9. SINIF · 2020. 5. 7. · • İskender Pala’nın Katre-i Matem romanı Osman-lı’nın 18. yüzyıldaki saray insanlarının, Lale Dev-ri’nin zevk ve safa âlemlerini ve Patrona

Soru Kitabı

9. SINIFTÜRK DİLİ VE EDEBİYATI

TÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞ

1.Fasikül

EDEBİYAT NEDİR? - EDEBİYATIN BİLİMLERLE VE GÜZEL SANATLARLA İLİŞKİSİ

Farklı Farklı Sorular

Bilgi Köşesi - 1

Edebiyat Nedir? Edebiyatın Bilimlerle ve Güzel Sanatlarla İlişkisi - 1

Edebiyat Nedir? Edebiyatın Bilimlerle ve Güzel Sanatlarla İlişkisi - 2

Metinlerin Sınıflandırılması - 1

Metinlerin Sınıflandırılması - 2

4

5

6

8

10

12

Genel Tekrar Testi 14

Test 1

Test 5

Test 2

Test 3

Test 4

NİÇİN YAZIYORUZ? NASIL YAZMALIYIZ? - İLETİŞİM - DİL

Farklı Farklı Sorular

Bilgi Köşesi - 2

İletişim ve İletişimin Ögeleri - 1



Dil Nedir? Dile İlişkin Bazı Kavramlar

16

17

18

20

22

24

Genel Tekrar Testi

Fasikül Bitirme Testi

Yazılı Soruları

26

28

30

Test 6

Test 10

Test 11

Test 7

Test 8

Test 9

KAVRAMLARKAZANIMLAR

3

Fasi

kül 1

Ünitenin Kavramları

Ünitenin Kazanımları

Sanat

Güzel Sanatlar

Zanaat

Edebiyat

Bilim

Edebî Metin

Öğretici Metin

İletişim

Dil

Ağız

Şive

Lehçe

Argo

Jargon

OKUMA

• Edebiyatı tanımlar ve edebiyat kelimesinin kökenini bilir.

• Edebiyatın bilimlerle ve güzel sanatlarla ilişkisini saptar.

• Metinleri sınıflandırır.

YAZMA• “Niçin yazıyoruz?” ve “Nasıl yazmalıyız?” sorularına cevap bula-

rak metinler yazar.

SÖZLÜ İLETİŞİM • İletişim ve ögelerini, bunların işlevlerini açıklar.

DİL BİLGİSİ • Standart dil, ağız, şive, lehçe, argo, jargon kavramlarını açıklar.

4

Fasi

kül 1

BİLGİKÖŞESİ

EDEBİYAT NEDİR? - EDEBİYATIN BİLİMLERLE VE GÜZEL SANATLARLA İLİŞKİSİ

EDEBİYAT NEDİR?Sanat, insanın güzellik karşısında duyduğu heyecan ve hayranlığı uyandırmak için ortaya koyduğu yaratıcılık-tır.Edebiyat, bu güzel sanatların bir koludur. Sözde, yazıda, düşüncede, hayalde güzellik demektir. Edebiyatın temel malzemesi dildir.İnsanlarda güzel çağrışımlar uyandıran, sanatçının ken-dine özgü duygu, heyecan, hayal gücü ve yeteneklerini yansıttığı; insanın duygu, düşünce ve hayal dünyasını geliştiren eserlere sanat eseri denir. Edebiyatın malze-mesi dil olduğuna göre tüm bu duygu, düşünce ve hayal dünyasını dil ile ifade eden sanat eserine de edebî eser (metin) denir.

Edebî Metinlerin Özellikleri:

• Hayal gücüyle ortaya çıkar.• Amacı, doğru ve yararlı bilgiler vermek değil, insan-

da estetik bir haz uyandırmak ve güzellik sunmak-tır.

• Açıklayıcı, bilgilendiricidir, nesnel değil, özneldir; özgün ve etkileyicidir.

• Evrenseldir. Roman, hikâye, şiir, destan, efsane, ti-yatro vb. edebî metinlere örnektir.

• Kurmacadır. Olay, mekân, zaman ve kişi ögeleriyle kurmaca bir dünya yaratılır.

Öğretici Metinlerin Özellikleri:

• Edebî amaçla, estetik zevk vermek amacıyla yazıl-mayan metinlerdir.

• Açıklamak, bilgi vermek, öğretmek amacıyla yazı-lırlar.

• Anlatımlarında kısa ve kesin ifadeler kullanılır; dil, genellikle göndergesel işlevdedir.

• Söz sanatlarına, kelimelerin mecaz ve soyut anlam-larına pek yer verilmez.

• Verilen bilgi, örneklerle, sayısal verilerle, tanık gös-termelerle vb. pekiştirilir.

• Makale, deneme, fıkra, biyografi vb. öğretici metin-lere örnektir.

EDEBİYATIN BİLİMLERLE VE GÜZEL SANATLARLA İLİŞKİSİEdebiyat, ürünlerini ortaya koyarken ve değerlendirirken farklı bilim dallarıyla da ilişki kurar.

Edebiyat-Tarih İlişkisi:

Her edebî metnin oluştuğu tarihsel bir dönem vardır ve edebî metinler tarihsel bir olayı da konu edinebilir. Anlatılan olayın doğru edebî esere yansıması ve doğru değerlendirilmesi için tarihî olayları iyi bilmek, tarihsel araştırmalardan faydalanmak yani tarih bilimine baş-vurmak gerekir.

Edebiyat-Coğrafya İlişkisi:

Edebî metinlerdeki her olay belli bir mekânda geçer ve her yazar bir çevrede doğmuş, yaşamıştır.

Edebiyat-Sosyoloji İlişkisi:

Edebiyatın temel konusu insandır. İnsan da başka in-sanlarla aynı ortamda yaşayan, onlarla sürekli iletişim hâlinde bulunan yani toplumsal bir varlıktır. Sosyoloji de insanın toplum içindeki yaşayışını her yönüyle inceleyen bir bilim dalı olduğundan edebiyat, sosyoloji biliminin çalışmalarından faydalanır.

Edebiyat-Psikoloji İlişkisi:

Edebî eserler insanı her yönüyle ele alır, insanın ruh dün-yası da buna dâhildir.

Edebiyat-Felsefe İlişkisi:

Bazı edebî metinler bir düşünce üzerine kurulur. Evrenin oluşumu, yaşamın kaynağı... Bu durumlarda edebiyat, insanı ve dünyayı çeşitli yönleriyle inceleyen bir düşünce sistemi olan felsefeden faydalanır.

Edebiyat-Bilim-Teknik İlişkisi:

Bilim ve teknikteki gelişmeler, doğrudan ya da dolaylı olarak edebiyatın gelişmesini de etkilemiştir. Örneğin; matbaanın bulunması, edebî eserlerin insanlara ulaş-masını kolaylaştırmış ve hızlandırmıştır.

METİNLERİN SINIFLANDIRILMASIMetinler; amaçlarına, üsluplarına göre sınıflandırılır. Öncelikle “sanatsal” ve “öğretici” olarak iki gruba ayrı-lan metinler sonrasında daha alt gruplara ayrılır.

5

Fasi

kül 1

FARKLI FARKLI SORULAR

BOŞLUK DOLDURMA SORULARI

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifade-lerle tamamlayınız.

1. Sanatın temelinde ............................ vardır.

2. İnsan, yazıyla .....................................; sesiyle

............................; renklerle .............................,

yaşadığı yeri estetik ve kullanışlı kılma isteğiyle

............................ yönelmiştir.

3. Edebiyat, insanın içindeki ............................ ve

............................ duygusunu ortaya çıkarır.

4. Edebiyatın malzemesi ...................... .

5. Edebî eserin amacı, .........................................

.................................................... değildir.

6. Bilimsel metinlerde dil ............................ işlevde

kullanılır.

7. Öğretici metinler; ............................................,

............................... ........................................

....................................... gibi amaçlarla yazılır.

8. Öğretici metinlerde dilin ....................... ve

....................... olması gerekir.

9. Edebî eserler, yazıldığı dönemin özelliklerini ....

.................................. .

10. Edebiyat, insanın olaylar karşısındaki ruhsal duru-

munu tasvir etmesi sebebiyle ....................... bili-

minden faydalanır.

11. İnsanın duygu, düşünce, hayal ve isteklerini es-

tetik kaygılarla anlatan dil ürünlerine ............

....................... denir.

12. Öğretici metinler, edebî metinlerden farklı olarak

....................... olmayı amaçlar.

DOĞRU-YANLIŞ SORULARI

Aşağıdaki cümlelerin doğru olanlarını D, yanlış olanla-rını Y ile gösteriniz.

1. Sanatsal metinlerde dil, sadece gönder- gesel işlevde kullanılır.

2. İnsan, yaratılışından bugüne kadar çe- şitli yollarla kendini, duygularını, düşün- celerini ifade etmeye çalışmıştır.

3. Metinlerin bir kısmı, bilgilendirmek; bir kısmı da sanatsal zevk uyandırmak için yazılır.

4. Güzel sanatlar ortaya konurken toplumsal fayda gözetilmektedir.

5. Öğretici metinler, bir amaç doğrultusun- da yazılmaz.

6. Edebî metin yazarı, dış dünyadan aldı- ğı gerçekleri eserinde olduğu gibi yan- sıtmaz.

AÇIK UÇLU SORULAR

Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1. Edebî ve öğretici metinler arasındaki farkları yazınız.

2. Edebiyat ve tarih arasında nasıl bir ilişki vardır, açıkla-yınız.

6

Fasi

kül 1

1. Olay, düşünce, duygu ve imajların dil aracılığıyla biçim-lendirilmesine ---- denir.

Bu cümledeki boş bırakılan yere aşağıdakilerin hangisi getirilmelidir?

A) sanat B) edebiyat

C) konuşma D) estetik

E) bilim

2. Edebiyat; insanların iç dünyalarına, doğal çevrelerine, toplumsal yaşamlarına, kültürel varlıklarına ayna tut-ması yönüyle ---- , - - - - , - - - - , - - - - bilim dallarıyla ya-kından ilişkilidir.

Bu cümledeki boş bırakılan yerlere, altı çizili sözler-le paralel olacak şekilde sırasıyla aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) sosyoloji - psikoloji - felsefe - tarih

B) psikoloji - coğrafya - sosyoloji - felsefe

C) psikoloji - coğrafya - sosyoloji - tarih

D) psikoloji - sosyoloji - coğrafya - tarih

E) felsefe - sosyoloji - tarih - coğrafya

3. I. Tarih

II. Felsefe

III. Bilim ve teknik

IV. Ekonomi

Yukarıdaki numaralanmış alanlardan hangileri ede-biyatla ilişki hâlindedir?

A) I ve II B) III ve IV

C) I, II ve III D) I, II ve IV

E) I, II, III ve IV

4. Edebî eserler, insanı tüm yönleriyle incelemeyi ve tanıt-mayı amaçlar, geniş ruh çözümlemeleri yapar, insanın iç dünyasını, duygu ve hayallerini anlatır. Böylece in-san, edebî eserlerde çok yönlü olarak ele alınmış olur.

Bu parçada edebiyatın, aşağıdaki bilim dallarından hangisiyle ilişkisinden bahsedilmiştir?

A) Psikoloji B) Sosyoloji

C) Felsefe D) Tarih

E) Antropoloji

5. Aşağıdakilerden hangisi bir edebî metin olabilir?

A) “Hünkârbeğendi” yemeğinin tarifini anlatan bir me-tin

B) Farklı kuş cinslerini analiz eden bir metin

C) Öğrencilerin başarısını ölçen bir metin

D) Sevilen bir kente duyulan özlemi dile getiren bir me-tin

E) Güneş tutulmasının etkilerini değerlendiren bir me-tin

6. Bir edebî yapıt; duygusal, düşünsel, biçimsel özellikleri ile toplumu kendine çekmeli; albenili, cazip olmalıdır. Aynı zamanda toplumun duygusal ve düşünsel yaşa-mını etkileyip onu eylemli kılmalıdır.

Böyle söyleyen bir yazar, sanat eserinin;

I. nesnellik,

II. çekicilik,

III. etkileyicilik,

IV. özgünlük,

V. gerçekçilik

özelliklerinin hangilerinden bahsetmiştir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III

D) III ve IV E) III ve V

EDEBİYAT NEDİR?EDEBİYATIN BİLİMLERLE VE GÜZEL SANATLARLA İLİŞKİSİ - 1

7

Fasi

kül 1

SEVİYE 1 TESTİ 1

7. Aşağıdakilerden hangisi ritmik sanatlardan değil-dir?

A) Tiyatro B) Dans C) Müzik

D) Opera E) Bale

8. Aşağıdakilerden hangisi edebiyatın özelliklerinden değildir?

A) Malzemesi kelimeler ve bunların özgün biçimlendi-rilişiyle ortaya konan dildir.

B) Orijinallik esas alınır.

C) Türü ne olursa olsun, genellikle, temel konusu in-sandır.

D) Değeri, sanatçının ve okuyucunun estetik zevkine bağlıdır.

E) Sosyal hayatı ve somut dünyayı daima soyutlaştıra-rak konu edinir.

9. İnsanlar kendilerini farklı şekillerde ifade edebilirler. Bu yollardan biri de sanattır. Bazı sanatlar dil ve sese, bazıları maddeye, bazıları ise harekete dayalı olarak oluşturulur.

Buna göre;

I. edebiyat,

II. minyatür,

III. bale,

IV. ebru,

V. müzik

sanat dalları ikişerli gruplandırıldığında hangisi dış-ta kalır?

A) I B) II C) III D) IV E) V

10. Aşağıdaki eserlerden hangisi bir sanat eseri olarak değerlendirilemez?

A) Ayşe’nin dokuduğu kilim

B) Mehmet’in yaptığı ebru tablosu

C) Fırat’ın bestelediği şarkı

D) Zeki’nin çektiği film

E) Canan’ın yazdığı oyun

11. I. Mimari

II. Hat Görsel sanatlar

III. Tiyatro Dramatik sanatlar

IV. Dans

V. Edebiyat

Yukarıdaki numaralanmış güzel sanatlardan hangi-si, karşıdaki gruplardan biriyle ilişkilendirilemez?


12. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) Edebiyat, insanın hayal dünyasını zenginleştirir.

B) Bilim alanında kaydedilen gelişmelerin bir kısmı edebiyatı doğrudan etkiler.

C) Edebî eserler; insan ilişkilerine, toplumun duyuş ve düşünüş şekillerine göre şekillenir.

D) Edebî eserlerde dönemin siyasi ve askerî gelişme-lerine değinilmemeye özen gösterilir.

E) Edebiyat, sosyal bilimlerle ilişki hâlinde olduğu gibi bilim ve teknikle de ilişkilidir.

8

Fasi

kül 1

EDEBİYAT NEDİR?EDEBİYATIN BİLİMLERLE VE GÜZEL SANATLARLA İLİŞKİSİ - 2

1. Aşağıdakilerden hangisi sanatın ilkelerinden ola-maz?

A) Öznellik B) Orijinallik

C) Evrensellik D) Estetik/Güzellik

E) Gerçekçilik

2. Sanat ve zanaat çok uzun zaman aynı kavramlar ola-rak görülmüştür. 19. yüzyıla kadar bu böyle devam et-miştir. Oysa zanaat ve sanat birçok noktada ayrılır.

Aşağıdakilerden hangisi sanat ile zanaat arasındaki farklardan biri olarak kabul edilemez?

A) Sanat ürünlerinde ulusal nitelikler ön plandadır an-cak zanaat ürünleri evrenseldir.

B) Sanatta soyut, zanaatta ise somut bir faydadan söz edilir.

C) Sanatta yaratıcılık ön planda iken zanaatta ortaya konan yapıt bir el becerisinin ürünüdür.

D) Sanat eserinin eşi benzeri yokken zanaatkârın orta-ya koydukları birbirine benzer.

E) Sanat estetiği; zanaat ise kullanışlılığı önceler.

3. I. Rodin heykeli

II. Kuğu Gölü balesi

III. Karmen operası

IV. Mona Lisa tablosu

V. Memleket Hikâyeleri

VI. Beethoven’in 5. Senfonisi

Bu sanat eserleriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) I. ve IV. plastik sanatlara örnektir.

B) II. ve III. insan hareketleri ve gösterime dayanır.

C) V. ve VI. fonetik sanatlar grubunda yer alır.

D) III. karma sanatlara örnek olarak gösterilebilir.

E) I. ve V. aynı sanat grubunda yer alır.


A) Nasıl ki ressam, boya, fırça; heykeltıraş, seramik, mermer gibi malzemeler kullanarak sanat yapıyor-sa yazar ve şair de dili kullanarak edebiyat eserini ortaya koyar.

B) Aynı konuda, değişik malzemelerle değişik sanat eserleri ortaya konabilir.

C) Güzel sanatları birbirinden ayıran ve farklı isimlen-dirilmelerine neden olan temel unsur, kullandıkları malzemelerdir.

D) Sanatı evrensel kılan, gerçekliğe yaslanıyor olma-sıdır.

E) Dilin millî bir değeri varken demir, taş, boya gibi malzemeler evrenseldir.


A) İnsan doğası gereği kendini, çevresini, içinde yaşa-dığı toplumu, dünyayı güzelleştirme ihtiyacı duyan bir varlıktır.

B) Sanat; insanların gördüklerini, duyduklarını, duygu-larını, düşüncelerini sesten, dilden ya da görsellik-ten yararlanarak heyecan ve hayranlık uyandıracak şekilde yeniden ifade etmektir.

C) Sanatsal güzellik; insanın ortaya koyduğu değil, za-ten doğada bulunan bir güzelliktir.

D) Sanat eseri bilgilendirici olmak zorunda değildir.

E) Sanatçı, eserini dünyaya kendi penceresinden ba-karak ortaya koyar.

SEVİYE 2 TESTİ

9

Fasi

kül 1

2

6. Sözüne, yazısına (edebiyat); sesine (müzik); kul- I II

lanabildiği renklere (mimarlık); yaşadığı mekâna III

(resim); işleyebildiği taşlara (heykeltıraş) güzellik IV V vermek, insanoğlunun yaşam felsefesidir ve bu da gü-

zel sanatların dallarını oluşturmuştur.

Bu cümledeki bilgi yanlışının giderilebilmesi için numaralanmış ifadelerden hangilerinin yer değiştir-mesi gerekmektedir?

A) I ile II B) I ile IV C) II ile V

D) III ile IV E) III ile V

7. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı ya-pılmıştır?

A) Osman Hamdi Bey’in “Kaplumbağa Terbiyecisi” tablosu görsel sanatlara ait bir eserdir.

B) Orhan Pamuk’un “Kar” romanı işitsel (fonetik) sa-natlara özgü nitelikler taşır.

C) Shakespeare’in “Romeo ve Juliet” adlı tiyatrosu hem görsel hem işitsel özellikler barındırır.

D) Mimar Sinan’ın yaptığı Mihrimah Sultan Camii plastik sanatlara örnektir.

E) Kuğu Gölü balesi işitsel sanatlar kategorisinde de-ğerlendirilir.

8. • İskender Pala’nın Katre-i Matem romanı Osman-lı’nın 18. yüzyıldaki saray insanlarının, Lale Dev-ri’nin zevk ve safa âlemlerini ve Patrona Halil İsya-nı’nı edebiyat dili ile anlatır.

• MehmetRauf’unEylüladlıromanında,aşküçge-ninin yarattığı gerilimin insanın ruh hâli üzerindeki etkisi rahatlıkla görülebilir.

• Turgenyev’in Babalar ve Oğullar adlı romanınınkahramanı Bazarov nihilist bir gençtir; onun ko-nuşmaları ve davranışları nihilist hayat görüşünü örnekler niteliktedir.

• Dostoyevski’ninünlü kahramanıRaskolnikov;hır-sı, suça meyli, vicdan muhasebesi gibi yönleriyle başarıyla yansıtılmış bir edebî karakter olarak kar-şımıza çıkar.

• OrhanKemalveYaşarKemal’inromanlarındaÇu-kurova insanı farklı yönleriyle anlatılır. Kimi yerde ağa-köylü ilişkisi, kimi yerde sanayileşmenin oluş-turduğu yeni işçi sınıfı, onların durumu, bazen de batıl inançları ve cahillikleriyle köylüler ayrıntılarıy-la aktarılır.

Yukarıdaki ifadeler, aşağıdaki bilim dallarından han-gisinin edebiyat ile ilişkisini örneklememektedir?

A) Tarih B) Felsefe

C) Sosyoloji D) Psikoloji

E) Bilim ve teknik

9. Roman, insanlar arasında şaşırtıcılıklarla dolu ilişkiler ağını çözümleme gayretidir.

Bu söz, edebiyat ile aşağıda verilen bilim dalların-dan hangisi arasındaki ilişkiye işaret etmektedir?

A) Coğrafya B) Tıp

C) Sosyoloji D) Psikoloji

E) Felsefe

10

Fasi

kül 1

METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI - 1

1. Aşağıdakilerin hangisinde edebî ile öğretici metin-lerin karşılaştırılmasında bir yanlışlık yapılmıştır?

A) Edebî metinler kurmacaya dayanırken öğretici me-tinler gerçeği temel alır.

B) Öğretici metinlerde dil göndergesel işlevdeyken edebî metinlerde kullanılan dil sanatsaldır.

C)Yoruma açık metinler edebî, nesnel bir anlatımınsöz konusu olduğu metinlerse öğreticidir.

D) Edebî metinlerin okuyucuda estetik haz uyandırma amacı öğretici metinlerde de görülür.

E) Öğretici metinlerde bilgi verme ön plandayken ede-bî metinlerde sanatsal bir kaygı öne çıkar.

2. Aşağıdakilerin hangisi sanat eserinin özelliklerin-den değildir?

A) Değişmez ve kabul görmüş doğruları anlatır.

B) İnsanlar arasında ilişkiyi sağlayan bir iletişim vası-tasıdır.

C) Biçimleri, yöntemleri çağdan çağa, toplumdan top-luma değişir.

D) Amacı; duygulandırmak, sezdirmek, bir etki bırak-maktır.

E) Gerçekliğin yeniden yorumlanmasıyla oluşur.

3. Sanatsal metinlerle ilgili olarak aşağıdakilerin han-gisi söylenemez?

A) Bu metinlere edebî metinler de denir.

B) Estetik ön planda tutulur.

C) Sezdirmek ve hissettirmek esastır.

D) Her okunduğunda yeniden yorumlanmaya açıktır.

E) Genellikle açıklayıcı, kanıtlayıcı anlatımlardan ya-rarlanılır.

4. I.

Etrafınıza şöyle bir bakınız. Kinler, hiddetler, kavgalar, kıskançlıklar içinde ömürlerini tüketen zavallılar göre-ceksiniz. Öyle insanlar vardır ki bir hiç yüzünden baş-kalarının kalplerini kırmaktan çekinmezler. Öyle insan-lara rastlarsınız ki yüreklerindeki kin onları tutuşturduğu için etrafındakileri kasıp kavururlar. Kısacık ömürlerini başkalarına fenalık etmek, kıskançlığın keskin dişleriy-le başkalarını ısırmak için fırsat kollamakla geçirirler. Karşımıza çıkan insanları sevmek yerine onlarla kav-gaya tutuşmak olur mu şu kısacık hayatta!

II.

Güneş yeni kızıllaşıyordu. Ateşle oynayan pervasız bir pehlivanın kolundan fırlamış kızgın bir disk gibi boşluk-ta dönerek harelenmekte, yaklaştığı yerleri muhteşem bir pembeliğe bulamaktaydı. Erguvan renkli bahardan bir tüle bürünmüş uzak tepelerin üzerinde rüzgâr, koca-man bir demirci ocağını üflüyor sandım. Geldiği taraf-ta yer yer yanan meşaleler varmış gibi üzerinde uzun akislerin kıvrandığını gördüğüm nehir, nar suyundan tatlı bir akıntıya benziyordu.

Bu metinlerin karşılaştırılması ile ilgili olarak aşağı-dakilerden hangisi yanlıştır?

A) I. metin, öğretici metinlere; II. metin, sanatsal me-tinlere örnektir.

B) I. metinde, bir düşünceyi açıklamak; II. metinde, bir izlenim kazandırmak amaçlanmıştır.

C) I. metinde, açık, tek ve yalın bir anlam amaçlanır-ken; II. metinde imgelerden, çağrışımlardan yarar-lanılmıştır.

D) Her iki metinde de eylem cümlelerine yer verilmiştir.

E) I. metin, romandan; II. metin, makaleden alınmış olabilir.

11

Fasi

kül 1

SEVİYE 1 TESTİ 3

5. - - - - ; kullanılan dilin özellikleri, ele alınan konular, an-latım tarzları gibi ögelerle dönemin zihniyetini yansıtır. Ayrıca bu metinler; kültür, sanat, toplum meseleleri vb. ile ilgili konuların dile getirildiği, okuyucunun bilgilendiril-meye çalışıldığı metinlerdir. Bu bakımdan, söz konusu metinler, yazıldığı dönemin bu konulara bakış açısını da az veya çok yansıtan kaynaklardır.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerin hangi-si getirilmelidir?

A) Sanatsal metinler

B) Göstermeye bağlı metinler

C) Olay çevresinde oluşan metinler

D) Anlatmaya bağlı metinler

E) Öğretici metinler

6. Olay çevresinde oluşan edebî metinlerle ilgili ola-rak,

I. Kurmaca bir yapıya sahiptirler.

II. Mekân ve zaman ögeleri her zaman belirlidir.

III. Sanatsal metinlerdir.

IV. Tümü, mensur yani düzyazı türündeki eserlerdir.

genellemelerinden hangileri doğrudur?

A) I ve II B) I ve III C) I ve IV

D) II ve III E) III ve IV

7. -----------------------------

Kişisel HayatıKonu Alanlar

GazeteÇevresindeGelişenler

Bu şemada boş bırakılan yere aşağıdakilerin hangi-si getirilmelidir?

A) Anlatmaya Bağlı Metinler

B) Bilimsel Metinler

C)OlayÇevresindeOluşanMetinler

D) Öğretici Metinler

E) Tarihî Metinler

8. Aşağıdakilerin hangisi öğretici metin örneği olarak gösterilemez?

A) Şakaklarından soğuk terler akmaya başlar. Mendi-liyle yüzünü siler. Sabah olmaktadır. Ayağa kalkar, usul usul giyinir. Otelin kapısından çıkar, tramvaya biner ve yalısına gelir. Kapıyı hizmetçi kız açar.

B)YakupKadri,SodomveGomore’deKurtuluşSava-şı sırasında İstanbul’da yaşayan bir zümreyi ve bu zümre içindeki insanların ilişkilerini anlatarak ahlak ve toplum değerlerini ele alır ve sorgular.

C) Cep telefonu kullanımının sürücülerde kaza riskini artırdığı kanıtlanmıştır. Kaza riski sürücünün yaşı ile orantılı olarak artmakta ve risk, kanda %0,05 alkol bulunması durumundaki düzeye ulaşmaktadır.

D)Hipnoz, eski Yunan tanrısı Hipnoz’dan dolayı buadla anılır. Hipnozla insanın, bilinç denen ve yar-gılayan beyin bölümü devre dışı bırakılarak belli bir düşünceye yönelmesi sağlanabilir.

E) Öğrenme süresini etkileyen faktörlerden biri de söz konusu bilgiyle önceden karşılaşmış olup olmadı-ğınızdır. Ayrıntıları ya da alt başlıkları bilinmese de karşılaşılmış bir bilgi, tümüyle yabancı olan bir bilgi-ye kıyasla daha çabuk öğrenilmektedir.


A) Sanatsal metinlerde, yan anlam değeri taşıyan ve okuyucunun sezgisine bırakılan bölümlere yer veri-lir.

B) Metinler sınıflandırılırken yazılış amaçları, işlevleri, gerçeklikle ilişkileri dikkate alınır.

C) Öğretici metinler; estetik haz uyandırmak, çağrışım yaratmak, duygulandırmak amacıyla yazılır.

D) Sanatsal metinlerde gerçeklik, dönüştürülerek yan-sıtılır.

E) Öğretici metinlerde, genellikle, anlamın yoruma ka-palı olmasına, anlatılanlardan tek anlama ulaşılma-sına dikkat edilir.

12

Fasi

kül 1

METİNLERİN SINIFLANDIRILMASI - 2

1. Deli Davut şaştı kaldı. Rüzgâr dindi, sular karardı, ada geceye kaydı, ay çıktı. Adanın üzerindeki bir buluttan ince bir nur iniyordu. Serinlik ve fısıltıdan ibaret bir du-vaktı. Adaya sükût serpiyordu. Deli Davut da odada ayrılığını kaybediyordu. Gündüz gülüş gülüşe gelmiş-lerdi. Ay ışığında ise aynı gülümseme onları birbirine sarıyordu. Dünya kendi yolunda, onlar da rüzgârında döne döne gidiyorlardı.

Bu parçanın anlatımı ile ilgili olarak aşağıdakiler-den hangisi söylenemez?

A) Sanatlı bir söyleyiş benimsenmiştir.

B) Bir hikâye ya da romandan alınmıştır.

C) Kahraman ile tabiat özdeşleştirilerek anlatılmıştır.

D) İkileme ve yansımaya yer verilmiştir.

E) Açıklayıcı anlatım tekniği kullanılmıştır.

2. Aşağıdakilerin hangisinde, yazınsal bir söylemden söz edilemez?

A) Serin ve karanlık eylül gecesinin yıldızsız seması altında Selanik, sanki gürültüden yorulmuş gibi, baygın ve sakin uyumaktadır. Rıhtım tenhadır.

B) Sonbaharda ne hazin bir yalnızlıkla yerlere yayılan yapraklar ne kupkuru kalmış dallar hüzünlendirirdi onu. Onu en çok gökyüzünü kaplayan siyah lekeler, göçmen kuşlar hüzne boğardı.

C) Üzerinde iki beden büyükmüş gibi orasından bura-sından sarkık duran bir ceket vardı. Gözleri koyu yeşil bir şapkanın altından gölgeli bir orman kuytu-suydu sanki.

D) Nihayetsiz mor bir kubbeyi andıran dumanlı gökten, sonsuzluğun geçmiş saatlerini hatırlatır gamlı gu-guk sesleri aksediyordu.

E)Yapılanölçümler,bölgedeyağışınyıllıkortalamanınaltında olduğunu gösteriyor. Bu durum canlı yaşa-mını son derece olumsuz etkiliyor.

3. Metinler

Öğretici metinler------- I -------

---- II ----şiir

Bu şemada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerin hangisinde verilenler getirilmelidir?

I II

A) Anlatmaya bağlı Tiyatro metinler

B) Edebî metinler Olay çevresinde gelişen metinler

C) Göstermeye bağlı Anlatmaya bağlı metinler metinler

D) Edebî metinler Anlatmaya bağlı metinler

E) Kişisel hayatı konu Olay çevresinde alan metinler gelişen metinler

4. Sanatsal metin yazarı aşağıdakilerin hangisini yazı-larında önemsemez?

A) Gerçeklere sıkı sıkıya bağlı kalmayı

B) Kişisel yanlarını belirtmeyi

C) Estetik ögeleri güçlendirmeyi

D)Yazısınıbirplandâhilindeoluşturmayı

E) İfadelerinde çağrışımlara açık olmayı

SEVİYE 2 TESTİ

13

Fasi

kül 1

4

5. Adalet, insan olma yolculuğumuzda sahip olmamız gereken bir erdemdir. Adaleti sağlamakla yükümlü in-sanların ölçüyü kaçırmaları, itidali elden bırakmala-rı, onların adil olmadıklarının en açık belirtisidir. Adil tutum; görüşü, kimliği ne olursa olsun insanlara eşit, hak gözeterek, hukuku koruyarak muamele yapmayı gerektirir. Öteki türlüsü kayırmacılık, ahlaksızlık, hukuk tanımazlık olur.

Bu parçanın yazarıyla ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi söylenemez?

A) Bir konudaki düşüncelerini açıklamıştır.

B)Yazısındakurmacabiryapıoluşturmamıştır.

C) Kişilerini gerçekçi bir yaklaşımla kurgulamıştır.

D) Amacı, okurlarını inandığı konuda yanına çekebil-mektir.

E) Açık, anlaşılır; çağrışım ve imgelerden uzak bir dil kullanmıştır.

6. Öğretici metinler - - - - amacıyla yazılır.

Aşağıdakilerden hangisi bu cümledeki boş bırakı-lan yere getirilemez?

A) okurları bir konuda ikna etmek

B) bir konuda okurları eğitmek

C) okurların bir meseleyle ilgili fikirlerini etkilemek

D) bir konuyu estetik değer de katarak farklı yorumlat-mak

E) bir meselenin çözümünü açıklamak

7. “Aradan uzun bir zaman geçtikten sonra Büyük Ağrı Dağı, ordusunu toplayıp çok uzun süren bir savaşa git-miş. Savaş bu, ne zaman biteceği belli olur mu? Onlar savaşırkenKafdağı’nınsağlığıbozulmuş.Çokyaşlıol-duğu için dermanının tükendiğini anlayarak çevresinde-ki dağ oğullarına, dağ torunlarına durumunun iyi olma-dığını bildirmiş.”

Bu parça ---- unsurlar taşıyan konu ve kahramanlar üzerine kurulduğu için ---- bir metindir.

Yukarıdaki boşluklara sırasıyla aşağıdakilerin han-gisinde verilenler getirilmelidir?

A) olağanüstü-fantastik

B) düşsel-öğretici

C) gerçekçi-mizahi

D) olağanüstü-kanıtlayıcı

E) gerçekçi-tartışmacı

8. Gazetenin bu kadar büyük önemi olması nereden geli-yor? Önce eski çağlarda var olmayan bir toplanma tarzı yaratılmasından. Gazetenin doğmasından önce, yalnız bir türlü toplanma tarzı vardı: O da insanların kapalı bir salonda ya da açık bir meydanda toplanıp birlikte duyması, düşünmesiydi. Gazeteden doğan yeni bir toplanma tarzı ise “âmme-publique” adını alır. Âmme, sözlü değil, yazılı bir topluluktur. Evinizde otururken yal-nız günün gazetesini okumakla, göze görünmez top-lantının, manevi bir topluluğun içine girmiş olursunuz. Çünkühergünaynıgazeteyiokuyanlar,aynıbiçimdeduymaya, düşünmeye, ortaklaşa bir vicdana sahip ol-maya başlarlar. Bundan başka gazete uluslararası ka-muoyunun aynasıdır.

Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Açıklayıcı anlatım ağır basmaktadır.

B)Yazarınamacı,kanılarıdeğiştirmektir.

C) Anlatımda imgelerden yararlanılmamıştır.

D) Kurmaca bir yapısı yoktur.

E) Parçanın devam edeceği anlaşılmaktadır.

14

Fasi

kül 1


1. Edebiyat, müzik, resim, heykel, mimarlık, tiyatro vb. insanda coşku ve hayranlık uyandıran yaratıcı alana ---- denir.

Bu parçadaki boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) güzel sanatlar

B) edebî metin

C) zanaat

D) olay çevresinde gelişen edebî metinler

E) sanatsal metin

2. Bilimsel metinlerin aşağıdaki özelliklerinden hangi-si edebî metinlerde de her zaman bulunur?

A) Bilgi verme

B) Belli bir plan dâhilinde yazılma

C) Kesin, açık bir dile sahip olma

D) Açıklayıcı anlatımdan yararlanma

E) Faydalı olmayı amaçlama

3. (I) Edebî metinler anlam açısından zenginlikler içerdi-ğinden, okuyan her kişi bunlardan farklı anlamlar çıka-rabileceği gibi aynı okuyucu da başka okuyuşlarında farklı anlamlar çıkarabilir. (II) Edebî metinleri anlamlan-dırmada, okuyanın bilgisi, görgüsü ve psikolojik durumu rol oynar. (III) Eserin kişisel yaklaşımla, farklı şekilde anlamlandırılmasına yorum denir. (IV) Bir edebî metin yorumlanırken metnin; yapı, anlatım ve temadan ba-ğımsız düşünülmesi gerekir. (V) Metin yorumlanırken parça bütünle, bütün parçayla irtibatlandırılıp anlamlan-dırılmalıdır.

Yukarıdaki parçada numaralanmış cümlelerden hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?


4. Göstermeye bağlı metinleri, anlatmaya bağlı metin-lerden ayıran özellik bunlarda ---- bulunmayışıdır. Bu metinlerdeki dramatik örgü, diyaloglarla anbean yaşa-narak geliştirilir. Kişilerin birbirleriyle konuşmasıyla olay akışı sağlanır.


A) olay örgüsünün

B) anlatıcının

C) mekân ve zaman ögelerinin

D) karakter tahlillerinin

E) betimleyici ögelerin

5. Evliya Çelebi, 10 ciltlik Seyahatname’si ile yalnızcaTürk edebiyatında değil, dünya edebiyatında da saygın bir yere sahiptir. Daha 17. yüzyılda, Osmanlı Devleti’nin üç kıtaya yayılan topraklarında yıllarca gezmesi ve bu-ralardaki yaşam tarzlarını, insan ilişkilerini en ince nok-talarına kadar yazması, çok büyük önem taşımaktadır.

Aşağıdakilerin hangisinde, parçada tanıtılan eserde edebiyatla ilişkilendirilen bilim dalları verilmiştir?

A) Psikoloji-felsefe

B) Sosyoloji-coğrafya

C) Psikoloji-coğrafya

D) Tarih-psikoloji

E) Felsefe-coğrafya

6. Metinlerin türlere ayrılmasında aşağıdakilerden hangisi etkili değildir?

A) Ortaya çıktıkları dönem

B) Gerçeğe yaklaşımları

C)Yazılışamaçları

D) Kullanılan dil

E) Anlatım biçimleri

15

Fasi

kül 1

GENEL TEKRAR TESTİ 5

7. I. Heykel

II. Edebiyat

III. Dans

IV. Mimari

V. Bale

Yukarıdaki sanatlardan hangileri somut bir madde-ye biçim verilmesiyle oluşur?

A)YalnızII B)IveIV C)IIveIV

D) I, II ve V E) II, III ve V

8. Bir tarih, fizik, felsefe metni ile bir şiir roman, hikâye arasında her bakımdan önemli farklar olduğu görülür. Birinci tür metinlerde temel amaç, ---- iken edebiyat eserlerinde amaç, ---- .

Bu parçadaki boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağı-dakilerden hangisi getirilemez?

A) bir konuya açıklık getirmek - etkileyiciliktir

B) bilgi vermek - güzeli ortaya koymaktır

C) yönlendirmek - yol göstermektir

D) düşündürmek - estetik duygu uyandırmaktır

E) tanıtmak - okuyucuyu yaratılan dünyaya çekmektir

9. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?

A) Edebî metinlerde bir plana bağlı kalınmaz, bunlar anlık hislerle oluşturulur.

B) Öğretici metinler, çağrışımlara kapalıdır; bunlar, ge-nellikle herkes tarafından aynı şekilde anlaşılır.

C) Edebî metinlerde genellikle betimleyici ve öyküleyi-ci anlatım kullanılır.

D) Edebî metinler, anlatmaya ve göstermeye bağlı me-tinler olmak üzere ikiye ayrılır.

E) Öğretici metinlerde kelimeler, genellikle gerçek an-lamıyla kullanılır.

10. Aşağıdakilerden hangisi, anlatmaya bağlı edebî me-tinlerin özelliklerinden değildir?

A)Yaşanmışyadatasarlanmışolaylarıkonuedinirler.

B) Gerçekler, durumlar, olaylar, yazar tarafından değiş-tirilerek verilir.

C) Olay örgüsü; kişiler, yer, zaman ögelerinin belli bir düzen içinde verilmesiyle oluşturulur.

D) Bu tarz metinlerde, olay örgüsü asıl unsurdur.

E) Sahnede canlandırılmak üzere yazılırlar.

11. Son dönemlerde üzerinde yoğun olarak çalışılan ve öğrenme-öğretme sürecinde son derece etkili olan de-ğişkenlerden biri de öğrenme stilleridir. Öğrenme stil-lerini ele alan birçok öğrenme modeli bulunmaktadır. Temeli yaşantısal öğrenme kuramına dayalı Kolb öğ-renme stili, yaygın olarak kullanılan modellerden biri-dir. Bu modelde ayrıştıran, değiştiren, özümsenen ve yerleştiren olmak üzere dört temel öğrenme stilinden söz edilmektedir. Bu, öğrencilerin öğrenme stillerini ve öğrenme düzeylerinin farklı olup olmadığını belirlemek üzere yürütülen bir çalışmadır.

Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi söy-lenemez?

A) Bilimsel bir metinden alınmıştır.

B) Dil, göndergesel işlevindedir.

C) Anlatım, farklı anlamlara ve yorumlara kapalı şekil-de oluşturulmuştur.

D)Yazarın amacı okuyucuya bir konu hakkında bilgivermektir.

E) Sözcükler bağlamda, genellikle, yan ve mecaz an-lamlarıyla kullanılmıştır.

16

Fasi

kül 1

BİLGİKÖŞESİ

NİÇİN YAZIYORUZ? NASIL YAZMALIYIZ? - İLETİŞİM - DİL

NİÇİN YAZIYORUZ? NASIL YAZMALIYIZ?“Yazma” isteği, insanın içindeki anlatma, anlaşılma, anlama çabasının bir sonucudur. Yazmak, bu isteğin eyleme dönüşmüş hâli... Yazarların çoğu neden yazdıkları konusuna kesin bir cevap veremez, bu sorunun cevabı olsa da kişi-seldir. Her insan kendince bir sebepten yazar.

Yazmak “hazırlıklı” bir eylemdir. Hazırlık aşamasında yazmanın amacı, yöntemi belirlenir; konunun iyice belirginleş-mesi sağlanır. Sonrasında konuyla ilgili bilgi toplanır, bu bilgiler ışığında ve metnin türüne göre plan yapılır. Planlama, yazmanın önemli bir basamağıdır. Son aşamada yazma süreci başlar. Bu süreç yazarın yaratıcı gücüyle şekillenir.

İLETİŞİMİletişim, gönderici ve alıcı konumundaki en az iki insan arasında gerçekleşen duygu, düşünce, davranış ve bilgi alışve-rişidir. Gönderici, alıcı, ileti, kanal, bağlam, dönüt gibi ögeleri vardır.

İnsan, toplum içinde yaşayan bir varlık olduğu için, farkında olsun veya olmasın, sürekli iletişim hâlindedir.

İnsanlar; bedensel ve ruhsal ihtiyaçlarını karşılamak, duygu, düşünce, beklenti, vb. dile getirmek, başka insanlarla anlaş-mak, bilgi alışverişi yapmak, toplumsal düzeni sağlamak, kuralları sağlıklı şekilde yerine getirmek için iletişim kurmak zorundadır.

İletişim; dille, jest ve mimiklerle, resim, şekil, çizgi gibi görsellerle ve simgelerle gerçekleştirilebilir.

Kendi dışında başka bir şeyi gösteren, düşündüren şekil, ifade, görüntü vb.ne “gösterge” adı verilir. Göstergeler de iletişim araçlarından biridir.

DİLAynı milletten olan ve aynı toplulukta yaşayan insanların anlaşabilmelerini sağlayan en gelişmiş iletişim aracıdır.

Ana dil: İnsanın doğup büyüdüğü aile ve ortamda çevresinden öğrendiği, bilinçaltına kodladığı, toplumla arasındaki en kuvvetli bağdır.

Lehçe: Bir dilin tarihsel gelişimi içinde yazılı kaynaklarla izlenemeyen dönemlerde ayrılmış koludur. Çuvaş Türkçesi, Yakut Türkçesi, Türkçenin lehçelerindendir.

Şive: Bir dilin köklerinden çok fazla uzaklaşmamış, kendisiyle birçok benzerlik taşıyan koludur.

Ağız: Bir şive içinde aynı dilin farklı konuşma şekilleridir: Karadeniz ağzı, Sivas ağzı, Konya ağzı...

Argo: Belirli toplulukların ses, yapı, söz dizimi ve anlam bakımından farklılıklar gösteren kelime dağarcığıdır. Çoğun-lukla kaba bir söyleyiş özelliği gösterir. “Çakmak: Sınavda başarısız olmak”, “Sallamamak: Önem vermemek”...

Jargon: Farklı meslek gruplarının kendi aralarında kullandıkları mesleki dil: Eks olmak, tıp dilinde ölmek anlamına gelir.

Standart Dil: Bir ulusun yaygın olarak kullanılan ortak alana hâkim dilidir. Ulusun yazılı dili, medya dili, kamusal alandaki dili standart dil çerçevesindedir.

17

Fasi

kül 1

FARKLI FARKLI SORULAR

BOŞLUK DOLDURMA SORULARI

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri uygun ifade-lerle tamamlayınız.

1. Göndericinin aktardığı duygu, düşünce, istek ve

bilgilere .......................... denir.

2. İletişimin meydana geldiği ortam, .................. ola-

rak adlandırılır.

3. Konuşmada kanal, .................... .

4. Yazmanın önemli bir aşaması olan ..................,

bilgi toplama sürecini de içerir.

5. Kişinin ................... ve ................... ihtiyaçlarını

karşılamak için iletişim oldukça önemlidir.

6. İnsan, duygu ve düşüncelerini en etkili biçimde

................ ile anlatır.

7. Duygu, düşünce ve isteklerini aktaran kişi, ...........

............................... .

8. Bir dilin, uzak geçmişte, bilinmeyen zamanlarda

ayrılmış koluna ...................... denir.

9. Resim, şekil, jest, mimik, işaret, hareketler ...........

......................... göstergelerdir.

10. İletişim en az ....................... insan arasında ger-

çekleşir.

11. Edebî metinler bir iletişim aracıdır; göndericisi

............................., alıcısı .............................

12. Konusu insan, malzemesi dil olan; duygu ve dü-

şüncelerin estetik şekilde ortaya konduğu sanat

dalına ................................ denir.

DOĞRU-YANLIŞ SORULARI

Aşağıdaki cümlelerin doğru olanlarını D, yanlış olanla-rını Y ile gösteriniz.

1. Dil, kültürel değerlerin korunmasını

sağlar.

2. İnsanlar, sosyal çevrelerinde sağlıklı ve

mutlu bir yaşam sürebilmek için çevre-

sindekilerle iletişime geçerler.

3. “Jargon”, dilin çeşitli gruplar veya mes-

lek mensupları arasında kullanılan özel

şeklidir.

4. İnsanlar arasında iletişim yalnızca söz-

lü olur.

5. Trafik lambasında yeşil ışık yanması,

sosyal göstergedir.

6. Yazmak,yazarınyaratıcıgücüyleşekil-

lenir ve yazmaya başlamadan önce ha-

zırlık yapılması gerekir.

KISA CEVAPLI SORULAR

Aşağıdaki soruların cevaplarını kutucuklara yazınız.

1. Bir dilin kısa zaman önce, yazılı metinlerle izlenebilen dönemlerinde, kendisinden ayrılan, hem ses hem bi-çim olarak benzerlikler içeren koludur.

2. Adem, gittiği restoranda garsondan bir fincan çay iste-miştir. Garson; çayın yeni demlendiğini, hazır olduğun-da getireceğini söylemiştir.

Bu iletişimin bağlamı nedir?

3. Göndericinin iletisine karşılık veren kişiye ne denir?

18

Fasi

kül 1

İLETİŞİM VE İLETİŞİMİN ÖGELERİ - 1

1. Aşağıdakilerden hangisi, iletişime gerek duyma ne-denlerinden değildir?

A) İnsanın kullandığı dili sürekli geliştirmek ve güzel konuşmak zorunda olması

B) Günlük hayatın iletişimle akıyor olması

C) İnsanın duygu ve düşüncelerini paylaşmak isteme-si

D) İhtiyaçların ancak iletişimle karşılanabilmesi

E) İnsanın doğası gereği sosyal bir varlık olması

2. Aşağıdakilerin hangisinde iletişimle ilgili bir bilgi yanlışı vardır?

A) Gönderici tarafından iletilen bilginin alıcı tarafından anlaşıldığı bir ortamda gerçekleşir.

B) Gerçekleşmesi için tarafların ortak bir dili olmalıdır.

C) Tam ve sağlıklı bir iletişimde geri bildirim bulunur.

D) Bedensel ihtiyaçları gidermek için bir araç olduğu gibi ruhsal ihtiyaçları gidermek için de olmazsa ol-maz bir ihtiyaçtır.

E) Toplumsal hayatta iletişim yalnızca karşılıklı konuş-ma ile sağlanır.

3. I. Oğuz’un cep telefonuyla arkadaşı Hakan’a buluş-ma yerini mesaj atması

II. Buluşma yerinde Oğuz’un arkadaşının doğum günü için aldığı saati ona vermesi

III. Doğum günü hediyesini alan Hakan’ın arkadaşı Oğuz’a teşekkür etmesi

IV. İki arkadaşın bu mutlu günü paylaşmak için özçe-kim (selfie) yapıp bunu kişisel sayfalarına koyması

V. Oğuz’un evine dönmek için aceleyle işlerini bitir-mesi

Yukarıda numaralanmış bölümlerden hangisi ileti-şim kavramıyla açıklanamaz?


4. Duygu ve düşüncelerin sözlü ve yazılı olarak dile getiril-mesine ---- denir ve bu ---- ile gerçekleşir. Özellikleri, amacına göre değişir.

Bu parçada boş bırakılan yerlere, aşağıdakilerin hangisinde verilenler sırasıyla getirilmelidir?

A) kültür-eğitim B) sanat-metin

C) metin-kültür D) iletişim-kültür

E) anlatım-dil

5. I. Yapmacıkkonuşmavehareketlerdenuzakdurmak

II. Göz teması kurmak

III. Jest ve mimikleri uygun kullanmak

IV. Sürekli yüksek, gür, canlı bir ses tonuyla konuş-mak

Yukarıdaki numaralanmış özelliklerden hangileri, etkili bir iletişimde bulunmaz?

A)YalnızI B)YalnızIV C)IveII

D) II ve IV E) III ve IV

6. İletişim; anlaşabilmeyi, kendimizi ifade edebilmeyi ve sorunları hâlledebilmeyi sağlar. Ancak bu, doğru ileti-şim ile mümkündür. İletişim, nasıl kullanacağımızı bildi-ğimizde bizim için önemli bir araçtır. Örneğin, karşımız-daki kişinin konuşması bitinceye kadar onu beklemek ve ona saygı göstermek gerekir. Doğru iletişim kurabi-len bireyler; genellikle, düşünebilen, empati kurabilen, hayat tecrübesine sahip bireylerdir. Bu insanlar çevre-leriyle sağlıklı bir birliktelik yürütürler.

Bu parçada aşağıdakilerin hangisi vurgulanmıştır?

A) İletişimin önemi

B) İletişimin kuralları olduğu

C) İletişimin farklı yollarla gerçekleşebildiği

D) İletişimin evrensel nitelik taşıdığı

E) İletişimin sosyal bir kavram olduğu

19

Fasi

kül 1

SEVİYE 1 TESTİ 6

7. İnsanlar, duygu ve düşüncelerini karşısındakine ak-tarmak isterler. Bu durum, sosyal yaşantının olmazsa olmazıdır. Öyle ki dünyada her olay, her düşünce, her fikir, bu şekilde yani iletişim ile aktarılarak ortaya çıkar. Varoluştan bugüne kimi zaman harflerle, kimi zaman seslerle, kimi zaman işaretlerle iletişim kurulmuştur. Günümüzde en çok kullanılan iletişim şekli ise konuş-madır. Her gün birçok kişi ile konuşup düşüncelerimizi başkalarına aktarırız. Konuşmanın, iletişimin olmadığı bir dünya düşünün! Nasıl yaşardık? Sadece insanlar değil, hayvanlar da sürekli iletişim hâlindedir. Hayvan-lar, çıkardıkları sesler ve yaptıkları davranışlar ile birbir-leriyle iletişim kurarlar.

Bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşıla-maz?

A) İnsanların iletişim kurmadan yaşamaları oldukça zordur.

B) İletişimin çeşitli yöntemleri vardır.

C) İletişim sosyal hayatın temelini oluşturur.

D) İnsanlar arasındaki tek iletişim yöntemi, konuşma-dır.

E) Duygu ve düşüncelerini paylaşma, insan için bir ih-tiyaçtır.

8. I. Konuyu saptırmak

II. Yargılamak

III. Suçlamak

IV. Yolgöstermek

V. Deneyimlerden bahsetmek

Yukarıdaki numaralanmış özelliklerden hangileri iletişimde yapılan hatalardandır?

A)YalnızI B)YalnızIIIC)IIIveIV

D) I, II ve III E) III, IV ve V

9. İnsanlar ---- bir varlık olmalarından dolayı birbirlerin-den uzak kalamazlar, her an iletişim hâlindedirler. İle-tişimin sağlıklı yürümemesi hâlinde toplumsal sorunlar ortaya çıkar.


A) özel B) duygusal C) sosyal

D) evrensel E) konuşkan

10. İletişim, üç temel unsur üzerinden gerçekleşir: Konuş-ma, yazma, dinleme. Bu üç unsur üzerinden insanlar kendilerini ifade ederler, birbirlerini anlar ve paylaşım-da bulunurlar. Kısaca bir insan kalabalığından topluma dönüşürler.

Bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşılabi-lir?

A) İletişim, yalnızca duyguların ifade edilmesiyle sınır-lıdır.

B) İnsanlar bir arada yaşayarak ve iletişim hâlinde ola-rak bireysellikten çıkar, sosyalleşirler.

C) İletişimin gerçekleşmesi için iletişimin bütün ögele-rinin bulunması gerekir.

D) Bilgi aktarmanın en etkili yolu, dinlemedir.

E) İnsanlar yalnızca konuşarak anlaşırlar.

11. I. Kendini ifade etmek

II. Diğer insanları anlamak

III. Arkadaş edinmek

IV. Ruhsal ve bedensel gereksinimler

Yukarıdaki numaralanmış ihtiyaçlardan hangileri iletişimi gerekli kılar?

A)YalnızI B)IveIII C)IIveIII

D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV

20

Fasi

kül 1


1. Baba:

“Ne düşünüyon hanım?” dedi, “Doktor anası olacağını mı?”

Kadın güldü:

“Onu ben değil, sen düşünüyon asıl.”

“Heye vallaha hanım. Bizim de bir konağımız olur, temiz bir elbisem. Löküs bir kahvede nargile fokurdatmak. Doktor babası olacam kolay mı?”

Bu parçada Adanalı çiftin konuşmasındaki farklılık aşağıdaki kavramlardan hangisiyle açıklanabilir?

A) Ağız B) İletişim C) Simge

D) Argo E) Jargon

2. Babası, baş ucuna asılı lambanın ışığında gazetenin birinci sayfa başlıklarını okumaktadır.

Onun yanına, yere çömelen ve aynı şeyi yapan Serdar sorar:

– Baba makale ne demek?

– Bilmiyorum ki ben de. Geç oldu yatmalısın artık.

Bu parça ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylene-mez?

A) İletişimde dönüt ögesi bulunmaktadır.

B) Gönderici oğuldur.

C) Baba, alıcı konumdadır.

D) İletişim kanalı sözlüdür.

E) Dil, estetik amaç güdülerek kullanılmıştır.

3. Duygu ve düşüncelerin kullanılabilecek her türlü yolla (yazı, söz, işaret, resim, vb.) bir başkasına aktarılması genel anlamda ---- olarak adlandırılır.

Bu tanımda boş bırakılan yere aşağıdakilerden han-gisi getirilmelidir?

A) ikon B) simge C) iletişim

D) etkileşim E) bağlam

4. Hastaneye ziyaretime gelen arkadaşım, iyi göründüğü-mü söyleyince keyfim yerine geldi.

Bu cümlede sözü edilen iletişimde, bağlam aşağı-dakilerin hangisidir?

A) Arkadaş B) Sözlü anlatım C) Hastane

D) Sağlık durumu E) Sorma eylemi

5. – Bana dün söz verdiğin gibi derslerine sıkı çalışa-caksın, değil mi kızım?

– Evet baba, elimden geleni yapacağım.

Bu iletişimle ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi söy-lenemez?

A) İletişimde dönüt yoktur.

B) İletişim kanalı sözlüdür.

C) Babanın sözleri, iletidir.

D) Gönderici babadır.

E) Kız, alıcı konumdadır.

6. İzin ver hey ağam, ben de varayım

Ah çekip de arkam sıra ağlar var

Bakarım bakarım sılam görünmez

Ara yerde yıkılası dağlar var

Bu dörtlükte aşağıdaki iletişim ögelerinin hangisi yoktur?

A) İleti B) Gönderici C) Alıcı

D) Dönüt E) Kanal

21

Fasi

kül 1

SEVİYE 1 TESTİ 7

7. İletişim

BağlamMüze

Sinan Fırat"Var mı artıran?" "2,300 TL"

V

I IVII III

Gönderici İleti Dönüt Alıcı

Bir müzede gerçekleşen açık artırmaya katılan koleksi-yoncu Sinan, müzayedeyi yöneten Fırat’ın elindeki tab-lo için salondakilere “Var mı artıran?” demesi üzerine “2.300 TL” diyerek tabloyu satın almıştır.

Bu iletişimin ögelerinin gösterildiği numaralanmış yerlerin hangilerinde bir yanlışlık yapılmıştır?

A) I ve II B) I ve IV C) II ve III

D) III ve V E) IV ve V

8. Betül, kitap fuarında takip ettiği yazarın kitaplarının yayımlandığı yayınevinin standına gelir ve görevliye: “Mustafa Kutlu’nun Anadolu Yakası adlı kitabı yayım-landı mı?” diye sorar.

Bu iletişimde aşağıdaki ögelerden hangisi yer al-mamıştır?

A) Dönüt B) Kanal C) Bağlam

D) İleti E) Gönderici

9. Aşağıdakilerden hangisi bir iletişim eylemi sayıl-maz?

A) Gişeden akşamki oyuna bilet istemek

B) Parkta oyun oynayan çocukları izlemek

C) Öğrencilere ders anlatmak

D) Sevdiği bir şairin şiirlerini okumak

E) Komşuların sohbetine ortak olmak

10. İletişimin gerçekleşmesi için gönderici, ileti, kanal, alıcı, dönüt ve bağlam adı verilen ögelere ihtiyaç vardır. Gön-derici, iletiyi gönderen; ileti, verilmek istenen mesaj; ka-nal, bu mesajın ne yolla (yazılı mı, sözlü mü) iletildiği; alıcı, iletiyi alan; dönüt, alıcının göndericiye verdiği kar-şılık ve bağlam da bütün bu ögelerin anlam kazandığı ortam olarak tanımlanabilir.

I II III IV

Öğretmen → Adıl nedir? → Öğrenci → İsmin yerini tutan kelimelerdir.

Bu iletişim örneğinde numaralanmış yerlere aşağı-dakilerin hangisinde verilen iletişim ögeleri getiril-melidir?

I. II. III. IV.

A) Gönderici İleti Alıcı Dönüt

B) Alıcı Kanal İleti Dönüt

C) Kanal Dönüt Alıcı İleti

D) Gönderici İleti Dönüt Kanal

E) Alıcı Kanal Gönderici İleti

11. İletişimle ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi söyle-nemez?

A) İletişim sırasında insanlar, sadece bilgiyi değil duy-guyu da aktarırlar.

B) Amacı olmadan, kendiliğinden ortaya çıkan iletişim parçalarına sosyal gösterge denir, trafik levhaları buna örnektir.

C) Mimikler, beden hareketleri, bakış ve duruşlarla da iletişim sağlanır.

D) Kişi, ruhsal ve bedensel ihtiyaçlarını iletişim kura-rak giderebilir.

E) İnsanlar arasında iletişim, yazılı ve sözlü olabilece-ği gibi bir görselden alınan mesajla da sağlanabilir.

22

Fasi

kül 1


1. Gazete ve dergilerde yer alan makale, fıkra gibi öğretici metinlerde önemli olan ---- , kurmaca metinlerde pek önemli değildir. Kurmaca metinlerde bunun ne olduğun-dan çok dile getiriliş tarzı önemlidir.

Parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangi-sinin getirilmesi en uygundur?

A) bağlam B) ileti

C) gönderici D) dönüt

E) kanal

2. Göndericiden alıcıya taşınan bilgi, duygu, istek vb. şeyleri ifade eden öge aşağıdakilerden hangisidir?

A) İleti B) Dönüt C) Bağlam

D) Kanal E) Gösterge

3. Bir öğretmen, sınıfta dersini anlatıyor; dersi bazıları tü-müyle anlıyor, bazıları anlatılanların çoğunu anlıyor, ba-zıları çok azını anlıyor, bazıları da dersi hiç anlamıyor.

Parçada sözü edilen öğrenciler, iletişimin hangi ögesini oluşturmaktadır?

A) Gönderici B) Alıcı C) İleti

D) Dönüt E) Bağlam

4. Sanatta neyin niçin anlatıldığından çok nasıl anlatıldığı önemlidir. Bazı sanatçılar kendilerini sözcüklerle, bazı-ları müzikle bazıları da çizgilerle ifade eder.

Parçada sözü edilen “nasıl” sorusunun iletişimde karşılığı aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) İleti B) Dönüt C) Kanal

D) Gönderici E) Alıcı

5. Bazı öğrenciler, “Ben sınıf etütlerinde daha iyi çalışabi-liyorum, evde ders çalışamıyorum.” diyor.

Böyle söyleyen bir öğrenci için iletişimin ögelerin-den hangisi daha önemlidir?



6. Matematik dersini anlamayan bir öğrenci, öğretmen de-ğişikliği sonucu dersi seviyor ve anlamaya başlıyor.

Yukarıda sözü edilen öğrencinin dersi anlamasında iletişim ögelerinden hangisi etkilidir?



SEVİYE 2 TESTİ

23

Fasi

kül 1

8

7. Bir televizyon kanalında sunucunun “İstanbul’da trafik sorunu her geçen gün büyüyor.” diyerek kurduğu ileti-şimin ögeleriyle ilgili olarak aşağıda verilen bilgiler-den hangisi yanlıştır?

A) Gönderici: Sunucu

B) Alıcı: İzleyici

C) Kanal: Televizyon

D) Dönüt: Bulunmuyor

E) İleti: İstanbul’da trafik sorununun büyümesi

8. Bir araştırmaya göre okuduklarımızın yüzde on, dinle-diklerimizin yüzde yirmi, yaptıklarımızın yüzde otuzunu anlayabiliyoruz.

Bu cümleye göre anlamada en önemli olan aşağıda-kilerden hangisidir?


D) Dönüt E) Kanal

9. Ders anlatmaya başlayan öğretmen, on dakika geçtik-ten sonra bazı öğrencilerin dersten koptuğunu anla-yınca, “Bu konuyu bir daha anlatayım mı?” diye sordu. Öğrencilerin çoğu, “Anlatsanız iyi olacak.” cevabını ve-rince konuyu yeni baştan anlattı.

Yukarıdaki cümlede öğretmene cevap veren öğren-ciler iletişim ögelerinden hangisini kullanmıştır?

A) Dönüt B) İleti C) Alıcı

D) Bağlam E) Kanal

10. Bu bendeki bir dert ki anlatamam kimseye Kulak verip de beni dinler misin kardelen?

Sardı tüm benliğimi, mecalim yok gülmeye

Sen de benle ağlayıp inler misin kardelen?

Bu dizelerle ilgili olarak;

I. Gönderici, şairdir.

II. İletişim, engele takılmıştır.

III. Okuyucu, alıcı konumundadır.

IV. Bağlam açık şekilde belirtilmiştir.

yargılarından hangileri söylenebilir?

A)YalnızI B)YalnızII C)IveIII


11. – Sen biraz da olsa uyudun, ben daha gözümü kırp-madım. Ferit, ne yapacağız bu çocuğu? Sürekli ağlıyor, çok endişeliyim, yapabileceğim her şeyi yaptım. Doktora mı gitsek?

– Bu kadınlar da iyi ki doktoru öğrenmiş, zırt pırt dok-tora mı gidilir yahu? Gazı falan vardır önce gazını çıkar! Ser şu battaniyeyi de Nalan’ı birlikte sallaya-lım, uyutamazsak doktora götürürüz.

Bu parçayla ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi söy-lenemez?

A) Ferit’in cümleleri, dönüttür.

B) Gönderici annedir.

C) Alıcı, Ferit’tir.

D) İletişim, sözlü gerçekleşmiştir.

E) İletişimde gürültü söz konusudur.

24

Fasi

kül 1

DİL NEDİR? DİLE İLİŞKİN BAZI KAVRAMLAR

1. Dünya üzerindeki dillerin hiçbiri olduğu gibi kalmamıştır. Bu değişmeler sonucunda, bir dilin bilinmeyen tarihsel dönemlerinde kendisinden ayrılmış, süreç içinde olduk-ça farklılaşmış “----” doğmuştur. Kendi ülkesinin sınır-ları içinde bile dil, bölgelere, yörelere göre farklı söyle-yiş özellikleri kazanmış yani dilin “--- - ” ortaya çıkmıştır.

Bu parçadaki boş bırakılmış yerlere aşağıdakiler-den hangisi sırasıyla getirilmelidir?

A) şiveleri - ağızları

B) lehçeleri - aksanları

C) lehçeleri - şiveleri

D) şiveleri - jargonları

E) lehçeleri - ağızları

2. Türkiye’de günümüzde, Türkiye Türkçesi kullanılmak-tadır. Ancak kullanılan dil bölge bölge, il il hatta aynı illere ait ilçeler, köyler içerisinde bile farklı söyleyiş özellikleri göstermektedir. Söz gelimi “geliyorum” fiilini Türkiye’nin değişik yerlerinde değişik telaffuzlarla duy-mak mümkün: celeyrum, celirem, gelirem, geliyorum, geliyem, celiyem... Bu tarz ---- farklılıkları Türk diline özgü değildir, başka dünya dillerinde de benzer durum-lara rastlanır.

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdaki kavramlar-dan hangisi getirilmelidir?

A) şive B) ağız C) lehçe

D) yazı dili E) konuşma dili

3. Türkiye’deki insanlarla Türkmenistan’daki insanların dillerindeki farklılıklar - - - - ; Trabzonlu biriyle Sivaslı biri-nin konuşmalarında ortaya çıkan farklılıklar ise ---- ola-rak adlandırılır.

Bu cümledeki boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağı-dakilerden hangisi getirilmelidir?

A) şive - ağız B) lehçe - aksan

C) lehçe - şive D) ağız - lehçe

E) ağız - aksan

4. I. Toplumların yaşayışlarındaki farklılıklar dile yansı-maz.

II. Dilde, farklı bölgelerde söyleyiş farklılıkları ortaya çıkabilir, bunlara ağız denir.

III. Jargon, aynı meslek veya topluluktaki insanların kullandığı ortak dildir.

IV. Lehçe, ağız farklılıklarına göre daha yakın bir za-manda ortaya çıkan dildeki ses değişikliğidir.

Numaralanmış cümlelerin hangilerinde bilgi yanlışı yapılmıştır?

A)YalnızI B)YalnızII C)IveIV


5. Bir ülkede anayasa ve kanun ile kabul edilen dile ---- denir.

Bu cümledeki boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) ana dil B) resmî dil C) ağız D) lehçe E) argo

25

Fasi

kül 1

SEVİYE 1 TESTİ 9

6. Aşağıdakilerden hangisi argonun özelliklerinden değildir?

A)Yapısıbakımındandoğaldildenayrılmaz.

B) Gündelik sözcüklere farklı anlamlar yüklenmesiyle oluşur.

C) Her kesimin anlayabileceği bir anlam zinciri vardır.

D) Sözcüklerin anlamlarının değiştirilmesiyle oluştu-rulabileceği gibi sözcüklerin başına ya da sonuna anlamsız eklemeler yapılmasıyla da oluşturulabilir.

E) Dilin, kaba hâlidir; aydın kesim tarafından genellikle kullanılmaz.

7. Belli meslek, sanat ve topluluğa mensup kişiler arasın-daki ortak ve onlara özgü dildir. Örneğin bir mahkeme-de, hâkimin “Dava düşmüştür.” sözleri - - - - .


A) argodur B) jargondur C) lehçedir

D) ağızdır E) şivedir

8. “Biliyorum” sözcüğünün Ege yöresinde “Biliyom” olarak kullanılması ---- örnektir.

Bu cümledeki boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) ağıza B) argoya C) ana dile

D) lehçeye E) şiveye

9. “Gelmek” kelimesi; Azerbaycan Türkçesinde “Galmak”, Kazak Türkçesinde “Kelüv”, Uygur Türkçesinde “Kal-mak” şeklinde telaffuz edilir. Bu durumun sebebi, - - - - farklılığıdır.


A) jargon B) argo C) şive

D) ağız E) ana dil

10. Belli bir kesimin, genellikle de belli meslekten olan kişi-lerin konuştukları ve diğer insanların yabancılık çektiği özel dile ---- adı verilir.

Bu cümlede boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?

A) argo B) jargon C) lehçe

D) ağız E) dönüt

11. Aşağıdakilerin hangisi standart dili tanımlar?

A) Bir dilin yazılı metinlerdeki hâlidir.

B) Dilin genel kullanımdan farklı, topluluklar arasında kullanılan özel şeklidir.

C) Bir dilden ayrılıp değişmiş, kendi özgün kurallarını oluşturmuş dildir.

D) Bir dilin, ülkenin aydınlarınca kullanılan seçkin şek-lidir.

E) Dilin, onu toplum olarak kullananlarca benimsen-miş, kuralları belli, ortak hâlidir.

26

Fasi

kül 1

İLETİŞİM VE ÖGELERİDİL NEDİR? DİLE İLİŞKİN BAZI KAVRAMLAR

1. İletişim, anlaşmak isteyen insanlar arasında bir köprü-dür. Bu köprüyü sağlamlaştırmak, gidiş gelişi sağlam-laştıracaktır. Bu köprünün çürük olması ise gidiş gelişi veya alışverişi azaltacaktır. Bu nedenle her insanın iyi bir iletişim becerisine sahip olması gerekir. İyi bir ileti-şim kabiliyetine sahip olabilmek için de insanın öncelik-le dilini iyi bilmesi gerekir.

Bu parçada vurgulanmak istenen, aşağıdakilerin hangisidir?

A) İnsanlar arası ilişkilerde iletişimin önemi

B) Toplumsal düzeni korumada bireylere düşen görev-ler

C) Dili iyi kullanmanın faydaları

D) Dilin, kültürü gelecek kuşaklara aktaracak bir araç olduğu

E) Dili doğru kullanma becerisinin nasıl gelişeceği

2. Nurcan, kardeşi Gülcan’a WhatsApp’tan “Bugün bir kargom gelecek. Öğlen saatlerinde evde ol, olur mu?” diyemesajattı.YarımsaatsonraNurcan,konuşmaek-ranındaki tikin mavi renk olduğunu gördü.

Bu iletişimle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Gönderici öge, Nurcan’dır.

B) Alıcı öge, Gülcan’dır.

C) Mavi tik, göstergedir.

D) Kanal, sözlüdür.

E) İletişimde dönüt yoktur.

3. Amacı olmayan, istem dışı gelişen doğal göstergelere denir. Gösteren ile gösterilen arasındaki ilişki nedenlidir. Örneğin; dumanın görülmesi, ateşin olduğunu gösterir.

Bu parçada anlatılan gösterge aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dil göstergeleri

B) Belirtke

C) Belirti

D) Simge

E) İkon

4. Aşağıdakilerden hangisi, iletişimin ögelerinden biri değildir?

A) Dönüt B) Bağlam C) Kanal

D) Alıcı E) Gösterge

5. Sokakta karşılaşan Hakan ve Oğuzhan arasında şöyle bir konuşma geçer:

Oğuzhan: N’aber Hakan. Akşam birlikte sinemaya gi-delim mi?

Hakan: İyidir. Güzel olurdu ama gelemem ki.... Akşam halamlara gideceğiz.

Bu iletişimle ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Gönderici, Oğuzhan’dır.

B) İleti, sinemaya gelip gelmeyeceğine yönelik soru-dur.

C) Dönüt yoktur.

D) Alıcı, Hakan’dır.

E) Bağlam, sokaktır.

27

Fasi

kül 1

GENEL TEKRAR TESTİ 10

6. Aşağıdakilerden hangisi yanında verilen kavramla uyumlu değildir?

A) İletiyi gönderen kişidir. / Gönderici

B) Gönderilmek istenen bilgi, düşünce ve duygu vb.dir. / İleti

C) İletişimin gerçekleştiği ortamdır. / Kanal

D) Alıcı tarafından iletiye verilen tepkidir. / Dönüt

E) İletinin gönderildiği kişidir. / Alıcı

7. Denizlili bir öğretmenimiz vardı. Bize ne zaman kızsa: “Kızdırmayın bene, şindi tahtaya kaldırıp sıfıra bascen.” derdi. Ama biz korkmak yerine kıs kıs gülerdik.

Bu parçadaki tırnak içindeki cümle dilin hangi kav-ramıyla ilişkilendirilebilir?

A) Aksan B) Jargon C) Lehçe

D) Şive E) Ağız

8. Batuhan, kardeşi Furkan’a cep telefonundan “Annemler eve geldiler mi?” mesajını gönderdi. Furkan, ağabeyi-nin mesajını, “Hayır, henüz gelmediler.” diye cevapladı.

Bu iletişimle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A) Gönderici, Batuhan’dır.

B) Alıcı, Furkan’dır.

C) “Annemler eve geldiler mi?” iletidir.

D) “Hayır, henüz gelmediler.” dönüttür.

E) Kanal sözlüdür.

9. I. Sohbaharda yaprakların sararması

II. Trafik lambaları

III. Görgü kuralları

IV. Yağmuryağması

Yukarıdaki numaralanmış göstergelerden hangileri sosyal göstergedir?

A)YalnızII B)YalnızIII C)IveIV


10. Geceleyin bir ses böler uykumu,

İçim ürpermeyle dolar: Neredesin?

Arıyorum yıllar var ki ben onu,

Âşığıyım beni çağıran bu sesin.

Bu dizelerle ilgili olarak,

I. Şair, gönderici durumundadır.

II. İleti, alıcıya ulaşmamıştır.

III. Sanatsal metinlere örnektir.

IV. Nesnel anlatım söz konusudur.

yargılarından hangileri doğrudur?

A) I ve II B) I ve III C) I ve IV


11. Aşağıdakilerin hangisinde dille ilgili olarak bir bilgi yanlışı vardır?

A) İletişimin tek olmasa da en temel vasıtasıdır.

B) Kültürün taşıyıcısıdır, onu gelecek kuşaklara akta-rır.

C) Durağandır, değişmesi kolay kolay mümkün olmaz.

D) Kelimeleri, bir toplumun kültürel ve toplumsal kodla-rını barındırır.

E) İhtiyaçtan doğmuştur, insanların çeşitli ihtiyaçları, bunları ifade etme zorunluluğu yaratmıştır.

28

Fasi

kül 1

1. Bir oyunun bir perdesini bir hafta görüp öbür perdesini ertesi haftaya bırakabilir misiniz? Bir senfoninin üç bö-lümünü dinlemeyi, üç günde tamamladığınız oldu mu? Olmaz, öyle değil mi?

Bu parçada sanat eseriyle ilgili olarak anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Kişiyi yönlendirdiği

B) Ayrıntılı anlatımlara dayandığı

C) Öznel bir yaklaşımın ürünü olduğu

D) Bütünsellik özelliği taşıdığı

E) Anlaşılmasının güç olduğu

2. Öğretici metinler, - - - - amacıyla yazılır.

Bu cümledeki boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilemez?

A) açıklamak

B) kanıları değiştirmek

C) öğretmek

D) eğlendirmek

E) tanıtmak

3. Aşağıdakilerin hangisi öğretici metinler ile sanatsal metinlerin ortak bir özelliği olabilir?

A) Her biri, okurla yazar arasında gerçekleşen iletişi-min ögesidir.

B) Genellikle dilin göndergesel işlevinden yararlanıla-rak yazılırlar.

C) Olay örgüsü, zaman, mekân ve kişiler ortak unsur-lar olarak ortaya çıkar.

D) Anlatımın açık, çağrışımlardan uzak olmasına özen gösterilir.

E) İlk örnekleri 16. yüzyılda Avrupa’da ortaya çıkmıştır.

4. Bir edebî eserin herkeste farklı çağrışımlar uyandır-masının nedenlerinden biri, aşağıdakilerin hangi-sinde belirtilmiştir?

A) O güne dek işlenmemiş bir konuyu ele alması

B)Yazarınındünyasındanizlertaşıması

C) Kendisinden önce oluşturulmuş birikimden yani ge-lenekten etkilenmesi

D)Yazarınınöğretmekdeğil; sezdirmek,hissettirmekamacıyla hareket etmesi

E) Oluşturulduğu toplumun sosyal, kültürel, dinî ögele-rinden beslenmesi

5. İletişimin bazı unsurları vardır; bunlar olmayınca ileti-şim gerçekleşmez. (I) Gönderici; duygu, düşünce veya isteğin aktarılmasında sözü ileten kimse veya topluluk-tur. (II) İletilen sözü dinleyen, yazıyı okuyan kişi veya topluluk ise alıcıdır. (III) Göndericinin alıcıya vermek istediği bilgi, istek, düşünce veya duygu, ileti adını alır. (IV) İletişimin gerçekleştiği ortama ise kanal adı verilir. (V) İletiye verilen her türlü cevap, dönüt yani geri bildi-rim olarak adlandırılır.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır?



29

Fasi

kül 1

FASİKÜL BİTİRME TESTİ 11

6. Masallar, hikâyeler, menkıbeler ve mesellerden alına-cak çokça ders vardır. Kitapların hazine sandıklarından çıkartılıp bugüne taşınması aradaki yüzyıllar veya bin yılları göz ardı etmezse de bir gerçeği ortaya koyar: İn-san duyguları geçmişte neyse bugün de odur! O hâlde geçmişten bile bugüne dair alınacak dersler olabilir.

Bu parçadaki altı çizili sözler aşağıdaki iletişim öge-lerinden hangisini ifade eder?



7. İletişimde gönderici, alıcıya iletisini göstergeler yardı-mıyla iletir.Yani iletişimingerçekleşmesindegösterge,temel kavramlardan biridir. Çünkü iletişimde varlık veobjeler değil onların sembolü olan göstergeler kullanılır.

Yukarıdaki metinde iletişimin hangi ögesinden söz edilmemiştir?


D) Dönüt E) Kanal

8. Aşağıdakilerin hangisi dilin özelliklerinden değil-dir?

A) Durağan değildir, çeşitli sebeplerle değişime uğrar.

B) Bir iletişim aracıdır, varlığı insanlık kadar eskidir.

C) Kültürün taşıyıcısıdır, onu gelecek kuşaklara akta-rır.

D) Ulusal özelliktedir ve başka ulusların etkilerine ka-palıdır.

E) Ait olduğu ulusun tarihinden, sosyal yapısından, kültüründen izler taşır.

9. Uçun kuşlar uçun, doğduğum yere

Şimdi dağlarında mor sümbül vardır

Ormanlar koynunda bir serin dere

Dikenler içinde sarı gül vardır.

O çay ağır akar, yorgun mu bilmem

Mehtabı hasta mı, solgun mu bilmem

Yaslıgelingibimahzunmubilmem

Yücedağbaşındasiyahtülvardır

Bu dizelerle ilgili olarak,

I. Gönderici, alıcıda farklı duygular uyandırmak iste-miştir.

II. Gönderici, dili kendi isteğine göre şekillendirmiştir.

III. Benzetme yapılmıştır.

IV. Öğretici metin örneğidir.

V. Dil, edebî metinlere özgü şekilde kullanılmamıştır.

yargılarından hangileri söylenemez?

A)YalnızI B)YalnızII C)IIveIV

D) IV ve V E) III, IV ve V

10. Bilim nasıl ki akla, mantığa, düşünmeye yönelikse sa-nat ve edebiyat da ---- yöneliktir.

Bu cümledeki boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilemez?

A) ruhu doyurmaya

B) güzelleştirmeye

C) estetik zevk vermeye

D) öğretmeye

E) hissettirmeye

30

Fasi

kül 1

YAZILI SORULARITÜRK DİLİ VE EDEBİYATINA GİRİŞ

Soru 1 (10 puan)

Edebî (sanatsal) metinlerin özelliklerini sıralayınız.

Soru 2 (10 puan)

İletişimin ögelerini açıklamalarıyla birlikte yazınız.

Soru 3 (10 puan)

Dilden atılması gereken yabancı asıllı kelimeler, karşılığı yaşayan dilde bulunan ve nüans taşımayan kelimelerdir. Dili sadeleştirmek ve millîleştirmek; onu fakirleştirmek, ifade imkânlarından mahrum bırakmak demektir. Alman şair Geothe’nin dediği gibi, “Bir dilin kudreti, kendine yabancı olan şeyleri atmakta değil, onları yutup hazmetmekte görü-lür.”

Yukarıdaki metin hangi özelliklerinden dolayı öğretici metin sınıfına girer?

Soru 4 (10 puan)

Amacı olmayan, istem dışı gelişen doğal göstergeler vardır. Bu göstergelerde gösteren ile gösterilen arasındaki ilişki, nedenlidir.

Bu parçada anlatılan göstergenin ne olduğunu belirte-rek bir örnek veriniz.

Soru 5 (10 puan)

Çekingenadımlarlasessizveürkek

Bir gün sokaklardan bir giz gibi geldin

O büyülü şarkılarını söyleyerek

Gençliğimi geri getirdi ellerin

Yukarıdaki dizeler hangi özelliklerinden dolayı edebî metin sınıfına girer?

Soru 6 (10 puan)

Lehçe ve şive kavramlarını tanımlayınız.

31

Fasi

kül 1

YAZILI SORULARI

Soru 7 (10 puan)

Bir basketbol maçını yöneten hakem, maç süresi dolunca düdüğü çalarak maçı bitirir. Bunun üzerine oyuncular, oyna-mayı bırakıp soyunma odasına giderler.

Yukarıdaki iletişimin ögelerini yazınız.

Gönderici:

Alıcı:

Mesaj:

Kanal:

Bağlam:

Dönüt:

Soru 8 (10 puan)

Aşağıda verilen göstergelerin türlerini yazınız.

Çiçeklerinaçması:

Görgü Kuralları:

Kelimeler:

Resim:

Soru 9 (10 puan)

Bernard Shaw, İngiltere’nin en çok kazanan yazarlarından biriydi.Yazdığıhersözcükiçinbirşilinalırdı.Amabunudaaz görür, Amerika’da basılacak yazılarındaki her sözcük için bir dolar isterdi. Bir gün Amerikalı yayıncılardan biri muziplik olsun diye yazara bir dolar gönderdi ve “Bir kelime yollar mısınız?” notunu ekledi. Bernard Shaw, doları aldı ve kâğıdın üzerine şu tek kelimeyi yazarak yayıncıya gönderdi. “Mersi!”

Yukarıdaki iletişimde altı çizili bölüm, iletişimin hangi ögesini karşılamaktadır?

Soru 10 (10 puan)

Yazma sürecinin aşamalarını sırasıyla yazarak “hazır-lık” aşamasında neler yapıldığını belirtiniz.

Cevap Anahtarları

32

Fasi

kül 1


Farklı Farklı

Sorular

Edebiyat Nedir?Edebiyatın

Bilimlerle ve Güzel Sanatlarla

İlişkisi

BOŞLUK DOLDURMA SORULARI 1. güzellik 2. edebiyata, müziğe, resme, mimariye 3. güzellik, estetik 4. dildir 5. bir konuyu açıklamak, öğretmek 6. göndergesel 7. bilgi vermek, ikna etmek, uyarmak, tanıtmak 8. açık, anlaşılır 9. yansıtır 10. psikoloji 11. edebî eser 12. faydalı

DOĞRU-YANLIŞ SORULARI 1. Y 2. D 3. D 4. Y 5. Y 6. D

AÇIK UÇLU SORULAR 1. • Edebî metinlerde kurmaca, öğretici metinlerde gerçeklik ön plandadır. • Edebî metinlerde dil, şiirsel; öğretici metinlerde göndergesel işlevdedir. • Edebî metinlerde dil genellikle mecaz, öğretici metinlerde genellikle, gerçek anlamda kullanılır. • Edebî metinlerde amaç, okuyucuda estetik duygu uyandırmak; öğretici metinlerde amaç, bilgi vermektir. • Edebî metinlerde gerçekler, değiştirilerek, yorumlanarak; öğretici metinlerde olduğu gibi anlatılır. • Edebî metinlerde genellikle öyküleyici ve betimleyici; öğretici metinlerde ise açıklayıcı ve tartışmacı anlatım

kullanılır.2. Bir edebî metin; yazıldığı dönemi, o dönemki bir olayı anlatmış ya da ondan esinlenmiş olabilir. Yani edebî me-

tinlerde tarihten, tarihî anlardan, ve kişilerden faydalanılır. Hatta edebî eserlerde, tarihten bir olay anlatılacağı zaman tarihî kitaplara başvurulur.

Farklı Farklı

Sorular

Niçin Yazıyoruz,Nasıl Yazmalıyız

İletişimDile İlişkin Bazı

Kavramlar?

BOŞLUK DOLDURMA SORULARI 1. ileti 2. bağlam 3. sözlüdür. 4. hazırlık 5. bedensel - ruhsal 6. dil 7. göndericidir. 8. lehçe 9. dil dışı 10. iki 11. yazar/şair - okurdur 12. edebiyat

DOĞRU-YANLIŞ SORULARI1. D 2. D 3. D 4. Y 5. D 6. D

KISA CEVAPLI SORULAR 1. ŞİVE 2. RESTORAN 3. ALICI

Yazılı Soruları

Soru 1: • Bilgi vermek değil, estetik zevk uyandırmak amacıyla yazılırlar.

• Bunlarda kelimelerin yan ve mecaz anlamın-dan yararlanılır.

• Her okuyucuda farklı izlenim uyandırırlar. • Gerçeklik, değiştirilerek verilir.Soru 2: Gönderici: İletiyi yollayan. Alıcı : İletinin yollandığı kişi. İleti : Aktarılmak istenen bilgi, duygu vb. Bağlam : İletişimin ortamı. Kanal : İletişimde kullanılan araç, yöntem. Dönüt : İletiye, alıcının cevabı.Soru 3: • Bilgi vermek amacıyla yazılmıştır. • Ele alınan konu, tanık göstermeye başvurula-

rak ispatlanmaya çalışılmıştır. • Kelimeler gerçek anlamıyla kullanılmıştır.

• Çağrışımlardan uzak, her okuyanın aynı anla-mı çıkaracağı bir yapıdadır.

• Dil, göndergesel işlevde kullanılmıştır.Soru 4: Belirti. Örneğin, bir yerde duman görülmesi,

orada ateş olduğunu gösterir.Soru 5: • Dil, şiirsel işlevde kullanılmıştır. • Okuyucuda duygu oluşturulmaya çalışılmıştır. • Her okuyucuda farklı duygular uyandırabilir. • Mecazlı söyleyişlere yer verilmiştir.Soru 6: Lehçe: Bir dilin uzak geçmişte, yazılı kaynaklar-

dan takip edilemeyen dönemlerinde kendisin-den ayrılmış koludur.

Şive: Bir dilin bilinen, takip edilebilen dönem-lerde kendisinden ayrılan ve kendisiyle benzer-likleri güçlü olan koludur.

Soru No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Test 01 B C E A D C C E C A E DTest 02 E A E D C D E E CTest 03 D A E E E B D A CTest 04 E E B A C D A BTest 05 A B D B B A B C A E ETest 06 A E E E B B D D C B ETest 07 A E C C A D B A B A BTest 08 B A B C E A C E A C ETest 09 E B A C B C B A C B ETest 10 A D C E C C E E D D CTest 11 D D A D D A D D D D

Documents

9. SINIF · 2020. 5. 7. · • İskender Pala’nın Katre-i Matem romanı Osman-lı’nın 18. yüzyıldaki saray insanlarının, Lale Dev-ri’nin zevk ve safa âlemlerini ve Patrona