απαντησειςστα κριτηρια αξιολογησησ

Aρχαια ελληνικη γλωσσαγ γυμνασιου

C Y M B

C Y M B

1

C Y M B

C Y M B

2

1η ΕΝΟΤΗΤΑΗ Ελένη και η καταστροφή της Τροίας2η ΕΝΟΤΗΤΑΘυσία για την πατρίδα3η ΕΝΟΤΗΤΑΗ κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία4η ΕΝΟΤΗΤΑΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης5η ΕΝΟΤΗΤΑΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας6η ΕΝΟΤΗΤΑΗ μουσική εξημερώνει7η ΕΝΟΤΗΤΑΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους8η ΕΝΟΤΗΤΑΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς9η ΕΝΟΤΗΤΑΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή10η ΕΝΟΤΗΤΑΜια τιμητική εξορία11η ΕΝΟΤΗΤΑΕπικίνδυνες συμμαχίες12η ΕΝΟΤΗΤΑΘεϊκές αδυναμίες

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

C Y M B

C Y M B

3

4

1hΕνότηταΗ Ελένη και η καταστροφή της ΤροίαςΚείμενο Ἡροδότου Ἱστορίη 2120 (διασκευή)(σχβιβλ σελ 8-13)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησηςοἱ αὑτοῦ υἱεῖς 1 τα παιδιά του οι γιοι του τῶν παρόντων κακῶν από τις παρούσες συμφορές από τα τωρινά βάσανα γνώμην ἀποφαίνομαι εγώ πιστεύω κατά τη γνώμη μου πανωλεθρίᾳ ἀπολό-μενοι αφού καταστραφούν ολοκληρωτικά με την ολοκληρωτική τους καταστροφήκινδυνεύειν2 να γραφτεί το βʹ πληθ προσ του ενεστώτα σε όλες τις εγλίσεις (χωρίς μτχ και απαρ)

ενεστώτας οριστική υποτακτική ευκτική προστακτικήβʹ πληθυντικό κινδυνεύετε κινδυνεύητε κινδυνεύοιτε κινδυνεύετε

3 Να γραφούν στον άλλο αριθμό φρενοβλαβής ndash φρενοβλαβεῖς σώμασι-σώματι τῇ πόλει ndashταῖς πόλεσι τῶν παρόντων ndashτοῦ παρόντος λέγουσιν-λέγοντι οἱ Ἕλληνες ndash ὁ Ἕλλην πανωλε-θρίᾳ- πανωλεθρίαις καταφανές ndash καταφανῆ

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Αν η Ελένη βρισκόταν στην Τροία οι Τρώες θα την έδιναν πίσω στους Έλληνες βεβαίως είτε με 1 τη θέληση είτε χωρίς τη θέληση του Πάρη Γιατί βέβαια δεν ήταν δα και τόσο τρελός ο Πρίαμος ούτε και οι άλλοι Τρώες που να ήθελαν να βάζουν σε κίνδυνο τις ζωές και τις δικές τους και των παιδιών τους και την πόλη για να συζεί ο Πάρης με την Ελένη

2

χρόνοι οριστική προστακτική

ενεστώτας κινδυνεύουσι πιστεύουσι κινδυνευόντων πιστευόντωνπαρατατικός ἐκινδύνευον ἐπίστευον -μέλλοντας κινδυνεύσουσιπιστεύσουσι -αόριστος ἐκινδύνευσανἐπίστευσαν κινδυνευσάντων πιστευσάντων

παρακείμενος κεκινδυνεύκασι(ν)πεπιστεύκασι(ν) κεκινδυνευκότες-υῖαι-ότα ἔστων πεπιστευκότες ndashυῖαι-ότα ἔστων

υπερσυντέλικος ἐκεκινδυνεύκεσανἐπεπιστεύκεσαν -

C Y M B

C Y M B

4

5

3

πλάγιες πτώσεις σώμασι τοῖς τέκνοις τῇ πόλει τοῦ δαιμονίου καταφανὲςγεν εν τοῦ σώματος τοῦ τέκνουδοτ εν τῷ σώματι τῷ τέκνῳαιτ εν τὸ σῶμα τὸ τέκνονγενπληθ τῶν πόλεων τῶν δαιμονίων τῶν καταφανῶνδοτ πληθ ταῖς πόλεσι τοῖς δαιμονίοις τοῖς καταφανέσιαιτ πληθ τὰς πόλεις τὰ δαιμόνια τὰ καταφανῆ

κινδυνεύειν= 4 αντικ στο ρ ἐβούλοντο Ἑλένῃ= αντικστο ρ συνῴκει τὴν ἀλήθειαν= αντικ στη μτχ λέγουσιν τοῦ δαιμονίου=υποκ στη μτχ παρασκευάζοντος καταφανές= κατηγορούμε-νο στο αντικ τοῦτo

5 λέγουσιν = συν επιρρ εναντιωματική μτχ με υποκ τη λ αὐτοῖς παρασκευάζοντος = γεν απόλ επιρρ αιτιολογική μτχ με υποκ τη λ τοῦ δαιμονίου

ὁμονοέω-ῶrarr6 ὁμόνοια εὐδαιμονέω-ῶrarrεὐδαιμονία εὔποροςrarrεὐπορία ἄτακτοςrarrἀταξία

συνοικῇrarr7 συνοίκηση Παρά το γεγονός ότι συγκατοικήσαμε τρία κορίτσια από διαφο-ρετικά μέρη του κόσμου η συνοίκηση ήταν εύκολη γιατί είχαμε κοινά ενδιαφέροντα ἀπέδωκενrarrαπόδοση Ενώ τα δύο χωράφια συνορεύουν το ένα έχει πολύ μεγαλύτερη απόδοση ἀπαλλαγεῖενrarrαπαλλακτικός Βγήκε από τη φυλακή με απαλλακτικό βούλευμα παρασκευάζοντοςrarrπαρασκευή Η παρασκευή αλοιφών είναι μπελάς για τους φαρμακοποιούς

Οι λέξεις του κειμένου που εκφράζουν έντονα συναισθήματα είναι 8 φρενοβλαβής ἑκόντος-ἄκοντος ἀπαλλαγεῖεν πανωλεθρίᾳ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἦν1 = γʹ εν προσ παρατ ορ του βοηθητικού ρ εἰμί

εἰσί = γʹ πληθ προσ ενεστ ορ του βοηθητικού ρ εἰμί

ενεστώτας παρατατικός

εἰμί εἶ

ἐστὶ ἐσμέν ἐστὲ εἰσὶ

ἦ amp ἦν ἦσθα

ἦν ἦμεν ἦτε

ἦσαν

ἦτε-υποτακτική 2 ἐστί-προστακτική ἴσθι-προστακτική εἴημεν-ευκτική ἐσοίμην-ευκτική ἔσται-υποτακική εἰμί-παρατατικός ἔσομαι-αόριστοςἔσῃ-μέλλοντας ἦσθα-παρακείμενος ἔστε-οριστικήἐστέ-οριστική

C Y M B

C Y M B

5

6

Β Συντακτικού 1 συμμίσγοιεν τοῖς Ἕλλησιν δοτική μονόπτωτο ἀπέδωκεν ἄν αὐτήν -άμεσο Μενελάῳ-έμμεσο αιτιατική και δοτική δίπτωτο ἀπαλλαγεῖεν τῶν κακῶν γενική μονόπτωτο

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάσύν +γράφω 1 rarr (ουσ) συγγραφεύς φιλέω-ῶ +ἄνθρωπος rarr (ουσ) φιλάνθρωπος ἀ + ψεύδο-μαι rarr (επίθ) ἀψευδής ὑπό +ἅλμηrarr (επιθ) υφάλμυρος

Δ Περιεχομένου Για δύο λόγους ο μύθος της ωραίας Ελένης έλκει το ενδιαφέρον των δημιουργών ο πρώτος σχε-1 τίζεται με τα δύο στοιχεία του μύθου που αποτελούν και τις δύο βασικές εκφάνσεις (=εκδηλώ-σεις εκφράσεις τρόπους παρουσίας) της ζωής τον έρωτα που ταυτίζεται με τη ζωή και την κα-τάληξη της ζωής το θάνατο Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με το φαινόμενο του πολέμου ως γε-γονότος που προκαλείται από τον άνθρωπο και τον οδηγεί στην αυτοκαταστροφή Είναι φανε-ρό ότι ο μύθος της ωραίας Ελένης γίνεται αφορμή για να τεθούν πολλά ερωτήματα (υπαρξια-κά κοινωνικά πολιτικά φιλοσοφικά) σχετικά με την αξία της ζωής και με τον τρόπο που ο άν-θρωπος δέχεται αντιμετωπίζει χειρίζεται ή διαχειρίζεται τη ζωή του σε όλα τα επίπεδα από τις προσωπικές σχέσεις ως τις κοινωνικές και τις διεθνείς

C Y M B

C Y M B

6

7

2hΕνότηταΘυσία για την πατρίδαΑ Κείμενο Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοίς 79-81(σχ βιβλσελ 14-21)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

1

επίθετο συγκριτικόςδοτική πληθυντικού

συγκριτκόςαιτιατική πληθυντικού

καλός καλλίοσι καλλίονας - καλλίουςμέγας μείζοσι μείζονας -μείζουςεὐδαίμων εὐδαιμονεστέροις εὐδαιμονεστέρουςκακός κακίοσι χείροσι κακίονας-κακίους amp χείρονας -χείρουςθνητός - - ἀθάνατος - -ἰσχυρός ἰσχυροτέροις ἰσχυροτέρουςὀχυρός ὀχυρωτέροις ὀχυρωτέρους

2 οἵτινες ονομ πληθ αρσ γεν της αναφ αντων ὅστις ἥτις ὅτι οἵ ονομ πληθ αρσ γεν της αναφ αντων ὅς ἥ ὅ

πληθυντικός

οἵτινεςὧντινωνοἷστισι (ν)οὕστινας

οἵὧνοἷςοὕς

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

οὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον 1 χωρίς να περιμένουν το φυσικό θάνατοπενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί 2 πενθούνται εξαιτίας της θνητής τους φύσης τους πεν-θούμε σαν θνητούς αξαιτίας της φύσηςθάπτονται δημοσίᾳ 3 ενταφιάζονται με δημόσια δαπάνηκηδεύονται με δαπάνη του δήμουκαὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς4 και αθλοθετούνται αγώνες προς τιμήν τους

C Y M B

C Y M B

7

8

θετικός ἀξίους συγκριτικός ἀξιωτέρους υπερθετικός ἀξιωτάτους5 φύσιν6 - φύσειςδημοσίᾳ7 επιρρηματική δοτική φανερώνει τρόποοἵτινες8 υποκείμενο στα ρ ἔτυχον κατέλιπον

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Και γιrsquo αυτό βέβαια αγέραστη η μνήμη τους (θα μείνει) και αξιοζήλευτες (θα είναι) από όλους τους 1 ανθρώπους οι εκδηλώσεις εκτίμησης Αυτοί (οι πεσόντες) πενθούνται βέβαια εξαιτίας της φύσης γιατί είναι θνητοί όμως εξυμνούνται εξαιτίας της αρετής γιατί έγιναν αθάνατοι Και γιrsquo αυτό κη-δεύονται με δημόσια δαπάνη κι αγώνες θεσπίζονται στο όνομά τους δύναμης σώματος σοφίας και πλούτου γιατί σrsquo αυτούς που σκοτώθηκαν στον πόλεμο αξίζουν ίδιες τιμές με τους αθάνατους

κινδυνεύσαντες2 να γίνει χρονική αντικατάσταση

ενεστώτας μέλλοντας αόριστος παρακείμενοςκινδυνεύοντες κινδυνεύσοντες κινδυνεύσαντες κεκινδυνευκότες

3 συγκριτικός γεν καλλίονος θανάτου δοτ καλλίονι θανάτῳ αιτ καλλίονα amp καλλίω θάνατον

κινδυνεύσαντες4 συνημμένηεπιρρηματική χρονική μετοχή

οὕτω επιρρ 5 προσδ του τρόπου στο ρ ἐτελεύτησαν διὰ τὴν φύσιν εμπρεπιρρ προσδ της αι-τίας δημοσίᾳ επιρρ προσδ του τρόπου δοτικοφανές επίρρρημα

ἀναμένω6 gt αναμονή κινδυνεύωgt κίνδυνος ἐπιτρέπωgt επιτροπή ἐκλέγωgt εκλογή

ευδαιμονία gt 7 εὐδαιμονεστάτους θέση gt τίθενται εκτίμηση gt τιμᾶσθαι εγκατάλειψηgt κατέλιπον

Στο κείμενο ο Λυσίας με τη φράση laquoκρεῖττον εἶναι γενέσθαιraquo υποστηρίζει ότι από τους ανθρώ-8 πους αυτοί που άξιζε να γεννηθούν και να ζήσουν είναι όλοι όσοι τώρα κηδεύονται ως ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα Είναι σαν να λέει ότι αξίζουν να ζουν όσοι ξέρουν να πεθαίνουν Και αιτιολογεί τη σκέψη του αναφερόμενος στη φυσική αντινομία που χαρακτηρί-ζει τη ζωή του ανθρώπου να είναι ένα πλάσμα υλικό φθαρτό και θνητό και παρόλα αυτά με τις αποφάσεις τα έργα του και το νοηματοδοτημένο θάνατο να ξεπερνά την υλικότητά του ώστε να παραμένει στο ιδεατό πλέον επίπεδο αθάνατος

C Y M B

C Y M B

8

9

ΆλλαΖητήματα

Α Γραμματικής

α)1 αόριστος

υποτακτική ευκτική

κινδυνεύσω κινδυνεύσῃς κινδυνεύσῃ κινδυνεύσωμεν κινδυνεύσητε κινδυνεύσωσι

κινδυνεύσαιμι κινδυνεύσαις κινδυνεύσαι κινδυνεύσαιμεν κινδυνεύσαιτε κινδυνεύσαιεν

β) μεγίστων θετ =μεγάλων συγκρ=μειζόνων ἐκλεξάμενοι συγκρ μᾶλλον ἐκλεξάμενοι υπερθ=μάλιστα ἐκλεξάμενοι

α) 2 κινδυνεύσαντες ndashκινδυνεύσας ἐπιτρέψαντες - ἐπιτρέψας ἐκλεξάμενοι-ἐκλέξας β) μᾶλλον κινδυνεύσαντες μάλιστα κινδυνεύσαντες μᾶλλον ἐπιτρέψαντες μάλιστα ἐπιτρέψαντες μᾶλλον ἐκλεξάμενοι μάλιστα ἐκλεξάμενοι

3 επίθετο υπερθετικόςἀθάνατοι -ἀξίους ἀξιωτάτουςκρεῖττον κράτισταθνητῶν -

α) αἱ εὐδαίμονες τῶν εὐδαιμόνων ταῖς εὐδαίμοσι τὰς εὐδαίμονας ὦ εὐδαίμονες β) εὐδαιμό-4 νως εὐδαιμονέστερον εὐδαιμονέστατα

Β Συντακτικού1 ἡγεῖσθαι - τούτους τιμᾶσθαι -τοὺς τετελευτηκότας τοὺς ἀθανάτους κρεῖττον εἶναι -γενέ-

σθαι γενέσθαι -ενν τούτους από το τούτοις

2 Oι μετοχές ἀναμείναντες και ἐκλεξάμενοι συνδέονται παρατακτικά με τον αντιθετικό σύνδεσμο ἀλλά

3 τούτους αντικείμενο στο ρ ἡγεῖσθαι το ρ συντάσσεται με αιτιατική

Γ Λεξιλογικάndash ετυμολογικά1 ἡγεῖσθαιgt ηγέτης καθηγητής Παρουσιάστηκαν και υπέγραψαν πρακτικό παρουσίασης όλοι οι

μόνιμοι καθηγητές του σχολείου ἐκλεξάμενοι gtεκλογή εκλέκτορες Οι εκλογές είναι το θε-μέλιο της Δημοκρατίας

2 πενθοῦνται gt πένθος πένθιμος Την ώρα της περιφοράς του νεκρού παιζόταν το πένθιμο εμβα-τήριο τίθενται gt θέμα έκθεση Θα επισκεφθούμε μια έκθεση ζωγραφικής

3 γενέσθαι gt όντως γεγονός Μας πρόλαβαν τα γεγονότα γιατί όντως φτάσαμε πολύ αργά κα-τέλιπον gt διάλειμμα εγκατάλειψη Η εγκατάλειψή της από τον άντρα της αντί να την καταβά-

C Y M B

C Y M B

9

10

λει την ώθησε στη δημιουργικότητα

4 ἐργάζομαι gt ἐργασία ἐργάτης ὁράω-ῶ gt ὅρασις ὅραμα ἀμείβω gt ἀμοιβήἀμοιβός φυλάτ-τω gt φυλακή

Δ Περιεχομένου1 Η επανάληψη του επιθέτου laquoἀθάνατοςraquo σε συνδυασμό με τον υπερθετικό βαθμό των επιθέτων

με τα οποία χαρακτηρίζονται οι πεσόντες δίνει στο λόγο του ρήτορα ένα τόνο μεγαλοπρέπειας ανάλογης με το μέγεθος της θυσίας Μέσα σε αυτή την επίσημη ατμόσφαιρα η επανάληψη της λέξης laquoἀθάνατοςraquo επικυρώνει την αθανασία τους και την αιώνια μνήμη νικώντας τα συναισθή-ματα πόνου και οδύνης των συγγενών τους

2 Για το ρήτορα τα στοιχεία που ορίζουν τον πεσόντα υπέρ της πατρίδος ως τον ευτυχέστερο άν-θρωπο είναι α) το προσόν του ήρωα να είναι άνθρωπος με ιδανικά (ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλί-στων) και να αγωνίζεται γιrsquo αυτά (κινδυνεύσαντες) β) η ψυχονοητική δύναμή του να ορίζει τη μορφή και το περιεχόμενο του θανάτου του άρα να ορίζει το νόημα της ζωής του (ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον) γ) η επίγνωσή του ότι η πράξη του όχι μόνο θα ωφελήσει την κοινωνία αλλά και θα αναγνωριστεί ζηλευτά (ζηλωταὶ ὑπό πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί) δ) η κατάκτηση της αθανα-σίας με την αναγνώριση της μεγίστης σπουδαιότητας της πράξης του και ε) η δυνατότητα του ήρωα να υπερβεί τη βιολογικότητά του (θνητῶν σωμάτων) να πάει αντίθετα στο ένστικτο της σωτηρίας και επιβίωσης με τη δύναμη της θέλησης και του νου περνώντας έτσι στη σφαίρα του θεϊκού (ἀθάνατον μνήμην κατέλιπον)

C Y M B

C Y M B

10

11

3hΕνότηταΗ κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία(σχ βιβλ σελ22--29)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) και β)1

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτικήτιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμῷτε τιμῷεν ὁρῷς

τιμᾶτε τιμώντων ὅρα

ευκτική ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν

Θετικός 2 πολλά κτήματα ταχέως και ταχύ συγκριτικός πλείονα και πλείω κτήματα θᾶττον υπερθετικός πλεῖστα κτήματα τάχιστα

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια κάτι από αυτά που επιθυμεί ο τύραννος πραγματοποιείται γρηγορότερα από ότι 1 για έναν απλό πολίτη

χῶραι πλείονες και πλείους χωρῶν πλειόνων χώραις πλείοσι χώρας πλείονας και πλείους 2 χῶραι πλείονες και πλείους

οἰκίας3 αντικ στο ρ ἐπιθυμεῖ τῷ ἀριθμῷ επιρρηματική δοτική της αναφοράς

ἕτερος gt 4 ἑτερότης πόλιςgt πολίτης

C Y M B

C Y M B

11

12

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια αποκτά ο τύραννος κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη Για-1 τί ο απλός πολίτης σπίτι ή χωράφι ή οικιακό δούλο επιθυμεί ο τύραννος όμως ή πόλεις ή μεγά-λη έκταση ή λιμάνια ή ισχυρές ακροπόλεις Και θα συναντήσεις φτωχούς όχι τόσο λίγους από τους απλούς πολίτες όσο πολλούς από τους τυράννους Γιατί ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα κρί-νονται με βάση τον αριθμό αλλά με βάση τη χρησιμότητα

2 παρατατικός μέλλονταςἠνίων ἠνίας ἠνία ἠνιῶμεν ἠνιᾶτε ἠνίων

ἀνιάσω ἀνιάσεις ἀνιάσει ἀνιάσομεν ἀνιάσετε ἀνιάσουσι

πλείω3 gt πολλά κρείττονεςgt ἀγαθοί ἥττους gt μικρούς

ἑτέρων4 = επιθ π στο τυράννων ἀνταγωνιστάς = κτγρμν στο τούτους ὧν = αντικ στο ρ ἐπι-θυμεῖ λιμένων = αντικ στο ρ επιθυμεῖ ἱκανά = αντικ στη μτχ τὰ ὑπερβάλλοντα

Διὰ5 τοῦτο = επιρρ εμπρ π της αιτίας οὕτως = επιρρ π του τρόπου ἔχων = κτγρμκ μτχ στο ρ φαίνηται θᾶττον = επιρρ π του τρόπου τῶν τυράννων=γεν διαιρ στο πολλούς

εὐγενής6 gt εὐγένεια ἱκανός gt ἱκανότης ἀναγκαῖος gt ἀναγκαιότης βαρύςgt βάρος βαρύτης

ἡγεῖται7 gt ηγέτης καθηγητής γίγνεται gt γόνος γονιός ἐπιθυμεῖ gt επιθυμία προθυμία τὰ ὑπερβάλλοντα gt υπερβολή προσβολή

Σύμφωνα με το κείμενο εκείνο που ορίζει την ευτυχία του τυράννου είναι το κατά πόσο πλεο-8 νεκτεί σε αγαθά (εξουσία οικονομική δύναμη τόπος κυριαρχίας πολεμική ετοιμότητα) σε σύ-γκριση με τους άλλους τυράννους

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής 1

φαινοίμην φαίνοιο φαίνοιτο φαινοίμεθα φαίνοισθε φαίνοιντο

κρινοίμην κρίνοιο κρίνοιτο κρινοίμεθα κρίνοισθε κρίνοιντο

C Y M B

C Y M B

12

13

ὁ ἔχων- ἡ ἔχουσα ndash τὸ ἔχον και τοῦ ἔχοντος-τῆς ἐχούσης-τοῦ ἒχοντος2 3

πλάγιες πτώσεις ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμόςγενική ἰδιώτου χρήσεως ἰδιωτῶν χρήσεωνδοτική ἰδιώτῃ χρήσει ἰδιώταις χρήσεσιαιτιατική ἰδιώτην χρῆσιν ἰδιώτας χρήσεις

Β Συντακτικού 1 πλείω = επιθ π στη λ κτήματα ἔχων = συν επιρρ αιτιολ μτχ τῶν ἰδιωτῶν = γεν συγκρ κτήματα = αντικ στη μτχ ἔχων τὰ πολλὰ = υποκ στο ρ κρίνεται = ρ αττική σύνταξη

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάα)1 ἔχων gt κατέχω κατοχή ὄψει (ὁράω-ῶ)gt κάτοψη όραση β) Στην Κατοχή ο κόσμος πέθαινε από την πείνα Η όραση είναι μία από τις αισθήσεις

Δ Περιεχομένου 1 Η απαξίωση των πολιτών από τον τύραννο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τύραννος δε σέβεται την

κοινωνία που κυβερνά τη θεωρεί άνευ αξίας και έτσι στην πραγματικότητα αυτοανακηρύσσεται άρχοντας αναξίων Ο σεβασμός του τυράννου προς τους άλλους έστω και ανταγωνιστές τυράν-νους φανερώνει την ακόρεστη δίψα του για δύναμη και προβολή ματαιοδοξία που δεν ικανοποι-είται ποτέ

C Y M B

C Y M B

13

14

4hΕνότηταΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης(σχ βιβλ σελ30-37)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

ΕνεστώταςΟριστική Ευκτική

οἰκῶ ποιῶ οἰκεῖς ποιεῖς οἰκεῖ ποιεῖ οἰκοῦμεν ποιοῦμεν οἰκεῖτε ποιεῖτε οἰκοῦσι ποιοῦσι

οἰκοῖμι ποιοῖμι οἰκοῖς ποιοῖς οἰκοῖ ποιοῖ οἰκοῖμεν ποιοῖμεν οἰκοῖτε ποιοῖτε οἰκοῖεν ποιοῖεν

εὐδοκιμεῖν ποιεῖν2 εὐδοκιμοῦν ποιοῦν

ἀσφαλέστερον ἀσφαλέστατα3

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

Ενεστώτας Υποτακτικήεὐδοκιμῶ εὐδοκιμῇς εὐδοκιμῇ εὐδοκιμῶμεν εὐδοκιμῆτε εὐδοκιμῶσι

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

C Y M B

C Y M B

14

15

2

Παρατατικός

ᾤκουν ἐπεχείρουνᾤκεις ἐπεχείρειςᾤκει ἐπεχείρειᾠκοῦμεν ἐπεχειροῦμενᾠκεῖτε ἐπεχειρεῖτεᾤκουν ἐπεχείρουν

πένητας πενεστάτους3

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν hellip ἀλλὰ πεπεισμένους

Ζητήματα

Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας αφού απαλλαγούμε 1 από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι χω-ρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχο-λούμενοι τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει

ἡγῶμαι ἡγῇ ἡγῆται ἡγώμεθα ἡγῆσθε ἡγῶνται2

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι (ν)3

ἐγώ=υποκ στο ρ ἡγοῦμαι=ρ τὴν πόλιν= υποκ στο απαρ (ετεροπροσωπία) εὐδαιμονήσειν= 4 ειδ απαρ αντικ στο ρ

συνημμένη επιρρ χρον μτχ5

οἰκέω ndashῶ gtοἰκητός λέγω gtλεκτέος ποιέω-ῶ gt ποιητέος μένωgt μενετός6

απαλλαγή συναλλαγή γεωργία γεωργικός7

Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι α) η ανασφαλής ζωή β) η στέρηση του πλού-8 του γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες

Άλλαζητήματα

Γραμματικής ἐγώ ἐμοῦ -μου ἐμοί ndashμοιἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς1 ἥ ἧς ᾗἥν αἵ ὧν αἷς ἅς

λαμβάνουσα λαμβανούσης λαμβανούσῃ λαμβάνουσαν λαμβάνουσα λαμβάνουσαι λαμβα-2 νουσῶν λαμβανούσαις λαμβανούσας λαμβάνουσαι

ποιέω -ῶ ἐποίουν ποιήσω ἐποίησα πεποίηκα ἐπεποιήκειν3

θετ τὸ μέγα συγκρ τὸ μεῖζον υπερθ τὸ μέγιστον4

ἀναγκάζω ἠνάγκαζον ἀναγκάσω ἠνάγκασα ἠνάγκακα ἠναγκάκειν5

C Y M B

C Y M B

15

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

C Y M B

C Y M B

2

1η ΕΝΟΤΗΤΑΗ Ελένη και η καταστροφή της Τροίας2η ΕΝΟΤΗΤΑΘυσία για την πατρίδα3η ΕΝΟΤΗΤΑΗ κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία4η ΕΝΟΤΗΤΑΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης5η ΕΝΟΤΗΤΑΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας6η ΕΝΟΤΗΤΑΗ μουσική εξημερώνει7η ΕΝΟΤΗΤΑΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους8η ΕΝΟΤΗΤΑΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς9η ΕΝΟΤΗΤΑΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή10η ΕΝΟΤΗΤΑΜια τιμητική εξορία11η ΕΝΟΤΗΤΑΕπικίνδυνες συμμαχίες12η ΕΝΟΤΗΤΑΘεϊκές αδυναμίες

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

C Y M B

C Y M B

3

4

1hΕνότηταΗ Ελένη και η καταστροφή της ΤροίαςΚείμενο Ἡροδότου Ἱστορίη 2120 (διασκευή)(σχβιβλ σελ 8-13)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησηςοἱ αὑτοῦ υἱεῖς 1 τα παιδιά του οι γιοι του τῶν παρόντων κακῶν από τις παρούσες συμφορές από τα τωρινά βάσανα γνώμην ἀποφαίνομαι εγώ πιστεύω κατά τη γνώμη μου πανωλεθρίᾳ ἀπολό-μενοι αφού καταστραφούν ολοκληρωτικά με την ολοκληρωτική τους καταστροφήκινδυνεύειν2 να γραφτεί το βʹ πληθ προσ του ενεστώτα σε όλες τις εγλίσεις (χωρίς μτχ και απαρ)

ενεστώτας οριστική υποτακτική ευκτική προστακτικήβʹ πληθυντικό κινδυνεύετε κινδυνεύητε κινδυνεύοιτε κινδυνεύετε

3 Να γραφούν στον άλλο αριθμό φρενοβλαβής ndash φρενοβλαβεῖς σώμασι-σώματι τῇ πόλει ndashταῖς πόλεσι τῶν παρόντων ndashτοῦ παρόντος λέγουσιν-λέγοντι οἱ Ἕλληνες ndash ὁ Ἕλλην πανωλε-θρίᾳ- πανωλεθρίαις καταφανές ndash καταφανῆ

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Αν η Ελένη βρισκόταν στην Τροία οι Τρώες θα την έδιναν πίσω στους Έλληνες βεβαίως είτε με 1 τη θέληση είτε χωρίς τη θέληση του Πάρη Γιατί βέβαια δεν ήταν δα και τόσο τρελός ο Πρίαμος ούτε και οι άλλοι Τρώες που να ήθελαν να βάζουν σε κίνδυνο τις ζωές και τις δικές τους και των παιδιών τους και την πόλη για να συζεί ο Πάρης με την Ελένη

2

χρόνοι οριστική προστακτική

ενεστώτας κινδυνεύουσι πιστεύουσι κινδυνευόντων πιστευόντωνπαρατατικός ἐκινδύνευον ἐπίστευον -μέλλοντας κινδυνεύσουσιπιστεύσουσι -αόριστος ἐκινδύνευσανἐπίστευσαν κινδυνευσάντων πιστευσάντων

παρακείμενος κεκινδυνεύκασι(ν)πεπιστεύκασι(ν) κεκινδυνευκότες-υῖαι-ότα ἔστων πεπιστευκότες ndashυῖαι-ότα ἔστων

υπερσυντέλικος ἐκεκινδυνεύκεσανἐπεπιστεύκεσαν -

C Y M B

C Y M B

4

5

3

πλάγιες πτώσεις σώμασι τοῖς τέκνοις τῇ πόλει τοῦ δαιμονίου καταφανὲςγεν εν τοῦ σώματος τοῦ τέκνουδοτ εν τῷ σώματι τῷ τέκνῳαιτ εν τὸ σῶμα τὸ τέκνονγενπληθ τῶν πόλεων τῶν δαιμονίων τῶν καταφανῶνδοτ πληθ ταῖς πόλεσι τοῖς δαιμονίοις τοῖς καταφανέσιαιτ πληθ τὰς πόλεις τὰ δαιμόνια τὰ καταφανῆ

κινδυνεύειν= 4 αντικ στο ρ ἐβούλοντο Ἑλένῃ= αντικστο ρ συνῴκει τὴν ἀλήθειαν= αντικ στη μτχ λέγουσιν τοῦ δαιμονίου=υποκ στη μτχ παρασκευάζοντος καταφανές= κατηγορούμε-νο στο αντικ τοῦτo

5 λέγουσιν = συν επιρρ εναντιωματική μτχ με υποκ τη λ αὐτοῖς παρασκευάζοντος = γεν απόλ επιρρ αιτιολογική μτχ με υποκ τη λ τοῦ δαιμονίου

ὁμονοέω-ῶrarr6 ὁμόνοια εὐδαιμονέω-ῶrarrεὐδαιμονία εὔποροςrarrεὐπορία ἄτακτοςrarrἀταξία

συνοικῇrarr7 συνοίκηση Παρά το γεγονός ότι συγκατοικήσαμε τρία κορίτσια από διαφο-ρετικά μέρη του κόσμου η συνοίκηση ήταν εύκολη γιατί είχαμε κοινά ενδιαφέροντα ἀπέδωκενrarrαπόδοση Ενώ τα δύο χωράφια συνορεύουν το ένα έχει πολύ μεγαλύτερη απόδοση ἀπαλλαγεῖενrarrαπαλλακτικός Βγήκε από τη φυλακή με απαλλακτικό βούλευμα παρασκευάζοντοςrarrπαρασκευή Η παρασκευή αλοιφών είναι μπελάς για τους φαρμακοποιούς

Οι λέξεις του κειμένου που εκφράζουν έντονα συναισθήματα είναι 8 φρενοβλαβής ἑκόντος-ἄκοντος ἀπαλλαγεῖεν πανωλεθρίᾳ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἦν1 = γʹ εν προσ παρατ ορ του βοηθητικού ρ εἰμί

εἰσί = γʹ πληθ προσ ενεστ ορ του βοηθητικού ρ εἰμί

ενεστώτας παρατατικός

εἰμί εἶ

ἐστὶ ἐσμέν ἐστὲ εἰσὶ

ἦ amp ἦν ἦσθα

ἦν ἦμεν ἦτε

ἦσαν

ἦτε-υποτακτική 2 ἐστί-προστακτική ἴσθι-προστακτική εἴημεν-ευκτική ἐσοίμην-ευκτική ἔσται-υποτακική εἰμί-παρατατικός ἔσομαι-αόριστοςἔσῃ-μέλλοντας ἦσθα-παρακείμενος ἔστε-οριστικήἐστέ-οριστική

C Y M B

C Y M B

5

6

Β Συντακτικού 1 συμμίσγοιεν τοῖς Ἕλλησιν δοτική μονόπτωτο ἀπέδωκεν ἄν αὐτήν -άμεσο Μενελάῳ-έμμεσο αιτιατική και δοτική δίπτωτο ἀπαλλαγεῖεν τῶν κακῶν γενική μονόπτωτο

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάσύν +γράφω 1 rarr (ουσ) συγγραφεύς φιλέω-ῶ +ἄνθρωπος rarr (ουσ) φιλάνθρωπος ἀ + ψεύδο-μαι rarr (επίθ) ἀψευδής ὑπό +ἅλμηrarr (επιθ) υφάλμυρος

Δ Περιεχομένου Για δύο λόγους ο μύθος της ωραίας Ελένης έλκει το ενδιαφέρον των δημιουργών ο πρώτος σχε-1 τίζεται με τα δύο στοιχεία του μύθου που αποτελούν και τις δύο βασικές εκφάνσεις (=εκδηλώ-σεις εκφράσεις τρόπους παρουσίας) της ζωής τον έρωτα που ταυτίζεται με τη ζωή και την κα-τάληξη της ζωής το θάνατο Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με το φαινόμενο του πολέμου ως γε-γονότος που προκαλείται από τον άνθρωπο και τον οδηγεί στην αυτοκαταστροφή Είναι φανε-ρό ότι ο μύθος της ωραίας Ελένης γίνεται αφορμή για να τεθούν πολλά ερωτήματα (υπαρξια-κά κοινωνικά πολιτικά φιλοσοφικά) σχετικά με την αξία της ζωής και με τον τρόπο που ο άν-θρωπος δέχεται αντιμετωπίζει χειρίζεται ή διαχειρίζεται τη ζωή του σε όλα τα επίπεδα από τις προσωπικές σχέσεις ως τις κοινωνικές και τις διεθνείς

C Y M B

C Y M B

6

7

2hΕνότηταΘυσία για την πατρίδαΑ Κείμενο Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοίς 79-81(σχ βιβλσελ 14-21)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

1

επίθετο συγκριτικόςδοτική πληθυντικού

συγκριτκόςαιτιατική πληθυντικού

καλός καλλίοσι καλλίονας - καλλίουςμέγας μείζοσι μείζονας -μείζουςεὐδαίμων εὐδαιμονεστέροις εὐδαιμονεστέρουςκακός κακίοσι χείροσι κακίονας-κακίους amp χείρονας -χείρουςθνητός - - ἀθάνατος - -ἰσχυρός ἰσχυροτέροις ἰσχυροτέρουςὀχυρός ὀχυρωτέροις ὀχυρωτέρους

2 οἵτινες ονομ πληθ αρσ γεν της αναφ αντων ὅστις ἥτις ὅτι οἵ ονομ πληθ αρσ γεν της αναφ αντων ὅς ἥ ὅ

πληθυντικός

οἵτινεςὧντινωνοἷστισι (ν)οὕστινας

οἵὧνοἷςοὕς

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

οὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον 1 χωρίς να περιμένουν το φυσικό θάνατοπενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί 2 πενθούνται εξαιτίας της θνητής τους φύσης τους πεν-θούμε σαν θνητούς αξαιτίας της φύσηςθάπτονται δημοσίᾳ 3 ενταφιάζονται με δημόσια δαπάνηκηδεύονται με δαπάνη του δήμουκαὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς4 και αθλοθετούνται αγώνες προς τιμήν τους

C Y M B

C Y M B

7

8

θετικός ἀξίους συγκριτικός ἀξιωτέρους υπερθετικός ἀξιωτάτους5 φύσιν6 - φύσειςδημοσίᾳ7 επιρρηματική δοτική φανερώνει τρόποοἵτινες8 υποκείμενο στα ρ ἔτυχον κατέλιπον

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Και γιrsquo αυτό βέβαια αγέραστη η μνήμη τους (θα μείνει) και αξιοζήλευτες (θα είναι) από όλους τους 1 ανθρώπους οι εκδηλώσεις εκτίμησης Αυτοί (οι πεσόντες) πενθούνται βέβαια εξαιτίας της φύσης γιατί είναι θνητοί όμως εξυμνούνται εξαιτίας της αρετής γιατί έγιναν αθάνατοι Και γιrsquo αυτό κη-δεύονται με δημόσια δαπάνη κι αγώνες θεσπίζονται στο όνομά τους δύναμης σώματος σοφίας και πλούτου γιατί σrsquo αυτούς που σκοτώθηκαν στον πόλεμο αξίζουν ίδιες τιμές με τους αθάνατους

κινδυνεύσαντες2 να γίνει χρονική αντικατάσταση

ενεστώτας μέλλοντας αόριστος παρακείμενοςκινδυνεύοντες κινδυνεύσοντες κινδυνεύσαντες κεκινδυνευκότες

3 συγκριτικός γεν καλλίονος θανάτου δοτ καλλίονι θανάτῳ αιτ καλλίονα amp καλλίω θάνατον

κινδυνεύσαντες4 συνημμένηεπιρρηματική χρονική μετοχή

οὕτω επιρρ 5 προσδ του τρόπου στο ρ ἐτελεύτησαν διὰ τὴν φύσιν εμπρεπιρρ προσδ της αι-τίας δημοσίᾳ επιρρ προσδ του τρόπου δοτικοφανές επίρρρημα

ἀναμένω6 gt αναμονή κινδυνεύωgt κίνδυνος ἐπιτρέπωgt επιτροπή ἐκλέγωgt εκλογή

ευδαιμονία gt 7 εὐδαιμονεστάτους θέση gt τίθενται εκτίμηση gt τιμᾶσθαι εγκατάλειψηgt κατέλιπον

Στο κείμενο ο Λυσίας με τη φράση laquoκρεῖττον εἶναι γενέσθαιraquo υποστηρίζει ότι από τους ανθρώ-8 πους αυτοί που άξιζε να γεννηθούν και να ζήσουν είναι όλοι όσοι τώρα κηδεύονται ως ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα Είναι σαν να λέει ότι αξίζουν να ζουν όσοι ξέρουν να πεθαίνουν Και αιτιολογεί τη σκέψη του αναφερόμενος στη φυσική αντινομία που χαρακτηρί-ζει τη ζωή του ανθρώπου να είναι ένα πλάσμα υλικό φθαρτό και θνητό και παρόλα αυτά με τις αποφάσεις τα έργα του και το νοηματοδοτημένο θάνατο να ξεπερνά την υλικότητά του ώστε να παραμένει στο ιδεατό πλέον επίπεδο αθάνατος

C Y M B

C Y M B

8

9

ΆλλαΖητήματα

Α Γραμματικής

α)1 αόριστος

υποτακτική ευκτική

κινδυνεύσω κινδυνεύσῃς κινδυνεύσῃ κινδυνεύσωμεν κινδυνεύσητε κινδυνεύσωσι

κινδυνεύσαιμι κινδυνεύσαις κινδυνεύσαι κινδυνεύσαιμεν κινδυνεύσαιτε κινδυνεύσαιεν

β) μεγίστων θετ =μεγάλων συγκρ=μειζόνων ἐκλεξάμενοι συγκρ μᾶλλον ἐκλεξάμενοι υπερθ=μάλιστα ἐκλεξάμενοι

α) 2 κινδυνεύσαντες ndashκινδυνεύσας ἐπιτρέψαντες - ἐπιτρέψας ἐκλεξάμενοι-ἐκλέξας β) μᾶλλον κινδυνεύσαντες μάλιστα κινδυνεύσαντες μᾶλλον ἐπιτρέψαντες μάλιστα ἐπιτρέψαντες μᾶλλον ἐκλεξάμενοι μάλιστα ἐκλεξάμενοι

3 επίθετο υπερθετικόςἀθάνατοι -ἀξίους ἀξιωτάτουςκρεῖττον κράτισταθνητῶν -

α) αἱ εὐδαίμονες τῶν εὐδαιμόνων ταῖς εὐδαίμοσι τὰς εὐδαίμονας ὦ εὐδαίμονες β) εὐδαιμό-4 νως εὐδαιμονέστερον εὐδαιμονέστατα

Β Συντακτικού1 ἡγεῖσθαι - τούτους τιμᾶσθαι -τοὺς τετελευτηκότας τοὺς ἀθανάτους κρεῖττον εἶναι -γενέ-

σθαι γενέσθαι -ενν τούτους από το τούτοις

2 Oι μετοχές ἀναμείναντες και ἐκλεξάμενοι συνδέονται παρατακτικά με τον αντιθετικό σύνδεσμο ἀλλά

3 τούτους αντικείμενο στο ρ ἡγεῖσθαι το ρ συντάσσεται με αιτιατική

Γ Λεξιλογικάndash ετυμολογικά1 ἡγεῖσθαιgt ηγέτης καθηγητής Παρουσιάστηκαν και υπέγραψαν πρακτικό παρουσίασης όλοι οι

μόνιμοι καθηγητές του σχολείου ἐκλεξάμενοι gtεκλογή εκλέκτορες Οι εκλογές είναι το θε-μέλιο της Δημοκρατίας

2 πενθοῦνται gt πένθος πένθιμος Την ώρα της περιφοράς του νεκρού παιζόταν το πένθιμο εμβα-τήριο τίθενται gt θέμα έκθεση Θα επισκεφθούμε μια έκθεση ζωγραφικής

3 γενέσθαι gt όντως γεγονός Μας πρόλαβαν τα γεγονότα γιατί όντως φτάσαμε πολύ αργά κα-τέλιπον gt διάλειμμα εγκατάλειψη Η εγκατάλειψή της από τον άντρα της αντί να την καταβά-

C Y M B

C Y M B

9

10

λει την ώθησε στη δημιουργικότητα

4 ἐργάζομαι gt ἐργασία ἐργάτης ὁράω-ῶ gt ὅρασις ὅραμα ἀμείβω gt ἀμοιβήἀμοιβός φυλάτ-τω gt φυλακή

Δ Περιεχομένου1 Η επανάληψη του επιθέτου laquoἀθάνατοςraquo σε συνδυασμό με τον υπερθετικό βαθμό των επιθέτων

με τα οποία χαρακτηρίζονται οι πεσόντες δίνει στο λόγο του ρήτορα ένα τόνο μεγαλοπρέπειας ανάλογης με το μέγεθος της θυσίας Μέσα σε αυτή την επίσημη ατμόσφαιρα η επανάληψη της λέξης laquoἀθάνατοςraquo επικυρώνει την αθανασία τους και την αιώνια μνήμη νικώντας τα συναισθή-ματα πόνου και οδύνης των συγγενών τους

2 Για το ρήτορα τα στοιχεία που ορίζουν τον πεσόντα υπέρ της πατρίδος ως τον ευτυχέστερο άν-θρωπο είναι α) το προσόν του ήρωα να είναι άνθρωπος με ιδανικά (ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλί-στων) και να αγωνίζεται γιrsquo αυτά (κινδυνεύσαντες) β) η ψυχονοητική δύναμή του να ορίζει τη μορφή και το περιεχόμενο του θανάτου του άρα να ορίζει το νόημα της ζωής του (ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον) γ) η επίγνωσή του ότι η πράξη του όχι μόνο θα ωφελήσει την κοινωνία αλλά και θα αναγνωριστεί ζηλευτά (ζηλωταὶ ὑπό πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί) δ) η κατάκτηση της αθανα-σίας με την αναγνώριση της μεγίστης σπουδαιότητας της πράξης του και ε) η δυνατότητα του ήρωα να υπερβεί τη βιολογικότητά του (θνητῶν σωμάτων) να πάει αντίθετα στο ένστικτο της σωτηρίας και επιβίωσης με τη δύναμη της θέλησης και του νου περνώντας έτσι στη σφαίρα του θεϊκού (ἀθάνατον μνήμην κατέλιπον)

C Y M B

C Y M B

10

11

3hΕνότηταΗ κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία(σχ βιβλ σελ22--29)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) και β)1

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτικήτιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμῷτε τιμῷεν ὁρῷς

τιμᾶτε τιμώντων ὅρα

ευκτική ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν

Θετικός 2 πολλά κτήματα ταχέως και ταχύ συγκριτικός πλείονα και πλείω κτήματα θᾶττον υπερθετικός πλεῖστα κτήματα τάχιστα

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια κάτι από αυτά που επιθυμεί ο τύραννος πραγματοποιείται γρηγορότερα από ότι 1 για έναν απλό πολίτη

χῶραι πλείονες και πλείους χωρῶν πλειόνων χώραις πλείοσι χώρας πλείονας και πλείους 2 χῶραι πλείονες και πλείους

οἰκίας3 αντικ στο ρ ἐπιθυμεῖ τῷ ἀριθμῷ επιρρηματική δοτική της αναφοράς

ἕτερος gt 4 ἑτερότης πόλιςgt πολίτης

C Y M B

C Y M B

11

12

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια αποκτά ο τύραννος κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη Για-1 τί ο απλός πολίτης σπίτι ή χωράφι ή οικιακό δούλο επιθυμεί ο τύραννος όμως ή πόλεις ή μεγά-λη έκταση ή λιμάνια ή ισχυρές ακροπόλεις Και θα συναντήσεις φτωχούς όχι τόσο λίγους από τους απλούς πολίτες όσο πολλούς από τους τυράννους Γιατί ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα κρί-νονται με βάση τον αριθμό αλλά με βάση τη χρησιμότητα

2 παρατατικός μέλλονταςἠνίων ἠνίας ἠνία ἠνιῶμεν ἠνιᾶτε ἠνίων

ἀνιάσω ἀνιάσεις ἀνιάσει ἀνιάσομεν ἀνιάσετε ἀνιάσουσι

πλείω3 gt πολλά κρείττονεςgt ἀγαθοί ἥττους gt μικρούς

ἑτέρων4 = επιθ π στο τυράννων ἀνταγωνιστάς = κτγρμν στο τούτους ὧν = αντικ στο ρ ἐπι-θυμεῖ λιμένων = αντικ στο ρ επιθυμεῖ ἱκανά = αντικ στη μτχ τὰ ὑπερβάλλοντα

Διὰ5 τοῦτο = επιρρ εμπρ π της αιτίας οὕτως = επιρρ π του τρόπου ἔχων = κτγρμκ μτχ στο ρ φαίνηται θᾶττον = επιρρ π του τρόπου τῶν τυράννων=γεν διαιρ στο πολλούς

εὐγενής6 gt εὐγένεια ἱκανός gt ἱκανότης ἀναγκαῖος gt ἀναγκαιότης βαρύςgt βάρος βαρύτης

ἡγεῖται7 gt ηγέτης καθηγητής γίγνεται gt γόνος γονιός ἐπιθυμεῖ gt επιθυμία προθυμία τὰ ὑπερβάλλοντα gt υπερβολή προσβολή

Σύμφωνα με το κείμενο εκείνο που ορίζει την ευτυχία του τυράννου είναι το κατά πόσο πλεο-8 νεκτεί σε αγαθά (εξουσία οικονομική δύναμη τόπος κυριαρχίας πολεμική ετοιμότητα) σε σύ-γκριση με τους άλλους τυράννους

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής 1

φαινοίμην φαίνοιο φαίνοιτο φαινοίμεθα φαίνοισθε φαίνοιντο

κρινοίμην κρίνοιο κρίνοιτο κρινοίμεθα κρίνοισθε κρίνοιντο

C Y M B

C Y M B

12

13

ὁ ἔχων- ἡ ἔχουσα ndash τὸ ἔχον και τοῦ ἔχοντος-τῆς ἐχούσης-τοῦ ἒχοντος2 3

πλάγιες πτώσεις ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμόςγενική ἰδιώτου χρήσεως ἰδιωτῶν χρήσεωνδοτική ἰδιώτῃ χρήσει ἰδιώταις χρήσεσιαιτιατική ἰδιώτην χρῆσιν ἰδιώτας χρήσεις

Β Συντακτικού 1 πλείω = επιθ π στη λ κτήματα ἔχων = συν επιρρ αιτιολ μτχ τῶν ἰδιωτῶν = γεν συγκρ κτήματα = αντικ στη μτχ ἔχων τὰ πολλὰ = υποκ στο ρ κρίνεται = ρ αττική σύνταξη

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάα)1 ἔχων gt κατέχω κατοχή ὄψει (ὁράω-ῶ)gt κάτοψη όραση β) Στην Κατοχή ο κόσμος πέθαινε από την πείνα Η όραση είναι μία από τις αισθήσεις

Δ Περιεχομένου 1 Η απαξίωση των πολιτών από τον τύραννο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τύραννος δε σέβεται την

κοινωνία που κυβερνά τη θεωρεί άνευ αξίας και έτσι στην πραγματικότητα αυτοανακηρύσσεται άρχοντας αναξίων Ο σεβασμός του τυράννου προς τους άλλους έστω και ανταγωνιστές τυράν-νους φανερώνει την ακόρεστη δίψα του για δύναμη και προβολή ματαιοδοξία που δεν ικανοποι-είται ποτέ

C Y M B

C Y M B

13

14

4hΕνότηταΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης(σχ βιβλ σελ30-37)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

ΕνεστώταςΟριστική Ευκτική

οἰκῶ ποιῶ οἰκεῖς ποιεῖς οἰκεῖ ποιεῖ οἰκοῦμεν ποιοῦμεν οἰκεῖτε ποιεῖτε οἰκοῦσι ποιοῦσι

οἰκοῖμι ποιοῖμι οἰκοῖς ποιοῖς οἰκοῖ ποιοῖ οἰκοῖμεν ποιοῖμεν οἰκοῖτε ποιοῖτε οἰκοῖεν ποιοῖεν

εὐδοκιμεῖν ποιεῖν2 εὐδοκιμοῦν ποιοῦν

ἀσφαλέστερον ἀσφαλέστατα3

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

Ενεστώτας Υποτακτικήεὐδοκιμῶ εὐδοκιμῇς εὐδοκιμῇ εὐδοκιμῶμεν εὐδοκιμῆτε εὐδοκιμῶσι

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

C Y M B

C Y M B

14

15

2

Παρατατικός

ᾤκουν ἐπεχείρουνᾤκεις ἐπεχείρειςᾤκει ἐπεχείρειᾠκοῦμεν ἐπεχειροῦμενᾠκεῖτε ἐπεχειρεῖτεᾤκουν ἐπεχείρουν

πένητας πενεστάτους3

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν hellip ἀλλὰ πεπεισμένους

Ζητήματα

Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας αφού απαλλαγούμε 1 από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι χω-ρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχο-λούμενοι τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει

ἡγῶμαι ἡγῇ ἡγῆται ἡγώμεθα ἡγῆσθε ἡγῶνται2

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι (ν)3

ἐγώ=υποκ στο ρ ἡγοῦμαι=ρ τὴν πόλιν= υποκ στο απαρ (ετεροπροσωπία) εὐδαιμονήσειν= 4 ειδ απαρ αντικ στο ρ

συνημμένη επιρρ χρον μτχ5

οἰκέω ndashῶ gtοἰκητός λέγω gtλεκτέος ποιέω-ῶ gt ποιητέος μένωgt μενετός6

απαλλαγή συναλλαγή γεωργία γεωργικός7

Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι α) η ανασφαλής ζωή β) η στέρηση του πλού-8 του γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες

Άλλαζητήματα

Γραμματικής ἐγώ ἐμοῦ -μου ἐμοί ndashμοιἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς1 ἥ ἧς ᾗἥν αἵ ὧν αἷς ἅς

λαμβάνουσα λαμβανούσης λαμβανούσῃ λαμβάνουσαν λαμβάνουσα λαμβάνουσαι λαμβα-2 νουσῶν λαμβανούσαις λαμβανούσας λαμβάνουσαι

ποιέω -ῶ ἐποίουν ποιήσω ἐποίησα πεποίηκα ἐπεποιήκειν3

θετ τὸ μέγα συγκρ τὸ μεῖζον υπερθ τὸ μέγιστον4

ἀναγκάζω ἠνάγκαζον ἀναγκάσω ἠνάγκασα ἠνάγκακα ἠναγκάκειν5

C Y M B

C Y M B

15

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

1η ΕΝΟΤΗΤΑΗ Ελένη και η καταστροφή της Τροίας2η ΕΝΟΤΗΤΑΘυσία για την πατρίδα3η ΕΝΟΤΗΤΑΗ κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία4η ΕΝΟΤΗΤΑΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης5η ΕΝΟΤΗΤΑΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας6η ΕΝΟΤΗΤΑΗ μουσική εξημερώνει7η ΕΝΟΤΗΤΑΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους8η ΕΝΟΤΗΤΑΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς9η ΕΝΟΤΗΤΑΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή10η ΕΝΟΤΗΤΑΜια τιμητική εξορία11η ΕΝΟΤΗΤΑΕπικίνδυνες συμμαχίες12η ΕΝΟΤΗΤΑΘεϊκές αδυναμίες

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

C Y M B

C Y M B

3

4

1hΕνότηταΗ Ελένη και η καταστροφή της ΤροίαςΚείμενο Ἡροδότου Ἱστορίη 2120 (διασκευή)(σχβιβλ σελ 8-13)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησηςοἱ αὑτοῦ υἱεῖς 1 τα παιδιά του οι γιοι του τῶν παρόντων κακῶν από τις παρούσες συμφορές από τα τωρινά βάσανα γνώμην ἀποφαίνομαι εγώ πιστεύω κατά τη γνώμη μου πανωλεθρίᾳ ἀπολό-μενοι αφού καταστραφούν ολοκληρωτικά με την ολοκληρωτική τους καταστροφήκινδυνεύειν2 να γραφτεί το βʹ πληθ προσ του ενεστώτα σε όλες τις εγλίσεις (χωρίς μτχ και απαρ)

ενεστώτας οριστική υποτακτική ευκτική προστακτικήβʹ πληθυντικό κινδυνεύετε κινδυνεύητε κινδυνεύοιτε κινδυνεύετε

3 Να γραφούν στον άλλο αριθμό φρενοβλαβής ndash φρενοβλαβεῖς σώμασι-σώματι τῇ πόλει ndashταῖς πόλεσι τῶν παρόντων ndashτοῦ παρόντος λέγουσιν-λέγοντι οἱ Ἕλληνες ndash ὁ Ἕλλην πανωλε-θρίᾳ- πανωλεθρίαις καταφανές ndash καταφανῆ

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Αν η Ελένη βρισκόταν στην Τροία οι Τρώες θα την έδιναν πίσω στους Έλληνες βεβαίως είτε με 1 τη θέληση είτε χωρίς τη θέληση του Πάρη Γιατί βέβαια δεν ήταν δα και τόσο τρελός ο Πρίαμος ούτε και οι άλλοι Τρώες που να ήθελαν να βάζουν σε κίνδυνο τις ζωές και τις δικές τους και των παιδιών τους και την πόλη για να συζεί ο Πάρης με την Ελένη

2

χρόνοι οριστική προστακτική

ενεστώτας κινδυνεύουσι πιστεύουσι κινδυνευόντων πιστευόντωνπαρατατικός ἐκινδύνευον ἐπίστευον -μέλλοντας κινδυνεύσουσιπιστεύσουσι -αόριστος ἐκινδύνευσανἐπίστευσαν κινδυνευσάντων πιστευσάντων

παρακείμενος κεκινδυνεύκασι(ν)πεπιστεύκασι(ν) κεκινδυνευκότες-υῖαι-ότα ἔστων πεπιστευκότες ndashυῖαι-ότα ἔστων

υπερσυντέλικος ἐκεκινδυνεύκεσανἐπεπιστεύκεσαν -

C Y M B

C Y M B

4

5

3

πλάγιες πτώσεις σώμασι τοῖς τέκνοις τῇ πόλει τοῦ δαιμονίου καταφανὲςγεν εν τοῦ σώματος τοῦ τέκνουδοτ εν τῷ σώματι τῷ τέκνῳαιτ εν τὸ σῶμα τὸ τέκνονγενπληθ τῶν πόλεων τῶν δαιμονίων τῶν καταφανῶνδοτ πληθ ταῖς πόλεσι τοῖς δαιμονίοις τοῖς καταφανέσιαιτ πληθ τὰς πόλεις τὰ δαιμόνια τὰ καταφανῆ

κινδυνεύειν= 4 αντικ στο ρ ἐβούλοντο Ἑλένῃ= αντικστο ρ συνῴκει τὴν ἀλήθειαν= αντικ στη μτχ λέγουσιν τοῦ δαιμονίου=υποκ στη μτχ παρασκευάζοντος καταφανές= κατηγορούμε-νο στο αντικ τοῦτo

5 λέγουσιν = συν επιρρ εναντιωματική μτχ με υποκ τη λ αὐτοῖς παρασκευάζοντος = γεν απόλ επιρρ αιτιολογική μτχ με υποκ τη λ τοῦ δαιμονίου

ὁμονοέω-ῶrarr6 ὁμόνοια εὐδαιμονέω-ῶrarrεὐδαιμονία εὔποροςrarrεὐπορία ἄτακτοςrarrἀταξία

συνοικῇrarr7 συνοίκηση Παρά το γεγονός ότι συγκατοικήσαμε τρία κορίτσια από διαφο-ρετικά μέρη του κόσμου η συνοίκηση ήταν εύκολη γιατί είχαμε κοινά ενδιαφέροντα ἀπέδωκενrarrαπόδοση Ενώ τα δύο χωράφια συνορεύουν το ένα έχει πολύ μεγαλύτερη απόδοση ἀπαλλαγεῖενrarrαπαλλακτικός Βγήκε από τη φυλακή με απαλλακτικό βούλευμα παρασκευάζοντοςrarrπαρασκευή Η παρασκευή αλοιφών είναι μπελάς για τους φαρμακοποιούς

Οι λέξεις του κειμένου που εκφράζουν έντονα συναισθήματα είναι 8 φρενοβλαβής ἑκόντος-ἄκοντος ἀπαλλαγεῖεν πανωλεθρίᾳ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἦν1 = γʹ εν προσ παρατ ορ του βοηθητικού ρ εἰμί

εἰσί = γʹ πληθ προσ ενεστ ορ του βοηθητικού ρ εἰμί

ενεστώτας παρατατικός

εἰμί εἶ

ἐστὶ ἐσμέν ἐστὲ εἰσὶ

ἦ amp ἦν ἦσθα

ἦν ἦμεν ἦτε

ἦσαν

ἦτε-υποτακτική 2 ἐστί-προστακτική ἴσθι-προστακτική εἴημεν-ευκτική ἐσοίμην-ευκτική ἔσται-υποτακική εἰμί-παρατατικός ἔσομαι-αόριστοςἔσῃ-μέλλοντας ἦσθα-παρακείμενος ἔστε-οριστικήἐστέ-οριστική

C Y M B

C Y M B

5

6

Β Συντακτικού 1 συμμίσγοιεν τοῖς Ἕλλησιν δοτική μονόπτωτο ἀπέδωκεν ἄν αὐτήν -άμεσο Μενελάῳ-έμμεσο αιτιατική και δοτική δίπτωτο ἀπαλλαγεῖεν τῶν κακῶν γενική μονόπτωτο

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάσύν +γράφω 1 rarr (ουσ) συγγραφεύς φιλέω-ῶ +ἄνθρωπος rarr (ουσ) φιλάνθρωπος ἀ + ψεύδο-μαι rarr (επίθ) ἀψευδής ὑπό +ἅλμηrarr (επιθ) υφάλμυρος

Δ Περιεχομένου Για δύο λόγους ο μύθος της ωραίας Ελένης έλκει το ενδιαφέρον των δημιουργών ο πρώτος σχε-1 τίζεται με τα δύο στοιχεία του μύθου που αποτελούν και τις δύο βασικές εκφάνσεις (=εκδηλώ-σεις εκφράσεις τρόπους παρουσίας) της ζωής τον έρωτα που ταυτίζεται με τη ζωή και την κα-τάληξη της ζωής το θάνατο Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με το φαινόμενο του πολέμου ως γε-γονότος που προκαλείται από τον άνθρωπο και τον οδηγεί στην αυτοκαταστροφή Είναι φανε-ρό ότι ο μύθος της ωραίας Ελένης γίνεται αφορμή για να τεθούν πολλά ερωτήματα (υπαρξια-κά κοινωνικά πολιτικά φιλοσοφικά) σχετικά με την αξία της ζωής και με τον τρόπο που ο άν-θρωπος δέχεται αντιμετωπίζει χειρίζεται ή διαχειρίζεται τη ζωή του σε όλα τα επίπεδα από τις προσωπικές σχέσεις ως τις κοινωνικές και τις διεθνείς

C Y M B

C Y M B

6

7

2hΕνότηταΘυσία για την πατρίδαΑ Κείμενο Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοίς 79-81(σχ βιβλσελ 14-21)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

1

επίθετο συγκριτικόςδοτική πληθυντικού

συγκριτκόςαιτιατική πληθυντικού

καλός καλλίοσι καλλίονας - καλλίουςμέγας μείζοσι μείζονας -μείζουςεὐδαίμων εὐδαιμονεστέροις εὐδαιμονεστέρουςκακός κακίοσι χείροσι κακίονας-κακίους amp χείρονας -χείρουςθνητός - - ἀθάνατος - -ἰσχυρός ἰσχυροτέροις ἰσχυροτέρουςὀχυρός ὀχυρωτέροις ὀχυρωτέρους

2 οἵτινες ονομ πληθ αρσ γεν της αναφ αντων ὅστις ἥτις ὅτι οἵ ονομ πληθ αρσ γεν της αναφ αντων ὅς ἥ ὅ

πληθυντικός

οἵτινεςὧντινωνοἷστισι (ν)οὕστινας

οἵὧνοἷςοὕς

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

οὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον 1 χωρίς να περιμένουν το φυσικό θάνατοπενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί 2 πενθούνται εξαιτίας της θνητής τους φύσης τους πεν-θούμε σαν θνητούς αξαιτίας της φύσηςθάπτονται δημοσίᾳ 3 ενταφιάζονται με δημόσια δαπάνηκηδεύονται με δαπάνη του δήμουκαὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς4 και αθλοθετούνται αγώνες προς τιμήν τους

C Y M B

C Y M B

7

8

θετικός ἀξίους συγκριτικός ἀξιωτέρους υπερθετικός ἀξιωτάτους5 φύσιν6 - φύσειςδημοσίᾳ7 επιρρηματική δοτική φανερώνει τρόποοἵτινες8 υποκείμενο στα ρ ἔτυχον κατέλιπον

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Και γιrsquo αυτό βέβαια αγέραστη η μνήμη τους (θα μείνει) και αξιοζήλευτες (θα είναι) από όλους τους 1 ανθρώπους οι εκδηλώσεις εκτίμησης Αυτοί (οι πεσόντες) πενθούνται βέβαια εξαιτίας της φύσης γιατί είναι θνητοί όμως εξυμνούνται εξαιτίας της αρετής γιατί έγιναν αθάνατοι Και γιrsquo αυτό κη-δεύονται με δημόσια δαπάνη κι αγώνες θεσπίζονται στο όνομά τους δύναμης σώματος σοφίας και πλούτου γιατί σrsquo αυτούς που σκοτώθηκαν στον πόλεμο αξίζουν ίδιες τιμές με τους αθάνατους

κινδυνεύσαντες2 να γίνει χρονική αντικατάσταση

ενεστώτας μέλλοντας αόριστος παρακείμενοςκινδυνεύοντες κινδυνεύσοντες κινδυνεύσαντες κεκινδυνευκότες

3 συγκριτικός γεν καλλίονος θανάτου δοτ καλλίονι θανάτῳ αιτ καλλίονα amp καλλίω θάνατον

κινδυνεύσαντες4 συνημμένηεπιρρηματική χρονική μετοχή

οὕτω επιρρ 5 προσδ του τρόπου στο ρ ἐτελεύτησαν διὰ τὴν φύσιν εμπρεπιρρ προσδ της αι-τίας δημοσίᾳ επιρρ προσδ του τρόπου δοτικοφανές επίρρρημα

ἀναμένω6 gt αναμονή κινδυνεύωgt κίνδυνος ἐπιτρέπωgt επιτροπή ἐκλέγωgt εκλογή

ευδαιμονία gt 7 εὐδαιμονεστάτους θέση gt τίθενται εκτίμηση gt τιμᾶσθαι εγκατάλειψηgt κατέλιπον

Στο κείμενο ο Λυσίας με τη φράση laquoκρεῖττον εἶναι γενέσθαιraquo υποστηρίζει ότι από τους ανθρώ-8 πους αυτοί που άξιζε να γεννηθούν και να ζήσουν είναι όλοι όσοι τώρα κηδεύονται ως ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα Είναι σαν να λέει ότι αξίζουν να ζουν όσοι ξέρουν να πεθαίνουν Και αιτιολογεί τη σκέψη του αναφερόμενος στη φυσική αντινομία που χαρακτηρί-ζει τη ζωή του ανθρώπου να είναι ένα πλάσμα υλικό φθαρτό και θνητό και παρόλα αυτά με τις αποφάσεις τα έργα του και το νοηματοδοτημένο θάνατο να ξεπερνά την υλικότητά του ώστε να παραμένει στο ιδεατό πλέον επίπεδο αθάνατος

C Y M B

C Y M B

8

9

ΆλλαΖητήματα

Α Γραμματικής

α)1 αόριστος

υποτακτική ευκτική

κινδυνεύσω κινδυνεύσῃς κινδυνεύσῃ κινδυνεύσωμεν κινδυνεύσητε κινδυνεύσωσι

κινδυνεύσαιμι κινδυνεύσαις κινδυνεύσαι κινδυνεύσαιμεν κινδυνεύσαιτε κινδυνεύσαιεν

β) μεγίστων θετ =μεγάλων συγκρ=μειζόνων ἐκλεξάμενοι συγκρ μᾶλλον ἐκλεξάμενοι υπερθ=μάλιστα ἐκλεξάμενοι

α) 2 κινδυνεύσαντες ndashκινδυνεύσας ἐπιτρέψαντες - ἐπιτρέψας ἐκλεξάμενοι-ἐκλέξας β) μᾶλλον κινδυνεύσαντες μάλιστα κινδυνεύσαντες μᾶλλον ἐπιτρέψαντες μάλιστα ἐπιτρέψαντες μᾶλλον ἐκλεξάμενοι μάλιστα ἐκλεξάμενοι

3 επίθετο υπερθετικόςἀθάνατοι -ἀξίους ἀξιωτάτουςκρεῖττον κράτισταθνητῶν -

α) αἱ εὐδαίμονες τῶν εὐδαιμόνων ταῖς εὐδαίμοσι τὰς εὐδαίμονας ὦ εὐδαίμονες β) εὐδαιμό-4 νως εὐδαιμονέστερον εὐδαιμονέστατα

Β Συντακτικού1 ἡγεῖσθαι - τούτους τιμᾶσθαι -τοὺς τετελευτηκότας τοὺς ἀθανάτους κρεῖττον εἶναι -γενέ-

σθαι γενέσθαι -ενν τούτους από το τούτοις

2 Oι μετοχές ἀναμείναντες και ἐκλεξάμενοι συνδέονται παρατακτικά με τον αντιθετικό σύνδεσμο ἀλλά

3 τούτους αντικείμενο στο ρ ἡγεῖσθαι το ρ συντάσσεται με αιτιατική

Γ Λεξιλογικάndash ετυμολογικά1 ἡγεῖσθαιgt ηγέτης καθηγητής Παρουσιάστηκαν και υπέγραψαν πρακτικό παρουσίασης όλοι οι

μόνιμοι καθηγητές του σχολείου ἐκλεξάμενοι gtεκλογή εκλέκτορες Οι εκλογές είναι το θε-μέλιο της Δημοκρατίας

2 πενθοῦνται gt πένθος πένθιμος Την ώρα της περιφοράς του νεκρού παιζόταν το πένθιμο εμβα-τήριο τίθενται gt θέμα έκθεση Θα επισκεφθούμε μια έκθεση ζωγραφικής

3 γενέσθαι gt όντως γεγονός Μας πρόλαβαν τα γεγονότα γιατί όντως φτάσαμε πολύ αργά κα-τέλιπον gt διάλειμμα εγκατάλειψη Η εγκατάλειψή της από τον άντρα της αντί να την καταβά-

C Y M B

C Y M B

9

10

λει την ώθησε στη δημιουργικότητα

4 ἐργάζομαι gt ἐργασία ἐργάτης ὁράω-ῶ gt ὅρασις ὅραμα ἀμείβω gt ἀμοιβήἀμοιβός φυλάτ-τω gt φυλακή

Δ Περιεχομένου1 Η επανάληψη του επιθέτου laquoἀθάνατοςraquo σε συνδυασμό με τον υπερθετικό βαθμό των επιθέτων

με τα οποία χαρακτηρίζονται οι πεσόντες δίνει στο λόγο του ρήτορα ένα τόνο μεγαλοπρέπειας ανάλογης με το μέγεθος της θυσίας Μέσα σε αυτή την επίσημη ατμόσφαιρα η επανάληψη της λέξης laquoἀθάνατοςraquo επικυρώνει την αθανασία τους και την αιώνια μνήμη νικώντας τα συναισθή-ματα πόνου και οδύνης των συγγενών τους

2 Για το ρήτορα τα στοιχεία που ορίζουν τον πεσόντα υπέρ της πατρίδος ως τον ευτυχέστερο άν-θρωπο είναι α) το προσόν του ήρωα να είναι άνθρωπος με ιδανικά (ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλί-στων) και να αγωνίζεται γιrsquo αυτά (κινδυνεύσαντες) β) η ψυχονοητική δύναμή του να ορίζει τη μορφή και το περιεχόμενο του θανάτου του άρα να ορίζει το νόημα της ζωής του (ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον) γ) η επίγνωσή του ότι η πράξη του όχι μόνο θα ωφελήσει την κοινωνία αλλά και θα αναγνωριστεί ζηλευτά (ζηλωταὶ ὑπό πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί) δ) η κατάκτηση της αθανα-σίας με την αναγνώριση της μεγίστης σπουδαιότητας της πράξης του και ε) η δυνατότητα του ήρωα να υπερβεί τη βιολογικότητά του (θνητῶν σωμάτων) να πάει αντίθετα στο ένστικτο της σωτηρίας και επιβίωσης με τη δύναμη της θέλησης και του νου περνώντας έτσι στη σφαίρα του θεϊκού (ἀθάνατον μνήμην κατέλιπον)

C Y M B

C Y M B

10

11

3hΕνότηταΗ κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία(σχ βιβλ σελ22--29)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) και β)1

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτικήτιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμῷτε τιμῷεν ὁρῷς

τιμᾶτε τιμώντων ὅρα

ευκτική ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν

Θετικός 2 πολλά κτήματα ταχέως και ταχύ συγκριτικός πλείονα και πλείω κτήματα θᾶττον υπερθετικός πλεῖστα κτήματα τάχιστα

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια κάτι από αυτά που επιθυμεί ο τύραννος πραγματοποιείται γρηγορότερα από ότι 1 για έναν απλό πολίτη

χῶραι πλείονες και πλείους χωρῶν πλειόνων χώραις πλείοσι χώρας πλείονας και πλείους 2 χῶραι πλείονες και πλείους

οἰκίας3 αντικ στο ρ ἐπιθυμεῖ τῷ ἀριθμῷ επιρρηματική δοτική της αναφοράς

ἕτερος gt 4 ἑτερότης πόλιςgt πολίτης

C Y M B

C Y M B

11

12

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια αποκτά ο τύραννος κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη Για-1 τί ο απλός πολίτης σπίτι ή χωράφι ή οικιακό δούλο επιθυμεί ο τύραννος όμως ή πόλεις ή μεγά-λη έκταση ή λιμάνια ή ισχυρές ακροπόλεις Και θα συναντήσεις φτωχούς όχι τόσο λίγους από τους απλούς πολίτες όσο πολλούς από τους τυράννους Γιατί ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα κρί-νονται με βάση τον αριθμό αλλά με βάση τη χρησιμότητα

2 παρατατικός μέλλονταςἠνίων ἠνίας ἠνία ἠνιῶμεν ἠνιᾶτε ἠνίων

ἀνιάσω ἀνιάσεις ἀνιάσει ἀνιάσομεν ἀνιάσετε ἀνιάσουσι

πλείω3 gt πολλά κρείττονεςgt ἀγαθοί ἥττους gt μικρούς

ἑτέρων4 = επιθ π στο τυράννων ἀνταγωνιστάς = κτγρμν στο τούτους ὧν = αντικ στο ρ ἐπι-θυμεῖ λιμένων = αντικ στο ρ επιθυμεῖ ἱκανά = αντικ στη μτχ τὰ ὑπερβάλλοντα

Διὰ5 τοῦτο = επιρρ εμπρ π της αιτίας οὕτως = επιρρ π του τρόπου ἔχων = κτγρμκ μτχ στο ρ φαίνηται θᾶττον = επιρρ π του τρόπου τῶν τυράννων=γεν διαιρ στο πολλούς

εὐγενής6 gt εὐγένεια ἱκανός gt ἱκανότης ἀναγκαῖος gt ἀναγκαιότης βαρύςgt βάρος βαρύτης

ἡγεῖται7 gt ηγέτης καθηγητής γίγνεται gt γόνος γονιός ἐπιθυμεῖ gt επιθυμία προθυμία τὰ ὑπερβάλλοντα gt υπερβολή προσβολή

Σύμφωνα με το κείμενο εκείνο που ορίζει την ευτυχία του τυράννου είναι το κατά πόσο πλεο-8 νεκτεί σε αγαθά (εξουσία οικονομική δύναμη τόπος κυριαρχίας πολεμική ετοιμότητα) σε σύ-γκριση με τους άλλους τυράννους

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής 1

φαινοίμην φαίνοιο φαίνοιτο φαινοίμεθα φαίνοισθε φαίνοιντο

κρινοίμην κρίνοιο κρίνοιτο κρινοίμεθα κρίνοισθε κρίνοιντο

C Y M B

C Y M B

12

13

ὁ ἔχων- ἡ ἔχουσα ndash τὸ ἔχον και τοῦ ἔχοντος-τῆς ἐχούσης-τοῦ ἒχοντος2 3

πλάγιες πτώσεις ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμόςγενική ἰδιώτου χρήσεως ἰδιωτῶν χρήσεωνδοτική ἰδιώτῃ χρήσει ἰδιώταις χρήσεσιαιτιατική ἰδιώτην χρῆσιν ἰδιώτας χρήσεις

Β Συντακτικού 1 πλείω = επιθ π στη λ κτήματα ἔχων = συν επιρρ αιτιολ μτχ τῶν ἰδιωτῶν = γεν συγκρ κτήματα = αντικ στη μτχ ἔχων τὰ πολλὰ = υποκ στο ρ κρίνεται = ρ αττική σύνταξη

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάα)1 ἔχων gt κατέχω κατοχή ὄψει (ὁράω-ῶ)gt κάτοψη όραση β) Στην Κατοχή ο κόσμος πέθαινε από την πείνα Η όραση είναι μία από τις αισθήσεις

Δ Περιεχομένου 1 Η απαξίωση των πολιτών από τον τύραννο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τύραννος δε σέβεται την

κοινωνία που κυβερνά τη θεωρεί άνευ αξίας και έτσι στην πραγματικότητα αυτοανακηρύσσεται άρχοντας αναξίων Ο σεβασμός του τυράννου προς τους άλλους έστω και ανταγωνιστές τυράν-νους φανερώνει την ακόρεστη δίψα του για δύναμη και προβολή ματαιοδοξία που δεν ικανοποι-είται ποτέ

C Y M B

C Y M B

13

14

4hΕνότηταΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης(σχ βιβλ σελ30-37)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

ΕνεστώταςΟριστική Ευκτική

οἰκῶ ποιῶ οἰκεῖς ποιεῖς οἰκεῖ ποιεῖ οἰκοῦμεν ποιοῦμεν οἰκεῖτε ποιεῖτε οἰκοῦσι ποιοῦσι

οἰκοῖμι ποιοῖμι οἰκοῖς ποιοῖς οἰκοῖ ποιοῖ οἰκοῖμεν ποιοῖμεν οἰκοῖτε ποιοῖτε οἰκοῖεν ποιοῖεν

εὐδοκιμεῖν ποιεῖν2 εὐδοκιμοῦν ποιοῦν

ἀσφαλέστερον ἀσφαλέστατα3

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

Ενεστώτας Υποτακτικήεὐδοκιμῶ εὐδοκιμῇς εὐδοκιμῇ εὐδοκιμῶμεν εὐδοκιμῆτε εὐδοκιμῶσι

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

C Y M B

C Y M B

14

15

2

Παρατατικός

ᾤκουν ἐπεχείρουνᾤκεις ἐπεχείρειςᾤκει ἐπεχείρειᾠκοῦμεν ἐπεχειροῦμενᾠκεῖτε ἐπεχειρεῖτεᾤκουν ἐπεχείρουν

πένητας πενεστάτους3

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν hellip ἀλλὰ πεπεισμένους

Ζητήματα

Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας αφού απαλλαγούμε 1 από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι χω-ρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχο-λούμενοι τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει

ἡγῶμαι ἡγῇ ἡγῆται ἡγώμεθα ἡγῆσθε ἡγῶνται2

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι (ν)3

ἐγώ=υποκ στο ρ ἡγοῦμαι=ρ τὴν πόλιν= υποκ στο απαρ (ετεροπροσωπία) εὐδαιμονήσειν= 4 ειδ απαρ αντικ στο ρ

συνημμένη επιρρ χρον μτχ5

οἰκέω ndashῶ gtοἰκητός λέγω gtλεκτέος ποιέω-ῶ gt ποιητέος μένωgt μενετός6

απαλλαγή συναλλαγή γεωργία γεωργικός7

Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι α) η ανασφαλής ζωή β) η στέρηση του πλού-8 του γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες

Άλλαζητήματα

Γραμματικής ἐγώ ἐμοῦ -μου ἐμοί ndashμοιἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς1 ἥ ἧς ᾗἥν αἵ ὧν αἷς ἅς

λαμβάνουσα λαμβανούσης λαμβανούσῃ λαμβάνουσαν λαμβάνουσα λαμβάνουσαι λαμβα-2 νουσῶν λαμβανούσαις λαμβανούσας λαμβάνουσαι

ποιέω -ῶ ἐποίουν ποιήσω ἐποίησα πεποίηκα ἐπεποιήκειν3

θετ τὸ μέγα συγκρ τὸ μεῖζον υπερθ τὸ μέγιστον4

ἀναγκάζω ἠνάγκαζον ἀναγκάσω ἠνάγκασα ἠνάγκακα ἠναγκάκειν5

C Y M B

C Y M B

15

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

4

1hΕνότηταΗ Ελένη και η καταστροφή της ΤροίαςΚείμενο Ἡροδότου Ἱστορίη 2120 (διασκευή)(σχβιβλ σελ 8-13)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησηςοἱ αὑτοῦ υἱεῖς 1 τα παιδιά του οι γιοι του τῶν παρόντων κακῶν από τις παρούσες συμφορές από τα τωρινά βάσανα γνώμην ἀποφαίνομαι εγώ πιστεύω κατά τη γνώμη μου πανωλεθρίᾳ ἀπολό-μενοι αφού καταστραφούν ολοκληρωτικά με την ολοκληρωτική τους καταστροφήκινδυνεύειν2 να γραφτεί το βʹ πληθ προσ του ενεστώτα σε όλες τις εγλίσεις (χωρίς μτχ και απαρ)

ενεστώτας οριστική υποτακτική ευκτική προστακτικήβʹ πληθυντικό κινδυνεύετε κινδυνεύητε κινδυνεύοιτε κινδυνεύετε

3 Να γραφούν στον άλλο αριθμό φρενοβλαβής ndash φρενοβλαβεῖς σώμασι-σώματι τῇ πόλει ndashταῖς πόλεσι τῶν παρόντων ndashτοῦ παρόντος λέγουσιν-λέγοντι οἱ Ἕλληνες ndash ὁ Ἕλλην πανωλε-θρίᾳ- πανωλεθρίαις καταφανές ndash καταφανῆ

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Αν η Ελένη βρισκόταν στην Τροία οι Τρώες θα την έδιναν πίσω στους Έλληνες βεβαίως είτε με 1 τη θέληση είτε χωρίς τη θέληση του Πάρη Γιατί βέβαια δεν ήταν δα και τόσο τρελός ο Πρίαμος ούτε και οι άλλοι Τρώες που να ήθελαν να βάζουν σε κίνδυνο τις ζωές και τις δικές τους και των παιδιών τους και την πόλη για να συζεί ο Πάρης με την Ελένη

2

χρόνοι οριστική προστακτική

ενεστώτας κινδυνεύουσι πιστεύουσι κινδυνευόντων πιστευόντωνπαρατατικός ἐκινδύνευον ἐπίστευον -μέλλοντας κινδυνεύσουσιπιστεύσουσι -αόριστος ἐκινδύνευσανἐπίστευσαν κινδυνευσάντων πιστευσάντων

παρακείμενος κεκινδυνεύκασι(ν)πεπιστεύκασι(ν) κεκινδυνευκότες-υῖαι-ότα ἔστων πεπιστευκότες ndashυῖαι-ότα ἔστων

υπερσυντέλικος ἐκεκινδυνεύκεσανἐπεπιστεύκεσαν -

C Y M B

C Y M B

4

5

3

πλάγιες πτώσεις σώμασι τοῖς τέκνοις τῇ πόλει τοῦ δαιμονίου καταφανὲςγεν εν τοῦ σώματος τοῦ τέκνουδοτ εν τῷ σώματι τῷ τέκνῳαιτ εν τὸ σῶμα τὸ τέκνονγενπληθ τῶν πόλεων τῶν δαιμονίων τῶν καταφανῶνδοτ πληθ ταῖς πόλεσι τοῖς δαιμονίοις τοῖς καταφανέσιαιτ πληθ τὰς πόλεις τὰ δαιμόνια τὰ καταφανῆ

κινδυνεύειν= 4 αντικ στο ρ ἐβούλοντο Ἑλένῃ= αντικστο ρ συνῴκει τὴν ἀλήθειαν= αντικ στη μτχ λέγουσιν τοῦ δαιμονίου=υποκ στη μτχ παρασκευάζοντος καταφανές= κατηγορούμε-νο στο αντικ τοῦτo

5 λέγουσιν = συν επιρρ εναντιωματική μτχ με υποκ τη λ αὐτοῖς παρασκευάζοντος = γεν απόλ επιρρ αιτιολογική μτχ με υποκ τη λ τοῦ δαιμονίου

ὁμονοέω-ῶrarr6 ὁμόνοια εὐδαιμονέω-ῶrarrεὐδαιμονία εὔποροςrarrεὐπορία ἄτακτοςrarrἀταξία

συνοικῇrarr7 συνοίκηση Παρά το γεγονός ότι συγκατοικήσαμε τρία κορίτσια από διαφο-ρετικά μέρη του κόσμου η συνοίκηση ήταν εύκολη γιατί είχαμε κοινά ενδιαφέροντα ἀπέδωκενrarrαπόδοση Ενώ τα δύο χωράφια συνορεύουν το ένα έχει πολύ μεγαλύτερη απόδοση ἀπαλλαγεῖενrarrαπαλλακτικός Βγήκε από τη φυλακή με απαλλακτικό βούλευμα παρασκευάζοντοςrarrπαρασκευή Η παρασκευή αλοιφών είναι μπελάς για τους φαρμακοποιούς

Οι λέξεις του κειμένου που εκφράζουν έντονα συναισθήματα είναι 8 φρενοβλαβής ἑκόντος-ἄκοντος ἀπαλλαγεῖεν πανωλεθρίᾳ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἦν1 = γʹ εν προσ παρατ ορ του βοηθητικού ρ εἰμί

εἰσί = γʹ πληθ προσ ενεστ ορ του βοηθητικού ρ εἰμί

ενεστώτας παρατατικός

εἰμί εἶ

ἐστὶ ἐσμέν ἐστὲ εἰσὶ

ἦ amp ἦν ἦσθα

ἦν ἦμεν ἦτε

ἦσαν

ἦτε-υποτακτική 2 ἐστί-προστακτική ἴσθι-προστακτική εἴημεν-ευκτική ἐσοίμην-ευκτική ἔσται-υποτακική εἰμί-παρατατικός ἔσομαι-αόριστοςἔσῃ-μέλλοντας ἦσθα-παρακείμενος ἔστε-οριστικήἐστέ-οριστική

C Y M B

C Y M B

5

6

Β Συντακτικού 1 συμμίσγοιεν τοῖς Ἕλλησιν δοτική μονόπτωτο ἀπέδωκεν ἄν αὐτήν -άμεσο Μενελάῳ-έμμεσο αιτιατική και δοτική δίπτωτο ἀπαλλαγεῖεν τῶν κακῶν γενική μονόπτωτο

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάσύν +γράφω 1 rarr (ουσ) συγγραφεύς φιλέω-ῶ +ἄνθρωπος rarr (ουσ) φιλάνθρωπος ἀ + ψεύδο-μαι rarr (επίθ) ἀψευδής ὑπό +ἅλμηrarr (επιθ) υφάλμυρος

Δ Περιεχομένου Για δύο λόγους ο μύθος της ωραίας Ελένης έλκει το ενδιαφέρον των δημιουργών ο πρώτος σχε-1 τίζεται με τα δύο στοιχεία του μύθου που αποτελούν και τις δύο βασικές εκφάνσεις (=εκδηλώ-σεις εκφράσεις τρόπους παρουσίας) της ζωής τον έρωτα που ταυτίζεται με τη ζωή και την κα-τάληξη της ζωής το θάνατο Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με το φαινόμενο του πολέμου ως γε-γονότος που προκαλείται από τον άνθρωπο και τον οδηγεί στην αυτοκαταστροφή Είναι φανε-ρό ότι ο μύθος της ωραίας Ελένης γίνεται αφορμή για να τεθούν πολλά ερωτήματα (υπαρξια-κά κοινωνικά πολιτικά φιλοσοφικά) σχετικά με την αξία της ζωής και με τον τρόπο που ο άν-θρωπος δέχεται αντιμετωπίζει χειρίζεται ή διαχειρίζεται τη ζωή του σε όλα τα επίπεδα από τις προσωπικές σχέσεις ως τις κοινωνικές και τις διεθνείς

C Y M B

C Y M B

6

7

2hΕνότηταΘυσία για την πατρίδαΑ Κείμενο Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοίς 79-81(σχ βιβλσελ 14-21)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

1

επίθετο συγκριτικόςδοτική πληθυντικού

συγκριτκόςαιτιατική πληθυντικού

καλός καλλίοσι καλλίονας - καλλίουςμέγας μείζοσι μείζονας -μείζουςεὐδαίμων εὐδαιμονεστέροις εὐδαιμονεστέρουςκακός κακίοσι χείροσι κακίονας-κακίους amp χείρονας -χείρουςθνητός - - ἀθάνατος - -ἰσχυρός ἰσχυροτέροις ἰσχυροτέρουςὀχυρός ὀχυρωτέροις ὀχυρωτέρους

2 οἵτινες ονομ πληθ αρσ γεν της αναφ αντων ὅστις ἥτις ὅτι οἵ ονομ πληθ αρσ γεν της αναφ αντων ὅς ἥ ὅ

πληθυντικός

οἵτινεςὧντινωνοἷστισι (ν)οὕστινας

οἵὧνοἷςοὕς

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

οὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον 1 χωρίς να περιμένουν το φυσικό θάνατοπενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί 2 πενθούνται εξαιτίας της θνητής τους φύσης τους πεν-θούμε σαν θνητούς αξαιτίας της φύσηςθάπτονται δημοσίᾳ 3 ενταφιάζονται με δημόσια δαπάνηκηδεύονται με δαπάνη του δήμουκαὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς4 και αθλοθετούνται αγώνες προς τιμήν τους

C Y M B

C Y M B

7

8

θετικός ἀξίους συγκριτικός ἀξιωτέρους υπερθετικός ἀξιωτάτους5 φύσιν6 - φύσειςδημοσίᾳ7 επιρρηματική δοτική φανερώνει τρόποοἵτινες8 υποκείμενο στα ρ ἔτυχον κατέλιπον

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Και γιrsquo αυτό βέβαια αγέραστη η μνήμη τους (θα μείνει) και αξιοζήλευτες (θα είναι) από όλους τους 1 ανθρώπους οι εκδηλώσεις εκτίμησης Αυτοί (οι πεσόντες) πενθούνται βέβαια εξαιτίας της φύσης γιατί είναι θνητοί όμως εξυμνούνται εξαιτίας της αρετής γιατί έγιναν αθάνατοι Και γιrsquo αυτό κη-δεύονται με δημόσια δαπάνη κι αγώνες θεσπίζονται στο όνομά τους δύναμης σώματος σοφίας και πλούτου γιατί σrsquo αυτούς που σκοτώθηκαν στον πόλεμο αξίζουν ίδιες τιμές με τους αθάνατους

κινδυνεύσαντες2 να γίνει χρονική αντικατάσταση

ενεστώτας μέλλοντας αόριστος παρακείμενοςκινδυνεύοντες κινδυνεύσοντες κινδυνεύσαντες κεκινδυνευκότες

3 συγκριτικός γεν καλλίονος θανάτου δοτ καλλίονι θανάτῳ αιτ καλλίονα amp καλλίω θάνατον

κινδυνεύσαντες4 συνημμένηεπιρρηματική χρονική μετοχή

οὕτω επιρρ 5 προσδ του τρόπου στο ρ ἐτελεύτησαν διὰ τὴν φύσιν εμπρεπιρρ προσδ της αι-τίας δημοσίᾳ επιρρ προσδ του τρόπου δοτικοφανές επίρρρημα

ἀναμένω6 gt αναμονή κινδυνεύωgt κίνδυνος ἐπιτρέπωgt επιτροπή ἐκλέγωgt εκλογή

ευδαιμονία gt 7 εὐδαιμονεστάτους θέση gt τίθενται εκτίμηση gt τιμᾶσθαι εγκατάλειψηgt κατέλιπον

Στο κείμενο ο Λυσίας με τη φράση laquoκρεῖττον εἶναι γενέσθαιraquo υποστηρίζει ότι από τους ανθρώ-8 πους αυτοί που άξιζε να γεννηθούν και να ζήσουν είναι όλοι όσοι τώρα κηδεύονται ως ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα Είναι σαν να λέει ότι αξίζουν να ζουν όσοι ξέρουν να πεθαίνουν Και αιτιολογεί τη σκέψη του αναφερόμενος στη φυσική αντινομία που χαρακτηρί-ζει τη ζωή του ανθρώπου να είναι ένα πλάσμα υλικό φθαρτό και θνητό και παρόλα αυτά με τις αποφάσεις τα έργα του και το νοηματοδοτημένο θάνατο να ξεπερνά την υλικότητά του ώστε να παραμένει στο ιδεατό πλέον επίπεδο αθάνατος

C Y M B

C Y M B

8

9

ΆλλαΖητήματα

Α Γραμματικής

α)1 αόριστος

υποτακτική ευκτική

κινδυνεύσω κινδυνεύσῃς κινδυνεύσῃ κινδυνεύσωμεν κινδυνεύσητε κινδυνεύσωσι

κινδυνεύσαιμι κινδυνεύσαις κινδυνεύσαι κινδυνεύσαιμεν κινδυνεύσαιτε κινδυνεύσαιεν

β) μεγίστων θετ =μεγάλων συγκρ=μειζόνων ἐκλεξάμενοι συγκρ μᾶλλον ἐκλεξάμενοι υπερθ=μάλιστα ἐκλεξάμενοι

α) 2 κινδυνεύσαντες ndashκινδυνεύσας ἐπιτρέψαντες - ἐπιτρέψας ἐκλεξάμενοι-ἐκλέξας β) μᾶλλον κινδυνεύσαντες μάλιστα κινδυνεύσαντες μᾶλλον ἐπιτρέψαντες μάλιστα ἐπιτρέψαντες μᾶλλον ἐκλεξάμενοι μάλιστα ἐκλεξάμενοι

3 επίθετο υπερθετικόςἀθάνατοι -ἀξίους ἀξιωτάτουςκρεῖττον κράτισταθνητῶν -

α) αἱ εὐδαίμονες τῶν εὐδαιμόνων ταῖς εὐδαίμοσι τὰς εὐδαίμονας ὦ εὐδαίμονες β) εὐδαιμό-4 νως εὐδαιμονέστερον εὐδαιμονέστατα

Β Συντακτικού1 ἡγεῖσθαι - τούτους τιμᾶσθαι -τοὺς τετελευτηκότας τοὺς ἀθανάτους κρεῖττον εἶναι -γενέ-

σθαι γενέσθαι -ενν τούτους από το τούτοις

2 Oι μετοχές ἀναμείναντες και ἐκλεξάμενοι συνδέονται παρατακτικά με τον αντιθετικό σύνδεσμο ἀλλά

3 τούτους αντικείμενο στο ρ ἡγεῖσθαι το ρ συντάσσεται με αιτιατική

Γ Λεξιλογικάndash ετυμολογικά1 ἡγεῖσθαιgt ηγέτης καθηγητής Παρουσιάστηκαν και υπέγραψαν πρακτικό παρουσίασης όλοι οι

μόνιμοι καθηγητές του σχολείου ἐκλεξάμενοι gtεκλογή εκλέκτορες Οι εκλογές είναι το θε-μέλιο της Δημοκρατίας

2 πενθοῦνται gt πένθος πένθιμος Την ώρα της περιφοράς του νεκρού παιζόταν το πένθιμο εμβα-τήριο τίθενται gt θέμα έκθεση Θα επισκεφθούμε μια έκθεση ζωγραφικής

3 γενέσθαι gt όντως γεγονός Μας πρόλαβαν τα γεγονότα γιατί όντως φτάσαμε πολύ αργά κα-τέλιπον gt διάλειμμα εγκατάλειψη Η εγκατάλειψή της από τον άντρα της αντί να την καταβά-

C Y M B

C Y M B

9

10

λει την ώθησε στη δημιουργικότητα

4 ἐργάζομαι gt ἐργασία ἐργάτης ὁράω-ῶ gt ὅρασις ὅραμα ἀμείβω gt ἀμοιβήἀμοιβός φυλάτ-τω gt φυλακή

Δ Περιεχομένου1 Η επανάληψη του επιθέτου laquoἀθάνατοςraquo σε συνδυασμό με τον υπερθετικό βαθμό των επιθέτων

με τα οποία χαρακτηρίζονται οι πεσόντες δίνει στο λόγο του ρήτορα ένα τόνο μεγαλοπρέπειας ανάλογης με το μέγεθος της θυσίας Μέσα σε αυτή την επίσημη ατμόσφαιρα η επανάληψη της λέξης laquoἀθάνατοςraquo επικυρώνει την αθανασία τους και την αιώνια μνήμη νικώντας τα συναισθή-ματα πόνου και οδύνης των συγγενών τους

2 Για το ρήτορα τα στοιχεία που ορίζουν τον πεσόντα υπέρ της πατρίδος ως τον ευτυχέστερο άν-θρωπο είναι α) το προσόν του ήρωα να είναι άνθρωπος με ιδανικά (ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλί-στων) και να αγωνίζεται γιrsquo αυτά (κινδυνεύσαντες) β) η ψυχονοητική δύναμή του να ορίζει τη μορφή και το περιεχόμενο του θανάτου του άρα να ορίζει το νόημα της ζωής του (ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον) γ) η επίγνωσή του ότι η πράξη του όχι μόνο θα ωφελήσει την κοινωνία αλλά και θα αναγνωριστεί ζηλευτά (ζηλωταὶ ὑπό πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί) δ) η κατάκτηση της αθανα-σίας με την αναγνώριση της μεγίστης σπουδαιότητας της πράξης του και ε) η δυνατότητα του ήρωα να υπερβεί τη βιολογικότητά του (θνητῶν σωμάτων) να πάει αντίθετα στο ένστικτο της σωτηρίας και επιβίωσης με τη δύναμη της θέλησης και του νου περνώντας έτσι στη σφαίρα του θεϊκού (ἀθάνατον μνήμην κατέλιπον)

C Y M B

C Y M B

10

11

3hΕνότηταΗ κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία(σχ βιβλ σελ22--29)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) και β)1

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτικήτιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμῷτε τιμῷεν ὁρῷς

τιμᾶτε τιμώντων ὅρα

ευκτική ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν

Θετικός 2 πολλά κτήματα ταχέως και ταχύ συγκριτικός πλείονα και πλείω κτήματα θᾶττον υπερθετικός πλεῖστα κτήματα τάχιστα

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια κάτι από αυτά που επιθυμεί ο τύραννος πραγματοποιείται γρηγορότερα από ότι 1 για έναν απλό πολίτη

χῶραι πλείονες και πλείους χωρῶν πλειόνων χώραις πλείοσι χώρας πλείονας και πλείους 2 χῶραι πλείονες και πλείους

οἰκίας3 αντικ στο ρ ἐπιθυμεῖ τῷ ἀριθμῷ επιρρηματική δοτική της αναφοράς

ἕτερος gt 4 ἑτερότης πόλιςgt πολίτης

C Y M B

C Y M B

11

12

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια αποκτά ο τύραννος κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη Για-1 τί ο απλός πολίτης σπίτι ή χωράφι ή οικιακό δούλο επιθυμεί ο τύραννος όμως ή πόλεις ή μεγά-λη έκταση ή λιμάνια ή ισχυρές ακροπόλεις Και θα συναντήσεις φτωχούς όχι τόσο λίγους από τους απλούς πολίτες όσο πολλούς από τους τυράννους Γιατί ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα κρί-νονται με βάση τον αριθμό αλλά με βάση τη χρησιμότητα

2 παρατατικός μέλλονταςἠνίων ἠνίας ἠνία ἠνιῶμεν ἠνιᾶτε ἠνίων

ἀνιάσω ἀνιάσεις ἀνιάσει ἀνιάσομεν ἀνιάσετε ἀνιάσουσι

πλείω3 gt πολλά κρείττονεςgt ἀγαθοί ἥττους gt μικρούς

ἑτέρων4 = επιθ π στο τυράννων ἀνταγωνιστάς = κτγρμν στο τούτους ὧν = αντικ στο ρ ἐπι-θυμεῖ λιμένων = αντικ στο ρ επιθυμεῖ ἱκανά = αντικ στη μτχ τὰ ὑπερβάλλοντα

Διὰ5 τοῦτο = επιρρ εμπρ π της αιτίας οὕτως = επιρρ π του τρόπου ἔχων = κτγρμκ μτχ στο ρ φαίνηται θᾶττον = επιρρ π του τρόπου τῶν τυράννων=γεν διαιρ στο πολλούς

εὐγενής6 gt εὐγένεια ἱκανός gt ἱκανότης ἀναγκαῖος gt ἀναγκαιότης βαρύςgt βάρος βαρύτης

ἡγεῖται7 gt ηγέτης καθηγητής γίγνεται gt γόνος γονιός ἐπιθυμεῖ gt επιθυμία προθυμία τὰ ὑπερβάλλοντα gt υπερβολή προσβολή

Σύμφωνα με το κείμενο εκείνο που ορίζει την ευτυχία του τυράννου είναι το κατά πόσο πλεο-8 νεκτεί σε αγαθά (εξουσία οικονομική δύναμη τόπος κυριαρχίας πολεμική ετοιμότητα) σε σύ-γκριση με τους άλλους τυράννους

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής 1

φαινοίμην φαίνοιο φαίνοιτο φαινοίμεθα φαίνοισθε φαίνοιντο

κρινοίμην κρίνοιο κρίνοιτο κρινοίμεθα κρίνοισθε κρίνοιντο

C Y M B

C Y M B

12

13

ὁ ἔχων- ἡ ἔχουσα ndash τὸ ἔχον και τοῦ ἔχοντος-τῆς ἐχούσης-τοῦ ἒχοντος2 3

πλάγιες πτώσεις ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμόςγενική ἰδιώτου χρήσεως ἰδιωτῶν χρήσεωνδοτική ἰδιώτῃ χρήσει ἰδιώταις χρήσεσιαιτιατική ἰδιώτην χρῆσιν ἰδιώτας χρήσεις

Β Συντακτικού 1 πλείω = επιθ π στη λ κτήματα ἔχων = συν επιρρ αιτιολ μτχ τῶν ἰδιωτῶν = γεν συγκρ κτήματα = αντικ στη μτχ ἔχων τὰ πολλὰ = υποκ στο ρ κρίνεται = ρ αττική σύνταξη

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάα)1 ἔχων gt κατέχω κατοχή ὄψει (ὁράω-ῶ)gt κάτοψη όραση β) Στην Κατοχή ο κόσμος πέθαινε από την πείνα Η όραση είναι μία από τις αισθήσεις

Δ Περιεχομένου 1 Η απαξίωση των πολιτών από τον τύραννο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τύραννος δε σέβεται την

κοινωνία που κυβερνά τη θεωρεί άνευ αξίας και έτσι στην πραγματικότητα αυτοανακηρύσσεται άρχοντας αναξίων Ο σεβασμός του τυράννου προς τους άλλους έστω και ανταγωνιστές τυράν-νους φανερώνει την ακόρεστη δίψα του για δύναμη και προβολή ματαιοδοξία που δεν ικανοποι-είται ποτέ

C Y M B

C Y M B

13

14

4hΕνότηταΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης(σχ βιβλ σελ30-37)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

ΕνεστώταςΟριστική Ευκτική

οἰκῶ ποιῶ οἰκεῖς ποιεῖς οἰκεῖ ποιεῖ οἰκοῦμεν ποιοῦμεν οἰκεῖτε ποιεῖτε οἰκοῦσι ποιοῦσι

οἰκοῖμι ποιοῖμι οἰκοῖς ποιοῖς οἰκοῖ ποιοῖ οἰκοῖμεν ποιοῖμεν οἰκοῖτε ποιοῖτε οἰκοῖεν ποιοῖεν

εὐδοκιμεῖν ποιεῖν2 εὐδοκιμοῦν ποιοῦν

ἀσφαλέστερον ἀσφαλέστατα3

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

Ενεστώτας Υποτακτικήεὐδοκιμῶ εὐδοκιμῇς εὐδοκιμῇ εὐδοκιμῶμεν εὐδοκιμῆτε εὐδοκιμῶσι

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

C Y M B

C Y M B

14

15

2

Παρατατικός

ᾤκουν ἐπεχείρουνᾤκεις ἐπεχείρειςᾤκει ἐπεχείρειᾠκοῦμεν ἐπεχειροῦμενᾠκεῖτε ἐπεχειρεῖτεᾤκουν ἐπεχείρουν

πένητας πενεστάτους3

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν hellip ἀλλὰ πεπεισμένους

Ζητήματα

Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας αφού απαλλαγούμε 1 από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι χω-ρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχο-λούμενοι τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει

ἡγῶμαι ἡγῇ ἡγῆται ἡγώμεθα ἡγῆσθε ἡγῶνται2

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι (ν)3

ἐγώ=υποκ στο ρ ἡγοῦμαι=ρ τὴν πόλιν= υποκ στο απαρ (ετεροπροσωπία) εὐδαιμονήσειν= 4 ειδ απαρ αντικ στο ρ

συνημμένη επιρρ χρον μτχ5

οἰκέω ndashῶ gtοἰκητός λέγω gtλεκτέος ποιέω-ῶ gt ποιητέος μένωgt μενετός6

απαλλαγή συναλλαγή γεωργία γεωργικός7

Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι α) η ανασφαλής ζωή β) η στέρηση του πλού-8 του γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες

Άλλαζητήματα

Γραμματικής ἐγώ ἐμοῦ -μου ἐμοί ndashμοιἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς1 ἥ ἧς ᾗἥν αἵ ὧν αἷς ἅς

λαμβάνουσα λαμβανούσης λαμβανούσῃ λαμβάνουσαν λαμβάνουσα λαμβάνουσαι λαμβα-2 νουσῶν λαμβανούσαις λαμβανούσας λαμβάνουσαι

ποιέω -ῶ ἐποίουν ποιήσω ἐποίησα πεποίηκα ἐπεποιήκειν3

θετ τὸ μέγα συγκρ τὸ μεῖζον υπερθ τὸ μέγιστον4

ἀναγκάζω ἠνάγκαζον ἀναγκάσω ἠνάγκασα ἠνάγκακα ἠναγκάκειν5

C Y M B

C Y M B

15

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

5

3

πλάγιες πτώσεις σώμασι τοῖς τέκνοις τῇ πόλει τοῦ δαιμονίου καταφανὲςγεν εν τοῦ σώματος τοῦ τέκνουδοτ εν τῷ σώματι τῷ τέκνῳαιτ εν τὸ σῶμα τὸ τέκνονγενπληθ τῶν πόλεων τῶν δαιμονίων τῶν καταφανῶνδοτ πληθ ταῖς πόλεσι τοῖς δαιμονίοις τοῖς καταφανέσιαιτ πληθ τὰς πόλεις τὰ δαιμόνια τὰ καταφανῆ

κινδυνεύειν= 4 αντικ στο ρ ἐβούλοντο Ἑλένῃ= αντικστο ρ συνῴκει τὴν ἀλήθειαν= αντικ στη μτχ λέγουσιν τοῦ δαιμονίου=υποκ στη μτχ παρασκευάζοντος καταφανές= κατηγορούμε-νο στο αντικ τοῦτo

5 λέγουσιν = συν επιρρ εναντιωματική μτχ με υποκ τη λ αὐτοῖς παρασκευάζοντος = γεν απόλ επιρρ αιτιολογική μτχ με υποκ τη λ τοῦ δαιμονίου

ὁμονοέω-ῶrarr6 ὁμόνοια εὐδαιμονέω-ῶrarrεὐδαιμονία εὔποροςrarrεὐπορία ἄτακτοςrarrἀταξία

συνοικῇrarr7 συνοίκηση Παρά το γεγονός ότι συγκατοικήσαμε τρία κορίτσια από διαφο-ρετικά μέρη του κόσμου η συνοίκηση ήταν εύκολη γιατί είχαμε κοινά ενδιαφέροντα ἀπέδωκενrarrαπόδοση Ενώ τα δύο χωράφια συνορεύουν το ένα έχει πολύ μεγαλύτερη απόδοση ἀπαλλαγεῖενrarrαπαλλακτικός Βγήκε από τη φυλακή με απαλλακτικό βούλευμα παρασκευάζοντοςrarrπαρασκευή Η παρασκευή αλοιφών είναι μπελάς για τους φαρμακοποιούς

Οι λέξεις του κειμένου που εκφράζουν έντονα συναισθήματα είναι 8 φρενοβλαβής ἑκόντος-ἄκοντος ἀπαλλαγεῖεν πανωλεθρίᾳ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἦν1 = γʹ εν προσ παρατ ορ του βοηθητικού ρ εἰμί

εἰσί = γʹ πληθ προσ ενεστ ορ του βοηθητικού ρ εἰμί

ενεστώτας παρατατικός

εἰμί εἶ

ἐστὶ ἐσμέν ἐστὲ εἰσὶ

ἦ amp ἦν ἦσθα

ἦν ἦμεν ἦτε

ἦσαν

ἦτε-υποτακτική 2 ἐστί-προστακτική ἴσθι-προστακτική εἴημεν-ευκτική ἐσοίμην-ευκτική ἔσται-υποτακική εἰμί-παρατατικός ἔσομαι-αόριστοςἔσῃ-μέλλοντας ἦσθα-παρακείμενος ἔστε-οριστικήἐστέ-οριστική

C Y M B

C Y M B

5

6

Β Συντακτικού 1 συμμίσγοιεν τοῖς Ἕλλησιν δοτική μονόπτωτο ἀπέδωκεν ἄν αὐτήν -άμεσο Μενελάῳ-έμμεσο αιτιατική και δοτική δίπτωτο ἀπαλλαγεῖεν τῶν κακῶν γενική μονόπτωτο

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάσύν +γράφω 1 rarr (ουσ) συγγραφεύς φιλέω-ῶ +ἄνθρωπος rarr (ουσ) φιλάνθρωπος ἀ + ψεύδο-μαι rarr (επίθ) ἀψευδής ὑπό +ἅλμηrarr (επιθ) υφάλμυρος

Δ Περιεχομένου Για δύο λόγους ο μύθος της ωραίας Ελένης έλκει το ενδιαφέρον των δημιουργών ο πρώτος σχε-1 τίζεται με τα δύο στοιχεία του μύθου που αποτελούν και τις δύο βασικές εκφάνσεις (=εκδηλώ-σεις εκφράσεις τρόπους παρουσίας) της ζωής τον έρωτα που ταυτίζεται με τη ζωή και την κα-τάληξη της ζωής το θάνατο Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με το φαινόμενο του πολέμου ως γε-γονότος που προκαλείται από τον άνθρωπο και τον οδηγεί στην αυτοκαταστροφή Είναι φανε-ρό ότι ο μύθος της ωραίας Ελένης γίνεται αφορμή για να τεθούν πολλά ερωτήματα (υπαρξια-κά κοινωνικά πολιτικά φιλοσοφικά) σχετικά με την αξία της ζωής και με τον τρόπο που ο άν-θρωπος δέχεται αντιμετωπίζει χειρίζεται ή διαχειρίζεται τη ζωή του σε όλα τα επίπεδα από τις προσωπικές σχέσεις ως τις κοινωνικές και τις διεθνείς

C Y M B

C Y M B

6

7

2hΕνότηταΘυσία για την πατρίδαΑ Κείμενο Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοίς 79-81(σχ βιβλσελ 14-21)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

1

επίθετο συγκριτικόςδοτική πληθυντικού

συγκριτκόςαιτιατική πληθυντικού

καλός καλλίοσι καλλίονας - καλλίουςμέγας μείζοσι μείζονας -μείζουςεὐδαίμων εὐδαιμονεστέροις εὐδαιμονεστέρουςκακός κακίοσι χείροσι κακίονας-κακίους amp χείρονας -χείρουςθνητός - - ἀθάνατος - -ἰσχυρός ἰσχυροτέροις ἰσχυροτέρουςὀχυρός ὀχυρωτέροις ὀχυρωτέρους

2 οἵτινες ονομ πληθ αρσ γεν της αναφ αντων ὅστις ἥτις ὅτι οἵ ονομ πληθ αρσ γεν της αναφ αντων ὅς ἥ ὅ

πληθυντικός

οἵτινεςὧντινωνοἷστισι (ν)οὕστινας

οἵὧνοἷςοὕς

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

οὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον 1 χωρίς να περιμένουν το φυσικό θάνατοπενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί 2 πενθούνται εξαιτίας της θνητής τους φύσης τους πεν-θούμε σαν θνητούς αξαιτίας της φύσηςθάπτονται δημοσίᾳ 3 ενταφιάζονται με δημόσια δαπάνηκηδεύονται με δαπάνη του δήμουκαὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς4 και αθλοθετούνται αγώνες προς τιμήν τους

C Y M B

C Y M B

7

8

θετικός ἀξίους συγκριτικός ἀξιωτέρους υπερθετικός ἀξιωτάτους5 φύσιν6 - φύσειςδημοσίᾳ7 επιρρηματική δοτική φανερώνει τρόποοἵτινες8 υποκείμενο στα ρ ἔτυχον κατέλιπον

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Και γιrsquo αυτό βέβαια αγέραστη η μνήμη τους (θα μείνει) και αξιοζήλευτες (θα είναι) από όλους τους 1 ανθρώπους οι εκδηλώσεις εκτίμησης Αυτοί (οι πεσόντες) πενθούνται βέβαια εξαιτίας της φύσης γιατί είναι θνητοί όμως εξυμνούνται εξαιτίας της αρετής γιατί έγιναν αθάνατοι Και γιrsquo αυτό κη-δεύονται με δημόσια δαπάνη κι αγώνες θεσπίζονται στο όνομά τους δύναμης σώματος σοφίας και πλούτου γιατί σrsquo αυτούς που σκοτώθηκαν στον πόλεμο αξίζουν ίδιες τιμές με τους αθάνατους

κινδυνεύσαντες2 να γίνει χρονική αντικατάσταση

ενεστώτας μέλλοντας αόριστος παρακείμενοςκινδυνεύοντες κινδυνεύσοντες κινδυνεύσαντες κεκινδυνευκότες

3 συγκριτικός γεν καλλίονος θανάτου δοτ καλλίονι θανάτῳ αιτ καλλίονα amp καλλίω θάνατον

κινδυνεύσαντες4 συνημμένηεπιρρηματική χρονική μετοχή

οὕτω επιρρ 5 προσδ του τρόπου στο ρ ἐτελεύτησαν διὰ τὴν φύσιν εμπρεπιρρ προσδ της αι-τίας δημοσίᾳ επιρρ προσδ του τρόπου δοτικοφανές επίρρρημα

ἀναμένω6 gt αναμονή κινδυνεύωgt κίνδυνος ἐπιτρέπωgt επιτροπή ἐκλέγωgt εκλογή

ευδαιμονία gt 7 εὐδαιμονεστάτους θέση gt τίθενται εκτίμηση gt τιμᾶσθαι εγκατάλειψηgt κατέλιπον

Στο κείμενο ο Λυσίας με τη φράση laquoκρεῖττον εἶναι γενέσθαιraquo υποστηρίζει ότι από τους ανθρώ-8 πους αυτοί που άξιζε να γεννηθούν και να ζήσουν είναι όλοι όσοι τώρα κηδεύονται ως ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα Είναι σαν να λέει ότι αξίζουν να ζουν όσοι ξέρουν να πεθαίνουν Και αιτιολογεί τη σκέψη του αναφερόμενος στη φυσική αντινομία που χαρακτηρί-ζει τη ζωή του ανθρώπου να είναι ένα πλάσμα υλικό φθαρτό και θνητό και παρόλα αυτά με τις αποφάσεις τα έργα του και το νοηματοδοτημένο θάνατο να ξεπερνά την υλικότητά του ώστε να παραμένει στο ιδεατό πλέον επίπεδο αθάνατος

C Y M B

C Y M B

8

9

ΆλλαΖητήματα

Α Γραμματικής

α)1 αόριστος

υποτακτική ευκτική

κινδυνεύσω κινδυνεύσῃς κινδυνεύσῃ κινδυνεύσωμεν κινδυνεύσητε κινδυνεύσωσι

κινδυνεύσαιμι κινδυνεύσαις κινδυνεύσαι κινδυνεύσαιμεν κινδυνεύσαιτε κινδυνεύσαιεν

β) μεγίστων θετ =μεγάλων συγκρ=μειζόνων ἐκλεξάμενοι συγκρ μᾶλλον ἐκλεξάμενοι υπερθ=μάλιστα ἐκλεξάμενοι

α) 2 κινδυνεύσαντες ndashκινδυνεύσας ἐπιτρέψαντες - ἐπιτρέψας ἐκλεξάμενοι-ἐκλέξας β) μᾶλλον κινδυνεύσαντες μάλιστα κινδυνεύσαντες μᾶλλον ἐπιτρέψαντες μάλιστα ἐπιτρέψαντες μᾶλλον ἐκλεξάμενοι μάλιστα ἐκλεξάμενοι

3 επίθετο υπερθετικόςἀθάνατοι -ἀξίους ἀξιωτάτουςκρεῖττον κράτισταθνητῶν -

α) αἱ εὐδαίμονες τῶν εὐδαιμόνων ταῖς εὐδαίμοσι τὰς εὐδαίμονας ὦ εὐδαίμονες β) εὐδαιμό-4 νως εὐδαιμονέστερον εὐδαιμονέστατα

Β Συντακτικού1 ἡγεῖσθαι - τούτους τιμᾶσθαι -τοὺς τετελευτηκότας τοὺς ἀθανάτους κρεῖττον εἶναι -γενέ-

σθαι γενέσθαι -ενν τούτους από το τούτοις

2 Oι μετοχές ἀναμείναντες και ἐκλεξάμενοι συνδέονται παρατακτικά με τον αντιθετικό σύνδεσμο ἀλλά

3 τούτους αντικείμενο στο ρ ἡγεῖσθαι το ρ συντάσσεται με αιτιατική

Γ Λεξιλογικάndash ετυμολογικά1 ἡγεῖσθαιgt ηγέτης καθηγητής Παρουσιάστηκαν και υπέγραψαν πρακτικό παρουσίασης όλοι οι

μόνιμοι καθηγητές του σχολείου ἐκλεξάμενοι gtεκλογή εκλέκτορες Οι εκλογές είναι το θε-μέλιο της Δημοκρατίας

2 πενθοῦνται gt πένθος πένθιμος Την ώρα της περιφοράς του νεκρού παιζόταν το πένθιμο εμβα-τήριο τίθενται gt θέμα έκθεση Θα επισκεφθούμε μια έκθεση ζωγραφικής

3 γενέσθαι gt όντως γεγονός Μας πρόλαβαν τα γεγονότα γιατί όντως φτάσαμε πολύ αργά κα-τέλιπον gt διάλειμμα εγκατάλειψη Η εγκατάλειψή της από τον άντρα της αντί να την καταβά-

C Y M B

C Y M B

9

10

λει την ώθησε στη δημιουργικότητα

4 ἐργάζομαι gt ἐργασία ἐργάτης ὁράω-ῶ gt ὅρασις ὅραμα ἀμείβω gt ἀμοιβήἀμοιβός φυλάτ-τω gt φυλακή

Δ Περιεχομένου1 Η επανάληψη του επιθέτου laquoἀθάνατοςraquo σε συνδυασμό με τον υπερθετικό βαθμό των επιθέτων

με τα οποία χαρακτηρίζονται οι πεσόντες δίνει στο λόγο του ρήτορα ένα τόνο μεγαλοπρέπειας ανάλογης με το μέγεθος της θυσίας Μέσα σε αυτή την επίσημη ατμόσφαιρα η επανάληψη της λέξης laquoἀθάνατοςraquo επικυρώνει την αθανασία τους και την αιώνια μνήμη νικώντας τα συναισθή-ματα πόνου και οδύνης των συγγενών τους

2 Για το ρήτορα τα στοιχεία που ορίζουν τον πεσόντα υπέρ της πατρίδος ως τον ευτυχέστερο άν-θρωπο είναι α) το προσόν του ήρωα να είναι άνθρωπος με ιδανικά (ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλί-στων) και να αγωνίζεται γιrsquo αυτά (κινδυνεύσαντες) β) η ψυχονοητική δύναμή του να ορίζει τη μορφή και το περιεχόμενο του θανάτου του άρα να ορίζει το νόημα της ζωής του (ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον) γ) η επίγνωσή του ότι η πράξη του όχι μόνο θα ωφελήσει την κοινωνία αλλά και θα αναγνωριστεί ζηλευτά (ζηλωταὶ ὑπό πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί) δ) η κατάκτηση της αθανα-σίας με την αναγνώριση της μεγίστης σπουδαιότητας της πράξης του και ε) η δυνατότητα του ήρωα να υπερβεί τη βιολογικότητά του (θνητῶν σωμάτων) να πάει αντίθετα στο ένστικτο της σωτηρίας και επιβίωσης με τη δύναμη της θέλησης και του νου περνώντας έτσι στη σφαίρα του θεϊκού (ἀθάνατον μνήμην κατέλιπον)

C Y M B

C Y M B

10

11

3hΕνότηταΗ κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία(σχ βιβλ σελ22--29)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) και β)1

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτικήτιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμῷτε τιμῷεν ὁρῷς

τιμᾶτε τιμώντων ὅρα

ευκτική ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν

Θετικός 2 πολλά κτήματα ταχέως και ταχύ συγκριτικός πλείονα και πλείω κτήματα θᾶττον υπερθετικός πλεῖστα κτήματα τάχιστα

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια κάτι από αυτά που επιθυμεί ο τύραννος πραγματοποιείται γρηγορότερα από ότι 1 για έναν απλό πολίτη

χῶραι πλείονες και πλείους χωρῶν πλειόνων χώραις πλείοσι χώρας πλείονας και πλείους 2 χῶραι πλείονες και πλείους

οἰκίας3 αντικ στο ρ ἐπιθυμεῖ τῷ ἀριθμῷ επιρρηματική δοτική της αναφοράς

ἕτερος gt 4 ἑτερότης πόλιςgt πολίτης

C Y M B

C Y M B

11

12

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια αποκτά ο τύραννος κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη Για-1 τί ο απλός πολίτης σπίτι ή χωράφι ή οικιακό δούλο επιθυμεί ο τύραννος όμως ή πόλεις ή μεγά-λη έκταση ή λιμάνια ή ισχυρές ακροπόλεις Και θα συναντήσεις φτωχούς όχι τόσο λίγους από τους απλούς πολίτες όσο πολλούς από τους τυράννους Γιατί ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα κρί-νονται με βάση τον αριθμό αλλά με βάση τη χρησιμότητα

2 παρατατικός μέλλονταςἠνίων ἠνίας ἠνία ἠνιῶμεν ἠνιᾶτε ἠνίων

ἀνιάσω ἀνιάσεις ἀνιάσει ἀνιάσομεν ἀνιάσετε ἀνιάσουσι

πλείω3 gt πολλά κρείττονεςgt ἀγαθοί ἥττους gt μικρούς

ἑτέρων4 = επιθ π στο τυράννων ἀνταγωνιστάς = κτγρμν στο τούτους ὧν = αντικ στο ρ ἐπι-θυμεῖ λιμένων = αντικ στο ρ επιθυμεῖ ἱκανά = αντικ στη μτχ τὰ ὑπερβάλλοντα

Διὰ5 τοῦτο = επιρρ εμπρ π της αιτίας οὕτως = επιρρ π του τρόπου ἔχων = κτγρμκ μτχ στο ρ φαίνηται θᾶττον = επιρρ π του τρόπου τῶν τυράννων=γεν διαιρ στο πολλούς

εὐγενής6 gt εὐγένεια ἱκανός gt ἱκανότης ἀναγκαῖος gt ἀναγκαιότης βαρύςgt βάρος βαρύτης

ἡγεῖται7 gt ηγέτης καθηγητής γίγνεται gt γόνος γονιός ἐπιθυμεῖ gt επιθυμία προθυμία τὰ ὑπερβάλλοντα gt υπερβολή προσβολή

Σύμφωνα με το κείμενο εκείνο που ορίζει την ευτυχία του τυράννου είναι το κατά πόσο πλεο-8 νεκτεί σε αγαθά (εξουσία οικονομική δύναμη τόπος κυριαρχίας πολεμική ετοιμότητα) σε σύ-γκριση με τους άλλους τυράννους

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής 1

φαινοίμην φαίνοιο φαίνοιτο φαινοίμεθα φαίνοισθε φαίνοιντο

κρινοίμην κρίνοιο κρίνοιτο κρινοίμεθα κρίνοισθε κρίνοιντο

C Y M B

C Y M B

12

13

ὁ ἔχων- ἡ ἔχουσα ndash τὸ ἔχον και τοῦ ἔχοντος-τῆς ἐχούσης-τοῦ ἒχοντος2 3

πλάγιες πτώσεις ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμόςγενική ἰδιώτου χρήσεως ἰδιωτῶν χρήσεωνδοτική ἰδιώτῃ χρήσει ἰδιώταις χρήσεσιαιτιατική ἰδιώτην χρῆσιν ἰδιώτας χρήσεις

Β Συντακτικού 1 πλείω = επιθ π στη λ κτήματα ἔχων = συν επιρρ αιτιολ μτχ τῶν ἰδιωτῶν = γεν συγκρ κτήματα = αντικ στη μτχ ἔχων τὰ πολλὰ = υποκ στο ρ κρίνεται = ρ αττική σύνταξη

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάα)1 ἔχων gt κατέχω κατοχή ὄψει (ὁράω-ῶ)gt κάτοψη όραση β) Στην Κατοχή ο κόσμος πέθαινε από την πείνα Η όραση είναι μία από τις αισθήσεις

Δ Περιεχομένου 1 Η απαξίωση των πολιτών από τον τύραννο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τύραννος δε σέβεται την

κοινωνία που κυβερνά τη θεωρεί άνευ αξίας και έτσι στην πραγματικότητα αυτοανακηρύσσεται άρχοντας αναξίων Ο σεβασμός του τυράννου προς τους άλλους έστω και ανταγωνιστές τυράν-νους φανερώνει την ακόρεστη δίψα του για δύναμη και προβολή ματαιοδοξία που δεν ικανοποι-είται ποτέ

C Y M B

C Y M B

13

14

4hΕνότηταΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης(σχ βιβλ σελ30-37)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

ΕνεστώταςΟριστική Ευκτική

οἰκῶ ποιῶ οἰκεῖς ποιεῖς οἰκεῖ ποιεῖ οἰκοῦμεν ποιοῦμεν οἰκεῖτε ποιεῖτε οἰκοῦσι ποιοῦσι

οἰκοῖμι ποιοῖμι οἰκοῖς ποιοῖς οἰκοῖ ποιοῖ οἰκοῖμεν ποιοῖμεν οἰκοῖτε ποιοῖτε οἰκοῖεν ποιοῖεν

εὐδοκιμεῖν ποιεῖν2 εὐδοκιμοῦν ποιοῦν

ἀσφαλέστερον ἀσφαλέστατα3

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

Ενεστώτας Υποτακτικήεὐδοκιμῶ εὐδοκιμῇς εὐδοκιμῇ εὐδοκιμῶμεν εὐδοκιμῆτε εὐδοκιμῶσι

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

C Y M B

C Y M B

14

15

2

Παρατατικός

ᾤκουν ἐπεχείρουνᾤκεις ἐπεχείρειςᾤκει ἐπεχείρειᾠκοῦμεν ἐπεχειροῦμενᾠκεῖτε ἐπεχειρεῖτεᾤκουν ἐπεχείρουν

πένητας πενεστάτους3

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν hellip ἀλλὰ πεπεισμένους

Ζητήματα

Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας αφού απαλλαγούμε 1 από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι χω-ρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχο-λούμενοι τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει

ἡγῶμαι ἡγῇ ἡγῆται ἡγώμεθα ἡγῆσθε ἡγῶνται2

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι (ν)3

ἐγώ=υποκ στο ρ ἡγοῦμαι=ρ τὴν πόλιν= υποκ στο απαρ (ετεροπροσωπία) εὐδαιμονήσειν= 4 ειδ απαρ αντικ στο ρ

συνημμένη επιρρ χρον μτχ5

οἰκέω ndashῶ gtοἰκητός λέγω gtλεκτέος ποιέω-ῶ gt ποιητέος μένωgt μενετός6

απαλλαγή συναλλαγή γεωργία γεωργικός7

Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι α) η ανασφαλής ζωή β) η στέρηση του πλού-8 του γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες

Άλλαζητήματα

Γραμματικής ἐγώ ἐμοῦ -μου ἐμοί ndashμοιἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς1 ἥ ἧς ᾗἥν αἵ ὧν αἷς ἅς

λαμβάνουσα λαμβανούσης λαμβανούσῃ λαμβάνουσαν λαμβάνουσα λαμβάνουσαι λαμβα-2 νουσῶν λαμβανούσαις λαμβανούσας λαμβάνουσαι

ποιέω -ῶ ἐποίουν ποιήσω ἐποίησα πεποίηκα ἐπεποιήκειν3

θετ τὸ μέγα συγκρ τὸ μεῖζον υπερθ τὸ μέγιστον4

ἀναγκάζω ἠνάγκαζον ἀναγκάσω ἠνάγκασα ἠνάγκακα ἠναγκάκειν5

C Y M B

C Y M B

15

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

6

Β Συντακτικού 1 συμμίσγοιεν τοῖς Ἕλλησιν δοτική μονόπτωτο ἀπέδωκεν ἄν αὐτήν -άμεσο Μενελάῳ-έμμεσο αιτιατική και δοτική δίπτωτο ἀπαλλαγεῖεν τῶν κακῶν γενική μονόπτωτο

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάσύν +γράφω 1 rarr (ουσ) συγγραφεύς φιλέω-ῶ +ἄνθρωπος rarr (ουσ) φιλάνθρωπος ἀ + ψεύδο-μαι rarr (επίθ) ἀψευδής ὑπό +ἅλμηrarr (επιθ) υφάλμυρος

Δ Περιεχομένου Για δύο λόγους ο μύθος της ωραίας Ελένης έλκει το ενδιαφέρον των δημιουργών ο πρώτος σχε-1 τίζεται με τα δύο στοιχεία του μύθου που αποτελούν και τις δύο βασικές εκφάνσεις (=εκδηλώ-σεις εκφράσεις τρόπους παρουσίας) της ζωής τον έρωτα που ταυτίζεται με τη ζωή και την κα-τάληξη της ζωής το θάνατο Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με το φαινόμενο του πολέμου ως γε-γονότος που προκαλείται από τον άνθρωπο και τον οδηγεί στην αυτοκαταστροφή Είναι φανε-ρό ότι ο μύθος της ωραίας Ελένης γίνεται αφορμή για να τεθούν πολλά ερωτήματα (υπαρξια-κά κοινωνικά πολιτικά φιλοσοφικά) σχετικά με την αξία της ζωής και με τον τρόπο που ο άν-θρωπος δέχεται αντιμετωπίζει χειρίζεται ή διαχειρίζεται τη ζωή του σε όλα τα επίπεδα από τις προσωπικές σχέσεις ως τις κοινωνικές και τις διεθνείς

C Y M B

C Y M B

6

7

2hΕνότηταΘυσία για την πατρίδαΑ Κείμενο Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοίς 79-81(σχ βιβλσελ 14-21)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

1

επίθετο συγκριτικόςδοτική πληθυντικού

συγκριτκόςαιτιατική πληθυντικού

καλός καλλίοσι καλλίονας - καλλίουςμέγας μείζοσι μείζονας -μείζουςεὐδαίμων εὐδαιμονεστέροις εὐδαιμονεστέρουςκακός κακίοσι χείροσι κακίονας-κακίους amp χείρονας -χείρουςθνητός - - ἀθάνατος - -ἰσχυρός ἰσχυροτέροις ἰσχυροτέρουςὀχυρός ὀχυρωτέροις ὀχυρωτέρους

2 οἵτινες ονομ πληθ αρσ γεν της αναφ αντων ὅστις ἥτις ὅτι οἵ ονομ πληθ αρσ γεν της αναφ αντων ὅς ἥ ὅ

πληθυντικός

οἵτινεςὧντινωνοἷστισι (ν)οὕστινας

οἵὧνοἷςοὕς

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

οὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον 1 χωρίς να περιμένουν το φυσικό θάνατοπενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί 2 πενθούνται εξαιτίας της θνητής τους φύσης τους πεν-θούμε σαν θνητούς αξαιτίας της φύσηςθάπτονται δημοσίᾳ 3 ενταφιάζονται με δημόσια δαπάνηκηδεύονται με δαπάνη του δήμουκαὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς4 και αθλοθετούνται αγώνες προς τιμήν τους

C Y M B

C Y M B

7

8

θετικός ἀξίους συγκριτικός ἀξιωτέρους υπερθετικός ἀξιωτάτους5 φύσιν6 - φύσειςδημοσίᾳ7 επιρρηματική δοτική φανερώνει τρόποοἵτινες8 υποκείμενο στα ρ ἔτυχον κατέλιπον

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Και γιrsquo αυτό βέβαια αγέραστη η μνήμη τους (θα μείνει) και αξιοζήλευτες (θα είναι) από όλους τους 1 ανθρώπους οι εκδηλώσεις εκτίμησης Αυτοί (οι πεσόντες) πενθούνται βέβαια εξαιτίας της φύσης γιατί είναι θνητοί όμως εξυμνούνται εξαιτίας της αρετής γιατί έγιναν αθάνατοι Και γιrsquo αυτό κη-δεύονται με δημόσια δαπάνη κι αγώνες θεσπίζονται στο όνομά τους δύναμης σώματος σοφίας και πλούτου γιατί σrsquo αυτούς που σκοτώθηκαν στον πόλεμο αξίζουν ίδιες τιμές με τους αθάνατους

κινδυνεύσαντες2 να γίνει χρονική αντικατάσταση

ενεστώτας μέλλοντας αόριστος παρακείμενοςκινδυνεύοντες κινδυνεύσοντες κινδυνεύσαντες κεκινδυνευκότες

3 συγκριτικός γεν καλλίονος θανάτου δοτ καλλίονι θανάτῳ αιτ καλλίονα amp καλλίω θάνατον

κινδυνεύσαντες4 συνημμένηεπιρρηματική χρονική μετοχή

οὕτω επιρρ 5 προσδ του τρόπου στο ρ ἐτελεύτησαν διὰ τὴν φύσιν εμπρεπιρρ προσδ της αι-τίας δημοσίᾳ επιρρ προσδ του τρόπου δοτικοφανές επίρρρημα

ἀναμένω6 gt αναμονή κινδυνεύωgt κίνδυνος ἐπιτρέπωgt επιτροπή ἐκλέγωgt εκλογή

ευδαιμονία gt 7 εὐδαιμονεστάτους θέση gt τίθενται εκτίμηση gt τιμᾶσθαι εγκατάλειψηgt κατέλιπον

Στο κείμενο ο Λυσίας με τη φράση laquoκρεῖττον εἶναι γενέσθαιraquo υποστηρίζει ότι από τους ανθρώ-8 πους αυτοί που άξιζε να γεννηθούν και να ζήσουν είναι όλοι όσοι τώρα κηδεύονται ως ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα Είναι σαν να λέει ότι αξίζουν να ζουν όσοι ξέρουν να πεθαίνουν Και αιτιολογεί τη σκέψη του αναφερόμενος στη φυσική αντινομία που χαρακτηρί-ζει τη ζωή του ανθρώπου να είναι ένα πλάσμα υλικό φθαρτό και θνητό και παρόλα αυτά με τις αποφάσεις τα έργα του και το νοηματοδοτημένο θάνατο να ξεπερνά την υλικότητά του ώστε να παραμένει στο ιδεατό πλέον επίπεδο αθάνατος

C Y M B

C Y M B

8

9

ΆλλαΖητήματα

Α Γραμματικής

α)1 αόριστος

υποτακτική ευκτική

κινδυνεύσω κινδυνεύσῃς κινδυνεύσῃ κινδυνεύσωμεν κινδυνεύσητε κινδυνεύσωσι

κινδυνεύσαιμι κινδυνεύσαις κινδυνεύσαι κινδυνεύσαιμεν κινδυνεύσαιτε κινδυνεύσαιεν

β) μεγίστων θετ =μεγάλων συγκρ=μειζόνων ἐκλεξάμενοι συγκρ μᾶλλον ἐκλεξάμενοι υπερθ=μάλιστα ἐκλεξάμενοι

α) 2 κινδυνεύσαντες ndashκινδυνεύσας ἐπιτρέψαντες - ἐπιτρέψας ἐκλεξάμενοι-ἐκλέξας β) μᾶλλον κινδυνεύσαντες μάλιστα κινδυνεύσαντες μᾶλλον ἐπιτρέψαντες μάλιστα ἐπιτρέψαντες μᾶλλον ἐκλεξάμενοι μάλιστα ἐκλεξάμενοι

3 επίθετο υπερθετικόςἀθάνατοι -ἀξίους ἀξιωτάτουςκρεῖττον κράτισταθνητῶν -

α) αἱ εὐδαίμονες τῶν εὐδαιμόνων ταῖς εὐδαίμοσι τὰς εὐδαίμονας ὦ εὐδαίμονες β) εὐδαιμό-4 νως εὐδαιμονέστερον εὐδαιμονέστατα

Β Συντακτικού1 ἡγεῖσθαι - τούτους τιμᾶσθαι -τοὺς τετελευτηκότας τοὺς ἀθανάτους κρεῖττον εἶναι -γενέ-

σθαι γενέσθαι -ενν τούτους από το τούτοις

2 Oι μετοχές ἀναμείναντες και ἐκλεξάμενοι συνδέονται παρατακτικά με τον αντιθετικό σύνδεσμο ἀλλά

3 τούτους αντικείμενο στο ρ ἡγεῖσθαι το ρ συντάσσεται με αιτιατική

Γ Λεξιλογικάndash ετυμολογικά1 ἡγεῖσθαιgt ηγέτης καθηγητής Παρουσιάστηκαν και υπέγραψαν πρακτικό παρουσίασης όλοι οι

μόνιμοι καθηγητές του σχολείου ἐκλεξάμενοι gtεκλογή εκλέκτορες Οι εκλογές είναι το θε-μέλιο της Δημοκρατίας

2 πενθοῦνται gt πένθος πένθιμος Την ώρα της περιφοράς του νεκρού παιζόταν το πένθιμο εμβα-τήριο τίθενται gt θέμα έκθεση Θα επισκεφθούμε μια έκθεση ζωγραφικής

3 γενέσθαι gt όντως γεγονός Μας πρόλαβαν τα γεγονότα γιατί όντως φτάσαμε πολύ αργά κα-τέλιπον gt διάλειμμα εγκατάλειψη Η εγκατάλειψή της από τον άντρα της αντί να την καταβά-

C Y M B

C Y M B

9

10

λει την ώθησε στη δημιουργικότητα

4 ἐργάζομαι gt ἐργασία ἐργάτης ὁράω-ῶ gt ὅρασις ὅραμα ἀμείβω gt ἀμοιβήἀμοιβός φυλάτ-τω gt φυλακή

Δ Περιεχομένου1 Η επανάληψη του επιθέτου laquoἀθάνατοςraquo σε συνδυασμό με τον υπερθετικό βαθμό των επιθέτων

με τα οποία χαρακτηρίζονται οι πεσόντες δίνει στο λόγο του ρήτορα ένα τόνο μεγαλοπρέπειας ανάλογης με το μέγεθος της θυσίας Μέσα σε αυτή την επίσημη ατμόσφαιρα η επανάληψη της λέξης laquoἀθάνατοςraquo επικυρώνει την αθανασία τους και την αιώνια μνήμη νικώντας τα συναισθή-ματα πόνου και οδύνης των συγγενών τους

2 Για το ρήτορα τα στοιχεία που ορίζουν τον πεσόντα υπέρ της πατρίδος ως τον ευτυχέστερο άν-θρωπο είναι α) το προσόν του ήρωα να είναι άνθρωπος με ιδανικά (ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλί-στων) και να αγωνίζεται γιrsquo αυτά (κινδυνεύσαντες) β) η ψυχονοητική δύναμή του να ορίζει τη μορφή και το περιεχόμενο του θανάτου του άρα να ορίζει το νόημα της ζωής του (ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον) γ) η επίγνωσή του ότι η πράξη του όχι μόνο θα ωφελήσει την κοινωνία αλλά και θα αναγνωριστεί ζηλευτά (ζηλωταὶ ὑπό πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί) δ) η κατάκτηση της αθανα-σίας με την αναγνώριση της μεγίστης σπουδαιότητας της πράξης του και ε) η δυνατότητα του ήρωα να υπερβεί τη βιολογικότητά του (θνητῶν σωμάτων) να πάει αντίθετα στο ένστικτο της σωτηρίας και επιβίωσης με τη δύναμη της θέλησης και του νου περνώντας έτσι στη σφαίρα του θεϊκού (ἀθάνατον μνήμην κατέλιπον)

C Y M B

C Y M B

10

11

3hΕνότηταΗ κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία(σχ βιβλ σελ22--29)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) και β)1

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτικήτιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμῷτε τιμῷεν ὁρῷς

τιμᾶτε τιμώντων ὅρα

ευκτική ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν

Θετικός 2 πολλά κτήματα ταχέως και ταχύ συγκριτικός πλείονα και πλείω κτήματα θᾶττον υπερθετικός πλεῖστα κτήματα τάχιστα

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια κάτι από αυτά που επιθυμεί ο τύραννος πραγματοποιείται γρηγορότερα από ότι 1 για έναν απλό πολίτη

χῶραι πλείονες και πλείους χωρῶν πλειόνων χώραις πλείοσι χώρας πλείονας και πλείους 2 χῶραι πλείονες και πλείους

οἰκίας3 αντικ στο ρ ἐπιθυμεῖ τῷ ἀριθμῷ επιρρηματική δοτική της αναφοράς

ἕτερος gt 4 ἑτερότης πόλιςgt πολίτης

C Y M B

C Y M B

11

12

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια αποκτά ο τύραννος κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη Για-1 τί ο απλός πολίτης σπίτι ή χωράφι ή οικιακό δούλο επιθυμεί ο τύραννος όμως ή πόλεις ή μεγά-λη έκταση ή λιμάνια ή ισχυρές ακροπόλεις Και θα συναντήσεις φτωχούς όχι τόσο λίγους από τους απλούς πολίτες όσο πολλούς από τους τυράννους Γιατί ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα κρί-νονται με βάση τον αριθμό αλλά με βάση τη χρησιμότητα

2 παρατατικός μέλλονταςἠνίων ἠνίας ἠνία ἠνιῶμεν ἠνιᾶτε ἠνίων

ἀνιάσω ἀνιάσεις ἀνιάσει ἀνιάσομεν ἀνιάσετε ἀνιάσουσι

πλείω3 gt πολλά κρείττονεςgt ἀγαθοί ἥττους gt μικρούς

ἑτέρων4 = επιθ π στο τυράννων ἀνταγωνιστάς = κτγρμν στο τούτους ὧν = αντικ στο ρ ἐπι-θυμεῖ λιμένων = αντικ στο ρ επιθυμεῖ ἱκανά = αντικ στη μτχ τὰ ὑπερβάλλοντα

Διὰ5 τοῦτο = επιρρ εμπρ π της αιτίας οὕτως = επιρρ π του τρόπου ἔχων = κτγρμκ μτχ στο ρ φαίνηται θᾶττον = επιρρ π του τρόπου τῶν τυράννων=γεν διαιρ στο πολλούς

εὐγενής6 gt εὐγένεια ἱκανός gt ἱκανότης ἀναγκαῖος gt ἀναγκαιότης βαρύςgt βάρος βαρύτης

ἡγεῖται7 gt ηγέτης καθηγητής γίγνεται gt γόνος γονιός ἐπιθυμεῖ gt επιθυμία προθυμία τὰ ὑπερβάλλοντα gt υπερβολή προσβολή

Σύμφωνα με το κείμενο εκείνο που ορίζει την ευτυχία του τυράννου είναι το κατά πόσο πλεο-8 νεκτεί σε αγαθά (εξουσία οικονομική δύναμη τόπος κυριαρχίας πολεμική ετοιμότητα) σε σύ-γκριση με τους άλλους τυράννους

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής 1

φαινοίμην φαίνοιο φαίνοιτο φαινοίμεθα φαίνοισθε φαίνοιντο

κρινοίμην κρίνοιο κρίνοιτο κρινοίμεθα κρίνοισθε κρίνοιντο

C Y M B

C Y M B

12

13

ὁ ἔχων- ἡ ἔχουσα ndash τὸ ἔχον και τοῦ ἔχοντος-τῆς ἐχούσης-τοῦ ἒχοντος2 3

πλάγιες πτώσεις ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμόςγενική ἰδιώτου χρήσεως ἰδιωτῶν χρήσεωνδοτική ἰδιώτῃ χρήσει ἰδιώταις χρήσεσιαιτιατική ἰδιώτην χρῆσιν ἰδιώτας χρήσεις

Β Συντακτικού 1 πλείω = επιθ π στη λ κτήματα ἔχων = συν επιρρ αιτιολ μτχ τῶν ἰδιωτῶν = γεν συγκρ κτήματα = αντικ στη μτχ ἔχων τὰ πολλὰ = υποκ στο ρ κρίνεται = ρ αττική σύνταξη

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάα)1 ἔχων gt κατέχω κατοχή ὄψει (ὁράω-ῶ)gt κάτοψη όραση β) Στην Κατοχή ο κόσμος πέθαινε από την πείνα Η όραση είναι μία από τις αισθήσεις

Δ Περιεχομένου 1 Η απαξίωση των πολιτών από τον τύραννο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τύραννος δε σέβεται την

κοινωνία που κυβερνά τη θεωρεί άνευ αξίας και έτσι στην πραγματικότητα αυτοανακηρύσσεται άρχοντας αναξίων Ο σεβασμός του τυράννου προς τους άλλους έστω και ανταγωνιστές τυράν-νους φανερώνει την ακόρεστη δίψα του για δύναμη και προβολή ματαιοδοξία που δεν ικανοποι-είται ποτέ

C Y M B

C Y M B

13

14

4hΕνότηταΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης(σχ βιβλ σελ30-37)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

ΕνεστώταςΟριστική Ευκτική

οἰκῶ ποιῶ οἰκεῖς ποιεῖς οἰκεῖ ποιεῖ οἰκοῦμεν ποιοῦμεν οἰκεῖτε ποιεῖτε οἰκοῦσι ποιοῦσι

οἰκοῖμι ποιοῖμι οἰκοῖς ποιοῖς οἰκοῖ ποιοῖ οἰκοῖμεν ποιοῖμεν οἰκοῖτε ποιοῖτε οἰκοῖεν ποιοῖεν

εὐδοκιμεῖν ποιεῖν2 εὐδοκιμοῦν ποιοῦν

ἀσφαλέστερον ἀσφαλέστατα3

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

Ενεστώτας Υποτακτικήεὐδοκιμῶ εὐδοκιμῇς εὐδοκιμῇ εὐδοκιμῶμεν εὐδοκιμῆτε εὐδοκιμῶσι

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

C Y M B

C Y M B

14

15

2

Παρατατικός

ᾤκουν ἐπεχείρουνᾤκεις ἐπεχείρειςᾤκει ἐπεχείρειᾠκοῦμεν ἐπεχειροῦμενᾠκεῖτε ἐπεχειρεῖτεᾤκουν ἐπεχείρουν

πένητας πενεστάτους3

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν hellip ἀλλὰ πεπεισμένους

Ζητήματα

Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας αφού απαλλαγούμε 1 από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι χω-ρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχο-λούμενοι τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει

ἡγῶμαι ἡγῇ ἡγῆται ἡγώμεθα ἡγῆσθε ἡγῶνται2

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι (ν)3

ἐγώ=υποκ στο ρ ἡγοῦμαι=ρ τὴν πόλιν= υποκ στο απαρ (ετεροπροσωπία) εὐδαιμονήσειν= 4 ειδ απαρ αντικ στο ρ

συνημμένη επιρρ χρον μτχ5

οἰκέω ndashῶ gtοἰκητός λέγω gtλεκτέος ποιέω-ῶ gt ποιητέος μένωgt μενετός6

απαλλαγή συναλλαγή γεωργία γεωργικός7

Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι α) η ανασφαλής ζωή β) η στέρηση του πλού-8 του γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες

Άλλαζητήματα

Γραμματικής ἐγώ ἐμοῦ -μου ἐμοί ndashμοιἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς1 ἥ ἧς ᾗἥν αἵ ὧν αἷς ἅς

λαμβάνουσα λαμβανούσης λαμβανούσῃ λαμβάνουσαν λαμβάνουσα λαμβάνουσαι λαμβα-2 νουσῶν λαμβανούσαις λαμβανούσας λαμβάνουσαι

ποιέω -ῶ ἐποίουν ποιήσω ἐποίησα πεποίηκα ἐπεποιήκειν3

θετ τὸ μέγα συγκρ τὸ μεῖζον υπερθ τὸ μέγιστον4

ἀναγκάζω ἠνάγκαζον ἀναγκάσω ἠνάγκασα ἠνάγκακα ἠναγκάκειν5

C Y M B

C Y M B

15

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

7

2hΕνότηταΘυσία για την πατρίδαΑ Κείμενο Λυσίας Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοίς 79-81(σχ βιβλσελ 14-21)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

1

επίθετο συγκριτικόςδοτική πληθυντικού

συγκριτκόςαιτιατική πληθυντικού

καλός καλλίοσι καλλίονας - καλλίουςμέγας μείζοσι μείζονας -μείζουςεὐδαίμων εὐδαιμονεστέροις εὐδαιμονεστέρουςκακός κακίοσι χείροσι κακίονας-κακίους amp χείρονας -χείρουςθνητός - - ἀθάνατος - -ἰσχυρός ἰσχυροτέροις ἰσχυροτέρουςὀχυρός ὀχυρωτέροις ὀχυρωτέρους

2 οἵτινες ονομ πληθ αρσ γεν της αναφ αντων ὅστις ἥτις ὅτι οἵ ονομ πληθ αρσ γεν της αναφ αντων ὅς ἥ ὅ

πληθυντικός

οἵτινεςὧντινωνοἷστισι (ν)οὕστινας

οἵὧνοἷςοὕς

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

οὐδrsquo ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον 1 χωρίς να περιμένουν το φυσικό θάνατοπενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί 2 πενθούνται εξαιτίας της θνητής τους φύσης τους πεν-θούμε σαν θνητούς αξαιτίας της φύσηςθάπτονται δημοσίᾳ 3 ενταφιάζονται με δημόσια δαπάνηκηδεύονται με δαπάνη του δήμουκαὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπrsquo αὐτοῖς4 και αθλοθετούνται αγώνες προς τιμήν τους

C Y M B

C Y M B

7

8

θετικός ἀξίους συγκριτικός ἀξιωτέρους υπερθετικός ἀξιωτάτους5 φύσιν6 - φύσειςδημοσίᾳ7 επιρρηματική δοτική φανερώνει τρόποοἵτινες8 υποκείμενο στα ρ ἔτυχον κατέλιπον

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Και γιrsquo αυτό βέβαια αγέραστη η μνήμη τους (θα μείνει) και αξιοζήλευτες (θα είναι) από όλους τους 1 ανθρώπους οι εκδηλώσεις εκτίμησης Αυτοί (οι πεσόντες) πενθούνται βέβαια εξαιτίας της φύσης γιατί είναι θνητοί όμως εξυμνούνται εξαιτίας της αρετής γιατί έγιναν αθάνατοι Και γιrsquo αυτό κη-δεύονται με δημόσια δαπάνη κι αγώνες θεσπίζονται στο όνομά τους δύναμης σώματος σοφίας και πλούτου γιατί σrsquo αυτούς που σκοτώθηκαν στον πόλεμο αξίζουν ίδιες τιμές με τους αθάνατους

κινδυνεύσαντες2 να γίνει χρονική αντικατάσταση

ενεστώτας μέλλοντας αόριστος παρακείμενοςκινδυνεύοντες κινδυνεύσοντες κινδυνεύσαντες κεκινδυνευκότες

3 συγκριτικός γεν καλλίονος θανάτου δοτ καλλίονι θανάτῳ αιτ καλλίονα amp καλλίω θάνατον

κινδυνεύσαντες4 συνημμένηεπιρρηματική χρονική μετοχή

οὕτω επιρρ 5 προσδ του τρόπου στο ρ ἐτελεύτησαν διὰ τὴν φύσιν εμπρεπιρρ προσδ της αι-τίας δημοσίᾳ επιρρ προσδ του τρόπου δοτικοφανές επίρρρημα

ἀναμένω6 gt αναμονή κινδυνεύωgt κίνδυνος ἐπιτρέπωgt επιτροπή ἐκλέγωgt εκλογή

ευδαιμονία gt 7 εὐδαιμονεστάτους θέση gt τίθενται εκτίμηση gt τιμᾶσθαι εγκατάλειψηgt κατέλιπον

Στο κείμενο ο Λυσίας με τη φράση laquoκρεῖττον εἶναι γενέσθαιraquo υποστηρίζει ότι από τους ανθρώ-8 πους αυτοί που άξιζε να γεννηθούν και να ζήσουν είναι όλοι όσοι τώρα κηδεύονται ως ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα Είναι σαν να λέει ότι αξίζουν να ζουν όσοι ξέρουν να πεθαίνουν Και αιτιολογεί τη σκέψη του αναφερόμενος στη φυσική αντινομία που χαρακτηρί-ζει τη ζωή του ανθρώπου να είναι ένα πλάσμα υλικό φθαρτό και θνητό και παρόλα αυτά με τις αποφάσεις τα έργα του και το νοηματοδοτημένο θάνατο να ξεπερνά την υλικότητά του ώστε να παραμένει στο ιδεατό πλέον επίπεδο αθάνατος

C Y M B

C Y M B

8

9

ΆλλαΖητήματα

Α Γραμματικής

α)1 αόριστος

υποτακτική ευκτική

κινδυνεύσω κινδυνεύσῃς κινδυνεύσῃ κινδυνεύσωμεν κινδυνεύσητε κινδυνεύσωσι

κινδυνεύσαιμι κινδυνεύσαις κινδυνεύσαι κινδυνεύσαιμεν κινδυνεύσαιτε κινδυνεύσαιεν

β) μεγίστων θετ =μεγάλων συγκρ=μειζόνων ἐκλεξάμενοι συγκρ μᾶλλον ἐκλεξάμενοι υπερθ=μάλιστα ἐκλεξάμενοι

α) 2 κινδυνεύσαντες ndashκινδυνεύσας ἐπιτρέψαντες - ἐπιτρέψας ἐκλεξάμενοι-ἐκλέξας β) μᾶλλον κινδυνεύσαντες μάλιστα κινδυνεύσαντες μᾶλλον ἐπιτρέψαντες μάλιστα ἐπιτρέψαντες μᾶλλον ἐκλεξάμενοι μάλιστα ἐκλεξάμενοι

3 επίθετο υπερθετικόςἀθάνατοι -ἀξίους ἀξιωτάτουςκρεῖττον κράτισταθνητῶν -

α) αἱ εὐδαίμονες τῶν εὐδαιμόνων ταῖς εὐδαίμοσι τὰς εὐδαίμονας ὦ εὐδαίμονες β) εὐδαιμό-4 νως εὐδαιμονέστερον εὐδαιμονέστατα

Β Συντακτικού1 ἡγεῖσθαι - τούτους τιμᾶσθαι -τοὺς τετελευτηκότας τοὺς ἀθανάτους κρεῖττον εἶναι -γενέ-

σθαι γενέσθαι -ενν τούτους από το τούτοις

2 Oι μετοχές ἀναμείναντες και ἐκλεξάμενοι συνδέονται παρατακτικά με τον αντιθετικό σύνδεσμο ἀλλά

3 τούτους αντικείμενο στο ρ ἡγεῖσθαι το ρ συντάσσεται με αιτιατική

Γ Λεξιλογικάndash ετυμολογικά1 ἡγεῖσθαιgt ηγέτης καθηγητής Παρουσιάστηκαν και υπέγραψαν πρακτικό παρουσίασης όλοι οι

μόνιμοι καθηγητές του σχολείου ἐκλεξάμενοι gtεκλογή εκλέκτορες Οι εκλογές είναι το θε-μέλιο της Δημοκρατίας

2 πενθοῦνται gt πένθος πένθιμος Την ώρα της περιφοράς του νεκρού παιζόταν το πένθιμο εμβα-τήριο τίθενται gt θέμα έκθεση Θα επισκεφθούμε μια έκθεση ζωγραφικής

3 γενέσθαι gt όντως γεγονός Μας πρόλαβαν τα γεγονότα γιατί όντως φτάσαμε πολύ αργά κα-τέλιπον gt διάλειμμα εγκατάλειψη Η εγκατάλειψή της από τον άντρα της αντί να την καταβά-

C Y M B

C Y M B

9

10

λει την ώθησε στη δημιουργικότητα

4 ἐργάζομαι gt ἐργασία ἐργάτης ὁράω-ῶ gt ὅρασις ὅραμα ἀμείβω gt ἀμοιβήἀμοιβός φυλάτ-τω gt φυλακή

Δ Περιεχομένου1 Η επανάληψη του επιθέτου laquoἀθάνατοςraquo σε συνδυασμό με τον υπερθετικό βαθμό των επιθέτων

με τα οποία χαρακτηρίζονται οι πεσόντες δίνει στο λόγο του ρήτορα ένα τόνο μεγαλοπρέπειας ανάλογης με το μέγεθος της θυσίας Μέσα σε αυτή την επίσημη ατμόσφαιρα η επανάληψη της λέξης laquoἀθάνατοςraquo επικυρώνει την αθανασία τους και την αιώνια μνήμη νικώντας τα συναισθή-ματα πόνου και οδύνης των συγγενών τους

2 Για το ρήτορα τα στοιχεία που ορίζουν τον πεσόντα υπέρ της πατρίδος ως τον ευτυχέστερο άν-θρωπο είναι α) το προσόν του ήρωα να είναι άνθρωπος με ιδανικά (ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλί-στων) και να αγωνίζεται γιrsquo αυτά (κινδυνεύσαντες) β) η ψυχονοητική δύναμή του να ορίζει τη μορφή και το περιεχόμενο του θανάτου του άρα να ορίζει το νόημα της ζωής του (ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον) γ) η επίγνωσή του ότι η πράξη του όχι μόνο θα ωφελήσει την κοινωνία αλλά και θα αναγνωριστεί ζηλευτά (ζηλωταὶ ὑπό πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί) δ) η κατάκτηση της αθανα-σίας με την αναγνώριση της μεγίστης σπουδαιότητας της πράξης του και ε) η δυνατότητα του ήρωα να υπερβεί τη βιολογικότητά του (θνητῶν σωμάτων) να πάει αντίθετα στο ένστικτο της σωτηρίας και επιβίωσης με τη δύναμη της θέλησης και του νου περνώντας έτσι στη σφαίρα του θεϊκού (ἀθάνατον μνήμην κατέλιπον)

C Y M B

C Y M B

10

11

3hΕνότηταΗ κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία(σχ βιβλ σελ22--29)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) και β)1

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτικήτιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμῷτε τιμῷεν ὁρῷς

τιμᾶτε τιμώντων ὅρα

ευκτική ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν

Θετικός 2 πολλά κτήματα ταχέως και ταχύ συγκριτικός πλείονα και πλείω κτήματα θᾶττον υπερθετικός πλεῖστα κτήματα τάχιστα

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια κάτι από αυτά που επιθυμεί ο τύραννος πραγματοποιείται γρηγορότερα από ότι 1 για έναν απλό πολίτη

χῶραι πλείονες και πλείους χωρῶν πλειόνων χώραις πλείοσι χώρας πλείονας και πλείους 2 χῶραι πλείονες και πλείους

οἰκίας3 αντικ στο ρ ἐπιθυμεῖ τῷ ἀριθμῷ επιρρηματική δοτική της αναφοράς

ἕτερος gt 4 ἑτερότης πόλιςgt πολίτης

C Y M B

C Y M B

11

12

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια αποκτά ο τύραννος κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη Για-1 τί ο απλός πολίτης σπίτι ή χωράφι ή οικιακό δούλο επιθυμεί ο τύραννος όμως ή πόλεις ή μεγά-λη έκταση ή λιμάνια ή ισχυρές ακροπόλεις Και θα συναντήσεις φτωχούς όχι τόσο λίγους από τους απλούς πολίτες όσο πολλούς από τους τυράννους Γιατί ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα κρί-νονται με βάση τον αριθμό αλλά με βάση τη χρησιμότητα

2 παρατατικός μέλλονταςἠνίων ἠνίας ἠνία ἠνιῶμεν ἠνιᾶτε ἠνίων

ἀνιάσω ἀνιάσεις ἀνιάσει ἀνιάσομεν ἀνιάσετε ἀνιάσουσι

πλείω3 gt πολλά κρείττονεςgt ἀγαθοί ἥττους gt μικρούς

ἑτέρων4 = επιθ π στο τυράννων ἀνταγωνιστάς = κτγρμν στο τούτους ὧν = αντικ στο ρ ἐπι-θυμεῖ λιμένων = αντικ στο ρ επιθυμεῖ ἱκανά = αντικ στη μτχ τὰ ὑπερβάλλοντα

Διὰ5 τοῦτο = επιρρ εμπρ π της αιτίας οὕτως = επιρρ π του τρόπου ἔχων = κτγρμκ μτχ στο ρ φαίνηται θᾶττον = επιρρ π του τρόπου τῶν τυράννων=γεν διαιρ στο πολλούς

εὐγενής6 gt εὐγένεια ἱκανός gt ἱκανότης ἀναγκαῖος gt ἀναγκαιότης βαρύςgt βάρος βαρύτης

ἡγεῖται7 gt ηγέτης καθηγητής γίγνεται gt γόνος γονιός ἐπιθυμεῖ gt επιθυμία προθυμία τὰ ὑπερβάλλοντα gt υπερβολή προσβολή

Σύμφωνα με το κείμενο εκείνο που ορίζει την ευτυχία του τυράννου είναι το κατά πόσο πλεο-8 νεκτεί σε αγαθά (εξουσία οικονομική δύναμη τόπος κυριαρχίας πολεμική ετοιμότητα) σε σύ-γκριση με τους άλλους τυράννους

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής 1

φαινοίμην φαίνοιο φαίνοιτο φαινοίμεθα φαίνοισθε φαίνοιντο

κρινοίμην κρίνοιο κρίνοιτο κρινοίμεθα κρίνοισθε κρίνοιντο

C Y M B

C Y M B

12

13

ὁ ἔχων- ἡ ἔχουσα ndash τὸ ἔχον και τοῦ ἔχοντος-τῆς ἐχούσης-τοῦ ἒχοντος2 3

πλάγιες πτώσεις ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμόςγενική ἰδιώτου χρήσεως ἰδιωτῶν χρήσεωνδοτική ἰδιώτῃ χρήσει ἰδιώταις χρήσεσιαιτιατική ἰδιώτην χρῆσιν ἰδιώτας χρήσεις

Β Συντακτικού 1 πλείω = επιθ π στη λ κτήματα ἔχων = συν επιρρ αιτιολ μτχ τῶν ἰδιωτῶν = γεν συγκρ κτήματα = αντικ στη μτχ ἔχων τὰ πολλὰ = υποκ στο ρ κρίνεται = ρ αττική σύνταξη

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάα)1 ἔχων gt κατέχω κατοχή ὄψει (ὁράω-ῶ)gt κάτοψη όραση β) Στην Κατοχή ο κόσμος πέθαινε από την πείνα Η όραση είναι μία από τις αισθήσεις

Δ Περιεχομένου 1 Η απαξίωση των πολιτών από τον τύραννο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τύραννος δε σέβεται την

κοινωνία που κυβερνά τη θεωρεί άνευ αξίας και έτσι στην πραγματικότητα αυτοανακηρύσσεται άρχοντας αναξίων Ο σεβασμός του τυράννου προς τους άλλους έστω και ανταγωνιστές τυράν-νους φανερώνει την ακόρεστη δίψα του για δύναμη και προβολή ματαιοδοξία που δεν ικανοποι-είται ποτέ

C Y M B

C Y M B

13

14

4hΕνότηταΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης(σχ βιβλ σελ30-37)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

ΕνεστώταςΟριστική Ευκτική

οἰκῶ ποιῶ οἰκεῖς ποιεῖς οἰκεῖ ποιεῖ οἰκοῦμεν ποιοῦμεν οἰκεῖτε ποιεῖτε οἰκοῦσι ποιοῦσι

οἰκοῖμι ποιοῖμι οἰκοῖς ποιοῖς οἰκοῖ ποιοῖ οἰκοῖμεν ποιοῖμεν οἰκοῖτε ποιοῖτε οἰκοῖεν ποιοῖεν

εὐδοκιμεῖν ποιεῖν2 εὐδοκιμοῦν ποιοῦν

ἀσφαλέστερον ἀσφαλέστατα3

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

Ενεστώτας Υποτακτικήεὐδοκιμῶ εὐδοκιμῇς εὐδοκιμῇ εὐδοκιμῶμεν εὐδοκιμῆτε εὐδοκιμῶσι

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

C Y M B

C Y M B

14

15

2

Παρατατικός

ᾤκουν ἐπεχείρουνᾤκεις ἐπεχείρειςᾤκει ἐπεχείρειᾠκοῦμεν ἐπεχειροῦμενᾠκεῖτε ἐπεχειρεῖτεᾤκουν ἐπεχείρουν

πένητας πενεστάτους3

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν hellip ἀλλὰ πεπεισμένους

Ζητήματα

Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας αφού απαλλαγούμε 1 από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι χω-ρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχο-λούμενοι τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει

ἡγῶμαι ἡγῇ ἡγῆται ἡγώμεθα ἡγῆσθε ἡγῶνται2

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι (ν)3

ἐγώ=υποκ στο ρ ἡγοῦμαι=ρ τὴν πόλιν= υποκ στο απαρ (ετεροπροσωπία) εὐδαιμονήσειν= 4 ειδ απαρ αντικ στο ρ

συνημμένη επιρρ χρον μτχ5

οἰκέω ndashῶ gtοἰκητός λέγω gtλεκτέος ποιέω-ῶ gt ποιητέος μένωgt μενετός6

απαλλαγή συναλλαγή γεωργία γεωργικός7

Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι α) η ανασφαλής ζωή β) η στέρηση του πλού-8 του γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες

Άλλαζητήματα

Γραμματικής ἐγώ ἐμοῦ -μου ἐμοί ndashμοιἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς1 ἥ ἧς ᾗἥν αἵ ὧν αἷς ἅς

λαμβάνουσα λαμβανούσης λαμβανούσῃ λαμβάνουσαν λαμβάνουσα λαμβάνουσαι λαμβα-2 νουσῶν λαμβανούσαις λαμβανούσας λαμβάνουσαι

ποιέω -ῶ ἐποίουν ποιήσω ἐποίησα πεποίηκα ἐπεποιήκειν3

θετ τὸ μέγα συγκρ τὸ μεῖζον υπερθ τὸ μέγιστον4

ἀναγκάζω ἠνάγκαζον ἀναγκάσω ἠνάγκασα ἠνάγκακα ἠναγκάκειν5

C Y M B

C Y M B

15

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

8

θετικός ἀξίους συγκριτικός ἀξιωτέρους υπερθετικός ἀξιωτάτους5 φύσιν6 - φύσειςδημοσίᾳ7 επιρρηματική δοτική φανερώνει τρόποοἵτινες8 υποκείμενο στα ρ ἔτυχον κατέλιπον

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Και γιrsquo αυτό βέβαια αγέραστη η μνήμη τους (θα μείνει) και αξιοζήλευτες (θα είναι) από όλους τους 1 ανθρώπους οι εκδηλώσεις εκτίμησης Αυτοί (οι πεσόντες) πενθούνται βέβαια εξαιτίας της φύσης γιατί είναι θνητοί όμως εξυμνούνται εξαιτίας της αρετής γιατί έγιναν αθάνατοι Και γιrsquo αυτό κη-δεύονται με δημόσια δαπάνη κι αγώνες θεσπίζονται στο όνομά τους δύναμης σώματος σοφίας και πλούτου γιατί σrsquo αυτούς που σκοτώθηκαν στον πόλεμο αξίζουν ίδιες τιμές με τους αθάνατους

κινδυνεύσαντες2 να γίνει χρονική αντικατάσταση

ενεστώτας μέλλοντας αόριστος παρακείμενοςκινδυνεύοντες κινδυνεύσοντες κινδυνεύσαντες κεκινδυνευκότες

3 συγκριτικός γεν καλλίονος θανάτου δοτ καλλίονι θανάτῳ αιτ καλλίονα amp καλλίω θάνατον

κινδυνεύσαντες4 συνημμένηεπιρρηματική χρονική μετοχή

οὕτω επιρρ 5 προσδ του τρόπου στο ρ ἐτελεύτησαν διὰ τὴν φύσιν εμπρεπιρρ προσδ της αι-τίας δημοσίᾳ επιρρ προσδ του τρόπου δοτικοφανές επίρρρημα

ἀναμένω6 gt αναμονή κινδυνεύωgt κίνδυνος ἐπιτρέπωgt επιτροπή ἐκλέγωgt εκλογή

ευδαιμονία gt 7 εὐδαιμονεστάτους θέση gt τίθενται εκτίμηση gt τιμᾶσθαι εγκατάλειψηgt κατέλιπον

Στο κείμενο ο Λυσίας με τη φράση laquoκρεῖττον εἶναι γενέσθαιraquo υποστηρίζει ότι από τους ανθρώ-8 πους αυτοί που άξιζε να γεννηθούν και να ζήσουν είναι όλοι όσοι τώρα κηδεύονται ως ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα Είναι σαν να λέει ότι αξίζουν να ζουν όσοι ξέρουν να πεθαίνουν Και αιτιολογεί τη σκέψη του αναφερόμενος στη φυσική αντινομία που χαρακτηρί-ζει τη ζωή του ανθρώπου να είναι ένα πλάσμα υλικό φθαρτό και θνητό και παρόλα αυτά με τις αποφάσεις τα έργα του και το νοηματοδοτημένο θάνατο να ξεπερνά την υλικότητά του ώστε να παραμένει στο ιδεατό πλέον επίπεδο αθάνατος

C Y M B

C Y M B

8

9

ΆλλαΖητήματα

Α Γραμματικής

α)1 αόριστος

υποτακτική ευκτική

κινδυνεύσω κινδυνεύσῃς κινδυνεύσῃ κινδυνεύσωμεν κινδυνεύσητε κινδυνεύσωσι

κινδυνεύσαιμι κινδυνεύσαις κινδυνεύσαι κινδυνεύσαιμεν κινδυνεύσαιτε κινδυνεύσαιεν

β) μεγίστων θετ =μεγάλων συγκρ=μειζόνων ἐκλεξάμενοι συγκρ μᾶλλον ἐκλεξάμενοι υπερθ=μάλιστα ἐκλεξάμενοι

α) 2 κινδυνεύσαντες ndashκινδυνεύσας ἐπιτρέψαντες - ἐπιτρέψας ἐκλεξάμενοι-ἐκλέξας β) μᾶλλον κινδυνεύσαντες μάλιστα κινδυνεύσαντες μᾶλλον ἐπιτρέψαντες μάλιστα ἐπιτρέψαντες μᾶλλον ἐκλεξάμενοι μάλιστα ἐκλεξάμενοι

3 επίθετο υπερθετικόςἀθάνατοι -ἀξίους ἀξιωτάτουςκρεῖττον κράτισταθνητῶν -

α) αἱ εὐδαίμονες τῶν εὐδαιμόνων ταῖς εὐδαίμοσι τὰς εὐδαίμονας ὦ εὐδαίμονες β) εὐδαιμό-4 νως εὐδαιμονέστερον εὐδαιμονέστατα

Β Συντακτικού1 ἡγεῖσθαι - τούτους τιμᾶσθαι -τοὺς τετελευτηκότας τοὺς ἀθανάτους κρεῖττον εἶναι -γενέ-

σθαι γενέσθαι -ενν τούτους από το τούτοις

2 Oι μετοχές ἀναμείναντες και ἐκλεξάμενοι συνδέονται παρατακτικά με τον αντιθετικό σύνδεσμο ἀλλά

3 τούτους αντικείμενο στο ρ ἡγεῖσθαι το ρ συντάσσεται με αιτιατική

Γ Λεξιλογικάndash ετυμολογικά1 ἡγεῖσθαιgt ηγέτης καθηγητής Παρουσιάστηκαν και υπέγραψαν πρακτικό παρουσίασης όλοι οι

μόνιμοι καθηγητές του σχολείου ἐκλεξάμενοι gtεκλογή εκλέκτορες Οι εκλογές είναι το θε-μέλιο της Δημοκρατίας

2 πενθοῦνται gt πένθος πένθιμος Την ώρα της περιφοράς του νεκρού παιζόταν το πένθιμο εμβα-τήριο τίθενται gt θέμα έκθεση Θα επισκεφθούμε μια έκθεση ζωγραφικής

3 γενέσθαι gt όντως γεγονός Μας πρόλαβαν τα γεγονότα γιατί όντως φτάσαμε πολύ αργά κα-τέλιπον gt διάλειμμα εγκατάλειψη Η εγκατάλειψή της από τον άντρα της αντί να την καταβά-

C Y M B

C Y M B

9

10

λει την ώθησε στη δημιουργικότητα

4 ἐργάζομαι gt ἐργασία ἐργάτης ὁράω-ῶ gt ὅρασις ὅραμα ἀμείβω gt ἀμοιβήἀμοιβός φυλάτ-τω gt φυλακή

Δ Περιεχομένου1 Η επανάληψη του επιθέτου laquoἀθάνατοςraquo σε συνδυασμό με τον υπερθετικό βαθμό των επιθέτων

με τα οποία χαρακτηρίζονται οι πεσόντες δίνει στο λόγο του ρήτορα ένα τόνο μεγαλοπρέπειας ανάλογης με το μέγεθος της θυσίας Μέσα σε αυτή την επίσημη ατμόσφαιρα η επανάληψη της λέξης laquoἀθάνατοςraquo επικυρώνει την αθανασία τους και την αιώνια μνήμη νικώντας τα συναισθή-ματα πόνου και οδύνης των συγγενών τους

2 Για το ρήτορα τα στοιχεία που ορίζουν τον πεσόντα υπέρ της πατρίδος ως τον ευτυχέστερο άν-θρωπο είναι α) το προσόν του ήρωα να είναι άνθρωπος με ιδανικά (ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλί-στων) και να αγωνίζεται γιrsquo αυτά (κινδυνεύσαντες) β) η ψυχονοητική δύναμή του να ορίζει τη μορφή και το περιεχόμενο του θανάτου του άρα να ορίζει το νόημα της ζωής του (ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον) γ) η επίγνωσή του ότι η πράξη του όχι μόνο θα ωφελήσει την κοινωνία αλλά και θα αναγνωριστεί ζηλευτά (ζηλωταὶ ὑπό πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί) δ) η κατάκτηση της αθανα-σίας με την αναγνώριση της μεγίστης σπουδαιότητας της πράξης του και ε) η δυνατότητα του ήρωα να υπερβεί τη βιολογικότητά του (θνητῶν σωμάτων) να πάει αντίθετα στο ένστικτο της σωτηρίας και επιβίωσης με τη δύναμη της θέλησης και του νου περνώντας έτσι στη σφαίρα του θεϊκού (ἀθάνατον μνήμην κατέλιπον)

C Y M B

C Y M B

10

11

3hΕνότηταΗ κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία(σχ βιβλ σελ22--29)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) και β)1

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτικήτιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμῷτε τιμῷεν ὁρῷς

τιμᾶτε τιμώντων ὅρα

ευκτική ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν

Θετικός 2 πολλά κτήματα ταχέως και ταχύ συγκριτικός πλείονα και πλείω κτήματα θᾶττον υπερθετικός πλεῖστα κτήματα τάχιστα

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια κάτι από αυτά που επιθυμεί ο τύραννος πραγματοποιείται γρηγορότερα από ότι 1 για έναν απλό πολίτη

χῶραι πλείονες και πλείους χωρῶν πλειόνων χώραις πλείοσι χώρας πλείονας και πλείους 2 χῶραι πλείονες και πλείους

οἰκίας3 αντικ στο ρ ἐπιθυμεῖ τῷ ἀριθμῷ επιρρηματική δοτική της αναφοράς

ἕτερος gt 4 ἑτερότης πόλιςgt πολίτης

C Y M B

C Y M B

11

12

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια αποκτά ο τύραννος κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη Για-1 τί ο απλός πολίτης σπίτι ή χωράφι ή οικιακό δούλο επιθυμεί ο τύραννος όμως ή πόλεις ή μεγά-λη έκταση ή λιμάνια ή ισχυρές ακροπόλεις Και θα συναντήσεις φτωχούς όχι τόσο λίγους από τους απλούς πολίτες όσο πολλούς από τους τυράννους Γιατί ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα κρί-νονται με βάση τον αριθμό αλλά με βάση τη χρησιμότητα

2 παρατατικός μέλλονταςἠνίων ἠνίας ἠνία ἠνιῶμεν ἠνιᾶτε ἠνίων

ἀνιάσω ἀνιάσεις ἀνιάσει ἀνιάσομεν ἀνιάσετε ἀνιάσουσι

πλείω3 gt πολλά κρείττονεςgt ἀγαθοί ἥττους gt μικρούς

ἑτέρων4 = επιθ π στο τυράννων ἀνταγωνιστάς = κτγρμν στο τούτους ὧν = αντικ στο ρ ἐπι-θυμεῖ λιμένων = αντικ στο ρ επιθυμεῖ ἱκανά = αντικ στη μτχ τὰ ὑπερβάλλοντα

Διὰ5 τοῦτο = επιρρ εμπρ π της αιτίας οὕτως = επιρρ π του τρόπου ἔχων = κτγρμκ μτχ στο ρ φαίνηται θᾶττον = επιρρ π του τρόπου τῶν τυράννων=γεν διαιρ στο πολλούς

εὐγενής6 gt εὐγένεια ἱκανός gt ἱκανότης ἀναγκαῖος gt ἀναγκαιότης βαρύςgt βάρος βαρύτης

ἡγεῖται7 gt ηγέτης καθηγητής γίγνεται gt γόνος γονιός ἐπιθυμεῖ gt επιθυμία προθυμία τὰ ὑπερβάλλοντα gt υπερβολή προσβολή

Σύμφωνα με το κείμενο εκείνο που ορίζει την ευτυχία του τυράννου είναι το κατά πόσο πλεο-8 νεκτεί σε αγαθά (εξουσία οικονομική δύναμη τόπος κυριαρχίας πολεμική ετοιμότητα) σε σύ-γκριση με τους άλλους τυράννους

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής 1

φαινοίμην φαίνοιο φαίνοιτο φαινοίμεθα φαίνοισθε φαίνοιντο

κρινοίμην κρίνοιο κρίνοιτο κρινοίμεθα κρίνοισθε κρίνοιντο

C Y M B

C Y M B

12

13

ὁ ἔχων- ἡ ἔχουσα ndash τὸ ἔχον και τοῦ ἔχοντος-τῆς ἐχούσης-τοῦ ἒχοντος2 3

πλάγιες πτώσεις ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμόςγενική ἰδιώτου χρήσεως ἰδιωτῶν χρήσεωνδοτική ἰδιώτῃ χρήσει ἰδιώταις χρήσεσιαιτιατική ἰδιώτην χρῆσιν ἰδιώτας χρήσεις

Β Συντακτικού 1 πλείω = επιθ π στη λ κτήματα ἔχων = συν επιρρ αιτιολ μτχ τῶν ἰδιωτῶν = γεν συγκρ κτήματα = αντικ στη μτχ ἔχων τὰ πολλὰ = υποκ στο ρ κρίνεται = ρ αττική σύνταξη

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάα)1 ἔχων gt κατέχω κατοχή ὄψει (ὁράω-ῶ)gt κάτοψη όραση β) Στην Κατοχή ο κόσμος πέθαινε από την πείνα Η όραση είναι μία από τις αισθήσεις

Δ Περιεχομένου 1 Η απαξίωση των πολιτών από τον τύραννο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τύραννος δε σέβεται την

κοινωνία που κυβερνά τη θεωρεί άνευ αξίας και έτσι στην πραγματικότητα αυτοανακηρύσσεται άρχοντας αναξίων Ο σεβασμός του τυράννου προς τους άλλους έστω και ανταγωνιστές τυράν-νους φανερώνει την ακόρεστη δίψα του για δύναμη και προβολή ματαιοδοξία που δεν ικανοποι-είται ποτέ

C Y M B

C Y M B

13

14

4hΕνότηταΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης(σχ βιβλ σελ30-37)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

ΕνεστώταςΟριστική Ευκτική

οἰκῶ ποιῶ οἰκεῖς ποιεῖς οἰκεῖ ποιεῖ οἰκοῦμεν ποιοῦμεν οἰκεῖτε ποιεῖτε οἰκοῦσι ποιοῦσι

οἰκοῖμι ποιοῖμι οἰκοῖς ποιοῖς οἰκοῖ ποιοῖ οἰκοῖμεν ποιοῖμεν οἰκοῖτε ποιοῖτε οἰκοῖεν ποιοῖεν

εὐδοκιμεῖν ποιεῖν2 εὐδοκιμοῦν ποιοῦν

ἀσφαλέστερον ἀσφαλέστατα3

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

Ενεστώτας Υποτακτικήεὐδοκιμῶ εὐδοκιμῇς εὐδοκιμῇ εὐδοκιμῶμεν εὐδοκιμῆτε εὐδοκιμῶσι

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

C Y M B

C Y M B

14

15

2

Παρατατικός

ᾤκουν ἐπεχείρουνᾤκεις ἐπεχείρειςᾤκει ἐπεχείρειᾠκοῦμεν ἐπεχειροῦμενᾠκεῖτε ἐπεχειρεῖτεᾤκουν ἐπεχείρουν

πένητας πενεστάτους3

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν hellip ἀλλὰ πεπεισμένους

Ζητήματα

Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας αφού απαλλαγούμε 1 από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι χω-ρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχο-λούμενοι τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει

ἡγῶμαι ἡγῇ ἡγῆται ἡγώμεθα ἡγῆσθε ἡγῶνται2

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι (ν)3

ἐγώ=υποκ στο ρ ἡγοῦμαι=ρ τὴν πόλιν= υποκ στο απαρ (ετεροπροσωπία) εὐδαιμονήσειν= 4 ειδ απαρ αντικ στο ρ

συνημμένη επιρρ χρον μτχ5

οἰκέω ndashῶ gtοἰκητός λέγω gtλεκτέος ποιέω-ῶ gt ποιητέος μένωgt μενετός6

απαλλαγή συναλλαγή γεωργία γεωργικός7

Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι α) η ανασφαλής ζωή β) η στέρηση του πλού-8 του γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες

Άλλαζητήματα

Γραμματικής ἐγώ ἐμοῦ -μου ἐμοί ndashμοιἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς1 ἥ ἧς ᾗἥν αἵ ὧν αἷς ἅς

λαμβάνουσα λαμβανούσης λαμβανούσῃ λαμβάνουσαν λαμβάνουσα λαμβάνουσαι λαμβα-2 νουσῶν λαμβανούσαις λαμβανούσας λαμβάνουσαι

ποιέω -ῶ ἐποίουν ποιήσω ἐποίησα πεποίηκα ἐπεποιήκειν3

θετ τὸ μέγα συγκρ τὸ μεῖζον υπερθ τὸ μέγιστον4

ἀναγκάζω ἠνάγκαζον ἀναγκάσω ἠνάγκασα ἠνάγκακα ἠναγκάκειν5

C Y M B

C Y M B

15

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

9

ΆλλαΖητήματα

Α Γραμματικής

α)1 αόριστος

υποτακτική ευκτική

κινδυνεύσω κινδυνεύσῃς κινδυνεύσῃ κινδυνεύσωμεν κινδυνεύσητε κινδυνεύσωσι

κινδυνεύσαιμι κινδυνεύσαις κινδυνεύσαι κινδυνεύσαιμεν κινδυνεύσαιτε κινδυνεύσαιεν

β) μεγίστων θετ =μεγάλων συγκρ=μειζόνων ἐκλεξάμενοι συγκρ μᾶλλον ἐκλεξάμενοι υπερθ=μάλιστα ἐκλεξάμενοι

α) 2 κινδυνεύσαντες ndashκινδυνεύσας ἐπιτρέψαντες - ἐπιτρέψας ἐκλεξάμενοι-ἐκλέξας β) μᾶλλον κινδυνεύσαντες μάλιστα κινδυνεύσαντες μᾶλλον ἐπιτρέψαντες μάλιστα ἐπιτρέψαντες μᾶλλον ἐκλεξάμενοι μάλιστα ἐκλεξάμενοι

3 επίθετο υπερθετικόςἀθάνατοι -ἀξίους ἀξιωτάτουςκρεῖττον κράτισταθνητῶν -

α) αἱ εὐδαίμονες τῶν εὐδαιμόνων ταῖς εὐδαίμοσι τὰς εὐδαίμονας ὦ εὐδαίμονες β) εὐδαιμό-4 νως εὐδαιμονέστερον εὐδαιμονέστατα

Β Συντακτικού1 ἡγεῖσθαι - τούτους τιμᾶσθαι -τοὺς τετελευτηκότας τοὺς ἀθανάτους κρεῖττον εἶναι -γενέ-

σθαι γενέσθαι -ενν τούτους από το τούτοις

2 Oι μετοχές ἀναμείναντες και ἐκλεξάμενοι συνδέονται παρατακτικά με τον αντιθετικό σύνδεσμο ἀλλά

3 τούτους αντικείμενο στο ρ ἡγεῖσθαι το ρ συντάσσεται με αιτιατική

Γ Λεξιλογικάndash ετυμολογικά1 ἡγεῖσθαιgt ηγέτης καθηγητής Παρουσιάστηκαν και υπέγραψαν πρακτικό παρουσίασης όλοι οι

μόνιμοι καθηγητές του σχολείου ἐκλεξάμενοι gtεκλογή εκλέκτορες Οι εκλογές είναι το θε-μέλιο της Δημοκρατίας

2 πενθοῦνται gt πένθος πένθιμος Την ώρα της περιφοράς του νεκρού παιζόταν το πένθιμο εμβα-τήριο τίθενται gt θέμα έκθεση Θα επισκεφθούμε μια έκθεση ζωγραφικής

3 γενέσθαι gt όντως γεγονός Μας πρόλαβαν τα γεγονότα γιατί όντως φτάσαμε πολύ αργά κα-τέλιπον gt διάλειμμα εγκατάλειψη Η εγκατάλειψή της από τον άντρα της αντί να την καταβά-

C Y M B

C Y M B

9

10

λει την ώθησε στη δημιουργικότητα

4 ἐργάζομαι gt ἐργασία ἐργάτης ὁράω-ῶ gt ὅρασις ὅραμα ἀμείβω gt ἀμοιβήἀμοιβός φυλάτ-τω gt φυλακή

Δ Περιεχομένου1 Η επανάληψη του επιθέτου laquoἀθάνατοςraquo σε συνδυασμό με τον υπερθετικό βαθμό των επιθέτων

με τα οποία χαρακτηρίζονται οι πεσόντες δίνει στο λόγο του ρήτορα ένα τόνο μεγαλοπρέπειας ανάλογης με το μέγεθος της θυσίας Μέσα σε αυτή την επίσημη ατμόσφαιρα η επανάληψη της λέξης laquoἀθάνατοςraquo επικυρώνει την αθανασία τους και την αιώνια μνήμη νικώντας τα συναισθή-ματα πόνου και οδύνης των συγγενών τους

2 Για το ρήτορα τα στοιχεία που ορίζουν τον πεσόντα υπέρ της πατρίδος ως τον ευτυχέστερο άν-θρωπο είναι α) το προσόν του ήρωα να είναι άνθρωπος με ιδανικά (ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλί-στων) και να αγωνίζεται γιrsquo αυτά (κινδυνεύσαντες) β) η ψυχονοητική δύναμή του να ορίζει τη μορφή και το περιεχόμενο του θανάτου του άρα να ορίζει το νόημα της ζωής του (ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον) γ) η επίγνωσή του ότι η πράξη του όχι μόνο θα ωφελήσει την κοινωνία αλλά και θα αναγνωριστεί ζηλευτά (ζηλωταὶ ὑπό πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί) δ) η κατάκτηση της αθανα-σίας με την αναγνώριση της μεγίστης σπουδαιότητας της πράξης του και ε) η δυνατότητα του ήρωα να υπερβεί τη βιολογικότητά του (θνητῶν σωμάτων) να πάει αντίθετα στο ένστικτο της σωτηρίας και επιβίωσης με τη δύναμη της θέλησης και του νου περνώντας έτσι στη σφαίρα του θεϊκού (ἀθάνατον μνήμην κατέλιπον)

C Y M B

C Y M B

10

11

3hΕνότηταΗ κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία(σχ βιβλ σελ22--29)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) και β)1

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτικήτιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμῷτε τιμῷεν ὁρῷς

τιμᾶτε τιμώντων ὅρα

ευκτική ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν

Θετικός 2 πολλά κτήματα ταχέως και ταχύ συγκριτικός πλείονα και πλείω κτήματα θᾶττον υπερθετικός πλεῖστα κτήματα τάχιστα

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια κάτι από αυτά που επιθυμεί ο τύραννος πραγματοποιείται γρηγορότερα από ότι 1 για έναν απλό πολίτη

χῶραι πλείονες και πλείους χωρῶν πλειόνων χώραις πλείοσι χώρας πλείονας και πλείους 2 χῶραι πλείονες και πλείους

οἰκίας3 αντικ στο ρ ἐπιθυμεῖ τῷ ἀριθμῷ επιρρηματική δοτική της αναφοράς

ἕτερος gt 4 ἑτερότης πόλιςgt πολίτης

C Y M B

C Y M B

11

12

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια αποκτά ο τύραννος κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη Για-1 τί ο απλός πολίτης σπίτι ή χωράφι ή οικιακό δούλο επιθυμεί ο τύραννος όμως ή πόλεις ή μεγά-λη έκταση ή λιμάνια ή ισχυρές ακροπόλεις Και θα συναντήσεις φτωχούς όχι τόσο λίγους από τους απλούς πολίτες όσο πολλούς από τους τυράννους Γιατί ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα κρί-νονται με βάση τον αριθμό αλλά με βάση τη χρησιμότητα

2 παρατατικός μέλλονταςἠνίων ἠνίας ἠνία ἠνιῶμεν ἠνιᾶτε ἠνίων

ἀνιάσω ἀνιάσεις ἀνιάσει ἀνιάσομεν ἀνιάσετε ἀνιάσουσι

πλείω3 gt πολλά κρείττονεςgt ἀγαθοί ἥττους gt μικρούς

ἑτέρων4 = επιθ π στο τυράννων ἀνταγωνιστάς = κτγρμν στο τούτους ὧν = αντικ στο ρ ἐπι-θυμεῖ λιμένων = αντικ στο ρ επιθυμεῖ ἱκανά = αντικ στη μτχ τὰ ὑπερβάλλοντα

Διὰ5 τοῦτο = επιρρ εμπρ π της αιτίας οὕτως = επιρρ π του τρόπου ἔχων = κτγρμκ μτχ στο ρ φαίνηται θᾶττον = επιρρ π του τρόπου τῶν τυράννων=γεν διαιρ στο πολλούς

εὐγενής6 gt εὐγένεια ἱκανός gt ἱκανότης ἀναγκαῖος gt ἀναγκαιότης βαρύςgt βάρος βαρύτης

ἡγεῖται7 gt ηγέτης καθηγητής γίγνεται gt γόνος γονιός ἐπιθυμεῖ gt επιθυμία προθυμία τὰ ὑπερβάλλοντα gt υπερβολή προσβολή

Σύμφωνα με το κείμενο εκείνο που ορίζει την ευτυχία του τυράννου είναι το κατά πόσο πλεο-8 νεκτεί σε αγαθά (εξουσία οικονομική δύναμη τόπος κυριαρχίας πολεμική ετοιμότητα) σε σύ-γκριση με τους άλλους τυράννους

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής 1

φαινοίμην φαίνοιο φαίνοιτο φαινοίμεθα φαίνοισθε φαίνοιντο

κρινοίμην κρίνοιο κρίνοιτο κρινοίμεθα κρίνοισθε κρίνοιντο

C Y M B

C Y M B

12

13

ὁ ἔχων- ἡ ἔχουσα ndash τὸ ἔχον και τοῦ ἔχοντος-τῆς ἐχούσης-τοῦ ἒχοντος2 3

πλάγιες πτώσεις ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμόςγενική ἰδιώτου χρήσεως ἰδιωτῶν χρήσεωνδοτική ἰδιώτῃ χρήσει ἰδιώταις χρήσεσιαιτιατική ἰδιώτην χρῆσιν ἰδιώτας χρήσεις

Β Συντακτικού 1 πλείω = επιθ π στη λ κτήματα ἔχων = συν επιρρ αιτιολ μτχ τῶν ἰδιωτῶν = γεν συγκρ κτήματα = αντικ στη μτχ ἔχων τὰ πολλὰ = υποκ στο ρ κρίνεται = ρ αττική σύνταξη

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάα)1 ἔχων gt κατέχω κατοχή ὄψει (ὁράω-ῶ)gt κάτοψη όραση β) Στην Κατοχή ο κόσμος πέθαινε από την πείνα Η όραση είναι μία από τις αισθήσεις

Δ Περιεχομένου 1 Η απαξίωση των πολιτών από τον τύραννο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τύραννος δε σέβεται την

κοινωνία που κυβερνά τη θεωρεί άνευ αξίας και έτσι στην πραγματικότητα αυτοανακηρύσσεται άρχοντας αναξίων Ο σεβασμός του τυράννου προς τους άλλους έστω και ανταγωνιστές τυράν-νους φανερώνει την ακόρεστη δίψα του για δύναμη και προβολή ματαιοδοξία που δεν ικανοποι-είται ποτέ

C Y M B

C Y M B

13

14

4hΕνότηταΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης(σχ βιβλ σελ30-37)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

ΕνεστώταςΟριστική Ευκτική

οἰκῶ ποιῶ οἰκεῖς ποιεῖς οἰκεῖ ποιεῖ οἰκοῦμεν ποιοῦμεν οἰκεῖτε ποιεῖτε οἰκοῦσι ποιοῦσι

οἰκοῖμι ποιοῖμι οἰκοῖς ποιοῖς οἰκοῖ ποιοῖ οἰκοῖμεν ποιοῖμεν οἰκοῖτε ποιοῖτε οἰκοῖεν ποιοῖεν

εὐδοκιμεῖν ποιεῖν2 εὐδοκιμοῦν ποιοῦν

ἀσφαλέστερον ἀσφαλέστατα3

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

Ενεστώτας Υποτακτικήεὐδοκιμῶ εὐδοκιμῇς εὐδοκιμῇ εὐδοκιμῶμεν εὐδοκιμῆτε εὐδοκιμῶσι

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

C Y M B

C Y M B

14

15

2

Παρατατικός

ᾤκουν ἐπεχείρουνᾤκεις ἐπεχείρειςᾤκει ἐπεχείρειᾠκοῦμεν ἐπεχειροῦμενᾠκεῖτε ἐπεχειρεῖτεᾤκουν ἐπεχείρουν

πένητας πενεστάτους3

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν hellip ἀλλὰ πεπεισμένους

Ζητήματα

Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας αφού απαλλαγούμε 1 από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι χω-ρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχο-λούμενοι τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει

ἡγῶμαι ἡγῇ ἡγῆται ἡγώμεθα ἡγῆσθε ἡγῶνται2

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι (ν)3

ἐγώ=υποκ στο ρ ἡγοῦμαι=ρ τὴν πόλιν= υποκ στο απαρ (ετεροπροσωπία) εὐδαιμονήσειν= 4 ειδ απαρ αντικ στο ρ

συνημμένη επιρρ χρον μτχ5

οἰκέω ndashῶ gtοἰκητός λέγω gtλεκτέος ποιέω-ῶ gt ποιητέος μένωgt μενετός6

απαλλαγή συναλλαγή γεωργία γεωργικός7

Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι α) η ανασφαλής ζωή β) η στέρηση του πλού-8 του γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες

Άλλαζητήματα

Γραμματικής ἐγώ ἐμοῦ -μου ἐμοί ndashμοιἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς1 ἥ ἧς ᾗἥν αἵ ὧν αἷς ἅς

λαμβάνουσα λαμβανούσης λαμβανούσῃ λαμβάνουσαν λαμβάνουσα λαμβάνουσαι λαμβα-2 νουσῶν λαμβανούσαις λαμβανούσας λαμβάνουσαι

ποιέω -ῶ ἐποίουν ποιήσω ἐποίησα πεποίηκα ἐπεποιήκειν3

θετ τὸ μέγα συγκρ τὸ μεῖζον υπερθ τὸ μέγιστον4

ἀναγκάζω ἠνάγκαζον ἀναγκάσω ἠνάγκασα ἠνάγκακα ἠναγκάκειν5

C Y M B

C Y M B

15

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

10

λει την ώθησε στη δημιουργικότητα

4 ἐργάζομαι gt ἐργασία ἐργάτης ὁράω-ῶ gt ὅρασις ὅραμα ἀμείβω gt ἀμοιβήἀμοιβός φυλάτ-τω gt φυλακή

Δ Περιεχομένου1 Η επανάληψη του επιθέτου laquoἀθάνατοςraquo σε συνδυασμό με τον υπερθετικό βαθμό των επιθέτων

με τα οποία χαρακτηρίζονται οι πεσόντες δίνει στο λόγο του ρήτορα ένα τόνο μεγαλοπρέπειας ανάλογης με το μέγεθος της θυσίας Μέσα σε αυτή την επίσημη ατμόσφαιρα η επανάληψη της λέξης laquoἀθάνατοςraquo επικυρώνει την αθανασία τους και την αιώνια μνήμη νικώντας τα συναισθή-ματα πόνου και οδύνης των συγγενών τους

2 Για το ρήτορα τα στοιχεία που ορίζουν τον πεσόντα υπέρ της πατρίδος ως τον ευτυχέστερο άν-θρωπο είναι α) το προσόν του ήρωα να είναι άνθρωπος με ιδανικά (ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλί-στων) και να αγωνίζεται γιrsquo αυτά (κινδυνεύσαντες) β) η ψυχονοητική δύναμή του να ορίζει τη μορφή και το περιεχόμενο του θανάτου του άρα να ορίζει το νόημα της ζωής του (ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον) γ) η επίγνωσή του ότι η πράξη του όχι μόνο θα ωφελήσει την κοινωνία αλλά και θα αναγνωριστεί ζηλευτά (ζηλωταὶ ὑπό πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί) δ) η κατάκτηση της αθανα-σίας με την αναγνώριση της μεγίστης σπουδαιότητας της πράξης του και ε) η δυνατότητα του ήρωα να υπερβεί τη βιολογικότητά του (θνητῶν σωμάτων) να πάει αντίθετα στο ένστικτο της σωτηρίας και επιβίωσης με τη δύναμη της θέλησης και του νου περνώντας έτσι στη σφαίρα του θεϊκού (ἀθάνατον μνήμην κατέλιπον)

C Y M B

C Y M B

10

11

3hΕνότηταΗ κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία(σχ βιβλ σελ22--29)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) και β)1

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτικήτιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμῷτε τιμῷεν ὁρῷς

τιμᾶτε τιμώντων ὅρα

ευκτική ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν

Θετικός 2 πολλά κτήματα ταχέως και ταχύ συγκριτικός πλείονα και πλείω κτήματα θᾶττον υπερθετικός πλεῖστα κτήματα τάχιστα

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια κάτι από αυτά που επιθυμεί ο τύραννος πραγματοποιείται γρηγορότερα από ότι 1 για έναν απλό πολίτη

χῶραι πλείονες και πλείους χωρῶν πλειόνων χώραις πλείοσι χώρας πλείονας και πλείους 2 χῶραι πλείονες και πλείους

οἰκίας3 αντικ στο ρ ἐπιθυμεῖ τῷ ἀριθμῷ επιρρηματική δοτική της αναφοράς

ἕτερος gt 4 ἑτερότης πόλιςgt πολίτης

C Y M B

C Y M B

11

12

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια αποκτά ο τύραννος κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη Για-1 τί ο απλός πολίτης σπίτι ή χωράφι ή οικιακό δούλο επιθυμεί ο τύραννος όμως ή πόλεις ή μεγά-λη έκταση ή λιμάνια ή ισχυρές ακροπόλεις Και θα συναντήσεις φτωχούς όχι τόσο λίγους από τους απλούς πολίτες όσο πολλούς από τους τυράννους Γιατί ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα κρί-νονται με βάση τον αριθμό αλλά με βάση τη χρησιμότητα

2 παρατατικός μέλλονταςἠνίων ἠνίας ἠνία ἠνιῶμεν ἠνιᾶτε ἠνίων

ἀνιάσω ἀνιάσεις ἀνιάσει ἀνιάσομεν ἀνιάσετε ἀνιάσουσι

πλείω3 gt πολλά κρείττονεςgt ἀγαθοί ἥττους gt μικρούς

ἑτέρων4 = επιθ π στο τυράννων ἀνταγωνιστάς = κτγρμν στο τούτους ὧν = αντικ στο ρ ἐπι-θυμεῖ λιμένων = αντικ στο ρ επιθυμεῖ ἱκανά = αντικ στη μτχ τὰ ὑπερβάλλοντα

Διὰ5 τοῦτο = επιρρ εμπρ π της αιτίας οὕτως = επιρρ π του τρόπου ἔχων = κτγρμκ μτχ στο ρ φαίνηται θᾶττον = επιρρ π του τρόπου τῶν τυράννων=γεν διαιρ στο πολλούς

εὐγενής6 gt εὐγένεια ἱκανός gt ἱκανότης ἀναγκαῖος gt ἀναγκαιότης βαρύςgt βάρος βαρύτης

ἡγεῖται7 gt ηγέτης καθηγητής γίγνεται gt γόνος γονιός ἐπιθυμεῖ gt επιθυμία προθυμία τὰ ὑπερβάλλοντα gt υπερβολή προσβολή

Σύμφωνα με το κείμενο εκείνο που ορίζει την ευτυχία του τυράννου είναι το κατά πόσο πλεο-8 νεκτεί σε αγαθά (εξουσία οικονομική δύναμη τόπος κυριαρχίας πολεμική ετοιμότητα) σε σύ-γκριση με τους άλλους τυράννους

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής 1

φαινοίμην φαίνοιο φαίνοιτο φαινοίμεθα φαίνοισθε φαίνοιντο

κρινοίμην κρίνοιο κρίνοιτο κρινοίμεθα κρίνοισθε κρίνοιντο

C Y M B

C Y M B

12

13

ὁ ἔχων- ἡ ἔχουσα ndash τὸ ἔχον και τοῦ ἔχοντος-τῆς ἐχούσης-τοῦ ἒχοντος2 3

πλάγιες πτώσεις ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμόςγενική ἰδιώτου χρήσεως ἰδιωτῶν χρήσεωνδοτική ἰδιώτῃ χρήσει ἰδιώταις χρήσεσιαιτιατική ἰδιώτην χρῆσιν ἰδιώτας χρήσεις

Β Συντακτικού 1 πλείω = επιθ π στη λ κτήματα ἔχων = συν επιρρ αιτιολ μτχ τῶν ἰδιωτῶν = γεν συγκρ κτήματα = αντικ στη μτχ ἔχων τὰ πολλὰ = υποκ στο ρ κρίνεται = ρ αττική σύνταξη

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάα)1 ἔχων gt κατέχω κατοχή ὄψει (ὁράω-ῶ)gt κάτοψη όραση β) Στην Κατοχή ο κόσμος πέθαινε από την πείνα Η όραση είναι μία από τις αισθήσεις

Δ Περιεχομένου 1 Η απαξίωση των πολιτών από τον τύραννο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τύραννος δε σέβεται την

κοινωνία που κυβερνά τη θεωρεί άνευ αξίας και έτσι στην πραγματικότητα αυτοανακηρύσσεται άρχοντας αναξίων Ο σεβασμός του τυράννου προς τους άλλους έστω και ανταγωνιστές τυράν-νους φανερώνει την ακόρεστη δίψα του για δύναμη και προβολή ματαιοδοξία που δεν ικανοποι-είται ποτέ

C Y M B

C Y M B

13

14

4hΕνότηταΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης(σχ βιβλ σελ30-37)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

ΕνεστώταςΟριστική Ευκτική

οἰκῶ ποιῶ οἰκεῖς ποιεῖς οἰκεῖ ποιεῖ οἰκοῦμεν ποιοῦμεν οἰκεῖτε ποιεῖτε οἰκοῦσι ποιοῦσι

οἰκοῖμι ποιοῖμι οἰκοῖς ποιοῖς οἰκοῖ ποιοῖ οἰκοῖμεν ποιοῖμεν οἰκοῖτε ποιοῖτε οἰκοῖεν ποιοῖεν

εὐδοκιμεῖν ποιεῖν2 εὐδοκιμοῦν ποιοῦν

ἀσφαλέστερον ἀσφαλέστατα3

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

Ενεστώτας Υποτακτικήεὐδοκιμῶ εὐδοκιμῇς εὐδοκιμῇ εὐδοκιμῶμεν εὐδοκιμῆτε εὐδοκιμῶσι

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

C Y M B

C Y M B

14

15

2

Παρατατικός

ᾤκουν ἐπεχείρουνᾤκεις ἐπεχείρειςᾤκει ἐπεχείρειᾠκοῦμεν ἐπεχειροῦμενᾠκεῖτε ἐπεχειρεῖτεᾤκουν ἐπεχείρουν

πένητας πενεστάτους3

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν hellip ἀλλὰ πεπεισμένους

Ζητήματα

Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας αφού απαλλαγούμε 1 από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι χω-ρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχο-λούμενοι τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει

ἡγῶμαι ἡγῇ ἡγῆται ἡγώμεθα ἡγῆσθε ἡγῶνται2

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι (ν)3

ἐγώ=υποκ στο ρ ἡγοῦμαι=ρ τὴν πόλιν= υποκ στο απαρ (ετεροπροσωπία) εὐδαιμονήσειν= 4 ειδ απαρ αντικ στο ρ

συνημμένη επιρρ χρον μτχ5

οἰκέω ndashῶ gtοἰκητός λέγω gtλεκτέος ποιέω-ῶ gt ποιητέος μένωgt μενετός6

απαλλαγή συναλλαγή γεωργία γεωργικός7

Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι α) η ανασφαλής ζωή β) η στέρηση του πλού-8 του γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες

Άλλαζητήματα

Γραμματικής ἐγώ ἐμοῦ -μου ἐμοί ndashμοιἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς1 ἥ ἧς ᾗἥν αἵ ὧν αἷς ἅς

λαμβάνουσα λαμβανούσης λαμβανούσῃ λαμβάνουσαν λαμβάνουσα λαμβάνουσαι λαμβα-2 νουσῶν λαμβανούσαις λαμβανούσας λαμβάνουσαι

ποιέω -ῶ ἐποίουν ποιήσω ἐποίησα πεποίηκα ἐπεποιήκειν3

θετ τὸ μέγα συγκρ τὸ μεῖζον υπερθ τὸ μέγιστον4

ἀναγκάζω ἠνάγκαζον ἀναγκάσω ἠνάγκασα ἠνάγκακα ἠναγκάκειν5

C Y M B

C Y M B

15

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

11

3hΕνότηταΗ κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία(σχ βιβλ σελ22--29)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) και β)1

οριστική υποτακτική ευκτική προστακτικήτιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς

τιμῷτε τιμῷεν ὁρῷς

τιμᾶτε τιμώντων ὅρα

ευκτική ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν

Θετικός 2 πολλά κτήματα ταχέως και ταχύ συγκριτικός πλείονα και πλείω κτήματα θᾶττον υπερθετικός πλεῖστα κτήματα τάχιστα

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια κάτι από αυτά που επιθυμεί ο τύραννος πραγματοποιείται γρηγορότερα από ότι 1 για έναν απλό πολίτη

χῶραι πλείονες και πλείους χωρῶν πλειόνων χώραις πλείοσι χώρας πλείονας και πλείους 2 χῶραι πλείονες και πλείους

οἰκίας3 αντικ στο ρ ἐπιθυμεῖ τῷ ἀριθμῷ επιρρηματική δοτική της αναφοράς

ἕτερος gt 4 ἑτερότης πόλιςgt πολίτης

C Y M B

C Y M B

11

12

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια αποκτά ο τύραννος κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη Για-1 τί ο απλός πολίτης σπίτι ή χωράφι ή οικιακό δούλο επιθυμεί ο τύραννος όμως ή πόλεις ή μεγά-λη έκταση ή λιμάνια ή ισχυρές ακροπόλεις Και θα συναντήσεις φτωχούς όχι τόσο λίγους από τους απλούς πολίτες όσο πολλούς από τους τυράννους Γιατί ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα κρί-νονται με βάση τον αριθμό αλλά με βάση τη χρησιμότητα

2 παρατατικός μέλλονταςἠνίων ἠνίας ἠνία ἠνιῶμεν ἠνιᾶτε ἠνίων

ἀνιάσω ἀνιάσεις ἀνιάσει ἀνιάσομεν ἀνιάσετε ἀνιάσουσι

πλείω3 gt πολλά κρείττονεςgt ἀγαθοί ἥττους gt μικρούς

ἑτέρων4 = επιθ π στο τυράννων ἀνταγωνιστάς = κτγρμν στο τούτους ὧν = αντικ στο ρ ἐπι-θυμεῖ λιμένων = αντικ στο ρ επιθυμεῖ ἱκανά = αντικ στη μτχ τὰ ὑπερβάλλοντα

Διὰ5 τοῦτο = επιρρ εμπρ π της αιτίας οὕτως = επιρρ π του τρόπου ἔχων = κτγρμκ μτχ στο ρ φαίνηται θᾶττον = επιρρ π του τρόπου τῶν τυράννων=γεν διαιρ στο πολλούς

εὐγενής6 gt εὐγένεια ἱκανός gt ἱκανότης ἀναγκαῖος gt ἀναγκαιότης βαρύςgt βάρος βαρύτης

ἡγεῖται7 gt ηγέτης καθηγητής γίγνεται gt γόνος γονιός ἐπιθυμεῖ gt επιθυμία προθυμία τὰ ὑπερβάλλοντα gt υπερβολή προσβολή

Σύμφωνα με το κείμενο εκείνο που ορίζει την ευτυχία του τυράννου είναι το κατά πόσο πλεο-8 νεκτεί σε αγαθά (εξουσία οικονομική δύναμη τόπος κυριαρχίας πολεμική ετοιμότητα) σε σύ-γκριση με τους άλλους τυράννους

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής 1

φαινοίμην φαίνοιο φαίνοιτο φαινοίμεθα φαίνοισθε φαίνοιντο

κρινοίμην κρίνοιο κρίνοιτο κρινοίμεθα κρίνοισθε κρίνοιντο

C Y M B

C Y M B

12

13

ὁ ἔχων- ἡ ἔχουσα ndash τὸ ἔχον και τοῦ ἔχοντος-τῆς ἐχούσης-τοῦ ἒχοντος2 3

πλάγιες πτώσεις ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμόςγενική ἰδιώτου χρήσεως ἰδιωτῶν χρήσεωνδοτική ἰδιώτῃ χρήσει ἰδιώταις χρήσεσιαιτιατική ἰδιώτην χρῆσιν ἰδιώτας χρήσεις

Β Συντακτικού 1 πλείω = επιθ π στη λ κτήματα ἔχων = συν επιρρ αιτιολ μτχ τῶν ἰδιωτῶν = γεν συγκρ κτήματα = αντικ στη μτχ ἔχων τὰ πολλὰ = υποκ στο ρ κρίνεται = ρ αττική σύνταξη

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάα)1 ἔχων gt κατέχω κατοχή ὄψει (ὁράω-ῶ)gt κάτοψη όραση β) Στην Κατοχή ο κόσμος πέθαινε από την πείνα Η όραση είναι μία από τις αισθήσεις

Δ Περιεχομένου 1 Η απαξίωση των πολιτών από τον τύραννο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τύραννος δε σέβεται την

κοινωνία που κυβερνά τη θεωρεί άνευ αξίας και έτσι στην πραγματικότητα αυτοανακηρύσσεται άρχοντας αναξίων Ο σεβασμός του τυράννου προς τους άλλους έστω και ανταγωνιστές τυράν-νους φανερώνει την ακόρεστη δίψα του για δύναμη και προβολή ματαιοδοξία που δεν ικανοποι-είται ποτέ

C Y M B

C Y M B

13

14

4hΕνότηταΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης(σχ βιβλ σελ30-37)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

ΕνεστώταςΟριστική Ευκτική

οἰκῶ ποιῶ οἰκεῖς ποιεῖς οἰκεῖ ποιεῖ οἰκοῦμεν ποιοῦμεν οἰκεῖτε ποιεῖτε οἰκοῦσι ποιοῦσι

οἰκοῖμι ποιοῖμι οἰκοῖς ποιοῖς οἰκοῖ ποιοῖ οἰκοῖμεν ποιοῖμεν οἰκοῖτε ποιοῖτε οἰκοῖεν ποιοῖεν

εὐδοκιμεῖν ποιεῖν2 εὐδοκιμοῦν ποιοῦν

ἀσφαλέστερον ἀσφαλέστατα3

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

Ενεστώτας Υποτακτικήεὐδοκιμῶ εὐδοκιμῇς εὐδοκιμῇ εὐδοκιμῶμεν εὐδοκιμῆτε εὐδοκιμῶσι

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

C Y M B

C Y M B

14

15

2

Παρατατικός

ᾤκουν ἐπεχείρουνᾤκεις ἐπεχείρειςᾤκει ἐπεχείρειᾠκοῦμεν ἐπεχειροῦμενᾠκεῖτε ἐπεχειρεῖτεᾤκουν ἐπεχείρουν

πένητας πενεστάτους3

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν hellip ἀλλὰ πεπεισμένους

Ζητήματα

Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας αφού απαλλαγούμε 1 από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι χω-ρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχο-λούμενοι τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει

ἡγῶμαι ἡγῇ ἡγῆται ἡγώμεθα ἡγῆσθε ἡγῶνται2

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι (ν)3

ἐγώ=υποκ στο ρ ἡγοῦμαι=ρ τὴν πόλιν= υποκ στο απαρ (ετεροπροσωπία) εὐδαιμονήσειν= 4 ειδ απαρ αντικ στο ρ

συνημμένη επιρρ χρον μτχ5

οἰκέω ndashῶ gtοἰκητός λέγω gtλεκτέος ποιέω-ῶ gt ποιητέος μένωgt μενετός6

απαλλαγή συναλλαγή γεωργία γεωργικός7

Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι α) η ανασφαλής ζωή β) η στέρηση του πλού-8 του γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες

Άλλαζητήματα

Γραμματικής ἐγώ ἐμοῦ -μου ἐμοί ndashμοιἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς1 ἥ ἧς ᾗἥν αἵ ὧν αἷς ἅς

λαμβάνουσα λαμβανούσης λαμβανούσῃ λαμβάνουσαν λαμβάνουσα λαμβάνουσαι λαμβα-2 νουσῶν λαμβανούσαις λαμβανούσας λαμβάνουσαι

ποιέω -ῶ ἐποίουν ποιήσω ἐποίησα πεποίηκα ἐπεποιήκειν3

θετ τὸ μέγα συγκρ τὸ μεῖζον υπερθ τὸ μέγιστον4

ἀναγκάζω ἠνάγκαζον ἀναγκάσω ἠνάγκασα ἠνάγκακα ἠναγκάκειν5

C Y M B

C Y M B

15

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

12

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματαhellip δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ

Ζητήματα

Ούτε βέβαια αποκτά ο τύραννος κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη Για-1 τί ο απλός πολίτης σπίτι ή χωράφι ή οικιακό δούλο επιθυμεί ο τύραννος όμως ή πόλεις ή μεγά-λη έκταση ή λιμάνια ή ισχυρές ακροπόλεις Και θα συναντήσεις φτωχούς όχι τόσο λίγους από τους απλούς πολίτες όσο πολλούς από τους τυράννους Γιατί ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα κρί-νονται με βάση τον αριθμό αλλά με βάση τη χρησιμότητα

2 παρατατικός μέλλονταςἠνίων ἠνίας ἠνία ἠνιῶμεν ἠνιᾶτε ἠνίων

ἀνιάσω ἀνιάσεις ἀνιάσει ἀνιάσομεν ἀνιάσετε ἀνιάσουσι

πλείω3 gt πολλά κρείττονεςgt ἀγαθοί ἥττους gt μικρούς

ἑτέρων4 = επιθ π στο τυράννων ἀνταγωνιστάς = κτγρμν στο τούτους ὧν = αντικ στο ρ ἐπι-θυμεῖ λιμένων = αντικ στο ρ επιθυμεῖ ἱκανά = αντικ στη μτχ τὰ ὑπερβάλλοντα

Διὰ5 τοῦτο = επιρρ εμπρ π της αιτίας οὕτως = επιρρ π του τρόπου ἔχων = κτγρμκ μτχ στο ρ φαίνηται θᾶττον = επιρρ π του τρόπου τῶν τυράννων=γεν διαιρ στο πολλούς

εὐγενής6 gt εὐγένεια ἱκανός gt ἱκανότης ἀναγκαῖος gt ἀναγκαιότης βαρύςgt βάρος βαρύτης

ἡγεῖται7 gt ηγέτης καθηγητής γίγνεται gt γόνος γονιός ἐπιθυμεῖ gt επιθυμία προθυμία τὰ ὑπερβάλλοντα gt υπερβολή προσβολή

Σύμφωνα με το κείμενο εκείνο που ορίζει την ευτυχία του τυράννου είναι το κατά πόσο πλεο-8 νεκτεί σε αγαθά (εξουσία οικονομική δύναμη τόπος κυριαρχίας πολεμική ετοιμότητα) σε σύ-γκριση με τους άλλους τυράννους

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής 1

φαινοίμην φαίνοιο φαίνοιτο φαινοίμεθα φαίνοισθε φαίνοιντο

κρινοίμην κρίνοιο κρίνοιτο κρινοίμεθα κρίνοισθε κρίνοιντο

C Y M B

C Y M B

12

13

ὁ ἔχων- ἡ ἔχουσα ndash τὸ ἔχον και τοῦ ἔχοντος-τῆς ἐχούσης-τοῦ ἒχοντος2 3

πλάγιες πτώσεις ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμόςγενική ἰδιώτου χρήσεως ἰδιωτῶν χρήσεωνδοτική ἰδιώτῃ χρήσει ἰδιώταις χρήσεσιαιτιατική ἰδιώτην χρῆσιν ἰδιώτας χρήσεις

Β Συντακτικού 1 πλείω = επιθ π στη λ κτήματα ἔχων = συν επιρρ αιτιολ μτχ τῶν ἰδιωτῶν = γεν συγκρ κτήματα = αντικ στη μτχ ἔχων τὰ πολλὰ = υποκ στο ρ κρίνεται = ρ αττική σύνταξη

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάα)1 ἔχων gt κατέχω κατοχή ὄψει (ὁράω-ῶ)gt κάτοψη όραση β) Στην Κατοχή ο κόσμος πέθαινε από την πείνα Η όραση είναι μία από τις αισθήσεις

Δ Περιεχομένου 1 Η απαξίωση των πολιτών από τον τύραννο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τύραννος δε σέβεται την

κοινωνία που κυβερνά τη θεωρεί άνευ αξίας και έτσι στην πραγματικότητα αυτοανακηρύσσεται άρχοντας αναξίων Ο σεβασμός του τυράννου προς τους άλλους έστω και ανταγωνιστές τυράν-νους φανερώνει την ακόρεστη δίψα του για δύναμη και προβολή ματαιοδοξία που δεν ικανοποι-είται ποτέ

C Y M B

C Y M B

13

14

4hΕνότηταΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης(σχ βιβλ σελ30-37)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

ΕνεστώταςΟριστική Ευκτική

οἰκῶ ποιῶ οἰκεῖς ποιεῖς οἰκεῖ ποιεῖ οἰκοῦμεν ποιοῦμεν οἰκεῖτε ποιεῖτε οἰκοῦσι ποιοῦσι

οἰκοῖμι ποιοῖμι οἰκοῖς ποιοῖς οἰκοῖ ποιοῖ οἰκοῖμεν ποιοῖμεν οἰκοῖτε ποιοῖτε οἰκοῖεν ποιοῖεν

εὐδοκιμεῖν ποιεῖν2 εὐδοκιμοῦν ποιοῦν

ἀσφαλέστερον ἀσφαλέστατα3

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

Ενεστώτας Υποτακτικήεὐδοκιμῶ εὐδοκιμῇς εὐδοκιμῇ εὐδοκιμῶμεν εὐδοκιμῆτε εὐδοκιμῶσι

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

C Y M B

C Y M B

14

15

2

Παρατατικός

ᾤκουν ἐπεχείρουνᾤκεις ἐπεχείρειςᾤκει ἐπεχείρειᾠκοῦμεν ἐπεχειροῦμενᾠκεῖτε ἐπεχειρεῖτεᾤκουν ἐπεχείρουν

πένητας πενεστάτους3

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν hellip ἀλλὰ πεπεισμένους

Ζητήματα

Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας αφού απαλλαγούμε 1 από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι χω-ρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχο-λούμενοι τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει

ἡγῶμαι ἡγῇ ἡγῆται ἡγώμεθα ἡγῆσθε ἡγῶνται2

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι (ν)3

ἐγώ=υποκ στο ρ ἡγοῦμαι=ρ τὴν πόλιν= υποκ στο απαρ (ετεροπροσωπία) εὐδαιμονήσειν= 4 ειδ απαρ αντικ στο ρ

συνημμένη επιρρ χρον μτχ5

οἰκέω ndashῶ gtοἰκητός λέγω gtλεκτέος ποιέω-ῶ gt ποιητέος μένωgt μενετός6

απαλλαγή συναλλαγή γεωργία γεωργικός7

Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι α) η ανασφαλής ζωή β) η στέρηση του πλού-8 του γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες

Άλλαζητήματα

Γραμματικής ἐγώ ἐμοῦ -μου ἐμοί ndashμοιἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς1 ἥ ἧς ᾗἥν αἵ ὧν αἷς ἅς

λαμβάνουσα λαμβανούσης λαμβανούσῃ λαμβάνουσαν λαμβάνουσα λαμβάνουσαι λαμβα-2 νουσῶν λαμβανούσαις λαμβανούσας λαμβάνουσαι

ποιέω -ῶ ἐποίουν ποιήσω ἐποίησα πεποίηκα ἐπεποιήκειν3

θετ τὸ μέγα συγκρ τὸ μεῖζον υπερθ τὸ μέγιστον4

ἀναγκάζω ἠνάγκαζον ἀναγκάσω ἠνάγκασα ἠνάγκακα ἠναγκάκειν5

C Y M B

C Y M B

15

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

13

ὁ ἔχων- ἡ ἔχουσα ndash τὸ ἔχον και τοῦ ἔχοντος-τῆς ἐχούσης-τοῦ ἒχοντος2 3

πλάγιες πτώσεις ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμόςγενική ἰδιώτου χρήσεως ἰδιωτῶν χρήσεωνδοτική ἰδιώτῃ χρήσει ἰδιώταις χρήσεσιαιτιατική ἰδιώτην χρῆσιν ἰδιώτας χρήσεις

Β Συντακτικού 1 πλείω = επιθ π στη λ κτήματα ἔχων = συν επιρρ αιτιολ μτχ τῶν ἰδιωτῶν = γεν συγκρ κτήματα = αντικ στη μτχ ἔχων τὰ πολλὰ = υποκ στο ρ κρίνεται = ρ αττική σύνταξη

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάα)1 ἔχων gt κατέχω κατοχή ὄψει (ὁράω-ῶ)gt κάτοψη όραση β) Στην Κατοχή ο κόσμος πέθαινε από την πείνα Η όραση είναι μία από τις αισθήσεις

Δ Περιεχομένου 1 Η απαξίωση των πολιτών από τον τύραννο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τύραννος δε σέβεται την

κοινωνία που κυβερνά τη θεωρεί άνευ αξίας και έτσι στην πραγματικότητα αυτοανακηρύσσεται άρχοντας αναξίων Ο σεβασμός του τυράννου προς τους άλλους έστω και ανταγωνιστές τυράν-νους φανερώνει την ακόρεστη δίψα του για δύναμη και προβολή ματαιοδοξία που δεν ικανοποι-είται ποτέ

C Y M B

C Y M B

13

14

4hΕνότηταΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης(σχ βιβλ σελ30-37)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

ΕνεστώταςΟριστική Ευκτική

οἰκῶ ποιῶ οἰκεῖς ποιεῖς οἰκεῖ ποιεῖ οἰκοῦμεν ποιοῦμεν οἰκεῖτε ποιεῖτε οἰκοῦσι ποιοῦσι

οἰκοῖμι ποιοῖμι οἰκοῖς ποιοῖς οἰκοῖ ποιοῖ οἰκοῖμεν ποιοῖμεν οἰκοῖτε ποιοῖτε οἰκοῖεν ποιοῖεν

εὐδοκιμεῖν ποιεῖν2 εὐδοκιμοῦν ποιοῦν

ἀσφαλέστερον ἀσφαλέστατα3

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

Ενεστώτας Υποτακτικήεὐδοκιμῶ εὐδοκιμῇς εὐδοκιμῇ εὐδοκιμῶμεν εὐδοκιμῆτε εὐδοκιμῶσι

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

C Y M B

C Y M B

14

15

2

Παρατατικός

ᾤκουν ἐπεχείρουνᾤκεις ἐπεχείρειςᾤκει ἐπεχείρειᾠκοῦμεν ἐπεχειροῦμενᾠκεῖτε ἐπεχειρεῖτεᾤκουν ἐπεχείρουν

πένητας πενεστάτους3

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν hellip ἀλλὰ πεπεισμένους

Ζητήματα

Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας αφού απαλλαγούμε 1 από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι χω-ρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχο-λούμενοι τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει

ἡγῶμαι ἡγῇ ἡγῆται ἡγώμεθα ἡγῆσθε ἡγῶνται2

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι (ν)3

ἐγώ=υποκ στο ρ ἡγοῦμαι=ρ τὴν πόλιν= υποκ στο απαρ (ετεροπροσωπία) εὐδαιμονήσειν= 4 ειδ απαρ αντικ στο ρ

συνημμένη επιρρ χρον μτχ5

οἰκέω ndashῶ gtοἰκητός λέγω gtλεκτέος ποιέω-ῶ gt ποιητέος μένωgt μενετός6

απαλλαγή συναλλαγή γεωργία γεωργικός7

Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι α) η ανασφαλής ζωή β) η στέρηση του πλού-8 του γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες

Άλλαζητήματα

Γραμματικής ἐγώ ἐμοῦ -μου ἐμοί ndashμοιἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς1 ἥ ἧς ᾗἥν αἵ ὧν αἷς ἅς

λαμβάνουσα λαμβανούσης λαμβανούσῃ λαμβάνουσαν λαμβάνουσα λαμβάνουσαι λαμβα-2 νουσῶν λαμβανούσαις λαμβανούσας λαμβάνουσαι

ποιέω -ῶ ἐποίουν ποιήσω ἐποίησα πεποίηκα ἐπεποιήκειν3

θετ τὸ μέγα συγκρ τὸ μεῖζον υπερθ τὸ μέγιστον4

ἀναγκάζω ἠνάγκαζον ἀναγκάσω ἠνάγκασα ἠνάγκακα ἠναγκάκειν5

C Y M B

C Y M B

15

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

14

4hΕνότηταΤα πλεονεκτήματα της ειρήνης(σχ βιβλ σελ30-37)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

ΕνεστώταςΟριστική Ευκτική

οἰκῶ ποιῶ οἰκεῖς ποιεῖς οἰκεῖ ποιεῖ οἰκοῦμεν ποιοῦμεν οἰκεῖτε ποιεῖτε οἰκοῦσι ποιοῦσι

οἰκοῖμι ποιοῖμι οἰκοῖς ποιοῖς οἰκοῖ ποιοῖ οἰκοῖμεν ποιοῖμεν οἰκοῖτε ποιοῖτε οἰκοῖεν ποιοῖεν

εὐδοκιμεῖν ποιεῖν2 εὐδοκιμοῦν ποιοῦν

ἀσφαλέστερον ἀσφαλέστατα3

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

Ενεστώτας Υποτακτικήεὐδοκιμῶ εὐδοκιμῇς εὐδοκιμῇ εὐδοκιμῶμεν εὐδοκιμῆτε εὐδοκιμῶσι

ποιῶμαιποιῇποιῆταιποιώμεθαποιῆσθεποιῶνται

C Y M B

C Y M B

14

15

2

Παρατατικός

ᾤκουν ἐπεχείρουνᾤκεις ἐπεχείρειςᾤκει ἐπεχείρειᾠκοῦμεν ἐπεχειροῦμενᾠκεῖτε ἐπεχειρεῖτεᾤκουν ἐπεχείρουν

πένητας πενεστάτους3

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν hellip ἀλλὰ πεπεισμένους

Ζητήματα

Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας αφού απαλλαγούμε 1 από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι χω-ρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχο-λούμενοι τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει

ἡγῶμαι ἡγῇ ἡγῆται ἡγώμεθα ἡγῆσθε ἡγῶνται2

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι (ν)3

ἐγώ=υποκ στο ρ ἡγοῦμαι=ρ τὴν πόλιν= υποκ στο απαρ (ετεροπροσωπία) εὐδαιμονήσειν= 4 ειδ απαρ αντικ στο ρ

συνημμένη επιρρ χρον μτχ5

οἰκέω ndashῶ gtοἰκητός λέγω gtλεκτέος ποιέω-ῶ gt ποιητέος μένωgt μενετός6

απαλλαγή συναλλαγή γεωργία γεωργικός7

Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι α) η ανασφαλής ζωή β) η στέρηση του πλού-8 του γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες

Άλλαζητήματα

Γραμματικής ἐγώ ἐμοῦ -μου ἐμοί ndashμοιἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς1 ἥ ἧς ᾗἥν αἵ ὧν αἷς ἅς

λαμβάνουσα λαμβανούσης λαμβανούσῃ λαμβάνουσαν λαμβάνουσα λαμβάνουσαι λαμβα-2 νουσῶν λαμβανούσαις λαμβανούσας λαμβάνουσαι

ποιέω -ῶ ἐποίουν ποιήσω ἐποίησα πεποίηκα ἐπεποιήκειν3

θετ τὸ μέγα συγκρ τὸ μεῖζον υπερθ τὸ μέγιστον4

ἀναγκάζω ἠνάγκαζον ἀναγκάσω ἠνάγκασα ἠνάγκακα ἠναγκάκειν5

C Y M B

C Y M B

15

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

15

2

Παρατατικός

ᾤκουν ἐπεχείρουνᾤκεις ἐπεχείρειςᾤκει ἐπεχείρειᾠκοῦμεν ἐπεχειροῦμενᾠκεῖτε ἐπεχειρεῖτεᾤκουν ἐπεχείρουν

πένητας πενεστάτους3

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἆρrsquo οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν hellip ἀλλὰ πεπεισμένους

Ζητήματα

Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας αφού απαλλαγούμε 1 από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι χω-ρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχο-λούμενοι τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει

ἡγῶμαι ἡγῇ ἡγῆται ἡγώμεθα ἡγῆσθε ἡγῶνται2

οἰκῶ οἰκῇς οἰκῇ οἰκῶμεν οἰκῆτε οἰκῶσι (ν)3

ἐγώ=υποκ στο ρ ἡγοῦμαι=ρ τὴν πόλιν= υποκ στο απαρ (ετεροπροσωπία) εὐδαιμονήσειν= 4 ειδ απαρ αντικ στο ρ

συνημμένη επιρρ χρον μτχ5

οἰκέω ndashῶ gtοἰκητός λέγω gtλεκτέος ποιέω-ῶ gt ποιητέος μένωgt μενετός6

απαλλαγή συναλλαγή γεωργία γεωργικός7

Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι α) η ανασφαλής ζωή β) η στέρηση του πλού-8 του γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες

Άλλαζητήματα

Γραμματικής ἐγώ ἐμοῦ -μου ἐμοί ndashμοιἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς1 ἥ ἧς ᾗἥν αἵ ὧν αἷς ἅς

λαμβάνουσα λαμβανούσης λαμβανούσῃ λαμβάνουσαν λαμβάνουσα λαμβάνουσαι λαμβα-2 νουσῶν λαμβανούσαις λαμβανούσας λαμβάνουσαι

ποιέω -ῶ ἐποίουν ποιήσω ἐποίησα πεποίηκα ἐπεποιήκειν3

θετ τὸ μέγα συγκρ τὸ μεῖζον υπερθ τὸ μέγιστον4

ἀναγκάζω ἠνάγκαζον ἀναγκάσω ἠνάγκασα ἠνάγκακα ἠναγκάκειν5

C Y M B

C Y M B

15

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

16

Συντακτικούεὐπορώτεροι = κατηγορ στο ενν υποκ ἡμεῖς πενεστέρους = κατηγορ στο ενν αντικ ἡμᾶς 1 μεστήν = κατηγ στη λ πόλιν

κινδύνους = αντικ στο ὑπομένειν ὑπομένειν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἠνάγκασεν2

λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή εξαρτάται από το ρ ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθή-3 σεως γιγνομένην = όπως και η μτχ λαμβάνουσαν Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ

Λεξιλογικά- ετυμολογικάβαίνω gt βατός βάλλω gt βλητός λύω gt λυτός θνῄσκωgt θνητός1

φεύγω- φυγάς νέμομαι- νομάς μείγνυμαι ndash μιγάς στέγω ndash στεγανός ἐρίζω - ἐριστικός 2 μιμνήσκομαι ndash μνήμων δράω-ῶ - δραστήριος

ΠεριεχομένουΤα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι σύμφωνα με το ρήτορα τα εξής θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας θα αναπτυχθούν οικονομικά θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χα-θεί εξαιτίας του πολέμου η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους Το σπουδαιότερο όμως εί-ναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης

C Y M B

C Y M B

16

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

17

5hΕνότηταΗ ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας(σχ βιβλ σελ 38 -43)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α 1 βεβαιοῖς 2 βεβαιούτω 3 ἐβεβαίουν 4 βεβαιοῖ 5 βεβαιοίμεθα 6 βεβαιούσθων 7 βεβαιοῦσθε 8 βεβαιοῖ

β σωματικός τυχερός νόμιμος δίκαιος κύκνειος ὡραῖος σπουδαῖος πένθιμος

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

1

υποτακτική ενεστ ευκτική ενεστ προστακτική ενεστ ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίουἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτωἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν -ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτεἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων

Θετικός τὰ δίκαια πένης Συγκριτικός τὰ δικαιότερα πενέστερος Υπερθετικός τὰ δικαι-2 ότατα πενέστατος

C Y M B

C Y M B

17

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

18

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντωνhellip τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον

Ζητήματα

Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρω-1 πος ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς ούτε να θεω-ρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά

2

Ενεστώτας Προστακτικής Αόριστος Προστακτικής- ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων

- ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων

3

Ενεστώτας Οριστικήςἀφαιρῶ ποιοῦμαι ἀφαιρεῖς ποιῇ ή ndashεῖ ἀφαιρεῖ ποιεῖται ἀφαιροῦμεν ποιούμεθα ἀφαιρεῖτε ποιεῖσθε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦνται

4 ἀφαιρεῖν = τελ απαρ αντικ στο ρ ἀξιούτω ποιεῖσθαι= τελ απαρ υποκ στο ρ (απρόσωπη έκ-φραση) δίκαιον (ἐστί)

5 τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ στη μτχ ψηφιζομένους πολλὰ= σύστοιχο αντικ στη μτχ κεκτημένους

6 πόλις gt πολιτικός νόμος gt νόμιμος σῶμα gt σωματικός

7 ψηφίδα ψηφοθηρία καταψηφίζω ψηφοφόρος

8 Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύ-νη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία κα-ταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή άρα καταργούν τον εαυτό τους

C Y M B

C Y M B

18

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

19

6hΕνότηταΗ μουσική εξημερώνει(σχ βιβλ σελ 44-51)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Μανθάνω1 μανθάνειν- μαθεῖν ἐξάγω ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν τυγχάνω τυγχάνειν ndash τυχεῖν ἔρχομαι ἔρχεσθαι ἰέναι - ἐλθεῖν

α) γυναιξί β) παίδων2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ἔτυχες κατήγαγες ἔπεσες ἔδραμες1

τόλμηgt τολμάω-ῶ φονεύς gt φονεύω ποικίλος gt ποικίλλω ἀπειλή gt ἀπειλέω-ῶ2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Μουσικὴν [hellip] πᾶσι μὲν ἀνθρώποιςhellip κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν

Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν σύμφω-1 να με τους μουσικούς ρυθμούς ύμνους και παιάνες που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θε-ούς εξυμνούν Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλη-τών του Διονύσου στα θέατρα

ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή ἤθη - ἠθῶν-2 ἤθεσι-ἤθη -ἤθη

α) μανθάνω ndashπαρεισάγω β) μαθεῖν ndashπαρεισαγαγεῖν3

οἱ παῖδες 4 =υποκ ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο αντικείμενο στο ρ ἐθίζονται ἐθίζονται=ρ

ταῦτα =5 αντικ στο απαρ παρεισαγαγεῖν δοκοῦσιν =ρ οἱ πάλαι= υποκ ρήματος και απαρεμ-φάτου (ταυτοπροσωπία) παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ αντικ στο ρ δοκοῦσιν

ὄφελοςgt 6 ὀφελέω-ῶ παῖδεςgt παίζω νόμουςgt νομίζω ὕμνουςgt ὑμνέω-ῶ

χορός χορεύωχορευτικός χοροδιδάσκαλος 7

Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κα-8 νείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα-

C Y M B

C Y M B

19

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

20

νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία θαλερότητα καλή φυσική κατάσταση) Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεω-τικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμνοῖμι ὑμνοῖς ὑμνοῖ ὑμνοῖμεν ὑμνοῖτε ὑμνοῖεν ἡγοίμην ἡγοῖο ἡγοῖτο ἡγοίμεθα ἡγοῖσθε 1 ἡγοῖντο

υποτακτική μανθάνω μανθάνῃς μανθάνῃ μανθάνωμεν μανθάνητε μανθάνωσι 2 προστακτική μάνθανε μανθανέτω μανθάνετε μανθανόντων

θεωροῦντες θεωρούντων θεωροῦσι θεωροῦντας θεωροῦντες περιέχων περιέχοντος περι-3 έχοντι περιέχοντα περιέχων

συγκριτικός πλείονι αἰσχίονι υπερθετικός πλείστῃ αἰσχίστῳ4

5

συγκριτικός βαθμός τὸ ἐπιπονώτερον ndash τὸ μᾶλλον ἐπίπονον υπερθετικός βαθμός τὸ ἐπιπο-6 νώτατον ndash τὸ μάλιστα ἐπίπονον

Β Συντακτικούἐκ νηπίων1 = επιρρ εμπρ προσδ του χρόνου τοὺς ὕμνους = αντικ στο απαρ ᾄδειν

οἷς2 = επιρρ δοτ του μέσου ἥρωας = αντικ στο ρ ὑμνοῦσι πολλῇ = επιθ προσδ στη λ φιλοτιμίᾳ

3 ἀρνηθῆναι τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο

ὁμολογοῦντες = συν επιρρ μτχ υποθετική θεωροῦντες = συν επιρρ μτχ αιτιολογική4

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάχορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος είναι λ της αε 1

Από τις λέξεις χορός χορευτής χορικός χόρευμα χορηγός χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες εκτός μιας από τις σημασίες της λ χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό ο πρώτος του χορού) και τη λ χόρευμα (=χορευτική κίνηση χορός)

α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι β) Για πολλές πολιτιστικές εκδη-2 λώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βή-ματα της χορογραφίας

ἀφαιρετέος 3 = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί

ἱκέτης rarr 4 ἱκετεύω δόξα rarr δοξάζω βαρύς rarr βαρύνω ἔριςrarr ἐρίζω

Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα ndashπλείω τὰς πλείονας ndash πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους

C Y M B

C Y M B

20

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

21

Δ ΠεριεχομένουΟι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική είχαν φροντίσει να τους εμφυ-1 σήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μά-θημα η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό δηλαδή το σεβα-σμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι)

Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο Από τη μία 2 πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου πχ) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής μουσικά όργανα δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών χοροδραμάτων κλπ) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μου-σικής ndashσε όποια σχολεία υπάρχουν ndash αλλά και για τους μαθητές Παρηγορητικό στοιχείο απο-τελεί ένας σχετικά νέος θεσμός ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου

Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας Δια-3 σκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω απομακρύνω τα βάρη τα περιττά τις σκέψεις ενώ ψυχαγωγού-μαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου Το τραγούδι η ακρόαση μουσικής ο χορός στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας μπορεί παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της να γίνει ψυχαγωγός το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση

C Y M B

C Y M B

21

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

22

7hΕνότηταΗ επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους(σχ βιβλ σελ 52)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

μέλλ ἀμυνοῦμαι ἀμυνεῖ ἀμυνεῖται ἀμυνούμεθα ἀμυνεῖσθε ἀμυνοῦνται 1 αόρ ἠμυνάμην ἠμύνω ἠμύνατο ἠμυνάμεθα ἠμύνασθε ἠμύναντο

συγκρχείρ πλείων χειρός πλείονος χειρί πλείονι χεῖρα πλείονα-πλείω χείρ πλεῖονπλέον ndash 2 χεῖρες πλείονες amp πλείους χειρῶν πλειόνων χερσί πλείοσι χεῖρας πλείονας amp πλείους χεῖρες πλείονες amp πλείους

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) εφ οριστ μέλλ1 ἀμυνῶ ἀμυνεῖςἀμυνεῖ ἀμυνοῦμεν ἀμυνεῖτε ἀμυνοῦσι εφ ευκτ μέλλ ἀμυνοῖμι ἀμυνοῖς ἀμυνοῖ ἀμυνοῖμεν ἀμυνοῖτε ἀμυνοῖεν

ναῦς νεώς νηί ναῦν ναῦ νῆες νεῶν ναυσί(ν) ναῦς νῆες2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδηςhellip καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός

Ζητήματα

Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κά-1 τι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς αν-θρώπους και το συνηθισμένο φορτίο ο ίδιος από μακριά καθισμένος χωρίς βιασύνη αλλά ήρε-μα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών το τράβηξε προς το μέρος του ομαλά χωρίς δυσκολία σαν να έπλεε στη θάλασσα

ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι2

ταύτην = αιτ εν θηλ της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος αὕτη τοῦτο τινά = αιτ εν θηλ της αό-3

C Y M B

C Y M B

22

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

23

ριστης αντωνυμίας τίς τίς τί

ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης σείων = ὁ Ἀρχιμήδης ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέ-4 ρων συννοήσας = ὁ Ἰέρων

ἐξαγαγεῖν = τελ απαραντικ στη μτχ δεηθέντος τὸ πρόβλημα = αντικ στο απαρ ἐξαγαγεῖν 5 δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι 6 τέ- καὶ και η σύνδεση εί-ναι παρατακτική

α) τριάρμενον 7 rarr τρία νεωλκηθεῖσαν rarr ναῦς πολυσπάστου rarr πολύς ἐμβαλών rarr ἐν β) κλιτές λέξεις ναῦς πολύς

ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος πείθω + ἡνία =πειθήνιος γῆ +πονῶ 8 =γεωπόνος

Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων 9 έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου πα-ραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και το σπουδαιότερο ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολ-λά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςεἶπεν1 ευκτ εἴποιμι εἴποις εἴποι εἴποιμεν εἴποιτε εἴποιεν προστ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπό-ντων

2 θαυμάσαντος θαυμάζοντος θαυμασομένου θαυμάσαντος τεθαυμακότος

ἐξαγαγεῖν3 ἐξάγειν ἐξάξεινἐξαγαγεῖν ἐξηχέναι

πόνῳ4 μεγάλῳ συγκρ πόνῳ μείζονι υπερθπόνῳ μεγίστῳ

ὁλκὰς τριάρμενος ὁλκάδος τριαρμένου ὁλκάδι τριαρμένῳ ὁλκάδα τριάρμενον ὁλκὰς τριάρμε-5 νε - ὁλκάδες τριάρμενοι ὁλκάδων τριαρμένων ὁλκάσι τριαρμένοις ὁλκάδας τριαρμένους ὁλκά-δες τριάρμενοι

ἐμβαλών6 ευκτική α) μέλλοντας ἐμβαλοῖμι ἐμβαλοῖς ἐμβαλοῖ ἐμβαλοῖμεν ἐμβαλοῖτε ἐμβα-λοῖεν β) αόριστος ἐμβάλοιμι ἐμβάλοις ἐμβάλοι ἐμβάλοιμεν ἐμβάλοιτε ἐμβάλοιεν

ἐμβάλλων ἐμβαλῶν ἐμβαλών ἐμβεβληκώς7

Β Συντακτικούσυγγενής1 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματι-κή μτχ χρονική γῆν = αντικ στο ρ εἶχεν

φίλος2 = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ ὤν τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ του μέσου ταύτην = αντικ στο ρ ἐκίνησεν ἄν

C Y M B

C Y M B

23

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

24

ἐξαγαγεῖν3 = τελ απαρ αντικ στη μτχ δεηθέντος δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγα-γεῖν συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί κινούμενον = κατηγορηματική μτχ εξαρ-τάται από το απαρ δεῖξαι

Μηχανήματα4 = αντικ στο ρ κατασκευάσῃ βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ αιτιολογι-κή ἡ παρασκευή = υποκ στο ρ ὑπῆρχε

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάἐξαγαγεῖν1 εισαγωγή οχηματαγωγό αγωγιμότητα παραγωγός παραγωγός

χειρί χειραψία χειραγώγηση χειραφέτηση χειρόκτιο αχειροποίητος2

τον έχω στο χέρι είναι το δεξί μου χέρι Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά 3 τιμολόγια τον έχω στο χέρι Με βοηθάει πάρα πολύ είναι πια το δεξί μου χέρι

ν4 αυπηγός = ναῦς + πήγνυμι ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ οψ-του ρ ὁράω-ῶ) νηολόγιο = ναῦς + λέγω ναυτολόγος = ναύτης + λέγω

Δ ΠεριεχομένουΟ φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήμα-1 τά του έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλου-τάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του

Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτε-2 ρικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους

C Y M B

C Y M B

24

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

25

8hΕνότηταΈνα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς(σχ βιβλ σελ 60)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 σωθῆναι απαρ παθ αόρ αʹ του ρ σῴζομαι ἐγκαταλαμβανόμενον μετοχή ενεστ αρσ αιτ εν του ρ ἐγκαταλαμβάνομαι β) ἐσώθην ἐγκαταλαμβάνομαι

ὑπὸ τοῦ πυρός2 ποιητικό αίτιο ἅπαντας κατηγορηματικός προσδ στην επιθ μτχ τοὺς ἐγκατα-λιπόντας

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

παθ αόρ υποτ ἐγκαταληφθῶ ἐγκαταληφθῇς ἐγκαταληφθῇ ἐγκαταληφθῶμεν ἐγκαταληφθῆτε 1 ἐγκαταληφθῶσι ἐγκαταληφθείην ἐγκαταληφθείης ἐγκαταληφθείη ἐγκαταληφθείημεν ndashεῖμεν ἐγκαταληφθείητε-εῖτε ἐγκαταληφθείησαν-εῖεν

ὄντα2 κατηγορηματική μετοχή επειδή εξαρτάται από τη μετοχή ὁρῶντα που είναι ρήμα αισθή-σεως σημαντικό Και η μετοχή ἐγκαταλαμβανόμενον είναι επίσης κατηγορηματική γιατί και αυ-τή εξαρτάται από το ὁρῶντα Οι δύο μετοχές ὄντα και ἐγκαταλαμβανόμενον συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά αντιθετικά με τον σύνδεσμο ἀλλά

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Λέγεται γοῦν hellip ἅπαντας ἀπολέσθαι

Ζητήματα

Όλοι οι άλλοι λοιπόν ότι όρμησαν να φύγουν ζητώντας τη σωτηρία τους αλλά ένας από τους 1 νεότερους βλέποντας τον πατέρα του που ήταν ηλικιωμένος και δεν μπορούσε να φύγει αλλά παγιδευόταν από τη φωτιά αφού τον σήκωσε στους ώμους τον μετέφερε Και νομίζω ότι επει-δή το φορτίο ήταν βαρύ έμεινε και αυτός πίσω

περιρρυῆναι2 εφ οριστενεστ περιρρέω περιρρεῖς περιρρεῖ περιρρέομεν περιρρεῖτε περιρρέουσι οριστ παρατατ περιέρρεον περιέρρεις περιέρρει περιερρέομεν περιερρεῖτε περιέρρεον

ὁρῶντα3 ενεστ οριστ ὁρῶ ὁρᾷς ὁρᾷ ὁρῶμεν ὁρᾶτε ὁρῶσι ενεστ προστ ὅρα ὁράτω ὁρᾶτε ὁρώντων

περιρρυῆναι4 ειδ απαρ υποκ στο ρ λέγεται (απρόσωπη σύνταξη) σωθῆναι ίδια συντακτική θέ-

C Y M B

C Y M B

25

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

26

ση με το περιρρυῆναι συνδέονται παρατακτικά με το συμπλεκτικό σύνδεσμο καί

τῶν νεωτέρων5 γενική διαιρετική στη λ ἕνα φορτίου υποκείμενο στη απόλυτη μετοχή προ-σγενομένου

ἀκοή - 6 ἀκοῦσαι χείμαρρος ndash περιρρυῆναι κατάληψη -ἐγκαταλαμβανόμενον άρση - ἀράμενον

αυτοσεβασμός αυτοπεποίθηση αυτομολία αυτοάμυνα αυτοβιογραφία αυτοανάφλεξη αύταν-7 δρος αυταξία

Οι δύο κεντρικές ιδέες του μύθου της Ενότητας είναι α) οι θεοί βοηθούν τους ανθρώπους που 8 οι πράξεις τους είναι σύμφωνες με τις ηθικές αρχές και με την αρετή και β) ο σεβασμός προς τους γονείς και η αγάπη προς αυτούς είναι μια απαράβατη ηθική υποχρέωση που σώζει τα ευσε-βή παιδιά όταν την αποδίδουν και τιμωρεί τα ασεβή όταν αδιαφορούν

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής

Μυθωδέστερον νεωτέροις1 θετικός μυθῶδες νέοις ndash συγκριτικός μυθωδέστερον νεωτέροις ndash υπερθετικός μυθωδέστατον νεωτάτοις

ῥύακα2 ῥύαξ ῥύακος ῥύακι ῥύακα ῥύαξ - ῥύακες ῥυάκων ῥύαξι ῥύακας ῥύακες

ὄντα3 μέλλοντας οριστικής ἔσομαι ἔσει (ῃ) ἔσται ἐσόμεθα ἔσεσθε ἔσονται

ἐγκαταλιπόντας4 οριστ παρατ ἐγκατελειπόμην ἐγκατελείπου ἐγκατελείπετο ἐγκατελειπόμε-θα ἐγκατελείπεσθε ἐγκατελείποντο οριστ παθ αόρ ἐγκατελείφθην ἐγκατελείφθης ἐγκατε-λείφθη ἐγκατελείφθημεν ἐγκατελείφθητε ἐγκατελείφθησαν

σωθῆναι5 προστ παθ αόρ ἐσώθην ἐσώθης ἐσώθη ἐσώθημεν ἐσώθητε ἐσώθησαν προστα-κτική παθ αόρ σώθητι σωθήτω σώθητε σωθέντων

ταχεῖαν6 ταχέως θᾶττον τάχιστα

ποιησαμένους7 παρατατικός ἐποιούμην ἐποιοῦ ἐποιεῖτο ἐποιούμεθα ἐποιεῖσθε ἐποιοῦντο

Β Συντακτικούἅπασι1 κατηγορηματικός προσδ στο τοῖς νεωτέροις ἀκοῦσαι τελ απαρ υποκείμενο στο ρ ἁρμόσει

2 Λέγεται τὸν τόπον περιρρυῆναι τὸ πῦρ λέγεται είναι το απρόσ ρήμα περιρρυῆναι το υποκείμε-νο στο απρόσ ρήμα τὸ πῦρ είναι το υποκείμενο του απαρ περιρρυῆναι ετεροπροσωπία αναγκα-στική Τὸν τόπον είναι αντικείμενο στο απαρέμφατο

προσγενομένου3 επιρρηματική μετοχή γενική απόλυτος αιτιολογική με υποκείμενο τη λ φορ-τίου

Γ Λεξιλογικά ndash ετυμολογικά μυθολογώ η μυθολογία ο νεοσύλλεκτος ο νεόδμητος1

Α-4 β-5γ-1 δ-2 ε-3

C Y M B

C Y M B

26

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

27

Δ ΠεριεχομένουΤο κοινό που υπάρχει ανάμεσα στα αποσπάσματα του Ευαγγελίου και του κειμένου της Ενότη-1 τας είναι η επικέντρωση στη ηθικήν αρχή την οποία οφείλουν να ακολουθούν όλοι οι άνθρωποι να σέβονται να εκτιμούν και να αναγνωρίζουν την προσφορά των γονέων Και στα δύο κείμε-να τα ασεβή τέκνα έχουν κακό τέλος

Ο Λυκούργος περιέλαβε στην αγόρευσή του το μύθο του ευσεβούς γιου για να τονίσει ότι η 2 προσήλωση στις αξίες είτε είναι σεβασμός στους γονείς είτε είναι υπεράσπιση της πατρίδας εί-ναι ηθική υποχρέωση που αμείβεται όταν πραγματοποιείται ή τιμωρείται όταν το τέκνο ή ο πο-λίτης αδιαφορεί Ο μύθος επομένως αποτελεί μέρος του ρητορικού λόγου που ενισχύει την επι-χειρηματολογία του ρήτορα

C Y M B

C Y M B

27

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

28

9hΕνότηταΟι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή(σχ βιβλ σελ 70 -79)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

Κύριες δευτερεύουσες όνομα (ή είδος) εισάγεται εξαρτάται εκφέρεται συντακτική θέση (ή 1 συντακτικός ρόλος)

υποθετικό ἄν 2 επιρρηματικό ἄν δυνητικό ἄν συμπερασματικό ἄν αοριστολογικό ἄν αρνητικό ἄν ετυμολογικό ἄν

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅτι πένης εἴμὶ καὶ τοῦ πλήθους εἷς1 δευτερεύουσα ονοματική ειδική πρόταση εισάγεται με το ὅτι (=δηλώνει πραγματικό γεγονός εκφέρεται με οριστική εξαρτάται έμμεσα από ρήμα αισθήσεως και είναι επεξήγηση στη δεικτική αντωνυμία τοῦτο

lt ὡς τῇ δοθείσῃ δυνάμει τὸ δοθὲν βάρος κινῆσαι δυνατόν ἐστι gt lt ὡς ἐκίνησεν ἂν μίαν ἑτέραν γῆν gt2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Εἰ μέλλουσιν ἡμῖν hellip Ταῦτα ἢ τί ἐροῦμεν

Ζητήματα

Πες μας Σωκράτη τι έχεις κατά νου να κάνεις Κάτι άλλο ή με αυτό το έργο που επιχειρείς σκέφτε-1 σαι και μας τους νόμους να καταργήσεις και μαζί όλη την πόλη όσο σου περνάει από το χέρι Ή νο-μίζεις ότι είναι δυνατό να υπάρχει και να μην έχει ανατραπεί εκείνη η πόλη στην οποία οι δίκες που έγιναν καθόλου δεν ισχύουν αλλά από τους πολίτες ακυρώνονται και καταστρέφονται

Οριστ ενεστ διανοοῦμαι διανοῇ διανοεῖται διανοούμεθα διανοεῖσθε διανοῦνται ευκτ 2 ενεστ ἔχοιμι ἔχοις ἔχοι ἔχοιμεν ἔχοιτε ἔχοιεν

Δοτ πληθ ἐλθοῦσι νόμοις πόλεσι τούτοις ῥήτορσι3

Δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορισμός στη λέξη 4 ἔργῳ

τί5 αντικ στο απαρ ποιεῖν ἐν νῷ επιρρ εμπρ προσδ του τόπου μεταφορικά ἔχεις ρήμα της πρότασης ποιεῖν αντικ στο ρ ἔχεις τελικό απαρέμφατο

C Y M B

C Y M B

28

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

29

Δικονομία δικόγραφο δικογραφία δικολάβος6

Δικαιολογία δικαιοπραγία δικαιοκρισία δικαιοδοσία δικαιοπραξία7

Ο Σωκράτης διατυπώνοντας τις σκέψεις του με τη μορφή ερωτήσεων προσπαθεί με το διάλο-8 γο να προβληματίσει τους συνομιλητές του προκειμένου να πεισθούν να συμφωνήσουν μαζί του Οι ερωτήσεις του με τη λογική αλληλουχία που τις διακρίνει καθοδηγούν ορθολογιστικά τη σκέψη των συνομιλητών του και ερεθίζουν θετικά την ηθική τους συνείδηση με στόχο να κα-τανοήσουν το συζητούμενο θέμα και να σεβαστούν στο τέλος την απόφαση του φίλου και δα-σκάλου τους Σωκράτη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικής εἰπέ 1 προστ βʹ αόρ εἰπέ εἰπέτω εἴπετε εἰπόντων υποτ βʹ αόρ εἴπω εἴπῃς εἴπῃ εἴπωμεν εἴπη-τε εἴπωσι

γενόμεναι β2 ʹ αόρ γενέσθαι γενοῦ γενέσθω γένεσθε γενέσθων ἐλθόντες ἐλθεῖν ἐλθέ ἐλθέτω ἔλθετε ἐλθόντων

προστάττει α3 ) προστέταχα προστέταχας προστέταχε προστετάχαμεν προστετάχατε προστετάχασι β) προστέταγμαι προστέταξαι προστέτακται προστετάγμεθα προστέταχθε προστεταγμένοι εἰσί

ἠδίκει 4 παρατατ ἠδίκουν ἠδίκεις ἠδίκει ἠδικοῦμεν ἠδικεῖτε ἠδίκουν

ἔκρινεν 5 α) ενεστ κρίνειν β) μέλλ κρινεῖν

ἡμῖν τί σοι6 ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς τίνα τίνων τίσι τίνα ὑμεῖς ὑμῶν ὑμῖν ὑμᾶς

κυρίας 7 αἱ κύριαι τῶν κυρίων ταῖς κυρίαις τὰς κυρίας ὦ κύριαι

Β Συντακτικούδεῖ 1 ρ απρόσ ὀνομᾶσαι τελ απαρ υποκ στο ρ δεῖ τοῦτο αντικ στο απαρ ὀνομᾶσαι

ἐλθόντες 2 συνημμένη χρονικοϋποθετική μτχ οἱ νόμοι υποκ στη μτχ ἐλθόντες

ὑπὸ ἰδιωτῶν3 ποιητικό αίτιο

ἄκυροι 4 κατηγορούμενο στο υποκείμενο αἱ δίκαι επειδή υπάρχει συνδετικό ρήμα (γίγνωνται)

κυρίας 5 κατηγορούμενο στη λ δίκας εἶναιτελ απαρ αντικείμενο στο ρ προστάττει

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάκατάδικος υπόδικος δικαστήριο δικηγόρος δικανικός δικογραφία εξώδικο1

θεμιτός αθέμιτος θεμιστοπόλος (=δικηγόρος)2

απόδραση- ἀποδιδράσκειν επιστάτης-ἐπιστάντες στάση-ἐπιστάντες νόηση-διανοῇ ισχύς-3 ἰσχύωσι ρητό- ῥήτωρ ἐροῦμεν τάγμα-προστάττει

C Y M B

C Y M B

29

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

30

Δ ΠεριεχομένουΟ Σωκράτης για να κάνει το επιχείρημά του πιο πειστικό προσωποποιεί τους νόμους και τους πα-1 ρουσιάζει να συλλογίζονται και να μιλούν σαν άνθρωποι να θέτουν ερωτήματα και να ζητούν απά-ντηση Με τον τρόπο αυτό οι ακροατές του Σωκράτη και των νόμων αντιμετωπίζουν με αμεσότη-τα τα ζητήματα που προκύπτουν από την ακύρωση των δικαστικών αποφάσεων και συνεπώς και την κατάργηση των νόμων

Ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει από την κατάργηση των νόμων είναι η καταστροφή της οργα-2 νωμένης κοινωνικής ζωής Οι νόμοι είναι τα μέσα με τα οποία τα μέλη μιας κοινωνίας διασφα-λίζουν την ομαλή κοινωνική συμβίωση Εάν ο κάθε πολίτης ο κάθε ιδιώτης ερμηνεύει τις απο-φάσεις των δικαστηρίων με το δικό του προσωπικό κριτήριο και ακυρώνει έτσι την ισχύ των νό-μων οδηγεί την κοινωνία την lsquoπόληrsquo σε διάλυση

C Y M B

C Y M B

30

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

31

10hΕνότητα

Μια τιμητική εξορία(σχ βιβλ σελ80-85)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως 1 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστι-κή) προσδιοριστική ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική (αναφορ αντων + οριστική) αντικείμενο στο ρ ἠτύχησα

oριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-ριστική ενεστώτας ἀγανακτέω-ῶ ἀγανακτεῖς ἀγανακτεῖ ἀγανακτοῦμεν ἀγανακτεῖτε ἀγα-2 νακτοῦσι

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) 1 hellipἵνα μὴ ὑπrsquoαὐτῶν κολασθῇς δευτερεύουσα επιρρηματική πρόταση τελική (ἵνα+υποτακτική επιρρηματικός προσδιορισμός του σκοπού στο ρ κόλαζε β)hellip ὥστε οὐ δύνασαι λογίσασθαι δευ-τερεύουσα επιρρηματική πρόταση συμπερασματική (ὥστε +οριστική) προσδιορίζει συμπερα-σματικά τα οὕτω εἶ γ) Ἐπεὶ δὲ ᾐσθένει Δαρεῖοςhellip δετερεύουσα επιρρηματική πρόταση αιτιολο-γική (ἐπεί+οριστική) επιρρηματικός προσδιορισμός της αιτίας στο ρ μεταπέμπεται δ) hellip ὅτι τῶν ἄλλων καταγελᾷς δευτερεύουσα ονοματική πρόταση ειδική (ὅτι+οριστική) με περιεχόμενο αντικειμενικό (ὅτι) υποκείμενο στο ρ ἀρκεῖ

Ρ 2 εἰμί αρχικοί χρόνοι εἰμί ἦν ἔσομαι ἐγενόμην γέγονα ἐγεγόνειν

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκωςhellip παθεῖν ἐκείνοις γεγονέναι

Ζητήματα

Γιατί τόσο εγώ τουλάχιστον ηλίθιος δεν είμαι1 ώστε (με )την πόλη από την οποία ο Θεμιστοκλής που ελευθέρωσε την Ελλάδα εξορίστηκε και όπου ο Μιλτιάδης επειδή μικρό ποσό χρωστού-σε στο δημόσιο αν και ήταν γέρος στη φυλακή πέθανε με αυτή την πόλη ο Αισχίνης ο γιος του Ατρομήτου επειδή είναι εξόριστος να νομίζει ότι πρέπει να αγανακτεί γιατί έπαθε κάτι από αυ-τά που συνηθίζονται στην Αθήνα

ενεστ ὤν μέλλ ἐσόμενος αόρ γενόμενος παρακ γεγονώς2

θετ ἄξιος συγκρ ἀξιώτερος υπερθ ἀξιώτατος3

ὅπως ἐπανέλθωσιν4 δευτ επιρρ πρότ τελική επιρρπ του σκοπού στο ρ ἐπανέλθωσι

C Y M B

C Y M B

31

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

32

μικρὸν = 5 άμεσο σύστοιχο αντικ στο ρ ὤφειλε ὤφειλε = ρ τῷ δημοσίῳ = έμμεσο αντικ στο ρ ὤφειλε

διαφυγή φυγόκεντρος αναπόφευκτος προσφυγή6

προσφερομένας7 ndash προσφορά ἄχθομαι ndash επαχθής ἔπαθεν ndash πάθημα νομίσαιμι-νόμισμα

Ο ρήτορας κατηγορεί την Αθήνα για πόλη που εξορίζει τους ελευθερωτές της (8 Θεμιστοκλῆς ὁ τὴν Ἑλλάδα ἐλευθερώσας ἐξηλάθη) πόλη που εξοντώνει τους ευεργέτες της (Μιλτιάδης ὅτι μικρὸν ὤφειλε τῷ δημοσίῳ γέρων ὢν ἐν τῷ δεσμωτηρίῳ ἀπέθανε) την κατηγορεί για σκληρή και παντε-λή αγνωμοσύνη

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςφεύγουσιν1 α) υποτακτική φύγω φύγῃς φύγῃ φύγωμεν φύγητε φύγωσιν β) προστακτικήφύγε φυγέτω φύγετε φυγόντων

ἐπανέλθωσιν2 α) ευκτική ἐπανέλθοιμι ἐπανέλθοις ἐπανέλθοι ἐπανέλθοιμεν ἐπανέλθοιτε ἐπα-νέλθοιεν β) προστακτική ἐπάνελθε ἐπανελθέτω ἐπανέλθετε ἐπανελθόντων

ἀναξίως3 συγκρ ἀναξιώτερον υπερθ ἀναξιώτατα

ἐξηλάθη 4 α) οριστική ἐξηλάθην ἐξηλάθης ἐξηλάθη ἐξηλάθημεν ἐξηλάθητε ἐξηλάθησαν β) υποτακτική ἐξελαθῶ ἐξελαθῇς ἐξελαθῇ ἐξελαθῶμεν ἐξελαθῆτε ἐξελαθῶσι

μικρὸν5 α) διαβάθμιση ἔλαττον ἐλάχιστον β) ἐλάττων ἐλάττονος ἐλάττονι ἐλάττονα amp ἐλάττω ἔλατ-τον ἐλάττονες amp ἐλάττους ἐλαττόνων ἐλάττοσι ἐλάττονας ampἐλάττους ἐλάττονες amp ἐλάττους

γέρων ὤν6 γέρων ὤν γέροντος ὄντος γέροντι ὄντι γέροντα ὄντα γέρον ὤν γέροντες ὄντες γε-ρόντων ὄντων γέρουσι οὖσι γέροντας ὄντας γέροντες ὄντες

λαμπρὸν7 λαμπραί λαμπρῶν λαμπραῖς λαμπράς λαμπραί

Β Συντακτικούδιαμαρτόντες1 συνημμένη επιρρηματική μετοχήυποθετική

φαύλως2 επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου

ἐν ἀδοξίᾳ3 εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός της κατάστασης

α) ὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως4 δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική προσδιορίζει το οἱ ἄλλοι β) ὧν ἐπολιτευσάμην δευτερεύουσα ονοματική πρόταση αναφορική αντικείμενο στο ἠτύχησα με αναφορική έλξη

Γ Λεξιλογικά- ετυμολογικάδιαμαρτάνω1 = διὰ +ἁμαρτάνω προσφέρομαι = πρὸς +φέρομαι ἀναξίως = ἀ (στερ)+άξιος ἀχθο-φόρος = ἄχθος +φέρω ἐξελαύνομαι = ἐξ +ἐλαύνομαι

προσφέρω2 προσφορά απρόσφορος φερτός συμφέρον ενδιαφέρον διαφορά κατηφόρα ανη-φόρα μεταφέρω μεταφορά κά

φεύγω3 αναχωρώ απομακρύνομαι ξενιτεύομαι μεταναστεύω αποδημώ σχολάωπεθαίνω ξε-νοικιάζω κά

C Y M B

C Y M B

32

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

33

ἠλίθιος4 ανόητος βλάκας χαζός χαζοχαρούμενος επιπόλαιος βραδύνους ζώον στουρνάρι χαϊ-βάνι γκαγκά κά

Δ Περιεχομένουὅσοι φεύγουσιν ἀδίκως1 α) Η έμμεση καταγγελία του Αισχίνη αφορά στον άδικο τρόπο με τον οποίο εξοστρακίζονται αρκετοί ή πολλοί Αθηναίοι Μπορεί να υποθέσει κανείς με αφορμή τις εξορίες του Θεμιστοκλή και του Μιλτιάδη ότι οι περιπτώσεις άδικου εξοστρακισμού δεν θα ήταν μεμονωμένες περιπτώσεις β) Αυτή η καταγγελία έχει άμεση σχέση με την περίπτωση του Αισχίνη εφόσον θεωρεί τον εαυτό του έναν από τους άδικα εξορισμένους πολίτες

Ο Αισχίνης δηλώνει ότι δεν θα καταφύγει στους τρόπους που συνήθως χρησιμοποιούσαν οι 2 άδικα εξορισμένοι για να αρθεί η τιμωρία τους δηλαδή τα παρακάλια ή στην περίπτωση απο-τυχίας τις ύβρεις Δηλώνει ότι αποδέχεται την εξορία του με το σκεπτικό ότι με αυτήν κατατάσ-σεται ανάμεσα στους λαμπρούς πολίτες που μεταχειρίστηκε με σκαιό τρόπο η Αθηναϊκή δημο-κρατία και συνεπώς την αποδέχεται ως εύσημο πολιτικής ζωής

C Y M B

C Y M B

33

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

34

11h ΕνότηταΕπικίνδυνες συμμαχίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντεςhellip ταῦτα ὁρῶ κατακεκαυμένα

α) επιρρηματική χρονική επιρρηματική β) επιρρηματική συμπερασματική γ) αναφορική υπο-1 θετική ονοματική δ) αναφορική προσδιοριστική

υποτακτική γένωμαι γένῃ γένηται γενώμεθα γένησθε γένωνται προστακτικήγενοῦ γενέ-2 σθω γένεσθε γενέσθων

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

α) επιρρηματική αναφορική αιτιολογική (από το ρ 1 ἐμακάριζον) β) επιρρρηματική υποθετική γ) επιρρηματική χρονική-υποθετική δ) επιρρηματική χρονική

καταδιώκω κατεδίωκον καταδιώξω κατεδίωξα καταδεδίωχα κατεδεδιώχειν καταδιῶξαι2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοιhellip χάριτας ἀποδιδόναι

Ζητήματα

Όσα ωραία σπίτια και κήπους γεμάτους δέντρα και άγρια θηρία μου άφησε ο πατέρας μου με 1 τα οποία χαιρόμουν όλα αυτά τα βλέπω άλλα κατεστραμμένα και άλλα να έχουν καεί εντελώς Εάν λοιπόν εγώ δεν ξέρω ούτε τα σωστά ούτε τα δίκαια εσείς να μου εξηγήσετε πώς προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις άνδρες που ξέρουν να ανταποδίδουν ευγνωμοσύνη

πάντε2 ς πᾶς παντός παντί πάντα πᾶς πάντες πάντων πᾶσι πάντας πάντες

α ) ὁρῷμι ὁρῷς ὁρῷ ὁρῷμεν ὁρῷτε ὁρῷεν β) κατακέκομμαι κατακέκοψαι κατακέκοπται κα-3 τακεκόμμεθα κατακέκοφθε κατακεκομμένοι εἰσί

ὑμεῖς δὲ διδάξατέ με4 κύρια πρόταση ὅπως ταῦτrsquoἐστὶν ἀνδρῶν ἐπισταμένων χάριτας ἀποδιδόναι δευτερεύουσα ονοματική πλάγια ερωτηματική αντικείμενο στο ρ διδάξετε

α) κατηγορούμενο στο υποκείμενο 5 ἐγώ β) επιρρηματικός εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου

ποιητής παραποιώ μεταποίηση αντιποίηση6

πάρειμι7 = παρά+εἰμί σύμμαχος = σύν+μάχομαι καταδιώκω = κατά+διώκω συλλέγομαι = σύν+λέγομαι

C Y M B

C Y M B

34

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

35

Ο Φαρνάβαζος θυμίζει στους Λακεδαιμόνιους ότι υπήρξε σύμμαχος ειλικρινής και ανιδιοτελής 8 εφόσον χρηματοδότησε και ενίσχυσε το ναυτικό τους έθεσε τη ζωή του σε κίνδυνο πολεμώντας ο ίδιος στο πλευρό τους και ότι ποτέ δεν υπήρξε διπρόσωπος

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςὑμέτερον τὸ ὑμέτερον τοῦ ὑμετέρου τῷ ὑμετέρω τὸ ὑμέτερον ὑμέτερον 1 χρήματα τὰ χρήμα-τα τῶν χρημάτων τοῖς χρήμασι τὰ χρήματα χρήματα θάλατταν ἡ θάλαττα τῆς θαλάττης τῇ θαλάττῃ τὴν θάλατταν θάλαττα

ἐπολεμεῖτε2 ἐπολέμουν ἐπολέμεις ἐπολέμει ἐπολεμοῦμεν ἐπολεμεῖτε ἐπολέμουν κατεδίωκον κατεδίωκον κατεδίωκες κατεδίωκε κατεδιώκομεν κατεδιώκετε κατεδίωκον

ἐπολεμεῖτε3 πολέμει πολεμείτω πολεμεῖτε πολεμούντων κατεδίωκον καταδίωκε καταδιωκέ-τω καταδιώκετε καταδιωκόντων

ποιήσαντος4 ποιούντος ποιήσοντος ποιήσαντος πεποιηκότος

λίπητε5 λίπω λίπῃς λίπῃ λίπωμεν λίπητε λίπωσι απαρέμφατο λιπεῖν

Τύποι εφ ὁρᾶτε ὁρᾷ ὁρώντων ὁρῷμι ὅρα τύποι μφ ὁρᾷ ὁρᾶσθε ὁρᾶσθαι ὁράσθων 6 ὁρῴμην ὁράσθω

Β ΣυντακτικούΤοιοῦτος δὲ γενόμενος νῦν οὕτω διάκειμαι ὑφrsquo ὑμῶν1 κύρια πρόταση ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ δευτερεύουσα επιρρηματική συμπερασματική ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε δευτερεύου-σα ονοματική αναφορική προσδιοριστική (γενική διαιρετική) εἰ μή τι συλλέξομαι δευτερεύου-σα επιρρηματική υποθετική ὥσπερ τὰ θηρία δευτερεύουσα αναφορική παραβολική

μήτε τὰ ἵσια μήτε τὰ δίκαια2 σύνδεση κατά παράταξη με τους συμπλεκτικούς συνδέσμους μήτε ndashμήτε

α) 3 ὧν ἂν ὑμεῖς λίπητε β) Ἅ δὲ μοι ὁ πατὴρ καὶ οἰκήματα καλὰ καὶ παραδείσους καὶ δένδρων καὶ θηρίων μεστοὺς κατέλιπεν

Γ Λεξιλογικά-ετυμολογικάὄψιμος ἐπόπτης ὄψις κάτοπτρον1

δίδακτρον διδαχή διδακτός διδακτήριον2

προσοχή προσεκτικός μέθεξις ἕξις σχῆσις (=κατοχή) ἐχερρήμων (=ἐχέμυθος) ἐχέμυθος ἐχέ-3 θυμος

Δ Περιεχομένου Ο Φαρνάβαζος για να συγκινήσει και να πείσει τους Λακεδαιμόνιους χρησιμοποιεί την προσφώ-1 νηση (Ὦ Ἀγησίλαε καὶ πάντες οἱ παρόντες Λακεδαιμόνιοι) το αʹ πρόσωπο (ἐγὼ ἐγενόμην παρέ-χων ἐποίουν κατεδίωκον οὐδὲν πώποτέ μου οὔτε ποιήσαντος οὔτrsquoεἰπόντος πρὸς ὑμᾶς ἔχοιτrsquo ἂν κα-τηγορῆσαι οὕτω διάκειμαι ἐφrsquoὑμῶν ὡς οὐδὲ δεῖπνον ἔχω ἐν τῇ ἐμαυτοῦ χώρᾳ κλπ) σχήματα λόγου πχ παρομοίωση (ὥσπερ τα θηρία) αντιθέσεις (μὴ γιγνώσκω -διδάξατε) εικόνες ( παραδείσους δένδρων καὶ θηρίων μεστούς - κατακεκομμένα κατακευκαυμένα) και γενικά προσπαθεί ώστε στο λόγο του να επικρατεί η επίκληση στο συναίσθημα του Αγησιλάου και των Λακεδαιμονίων

C Y M B

C Y M B

35

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

36

12hΕνότηταΘεϊκές αδυναμίες(σχ βιβλ σελ 86-91)

Απαντήσεις

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α)1 εἰ καὶ οὐκ εἰμί δευτ επιρρ παραχωρητική πρότ β) ὥστε ἑλεῖν τὸ ἐκείνων πλοῖον δευτ επιρρ συμπερασματική πρόταση γ) εἰ οἱ ἐνάρετοι ἐμοί βοηθοῖεν δευτ επιρρ αιτιολογική πρότ δ) ἡνί-κα δείλη ἐγίγνετο δευτ επιρρ χρονική πρόταση φανερώνει το σύγχρονο

πονέω-ῶ ἐπόνουν πονήσω ἐπόνησα πεπόνηκα ἐπεπονήκειν2

ΟλιγόλεπτοΚριτήριοΑξιολόγησης

Ζητήματα

α) 1 Κλεομένης ἐρωτηθεὶς εἶπε τοὺς μὲν φίλους εὐεργετεῖν τοὺς δὲ ἐχθροὺς κακῶς ποιεῖν = κύρια πρό-ταση τὶ δεῖ τὸν ἀγαθὸν βασιλέα ποιεῖν = δευτ ονοματική πλάγια ερωτηματική πρότ αντικ στη μτχ ἐρωτηθείς β) εὐεργετεῖν καὶ κακῶς ποιεῖν = και τα δύο απαρέμφατα είναι αντικείμενα στο ρ εἶπεν συνδέονται παρατακτικά με τους αντιθετικούς συνδέσμους μὲν-δέ

θετικός ἐχθρούς ndashσυγκριτικός ἐχθίονας amp ἐχθίους - υπερθετικός ἐχθίστους2

ΩριαίοΚριτήριοΑξιολόγησης

ΑΡΗΣ Ἤκουσας ὦ Ερμῆοἷα ἠπείλησενhellip καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Ζητήματα

Εγώ πάλι ότι ξεχωριστά από τον καθένα μας είναι ανώτερος και ισχυρότερος δε θα μπορούσα να 1 αρνηθώ ότι όμως και τόσους μαζί μάς ξεπερνάει δε θα μπορούσα να πιστέψω Σιωπή Άρη Γιατί είναι επικίνδυνο να λες τέτοια πράγματα μη και καμιά συμφορά μας βρει εξαιτίας της φλυαρίας Αυτό που πολύ γελοίο μου φάνηκε καθώς το άκουγα δε θα μπορούσα να το κρύψω από σένα

Μετεωριῶ2 οριστ μέλλ μετεωριῶ μετεωριεῖς μετεωριεῖ μετεωριοῦμεν μετεωριεῖτε μετεωρι-οῦσι ἀρνηθείην ευκτ παθ αόρ ἀρνηθείην ἀρνηθείης ἀρνηθείη ἀρνηθείημεν amp ἀρνηθεῖμεν ἀρνηθείητε amp ἀρνηθεῖτε ἀρνηθείησαν amp ἀρνηθεῖεν

C Y M B

C Y M B

36

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

37

3 ἰσχυρότερος θετ ἰσχυρός-υπερθ ἰσχυρότατος

Αντικείμενο του ρ4 ἀρνηθείην είναι η δευτ ονομ ειδική πρότ ltὅτι μὲν καθrsquohellip ἰσχυρότερός ἐστινgt Επειδή η δευτ ονομ πρότ προηγείται το φαινόμενο ονομάζεται πρόταξη του αντικειμένου

κατελεήσασα5 συν επιρρ αιτιολογική μτχ

κρεμάστρα εκκρεμότητα εκκρεμές κρεμάλα6

σύμμαχον7 = σύν+ μάχομαι ἑκατόγχειρα = ἑκατόν + χείρ

Ο Άρης απομυθοποιεί τον παντοδύναμο Δία με τις εξής εκφράσεις 8 ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθα-να τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ὅ μάλιστα γελοῖον ἔδοξέ μοι ἀκούοντι μετα-ξύ τῆς ἀπειλῆς ὁ Ποσειδῶν καὶ ἡ Ἤρα καὶ ἡ Ἀθηνᾶ ἐπαναστάντες ἐπεβούλευον ξυνδῆσαι λαβόντες αὐτόν ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ

Άλλαζητήματα

Α Γραμματικήςἤκουσας1 ἀκούω ἤκουον ἀκούσομαι ἤκουσα ἀκήκοα ἠκηκόειν

ἠπείλησεν2 ενεστ ἀπειλέω-ῶ ἀπειλεῖς ἀπειλεῖ ἀπειλοῦμεν ἀπειλεῖτε ἀπειλοῦσι πα-ρατἠπείλουν ἠπείλεις ἠπείλει ἠπειλοῦμεν ἠπειλεῖτε ἠπείλουν

βιάσασθε3 α) μέσος αόρ αʹ ἐβιασάμην παθητ Αόρ αʹ ἐβιάσθην β) απαρ αόρ αʹ βιάσασθαι παθ αόρ αʹ βιασθῆναι

ἀμείνων4 ἀμείνων ἀμείνονος ἀμείνονι ἀμείνονα ἄμεινον ἀμέινονες -ἀμείνους ἀμεινόνων ἀμεί-νοσι ἀμείνονας -ἀμείνους ἀμείνονες - ἀμείνους

πεισθείην5 οριστ ἐπείσθην ἐπείσθης ἐπείσθη ἐπείσθημεν ἐπείσθητε ἐπείσθησαν υποτ πεισθῶ πεισθεῖς πεισθεῖ πεισθῶμεν πεισθεῖτε πεισθῶσι

ἀσφαλές6 θετ ἀσφαλέστερον συγκριτ ἀσφαλέστατον υπερθ

κακόν7 θετ κακόνσυγκρ κάκιον - χεῖρον υπερθ κάκιστον-χείριστον

μάλιστα8 θετ μάλα συγκρ μᾶλλον υπερμάλιστα

9 λαβόντες υποτ λάβω λάβῃς λάβῃ λάβωμεν λάβητε λάβωσι προστ λαβέ λαβέτω λάβε-τε λαβόντων

μοι10 ἐγώ ἐμοῦ ndashμου ἐμοί ndashμοι ἐμέ ndashμε ἡμεῖς ἡμῶν ἡμῖν ἡμᾶς

Β Συντακτικούἀνελκύσαι1 αντικ στο ρ θελήσαιμι ὑπερφέρειν αντικ στο ρ οὐκ ἂν πεισθείην

σιωπῆσαι2 αντικ στο ρ οὐκ ἂν δυναίμην ξυνδῆσαι αντικ στο ρ ἐπεβούλευον

ἐπαναστάντες3 συνημμένη επιρρ χρονική μτχ ὄντες συνημμένη επιρρ εναντιωματική μτχ

ὡς παντοῖος ἦν δεδιώς4 δευτ ονομ πρότ πλάγια ερωτηματική αντικ στο ρ μέμνημαι

C Y M B

C Y M B

37

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38

38

Γ Λεξιλογικά ndashετυμολογικάὑπεροπτικά1 υπέρ ndashπρόθεση ἀπίθανα ἀ στερητικό- άκλιτο μόριο κατασπᾶν κατά- πρόθε-ση Εὐφήμει εὖ-επίρρημα

ὑπερφέρειν2 φορά αναφορά διαφορά περιφορά [και άλλα ενδιαφέρον αδιαφορία φόρεμα φερτός υποφερτός ανυπόφορος ανωφερής]

1-α 2-γ 3 ndashδ 4-β3

Δ ΠεριεχομένουΑπό το απόσπασμα ο Δίας χαρακτηρίζεται οιηματίας (= αλαζόνας άτομο που έχει μεγάλη 1 ιδέα για τον εαυτό του) ( Ἤν ἐθελήσω φησίν ἐγὼ μὲν ἐκ τοῦ οὐρανοῦ σειράν καθήσω ὑμεῖς δὲ ἀποκρεμασθέντες κατασπᾶν βιάσασθέ με ἀλλὰ μάτην πονήσετε εἰ δὲ ἐγὼ θελήσαιμι ἀνελ-κύσαι οὐ μόνον ὑμᾶς ἀλλὰ καὶ τὴν γῆν ἅμα καὶ τὴν θάλασσαν συνανασπάσας μετεωριῶ) τι-μωρός των θεών (μὴ καί τι κακόν ἀπολαύσωμεν τῆς φλυαρίας) δειλός και αδύναμος (ὡς πα-ντοῖος ἦν δεδιώς)

Τα σημεία του αποσπάσματος που έχουν στοιχεία σκεπτικισμού είναια) 2 Ἤκουσας ὦ Ἐρμῆοἷα ἠπείλησεν ἡμῖν ὁ Ζεύς ὡς ὑπεροπτικά καὶ ὡς ἀπίθανα Ο Άρης χαρακτηρίζει τις απειλές του Δία απίθανες απίστευτες β) Ἐγὼ δὲ ὅτι μὲν καθrsquo ἕνα πάντων ἀμείνων καὶ ἰσχυρότερός ἐστιν οὐκ ἂν ἀρνηθείην ὁμοῦ δὲ τῶν τοσούτων ὑπερφέρειν[hellip] οὐκ ἂν πεισθείην Ο Άρης αμφισβητεί την πα-ντοδυναμία του Δία γ) καὶ εἰ μή γε ἡ Θέτις κατελεήσασα ἐκάλεσεν αὐτῷ σύμμαχον Βριάρεων ἑκατόγχειρα ὄντα κἄν ἐδέδετο αὐτῷ κεραυνῷ καὶ βροντῇ Ο Δίας όχι μόνο δεν είναι παντοδύ-ναμος αλλά ούτε τον εαυτό του δεν μπορεί να προστατέψει και σώζεται από άλλους θεούς δ) Ταῦτα λογιζομένῳ ἐπῄει μοι γελᾶν ἐπὶ τῇ καλλιρημοσύνῃ αὐτοῦ Το πάθημα του Δία προκαλεί ειρωνικά γέλια ο θεός έχει απογυμνωθεί από κάθε αίγλη

C Y M B

C Y M B

38