::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::

ww

w.f

en

sep

eti

m.c

om

:::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

:::

ASİTLER

Sulu çözeltilerine H+ iyonu veren maddelere

asit adı verilir. Örneğin, HCl bileşiği suya atıldığında

H+ ve Cl- olarak iyonlarına ayrılır. Yine buna aşağıdaki

gibi çeşitli örnekler verilebilir.

HNO3 suda H+ + NO3-

H2SO4 suda H+ + SO42-

H3PO4 suda H+ + PO43-

*** Asitlerin Özellikleri

Tatları ekşidir.

Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.

Sulu çözeltilerinde H+ iyonu oluştururlar.

pH cetvelinde 0 – 7 arasında değer alırlar.

Mavi turnusol kağıdını kırmızıya dönüştürürler.

Bazlarla tepkimeye girdiklerinde tuz oluştururlar. Sanayide Kullanılan Bazı Kuvvetli Asitler

Bilimsel Adı Formülü Günlük Hayattaki Adı

Nitrik asit HNO3 Kezzap

Fosforil asit H3PO4 ..……….

Sülfürik asit H2SO4 Zaç yağı

Hidroklorik asit HCl Tuz ruhu

BAZLAR

Sulu çözeltilerine OH- iyonu veren maddelere

baz adı verilir. Bazlar suya atıldıklarında sudaki OH-

iyonu sayısı artar. Aşağıda bazı bazların sulu

çözeltileri verilmiştir.

NaOH suda Na+ + OH-

KOH suda K+ + OH-

Ca(OH)2 suda Ca2+ + OH-

*** Bazların Özellikleri

Tatları acıdır.

Sulu çözeltilerinde OH- iyonu oluştururlar.

Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.

Kırmızı turnusol kağıdını maviye dönüştürürler.

pH cetvelinde 7 – 14 arasında değer alırlar.

Asitlerle tepkimeye girdiklerinde tuz oluştururlar.

Sanayide Kullanılan Bazı Kuvvetli Bazlar

Bilimsel Adı Formülü Günlük Hayattaki Adı

Sodyum hidroksit NaOH Sud – kostik

Potasyum hidroksit KOH Potas - kostik

Kalsiyum hidroksit Ca(OH)2 Sönmüş Kireç

Amonyak NH3 ……………………

*** Asit ve Bazların Bulunduğu Bazı Gıda ve Temizlik Maddeleri

Bulunduğu Madde Asit İsmi

Üzüm Tartarik asit

Limon Sitrik asit

Elma Malik asit

Sirke Asetik asit

Yoğurt Laktik asit

Reçel Benzoik asit

Tereyağı Bütirik asit

Isırgan otu Formik asit

Gazlı içecekler Karbonik asit

Bulunduğu Madde Baz İsmi

Sabun, Temizlik maddesi Sodyum hidroksit

Temizlik maddesi Potasyum hidroksit

Deterjan Sodyum fosfat

Deterjan Amonyak

Çamaşır suyu Sodyum karbonat

Bilgi: Günlük hayatta karşılaştığımız maddeler

asit ya da baz özelliğe sahip olabilirler. Fakat

maddelerin belirli bir değerden sonra asidik ya da ba-

zik özellikleri zarar verici derecede olabilir. Örneğin,

limonun ya da ekşi elmanın asidik olup olmadığını

tadarak anlayabiliriz. Ancak nitrik asit (kezzap) gibi

bir maddenin asidik olup olmadığına tadarak veya

dokunarak karar veremeyiz. Çünkü asitler ve bazlar-

da, asitlik-bazlık dereceleri vardır. Bu durumda etkisi

büyük olan asit ya da bazlara kuvvetli, etkisi küçük

olan asit ya da bazlara da zayıf asit/baz denebilir.

Örneğin, yoğurtta bulunan laktik asit zayıf bir asit

iken sülfürik asit (Zaç yağı) kuvvetli bir asittir.

Asitlerin ve bazların kuvvetli mi zayıf mı oldu-

ğunu anlamamızı sağlayan ve zayıflık/kuvvetlilik

değerini gösteren yapıya pH cetveli ya da pH skalası

denir.

MADDE VE ENDÜSTRİ

*Asitler ve Bazlar*

Bu konu anlatımı seti Metin GÖKTÜRK tarafından hazırlanmıştır. Konu anlatım seti ve diğer setler için www.fensepetim.com sitesini ziyaret edebilirsiniz. 2019 ©

8.SINIF 4.ÜNİTE

KONU NO: 12

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::

w

ww

.fe

nse

pe

tim

.co

m

::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

::::

:

pH CETVELİ/ pH SKALASI

pH cetveli, asidik ya da bazik bir maddeyle

temas ettiğinde renk değiştiren bir yapıya sahiptir.

pH cetvelinin üzerinde 0 ile 14 arasında değer bulur.

Bir madde eğer asidik ise yani asitlik özelliği

gösteriyorsa bu madde pH cetvelinde 0-7 arasında

değer alırken, bazik özellik gösteriyorsa 7-14

arasında değer alır. Eğer pH cetveli 7 değerini

gösteriyorsa maddenin nötr (yani ne asidik özellik

gösterir ne de bazik) olduğu söylenebilir.

** Asidik özellik 0 (sıfır) ile 7 arasında değer

aldığından, değeri 0’a yakın olan maddeler kuvvetli

asit, değeri 7’ye yaklaşan maddeler ise zayıf asit

olarak adlandırılırlar.

** Bazik özellik 7 ile 14 arasında değer aldığından,

değeri 14’e yakın olan maddeler kuvvetli baz, değeri

7’ye yaklaşan maddeler ise zayıf baz olarak

adlandırılırlar.

Asit Nötr Baz

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Asidik özellik artar Bazik özellik artar

Bazı Maddelerin pH Değerleri

Madde pH Derecesi

Mide suyu 1 Çok Kuvvetli asit

Limon suyu 2,1 Kuvvetli asit

Kola 2,5 Asit

Sirke 2,9 Asit

Süt 6,6 Zayıf asit

Su 6,8 Çok zayıf asit

Saf su 7 Nötr

Kan 7,3 Zayıf baz

Amonyak 11,3 Baz

Çamaşır suyu 13 Kuvvetli baz

Sodyum hidroksit 13,8 Çok kuvvetli baz

Asitler ve bazların ayırt edilmesinde kullanılan yani bir

maddenin asit mi baz mı olduğunu belirlememizi sağlayan

maddelere belirteç (ayıraç) denir. En çok kullanılan

belirteçler turnusol kağıdı, fenolftalein ve metil oranjdır.

Turnusol Kâğıdı, asidik bir maddeye daldırıldığın-

da mavi renkten kırmızı renge dönüşürken, bazik bir

maddeye daldırıldığında kırmızıdan maviye döner.

Fenolftalein, asidik bir maddeye damlatıldığında

renk değişimi olmazken, bazik bir maddeye damlatıl-

dığında pembe (kimi zaman kırmızı) renge döner.

Metil Oranj, asidik bir maddeye damlatıldığında

kırmızı renk alırken, bazik bir maddeye damlatıl-

dığında sarı renk alır.

Yukarıda verilen belirteçleri bir tablo halinde

aşağıda gösterelim.

Belirteç (Ayıraç) Asit Baz

Turnusol kağıdı Kırmızı Mavi

Fenolftalein Renksiz Pembe

Metil Oranj Kırmızı Sarı

Asitler ve bazların yararlı oldukları kadar zararlı da

olabilirler. Özellikle kuvvetli asit ve bazların çözeltileri

oldukça zararlıdırlar. Bu gibi maddeleri kullanırken

üzerinde bulunan uyarı etiketlerine dikkat etmeliyiz.

Asit ve Baz Kullanılırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Asitlere ve bazlara çıplak elle dokunulmamalıdır.

Temizlik malzemelerini rastgele karıştırmamalıyız.

Asit ve baz içeren maddeleri gıdalardan uzak tutmalıyız.

Asitler ile bazları çocukların ulaşamayacağı yerlere koy-

malıyız.

Vücudumuz asit ya da baz ile temas etmişse bol su ile

yıkamalıyız.

Kimyasal maddeler üzerinde bulunan işaretlere dikkat

ederek kullanmalı, dokunmamalı, tatmamalıyız.

Asidik ve bazik özellik gösteren deterjan ve temizlik

malzemeleri kullanırken mutlaka eldiven takmalıyız.

ASİT YAĞMURLARI

Atmosfere yayılan karbondioksit (CO2),

azotdioksit (NO2) ve kükürtdioksit (SO2) gazlarının

su damlacıkları ile tepkimeye girip yeryüzüne yağmur

olarak inmesi olayına asit yağmurları denir. Asit

yağmurları; insanlara, hayvanlara, bitki örtüsüne,

tarihi yapı ve eserlere zarar vererek toprak

verimliliğinin düşmesine neden olur.

Asit Yağmurlarından Korunma Yolları

Toplum bu konuda bilinçlendirilmelidir.

Yenilenebilir enerji kaynakları arttırılmalı.

Ağaçlandırma ve yeşillendirme çalışmaları yapılmalı.

Araba egzozlarına ve fabrika bacalarına filtre takılmalı.

Kamyon, tren, vapur vb. araçların bakımları zamanında

yapılmalı.

Fosil yakıtlar yerine zararı nispeten az olan doğalgaz

kullanılmalı.