د و علوم سياسي، دوره فصلنامه سياست، مجلة 59-76 صفحات،1389 تابستان،2، شمارة40انشكده حقوق

هاي تحقيق تركيبي در علوم سياسيروش

∗ محمدرضا تخشيد

و علوم سياسي دانشگاه تهراناستاديار گروه روابط بين الملل دانشكده حقوق

مهدي متين جاويدو علوم سياسي دانشگاه تهراناي مطالعات منطقهآموختهدانش دانشكده حقوق

)31/5/88: تاريخ تصويب–9/3/88:فتتاريخ دريا(

:چكيده

و كيفي در بسياري از موارد تفاوتروش هچشمگيري هايهاي تحقيق كمي در با م دارند، اما

مي ديگربسياري از موارد و به دنبال افزايش انتقادات از روش. كنند همديگر را تكميل هاي كمي

اكيفي، امروزه شاهد افزايش تمايل به كارگيري روش جتماعي به طور هاي تحقيق تركيبي در علوم

و علوم سياسي به طور خاص هستيم بسياري از طرفداران تكثرگرايي در تالش براي پر كردن. عام

و كيفي از روششكاف بين روش ميهاي كمي تا. گيرندهاي تركيبي بهره اين نوشتار بر آن است

و تعريف روش و مدلضمن معرفي هاي كمي هاي مختلف تركيب روشهاي تحقيق تركيبي، الگوها

و ضعف اين روشكرو كيفي را ارائه و سرانجام به كاربرد ده سپس نقاط قوت ها را بررسي نمايد

ميانداز آينده اين روشو بررسي چشم .شودها در علوم سياسي پرداخته

: واژ گان كليدي

تكثرگرايي-هاي تركيبي روش- روش كيفي- روش كمي- علوم سياسي-روش تحقيق

Email: mtakhshid@ut.ac.ir 66409595: فاكس: نويسنده مسئول*: زير در همين مجله منتشر شده استتاز اين نويسنده تاكنون مقاال

"ترجمه آن"-31، شماره73، سال"و قدرتتاملي در مفاهيم سياست: و تاثير و سياست هاي نوگرايي رضاشاه اصالحاتو نفوذ روحانيون ايران و تاثير آن بر سياست خارجي اياالت"؛40، شماره77، سال"بر قدرت سياست امنيت ملي آيزنهاور

.87، زمستان4، شماره"متحده در قبال ايران

1389 تابستان،2شمارة،40 دوره، فصلنامه سياست 60

مقدمهو سپس تحقيق در علوم سياسي از آغاز شكلحوزه گيري اين رشته در اواخر قرن نوزدهم

و تبديل شدن به يك رشته و توسعه آن به امروز حوزهرشد كهي مستقل دانشگاهي تا اي بوده

به همين دليل تالش براي ايجاد يك پارادايم واحد. نظر شديد وجود داشته استدر آن اختالف

ت نابراي سازماندهي و ناكام باقي مانده استحقيق در باب سياست تاكنون هايطي دهه. تمام

كه بين اثباتي مشاجرهعلوم سياسي زير سلطه اخير، تحقيق در كه طرفدار تقليد اي بوده گرايان

و تفسير - سياست از طريق اشكال انساني كه طرفدار مطالعهگراياناز علوم طبيعي هستندو تفسيرهاي متعارض اثباتشناسيمعرفت. ند جريان داشته استتر تحقيق هستگرايانه -گرايانه

و تحليل دادههاي متفاوتي براي جمعگرايانه سبب شده كه روش در.ها اتخاذ شودآوري

و تحليل دادههاي كمي جمعگرايان از شيوهحاليكه اثبات ميآوري كنند، ها جانبداري

و تحليل دادهجمعهاي كيفي شيوهطرفدارتفسيرگرايان .(Schram 2007:1)ها هستندآوري

و روغن پنداشته شدهيپوزيت و تفسيرگرايي در علوم سياسي همچون آب اند، به ويسم

كه محققان بر اين باور بوده كه پوزيتعبارت ديگر از آنجا و تفسيرگرايي داراي منطقياند -ويسما،هاي متفاوت تحقيق هستند، بنابراين و تحقيق را رد ين دو روش امكان تركيب در يك تحليل

كه پوزيتهاسالطي. كردندمي و تفسيري اين تصور هاي متفاوت از گرايي داراي منطقويسم

و در آن محققان مختلف كه تحقيق هستند، اين باور را كه علوم سياسي رشته اي است دو پاره

مياز شيوه هند نميكنهاي مختلف تحقيق استفاده كردمي، را تقويتم همكاري كنندتوانند با

)Schram 2007:11-12(.

و هاي روش«ي خود با عنوان آنها در مقاله. اونوبوزي هم چنين نظري دارندجانسون

مي» يك پارادايم تحقيقي كه زمان آن فرا رسيده است: تحقيق تركيبي كه بيش از اظهار دارند

ويك قرن جانبداران روش و كيفي، نزاع اين امر. هاي آتشين با هم داشتند مجادلههاي كمي

كه طرفدار و نزاع در هر دو طرف، افراطيوني ظهور كنند سبب شده كه در نتيجه اين مجادله

و يا شيوهشيوه و بر اين باور بودند كه هاي تحقيق كمي محض هاي تحقيق كيفي محض بودند

هر. ممكن استها غيرتركيب اين شيوه كه گروهدوي اينبه نظر آنها هاي افراطي معتقد بودند

و اگر نه به صورت آشكار حداقل پارادايم پيشنهادي آنها مناسب ترين شيوه براي تحقيق است

مي-به صورت تلويحي از نظريه ناسازگاري و كيفي را ناممكن -داندكه تركيب روشهاي كمي

و پاراديمجانبداري مي هايي نامناسب براي دايمهاي ارائه شده از طرف مقابل را پاراكردند

.(Johnson and Onwuegbuzie 2004:3-6) كردندتحقيق معرفي مي

و كمي در بسياري از موارروش اما با هم دارند،يهاي چشمگيرد تفاوتهاي تحقيق كيفي

و روش كمي تفاوت. كننددر بسياري از موارد ديگر همديگر را تكميل مي هاي روش كيفي

61 هاي تحقيق تركيبي در علوم سياسيروش

و حتي خوانندگان تحقيق شودممكن است باعث سردرگ از اين رو الزم است. مي پژوهشگران

پژوهشگران طرفدار روش كمي اكثرتقريباً. به نقاط قوت هر دو روش ارج نهاده شود

و تأكيدشان بر اندازهي پوزيتيرويكرد و آزمون ويستي به علوم اجتماعي دارند گيري متغيرها

مفرضيه كه بر در مقابل Charmaz 2007: 4-5).(و معلولي استهاي علي بناي تبيينهاست

و و انتقادي نسبت به علوم اجتماعي دارند محققين طرفدار روش كيفي رويكردي تفسيرگرايانه

كه در جريان طبيعي حيات به بررسي دقيق مواردي و به منطق در عمل دارند تأكيد زيادي

و تفاسير موثقي ارائهاجتماعي جريان دارد، مي .Neuman 2000:122)(كنندميپردازند

پربسياري از طرف و كيفي هايكردن شكاف بين روشداران تكثرگرايي در تالش براي كمي

.(هاي تركيبي هستند از طريق به كارگيري روش (Klotz & Prakash 2008:2

ها طي كه منطقسال و باور را هايي اخير تعداد زيادي از عالمان علم سياست اين ايده

و تفسيريهاي پوزيتاوت تحقيق پارادايممتف ميويستي كه يا از گرايي، محققان را مجبور كند

به رهيافت ويستي محض استفاده كنند يا از رهيافتيهاي پوزيترهيافت و هاي تفسيري محض

ها يا به اين گروه طرفدار تركيب روش. اندديگر توجهي نداشته باشند را به چالش كشيده

كه با كاربرد روش طرفدار روشترعبارت دقيق و بر اين باورند هاي هاي تحقيق تركيبي هستند

و دقيقاي كاملتوان موضوعات خاصي را به گونهتحقيق تركيبي مي . تر مورد بررسي قرار دادتر

به روش و كتاب. هاي تحقيق تركيبي در علوم اجتماعي هستيمامروزه شاهد افزايش تمايل ها

ك و كاربرد اين روشمقاالت متعددي ها اختصاص يافته است، مؤيد اين امر استه به ترويج

)10-13:Schram 2007(.

به كارگيري روش به سوي و لفتيس هم در مورد افزايش تمايل در چين لين هاي تركيبي

و كيفي محض در علوم علوم سياسي معتقدند با افزايش انتقادات از كاربرد روش هاي كمي

هاي تركيبي با مجهز ساختن روش. اند ويژه يافتهيي تحقيق تركيبي اهميتهاسياسي، روش

به ابزارهاي روشي مختلف، كار محقق بهانمحقق و ميآنها را تسهيل نموده دهند ابعاد اجازه

مدگسترده (Chin Lin & Loftis 2005:1).نظر قراردهنداي از مسأله را

و علي در علوم سياسي هاي تحقيق تركيبي كاربرد روشافزون رغم افزايش روزبا اين حال

و دارد هر چند تمايل به كاربرد روشهمانگونه كه شرام اظهار مي هاي تركيبي در علوم سياسي

هاي تحقيقي هنوز در بخش چنين شيوه، با اين حال.هاي مرتبط در حال افزايش استرشته

و حتي مقاالت كوچكي از پروژه مي در منتشر شدههاي تحقيقاتي به. شودمجالت به كار برده

و افزايش كاربرد روش و محققاني محققان جانبدار پوزيت،هاي تركيبينظر او براي تشويق ويسم

كه مي و توان به تركيب روشجانبدار تفسيرگرايي بايد بپذيرند و كيفي پرداخت هاي كمي

1389 تابستان،2شمارة،40 دوره، فصلنامه سياست 62

و كاملاي دقيقگونهاينكه چنانچه چنين تركيبي رخ دهد به ميتر و مسائتر ل توان موضوعات

و تحليل قرار داد .)Schram2007:13-15(سياسي را مورد بررسي

و تعريف روش واين نوشتار بر آن است تا ضمن معرفي هاي تحقيق تركيبي، الگوها

ميهاي متفاوت كه امكان تركيب روشمدل و كيفي را فراهم ه كرده، كنند را ارائهاي كمي

به كاربرد آينده اين روشهااين روش ضعفونقاط قوتسپس و سرانجام در را ذكر نمايد ها

به طور خاص بپردازد به بديع بودن موضوع، الزم است پژوهش.علوم سياسي هاي با توجه

و آشنايي با اين روش و اين پژوهش صرفاً جهت معرفي ها بيشتري در اين زمينه صورت گيرد

مياي،بنابراين. صورت گرفته است در بخش اول به معرفي. باشدن مقاله شامل چهار بخش

ميروش و جامعدر بخش دوم كامل. شودهاي تحقيق تركيبي پرداخته و ترين ترين الگوها

ميهاي تركيب روشمدل و كيفي ارائه و ضعف. شودهاي كمي به نقاط قوت در بخش سوم

ميروش ببخش. شودهاي تحقيق تركيبي اشاره و پاياني هم انداز آينده بررسي چشمه كاربرد

.ها در علوم سياسي اختصاص يافته استاين روش

هاي تحقيق تركيبي معرفي روش-الفهاي تحقيق تركيبي صورت گرفته است، اما وجه از روشيهاي متعددهر چند تعريف

تها اين نكته است كه روشي اين تعريفاشتراك همه ركيب هاي تحقيق تركيبي عبارت از

و كيفي استروش از،به عنوان نمونه. هاي كمي عباس تشكري محقق دانشگاه فلوريدا كه

كه-اش با چارلز تدلي مشتركهاي تحقيق تركيبي است در مقالهترين جانبداران روشبرجسته

از الگوهاي كلي شناسي يك گونه« با عنوان- پردازان تركيبي استهترين نظريوي هم از مهم

هاي تحقيق تركيبي را چنين تعريف تحقيق مبتني بر روش»هاي تركيبيمبتني بر روشتحقيقي

كه محقق در آن در جمعتحقيق مبتني بر روش«: كندمي و هاي تركيبي، تحقيقي است آوري

و نتيجهها، تركيب يافتهتحليل داده گيري در مورد يك موضوع خاص، از هر دو رهيافت ها

و كيفي در يك مطال ميكمي Teddlie & Tashakkori(»كندعه يا طرح تحقيقاتي واحد استفاده

2006:4 (.

و ميهاي تحقيبوزي هم روش اونو جانسون هايي از دانند از شيوهق تركيبي را عبارت

طي آن محقق تكنيك كه و كيفي را با هم رهيافتها، ها، روشتحقيق و زبان كمي ها، مفاهيم

رد از ديدگاه اين دو پژوهشگر،.كندمي يا تركيب تلفيق و كم روش تحقيق تركيبي به معناي

و كمي نيست، بلكه برعكس براساس اين روش هر روشاهميت اهميت جلوه دادن هاي كيفي

و مفيد تلقي مي كمي(هاي دوگانه به عبارت ديگر هر كدام از اين روش. شونددو رهيافت مهم

و معايبي هستند)و كيفي و هدف روش تركيبي استفاده از محاسن هر دو روش داراي محاسن

63 هاي تحقيق تركيبي در علوم سياسيروش

به اعتقاد آنها اگر محوري.و به حداقل رساندن معايب آنها از طريق تركيب اين دو روش است

كه در يك رأس آن روش و در رأس مقابل آن روشترسيم كنيم هاي كيفي قرار هاي كمي

دگيرند، روش و بين اين ميو روش هاي تركيبي در ميانه محور هاي آنها ويژگي. گيرندجاي

ميهاي تحقيقديگري هم براي روش : كنند تركيبي ذكر

مي-1 دربه لحاظ فلسفي روش تركيبي را توان راه سوم يا سومين پارادايم تحقيقي

و كيفيكنار پارادايم . دانستهاي كمي

مي-2 و سيستم پراگماتيسم بهره .گيردبه لحاظ فلسفي روش تركيبي از روش

و تكيه بر بهترين شيوه-3 منطق تحقيق در اين روش بر استفاده از استقراء، قياس

. تبيين براي فهم نتايج مبتني است

و بخشي به استفاده از رهيافتروش تركيبي همچنين تالشي براي مشروعيت-4 ها

به جاي محدود كردن يا مجبور كردن محقق به روش به سؤاالت هاي چندگانه براي پاسخ

. فاده از يك روش يا رهيافت محدود استاست

و كامل-5 ميرهيافت تركيبي، جامع، تكثرگرا و به محقق اين امكان را دهد كننده است

به موضوع پژوهش Johnson and Onwuegbuzie)خود روش مناسب را برگزيند كه با توجه

2004:4-6). و لوفتيس هم روشچين ميلين بر«: كنندهاي تركيبي را اينگونه تعريف تحقيق مبتني

كه مشخصهروش و كيفيي آن استفاده از روشهاي تركيبي، تحقيقي است هاي كمي

.) (Chinlin & Loftis 2005: 4»هاستبراي تحليل داده

و كيفي در هاي تركيبي را تركيب روشتوان روشبنابراين به طور كلي مي هاي كمي

و جمعسامراحل مختلف تحقيق از مرحله مفهوم هاي دادهي تحليلها تا مرحلهآوري دادهزي

و نقاط قوت هر كدام از اين به دست آمده دانست تا از اين طريق ضمن استفاده از محاسن

به شكلي روش و اجتناب از نقاط ضعف آنها بتوان پديده واحدي را و به حداقل رساندن ها

و دقيقكامل و جنبهتر . مختلف آن را آشكار ساختهايتر مورد بررسي قرار داد

كه گفته شد روش هاي هاي تحقيق تركيبي عبارت است از تركيب روشهر چند آنگونه

و شيو به اشكال و كيفي، اما اين تركيب ميهكمي به همين دليل. گيردهاي مختلف صورت

كه جانبداران اين نوع روش ازاست مي» هايروش« ها ازتحقيق تركيبي صحبت و نه كنند

هاي تحقيق تركيبي تكثرگرايي پارادايميي بارز روش وجه مشخصه.تحقيق تركيبي» روش«

و كمي به شيوهتر تركيب روشبه عبارت دقيق.آنهاست هاي مختلف سببهاي كيفي

و مدلشكل Greene) هاي تحقيق تركيبي شده استهاي متفاوتي از روشگيري الگوها

و. (2006:98 هاي تحقيق هاي مختلف روششناسي از مدل ارائه يك گونهتشكري ضمنتدل

1389 تابستان،2شمارة،40 دوره، فصلنامه سياست 64

و مدلتركيبي عنوان مي كه اين الگوها كه هيچكنند و زياد هستند هاي تركيب آنقدر متنوع

به همه آنها بپردازدشناسي نميگونه .)Teddlie & Tashakkori 2006:1-2( تواند به طور كامل

هاي شناسي از الگوهاي مختلف روشيك گونهشود تا در بخش بعدي مقاله تالش مي

بربخش. تحقيق تركيبي ارائه شود شناسي ارائه شده از سوي گرفته از گونه عمده اين قسمت

و تشكري و ساير جانبداران اين گونه روشتدل به گفته خودشان كه در است ها هر چند

و مدلبرگيرنده كه بهترين گونههاي روش هاي تركيبي نيست، اماي تمامي الگوها شناسي است

.تاكنون ارائه شده است

و الگوهاي مختلف روش مدل-ب هاي تحقيق تركيبيهاميشناسي گونهو تشكريتدل معاي را ارائه كه مبتني بر چهار آنها با تركيب. يار استكنند

ميهاي مختلف روشمعيار مدلاين چهار ر اين چهار معيا. سازندهاي تركيبي را مشخص

:عبارتند از

بهر اساس اين معيار يعني تعداد روشب: هاي مورد استفاده در تحقيقتعداد روش-1 هاي

ميكار : توان دو گزينه را مشخص كرد برده شده در تحقيق

يك-الف و كمي در كه در آن فقط يكي از روش): تك روشي(روش كاربرد هاي كيفي

.رودتمامي مراحل تحقيق به كار مي

طي مراحل تحقيق كه در آن رهيافت): چند روشي(برد چندروش كار-ب و كيفي هاي كمي

.شودبا هم تركيب مي

مي: تعداد مراحل تحقيق-2 : توان دو گزينه را مشخص كردبر اين اساس مراحل تحقيق

ت:اي طرح تك مرحله-الف ميتحقيق طي يك مرحله صورت و اين مراحل داراي نها گيرد

.چهار قسمت است

مي:اي طرح چند مرحله-ب و مرحله مجزا صورت طي چند فاز و هر كدام از تحقيق گيرد

.اين مراحل داراي چهار قسمت است

:همانطور كه گفته شد هر مرحله داراي چهار قسمت است

. گيري، بخش نتيجههاها، بخش تحليل داده، بخش گردآوري دادهسازيخش مفهومب

اي: شكل فرآيند اجرا-3 ميبر : توان چهار گزينه را مشخص كردن اساس

ميمراحل چند: كاربرد همزمان-الف به طور موازي يا همزمان انجام .پذيردگانه تحقيق

65 هاي تحقيق تركيبي در علوم سياسيروش

دوهاي خاصي روشكه از ويژگي: كاربرد تبديلي-ب مرحله هاي تركيبي است كه خود در

به كدهاي عددي تبديپذيرد؛ در مرحله اول دادهانجام مي ميهاي كيفي ميل و توان آنها را شود

ميبه صورت كمي تحليل كرد؛ در مرحله دوم داده و به صورت كيفي درآمده توان هاي كمي

به صورت كيفي تحليل كرد .آنها را

هاي كمي هاي مراحل مختلف تحقيق روشكه در آن در تمامي قسمت: كاربرد پيچيده-ج

به كار مي اسو كيفي با هم و بسيار پيچيده .ترود

و پيچيده را مشخصميبر اين اساس:هاميزان ادغام روش-4 توان دو نوع ادغام ساده

و كيفي صورتدر ادغام پيچيده در تمامي مراحل تحقيق ادغام روش. ساخت هاي كمي

ميگيرد، اما در ادغام ساده تنها در قسمتمي .گيردهاي خاص از مراحل تحقيق ادغام صورت

و جدول زير را ارائه با تركيب اين معيارهاي چهارگانه، گونهو تشكريتدل شناسي

.كنندمي

ايچند مرحلهايتك مرحله

تك روشي

ايمدل تك روشي تك مرحله

يك-1 مدل سنتي كاربرد روش كمي در

مرحله

يك-2 مدل سنتي كاربرد روش كيفي در

مرحله

ايهاي تك روشي چند مرحلهمدل

ه-1 كاربرد يك روش در چند: مزمانتك روشي

مرحله به طور همزمان

كيفي+ كيفي

كمي+ كمي

همتك روشي چند مرحله-2 : اي پشت سر

كاربرد يك روش در چند مرحله پشت سر هم

كيفي كيفي

كمي كمي

روشهاي

تركيبي

)شبه تركيبي(ايمدل تركيبي تك مرحله

لياي تبديتك مرحله-1

:ايهاي روش تركيبي چند مرحلهمدل-الف

در: مدل تركيبي همزمان-1 كاربرد چند روش

چند مرحله به طور همزمان

كاربرد چند روش: مدل تركيبي پشت سرهم-2

در چند مرحله به طور پشت سر هم

مدل تركيبي تبديلي-3

مدل كامالً انجام شده-4

در:ايمدل شبه تركيبي چند مرحله:ب كه تنها

و تحليل دادهمرحله جمع ها تركيب صورت آوري

و شامل شبه تركيبي تبديلي استمي .گيرد

1389 تابستان،2شمارة،40 دوره، فصلنامه سياست 66

هاي تك روشي مدل

تكاين گونه مدل تكها كه شامل دو گونه مدل و مدلمرحلهروشي تكاي روشي هاي

. شودهاي تركيبي محسوب نميهاي مبتني بر روشاي است جزء مدلمرحلهچند

تك-الف در تمامي)كمي يا كيفي(در اين مدل يك روش:ايشي تك مرحلهرو طرح

و در يك مرحله به كارهايقسمت مي تحقيق ميبرده به اين شكل نشان شود اين مدل را توان

(داد )1نمودار.

تك-ب در تمامي) كمي يا كيفي(در اين مدل يك روش:ايمرحلهروشي چند طرح

و مراحل چندقسمت ميهاي تحقيق اين مدل دو شكل مختلف. رودگانه اجراي تحقيق به كار

:دارد

هاي در اين مدل يك روش در تمامي قسمت: اي همزمانطرح تك روشي چند مرحله-1

به صورت همزمان صورت مي كه به كار مختلف تحقيق ولي در دو يا چند مرحله گيرند

مي. رودمي (به اين شكل نشان دادتوان كاربرد روش كمي را به عنوان مثال )2نمودار.

67 هاي تحقيق تركيبي در علوم سياسيروش

همطرح تك روشي چند مرحله-2 در: اي پشت سر و كيفي در اين مدل يك روشي كمي

به صورت پشت سر هم صورت تمامي قسمت هاي تحقيق ولي در دو يا چند مرحله كه

ميمي به كار برده ي اول بر تنظيم مراحل مرحله دوم تأثيرنتايج مرحله. شودگيرد

)3نمودار(.گذاردمي

1389 تابستان،2شمارة،40 دوره، فصلنامه سياست 68

هاي تركيبيمدل

كه شامل دو گونه مدل روشاين نوع مدل تكها و روشمرحلههاي تركيبي هاي تركيبي اي

و تحقيق اي است، مدلچند مرحله كه در آنها از بيش از يك روش براي مطالعه هايي هستند

و مدلدر زير. شوددر مورد يك موضوع واحد استفاده مي هاي مختلفبه بررسي الگوها

ميروش :شودهاي تركيبي كه موضوع اصلي اين مقاله است، پرداخته

كه بدان مدل شبه:ايتك مرحلههاي تركيبي مدل مبتني بر روش-الف تركيبي هم اين مدل

شود، عبارت است از كاربرد بيش از يك روش در يك مرحله براي مطالعه يك پديده گفته مي

و آن ترين شكل روشاين مدل ساده.دواح و تنها يك گونه دارد هاي تحقيق تركيبي است

)4نمودار(اي تبديليعبارت است از مدل تك مرحله

69 هاي تحقيق تركيبي در علوم سياسيروش

هايي ها عبارتند از مدلاين مدل:ايهاي تركيبي چند مرحلههاي مبتني بر روش مدل-ب

عه يك پديده واحد استفاده كه در آنها بيش از يك روش تحقيق در چند مرحله براي مطال

مي. شودمي به چهار گونه مجزا تقسيم :شوداين مدل خود

در اين مدل از بيش از يك روش تحقيق در چند: اي همزمانمرحلهروش تركيبي چند-1

مي به طور همزمان صورت ميمرحله كه . شودگيرند، براي بررسي يك موضوع واحد استفاده

ميدر اين مدل يكي از مراحل به روش كمي صورت به طور به طور كامل و مرحله ديگر گيرد

و يك نتيجه كلي و در نهايت نتيجه هر كدام از اين دو مرحله ادغام شده به روش كيفي كامل

)5نمودار.(شودگرفته مي

1389 تابستان،2شمارة،40 دوره، فصلنامه سياست 70

به طور هرچند اين روش ارزش زيادي دارد اما به دليل مشكل بودن انجام چندين مرحله

ميساز مسألهت همزمان ممكن اس به تنهايي كار كنند شود، بويژه براي محققاني كه

به داليل زير مشكل. آفرين خواهد بودمشكل :ساز استبه طور كلي اين روش

دو- و جداگانه پديده واحدي را با تعداد زيادي محقق نياز است تا به طور همزمان

.روش مختلف بررسي كنند

به يك هاي تحليل همزمان داده- و تبديل نتايج آنها و سپس ادغام آنها و كيفي كمي

و نتايج امري مشكل استنتيجه واحد از يافته .ها

به هاي به دست آمده از روشممكن است داده- و هاي مختلف با هم ناسازگار باشند

و به دست دادن يك نتيجه كلي امكان .پذير نباشداين ترتيب تركيب آنها

و هزينهزمان- .بر استبر

هممرحلههاي تركيبي چندمدل مبتني بر روش-2 يك: اي پشت سر در اين مدل از بيش از

كه به صورت پشت سر هم صورت مي گيرد، براي بررسي يك روش تحقيق در چند مرحله

به يكي از روش. شودموضوع واحد استفاده مي هاي كمي يا كيفي در اين مدل مرحله اول

71 هاي تحقيق تركيبي در علوم سياسيروش

نتصورت مي و سپس به دست آمده از اين مرحله براي طرح سؤاالت، جمعگيرد آوري ايج

و تحليل دادهداده ميها كه به روشي غير از روش مرحله اول. رودها به كار مرحله بعدي

نتيجه كلي نهايي مبتني بر ادغام نتايج مراحل مختلف. گيرد نقش هدايت كننده داردصورت مي

)6نمودار.(است

مياين مدل هم محاسن زي و امكان شناسايي ابعاد مختلف يك پديده را فراهم -ادي داردو هزينه عين حال معايبي هم دارد مثل وقتسازد؛ اما در بر بودن، مشكل بودن استفاده از گير

وي اول براي هدايت مرحله دوم، مشكل بودن ادغام دادهنتايج مرحله و كيفي ....هاي كمي

هاي در اين مدل قسمت: اي تبديليبي چند مرحلههاي تركيمدل مبتني بر روش-3

ميو گردآوري دادهسازيمفهوم يكي از مراحل به روش كمي يا كيفي صورت گيرد، اما ها در

به كار رفته صورت تحليل داده به روشي برعكس روشي كه در قسمت اول اين مرحله ها

مي. گيردمي و نتايج به دست آمده با هم پذيرسپس مرحله دوم هم به همين صورت انجام د

كلادغام شده، مي يك نتيجه به دست (آيدي )7نمودار.

1389 تابستان،2شمارة،40 دوره، فصلنامه سياست 72

كه در آن از بيش نمونهاين: شدههاي تركيبي كامالً ادغاممدل مبتني بر روش-4 مدلي است

و در چند مرحله استفاده مي و منتها در اين روش تركيب روش،شوداز يك روش هاي كمي

و اين قسمتمتكيفي در تمامي قس به صورت متقابل هاي مراحل مختلف صورت گرفته ها

ميبر )8نمودار.(گذراندهم تأثير

73 هاي تحقيق تركيبي در علوم سياسيروش

و ضعف روش-ج هاي تركيبينقاط قوتو ضعف و انووبوزي نقاط قوت مي روشجانسون :كنندهاي تركيبي را چنين بيان

: نقاط قوت-الف

و روايت-1 ميواژگان، تصاوير به كار روندتوانند براي ها به اعداد .معنا دادن

مي-2 و روايتاعداد به كار روندتوانند براي تدقيق واژگان، تصاوير .ها

به طور همزمان بهرهها از نقاط قوت روشاين شيوه-3 و كيفي .مند هستندهاي كمي

به سؤاالت گستردهمي-4 به طور كاملتوان به يك روش يا تري تر پاسخ داد زيرا محقق

. افت واحد محدود نيسترهي

مي-5 تواند از نقاط قوت يك روش براي فايق آمدن بر نقاط ضعف روش ديگر محقق

.استفاده كند

كه در مورد يك توان از طريق مقايسهمي-6 به دست آمده از طريق دو روش ي نتايج

به كار رفته و بيشتري براي نتيجهاند شواهد محكمموضوع .گيري كلي فراهم كردتر

كا-7 ميها قدرت تعميمبرد اين روشربا .يابددهي نتايج افزايش

1389 تابستان،2شمارة،40 دوره، فصلنامه سياست 74

و كيفي دانش كاملكاربرد همزمان روش-8 و عمل ضروري هاي كمي كه براي نظريه تري

.كنداست، فراهم مي

ميجنبه-9 كه در صورت كاربرد يك روش واحد مغفول ماند با هاي مختلف يك پديده

.گرددكاربرد روشهاي تركيبي آشكار مي

: نقاط ضعف-ب

و كيفي به خصوص زماني كه قرار است-1 براي يك محقق تنها استفاده از دو روش كمي

. دشوار است،اين دو روش به طور همزمان به كار روند

به گونهمحقق بايستي از روش-2 و بداند چگونه اي مناسب هاي متعدد آگاهي داشته باشد

.آنها را تركيب كند

اس هزينه-3 .تبر

.گير استوقت-4

).Johnson & Owuegbuzie 2004:8( شدن تحقيق وجود داردامكان سطحي-5

و لوفتيس هم معتقدند كه به دنبال افزايش انتقادات از روش و كيفي چين لين هاي كمي

به سوي روش هايبه نظر آنها روش. هاي تركيبي يا متكثر در حال افزايش استمحض تمايل

ميساختن محقق به ابزارهاي روشي الزم، كار او را آسانتركيبي با مجهز و به محقق تر سازد

و جنبهاجازه مي دو. هاي بيشتري از موضوع مورد مطالعه را ببينددهد ابعاد به نظر اين

و كاربرد روش هاي تركيبي بويژه براي دانشجويان مقاطع تحصيالت پژوهشگر فراگرفتن

.)Chin Lin & Loftis 2005:2(تكميلي اهميت دارد

كه استفاده از روشآنها در جاي ديگر خاطر نشان مي هاي تركيبي قابليت افزايش سازند

مياعتبار يافته و و غناي اين يافتههاي نظري را دارد اما در عين حال. ها بيفزايدتواند بر عمق

جآنها معتقدند كه كاربرد روش به و گاه اي كاربرد يك هاي تركيبي هميشه سودمند نيست

هاي ديگري از همان روش براي روش براي از بين بردن ضعف روش ديگر بهتر است از شيوه

به. هاي آن روش استفاده كردبردن ضعف از بين به عالوه اغلب با كاربرد يك روش واحد

و مناسب مي هايي از يك پديده يا موضوع به تر در مورد جنبهتوان دانشي عميقطور دقيق

.)Chin Lin & Loftis 2005:6(آورددست

و تدل هم ضمن تأكيد بر نقاط قوت روش ميتشكري كه روشهاي تركيبي، هاي پذيرند

كه اين روش. تركيبي نقاط ضعفي هم دارد ي انواع تحقيقات ها در همهآنها بر اين باورند

و كه با توجه به موضوع و بنابراين پيشنهاد آنها اين است ي مورد بررسي مسألهكارآمدي ندارد

و عميق مسأله مورد نظر بهره گرفت & Teddlie(بايستي از روش مناسب براي بررسي دقيق

Tashakori 2006:17(.

75 هاي تحقيق تركيبي در علوم سياسيروش

و آينده-د در علوم سياسيي روش كاربرد هاي تحقيق تركيبيي مختلف را براييپژوهشگران اين رشته رويكردها.ي پوياستعلوم سياسي يك رشته

م امروزه اين توافق بين دانشمندان علوم سياسي وجود دارد. اندسائل سياسي دنبال كردهمطالعه

كه معتبر هستندكه روش از. هاي تحقيق مختلف وجود دارند به دنبال افزايش انتقادات

و كيفيروش ش،هاي كمي از امروزه به استفاده ت روشاهد افزايش تمايل ركيبي در علوم هاي

به طور به طور خاص هستيمو علوم سياعاماجتماعي طرفداران اين MacNabb 2005:21).(سي

كه با استفاده از روشروش ميها معتقدند توان بر نقاط ضعف استفاده از يك هاي تركيبي

هاي روش رغم افزايش كاربرد علي، با اين حال(Chen 2006:75).دكرغلبه) كيفي يا كمي(روش

ها هنوز در حجم اندكي از تحقيقات انجام شده در اين گونه روشتركيبي در علوم سياسي، اين

به كار گرفته شده است به پلوراليسم براي حل اين مشكلمحل شراراه. رشته روي آوردن

تر هاي تحقيق است تا از اين طريق زمينه براي كاربرد گستردهي روشانتقادي در زمينه

.(Schram 2007:15-16)هاي تركيبي فراهم شودروش

ي هاي تركيبي، آيندهي روشنظران در زمينهرسد تمامي صاحببه هر حال به نظر مي

بروشن براي كاربرد اين روش و بره ها در علوم اجتماعي و ويژه علوم سياسي متصور هستند

به عنوان مكمل در كناراين باورند كه كاربرد روش هاي رهيافت)و نه در مقابل( هاي تركيبي،

و تفسيرپوز و پارادايم سوم افزايش خواهد يافتيتيويستي به عنوان رهيافت .گرايي

و مĤخذ :منابع

1 .Chen, H. T. (2006) “A Theory-driven Evaluation Perspective on Mixed Methods,” Research in the Schools, Vol. 13, No.1, 75-83.

2. Chin Lin, A. & K. Loftis (2005) “Mixing Qualitative and Quantitative Methods in Political Science: A primer;” Paper presented at the annual meeting of the American Political Science Association, See: www.allacademic.com/meta/p41971_index.html-38k.

3. Charmaz, K. (2007) Constructing Grounded Theory; A Practical Guide Through Qualitative Analysis, London: Sage Publications.

4. Creswell, J. et al. (2006) “How Interpretative Qualitative Research Extends Mixed Methods Research;” Research in the Schools, Vol. 13, No. 1, 1-11.

5. Greene, J. C. (2006) “Toward a Methodology of Mixed Methods Social Inquiry;” Research in the schools, Vol. 13, No.1, 93- 98.

6. Johnson, R. B. & A. J. Onwuegbuzie (2004) “Mixed Methods Research: A Research Paradigm Whose Time Has Come;” Educational Research, Vol. 33, No.7, 14-26.

7. Klotz, A. & D. Prakash(eds.)(2008) Qualitative Methods in International Relations: A Pluralist Guide, Hampshire: Palgrave Macmillan.

8. McNabb, David E. (2005) Research Methods for Political Science; Quantitative and Qualitative Methods, New Delhi: Prentice-Hall of India

9. Neuman, W. L. (2000) Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches, 4th edition, Boston: Allyn and Bacon.

1389 تابستان،2شمارة،40 دوره، فصلنامه سياست 76

10. Sandelowski, M., C. I. Voils & J. Barroso (2006) “Defining and Designing Mixed Research Synthesis Studies;” Research in the Schools, Vol.13, No. 1, .29-40.

11. Schram, F. Sanford (2007) “Political Science Research: From Theory to Practice;" International Encyclopedia of Political Science See: www.brynmawr.edu/Acads/GSSW/schram/PoliticalScienceResearch.doc

12. Teddlie, Ch. & A. Tashakkori (2006) “A general Typology of Research Designs Featuring Mixed Methods;” Research in the Schools, Vol. 13, No. 1, 12-28.

13. Yin, R. K. (2006) “Mixed Methods Research: Are the Methods Genuinely Integrated or Merely Parallel?” Research in the Schools, Vol.13, No.1, 41-47.