89. zenbakia (2009ko abendua)

aarrttzzaappee89. zenbakia - 2009ko abendua

]EUSKARAREN EGUNA

BISTA-ONA ENPARANTZA]

GE

TAR

IAR

RO

NT

OP

AG

UN

EA

EGUNEKO ZENTROAN HITZORDUA

Basamortukohondarra harrotuz

]]5/Inkesta: 2009 urteko balantzea

]]6-7/Getarian zer berri?

Euskararen EgunaBista Ona enparantzaren itxura berria

]]8-10/Elkarrizketa:

Eguneko Zentroko aitona-amonak

]]11/Argazkien Txokoa:

Haurren Eguna eta Alkate Txiki Eguna

]]12-15/Erreportajea: Sahara

]]16/Getaiko Gaztetxia

]]20/Historiaren katebegiak:

Getariako ikerketak eman diguna

]]23/Akordatzen: 1939an Zestoara ibiladia

artzape89. zenbakia

2009ko abendua

“Abenduko eguna, argitu orduko iluna”

[argitaratzailea] Gure Txeru Elkartea [koordinazioa] Amaia Iribar eta Maider Ostolaza [lan taldea] Izaskun Larrañaga, Monika Uzkiza, Ane Azkue, Jon Illarramendi, Josune Urresti,Kepa Iribar, Imanol Iribar, Zigor Saizar, Amets Etxabe, Irantzu Ezenarro, Aitor Irigoien, Beñat Gereka,Mikel Mugika, Getariako Bertso Eskola, Getaiko Gaztetxia [kolaboratzaileak] Xabier Alberdi eta Suso

Perez [argazkiak] Artzape[publizitatea] Artzape

[inprimaketa] Gertu [tirada] 310 ale [lege gordailua] SS-504/01 [ISSN] 1578-469X

artzapeEskualtxeta kulturguneaKrixketaneko Iturrigaina

Tel.: 943 00 05 [email protected]

2009ko abendua artzape-3

Gure Txeru Elkartea

4-artzape @topagunea.com

rtzape aldizkariaren bitartez Getariankatuen hilketarekin zer gertatzen ari densalatu nahi dut. Gure herrian katuakerahiltzen dituzte zigorgabetasun osoz,batzuk bat-batean kaletik desagertzendia, beste batzuk, berriz, pozoituta hil-tzen dira dardaretan ordu luzeetakoagoniak pairatuta, beste batzuk zaborre-tako ontzietan agertzen dira hiltzoriankartoi kutxean sarturik. Orain kontatukodizuedana nire leihotik bertatik ikusiadut: larunbata goiza da eta etxetik gertudagoen baratza batean daukat jarritabegirada, bertan katemea ikusten dutbere umearekin (gelditzen zaionarekin,bi egun lehenago bi zeuzkan); biakeguzkitan, umea jolasean eta ama arre-taz zaintzen. Orduan katue eta nire zori-gaiztorako baratza eramaten duen per-tsona heltzen da, eta katuak sasietanezkutatzen dira; baina gizonak ikusiditu, sardea hartzen du eta sartatu egi-ten dio umeari tripetan gero jaurtitzendu airetik aldameneko amildegira.Usten dut bertan hilko zela, bestelaeskuragaitz den leku horretan hiltzoriangeldituko zen. Ama egunak egon daumearen peskizan, han, euri eta haize-pean, itzuliko ez zen umearen zin bertanmugitu gabe. Bihotza uzkurtzen zitzai-dan ikustean.

Gipuzkoako Animalien Babes Elkar-tera deitu nuen, eta udaletxera joan nin-tzen ikusitakoa kontatzera. Animalien

gutunak]

Zure gutuna Artzapen argitaratzea nahibaduzu, Txeruko postontzian utzi, Eskualtxetaraekarri edo [email protected] helbiderabidali zure izen-abizenekin. Gutunak gehienez200 hitz izan beharko ditu eta luzeagoak direnakmozteko eskubidea izango du Artzapek. Ez dugutestu iraingarririk onartuko eta Artzapek ez dubere gain hartuko argitaratzen diren iritziengaineko erantzukizunik.

ALeihotik begir: ezintasuna eta izua

Babesle Elkartearen aholkua zera izanda: Ertzaintzara joatea eta gertaeraksalatu, animalien tratu txarrak legeakzigorturik baitago. Alkateak aipaturikopertsonari kargu hartuko zioneko hitzaeman zidan.

Gai honen inguruan lagun batzukbildu gara; ezin dugu ulertu nola kanpo-tik itxuraz gizartean baketsuak direnpertsona hauek katuak eta katakumeakhiltzeko hain barru gaiztoak dituzten,gainera batzutan sufrimendu handiak,torturak pasarazita... Animalia hauekbizi baino ez dute nahi, eta bitarteansagu eta arratoien kalteaz babesten gai-tuzte.

Irakurleok agurtu baino lehen, gogo-ratu nahi dut animalien tratu txarrakzigortuta daudela. Bainta kartzelarekinere.

Mari Carmen MozoMari Lazkano

Aupa, irakurleok!

2009. urtea bukatzen ari da, etaurte guztiak bezala, hau ereziztu bizian joan zaigu; aldizka-ria hobetu nahian, hainbatgauza eta kontu gelditu zaizkigubidean egiteke, baina datorrenurterako utzi beharko dituguasmo horiek. Horrenbestez,eskerrak eman nahi dizkizuegualdizkaria osatzen laguntzendiguzuen guztioi, eta besterikgabe, Artzapeko kide guztienpartetik, Gabonak ondo pasaeta URTE BERRI ON GUZTIOI!!!

Iñaki Zulaika "POTO"ri

inkesta Aitor Irigoien, Beñat Gereka eta Mikel Mugika ]]


2009. urtea aski gogorra eta zaila izan daesparru askotan (toki guztietara zabaldu denkrisi ekonomikoa, langabeziaren hazkundeesanguratsua, gatazka politiko gordina...).Bukatzear den urte honen zein balorazio,balantze orokor egiten duzu?2010. urtera begira, zer nolako urtea izangodela aurreikusten duzu? Pertsonalki zer eska-tuko zenioke urte berriari?

Pertsonalki, nahiko gustura amaituko dut urte hau, lana ereaurkitu baitut. Beraz, alde horretatik, 2009 ongi joan zaidalauste dut. Bestalde, ingurura begira eta batez ere EuskalHerriari dagokionez, egoera politikoa gero eta okerragoa delaikusten dut. Izan ere, estatuak gero eta zigorgabetasun handia-goa du eta nahi duen guztia egiten jarraitzen du, horrek gure-tzat dakartzan ondorio eta kalte guztiekin.2010. urteari juxtu horixe eskatuko nioke: egoera politikoaaldatu eta konponbide justu bat lortzeko pausuak egiten hastea.Horrez gain, pertsonalki lana izaten jarraitzea eta, orain artebezala, lagunekin elkartuz momentu onak bizitzen jarraitzea nahiko nuke.

Jokin Egurbide

2009. urtearen balantze ona egingo nuke, pertsonalki, familianeta lagun artean urtea ondo joan baita, aparteko gauza txarrikgabe. Hori bai, kalean eta jendarteko giroan nabaritu da urtezaila izan dela, jendearen umorean edo bizipozean asko eragindu langabeziak... Herri zehatzetan eragin handia izan du kri-siak, eta hori modu batean edo bestean igarri egiten da bertanzaudenean. Nire lana dela-eta, etxe desberdinetan ibili ohi naiz,eta, horren ondorioz, familietan bizi diren egoera desberdinakezagutu ahal izaten ditut: batzuen komeriak, besteen egoeralarriak eta ezintasunak, egoera oso onean bizi direnak... Deneta-rik ikus daiteke, eta 2009. urtea ere desberdina izan da pertsona bakoitzarentzat. Esa-ten den bezala, nunca llueve a gusto de todos. 2010. urteari dagokionez, nagusiki gauza bakarra eskatuko nuke: politikariek behin-goz asma dezatela nolakoa izango den, ze ez dute inoiz asmatzen, urtero esaten dutehurrengo urtea hobea izango dela... baina gero denak berdin jarraitzen du eta begiraze egoera ikusten diren... Beraz, datorren urtean, beste behin, ahal den lekutik inda-rrak atera eta norberak egin beharko du gogor lan aurrera atera ahal izateko, ezinbaita politikarien edo beste inoren zain egon.

Mikel Olasagasti

Pertsonalki, urte ona izan dela esan behar dut, familia osoa osa-sun onarekin ibili baikara eta hori gustura egoteko arrazoiabaita. Lan aldetik, lan asko eduki dugu eta ekonomikoki ere ezda hain txarra izan. Orokorrago begiratuta, emakumeen eskubi-deei begira, parekidetasuna lortze bidean aurrerapausoak ema-ten ari dira eta gero eta emakume gehiago ikusten dira boteregunetan. Eta hori ona dela uste dut, gu baino azkarragoak direlasinestuta bainago.2010. urteari begira gauzak aldatzea nahiko nuke, hori askotanzaila izan arren. Mundu mailan, ezkerrak indarra hartzea

nahiko nuke, azkenaldiko eskuinaren nagusitasunari aurre egin ahal izateko. EuskalHerrian aldaketa gutxi aurreikusten ditut, baina ea zorte pixka batekin egoera hobe-tzerik dugun... Emakumeek boterea hartzen jarraitzea nahiko nuke, eta etxeko gizongehiago egotea. Zergatik ez emakume Lehendakari bat?

Xilbeti

Getariako Bertso Eskola

Artzapetik begira

Doinua: Habanera

Kaixo irakurle maitezuri erreberentzia

herriko aldizkariakbadu bere garrantzia;

hitz lauz burutu nahi dugutaldearen esentzia

bertso-eskolako kide batnola ez dugun ahantzia

jada pasa du Iruñea,Bartzelona ta Frantzia

munduan zehar hor dabilgetariarrez jantzia

bertsoz eman nahi genukebakoitzaren iritziahilero egingo dugu

bertso korrespondentzia.

Bizikleta hartu etautzi zenuen herria

neskalaguna alboanzera bidean jarria

mundua ezagutzekosortu zaizu egarria

bazter bakoitzari hartunahi diozue neurria;

zuen omenez bustitzendegu astero eztarriahona lehen enbidoa

Getaritik igorria:betidanik izan zerabandido izugarria

akaso zu izango zeragure Elkano berria.

Urte berri on!

2010


] getarian zer berri?

Abenduaren 3an Euskararen eta Nafarroaren Eguna zela-eta,Nabarralderen lehen sari-banaketa egin zuten, eta, horreta-rako, Getaria hautatu zuten, 2009an historiaren berrikuspeneta azterketa kritikoari dagokionez herrian egin den lanaparta dela-eta. Sari-banaketaren antolatzailea Nabarraldeizan zen, eta Getariaren Sustraiak ekimenak ekitaldiarenantolaketan lagundu zuen. Lehen sari-banaketa honetan JeanLouis Davant Iratcabal zuberotarra omendu zuten, EuskalHerriko historian eta kulturan egindako lan handi bezainapartagatik. Getariaren Sustraiak ekimenarentzat sari-bana-keta hori oso garrantzitsua izan zen: "halako sari-banaketabat Getarian egin ahal izatea urte guztian egindako lanarenfruitua izan baita; izan ere, oso gustura gaude urtean antola-turiko ekintzekin eta lortutako guztiarekin, eta, datozen urte-etan ere, historiaren inguruan hausnarketak egiten jarrai-tzeko asmoa dugu".

Euskara, ahoz aho

Abenduaren 3an, Euskararen Nazioar-teko Egunaz gain, Nafarroaren Egunaere ospatzen da, Xabierko San Fran-tzisko eguna baita. Azken urteetan,herrian bizi diren nafarrek afaria eginizan dute, eta aurten ere, hutsik egingabe, zortzi lagunek afaria egin zutenMariñelak Elkartean.

Getariako nafarren afaria

Nabarralderen sari-banaketa

“Euskara, ahoz aho” lelopean ospatuzuten aurtengo Euskararen Nazioar-teko Eguna Iturzaeta Herri Eskolakohaurrek eta irakasleek. Herriko plazarajaitsi eta bertan elkartu ziren guztiak,eta kantuz, txistuen eta barraskiloendoinuaz, dantzaz eta bertsoen bidezaldarrikatu nahi izan zuten “euskara-ren alde egoteaz gain, guztion aldetikkonpromiso berriak hartu behardirela”. Bide batez, gainera, adierazizuten “euskara ikasi eta erabiltzearenkonpromisoa hartu behar dela”; izanere, “denok euskara ikasiz gero, hizkuntzagatik inor baztertuko ez den egoerabatera iritsiko gara, bizikidetza hobe-tuz”. Iturzaeta Herri Eskolko hainbat ikasle “Euskara ahoz aho” zioen pankartarekin.

Jean Louis Davant Iratcabal jasotako sariarekin.

Mariñelak Elkartean bildu ziren lagunak.

Argazkia: A. manzisidor

Argazkia: Orreaga Andueza

Abenduaren hasieran itxura berriarekin ikusi ahal izan dugu Bista Onako enpa-rantza (gazteentzat, "zementoa"), frontoiko harresia txukuntzeko lanekin baterairaila erdialdean hasi ziren lanak amaitu baitituzte. Lan horiek, besteak beste,ondorengoak izan dira: argitegi publikoa jarri, lurra berritu, zuhaitzak landatu,barandak jarri, hormigoizko harmailetan egurrezko eserleku luzeak jarri…Harritarteko aparkalekuari dagokionez, hemendik aurrera zamalanerako soilikaparkatu ahal izango da, gehienez 30 minutu; ezkerraldeko aparkalekuan, berriz,motorrak aparkatzeko lekua izango da.


Berotegi-efektuko gas gutxiago isur-tzeko aholkuak ematen jarraitzen dugu,eta oraingo honetan bulegoak atala har-tuko dugu gaitzat.Bulegoan ordu asko ematen dugu egu-nean, eta bertan erabiltzen ditugu apa-railu elektroniko gehien (faxak, ordena-gailuak, inprimagailuak eta abar).Aparailu horiek gure inguruan duteninpaktua nabarmen gutxitu daiteke,eguneroko lanean hainbat gomendiojarraitu besterik ez dugu egin behar.

Hara hemen:

Inprimagailuak eta faxak:- "Tonerra aurreztu" modua aktibatuinprimatzean edo fotokopiak egitean,aukera hori balego. - Ahal den guztietan, zuri-beltzeaninprimatu. - "Energia aurreztu" modua duten eki-poak (Energy Star, Powersave); horrenbidez, erabiltzen ari ez garen uneetanedo itxaronaldietan, kontsumoa mini-moa izango da. - Astindu toner-kartutxoa amaitzen aridela adierazten duenean: oraindik erefotokopia asko egin daitezke. - Erabili tinta- edo toner-kartutxo birzi-klatuak. - Erabilitako kartutxoak edukiontzibatean utzi, bilketa errazteko. - Erakunde kudeatzaile baimendubatengana jo erabilitako kartutxoak jaso-tzeko.

Informazioa gehiago:Tel. 943 896024

[email protected]

] bi hitzetan

Gaur egun Bista Ona enparantzak duen itxura berria.

Bista Onaren itxuraldaketa

Gure Txeruk antolatutako Santo Tomas festa eta Gabonetako kantaldiaren irudia.

Gabonen atarianGabonetako ospakizunak direla eta, urtero bezala Artzape aldizkaria lehenagokaleratu da, eta horren ondorioz, nahiz eta argazkirik ez izan, egun horietanizango diren ekitaldien berri eman nahi dizuegu: besteak beste, GabonetakoMarrazki Lehiaketaren sari-banaketa, Olentzerorekin batera herriko hainbattalde kalez kale kantari, GGAk antolatutako Poker Txapelketa, Getariako MusikaBandaren Gabonetako Kontzertua, Josu Bereziartuaren “Himalaiara familiare-kin” ikus-entzunekoa, hilaren 25ean herriko gazteek antolatutako trikipoteo etajokoak, San Silbestre Kros Herrikoia…

Gabon zoriontsuak guztioi!


Amaia Iribar] Elkarrizketa

Nola izan zenuten EgunekoZentroaren berri?Satur: Irunen 40 urte ingurubizi ostean, semea Getarianbizi zela-eta, hona etorri ginenbizitzera; izan ere, bere etxeakeskaintzen duen irisgarrita-suna oso ona da, atea ireki etakalean baitzaude.

Telesfora: Bai, hala da; baina,horrez gain, Eguneko Zentro-koek hemengo etxera eskutitzbat bidali ziguten, eta esan zigu-ten nahi izanez gero EgunekoZentroa erabiltzeko aukera

Etxeko zaharrenak gaurko protagonistak

Egungo gizarteak duen bizimodua dela-eta, Eguneko Zentroen erabiltzaile izan daitezkeen eskaerak gero eta ugariagoak dira. Nahiz eta oraindik makinabat aitona-amona etxeetan gelditu, gero eta gehiago dira bakarrik gelditu beharrean Eguneko Zentroetara joatera animatzen direnak; izan ere, lana dela-eta, egungo familietako kideek etxetik kanpo igaro behar izaten dute egunaren zati handi bat, eta, horren ondorioz, etxeko aitona-amonak bakarrik gel-ditu behar izaten dute. Horietako asko bakarrik moldatzeko gauza izaten dira, baina beste hainbatek era bateko edo besteko laguntzaren beharra iza-ten dute. Arazo hori ekiditeko sortu ziren Eguneko Zentroak: egunean zehar etxeko zaharrenek bertan pasatzen dute eguna, eta, arratsean, berriz, etxeraitzultzen dira.

Getariako Eguneko zentroak 2004an ireki zituen ateak 12 lagunekin, eta "Biharko" enpresak kudeatzen du; Getariakoarekin batera, enpresa horiZumaiako, Azpeitiko eta Orioko eguneko zentroen gestioaz arduratzen da. Gaur egun 14 dira zentroaren erabiltzaileak: horietako batzuk Zarauztik etor-tzen dira; gainontzekoak herrian bizi dira. Horien guztien bila egokitutako furgoneta bat joaten da, eta, arratsaldean, etxera bueltan eramaten dituzte.Laguntza-lanetarako lau laguntzaile (auxiliar)ditu enpresak: horietako batek lanaldi osoa egiten du, eta beste hirurek, lanaldi laburra edo eta orduka-koa; lau laguntzaile horiek egunero harremanetan daude bai erizaina koordinatzaile-psikologoarekin eta baita gizarte langilearekin ere.

Horietako batzuekin dut gaur hitzordua, eta banoa Artzape ondoko tuneletik aldapanbehera, eta, bertara iritsi naizenerako, zain nituen Eugeni Lazkano, Maria Zubimendi,Trini Darpon, Telesfora Alonso eta Saturnino Torres senar-emazteak. Bostak umoretsu,egin behar nizkien galderei erantzuteko prest. Bazkalostea zenez eta gainontzeko Egu-neko Zentroko erabiltzaileentzat siesta-ordua izanik, Arrantzale Zaharren elkartean egindugu hitzordua.

Bost urte daramatza Trinik Eguneko Zentroan, sortu zutenetik, hain zuzen ere; Telesforaeta Satur Irunetik etorri ziren Getariara bizitzera duela bost urte, baina azaroan urtebeteegin dute zentroa erabiltzen hasi zirenetik; Eugeni eta Maria dira erabiltzaile berrienak:bata, uda hasieran hasi zen, eta, bestea, uda amaieran. Trini eta Maria getariarrak izanarren, Zarauztik etortzen dira egunero; gainontzekoak herrian bizi dira.

Horiei guztiei galderak batera egin dizkiegu, guztiak Eguneko Zentroarekin zerikusiadutenak, eta horra hor, banan bana, eman dizkiguten erantzunak.

] Elkarrizketa] Eguneko Zentroko aitona-amonak


kizu zer izango zen egun guz-tia hemen egon eta gainerahaserre? Infernuan egoteabaino okerragoa izango litza-teke!

Trini: Nik gauza onak beste-rik ez dizkiot ikusten; lehenbakarrik gelditzen nintzen, iatente ezin nintzen ibili, eta,badaezpada ere, lepoan zin-tzilik botoi bat zuen koilarebat eramaten nuen, Zerbaitgertatuz gero, hura sakatu etasendagilearekin harremane-tan jartzen ninduen. Beraz,orain ez naiz bakarrik egoten,horixe da ikusten diodanabantaila; ni gustura nago, eznuke nahi hemendik joan.

Eta familiarengan zer eraginizan du?Eugeni: Lasaitasuna, batezere; lanera joaten zirenez, nietxean bakarrik uzteak kezkasortzen zien, eta orain berriz,

genuela. Nik hasieran banuenkezka, euskaraz ez baitakithitz egiten; baina, azkenean,nire semeak egin beharrekotramiteak egin ostean, proba-tzea erabaki genuen eta osogustura gaude. Gainera, lehen,eguraldi ona egiten bazuenkalean ibiltzen ginen eta, txa-rra bazen, etxean gelditzenginen, baina azkenerako asper-tuta geunden egoera horrekin;orain, berriz, lagunartean ezinhobeto gaude!

Trini: Niri errainak emanzidan Eguneko Zentroarenberri, eta, hasieran, pixka baturduri jarri nintzen, ilobakikusi gabe egon behar nintzelauste nuen-eta! Baina eguneroetxera itzuliko nintzela azalduzidatenean, berehala lasaitunintzen.

Maria: Niri, berriz, semeakaipatu zidan Getarian Egu-neko Zentroa zegoela, etanirekin gaztetan Iribar jate-txean lana egina zen Trini ber-tan egoten zela; gainera, bada-kizu, esana egin behar da,

bestela haserretu egiten dira-eta, kar, kar…

Eugeni: Lehen ez nuen zen-troa ezagutzen, eta etxekoenbidez izan nuen horren berri.

Erabaki erraza izan al zen?Trini: Behin egunero etxeraitzuliko nintzela esan zidate-nean erraza izan zen; gainera,Zumaiako edo Zarauzko zen-trora joateko aukera izan nuen,baina ni getariarra naiz, etahemen gelditu nahi nuen, etaez dut hemendik inora joannahi. Orain guztiok gaude gus-tura.

Maria: Bai, erabaki erraza izan

zen, ia egun guztia etxeanbakarrik egoten nintzen-eta;semea eta erraina lanera joatenziren, eta bueltan semeak betizera galdetzen zidan: ez al zaraetxean aspertzen? Egia esan, eznintzen aspertzen, beti zerbaitegiten egoten bainintzen, etadenbora nola edo hala pasa-tzen zen; gainera, goian biziden amona etortzen zen iloba-rekin. Baina semeak beti gauzabera esaten zidan; hau da, Trinihemen zegoela eta, azkenean,etortzea erabaki nuen. Bada-kizu, beti kezka izaten dabakarrik utziz gero.

Eugeni: Nire kasuan haurrakeskolara joaten ziren, besteakberriz, lanera; ondorioz, etxeanbakarrik gelditzen nintzen, eta,azkenean, astean zehar eguna-ren zati bat hemen igarotzeaerabaki genuen.

Satur: Guretzat erabaki errazaizan zen; gainera, lehen egune-tik jendearen berotasuna sentitudugu, beraz, erabaki ona izanda. Egia esatea nahi baduzu,anaia artean bezala gaude, eta

erregea bezala sentitzen naiz,eta oso maitatua sentitzen naiz;ezin gara hobeto egon!

Zentrora etortzeak zer aban-taila edo desabantaila du?Maria: Deskantsua batez ere,eta, horrez gain, batere lanikegin beharrik ez; nahiz etaasko ez izan, etxean beti egi-ten da zer edo zer, eta, hemen,berriz, ezer ez. Dena den,hona etortzerako ohea eginohi dut, zapatilak garbitu…Bestalde, desabantailei dago-kionez, ez dut ezer berezirikikusten; beharbada, pixka batgoizago jaiki behar dela!

Eugeni: Lehen etxean bakarrik

nengoen, eta familiakoek horiez zuten nahi; orain, aldiz, jen-dearekin nago. Gainontzean,ez diot alde txarrik ikusten.

Telesfora: Nik alde positiboabesterik ez diot ikusten, batezere konpainiari dagokionez;gainera, gure artean oso ongikonpontzen gara, oso giro onadago. Horrez gain, hemen lanegiten duten neskak oso atse-ginak eta adeitsuak dira, lanpila bat egiten dute: garbitu,dutxatu… egiten gaituzte; zergehiago nahi dugu?

Satur: Nik sendagilea bertanegoteari ere garrantzia handiaematen diot, zerbait gertatuzgero aldamenean baitago.Abantaila besterik ez diot ikus-ten, eta, desabantailarik balegoere, nik behintzat ezin dizutesan. Gure artean oso ondokonpontzeak guztia erraztuegiten du; osterantzean, bada-

“Gure artean ondo konpontzeak guztia

errazten du”

Trini Darpon

Maria Zubimendi

] Elkarrizketa] Eguneko Zentroko aitona-amonak


ni hemen egonik lasai gera-tzen dira.

Telesfora: Deskantsua esangonuke nik, bai, izan ere gehie-nak gazteak dira, eta lana egi-ten dute; hemen egoteak langutxiago eragiten die.

Maria: Haiek kontentu, nahiagoizango zuketen lehenago etorriizan banintz; hala ere, nik seme-ari gogorazten diot 90 urte ditu-dala eta oraindik lan gutxieman diedala, baina, beti kontuberarekin zeudenez, badakizubi ez dira haserretzen bateknahi ez badu! Zaharrak enba-razu egiten dute, baina kontuanizan behar dute egunen bateanberaiek ere zahartuko direla!

Trini: Jakina ba lasaiago dau-dela, gustura eta kezkarik gabe!

Nola pasatzen duzue egunazentroan?Maria: Goizean goiz aldizka-riak ikusten ditugu, eta gero ari-keta fisiko batzuk egiten ditugu:lehen inoiz egin ez eta orainberriz…! Horrez gain, memoriaariketak egiten ditugu, eta,horretarako, egunkaria irakur-tzen digute, baita idatzi etamarrazkiak egin ere; kantuanere jarduten dugu; baina, ezpentsa, ez digute ardo tantarikere ematen, bestela, badakizu!

Satur: Gero bazkaldu aurretik

Arrantzale Zaharren Elkar-teko leiho ondora joaten gara,ordu erdi inguru moilako bis-tak eta bertako joan-etorriakikusteko, eta, jarraian, bertanbazkaltzen dugu.

Eugeni: Bazkalostean, sies-tako ordua izaten da, etzatendiren sofatan lo kuluxka bategin eta deskantsatu.

Trini: Siesta eta gero, tailerrenantzekoak egiten ditugu: pin-tatu, dominoan edo kartetanjokatu… Batak besteari egin-

dako lanak pasatzen diz-kiogu, bestearen iritzia jakinnahian.

Satur: Ikusten duzu, egunguztian ez gara gelditzen, ezbada gauza bat, bestea egitenaritzen gara.

Zerbait faltan botatzen alduzue zentroan?Eugeni: Ez, ezer berezirik ez.

Telesfora: Beharbada erabil-tzaile gehiago etorriko balira,langile gehiago beharko zirelairuditzen zait, daudenak lanitzela egiten baitute gauden

14 lagunokin.

Zer esango zeniekete zureegora berean egonik zentroaezagutzen ez duten lagunei?Telesfora: Inongo konpromi-sorik gabe etor daitezela,hemen oso ongi tratatzen gai-tuzte-eta; baina, hori bai, kan-poan dagoena eta etorri nahiez duenak arrazoiren batenga-tik izango da, beharbadahemengo eguneko bizimoduatxarra dela irudituko zaio edoeta hemen etxean baino oke-rrago egongo direla… Jakin

ezazu! Askotan leku bat ezezagutzeak (kasu honetan,zentroa) aurreiritziak sorditzake. Niri iruditzen zait eza-gutzera etorri beharko luke-tela, eta gero erabaki geldituedo ez.

Satur: Maiz auzoko bizilagu-nek galdetu izan digute ea zermoduz gauden zentroan, etaguk beti oso ondo gaudelaerantzuten diegu. Nire iritziz,zahar askok uste du horrelakolekuetan lotuta edukiko dituz-tela, eta, inondik inora, hemenez da inor lotzen. Gainera,Eugeniren kasuan bezala,

askotan hemendik ateratakoanlagunarekin kafea hartzeko tar-tetxoa izaten da etxera joanaurretik. Hemen egoteak ez duesan nahi bertatik ateratzeanbeste gauzarik egin ezin duzu-nik. Zentroan ez zaio inorigaizki tratatzen, eta, jakinezazu! Beharbada, oraindikhona etortzea erabaki ez dutenbatzuk etxean baino hobetoegongo lirateke hemen, bainaez dute hala uste.

Eugeni: Nik jendea hona etor-tzera animatuko nuke, ondoegoten baita.

Maria: Bai, animatuko nituzke,ederki hitz egin ere bai, goxo-goxo. Nik usten dut hobe delahona etortzea etxean bakarrikgeratzea baino; ni ere hala ego-ten nintzen, baina orain hemendenbora errazago pasatzen da,badakizu, gainera lanik eginbeharrik ez eta… Bestalde,lagunak ere bisitan etortzenzaizkigu, herriko ezagunak, etahementxe egoten gara tertulian.

Trini: Nik etortzeko esangonieke, nahi badute behintzat;ikus dezatela, eta, gustatuzgero, gelditu.

Ordubete inguru iraun duelkarrizketak, eta han utziditut bostak, Arrantzale Zaha-rren Elkarteko begiratokian,barrez, begira…

Eugeni Lazkano Telesfora AlonsoSaturnino Torres

“Hobe da hona etortzea etxean bakarrikgeratzea baino”

Urteroko ohiturari jarraituz, Getariako Guraso Elkarteak antola-tuta Haurren Eguna eta Alkate Txiki Eguna ospatu ziren azaroa-ren azken asteburuan.

Haurren Egunerako antolatu zen egitarauan bazegoen zeraukeratu: tailerrak, jolasak, ipuin kontalaria, dantza librea, aur-pegien margotzea, buruhandiak kalez kale...; hori guztia Gaglogaztelekuko gazteen laguntzarekin. Gauean, berriz, kiroldegianafaria eta play-backa izan ziren.

Alkate Txiki Egunean, berriz, Andoni Aristi alkateak bere pos-tua utzi eta herriko haurrei eman zien agintea egun baterako:horrenbestez, alkatearen makila Julen Manterolak jaso zuen,egun hartan, Irati Azpeitia, Mireia Azpeitia, Valentina Zumeta,Kepa Goikoetxea eta Urko Gurrutxaga zinegotziekin batera,herria goberna zezan.

Herria agintaritxikien esku


Ane Azkue ] erreportajea

Hiru urte pasatu dira Artzape aldizkarianherriko hainbat lagunek Saharara egin-dako bidaiaren erreportajea irakurrigenuenetik. Orduan, haur sahararrekherrian uda pasatu berria zuten, eta,abenduko zubia aprobetxatuz, hemengofamiliakoak haien bizimodua eta familiaezagutu asmoz joan ziren Euskal Herrikobeste hainbat lagunekin batera.

Getariatik Mendebaldeko Saharara joan-dako herritarren ikuspuntutik ezagutuahal izan genuen hango berri. Aurtenere, urtero bezala, Saharara joatekobidaia antolatu dute, eta hainbat getariaranimatu da desertuko familiak eta ingu-ruak bisitatzera. Normalean, urtean bialdiz antolatzen dute bidaia: bata AsteSantuan eta bestea abenduan, Ama Birji-naren zubia aprobetxatuz. Guztira, zortziegun pasatzeko aukera polita izan duteGetariatik joandako lau lagunek.

Bertan Euskal Herritik eta EspainiarEstatutik bidaltzen den laguntza etaproiektu batzuk ikusi ahal izan dituzte,eta laguntzeko modu asko dagoelajabetu dira.

Basamortuan janaria ez da zerutik erortzen

Laguntzen bidaia amaigabea

] erreportajea ] Laguntzen bidaia amaigabea


Getariatik joandako hiru lagunak, Saharako familiako haurrekin Auserdeko jaialdian.

Astoak garraiorako erabiltzen dituzte. Atsedenaldiak deskantsatzeko eta ura edateko aprobetxatzen dituzte.

Laguntzen artean, haur sahararrek udahemen pasatzeaz arduratzen diren era-kundeak daude, horien artean Saha-rautz eta Darahli Elkarteak ditugueskualdean. Haur horiek etxean hartzendituzten familiek aukera dute, bai janaribitartez, bai diruz hango familiei lagun-tzeko; baina hori ez da nahikoa. Saha-rako Familia askok ez du hemengo fami-

lien laguntza jasotzeko aukera izaten, ezeta hango haur denek hona etortzekoaukera edukitzen ere. Laguntza horiezgain, badaude beste erakunde batzukere, Saharan bertan gauzatzen ari direnproiektuak martxan jarri eta erabat inpli-katuta daudenak. Horietako bat Zesto-ako Tebal Elkartea da. Aaiun probin-tzian gauzatzen ari diren proiektuaren

nondik norakoak azaldu digute, asmoa-ren sorrera eta ibilbidea.

Tebal Elkartea kasualitatez sortu zelaadierazi digu bertako kide den Ansel-mok. Zestoan Wadna izeneko elkarteadago, eta horiek janari bilketaz, eguzkiplakak bidaltzeaz eta abarrez ardura-tzen dira. Duela bost urte inguru mate-

Ahuntzak dira Saharan gehien ikusten diren animaliak. Beraien etxeetan bizi dira eta familiako norbait arduratzen da janaria emateaz.Gehien jaten den haragia ahuntzarena da. Gameluaren haragia jai handietan jaten dute.


] erreportajea] Laguntzen bidaia amaigabea

rial-bilketan ari zirela, Zumaiako BonbasAzkue enpresak ura atera ahal izatekobonbak eman zizkien. Nahiz eta Zestoaherria Auserd probintziarekin senide-tuta egon, ura falta zela eta Aaiungo ere-muan jarri zituzten bonbak, eta badirudihemendik joandako elkarteko kideei etabertako ministerioko jendeari intereshandia piztu zitzaiela. Orduan, poliki-poliki, proiektuarekin aurrera egitea era-baki zuten, familia baratzen proiektua-rekin, hain zuzen ere. Familia baratzenproiektua, familia bakoitzak lur eremujakin batean etxerako eguneroko janarialandatzean datza; tomateak, azenarioa,tipula, erremolatxa… eta uda partean,sandia eta meloia.

Euskal Herritik eta, bereziki, eskualde-tik, erakunde eta enpresa askoren lagun-tza jaso dutela adierazi du Anselmok.Proiektua indarra hartzen joan dela iku-sita eta bertako gobernuak 4.000 hekta-rea utzi zizkiela kontuan hartuz, WadnaElkartetik bereizteko beharra ikusi

zuten, batik bat diru-laguntzak jaso-tzeko eta eskatzeko. Beraz, Familia Bara-tzen proiektuan zentratzeko Tebal Elkar-tea sortu zuten. Elkarte honetara bosturte hauetan zehar Bizkaia, Gipuzkoaeta Arabako elkarte gehiago batuz joandira, eta, gaur egun, Arrigorriagan dutebulegoa. Tebal hitzaren esanahia danborsahararra da, eta Aaiungo baratzetakoproiektuan zentratuta dagoen elkarteada. Proiektu honen arrakasta ikusita,bertako produktuekin eta animaliekinbizimodua atera zezaketela konturatuziren. Hori horrela, eskola bat eraikitze-aren ideia sortu zitzaien. Saharakoministerioan planteatu zuten ideia, etaulerraraztea kostatu zitzaien arren, lortuzuten proiektuaren helburua ulertzea.Arazoa dirua zen, baina, gaia hemenplanteatu zutenean, bertako erakundeeneskutik laguntza ekonomiko garrantzi-tsuak jaso zituzten, bai Saharautz Elkar-tearen aldetik, bai BBKren eskutik etabaita beste hainbat erakundetatik ere.Diru-laguntzez gain, animu asko jaso

zuten proiektua aurrera atera ahal iza-teko. Hori horrela, gaur egun Escuela deagricultura, ganadería y negocios (Neka-zaritza, abeltzaintza eta negozio eskola)eraikina egiten ari dira, jada martxandituzten bi tunel-berotegiez gain.Garrantzitsuena sahararrak autono-moak izateari eta autogestiorako gai iza-teari ematen diote, kanpoko laguntzenmendekotasunean bizi ez daitezen.Gaur egun, eraikina egiten ari denenpresa eraikitzaile saharar bat dagolanean; baratzetan, bestalde, lau langiledituzte, bi mutil eta bi neska, horienkoordinatzailea eta ingeniari bat.Proiektu hau bereziki emakumeentzatdago pentsatuta, beraiek baitira kanpa-menduetan bizi direnak eta bizimoduaeta etxea aurrera ateratzeko lana egitendutenak; umeak zaindu eta janaria pres-tatzeaz arduratzen dira. Horregatik,eskolak haurtzaindegi bat, sukaldea etalotarako lekua... izango ditu. Proiektuhonez gain, Gipuzkoatik joandako taldebat elbarrituen eskola bateko argi-inda-

Smara probintzian dagoen elbarrituen Castro eskola da eta diru laguntzetatik lortu dute proiektu hau aurrera ateratzea. Bidaia honetanGipuzkoatik joandako lagun talde bat, bertako instalazio elektrikoa txukuntzen ibili da.

Museo Nazionala. Bertan Sahararen istorioa azaltzen duten argazki eta kartelak daude. Baita Sahara bitan banatzen duen muroa erakusgaidagoen maketa bat dago. Basamortuaren alde bat Marokok okupatua da, beste aldea berriz askea. Eskuineko argazkian Saharako lehenda-karia, Mohamed Abdelaziz, museoko kartel bateko irudian.


] erreportajea] Laguntzen bidaia amaigabea

rraren instalazioa txukuntzeaz arduratuda, Smarako Castro eskolan.

Herrian elkarterik ez, laguntza bai

Edonola ere, eta ez dezagun ahaztu,herrian bertan Sahararen aldeko janaribilketa egiten duela urtero haur sahararbat hartu izan duen familia batek.Horretarako mahaia jartzen duteherriko plazan eta lentejak, arroza, azu-krea, konpresak eta abar bildu ohidituzte. Gogoratu urtarrilaren azkenastean egiten dela bilketa eta otsaileanbidali ohi dela Karabana. Urteko bilketahorrez gain, Zarauzko Saharautz Elkar-teari laguntzeko billeteak saltzendituzte urtean zehar. Ematen den denada eskertzekoa.

Emakumeak dira sukaldean egiten dutenak. Gizonak berriz, lanean ez bada, jolasean pasatzen dituzte orduak. Goiko argazkian gizon taldebat dametan jolasean, dituzten baliabideekin eta irudimenarekin dena da posible. Dominon ibiltzea ere gustuko dute.

Zestoako Tebal Elkartekoek martxan jarritako tunel-berotegietan lanean. Dagoeneko hasidira baratzk emandako fruituak jasotzen. Gaur egun Escuela de agricultura, ganadería ynegocios egiten ari dira, beraien kabuz bizitzeko gai izan daitezen.

Getariako familia bat Sahararako materialbilketa egiten herriko plazan. Borondatezkolana egiten dute.

] getaiko gaztetxea

16- artzape @topagunea.com16-artzape @topagunea.com

Lehendabiziko aldia da aldizkarian tartea dugula. Has-teko, Artzaperi eskerrak eman nahi genizkioke. Hori etagero, esan tarte hau guk egindako ekintzak eta gainera-koak azaltzeko erabiliko dugula. Has gaitezen bada!

Gaztetxeko giltza lortu genuenetik herritarrentzako lekueroso bat sortzea izan da helburua, eta hori lortu nahianegin ditugu asteroko asanbladak, ekintzak eta hitzaldiak.Lortzen ari garela uste dugu; izan ere, 15 urtetik 30 urte-rainoko gazteak ibiltzen gara bertan, batzuk gehiago, bes-teak gutxiago, betiko giro onean. Hemen azken hilabetee-tako ekintza batzuk:

Azaroko ekintzekin hasiko gara. Hasteko, Azaroaren 7anVostok 108 eta Gotham taldeen kontzertua izan genuen,nahiko jende hurreratu zen gurera, eta omenalditxo bategin zioten taldekoek Vostok 108ko gitarrari, taldea uztenbaitzuen. Aipatu beharra dago kontzertua ona izan zela.

Hilabete hori mus txapelketa batekin jarraitu genuen, etaherritar asko hurbildu zen gaztetxera; 20 bat bikote osatuziren. Garaileak Iosu Iribar eta Yaiza Fernandez izanziren. Oso giro ederra sortu zen, trikiti-hots, kantu etaguzti. Halako giroa sortu zenez, txapelketa amaitu etagero, jendea joan beharrean han geratu zen, partidagehiago jokatzen.

Gaztetxean ping-pong zaletu ugari ditugula-eta, herrita-rren arteko txapelketa bat antolatu genuen; 16 bat lagungerturatu ziren, eta orduan ere sekulako giroa izan zen.Irabazlea Mikel Lorenzo izan zen. Ederki atera zen txa-

pelketa!

Horrez gain, xake zaleek ere beraien balioaerakusteko aukera izan zuten; txapelketazirraragarri bat ikusi zen. Iosu Rezola suer-tatu zen garaile txapelketan, finalean IbonZubizarretari irabazita, eta oroigarri bezalakopa bat eraman zuen.

Eskerrak eman nahi dizkiegu txapelketetanparte duten herritar guztiei, gaztetxekoak

izan ala ez.

Etorkizunera begira, eta San Antonjaien antolakuntzari begira, hainbatekitaldi antolatu nahi ditugu; 17ko talo

postuaz gain (laguntzeko prest dagoe-nak ateak zabalik ditu), larunbat gauerako

(urtarrilak 16) erromeria eta DJak antolatzengabiltza, frontoiko karpan izango direnak.

Besterik gabe eskerrik asko herritar guztioi gaztetxearenalde hor egoteagatik, eta, batez ere, hau aurrera atera-tzeko buru-belarri lanean ibiltzen direnei. Eta azkenikesan jendiai azaltzeko, hortzakik ezteula iten!!

GETAIKO GAZTE ASANBLADAGAZTETXETIK


Tituloa: Viva la RepúblicaHerrialde: KubaHizkuntza: gaztelaniazZinegilea: Pastor VegaEkoizlea: ICAICIraupena: 100 min.Gidoia: Pastor Vega, Julio García Espinosa, Jesús Díaz, Mirita LoresUrtea: 1973

Kubako Iraultzaren 50. urteurrena dela eta, EALN-EUSKA-DIk "Viva la República" izeneko dokumentala proiektatuzen. Pastor Vegaren dokumental horri esker, Iraultzaren arra-zoi historikoak askoz ulergarriagoak egin zaizkigu. Kubak1898an independentzia lortu zuen; hala ere, EEBBek osobestelako asmoak zituen kubatar Errepublika berri horren-tzat. XIX. mendean lortutako Independentziatik 1959ra zazpihamarkada pasatu ziren, epealdi hori, hain zuzen, giltzarriaizan zen Inperialismoa eraikitzeko. Dokumentala ikusteahainbat lagun bildu ziren, eta behin proiekzioa amaituzenean, elkartu ziren lagun horien guztien artean mahai-inguru interesgarria sortu zen.

] elan-euskadi

Elkartasunen arteko gatazka


Jaitsi ordenadore eramangarriaren tapa; irten saretik une batez. Ahaztu irratia eta itzali telebista; baztertu biak izkinabatera. Kortinak zabaldu, igo pertsiana. Ireki osorik, kanpoko bizitza oro isilarazten duten kristal iluneko leiho lodiak;

atera burua. Sentitu haize, usain, irudi eta soinu olatua. Hartu arnasa sakon. Ireki begiak eta begiratu adi. Ikasi ikusten.Ikusi muga faltsuetatik haragoko egungo mundu zabala. Ikasi begi aurrean dugunetik urrunago begiratzen. Ikusi gutxibatzuek diseinatu eta haien nahietara eraikitzen ari garen mundua. Egin so desoreka eta zentzugabekeriari:

- Aberastasun eta janari produkzioa handitzen joan arren, munduan 1.000 milioi pertsonak (6tik 1ek) pasatzen du gosea,eta zifra gorantz doa (Oxfam, 2009).

- Herrialde txiroen sufrimendu guztia gainditzeko, aski litzateke herrialde aberatsenen laguntza minimo bat: hauen urteko sarreren %1 (NBE, 2004).

- Munduko 500 pertsona dirudunen sarrerak, 416 milioi pertsona txiroenen sarrerak baino handiagoak dira (Duncan Green, Oxfam International, 2008).

- Inoiz baino baliabide gehiago izan arren, 1.200 milioi pertsona (populazioaren %20) eguneko dolar bat baino gutxiagoirabaziz bizi dira eta 2.500 pertsona (populazioaren %40) eguneko bi dolarren azpitik (PNUD, NBE, 2006).

- Munduan lantzen den zereal kopuruarekin, mundukoa baino hiru aldiz handiagoko biztanleria bati jaten eman dakioke (Jean Ziegler, 1981).

- Guztion oinarrizko beharrak asetzeko aski dira 47.000 milioi dolar urtero. Zifra txikia gastu militarrean gastatzen den urteko bilioi bat dolarrekin alderatuz (Oxfam, 2007).

- Europar baten bizi itxaropena 80 urtekoa da, afrikar batena 45 urtekoa (Bru Rovira, 2006).- 1.000 milioi pertsonatik gora (populazioaren %20), ur edangarririk gabe bizi dira, eta horren eraginez sortutako gai

xotasunen ondorioz 3 milioi pertsona hiltzen dira urtero, horien artean, diarrearen erruz urtero hiltzen diren 4.000 haur (Oxfam, 2008).

- 218 milioi haur lan egitera behartuta daude dira, 126 milioi arrisku handiko lanetan (OIT, 2009).- Egunero 35.000 haur baino gehiago hiltzen dira gosearen ondorioz (FAO, 2001).- 776 milioik ez dakite idazten eta irakurtzen. 100 milioi haur ez dira eskolara joaten (Unesco, 2009). Ia 2 milioi haur

sexuren industrian harrapatuta daude (Unicef, 2009).- Egunero 30.000 pertsona hiltzen dira senda litezkeen gaixotasunen ondorioz. Bitartean, medikamentu enpresa handien

mozkinak gorantz doaz, patenteei esker (Oxfam, 2007).- Herrialde bakar batean ere emakumeak ez dira gizonezkoen aukera berdinen jabe. Munduko 3 emakumetatik bat

indarkeriaren biktima da (Social Watch, 2009).- Pobrezian bizi diren 1.300 milioi pertsonatatik, %70 baino gehiago emakumeak dira (Euskadiko Elkarbidea, 2005).- Gaur egungo tendentziekin jarraituz, landare eta espezieen %50 desagertuko da datozen 50 urteetan (Douglas Tomp

kins, 2008).- Azken hamarkadan eragindako deforestazioa konpontzeko, hurrengo 10 urteetan, urtero 14.000 milioi zuhaitz landatu

beharko lirateke (UNEP, NBE, 2007).- Munduan 9 milioi errefuxiatu daude eta beste 24 milioi barne desplazatu (ACNUR, 2006).

E. Galeanok hizkuntzaren eremuan egindako mundu mailako azterketa baten ondorioetako bat azaldu zuen: Iparraldekogizarteetan, Lehen Mundu definiturikoan, hizkuntzan gehien erabiltzen zen hitza NI zen (ni, ni eta berriro ni); Hegoaldekoherrialdeetan, Hirugarren Mundu deiturikoan, GU zen gehien erabiltzen zuten hitza. Adibide honi baliatu nahiko nukeegun aipatzen den XXI. mendeko sozialismoaren aldeko jarrera azaltzerakoan. Izan ere, oinarrian, Ni-ren ordez hitz nagu-sia GU izango den gizarte eredu bezala ulertzen dut Hego Ameriketan indartzen ari den mugimendu hori: Ispilu aurreanbegiratu eta norbere burua ikusi beharrean, leihotik begiratu eta gainontzeko denak ikustea ahalbidetuko duena. Dirua etakapitalaren gainetik, pertsona guztien bizitza eta etorkizuna lehenetsiko dituena, Zapatistek Txiapasen helarazitako “Pri-mero la gente” lema jarraituz. Gutxi batzuen kapritxo eta gehiegikeriak alboratuz, denon oinarrizko beharrak (elikadura,osasuna, hezkuntza...) asetzea bermatuko lukeena. Pobrezia eta gosea gaindituz, berdintasun eta justizia soziala bultza-tuko dituena. Bi edo hiru munduz hitz egin beharrean, guztiontzako mundu bat berreskuratzen saiatuko dena. Zorionta-sun eza eta baloreen galeran jauzita, ondasunak etengabe erosi eta pilatzearen plazer faltsuaz estali nahian galduta dabi-len gure gizarte berekoi, triste eta gris hau irauliko duena.

Hala ere, sozialismoa edota beste mundu posible bat bezalako hitzak aldarrikatzen dituztenak ameslari, zaharkitutakozoro eta inozo gisa kontsideratzen jarraitzen dute sistemaren defendatzaile jakintsuek. Ba ote ordea, aipatu datuak eza-gututa ere, garapena, ongizatea eta kapitalaren sistemaren onura itzelak aipatzen jarraitzen duena baino zentzugabe,zaharkitu, zoro edota inozoagorik?

]] Aitor Irigoien[[

Munduaren leihoa: Lurra“Sean siempre capaces de sentir en lo más hondo cualquier injusticia cometida

contra cualquiera en cualquier parte del mundo”. Ernesto Guevara

] harritarten txutxupeka / herri eskola

Bigarren ekintza suaren tailerra izangenuen. Begiraleak material desberdi-nak banatu ondoren, sua egiten saiatuginen; baina, osoa zaila zenez, ez genuenlortu. A ZE PENA GUREA!!!!

Bazkaria eta jolasak kiroldegian egingenituen. Eguna ondo bukatzeko egu-raldi ona egitea falta izan zitzaigun!!!!

4. maila

Beti bezala eskolara igo ginen, eta, bere-hala, autobusa etorri zen Zestoara joa-teko. Heldu ginenean, plazara hurbildueta aterpean hamaiketakoa jan genuen.Gero, kobara sartzeko sarrerak jasotzerajoan ginen.

Bidean, Urola ibaia zeharkatu eta gero,bidexka bati jarraitu genion. Horrenamaieran, eraikuntza handi eta grisaikusi genuen, pintatu gabea:EKAINBERRI.

Kobazulora sartuginenean, ustegenuena bainotxikiago irudituzitzaigun. Ber-tako begiraleakhormetan zeudenpinturak erakutsizizkigun, eta gueskuartean genituen lin-ternekin animalia desberdinakbilatzen saiatu ginen: zaldiak, bufaloak,hartzak, arrainak…

Ekainberri

Erdi Aroko amaieraz geroztik elizakzabaldu eta hilobiak barnean kokatuziren.

7) Euskal arkeologiari dagokionez AroBerriko “eskabetxe-industria” batenaztarnak lehenengo aldiz dokumentatuahal izan dira. Gainera, XVIII. eta XIX.mendeetan eskabetxe industriak izan-dako bilakaera dokumentatu dugu.

8) XIX. mendeko gudaldien lekukotzaugari bildu ditugu egindako induskete-tan, eta horien bidez argi geratu da ger-takari horietan Getariak izan zuengarrantzia.

Beraz, Getarian eskuratutako emaitzakbenetan garrantzitsuak dira, eta, dato-zen urteetan, azken bi mila urteetakohistoria aztertzean nahitaezkoa izangoda horiek kontuan izatea. Emaitzahoriek zehatzago ezagutu nahi dutenekbadute oraindik aukera Turismo Bule-goko erakusketa-aretoan dagoen erakus-keta ederrean.


] Historiaren katebegiak/ Xabier Alberdi eta Suso Perez

5) Frogatu dugu hiribilduetan bertakozenbait jauntxo gainontzeko biztanlee-kiko gailentzen saiatu zirela, hiribildukoleku esanguratsuetan beren dorreakeraikiz eta, zenbaitetan, zenbait herri-ondasun legez kanpo berenganatuz.Getarian, adibidez, antzina egungo KaleNagusian zehar zihoan ubidea lurrezbete ondoren eratutako eremuaren zatibat bereganatu zuten Zarautz Jauregikojabeek. Dena den, XV. mende amaieranudalarekin izandako auziaren ondoren,zati bat berriz ere udalari itzuli beharizan zioten, eliza zabaltzeko behar zena,hain zuzen.

6) Erromatar garaitik hasi eta Aro Berriabitarteko mende horietan guztietan etxe-bizitzek izandako bilakaera dokumen-tatu ahal izan dugu: erromatar garaikoetxeak, Goi Erdi Aroko etxolak, BeheErdi Aroko dorre txikia eta Aro Berrikojauregi handia. Elizek ere tankerakobilakaera izan zutela ikusi dugu: GoiErdi Aroan hilerriaz inguratutako base-liza itxurako elizatxoak ziren eta Behe

1) Orain gutxi arte, esan ohi zen Gipuz-koako kostaldeko populaketan etendurabat gertatu zela erromatar garaiarenondoren; Getarian egindako ikerketetanfrogatu ahal izan dugu, ordea, ez zelahalakorik gertatu. Populaketak aldaketaesanguratsuak izan zituen; baina, bertaniraun zuen Goi Erdi Aro osoan, hiribil-dua sortu zen arte.

2) Kristautasunaren hedapena ustebaino askoz zaharragoa dela frogatudugu, Erromatar Inperioaren amaiera-rako hedatua zegoen, eta, ordutik,parrokien inguruan antolatutako herrix-kak izan ziren gizarte antolaketarenmuina: Getaria, Askizu, Zarautz, Elkanoeta abar.

3) Herrixka horiek askotan uste bainoekonomia indartsuagoa zutela frogatudugu. Itsas jarduerak berebiziko garran-tzia zuten herrixka horietako biztanleen-tzat. Aipatzekoa da, halaber, IX. mendeerdirako bale-harrapaketa dagoenekogaratuta zegoela. Geroztik, jarduera horikostaldeko biztanleen aberastasun-iturrinagusietako bat izan zen, eskaintzenzituen mozkinak merkatu-gai garrantzi-tsuak baitziren.

4) Herrixka horiek eskuratutako gara-pen ekonomikoari esker hiribildu iza-tera iristeko gaitasuna lortu zuten, eus-kal kostaldean XII eta XIII. mendeenartean garatu zena. Dirudienez, hiribil-duen sorreraren arrazoietako bathonako hau izan zen: erakunde berriaksortzea, kanpoko zenbait jauntxo botere-tsu garapen ekonomikoa gauzatu zutenbaliabideez jabetu ez zitezen; horrela,baliabide horien kudeaketa hiribildukobiztanleen esku geratu zen.

Getariako ikerketak eman diguna

Erakusketaren irudi bat

Erakusketaren logoa

Urte berriarekin batera amaituko dugu “Getaria 1209-2009: Gipuzkoako por-tua” ikerketa- egitasmoa. Hiru urtetako ikerketa luzea izan da, getariarrekzuzenean ikusi eta gozatu ahal izan dutena. Egia da oraindik egitasmoarenazken ondorioa emateko dugula; hau da, ikerketaren emaitza nagusiak biltzeneta azaltzen dituen liburua. Dena den, laburpen gisa, Getarian burututako iker-keta historiko-arkeologikoan eskuratutako zenbait emaitza aipatuko ditugu:

2006ko abendua artzape -21

Idazle gazte batek, KarmeleJaiok, aurten argitaratu duenliburu bat aurkeztera natorkizue oraingoan: MusikaAirean. Jaioren laugarren libu-rua da. Bere lanen artean,Amaren eskuak (2006) eleberriarrakastatsua aurki dezakegu.

Emakume zahar bat da isto-rioko protagonista, Elena,hain zuzen ere. Elena, alar-guna izanik, bakarrik bizi daeta, adinari dagozkion ajeakdirela-eta, bere seme-alabekama zainduko duen lagun-tzaile bat hartzea erabakidute: Beatriz, Ekuadorretikiritsitako neska gazte bat.

Istorioa Elenaren bizitzanoinarritzen da; amaieraragerturatzen ari dela ikustenduenez, bizi izandako guz-

literatur txokoa / Izaskun Larrañaga]] moniren errezeta [[

Musika airean

Osagaiak:

3 arrautza

Irina, 3 edalontzi

Azukrea, 1 eta 1/2 edalontzi

Olioa, edalontzi bat

Limoi-birrindura

Jogurt bat (limoi zaporekoaedo naturala)

Legamia-sobre bat

Bizkotxoa

Prestaketa:

Hasteko 3 arrautza platerbatera bota itzazu, eta nahasi.Jarraian, jogurt bat bota koilarabatekin, eta edalontzi bat oliogehitu; guztia ondo nahasi.Gero, birrindu ezazu limoi batedo laranja bat; zuk aukeratu!Jarraian, edalontzi eta erdiazukre bota iezaiozu, eta, segi-dan, 3 edalontzi irin; baina,adi, ez nahasi. Gero, gehituiezaiozu legami-sobrea, etaden-dena ondo nahasi. Azke-nik, sartu labean 30 minutuz.

On egin!!

tiari, txikitatik hasi eta adi-neko emakumea izatera iritsiarteko aldiari, errepasoa egi-ten dio. Bere bizitzan oinarri-tzen dela esan dut, eta, bizi-tako guzti horren artean,berebiziko garrantzia ematendio Carmen lagunarekinduen hainbat urtetako hase-rrealdiari.

Oro har, istorioa hiru zatianbanatuta dagoela esan gene-zake. Hasteko, eta garrantzigehiena duena, Elenaren baka-rrizketek hartzen dute lekua.Gero, narratzaileak kontatu-tako gertakariak azaltzen dira,eta, azkenik, hainbat elkarriz-keta motz daude. Esaldi labu-rrez osatutako lana da; horrek,hain zuzen, istorioari bizkorta-suna emateaz gain, hobetoulertzen lagun diezaguke.

Idazlea: Karmele Jaio (Gasteiz, 1970) Argitaletxea: ElkarArgitalpen urtea: 2009Orri kopurua: 209

] urtarrileko agenda

FULDAIN farmaziaren zain-tza egunak: abenduaren

28tik 31era (biak barne)

Udal bulegoa ....943 896 024Faxa ............943 140 190e-mail: [email protected]

Kiroldegia ........943 140 432Kirol-portua ......943 580 959Taxiak

Segundo ......607 720 242Jose Mari ....607 403 498

Udaltzaingoa ....943 896 146Liburutegia ......943 896 147Anbulatorioa ....943 140 653Botika ..............943 140 441 Herri Eskola.......943 140 729SOSdeiak ......................112Kofradia............943 140 200

artzape aldizkaria943 000 548

[email protected]

Telefono interesgarriak

aarrttzzaappeeABENDUKO GALDERA:

Zenbat urtetako ikerketa izan da “Getaria 1209-2009”?

AZAROKO ERANTZUNA: 1/ (1833-7839) 2/ (1872-1876)

IRABAZLEA: Iñaki Iraola

Artzapen bazkidea bazara eta erantzuna baldin badakizu, e-mailez ([email protected]), gutunez (kale nagusia 1-3 z/g) edo deitu (943 000 548) URTARRILA-REN 22a BAINO LEHEN.

Saria: Hiru botilako Larchago ardo kaxa bat.

Tutorearen urtarrileko bisitak: urtarrilaren 8an eta22an, 16:00etatik 20:00etara

] JaiakSAN ANTON JAIAK

[Urtarrilaren 15a, ostirala]BERTSO-JAIALDIANoiz: 22:00etanNon: karpan

[Urtarrilaren 16a, larunbata]PILOTA PARTIDAK, HAURIKUSKIZUNA,BURUHAUNDIAK, ERRO-MERIA, DJak

[Urtarrilaren 17a, igandea]SAN ANTON EGUNA

(Txakolin-uzta berriarenaurkezpena, trikitilariak, bertsolariak, herri kirolak, …)[Urtarrilaren 24a, igandea]ZALDI LASTERKETANoiz: 16:00etanNon: Malkorbe hondartzan

] KirolaGIPUZKOAKO XAKE

TXAPELKETAGipuzkoako Ligako 3. mailako partidak:[Urtarrilaren 9a, larunbata]*Zarautz D – Zarautz E*Santikutz-Legazpi A – Santi-kutz-Legazpi B*Getariako KETA – Anaita-suna Kakute B

[Urtarrilaren 23a, larunbata]*Santikutz-Legazpi A –

[Urtarrilaren 4a, astelehena]BIZAR ZURINoiz: 18:30ean

[Urtarrilaren 5a, asteartea]ERREGEEN KABALGATANoiz: 18:30ean

[Urtarrilaren 10, igandea]URTEAN HIL DIREN JUBILATU ETAPENTSIONISTEN ALDEKO MEZANoiz: 11:00etanOndoren: hamaiketakoa elkarteanAntolatzailea: Arrantzale Zaharren Elkartea

[Urtarrilaren 24a, igandea]GETARIAKO MUSIKABANDAREN SAN ANTONETAKO KONTZERTUANoiz: 12:30eanNon: Salbatore Deunaren elizan

[Urtarrilaren 25etik, 29ra]GETARIA ETA HIRUGA-RREN MUNDUA –XVII.JARDUNALDIAK 2010-

[Otsailaren 27a eta 28a]LUZ ARDIDEN-ERAESKI IRTEERAIzen-ematea: urtarrilaren 18etik 25ra

] KZguneaNoiz: 17:00etatik 20:00etara

Zarautz E*Getariako KETA – Zarautz D*Anaitasuna Kakute B – San-tikutz-Legazpi B

[Otsailaren 6a, larunbata]*Getariako KETA – Zarautz E*Anaitasuna Kakute B – San-tikutz-Legazpi A*Santikutz-Legazpi B –Zarautz D

VII. GAZTE ETA HELDUENPILOTA TXAPELKETA[Urtarrilaren 26a eta 27a]FINAL ERDIAK

[Urtarrilaren 31, igandea]FINALAK

] GaztelekuaUrtarrilaren 9a, larunbata: TAILERRA: BROTXEAKUrtarrilaren 16a, larunbata:FIFA TXAPELKETAUrtarrilaren 22a, ostirala:TAILERRA: TXAPAKUrtarrilaren 23a, larunbata: DEKORAZIO BERRIAUrtarrilaren 24a, igandea: MUS TXAPELKETAUrtarrilaren 30a, larunbata: FIMO TAILERRA* Hilabete honetan gazteekininauterietako gaia eta muralakere paraleloki lantzen hasikogara

] Hitzaldia[Urtarrilaren 14a, osteguna]

GETARIAKO HISTORIARENBERRIKUSKETARIBURUZKO HITZALDISORTA- ONTZIGINTZAHizlaria: Xabier Agote(Albaola elkarteko ardura-duna. Ontzigintza tradiziona-lean aditua)- ITSAS TRESNAKHizlaria: Pello Iribar (Arrantza teknika tradiziona-letan aditua)Noiz: 19:30eanNon: Udal aretoa

zorion agurrak] akordatzen

1939an Zestoara ibilaldia

Liber PerezUrtarrilak 1

Zorionak etxeko erregeari,ospatu zure urtebetetzea

zoriontasunez. Aita, ama etaMikelen partez.

Ander IrigoienUrtarrilak 10

Zorionak gure etxeko mutilkoxkor bihurriari!

Muxu handi bat etxekodenen partetik.

Amets GaldosUrtarrilak 21

Zorionak eta 12 belarri-tirakada handi zure

familia guztiaren partetik.

Uxoa IrigoienUrtarrilak 23

Zorionak bihotzez eta 22muxu potolo etxekoen par-tetik! Ondo ondo pasa zure

eguna, korrikalari!

Atal honetan jartzeko moduko argazki zaharren bat baduzu,deitu943000548 telefonora edo [email protected] helbidera bidali.

1939ko irailaren 10ean ateratako argazkia da, eta bertan dauden lagunek GetariatikZestoarako ibilbidea egin zuten mendiz mendi.

Goiko ilaran, ezkerretik eskuinera, honako hauek agertzen dira: Milagros Alberdi,Baltasar Garmendia, Raimunda Basurto, Angel eta Agustina Garmendia.

Beheko ilaran, eserita: Antonina Alberdi, Periko Lazkano, Ramona Telleria etaAgustin Mendizabal”.

Ramona Telleriak utzitako argazkia.

Norbait zoriondu nahi izanez gero,argazkia bere testutxoarekin Txerukopostontzian utzi edo eta Eskualtxetaraeraman. Gogoratu! bazkideok doan dau-kazue eta bazkide ez zaretenok 4 €ordaindu beharko dituzue argazki bakoi-tzagatik.

KULTURA SAILAK DIRUZ LAGUNDUTAKO HEDABIDEA


Gabon Zoriontsuak

eta urte berri on!!!

Am

aia

Osa

Am

ets Ga

ldos

An

e Lazk

an

o

Ara

tz Perez

GA

BO

NET

AK

O M

AR

RA

ZKI LEH

IAK

ETA

20

09

Iraba

zleak

Documents

89. zenbakia (2009ko abendua)