9.3 Antwoorden en toelichting

Introductie-> 2: Spiegel aan schervenslu werkboek: 60 minuten slu totaal: 90 minuten

1 Bewogen beweging

1.2 Antwoord: twee van de volgende:• Het beeld is een van de topstukken van het Louvre, het is

dus een schoolvoorbeeld van de geaccepteerde enbestaande kunst.

• Het beeld is dynamisch, de vleugels en de wapperendegewaden verwijzen naar beweging en snelheid. VolgensMarinetti is het beter begrippen als snelheid en bewegingte koppelen aan moderner onderwerpen.

• Het is een klassiek Grieks beeld. De klassieke kunst is degrondslag voor de kunst die Marinetti juist omver wilwerpen.

1.2 Toelichting:Meerdere antwoorden zijn mogelijk. De vraag is bedoeld om leerlingen actief te laten nadenken over de mate waarin kunst reageert op (technische) ontwikkelingen. Het uitwisselen of bespreken van de antwoorden bevordert dit nog meer.

1.3 Antwoord:De auto is nauwelijks herkenbaar afgebeeld. In plaats daarvan lijkt de voorstelling bepaald te worden door het streven beweging (op een abstracte manier) weer te geven.

1.4 Antwoord: strekking:De foto geeft juist door zijn tekortkomingen de snelheid van de auto goed weer (en daarom is de foto typerend voor een tijd waarin de fascinatie voor snelheid ontstaat).

1.5 Antwoord: een of meer van de volgende:• De houtsnede is snel (of spontaan) gemaakt en niet

nauwkeurig afgewerkt.• Het perspectief is onbeholpen, alsof de maker zich geen

tijd gegund heeft alles nauwkeurig (verstandelijk) uit temeten.

• De lichamen en koppen van de vijf dames zien er primitiefen onbeholpen uit.

1.6 Antwoord:Lartigue heeft met de auto meebewogen tijdens het maken van de foto. Het is alsof hij zich heeft laten meeslepen met de autorace en dat is aan de foto te zien. (Het is in dubbel opzicht een 'bewogen' foto).

1.7 Toelichting:Tijdens het uitwisselen of bespreken van antwoorden is het zinvol er op te wijzen dat niet zozeer het onderwerp als wel de wijze waarop het onderwerp vorm heeft gekregen in het kunstwerk het expressieve karakter bepaalt. Vraag eventueel aan de leerlingen hun voorbeelden mee te nemen.

Oriëntatie Muziek: noem twee kenmerken van de expressionistische muziek.

2 Spiegel aan schervenslu werkboek: 180 minuten

slu totaal: 300 minuten

2.1 Antwoorden:

Noem twee kenmerken die voor alle expressionistische kunstwerken gelden.

Twee van de volgende:• Krachtig (vaak onregelmatig en sterk wisselend) ritme.• Sterke dynamiek (verschil tussen sterk en zacht is groot).• Onvoorspelbare of atonale klankcombinaties.

Expressionistische kunstenaars zoeken hun inspiratie niet in het saaie leven van alledag. Hieronder staan vier inspiratiebronnen. Noem bij elk van deze bronnen twee kunstwerken. De werken kunnen meer dan een keer worden genoemd.

Twee van de volgende:• Met uitdrukken van emoties of stemmingen is belangrijk.• Vaste regels en voorschriften moeten het ontgelden

(omdat ze directe uitdrukking in de weg staan).• Stijl is erg persoonlijk, sluit niet (altijd) aan bij de smaak

van het publiek.• Belangstelling voor het primitieve of ongekunstelde.• Felle of heftige klanken, bewegingen en vormen

overheersen.

Noem voor zowel de beeldende kunst, dans en muziek twee kunstenaars die tot het expressionisme gerekend worden.

Nachtleven Exotisme Dromen Waanzin

Fünf Kokotten Erwartung

L'apres midi La dance (La sacre)

Erwartung De schreeuw (L' apres midi)

Hexentanz Erwartung De schreeuw

2.2 Antwoorden:

Expressionistische kunstenaars hebben veel belangstelling voor primitieve kunst. Omschrijf wat primitieve kunst deze kunstenaars te bieden heeft.

Beeldende kunst Dans Muziek

- Kirchner, - Matisse, - (Munch)

- Nijinski, - Wigman

- Stravinsky, - Schb'nberg

Beeldende kunst: noem drie kenmerken waaraan je een expressionistisch schilderij kunt herkennen.

Drie van de volgende:• Felle (of onverzadigde) kleuren.• Vorm wordt aangetast of gedeformeerd.• Door ontbreken van lijn- en kleurperspectief weinig

ruimtelijk.• Handschrift van de maker laat zichtbare sporen na

(expressieve hanteringswijze).

Dans: het expressionisme breekt met de academische dans (het klassieke ballet). Noem twee tegenstellingen tussen deze twee dansstijlen.

Twee van de volgende:• Gebaseerd op academische (klassieke) posities of

bewegingen o expressieve bewegingen.• Voorkeur voor klassieke balletkleding (tutu en spitzen)

lossere kleding, (vaak) op blote voeten.• Dans volgt muziek o muziek en dans kunnen bestaan

zelfstandig naast elkaar.• Nadruk op gewichtloosheid (sierlijk, zweven) o nadruk

op zwaartekracht.

Strekking antwoord:Primitieve kunst wordt beschouwd als 'eerlijke' kunst: ongecultiveerd of ongekunsteld. Primitieve kunst staat dichter bij directe expressie van emoties (oerdriften, instincten). Primitieve kunst neigt meer naar abstracte vormgeving.

Noem voor de beeldende kunst, dans en muziek een kunstenaar die zich laat inspireren door primitieve kunst.

Beeldende kunst Dans Muziek

Leger, Picasso, Kirchner

Borlin, (Nijinski)

Milhaud, (Stravinsky)

Noem kunstenaars die met het aanleggen van verzamelingen of met reizen naar verre landen hun kennis van primitieve kunst uitbreidden.

Reizen: Klee, Kandinsky, Milhaud.Verzamelen: Picasso, Kirchner, Matisse, Rolf de Mare.

Dans en Drama: beschrijf hoe in de voorstelling La Creation du Monde kostuums, decorstukken en dans elkaar bemvloeden.

Kostuums: Kostuums beperken de bewegingsvrijheid vande dans.Decor: Het decor en de kostuums vormen een eenheid, hetoogt als een bewegend decor.Dans: Dans wordt ondergeschikt aan decor en kostuums.

Muziek: blues en ragtime zijn van invloed op de New-Orleans-jazz. Noem bij deze drie muziekstijlen de belang-rijkste kenmerken.

In dit hoofdstuk wordt de voorliefde voor fragmentatie in de kunstwereld in verband gebracht met ontwikkelingen buiten de kunstwereld. Noem drie van deze ontwikkelingen.

Blues: twee van de volgende:Vast akkoordschema Cover 12 maten); slepend tempo;gebruik van blue notes en dirty intonation; tekst gaat oververdriet, lijden, etc.Ragtime: twee van de volgende:Strakke baspartij waar melodie ritmisch tegenin gaat;Ragged time of verscheurde maat; snel gespeeld Critme enmelodie jagen elkaar na).New Orleans: twee van de volgende:Orkesten met grote bezetting; collectieve improvisaties;improvisaties op blues en ragtime [of integreert andere(eerdere) stijlen van Afro-amerikaanse muziek.

De film The Jazz Singer en de Revue Negre spelen in op (yoor)oordelen van het grote publiek. Noem hiervan twee voorbeelden.

Opkomst machinetijdperk: op werkplaatsen worden uit losse onderdelen voorwerpen, machines e.d. gemaakt. Ontstaan filmindustrie: montage van losse shots is kenmerkend voor film.Belangstelling psychoanalyse: Freud demonteert de psyche, hij bestudeert onderdelen.

Verklaar de titel van dit hoofdstuk: De spiegel aan scherven.

Strekking antwoord:Het idee dat alles af en compleet is, wordt ondermijnd. Of: de illusie dat alles beschreven of verbeeld kan worden vanuit een altijd geldende totaalvisie verliest geldigheid.

In The Jazzsinger wordt de hoofdrol gespeeld door een geschminkte blanke (coonsinger) zijn uiterlijk is een parodie op het uiterlijk van een neger. Het optreden van Baker is erotisch geladen, ze draagt een bananenrokje alsof ze rechtstreeks uit de Afrikaanse jungle komt. [Nb. De affiche laat de vooroordelen goed zien.)

2.3 Antwoorden:

Marinetti stelt in zijn futuristisch manifest nieuwe eisen aan de kunst. Noem twee belangrijke eisen uit dit manifest.

2.4 Antwoorden:

Het oordeel van futuristen en dada'fsten over de oorlog is tegengesteld. Noteer nun visie op de oorlog.

Futurisme is (aanvankelijk] enthousiast over de oorlog.Futuristen beschouwen oorlog als een soort 'groteschoonmaak' die de komst van de moderne tijd zalversnellen.Dada keert zich tegen de oorlog. Voor Dada is de oorloghet bewijs dat alle bestaande ideologieen (of visies) nietmeer serieus genomen kunnen worden.

Twee van de volgende:• Kunst moet zich richten op toekomst, op machinetijdperk.• Kunst moet een voortrekkersrol spelen ook voor terreinen

buiten de kunst.• Kunst moet breken met bestaande (ouderwetse) kunst.

Beeldende kunst: noem aan de hand van het schilderij van Balla (afb. 2.16] twee aspecten van de vormgeving die kenmerkend zijn voor het futurisme.

Twee van de volgende:• Abstractie.• Ritmische compositie, herhalingen.• Opeenvolgende momenten van een beweging gevangen in

een beeld.

Dans: De groene tafel is een combinatie tussen Ausdruckstanz, pantomime en klassieke Cacademische] dans. Noem van alle drie (dans)stijlen het meest kenmer-kende aspect.

Ausdruckstanz: Expressionistische dans met als doelemotie/gevoel uit te drukken.Academisch ballet: Ballet gebonden aan academischeregels zoals basisposities.Pantomime: Met gebaren en mimiek Czonder woorden)Cdramatische) handelingen naspelen.

Beeldende kunst: Dada introduceert als eerste de ready made. Sindsdien is de ready made uit de kunst niet meer weg te den ken. Wat is een ready made?

Beeldende kunst: bekijk de schilderijen van Picasso en Gris op de afbeeldingen 2.11 en 2.20. Noem twee kenmerken waaraan je een kubistisch schilderij herkent.

Ready Made betekent letterlijk: kant en klaar. Begrip in de beeldende kunst waarbij alledaagse voorwerpen tot kunst verheven worden.

Twee van de volgende:• Combinatie van verschillende gezichts- of standpunten

Ccombinatie wisselende perspectieven).• Schilderij opgedeeld in hoekige fragmenten.• Gebruik van collage-elementen.

Muz\ek en drama: in Parade spee\t zowel in de voorstelling als in de muziek het begrip montage een belangrijke rol. Noem voor beide voorbeelden.

Muziek: in De Neus van Sjostakovitsj zijn zowel invloeden van het surrealisme als van dada hoorbaar en herkenbaar. Geef van beide invloeden een voorbeeld.

Muziek: alledaagse geluiden (typemachine, sirene, etc) zijn opgenomen in de muziek. Of: per onderdeel van de voorstelling wisselt het karakter van de muziek. Voorstelling: de scenes, ontleend aan de music-hall hebhenj' elk een heel eigen karakter. Of: de kostuums van de managers [Picasso) bestaan uit gemonteerde onderdelen.

Surrealisme: de inhoud van het verhaal: een neus On dromen volgens Freud een symbool van mannelijkheid) gaat op stap.Dada: snelle korte scenes wisselen elkaar snel af en de muziek wisselt vaak van karakter [montagekarakter). Of: in het vijfde tafereel volgt de muziek het Versnipperen' van de tekst.

Film: Berlin Symphon/e einer Groszstadtis een van de laatste stomme films. Wat is een stomme film?

Een stomme film is een film zonder geluid of geluids-band. Tot 1927 werden er uitsluitend stomme films gemaakt.

In dit hoofdstuk wordt kunst besproken die bij het publiek niet altijd in de smaak viel. Kies voor zowel muziek, dans als voor beeldende kunst een voorbeeld van een kunstwerk dat niet door het publiek werd gewaardeerd. Geef ook aan waarom niet.

Film: noem twee redenen waarom veel films kort voor 1927 zich kenmerken door snelle montage.

Ontwikkeling van handzame (kleinere of lichtere) camera's. Het zijn de laatste films voor de toepassing van geluids-films, alles wat de filmer wil Vertellen' kan uitsluitend via beelden.

Mogelijke voorbeelden:• Muziek: Le sacre du printemps, Erwartung, Ursonate• Dans: Le sacre du printemps, Parade, Hexentanz• Beeldende kunst: Demoiselles d'Avignon, FonteinDe motivatie komt in deze gevallen neer op zowel inhoud Conbekend, aanstootgevend, provocerend) als op vormgeving (breken met bekende regels).

2.5 Antwoorden:

In zijn surrealistisch manifest beroept Breton zich op de denkbeelden van Freud. Omschrijf het verband tussen Freud en het surrealisme.

Strekking antwoord:De psychoanalyse brengt het onderbewustzijn onder de aandacht. Het surrealisme wil dit onderbewustzijn in kunstwerken tot uitdrukking brengen.

Beeldende kunst: de werkwijze van Dali en Magritte wordt vaak in verband gebracht met het begrip trompe I'oeil wat 'bedriegen van het oog' betekent. Waarom is dit begrip van toepassing op hun werk?

Strekking antwoord:In het werk van Dali en Magritte wordt het onderbewust-zijn (of de wereld van dromen, hallucinates etc.) zo bedrieglijk echt mogelijk verbeeld.

Beeldende kunst: naast deze trompe I'oeil-techniek ontwik-kelen de surrealisten het automatisme. Definieer de relatie tussen de droomCwereld) en deze twee werkwijzen.

Trompe I'oeil: de droomwereld Cbedrieglijk echt) verbeeldenof in beeld brengen.Automatisme: beelden laten ontstaan vanuit een droom-toestand.

Introductieslu werkboek: 60 minuten slu totaal: 90 minuten

3 Propaganda?

3.1 Antwoord: twee van de volgende:• Alle vormen op de affiche zijn abstract.• De teksten staan schots en scheef (of in diagonalen) op

het affiche.• De compositie van de affiche is erg dynamisch met

diagonale richtingen.

3.2 Antwoord: twee van de volgende:• Een witte cirkel geeft de witten aan, een rode driehoek [de

wig] dringt deze vorm binnen Cals een mes waarmee eenbal wordt lek gestoken}.

• De witte cirkel wordt omgeven door een zwart vlak, alsofhet beschermd wordt of bescherming zoekt.

• De richting van de rode driehoek (of pijO staat loodrechtop de diagonaal die ontstaat door de plaatsing van hetzwarte vlak, dit benadrukt de aanval van wit.

3.3 Antwoord: twee van de volgende:• In het voorbijgaan op straat is er weinig tijd om de tekst

te lezen.• De rode en witte vormen maken al duidelijk wat er aan de

hand is, de tekst wordt daardoor onbelangrijk.• De bevolking is het lezen niet altijd machtig.• Door weinig tekst te gebruiken krijgt de affiche een

bredere (of algemenere) betekenis.

3.4 Antwoord: twee van de volgende:• De vorm van de patronen zijn erg eenvoudig op basis van

geometrie.• Het dessin van de stof bestaat niet uit borduursels maar

uit eenvoudig gekleurde banen stof.• Voor het maken van de kleding zijn geen ingewikkelde

technieken nodig, geen plooien, geen kraagjes, geeningewikkelde sluitingen, etc.

3.5 Antwoord: strekking:Het is belangrijk dat de bevolking de revolutie steunt. De machthebbers moeten uitdragen dat de belangen van de bevolking bij hen in goede handen zijn, dat ze weten wat er leeft onder de bevolking en zich niet van deze basis vervreemden, ook wat betreft smaak.

3.6 Antwoord:• Riefenstahl laat in haar film het resultaat zien: de goed

georganiseerde partijdag. Ze bevestigt het beeld dat departij wil uitdragen. Op de afbeelding staat niets watbuiten de regie van de partij valt.

• Rodchenko 'kruipt achter de schermen' hij laat deCrommelige) voorbereidingen op de mars zien. Op deafbeelding staan toevalligheden, zoals mensen op hetbalkon staan te kijken naar de voorbereidingen.

3.7 Antwoord:• De compositie van het filmbeeld van Riefenstahl is strikt

symmetrisch. Ze benadrukt de symmetrie door de keuzevan het camerastandpunt. Of: door het vogelvluchtper-spectief (met een verdwijnpunt precies op de symmetrie-as] wordt benadrukt dat het om een enorme grote (goedgeorganiseerde] menigte gaat.

• De compositie van de foto van Rodchenko is niet statischen symmetrisch, maar meer dynamisch en diagonaal.Of: door het vogelvluchtperspectief worden onderwerpennaar voren gehaald (de balkons) die niets met het karak-ter van de mars zelf te maken hebben.

3.8 Toelichting:Dit is een opinievraag. bij het uitwisselen of bespreken van de antwoorden kan stil worden gestaan bij de maatschap-pelijke betekenis van kunst, de zin (of zelfs het nut) van kunst, de rol van [en het verzet tegen] censuur, etc.

Orientatie

4 Opmars van de vooruitgangslu werkboek: 180 minuten

slu totaal: 300 minuten

4.1 Antwoorden:

De abstracte kunst van Malevich, Mondriaan en Brancusi oogt eenvoudig, maar wat drukken de werken uit? Kies eigen woorden van de kunstenaar.

Malevich: abstracte kunst is een uitdrukking van desuprematie (ye rh even he id) van de geest over de materie.Mondriaan: abstracte kunst laat wetmatigheid van god-delijke of universele waarheid zien.Brancusi: abstractie leidt tot de ware betekenis, totwaarheid.

Mikrokosmos: een reeks van 153 opeenvolgende piano-stukken die gebruikt kunnen worden in de lespraktijk: destukken zijn op grand van hun bruikbaarheid in de lessengeordend.Verzamelen volksliedjes: de volksliedjes worden nietalleen verzameld maar ook in een systeem onderge-bracht (of in categorieen ondergebracht).

Dans: noem een expressionistisch en een niet-expressionis-tisch kenmerk van Lamantation.

Expressionistisch: inhoudelijk expressionistisch: emoties worden uitvergroot [of tot uitdrukking gebracht), of: expressionistisch omdat de regels van het academische ballet genegeerd worden.Niet expressionistisch: Graham kiest ervoor de bewegin-gen te systematiseren.

Beeldende kunst: in Compos/tie op afbeelding 3.3 in het tekstboek zijn de kenmerken van De Stijl herkenbaar. Noem drie kenmerken.

Gebruik van uitsluitend primaire kleuren rood, geel enblauw.Gebruik van geometrische of vierkante vlakken.Lijnen geven [uitsluitend) horizontale of verticale richtingaan.

Het opstellen van algemene regels voor de kunsten sluit niet aan bij het expressionisme. Waarom niet?

Strekking antwoord: expressionisme streeft individuele (persoonlijke) uitdrukking van emoties of gevoelens na, dit leidt tot een hoogt persoonlijke stiji die niet in regels die voor iedereen (moeten) gelden te vangen is.

4.2 Antwoorden:

In de eerste revolutiejaren is de positie van progressieve kunstenaars in Rusland tegengesteld aan die in veel andere Europese landen. Benoem deze tegenstelling.

Strekking antwoord:Progressieve kunstenaars ageren (strijden) tegen tradi-tionele of burgerlijke regels en visies. Ook de Russische revolutie is een strijd tegen traditie en bestaande macht-hebbers, de idealen van de revolutie komen overeen met die van de kunstenaars. In de rest van Europa blijven oude machtsverhoudingen gehandhaafd (of herstellen oude machtsverhoudingen zich snel).

Noem vier revolutionaire kunstenaars op onderstaande terreinen;

Muziek: als expressionist ontwikkelt Schonberg de atonale muziek. Enkele jaren later volgt de twaalftoonstechniek. Noem een overeenkomst en een verschil tussen de vroege atonale muziek en de later ontwikkelde twaalftoons-techniek.

2D-design Mode Film Theater

- El Lissitzky - Stepanova - Eisenstein - Meyerhold

Film: Bij de films van Eisenstein speelt attractiemontage een belangrijke rol. Noem twee kenmerken van attractiemontage.

Overeenkomst: in beide muzieksoorten wordt atonaliteitgebruikt: de samenklanken passen niet binnen deharmonieleer.Verschil: in de eerste atonale muziek is het toepassen vande klanken volkomen vrij, in de twaalftoonstechniek zijnde klanken gebonden aan een vooraf vastgesteld systeem.

Muziek: Bartok pakt de zaken graag systematisch aan. Licht dit toe aan de hand van onderstaande voorbeelden.

Twee van de volgende:Snelle en ritmische opeenvolging van filmfragmentenCshots).Opeenvolgende filmfragmenten (shots) versterkenelkaars betekenis.Opeenvolging filmfragmenten (shots) vaak op grand vanassociatie On eerste instantie lijkt de opeenvolging nietlogisch).

Drama: Brecht wil met zijn toneelstukken niet in de eerste plaats het publiek vermaken. Wat wil hij in plaats daarvan bereiken met zijn stukken?

Strekking antwoord: Hij wil vooral bereiken dat het publiek nadenkt over - en stellingen inneemt ten opzichte van - de inhoud van het toneelstuk.

Drama: noem - los van inhoud en bedoelingen - drie tegen-stellingen tussen het lijsttoneel en het episch theater zoals Brecht dat ontwikkelt.

Drie van de volgende:

Lijsttoneel Episch theater

Natuurlijke of levensechte speelstijl

Speelstijl meer gericht op types (yersterken of overdrij-ven van karakterrollen).

De getoonde wereld op het toneel staat los van het publiek

Publiek door vervreemdings-effecten geactiveerd mee te doen of denken.

Puur tekstmatig toneel Toneelspel afgewisseld met liedjes.

Levensechte decors en kostuums

Decor draagt bij aan vervreemding van de (toneelmatige) werkelijkheid.

Drama: De Stanislavskymethode is tegenwoordig in Hollywood nog steeds bekend - en geliefd - als the method. Leg uit waarom.

Twee van de volgende:Design moet inspelen op industriele productie.Materiaaleigenschappen bepalen Czichtbaar) het ontwerp.

• Geen toegevoegde decoraties, puur functioneel.

Architectuur: noem aan de hand van de afbeeldingen 3.17, 3.18 en 3.21 in het tekstboek drie kenmerken van vorm-geving die gelden voor Het Nieuwe Bouwen.

Drie van de volgende:• Voorkeur industrieel materiaal: beton, staal.• Voorkeur voor geometrische vormen, blokvormen, platte

daken.Voorkeur voor licht en ruimte: veel glas, witte wanden,etc.Functionele architectuur, geen decoraties, geen status-verhogende materialen.

Design: het interieurvan het Schroderhuis Cafbeelding 3.21) wijkt in veel opzichten af van een traditioneel vooroorlogs interieur. Noem drie tegenstellingen.

Drie van de volgende tegenstellingen:

Strekking antwoord:

Veel [Hollywood] films zijn er op gericht het publiek mee te laten leven (zich te identificeren) met de personages. Of: film als medium leent zich beter voor het levensecht neerzetten van een illusie (waarbij het publiek kan weg-dromen). Of: in de film kan de camera personages van dichtbij laten zien, overdreven gebaren etc. komen lach-wekkend over en verstoren de illusie dat het allemaal echt is wat er op het scherm gebeurt.

Traditioneel interieur Rietveld-Schroderhuis

Kamer is afgesloten ruimte open [of variabele) ruimte.Gedempte kleuren primaire kleuren.Veel stof en pluche (tapijten, harde materialenvitrages, gordijnen, bekleding) lichte lege ruimte weinigDonkere voile ruimte, veel Cmassieve) meubels

(iele) meubels.

Verklaar de titel van dit hoofdstuk: Opmars van de vooruitgang.

Film: noem uit een hedendaagse film een rol waarvan je weet, of vermoedt, dat de filmster zich heeft voorbereid volgens the method.

Er zijn veel mogelijke antwoorden: denk aan Dustin Hofmann in Rain man of Will Smith in AH.

Strekking antwoord:Dit hoofdstuk gaat over kunstenaars die zich [vol opti-misme) richten op een betere toekomst. Zij zien zichzelf als voorhoede van de niet te stoppen modernisering. (Overigens is de titel ontleend aan een uitspraak van Le Corbusier, zie bladzijde 72 in het tekstboek.)

4.3 Antwoorden:

De hier besproken kunstenaars worden gedreven door maatschappelijke idealen. Geef een korte beschrijving van deze idealen.

Strekking antwoord:Socialistische idealen: betere spreiding macht en welvaart wat zich uit in aandacht voor betere werkplekken en woonplekken Csociale woningbouwj en aandacht voor industriele ontwerpen en producten die voor iedereen betaalbaar zijn.

Design: noem twee kenmerken waaraan volgens de uit-gangspunten van het Bauhaus design aan moet voldoen.

Het werk van de architecten en ontwerpers in dit hoofdstuk oogtzelfs vandaag nog modern. In de jaren dat de ontwerpen zijn gemaakt, bleef succes bij een breed publiek echter uit. Geef hiervoor twee verklaringen.

Ontwerpers hielden geen rekening met de Cbehoudende) smaak van het publiek.Modernisering wordt vanaf 1930 doorkruist door econo-mische crisis en oorlogsdreiging.

4.4 Antwoorden:

In Duitsland wordt moderne kunst verboden en bestempeld als 'entartet' [ontaard). Noem drie kunstenaars die dit oordeel treft.

Drie van de volgende: Schb'nberg, Brecht, Wigman, Kirchner, Klee, Kandinsky, Grosz, Schwitters, Schlemmer.

Beeldende kunst: Hetappelop afbeelding 3.23 in het tekst-boek is een voorbeeld van fascistische kunst uit het Derde Rijk. Noem drie kenmerken van dit schilderij die tegengesteld zijn aan de moderne kunst uit die periode.

Verdiepingslu werkboek: 300 minuten slu totaal: 480 minuten

De voorstelling is niet geabstraheerd, herkenbaar enontleend aan klassieke schoonheidsidealen.De inhoud is reactionair en doet beroep op militarismeen vaderlandsliefde.De stijl is onpersoonlijk, volgens gedicteerde voorschriften.

Muziek: Het verbod op moderne kunst treft in Duitland niet alleen beeldende kunstenaars maar ook musici. Bedenk een reden waarom de muziek van Schonberg en jazzmuziek werd afgekeurd.

Schonberg houdtzich aan geen enkele regel, zijn muziek voldoet niet aan wat het' volk' mooi vindt of waardeert. (Mb. Schonberg is van joodse afkomstO Jazz is wilde (opzwepende) muziek, niet gebaseerd op nationale (yolksjmuziek en gericht op vermaak. Jazz wordt gemaakt door negers, die werden door nazi's beschouwd als minderwaardig.

Film: Hitler had veel belangstelling voor de kansen die massamedia te bieden hebben. Waarom?

Strekking antwoord:Het bespelen van grote massa's is nodig om macht te handhaven. Massamedia zoals radio en film gaven hem daartoe de mogelijkheid.

Film: The Great Dictator (1940) is Chaplin's eerste film met gesproken dialogen, terwijl geluidsfilms al vanaf 1927 gemaakt werden. Waaraan kunjezien dat Chaplin ook in 1940 nog steeds een vertegenwoordiger van de stomme film is.

Strekking antwoord:Chaplin maakt in 1940 nog steeds gebruik van pantomime en choreografische bewegingen. Of: Chaplin gebruikt het gesproken woord nauwelijks, hij spreekt een onverstaan-baar rabarberduits.

Kunstenaars ontvluchten de dictatuur en het oorlogsgeweld. Daarmee verschuift de thuisbasis van moderne kunst. Noem een logische opeenvolging van steden die als centrum van moderne kunst kunnen worden aangemerkt.

1920: Berlijn Cevt. Parijs) 1935: Parijs 1940: New York

5 Schonberg

5.1 Antwoord:Atonale muziek is niet in een bepaalde toonsoort gecompo-neerd, een tooncentrum ontbreekt en de harmonieleer geldt niet meer. In de atonale muziek kunnen tonen worden gecombineerd die binnen de tonale muziek 'niet kunnen' of Vals' klinken.

5.2 Antwoord:Bij het expressionisme staat de uitdrukking Cexpressie) van individuele emotie of gevoelens centraal, de atonale muziek geeft de componist alle ruimte terwijl tonale muziek de individuele kunstenaar beperkingen oplegt.

5.3 Antwoord:De stemmingen blijken uit de tekst en soms uit de 'regie'aanwijzingen die Schonberg toevoegt aan de tekst. Er is onder meer sprake van vertwijfeling of verwarring, van vermoeidheid, van angst en schrik. Zowel in de zang als in de begeleidende muziek worden deze stemmingen onder-streept:- Verwarring en vertwijfeling: In het eerste deel van het

fragment: de zang is zacht en veel tonen worden langaangehouden. De muziek volgt dit patroon, terwijl daar-naast klanken van verschillende instrumenten opduikenen wegsterven alsof het schimmen in de nacht betreft.

- Vermoeidheid: Bij het vinden van een bank: Ich mulSausruhen daalt de stem en de muziek verstilt even.

- Schrik en angst: Zowel de zang als de muziek wordtsterker en sneller bij bijvoorbeeld de tekst Wenn erkrankist! en Das ist err!. De uitroeptekens in de tekst wordenondersteund door een heftig crescendo.

5.4 Antwoord: twee van de volgende:- Gebruik van atonale klanken of van dissonanten.- Dynamische tegenstellingen, of het verschillen tussen

zachte en sterke klanken, worden tot het uiterste opge-voerd.

- Onregelmatig ritme.- Ongebruikelijke combinaties van muziekinstrumenten.

5.5 Antwoord: twee van de volgende:- Het wordt duister op het toneel.- De lampen veroorzaken schaduwen van de aanwezige

decorstukken op het achterdoek, waardoor het meer lijktop een groot angstaanjagend bos.

- Op het toneel ontstaan contrasten tussen een grotedonkere ruimte waarin slechts kleine details wordenbelicht: een stuk van een boom, een stuk van de vloer.Het wordt een onrustig toneelbeeld.

5.6 Antwoord: strekking:Hettoneel is donker, spaarzaam belicht om te benadrukken dat de vrouw maar met moeite in het donkere bos de weg kan vinden. Door de schaduwen wordt het 'bos' angstaan-jagender: de vrouw weet vaak niet of dat wat ze ziet echt is of slechts schaduwen zijn. [Het bos is, zowel in de tekst als in het decor, een soort metafoor voor de waanvoorstellingen van de vrouw, ze doolt als het ware rond in haar eigen verwarrende gedachten.)

5.7 Antwoord: strekking:In het twaalftoonssysteem worden alle Cchromatische) tonen binnen een octaaf gebruikt binnen een vooraf bepaald stramien.

5.8 Antwoord: strekking:De combinatie van tonen gaat in tegen de harmonieleer. De harmonieleer bepaalt het karakter van bijna alle muziek die gespeeld en beluisterd wordt. Het spelen van atonale muziek en muziek geschreven volgens de twaalftoons-techniek druist in tegen wat als natuurlijk wordt ervaren en wat geleerd is. De melodie is moeilijk mee te zingen en te onthouden en dus ook lastiger om te spelen.

5.9 Antwoord:• Voordeel: De muziek wordt logischer en de mogelijkhe-

den ingeperkt: daarmee wordt het beter onderwijsbaar ofoverdraagbaar op musici en componisten die in dezelfdelijn willen componeren.

• Nadeel: De volledige vrije expressie verdwijnt.

6 Jazz

6.1 Antwoord: drie van de volgende:• Langzaam tempo.• Het gebruik van 'blue notes'.• De slepende manier van zingen.• De 'donkere, doffe klankkleur van de instrumenten [trom-

pet met demper).• 'dirty intonation'.

6.2 Antwoord:De tekst gaat over een vrouw die vermoedt dat haar man overspel pleegt. Ze voelt zich hierdoor machteloos en droevig. Dit droevige gevoel staat vaak centraal in bluesnummers.

6.3 Antwoord:• Er is een repeterende baspartij die vooral een ritmische

functie heeft (linkerhand).• Er is een afwisselende hoge partij die vooral een melodische

functie heeft (rechterhand].

6.4 Antwoord:• Ritme: banjo, piano.• Melodie: cornet, klarinet, trombone.

6.5 Antwoord: strekking:King en Armstrong bedenken hun improvisaties samen, tijdens de uitvoering. De noten die ze spelen zijn dus bij iedere uitvoering anders Gmprovisatie), maar de muzikanten maken per keer wel afspraken zodat ze elkaars improvisaties kunnen volgen en begeleiden.

6.6 Antwoord:Om vrijuit te kunnen improviseren maakt de zanger gebruik van betekenisloze klanken. In de jazz is improviseren heel belangrijk. Door het scatten kan de zanger op dezelfde manier soleren als de andere orkestleden, zonder op de tekst te hoeven letten.

6.7 Antwoord: strekking:Jazz ontstaat als volkmuziek, voornamelijk onder zwarte ongeschoolde muzikanten. Dit maakt haar status aanzienlijk lager dan de 'elitaire' klassieke muziek. Daarbij komt nog dat jazz vooral dansmuziek is en klassiek luistermuziek. Met het concert in Carnegie Hall wordt 'bewezen' dat jazz een serieuze muziekvorm is en dat zij ook kan fungeren als luistermuziek.

6.8 Antwoord:• Naar het einde toe wordt er steeds luider gespeeld.• Naar het einde toe herhalen steeds meer muzikanten

gelijktijdig hetzelfde thema. Er ontstaat een ritmischvraag-antwoordspel tussen trombones, trompetten ensaxofoons/klarinetten.

• Het ritme wordt naar het einde van het nummer toesteeds dominanter en sneller.

6.9 Antwoord:• King Oliver: collectieve improvisaties, bijna alle muzikanten

improviseren mee op het thema.• Goodman: je hoort steeds slechts een instrument impro

viseren. Het zijn echte solo's, waarbij de verschillendeinstrumenten elkaar afwisselen. De rest van het orkestspeelt op voile kracht door. Er is geen ruimte meer voorcollectieve improvisaties omdat het orkest te groot is enhet geheel dan te chaotisch zou worden.

7 Mobilisatie!

7.1 Antwoord: twee van de volgende:• Bijna alle vlakken wijzen in de richting van het midden.• De compositie is opgebouwd uit concentrische cirkels.• In het midden zijn de licht-donkercontrasten het grootst.

7.2 Antwoord: twee van de volgende:• "TOT" verwijst naar de dood.• "Rumori" naar rumoer of lawaai.• Klankwoorden als "Trrrrrrr", "traaak tataraak" verwijzen

naar geluiden op het slagveld. (Mb: "Zang Tumb Tuum"ook te zien op deze collage, is de titel van een klankge-dicht van Marinetti over het geluid van oorlogstanks.)

7.3 Antwoord:• De collage bestaat uit bestaande zetsels, bijvoorbeeld

treinkaartjes, krantenkoppen en merknamen ["Odol"].• Daarnaast zijn er eigen zetsels gemaakt, vaak lettercom-

binaties of klankwoorden die niet uit bestaand drukwerkte knippen is.

7.4 Antwoord: strekking, een van de volgende:• Door de combinatie van teksten brengt hij onderwerpen

samen die niet passen bij een moment of gebeurtenis,maar slechts met elkaar geassocieerd kunnen worden:treinkaartjes, krantenkoppen in verschillende talen enover verschillende onderwerpen, etc.

• De teksten verwijzen niet alleen naar beelden, maar ooknaar geluiden, muziek en naar geuren [odolj.

• De compositie bestaat uit een stortvloed van indrukken.

7.5 Antwoord: drie van de volgende:• Onderwerpen hebben lets te maken met vooruitgang en

techniek.• Met schilderen en weergeven van beweging, of het com-

bineren van verschillende momenten in een enkel beeld.• Vergaande abstrahering.• Ritme en herhalingen spelen in de composities een rol.• Combinatie van motieven of onderwerpen die in tijd en

ruimte uiteen liggen.

7.6 Antwoord: twee van de volgende:• De soldaten hebben geen gezichten.• De soldaten zijn in een identieke houding weergegeven.• De soldaten zijn volledig opgenomen in de machine Cde

trein), o.a. door kleur en manier van schilderen.

7.7 Antwoord: twee van de volgende:• Trein en landschap zijn in hetzelfde lijnperspectief

geschilderd, of: perspectieflijnen van de trein wordenherhaald in het landschap.

• De (stoom)wolken en kruiddampen gaan over in de vormvan bomen langs het spoor.

• Er ontbreekt een horizon, waardoor het lijkt alsof de trein,van boven gezien, het landschap splijt of in bewegingbrengt.

• Zowel de trein als het landschap zi jn opgedeeld infragmenten.

7.8 Antwoord: strekking:• Carra: In de collage wordt niet verwezen naar specifieke

gebeurtenissen, verwoestingen of slachtoffers. Dewoorden vormen samen een weergave van een sensatievan voornamelijk geluiden.

• Severini: Daders blijven anoniem en slachtoffers ontbreken.De kleuren en vormen zijn vrolijk en speels.

8 Parade

8.1 Antwoord: twee van de volgende:• Het kostuum bestaat voornamelijk uit geometrische

vormen.*V • Het kostuum is geabstraheerd.

• Verschillende aanzichten worden gecombineerd, bijvoor-beeld bij het gezicht van de 'manager'.

8.2 Antwoord:• De manager is meer dan levensgroot en valt daardoor

extra op.• Het kostuum doet denken aan een [wandelende)

reclamezuil.

8.3Antwoord: strekking:De manager wil publiek overtuigen en naar binnen trekken;dat is een fanatieke of driftige rol.

Antwoord:• Fietsen Cbegeleid door vloeiende muziekklanken).• Chaplin Critmische vrolijke muziek, verwijst o.a. naar

manier waarop Chaplin zich beweegt).• Typen [de typemachine is in dit fragment duidelijk te

horenj.• Schot [er klinken een aantal schoten).

8.5 Antwoord:De muziek maakt snelle of onverwachte overgangen, alsoftegengestelde beelden worden voorzien van passende mi i7JpUH

8.6Antwoord: strekking:In Parade worden optredens uit een music-hall gepresen-teerd. In de music-hall volgen verschillende gebeurtenissen[of optredens] elkaar op zonder dat er een eenheid hoeft teontstaan.

8.7 Antwoord: twee van de volgende:• Overal op het toneel liggen losse verplaatsbare decordelen

die voor de show gebruikt kunnen worden, zoals blokkenCof praktikabels], zetstukken, een ladder, etc.

• Er is een (tijdelijk Of verplaatsbaar) toneel op het toneelgebouwd, herkenbaar aan het rode gordijn.

• Het tijdelijke toneel staat kennelijk buiten, zichtbaargemaakt door een boom op te nemen in het decor.

• Hockney heeft in zijn ontwerp een straatartiest CHarlekijn,een commedia dell' artefiguur) opgenomen.

Mb.: eventueel zou ook het paard genoemd kunnen worden, 'nodig voor het vervoer van de theateronderdele'. Het paard met vleugels verwijst echter naar de mythologische figuur Pegasus en speelt in deze uitvoering van Parade een rol.

8.8 Antwoord:De verschillende delen van het decor zijn verplaatsbaar, stapelbaar, etc.

8.4

8.9 Antwoord:De Eerste Wereldoorlog. Parade gaat in premiere in 1917, tijdens de Eerste Wereldoorlog.

9 Abstractie

9.1 Antwoord:• Muziek is abstract, de schilderkunst die Kandinsky

nastreeft is dat ook.• Beide kunstenaars zien hun kunst als uitdrukking van

diepere emoties en gevoelens.

9.2 Antwoord: twee van de volgende:• Op 2.8 zijn nog duidelijk figuren en een landschap te

herkennen, bij 2.9 is dit nauwelijks het geval.• De compositie van 2.8 is die van een 'klassiek' landschap

met figuren in de voorgrond, grotere elementen in deachtergrond en een blauwe lucht. Bij 2.9 is dit niet hetgeval: het schilderij wordt bijna geheel gedomineerd doorhet grote gele en het zwarte vlak.

• Kleur en vorm spelen in 2.9 een bijna zelfstandige rol. Hetzijn bijna losse elementen geworden, zonder suggestievan diepte of ruimtelijkheid.

9.3 Antwoord:Overeenkomst: een van de volgende:• In beide schilderij spelen felle kleuren een grote rol.• Beide schilderijen kennen weinig details.Verschillen: twee van de volgende:• 2.10 raeeft een statische compositie, 2.9 een dynamische.• 2.9 kent vooral grillige organische vormen, in 2.10 zijn de

vormen bijna geometrisch (vierkanten en rechthoeken].• Het materiaalgebruik is in 2.9 veel directer dan in 2.10. In

2.10 zie je dat er gelaagd en transparant is gewerkt, in 2.9zijn de kleuren direct en vrijwel ongemengd aangebracht.

9.4 Antwoord;• Het schilderij van Mondriaan verwijst niet meer naar de

herkenbare werkelijkheid.(. • In het schilderij van Mondriaan zijn vormen nog verder

vereenvoudigd.• In het schilderij van Mondriaan is geen enkele vorm van

ruimtelijkheid meer te ontdekken. Er is geen overlapping,suggestie van volumes etc. Deze elementen herken je nogwel bij Klee en Kandinsky.

9.5 Antwoord:Mondriaan is op zoek naar de essentie in de schilderkunst. Dit maakt hij zichtbaar door de meest elementaire kleuren \A te gebruiken: drie primaire kleuren + wit (alle kleuren] + I. zwart (geen kleur].

9.6Antwoord: twee van de volgende• De compositie is asymmetrisch.• In het gebruik van kleuren is geen regelmatig patroon te

ontdekken.• Sommige lijnen houden bij de randen op. Hierdoor blijft

de ruimte begrensd.

Antwoord: strekking:Mondriaan wil de rumte vernietigen. In zijn oudere werk

/doet hij dat door met vlakken te werken, later vervangt hij deze door lijnen. In Compositie ontstaan er nog vlakken door het gebruik van kleur. In Fox trot A zijn de vlakken volledig verdwenen en blijven alleen de lijnen over.

Antwoord: een van de volgende:• Door de afsnijdingen en het gedraaide doek lijkt het alsof

de lijnen buiten het kader verder lopen, alsof je slechtseen stukje van een groter geheel ziet.

• Door het verschil in dikte van de lijnen en overlapping lijkthet alsof sommige lijnen verder weg zijn dan andere.

Antwoord:Hij hangt het diagonaal op in een hoek van de kamer. Russen hangen vaak een icoon van Maria met Kind op deze manier op. Hiermee onderstreept hij dat ook een eenvoudig schilderij een diepere betekenis kan oproepen.

10 Film

10.1 Antwoord: twee van de volgende:• De collage bestaat uit een combinatie van foto's van

verschillende gebeurtenissen: het is een montage, netzoals de film.

• De onderwerpen van de foto's vormen, net zoals de-film,geen doorlopend verhaal.

• De combinatie van (delen] van veel foto's levert een druk-ke compositie op, vergelijkbaar met het onderwerp: dedrukte in een moderne stad.

• In de collage valt de klok op. Dat verwijst naar de opbouwvan de film waarin gebeurtenissen geordend zijn volgenshet verloop van een dag (van de vroege ochtend tot denacht).

10.2 Antwoord: twee van de volgende:• Hij kan op straat filmen, zonder verdere voorbereidingen

te treffen.• Hij kan gemakkelijk camerabewegingen maken.• Hij kan gemakkelijk (en snel) verschillende camera-

standpunten innemen tijdens de opnamen.

10.3 Antwoord: twee van de volgende:• Metropolis maakt gebruik van decors: een nagebouwde

stad. Berlin, Symphonie einer Groszstadt neemt eenbestaande situatie als uitgangspunt.

• Metropolis maakt gebruik van beroepsacteurs, Berlin,Symphonie einer Groszstadt niet.

• In Metropolis spelen helden en schurken de hoofdrol,waarop het verhaal zich concentreert. In Berlin,Symphonie einer Groszstadt is er geen onderscheid tussenhoofdrollen en bijrollen: de stad speelt 'de hoofdrol'.

9.7

9.8

9.9

10.4 Antwoord: twee van de volgende:• De kroonluchters staan model voor de interieurs van de

rijker burgers. De kroonluchters trillen: het is binnenkortgedaan met nun luxe en macht.

• De kroonluchters trillen, dat geeft aan dat de kanonnensterk en krachtig zijn.

• Het is een manier om in een stomme film geluid te 'latenzien'.

10.5 Antwoord: strekking:Hij wil het publiek activeren en zelfs laten nadenken en eigen conclusies trekken. De film laat niet alles zien, of legt niet alles uit, het publiek moet zelf het verhaal rond maken. [Vergelijkbaar met wat Brecht wil bereiken met zijn episch theater/)

10.6 Antwoord: strekking:Het communisme, zeker in die dagen, benadrukt dat er geen onderscheid is tussen het volk en de leiders. De macht is aan het volk, niet aan individuen.

10.7 Antwoord: strekking:In de film is niet de zwarte muziek, maar de manier waarop blanken deze muziek naspelen, het onderwerp. De filmheld is niet zwart, maar een zwart geschminkte blanke. Hierdoor kan het blanke publiek genieten van de film zonder dat ze zich echt inlaten met de Afro-amerikaanse gemeenschap.

10.8 Antwoord: strekking:• Montage: De opeenvolging van beelden wordt minder

belangrijk omdat het verhaal nu ook in taal Cdialogen, ofvoice-over) uitgelegd kan worden.

• Stanislavskymethode: Stanislavsky ontwikkelde methodesom op een realistische of levensechte manier toneel tespelen. Overdreven Cniet levensechte) gebaren omemoties voor het publiek duidelijk te maken zijn niet meernodig bij de geluidsfilm: emoties kunnen nu ook metgesproken taal worden verduidelijkt. Hierdoor wordt hetacteren voor een film veel levensechter. Of: doordat decamera de personages dichtbij haalt, wordt hetspelen voor een film ook meer naturel dan het spelen optoneel, waar, vanwege de afstand van het publiek, grotetheatrale gebaren nog steeds nodig blijven.

11 Oorlog en moraal

11.1 Antwoord:De nadruk komt hierdoor te liggen op sterk uitvergrootte gebaren van de dansers. De betekenis van bepaalde handelingen en houdingen wordt hierdoor versterkt.

11.2 Antwoord: twee van de volgende• Karakters en gezichtsuitdrukkingen worden overdreven

door middel van maskers.• Houdingen en gebaren zijn overdreven om de betekenis

te versterken.• Karakters worden uitvergroot door middel van [cliche-

matige) kostuums.

11.3 Antwoord: strekking:De oorlog kent geen winnaars, maar alleen verliezers. De dood is de enige echte overwinnaar.

11.4 Antwoord: strekking:De 'hoge heren' blijven buiten schot. Nadat er zoveel slacht-offers zijn gevallen is er nog niets veranderd en blijven de heren met elkaar op dezelfde manier onderhandelen. De oorlog brengt geen verandering teweeg; er zijn alleen slachtoffers.

11.5 Antwoord:Brecht bouwt vervreemdingseffecten in door middel van Cdrie van de volgende):• Liederen.• Een verteller.• Niet realistische decors en kostuums.• Zijn acteurs mogen niet te 'natuurlijk' spelen.

11.6 Antwoord:Een lijsttoneel is zo gemaakt dat het publiek in een soort 'kijkdoos' kijkt waarbij het decor zo realistisch mogelijk getoond kan worden. Bij Brecht is het illusionistische effect minder. Het'onechte' karaktervan decorstukken, rekwisieten en acteurs blijft zichtbaar. Dit is precies wat Brecht wil. Hij wil dat het publiek zich niet laat meevoeren door het realis -tische verhaal, maar steeds kritisch en alert blijft en zich bewust is van de kunstmatigheid van de voorstelling. CBrecht is een voorbeeld voor het in de jaren '60 ontstane vlakke-vloertheater.)

11.7 Antwoord: strekking:Er zijn twee lagen van vervreemding op elkaar gestapeld:• Het leven van Hitler wordt verteld in de vorm van een

Amerikaans gangster-epos.• De gangsters spreken hoogdravende toneeltaal in plaats

van ruwe straattaal die eerder bij hun karakter past endichter bij de werkelijkheid staat.

11.8 Antwoord:• De spiegel is niet meer dan een ovale omlijsting. Er zit

helemaal geen glas in.• Arturo Ui is zwaar geschminkt, bijna als een clown.

11.9 Antwoord: twee van de volgende• Zowel in het theaterstuk als in de film staat het leven van

Hitler centraal.• Zowel in het theaterstuk als in de film wordt Hitler

geparodieerd.• Zowel uit het theaterstuk als uit de film spreekt kritiek

tegen het Nazisme.

11.10 Antwoord: strekking:De parodie benadrukt de onechte en bestudeerde gebaren van Hitler. Dat wat als 'echte' emotie of woede aan het volk wordt gepresenteerd, wordt door Brecht en Chaplin op die manier ontmaskerd en belachelijk gemaakt.

11.11 Antwoord: twee van de volgende• Brecht heeft zijn vaderland moeten ontvluchten. Hij heeft

de gevolgen van het fascisme aan den lijve ondervonden.Chaplin staat hier verder van af.

• The Great Dictator is ondanks alles een Hollywoodfilmwaar amusement voorop staat,

• Chaplin is een komiek die van elk gegeven iets grappigsprobeert te maken. Brecht schrijft toneel met als doel dathet volk er iets van leert.

12 Van Nelle

12.1 Antwoord:Beneden op de vloer is de vorm smal, waardoor weinig oppervlak van de werkvloer verloren gaat. Boven waaiert de vorm breed uit zodat de vloer daarboven (het 'plafond'] beter ondersteund wordt. Door het versterken van de dragende functie zijn minder kolommen nodig, wat nog eens extra ruimte oplevert.

12.2 Antwoord:De buitenkant is voornamelijk opgetrokken als een dunne vlieswand, bestaande uit lichte en transparante materialen: glas met dunne stalen spijlen.

12.3 Antwoord:• Door de skeletbouw is het mogelijk de ruimte af te sluiten

met een dunne vlieswand en hierin erg veel glas toe tepassen.

• Door de skeletbouw is het niet nodig ter versteviging vande constructie nog eens extra binnenmuren op te trekken,hierdoor ontstaat een grote open werkplek waarbij hetlicht van alle kanten naar binnen kan stromen.

12.4 Antwoord:In het interieur zijn wanden, kolommen en plafond wit beschilderd.

12.5 Antwoord:• Boven op het complex is een ruime tearoom gebouwd, als

overblijfruimte in de pauzes. In deze ruimte konden dearbeiders genieten van een weids panorama over hunstad.

• De verschillende werkplekken zijn met elkaar verbondendoor transportsluizen waardoor veel extra sjouwwerk isvoorkomen. De sluizen kunnen verplaatst worden als hetproductieproces hier aanleiding toe geeft.

(Wei aardig te vermelden: als onderdeel van het complex zijn sportvoorzieningen voor de werknemers aangelegd, waaronder een voetbalveld.)

12.6 Antwoord: twee van de volgende:• Een schuifwand.• Centrale verwarming.• T.L.-verlichting.

12.7 Antwoord: twee van de volgende:• Het gebruik van schuifwanden in plaats van vaste

Cdragende) binnenmuren.• Het maken van een grote ononderbroken leefruimte.• De doorlopende strook ramen in de buitenwand.

12.8 Antwoord:De meubels nemen weinig ruimte in. Ze zijn niet massief, zoals de in die tijd bekende fauteuils; ze lijken te zweven op twee iele poten, waardoor het zicht op de totale ruimte [en de doorlopende vloer] niet wordt belemmerd. Bovendien zijn veel van de meubels gemaakt van verchroomde Cspiegelende) buizen, wat een minder massieve indruk maakt dan het meer gebruikelijke [donkere) hout.

12.9 Antwoord: twee van de volgende:• Toepassen van functionele vormgeving, geen overbodige

decoraties.• Toepassen van gladde materialen bijvoorbeeld voor vloer-

bedekking, buitenwanden Cwanden tonen geen metsel-werk maar zijn gepleisterd) etc.

• Toepassen van grote ramen, of ramen toepassen als wandin plaats van een 'gat' in een muur.

• Helder kleurgebruik, voorkeur voor wit.• Voorliefde voor geometrische vormen, platte daken, etc.

Slu werkboek: 360 minuten Slu totaal: 480 minuten

Een algemene toelichting op de keuzeopdrachten kunt u vinden in hoofdstuk 5 van deze handleiding waar de opbouw van de module per verwerkingsniveau wordt besproken. Zie: 5.2 Verbreding, pagina 11.

Reflectie en EvaluatieSlu werkboek: 60 minuten Slu totaal: 60 minuten

Een algemene toelichting op de evaluatieopdrachten kunt u vinden in hoofdstuk 5 van deze handleiding waar de opbouw van de module per verwerkingsniveau wordt besproken. Zie: 5.2 Reflectie en evaluatie, pagina 12.

10 Module 3 Tweede helft van de twintigste eeuw

Massamedia, vermaak en verzetPop in de tweede helft van de twintigste eeuw -

>5 Zappen door een labyrintMix in de tweede helft van de twintigste eeuw

10.1 Eindtermen

Domein A: de module levert een bijdrage aan het realiseren van de in het examenprogramma geformuleerde vaardig-heden en benaderingswijzen.

Domein C: de kandidaat kan de eindtermen van domein A en B toepassen op de volgende onderwerpen:- popart en massamedia;- soaps, comedy, tv-drama, videoclips;- musical;- kleding in massacultuur en subculturen;- popmuziek, filmmuziek, elektronische muziek, 'fusion';- multidisciplinaire kunst;- postmodernistische kunst in relatie tot massacultuur;- verzamelingen: Centre Pompidou, Groninger museum.

10.2 Onderwerpen

Subdomein: Massacultuur in de tweede helft van de twintigste eeuw

- Visies op geschiedenis: fragmentarisch; opgeven vanvooruitgangsidee; richtinggevende ideologieen zijn er nietCpostmodernisme, Jencks); consumeren, vermaakt worden.

- Grote verscheidenheid in levensbeschouwingen waar-onder relativisme, cynisme, 'no illusion' (punk], hedonisme.

- Veelheid van betekenissen door citaten en fragmenten;realiteiten; eigen fantasieen [Eco).

- Items: Verleidelijke' massaproducten; rollen die mensenspelen, 'sterren'; seks en geweld; [nep-)sentimentelebeelden; geensceneerde beelden.

- Opleiding: vrij individualistische, eclectische leerroute.- Opdrachtgevers: voor zogenaamde hoge cultuur subsidies

en sponsors; massacultuur marktmechanismen.- Het spanningsveld tussen 'hoge' en 'lage' kunst.- Sterrendom.- Maatschappelijke organisatie: globalisering; sterke indivi-

dualisering (pluralisme, subculturen).- Verzamelingen: behalve eigen smaak, inspelen op

actualiteit; kunst als handel en investering.- Hollywoodfilms, tv, reclame, stripverhalen, posters, mega-

tentoonstellingen en manifestaties.- Popmuziek, soaps, videoclips, musicals.- Kleding- Reproduceerbaarheid.- Computertechnieken en elektronische kunst.- Audiovisuele media.- Simulaties.

- Virtual reality.- CStijQcitaten uit verschillende culturen, c.q. subculturen.- Fusion, samensmelting.- Wereldwijd opereren van kunstenaars.- Maatstaven voor kunst: westers versus cultuurrelativisme.- Kunst van allochtonen; wereldmuziek.

10.3 Antwoorden en toelichting

Introductie-> 4: Massamedia, vermaak en verzetSlu werkboek 60 minuten Slu totaal: 90 minuten

1 America, America

1.1 Toelichting:leder antwoord dat betrekking heeft op invloed van Amerikaanse cultuur op de Nederlandse is in principe goed. De bedoeling is leerlingen in te laten zien dat de Amerikaanse cultuur nog steeds heel invloedrijk is.

1.2 Antwoord: twee van de volgende:• Het is een sterk vereenvoudigd beeld: zes mannen die

samen de Amerikaanse vlag hijsen. Hierdoor is hetgemakkelijk te onthouden en te herkennen voor iedereAmerikaan.

• Het toont een groepsinspanning. Hierdoor is het beeldeen symbool van een groep die zich samen inspant voorzijn land. Het drukt saamhorigheid uit.

• Doordat je de gezichten van de soldaten niet goed ziet,wordt het een algemeen beeld. ledereen zou zich erinkunnen herkennen.

1.3 Antwoord: twee van de volgende overeenkomsten- De vlaggenstok loopt diagonaal door het beeld- Het hijsen van de vlag is een groepsinspanning- De mannen hebben een herkenbaar beroep, benadrukt

door hun kleding Cbrandweerman)

1.4 Antwoord:In tegenstelling tot een burgemeester zijn brandweerman-nen 'gewone mensen' die daadwerkelijk aan het werk zijn op de rampplek, zowel tijdens als na de ramp. Hierdoor zijn vertegenwoordigen ze zowel de moed, kracht als hoop van de burgers van New York.

1.5 Antwoord:De gewone dagelijkse werkelijkheid van een terras van een snackbar met cola-automaat wordt verenigd met de wereld van Amerikaanse hero'fsche symbolen en herdenkings-monumenten. Dat wat normaal ver weg is (oorlog) komt plotseling heel dicht bij.