайы ауа тазартқыш қондырғылар орнатылатыны рас па? Бұл өзі шынымен де тиімді ме?

Айнагүл ОСПАНОВА, Ақтөбе қаласы

Республикамызда белгілі бір қаланың Құрметті азаматтары қатары жыл өткен сайын көбейіп келеді. Мұндай атағы барларға қандай да бір әлеуметтік жеңілдіктер жасала ма?

Гүлжанат АСЫЛБЕКОВА, Қарағанды облысы

Түлектер тойы Астана күнімен тұспа-тұс келді

Еліміздің әр аймағындағы жергілікті билік өкілдерінің шешімімен анық-талатын Құрметті азаматтарға жасалатын жеңіл дік тер әр жерде әртүрлі. Мәселен, респу блика өңірлерінің көпшілігінде Құрметті азамат тарға коммуналдық төлемдер үшін 50 пайыз жеңілдік жаса-лып, қоғам дық көлік терде тегін жүреді. Тіпті кей аймақтар мұн дай тұрғындарды комму нал дық төлем дерден толық боса-тады. Дегенмен жер гі лік ті әкімдік

қызметкер лерінің сөзіне қарағанда, соңғы 2-3 жыл көлемінде Құр метті аза-маттарға ұсы нылатын жеңілдіктер едәуір қысқарыпты. Қазір облыс, қала-лар дың басым бөлігінде жергілікті бюджеттен арнайы қаржы бөлінбей тін-діктен, бұл азаматтар қарапа йым тұр-ғындармен қа тар, коммуналдық төлем-дерді толық тө лейді. Кей жерлерде олар ға тіпті қоғамдық көліктерде тегін жүру жеңілдігі де алынып тасталған.

Мектептерге ауаны залалсыздандыратын құралдар керек пе?

р:

Масаның дәрісінен уланды

Ертіс жағасында демалып жатқан екі жігіттің бірі аяқасты ауруханаға түсті.

Құрметті азаматтарға қандай жеңілдік жасалады?

Биыл Қазақ ұлттық аграрлық университеті түлектермен қоштасу кешін оқу ошағының 80 жылдығы мен Астананың туған күніне орайластырды. Бірнеше жыл бойы ауыл шаруашылығы мамандарын даярлап келе жатқан университеттің қабырғасынан биыл 1000-ға жуық түлек ұшып шықты. Салтанатты жиынға университеттің ректоры, студенттері және қонақтар қатысты.

Бізге төл мәдениетімізді дамытатын ұлттық бағдарлама қажетСалтанатты шара барысында Қазақ ұлттық

аграрлық университетінің ректоры, Ұлттық Ғылым академиясының академигі Тілектес Исабайұлы Еспо-лов түлектерге өмір атты үлкен жолда табыс тілей отырып, «Қазақ ұлттық аграрлық университетінде 80 жыл бойы қалыптасқан тамаша академиялық дәстүрлер бар. Оның бірі – бүгінгі бакалавр және магистратура бойынша университет бітірушілерге диплом тапсырудың салтанатты шарасы болып табы-лады. Бүгінгі шараның еліміздің ордасы, өркениеттің жүрегі, табыс пен қарқынды дамудың басты символы – Астана қаласының туған күнінде өткізілуі аграрлық саланың көшбасшы мамандарының болашағына ақ жол тілеудің нышаны. Себебі Астана тарихи аз уақыт-тардың ішінде халықаралық қауымдастық таныған әлемдегі ең жас астана, сонымен қатар өркениетті диалогтың өзіндік моделі қалыптасқан өр рухты елдің қарқынды дамуының нақ дәлелі бола білді. Бұл – сөзсіз ұлтымыздың көшбасшысы Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың салиқалы саясаты мен тарихи ерлігі. Туған еліне деген, рухы заңғар халқына деген шексіз сүйіспеншілігінің көрінісі. Қазақ ұлттық аграрлық университеті – бұл аграрлық саладағы таңдаулы жо-ғары оқу орны. Себебі 80 жылдық тарихта универ-ситет жоғары білікті мамандар даярлау орталығы ретінде толыққанды қалыптасты», – деді. Сондай-ақ шара кезінде Медеу ауданының әкімі Махамбет Байдалы, Алматы қалалық «Нұр Отан» халықтық-демо кратиялық партиясының төраға орынбасары Ақылбек Желдібаев қатысып, жастарға өз лебіздерін білдірді. Жалпы, аграрлық саланың көшбасшы мамандарын дайындайтын таңдаулы оқу ордасын биыл бакалавр бойынша 720 студент, ал магистрату-ра бойынша 129 жас өрен тәмамдады. Нақтырақ айтар болсақ, университетте ең алғаш құрылған факультет тердің бірі ветеринарлық медицина және биотех нология факультетін 160 студент және 4 ма-гис тр, ветеринарлық санитария және зоотехнология фа куль тетін 135 студент және 25 магистр, агрономия, агрохимия және өсімдік қорғау факультетін 178 студент және 23 магистр, инженерлік-техникалық факультетін 172 студент және 18 магистр, орман, жер және су ресурстары факультетін 160 студент және 11 магистр, экономика және қаржы факультетін 209 студент және 19 магистр, энергетикалық және ақпараттық жүйелер факультетін 110 бакалавр және 19 магистр аяқтады. Олардың ішінде 14 Президенттік шәкіртақы және үздік диплом иегерлері бар.

Нұрмұхаммед МАМЫРБЕКОВ

Семей қалалық жедел медициналық жәрдем стансысы дәрігерлерінің ақпарына сай, маусымның 6-сы күні жағалауда суға шомылып жүрген 32 жастағы екі азамат масадан қорғанбақ болып, аэрозоль сұйықтығын денелеріне сепкен.

Аз уақыттан соң олар өздерін жайсыз сезінеді. Іштері ауырып, құсады. «Бірақ осылай бола тұрса да, жігіттердің бірі медициналық көмектен бас тартты. Ал екіншісі орташа дәрежеде уланды деген диагнозбен токсикология бөліміне жеткізілді», – деді жедел жәрдем дәрігерлері. Ақ халаттылардың мәліметінше, аэрозоль сұйықтығы толтырылған баллон Қытайда шығарылған. Оған қоса, оның иісі ацетонға жақын. Дәрігерлер ауруханаға түскен азаматқа белгісіз заттан уланған деген диагноз қойды.

Әлем МӘДИ, Семей

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№112 (338) 8.07.2010 жыл, бейсенбіwww.alashainasy.kz 7e-mail: info@alashainasy.kz

ДОДА

? Б I Л Г I М К Е Л Г Е Н Б I Р С Џ Р А ЋБ I Л Г I М К Е Л Г Е Н Б I Р С Џ Р А Ћ

Қыздарымыз клубтық Азия чемпионатында – екінші«Уимболдон» кубогы – ҚазақстандаЖақында радиодан жерлесіміз Ярослава Шведованың ірі турнирлердің бірінде жеңімпаз атанғанын

естіп қалдым. Қазақстандық теннисшілер ірі турнир емес, қарапайым доданың өзін әрең жеңуші еді. Сонда Шведова қай додада жеңімпаз атанды?

Тимур БИЖЕНОВ, Алматы қаласы

«Үлкен дулыға» додаларының аясына кіретін «Уимболдон» турниріне қатысқан жерлесіміз жұптасып өнер көрсетуде АҚШ теннисшісі Вания Кингпен дуэт құрап, турнир жеңімпазы атанды. Жартылай финалда америкалық Лиза Хубер және Бетани Маттек Сандз жұбын 6:4, 6:4 есебімен жеңген Кинг/Шведова дуэті финалда ресейлік Вера Звонарева және Елена Веснина жұбымен кездесті. Алайда ресейліктер де жеңімпаздарға тосқауыл бола алмай, екі сеттің қорытындысы бойынша, 6:7, 2:6 есебімен жеңіліп қалды. Сөйтіп, АҚШ теннисшісі Вания Кингті жанына серік

еткен Ярослава турнир жеңімпазы атанды.Айта кетейік, Ваня Кинг пен Ярослава Шведова бұл

додаға іріктелмеген теннисшілер ретінде қатысқан болатын. Ал турнир тарихына көз жүгіртер болсақ, «Уимболдонның» жұптық сынында 35 жыл бойы іріктелмеген теннисшілер жұбы жеңімпаз атанбаған екен. Шведованың өзіне келер болсақ, турнирден кейін журналистерге сұхбат берген ол бұл жеңісін Қазақстан халқына, Елбасыға және елордамыз Астананың туған күніне тарту ететінін айтты.

ГРЕК-РИМ КҮРЕСІВЕЛОСПОРТЕУРОПА ЛИГАСЫ

Оралда халық ойындары басталды

150 мың долларлық дода

Естеріңізге сала кетейік, өз алаңдарында өт кен алғашқы ойындарында еліміздің қос клубы да қарсыластарынан 1:2 есе бі-мен жеңіліп қалған болатын. Бір қызығы, екі командамыз да ойын барысында жеңіп жат қан. Алайда, өкінішке қарай, же ңіс ті есепті ұстап тұра алмай, қақпаларына екі гол жіберіп алған. Енді, міне, сол ол қы-лық тың орнын толтыру үшін «Тобыл» мен «Шах тер» бүгін қарсыластарынан есе қай-таруға тырысады. Дегенмен қазақстандық клуб тардың жеңісіне ешкім сенбейтін се-кіл ді. Тіпті осы ойындарға ставка қабылдап отыр ған букмекерлік кеңселердің өздері де жерлестеріміздің коэффициентін жо ға-ры етіп көрсетіпті. Мәселен, қостанай лық-тар дың жеңісіне ставка 3,15 көрсеткішімен қа былданып жатқан болса, «Зринскидің» жеңісіне 2,2 көрсеткішімен қабылданып жа тыр. Ал «Шахтердің» коэффициенті тіп-ті жоғары. Яғни қарағандылықтардың же-ңі сіне – 7,4, «Рухтың» жеңісіне 1,47 көр-сет кі шімен ставка қабылдануда.

Қостанайдың «Тобылы» Сараевоға Мәс кеу арқылы 5 шілде күні таңертең ат-тан ған болса, «Шахтер» Польшаның Хо-жув қаласына шілденің 6-сы күні ұшты. Қа зақ стандық футболсүйер қауымның өкі нішіне қарай, бұл ойындардың те ле-тран сляцияларын ешбір отандық телеарна көр сетпейді.

Тақырыбымызға орай айта кетейік, Чем пиондар лигасында Қазақстанның на-мысын қорғайтын ел чемпионы «Ақтөбе» бұл сынға дайындықты Мәскеуде өткізіп жа тыр. Владимир Мұқановтың командасы бі рінші ойынын 15 шілдеде Ақтөбеде Гру-зия чемпионы «Олимпиге» қарсы өт кі-зеді. Тимур КАМАШЕВ, «Хабар» телеарнасы спорт бағдарламаларының продюсері:

– Еурокубоктық додалардан коман-да ла рымыздың өз алаңында өткізетін бар лық ойындарын көрсетуге ты ры са-мыз. Алайда сырт алаңында өткізетін ойын дарын көрсете алмаймыз. Өкі-нішке қарай, біздің барлық бюд же ті-міз ді футболдан әлем чемпионаты со-рып алды.

Әзиз ЖҰМАДІЛ

Бүгін еліміздің «Тобыл» және «Шахтер» футбол командалары Еуропа лигасының бірінші іріктеу кезеңдерінің аясындағы қарымта кездесулерін өткізеді.

БҰҚ

АРА

ЛЫ

Қ С

ПО

РТ

ВОЛ

ЕЙБО

Л

Дегенмен «Тур де Франс» турнирінің биыл әдеттегіден де қызық әрі тартысты басталғанын айта кетуіміз керек. Бірінші кезеңдегі спортшыларды сөреден жеке-же ке жіберу жарысында «Саксо банктың» швейцариялық саңлағы Фабиано Кан-челарраға ешкім тең келмеді. Ал екінші кезең көптеген велошабандоздардың құ-ла уымен есте қалды. Олардың ішінде «Ас-та на» саңлақтары да бар. Атап айтар бол-сақ, Альберто Контадор, Александр Ви но-ку ров, Хесус Эрнандес, Паоло Тиралонго, Мак сим Иглинский сынды вело ша бан-доз дарымыз бір-екі мәрте құлап шықты. Жа рысқа қатысушылар мұның себебін ұйым дастырушылардың жарыс мар шру-ты на өте қолайсыз жолдарды қосып қой-ға нымен түсіндірді. Нәтижесінде, бұған на разылық білдірген велошабандоздар екін ші кезеңде жеңімпаздыққа таласуды жөн көрген жоқ. Алдыға «Квик Стип» ко-ман дасының өкілі Сильвен Шаванельді ұза тып жіберіп, қалғандары мәре сызығын бір ге қиды.

Велобәйгелердің төресі саналатын «Тур де Франс» көпкүндігінің өзі футболдан әлем чемпионатының көлеңкесінде қалып қойған секілді. Үш турдың артта қалғанына қарамастан, бұл турнирге спортсүйер қауымның қызығушылығы әлі арта қойған жоқ.

Контадор мәре сызығын 81-інші болып қиды

Есе қайтара аламыз ба?

Биылғы ІV Халықтық спорт ойын да-рының ақтық додасы Оралда өтуде. Жа-рыс біткенді жоғары деңгейде өткізе бі-летін оралдықтар бұл жолы да сол дәс түр-ден жаңылған жоқ. Атоян стадионында Ха лықтық спорт ойындарының ашылу сал танаты өте әсерлі өтті. Өз спортшыларын қол дауға келген облыстық спорт бас шы-лары стадионға өз командаларын бастап шықты. Алайда Алматы, Ақтөбе, Шығыс Қазақстан, Жамбыл және Қызылорда об-лыс тарының басшылары ғана келді. Қал-ған дарына халықтық спорт ойындары ке-рек емес секілді.

Салтанатты шеруді Әбілсейіт Айханов бастаған спорт ардагерлері бастап шықты. Одан кейін сап құрап әр облыстың құрама командалары шықты. Ал осы ірі доданың алауын жағу құрметіне самбодан екі дүркін әлем чемпионы Ерболат Бай-батыров ие болды. Батысқазақстандық спортшыларды әлем чемпионы Қоныс Жетпісов бастап шықты. Ең соңында ашы-лу салтанаты концерттік шараға ұласып, от шашумен аяқ талды.

Халықтық спорт ойындары бағ дар ла-ма сының аясында қол күресі, самбо жә не қазақ күресінен жеңімпаздар анық тал ды. Төл күресімізде қызылордалықтар ко ман-далық есепте бірінші орын алса, сам бода оралдықтарға тең келер ешкім болмады. 52 келі салмақ дәрежесінде чемпион атан ған Медет Оңдағановтың шеберлігіне жи налған жұртшылық ри за шы лықпен қол соқты. Оралдағы халық ойын дары туралы толық мәліметті га зе ті міздің алдағы са-нын да жариялайтын бо ла мыз.

Телжан КҮДЕРОВ

Ерлер мен әйелдер арасында үздік ко-манданы анықтайтын бұл турнирге ер лер-ден Ресейдің «Локомотив-Изумруд» клу-бы, Иран мен Тунис құрамалары және Қа-зақстанның қос құрамасы қатысуда. Ал әйелдер арасындағы додаға Қытайдың «Джиангсу» клубы, Украина құрамасы және Қазақстанның қос құрамасы сынға тү суде. Доданың бірінші күнінде ерлер арасындағы сында Қазақстан-1 – Қазақ-стан-2 командалары кездесіп, алғаш қы-лары 3:0 (25:11, 25:22, 25:23) есебімен жең се, Иран құрамасы тунистіктерден ба-сым түсті. Есеп – 3:0 (25:20, 25:21, 25:18).

Әйелдер арасындағы сынның бірінші күнінде де Қазақстан-1 – Қазақстан- 2 ко-ман далары кездесіп, мұнда да жеңіске негізгі құрама қол жеткізді. Есеп – 3:0 (27:25, 25:19, 25:21). Сондай-ақ өзде рі-нің алғашқы жеңісіне Қытайдың «Джиангсу» командасы да қол жеткізді. Ук раина құрамасымен кездескен Ұлы Жі-бек елінің өкілдері 3:0 (25:15, 25:16, 25:22) есебімен басым түсті.

Негізі, бұл турнирге Алжир құрамасы да қатысуы керек болатын. Алайда қолы-мыз да бар бейресми ақпаратқа сүйенсек, бұл елдің волейбол федерациясы спорт-шы ларының жол шығынын өтеуге қаржы та ба алмапты.

Арсен ЖАНАДІЛ

БОКС

Балуандарымыз беделімізді өсірді

Елбасы кубогында еңсеміз биік болды

Халықаралық күрес түрлері қауым дас-ты ғының жүйесіне сәйкес, Астанадағы сын командалық есепте өтті. Сегіз құрама екі топқа бөлініп, айналым жүйесі бо йын-ша жеңімпазды анықтады. Өз топтарында суы рылып шыққандар бас жүлдені са рап-қа салды. Турнирдің салтанатты ашылу рә-сі міне келген құрметті қонақтар арасында аты әлемге әйгілі балуандар көп болды. Со лардың бірегейі – үш дүркін Олимпиада чем пионы Александр Карелин.

Турнирдің жоғары деңгейде өтуіне елі-міз дің ҚР Туризм және спорт министрлігінің Спорт комитеті мен ҚР күрес түрлері фе-де рациясы мұрындық болды. Ұлттық құ-рама балуандарының шеберлігін арттыру мақ сатында өткен бұл дүбірлі додада қазақ балуандары екі құрамада өнер көр-сетті. Әрі турнирге қатысушы сегіз ко ман-даның барлығы жүлде қоры 100 000 АҚШ долларын құрайтын сыйақыны бөліп алды.

Сонымен, Қазақстан Республикасы Пре зидентінің жүлдесін сарапқа салған сегіз құрамаға тоқтала кетейік. «А» тобында Қазақстан-1, Ресей, Өзбекстан және Әзірбайжан құрамалары белдессе, «В» тобында Түркия, Қырғызстан, Беларусь және Қазақстан-2 командалары тер төкті. «А» тобында Қазақстан-1 құрамасы ал-ды мен өзбектерді 6:1 есебімен тізе бүк тір-се, одан соң әзірбайжандықтарды да дәл осындай нәтижемен жеңді. Тіпті Ресей құ-ра масымен өткен соңғы топтық белдесуде де жерлестеріміз бір салмақ дәрежесінде

Қазақ боксшылары он бір салмақ дә-ре жесінің тоғызында финалға шықты. Оның екеуінде бас жүлдені өзара са-рапқа сал ды. 48 келіде Біржан Жақыпов пен Ілияс Сүлейменов қолғап түйістірді. Осы дан бес ай бұрын Астанада өткен ел чем пио натының финалында да екеуі кездесіп, ұпай санымен Сүлейменов же-ңіс ке жеткен еді. Бұл жолы Біржан есе қайтаруға ты рысып, қарсыласының бір-де-бір соққысын өзіне дарытпай, айқын басымдылықпен үс темдік танытты. 51 келідегі Қазақстанның бі рінші нөмірлі боксшысы Мирас Жақыпов Моң ғо лия-ның бағына біткен айтулы бокс шы ла-рының бірі, әлем чемпионы Пу рев дордж Сердамбамен айқасты. Азулы қар сы-ласынан тайсалмай, жерлесіміз жеңіс то йын тойлап, жергілікті жанкүйерлерді бір желпінтті.

54 келіде Жапониядан келген Ката-суаки Суса бірінші орын алды. Халы қа-ралық тур нирдің құрметті қонағы болған АІВА пре зиденті Чин Ко Ву мырза «Бүгінгі таңда Азияда бокс жоғары қарқынмен дамып ке леді. Соның айқын бір дәлелі – жапон бокс шысының топ жаруы. Менің білуімше, бұл – жапондық тар дың ірі тур нирдегі ал ғаш қы алтыны. Қазақстан Пре зиденті ку бо гы жолындағы жекпе-жектердің қа ты су шыларына қарап, турнир деңгейінің жо ғары екен дігін аңғаруға болады», – де ді Ву мырза турнирдің жабылу сал та на ты нан кейін.

«Қазақ елі қандай дәрежелі сын бол-сын аса жоғары деңгейде ұйымдастырып, өт кізе алатындығын дәлелдеді. Сон дық-

сын асыра алмай, қос команда арасындағы есеп тағы да теңесті. 84 келіде Алхозур Оз диев жерлестерімізді жеңіске бастаса, 96 келі салмақтағы Марғұлан Әсембеков Тимофей Зейченкоға еш қарсылық көрсете алмады. Осылайша бас жүлдеге тігілген 50 000 АҚШ доллары көлеміндегі сыйақы қай құ рамаға бұйыратындығын ауыр сал-мақтағы балуандардың анықтауына тура кел ді. Абырой болғанда, Нұрмахан Ті нә-лиев өз қарсыласын жеңіп, Қазақстан-1 ко мандасы турнирдің бас жүлдесіне ие болды.

тан ал дағы уақытта да АІВА тарапынан мәр тебелі турнирлерді өткізу құқығына ие бо лады», – деп өзінің жоғары бағасын беріп кетті.

57 келі салмақта жерлесіміз Мәди Шолақовтың мерейі үстем болса, бұдан кейінгі салмақтарда украиналық Василий Ломаченко (60 келі) мен ресейлік Алек-сан др Беспутин (64 келі) топ жарды. Олим пиада чемпионы жерлесіміз Айдар Әмір зақовтан басым түссе, орыс бокс-шы сы қандасымыз Мерей Ақшаловты ұтты.

Жиналған жұрт 69 келі салмақтағы финалдық жұпты асыға күтті. Өйткені ше шу ші кездесуде екі дүркін әлем чем-пионы Се рік Сәпиев пен ресейлік Алек-сандр Клин ков айқасқан-ды. Спорттық бабына қайта еніп келе жатқан Серікке жиналған жұрт үлкен сенім артып, оның өнерінен ләззат алуды күткені жасырын емес. Серік сол сенімді ақтады. Жан-күйер лердің айызын қандырып, қарсы-ла сын соққы ның астына алды. Өз өне-ріне жиналған жұртты тәнті етті. Айқын басымдылықпен жеңіске жетті. Жартылай финалда өзінің командалас әріптесі Рустам Сыбаевты таза ұтып (айқын ба-сым дықпен тізер летіп), ел біріншілігінде жіберген есесін есе леп қайтарғандығын айта кеткен жөн болар.

75 келіде Нұрдәулет Жарманов, аса ауыр салмақта Иван Дычко сынды жер-лес теріміз жеңіс тұғырының ең биік са-тысына көтерілсе, 81 келіде кубалық Иорсабанис Дувергель, ал 91 келіде украиналық Александр Усик алтын ме-даль еншіледі.

Турнир қорытындысы бойынша, Мыр за ғали Айтжанов пен Серік Сәпиев үздік бап кер және үздік боксшы деп танылды. Баркер кубогының иегері Василий Ломаченко да тарту-таралғысыз қалған жоқ. Сонымен қатар жеңімпаздар мен жүлдегерлерге қомақты ақшалай сый лық та быс етілді.

Халықтық спорт ойындары 1998 жылдан бері өткізіліп келеді. Алғаш рет Астана қаласында өткізілген болатын. Ең қызығы, төрт жылда бір рет өтетін кешенді додада кәсіпқой спортшылар емес, салауатты өмір салтын серік еткендер өнер көрсетеді. Бұл күндері Алматының

Балуан Шолақ атындағы спорт сарайында волейболдан халықаралық Президент кубогы додасы өтіп жатыр. Жүлде қоры 150 мың АҚШ долларын құраған бұл турнирге Қазақстаннан бөлек бес елдің командалары келді.

Телжан КҮДЕРОВ

Телжан КҮДЕРОВ

Астанада грек-рим күресінен командалық есепте Қазақстан Республикасы Президентінің кубогы жолындағы халықаралық турнир өтіп, жеті команда балуандары боз кілемде тер төкті.

Астанада бокстан ҚР Президенті кубогы үшін ұйымдастырылған халықаралық турнир аяқталды.

ғана қарсыластарынан ұтылып қалды. Ал «В» тобындағы кездесулер өте шиеленісті өтті. Белорустар түріктерді 4:3 есебімен, ал қырғыздарды 7:0 есебімен таза ұтып, тек біздің Қазақстан-2 командасынан 3:4 есебімен жеңіліп қалды. Алайда біздің екінші командамыз түріктерден дәл осын-дай есеппен ұтылып қалды да (3:4), ұпай са ны бойынша финалға Беларусь құ ра-масы шығып кетті.

Қазақстан-1 және Беларусь құрама-лары арасындағы финалдық кездесу өте шиеленісті басталды. 55 келідегі Мәди

Жарболов өз қарсыласы Иван Хушовқа есе жіберіп алды. Алайда 60 келідегі ұлттық құрама үздігі Нұрбақыт Теңізбаев Дмитрий Аленскиді жеңіп, таразы басын теңестірді. Жалпы, Нұрбақыт осы турнирде өткізген белдесулерінің барлығында да айқын басымдылықпен жеңіске жетті.

66 келідегі Айбек Еңсеханов та өз басымдылығын байқатып, мерейімізді өсіріп тастаған. Бірақ Қазақ елі үміт артқан Роман Мелешин әлем және Еуропа чем-пионаттарында жүлдеге ілінген тәжірибелі қар сыласы Александр Кикеневтен ай ла-

ФИНАЛДЫҚ НӘТИЖЕЛЕР:48 келі: Біржан Жақыпов (Қазақстан-2) – Ілияс Сүлейменов (Қазақстан-1) – 7:051 келі: Мирас Жақыпов (Қазақстан-1) – Пуревдорж Серданба (Моңғолия) – 12:554 келі: Суса Кацуаки (Жапония) – Вислан Далхайев (Ресей) – 4:257 келі: Мәди Шолақов (Қазақстан-4) – Зинат Жандыбаев (Ресей-2) – 6:060 келі: Василий Ломаченко (Украина) – Айдар Әмірзақов (Қазақстан-3) – 5:0

64 келі: Александр Беспутин (Ресей) – Мерей Ақшалов (Қазақстан-4) – 11:469 келі: Серік Сәпиев (Қазақстан-1) – Александр Клинков (Ресей) – 13:175 келі: Нұрдәулет Жарманов (Қазақстан-2) – Данабек Сужанов (Қазақстан-1) – 5:181 келі: Иросбанес Дувергель (Куба) – Азамат Белгібаев (Қазақстан-4) – 9:391 келі: Александр Усик (Украина) – Линиер Уникперо Жастин (Куба) – 7:2+91 келі: Иван Дычко (Қазақстан-1) – Саунар Хоссун (Сирия) – 1:0

Бұл додаға Қазақстан ұлттық құрамасы елі міз дің өткен маусымдағы чемпионы «Же-тісу» клу бы атынан қатысқан болатын. Себебі ол клуб тық Азия чемпионаты ғой. Әрі біздің қыз да рымыз ғана емес, «Сарықұр лық тың» бас қа да елдерінің арулары жыл да дәл осылай істейді.

«Жетісу» ширек финалда Тайпэй қыздарын 3:1 (25:12, 25:20, 20:25, 25:12) есебімен

жолынан тайдырды. Содан соң жартылай финалда Жапонияның «Марвелус» клубымен болған тартысты матчта да 3:1 (19:25, 30:28, 25:23, 25:21) есебімен жеңіске жетіп, фи нал-ға шықты. Ақтық матчта жергілікті «Фе дер-брау» (Таиланд) клубымен кездесіп, 1:3 (25:21, 23:25, 11:25, 24:26) есебімен ұтылып қал ды. Сөйтіп, биылғы клубтық Азия чем пио-на тында күміспен күптелді.

Индонезияда волейболдан әйелдер арасындағы клубтық Азия чемпионаты аяқталуы керек еді. Бірнеше күн демалыс болғандықтан ба, осы әуедоп додасында қыздарымыздың нешінші орын алғандығын біле алмадым. «Ширек финалға шықты» деп жазып едіңіздер, енді содан кейінгі ойындарына тоқтала кетсеңіздер екен.

Мейрамгүл БАЙТУЛАҚОВА, Алматы облысы

Қыздарымыздың екеуі осы турнирдің үздік ойын шысы болып танылды. Атап айт-қанда, Ко рина Ищимцева «ең үздік доп қо су-шы», ал Оль га Дробышевская «ең үздік тос-қа уыл қою шы» ойыншылар болып танылып, ар найы сый лықтар алды.

Ал әйелдер арасындағы 2010 жылғы клубтық Азия чемпионатының қоры тын-дысына ке лер болсақ, бірнеше күнге созылған ойын дар дың қорытындысы бойынша әр елдің чем пион дары мына тізім бойынша сап түзей ор на ласты:

Таиланд, Қазақстан, Жапония, Қытай, Сол түс тік Корея, Тайпэй, Вьетнам, Иран, Оң-түс тік Ко рея, Индонезия.

Үшінші кезеңде «Астана» саңлақ та ры-ның бірі жеңімпаз атанатын шығар деп топ шылағанбыз. Өйткені бұл күн тура Ас-тана күніне сәйкес келген. Оның алдында көп шілік мамандар да Альберто Контадор не месе оның командаластарының бірі көм беге бірінші болып жетеді деп сенген. Алай да «Астана» саңлақтары Астананың ту ған күніне сыйлық жасай алмай, жер шұ қып қалды. Нақтырақ айтар болсақ, жер лестеріміздің ең алды болған Максим Иглинский көшбасшыдан 4 минутқа қалып қойып, 59-орыннан көрінген болса, басты үмітіміз Альберто Контадор 81-орынға тұрақтады. Ал бұл кезеңде «Сер-вело» командасының спринтері Том Ху-шо вд жеңіске жетті.

P.S. Голландияның Ротердам қаласынан бастау алған «Тур де Франс» бәйгесі Бельгия жерін басып өтіп, Франция жеріне табан тіреді. Енді қалған кезеңдердің барлығы Франция жерінде өтеді.

РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ

№112 (338) 8.07.2010 жыл, бейсенбі www.alashainasy.kz8 e-mail: info@alashainasy.kz

ДУМАН№112 (338) 8.07.2010 жыл, бейсенбі www.alashainasy.kz8 РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ АҚПАРАТТЫҚ ГАЗЕТ e-mail: info@alashainasy.kz

Кезе

кшi

реда

ктор

– Қ

ұбаш

МЕҢ

ДІҒ

АЛ

И

Респ

убли

калы

ққо

ғам

ды

қ-са

яси

ақ

пара

тты

қ га

зет

Бас

ред

акто

р –

Сер

iк Ж

АН

БО

ЛА

Т

Мұр

атқа

ли Д

ҮЙ

СЕН

БА

ЕВ

Бас

реда

ктор

дың

бiрi

ншi о

рынб

асар

ы

Мақ

сат

ӘД

IЛХ

АН

Ба

с ре

дакт

орды

ң ор

ынб

асар

ы

Айд

ын

ҚА

БА –

жау

апты

хат

шы

Талғ

ат К

IРШ

IБА

ЕВ –

ж

ауап

ты х

атш

ыны

ң ор

ынб

асар

ы

Нұр

лыба

й И

ТЕК

БАЕВ

–

тех.

реда

ктор

Күл

әш Н

АҚ

ЫП

ОВА

–

аға

корр

екто

р, т

ел.:

388-

80-7

6

Газе

т 2

00

8 ж

ылд

ың

17

қар

ашас

ынд

а Қ

Р М

әден

иет

жән

е ақ

пара

т

мин

истр

лiгi

нде

тiрк

елiп

, бұ

қара

лық

ақпа

рат

құра

лын

есеп

ке қ

ою

тура

лы №

96

50

-Г к

уәлi

гi б

ерiл

ген.

Реда

кция

авт

орла

р м

ақал

асы

мен

жар

нам

а м

азм

ұны

на ж

ауап

бе

рмей

дi.

Авт

орла

р қо

лжаз

басы

өңд

елм

ейдi

жән

е ке

рi қ

айта

рылм

айды

.К

өлем

i ек

i ко

мпь

юте

рлiк

бет

тен

(14

кег

ль)

асат

ын

мат

ериа

лдар

қа

былд

анба

йды

.«А

лаш

айн

асы

нда»

жар

ияла

нған

мат

ериа

лдар

мен

сур

етте

рдi

көш

iрiп

нем

есе

өңде

п ба

су ү

шiн

ред

акци

яны

ң ж

азба

ша

рұқс

аты

ал

ыны

п, га

зетк

е сi

лтем

е ж

асал

уы м

iнде

ттi.

Құр

ылт

айш

ысы

жән

е м

енш

iк

иес

i – «

ТОЛ

ҒАУ

» Ж

ШС

Ди

рект

ор –

А

лекс

анд

р Ф

или

мон

ови

ч А

Н

Тара

ту қ

ызм

етi

тел.

: 8 (7

27) 3

88-8

0-88

Жар

нам

а бө

лім

іте

л.: 8

(727

) 388

-81-

00

Алма

ты қ

алас

ы «Д

әуiр

» РП

БК Ж

ШС

Қалд

аяқо

в кө

шес

i, 17

-үй.

Тел.

: 8 (7

27) 2

73-1

2-04

, 273

-12-

54Та

псыр

ыс –

№97

6

Аста

на қ

алас

ы «А

стан

а-По

лигр

афия

»,Бр

усил

овск

ий к

өшес

i, 87

-үй.

Тел.

: 8 (7

172)

37-

05-5

9Та

псыр

ыс –

№95

5

Шым

кент

қал

асы

«Оңт

үстiк

пол

игра

фия

» ба

спал

ар үй

i» Ж

ШС

Байт

ұрсы

нұлы

көш

есi,

18-ү

й. Те

л.: 8

(725

2) 3

0-03

-30,

30-

03-3

1Та

псыр

ыс –

№71

18

Баға

сы к

елiс

iмдi

Тара

лым

ы –

10

000

дан

аГа

зет с

ейсе

нбi,

сәрс

енбi

, бей

сенб

i, ж

ұма,

сенб

i күн

дерi

шығ

ады.

«Ала

ш а

йнас

ы» га

зетiн

е жаз

ылу и

ндек

сi: 6

4259

Реда

кция

ның

меке

нжай

ы:

Алма

ты қ

алас

ы,05

0051

, Бег

алин

көш

есі,

148

аТе

леф

он: 8

(727

)388

-80-

60, ф

акс:

8(7

27)3

88-8

0-61

e-m

ail: i

nfo@

alas

hain

asy.

kz

БҮГІН:

Шығуы Ұзақтығы Батуы 05:20 15.14 20:34 � �

ЖҰЛДЫЗ-ЖОРАМАЛ

СІЗ ЕСТІДІҢІЗ БЕ?

Оңтүстік Африка Республикасында ұрған сайын электр қуатын өндіретін футбол добы сынақтан өткізілді. Ғалымдардың айтуынша, бірегей спорт құралының жұмысы қалта шамының механизміне ұқсас.

Лондонда хан ша йым Диа-на ның шашы нан әзірленген қайнатпа көрмеге қойылды. Тосаптың бір құтысы бес фунт (сегіз доллардың шамасы) тұрады.

Футбол добы қуат көзі бола алады

Sky News агенттігінің хабар-лауынша, тосап әйгілі ханшайымның шашы ғана емес, джин, сүт және қант қо сы лып қайнатылған. Идея-ның авторы, суретші Сэм Бомпастың айтуынша, бұл – әрі тағам, әрі өнер туындысы. Бомпас Диананың бір жұлым шашын eBay бәссаудасы арқылы 10 долларға сатып алған. Лондонда ашылған бірегей көрмеде сондай-ақ Хеопс пирамидасының құмы қосылған джем де болды.

«Тосап – ең қарабайыр, дөрекілеу өнім, біз оны сюрреалистік өнер туындысына айналдыруды ұйғар-дық», – дейді Бомпас.

Футбол добының ішіне ма г-ни ті бар катушка орналасты-рылған. Соққы кезінде магниттің әрекеті нен катушкада электр тогы түзіле ді. Оның әсерінен катушкаға жал ған ған конденсатор заряд-талады. Бұ дан ары өнертап қыш-тардың қия лына қарай түрлі

құрыл ғы лар ды жалғауға болады. Мәселен, адап тердің көмегімен допты шам ға немесе ұялы теле-фон ға қосып зарядтау әбден мүм-кін. Ғалымдар тіпті мұны кедей елдер тұрғын да рының қуат көзі ретінде пайда лануға болатынын да айтып от ыр.

Бір үйде кішкентай тотықұс бар екен. Сол аяқастынан жоқ боп кетеді. Шешесі бала сы-на:

– Балам, біздің тотықұс қайда жоғалып кеткен?

– Білмеймін, өткенде үйде шаң сорып жүр генімде бар еді ғой.

***Екі жұлдыздың әңгімесі нен:– Алла Пугачеваның «Миллион, миллион алых роз,Из окна, из окна видиш ты» деген әні өті-

рік қой.– Соншама гүл жинау мүм кін емес дейсің

бе?– Жоқ, үйде соншама үлкен терезе

болмайды ғой...***

Оқушылар «Егер мен бас тық болсам...» деген тақырып қа шығарма жазу үстінде. Мұ ғалім:

– Қарабаев, сен неге жаз бай отырсың?– Хатшы қызды күтіп отыр мын...

***Сабақ үстінде мұғалім:– Егер шалбарыңның бір қалтасында 500

теңге, бір қалтасында 100 теңге тұрса не бола-ды?

– Бұл әкемнің шалбарын киіп алғанды-ғым болады.

Әзіл-шыны аралас

Айм

ақта

ғы т

iлш

iлер

:Ат

ыра

у –

Нар

ғыз

ҒАБД

УЛЛ

ИН

А, т

ел.:

8702

587

6587

Қар

аған

ды –

Сер

iк С

АҒЫ

НТА

Й, т

ел.:

8777

390

9779

Қос

тана

й –

Алм

агүл

СҰЛ

ТАН

ОВА

, тел

.: 87

7740

6790

3

Қы

зылж

ар –

Ерб

ақы

т А

МА

НТА

Й, т

ел.:

8 70

5441

8255

Қы

зыло

рда

– Ә

ділж

ан Ү

МБЕ

Т, те

л.: 8

7777

0544

66

Өск

емен

– Е

лмей

ір А

ХМ

ЕД, т

ел.:

8777

5797

090

Шы

мке

нт –

Шад

ияр

МО

ЛД

АБЕ

К, т

ел.:

8705

987

7799

Аст

ана

бюро

сы:

Мек

енж

айы

: Сей

фул

лин

көш

есi,

31, о

фис

215

Тел.

: 8 (7

172)

54-

27-3

1E-

mai

l: aa

_as

tana

@m

ail.r

uАй

бын

ШАҒ

АЛАҚ

ОВ

– (А

стан

а бю

росы

ның

жет

екш

iсi)

Мұр

ат А

ЛМАС

БЕКҰ

ЛЫ –

тiлш

iСа

лтан

СӘ

КЕН

– тi

лшi

Бүрк

iт Н

ҰРАС

ЫЛ

– тiл

шi

БсЖмСбЖкДсСсСрБс

ЖмСбЖкДсСсСрБс

ЖмСнЖкДсСсСрБс

ЖмСнЖкДсСсСрБс

ЖмСн

ШІЛДЕ

123456789

10111213141516171819202122232425262728293031

Диана ханшайымның шашынан тосап қайнатылды

Ауа райы

Бөл

iм р

едак

торл

ары

:Қ

ұбаш

МЕҢ

ДIҒ

АЛ

ИЕВ

– с

аяси

бю

ро, т

ел.:

388-

80-7

2Бе

рiк

ӘШ

IМО

В –

нар

ық,

тел

.: 38

8-80

-69

Қал

дар

КӨ

МЕК

БАЕВ

– қ

оғам

, тел

.: 38

8-80

-65

Алм

ат И

СӘ

ДIЛ

– ө

ркен

иет,

тел.

: 388

-80-

64Н

ұрға

зы С

АС

АЕВ

– д

ода

(спо

рт),

тел

.: 38

8-80

-74

Бола

тбек

МҰ

ХТА

РОВ

– ж

аңал

ықт

ар, т

ел.:

388-

80-6

8Д

арха

н БЕ

ЙС

ЕНБЕ

КҰ

ЛЫ

– м

енш

iктi

тi

лшiл

ер қ

осы

ны, т

ел.:

388-

80-6

2

Шілденің 8-іАлаштың атаулы күні• Осыдан бір жыл бұрын (2009 ж.) Павлодар облысының Ақсу қала-сында салтанатты жағдайда Қазақстан Ғылым академиясының тұңғыш президенті Қаныш Сәтбаевқа ескерткіш ашылды.Туған күн иелеріОшат Рахымов (1939) – актер, Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі;Раиса Полищук (1946) – Мәжіліс депутаты;Хайыржан Тақуов (1947) – «Нұр Отан» партиясының Астана қалалық филиалы партиялық бақылау комиссиясының төрағасы;Жұмаділ Байгүншеков (1947) – техника ғылымының докторы, профессор, академик;Еренғайып Омаров (1948) – «Қайнар» университетінің ректоры, профессор, академик;Икрам Адырбеков (1950) – Қазақстанның Қытайдағы Төтенше және өкілетті елшісі, экономика ғылымының докторы, академик;Жансейіт Түймебаев (1958) – білім және ғылым министрі;Қазбек Әпсалықов (1960) – Радиациялық және экологиялық ғылыми-зерттеу институтының директоры, медицина ғылымының докторы, профессор;Алмаз Асенов (1969) – Қорғаныс министрлігінің департамент бастығы, полковник;Қуандық Есбергенов (1970) – Қостанай облысы Жетіқара ауданының әкімі;Талғат Құрманбаев (1979) – «ҚазМұнайГаз» ҰК директорлар кеңесі хатшылығының жетекшісі;Ерлан Артықбаев (1979) – «Центр-Азия-проект» ЖШС бас директоры;Аяна Манасова (1979) – «Үкімет және Ұлттық банк жанындағы ұлттық сараптамалық орталығы» АҚ басқарма төрайымы.

Мерейлі күндеріңіз мерекеге ұласып, мәртебелеріңіз арта берсін!

«Алаш айнасы»

Белгілі есімнің белгісіз сыры:ЖАНСЕЙІТ – қазақтың «жан» (рух) және арабтың «саид» (билеу ші, қожайын) сөздерінің бірігуінен құралған есім. Діни ныспы. Жалпы, араб халқы пайғамбарымыздың қызы Фати-мадан тараған ұрпақтарын Саид деп атайды. Жаңа туған сәбиге иман жүзді, мейірімді, діни сауатты болсын де ген ізгі ниетпен қойылатын есім. Ел ішінде сирек кездеседі.

ТОҚТЫ Жұмысқа деген ынта-

ңыз айтарлықтай артады. Сіз қандай да бір іс-шара-

ның ұйымдастырушысы бо-луы ңыз ғажап емес. Болашақ жетістіктеріңіздің негізін қа-лау ға мүмкіндік туып тұр. Ке ш ке достарыңызбен біраз қыды-рып қайтыңыз.

ТОРПАҚ Қаржылық мәселелер

үшін өте қолайлы күн. Сіз бүгін кез келген ақшаға

байланысты тәуекелге бел бууды керек ететін істермен батыл айналысыңыз, сәттілік серік болады. Кешкі кездесуде де жақсы әсерге бөленіп, дема ласыз.

ЕГІЗДЕР Бұл күн барлық істер

үшін қолайлы. Сіз кіріскен кез келген жұмыс қар қын-

мен жылжи бастайды. Қаржы саласында сізді сәттілік күтеді, қомақты ақша алуыңыз да мүмкін. Осы күн іскерлік және жеке қарым-қатынастар үшін де қолайлы.

ШАЯН Күн өте белсенді қа-

рым-қатынастарға толы болады. Кейінге қалдыр-

май, шұғыл әрекетті қа жет ететін істерді аяқтап тас-тағаныңыз жөн. Жалпы, бүгін сіз тез шешім қабылдаумен ғана табысқа жетесіз. Кешті тек өзіңізге арнаған жөн.

АРЫСТАНЖақсы күн болғанымен,

белсенділігіңіз өзін-өзі ақ-тамайды, бос әуреленесіз.

Алайда шығармашылық қа-білетіңізді ары қарай дамыту үшін алдыңыздан жаңа мүм-кін діктер ашылады. Кешке жа-ғымды жаңалық естіп, қуануы-ңыз ықтимал.

БИКЕШ Сіз шығармашылық

салада жұмыс істейтін бол-саңыз, осы күніңіз сәтті

өтеді. Сондықтан өз мүм кін-дігіңізді жіберіп алмаңыз, сіз жаңа, қызықты жоба бастап, жемісті еңбек ете аласыз. Ма-хаб бат пен кездесу үшін осы кеш – керемет уақыт.

ТАРАЗЫ Бүгін таң атқаннан бас-

тап, өзіңізге әлдебір күш құйылып жатқандай сезіне-сіз. Күшіңізді ақылмен, дұрыс қолдана білсеңіз, бүгін көп іс-тер ді тындыра аласыз. Автокө-лік сатып алу үшін де қолайлы күн. Бүгін таза ауада көп се руе н- деңіз.

САРЫШАЯН Сізді бүгін қомақты сы-

йақы мен марапаттау күтеді. Ақшаңызды үйді жөндеуге, не болмаса жиhаз са тып алуға жұмсауға кеңес береміз. Жоғал-ған затыңыз бү гін табылуы ғажап емес. Ден сау лығыңызға көп көңіл бөл ге ніңіз жөн.

МЕРГЕН

Бүгін сіздің барлық іс те-ріңіз сәтті, сіңір ген еңбегіңіз жемісті болады, ал әріптес-теріңізбен қаты насыңыз достыққа ұласа ды. Тәжірибеден өткен әдістерді қолдансаңыз, табысқа тез жете сіз. Уақытты өте көңілді өткізе сіз.

ТАУЕШКІ Бұл күні жылдам бітіруге

болатын істермен айна лы-сыңыз. Тапқырлығыңызды осы күні қолданғаныңыз жөн. Жаңа жобаларды дамытумен қазір айналыссаңыз, кейін өзі-ңізге оңай болады. Жеке өмірі-ңізге байланысты жақсы ақ-парат аласыз.

СУҚҰЙҒЫШ Бүгін таң атқаннан бас-

тап көтеріңкі көңілде бола-сыз. Оған қоса, сізге көмек пен қолдау көрсете алатын адам мен танысуыңыз ықтимал. Кез келген бастамалар үшін, сүйік тіңізге сезімі ңізді білдіруге бү гін гі кеш әб ден қолайлы.

БАЛЫҚТАР Сіз өзіңіздің жұмысқа

деген қабілетіңіздің жоға-рылағанын сезінесіз. Бұл сізге барлық істерді оңай және тез шешуге мүмкіндік береді. Жылжымайтын мүлікке байла-нысты мәселені шешуге, қажетті құжаттарды дайындауға аса қолайлы күн.

� +21+24о � +17+19о

� +26+30о �+19+20о

� +31+34о � +23+30о

� +31+33о � +20+25о

�+39+40о �+30+35о

� +34+35о � +30+31о

�+19+21о � +13+18о

� +24+27о � +14+20о

� +18+20о � +12+16о

� +26+31о � +23+28о

� +36+40о � +31+35о

� +31+35о �+26+30о

�+21+23о � +15+20о

�+17+21о � +12+15о

� +23+25о � + 16+20о

� +33+35о �+27+30о

�+26+30о � +19+23о

�+23+25о �+14+20о

�

�

�

�

�

�