1

A) Kenarlar kesilmeden Paftanın SayısallaĢtırılması:

1. ArcMap programında boş bir çalışma sayfası aç,

2. “” simgesini kullanarak sayısallaştırılacak ve kenarları kesilecek paftayı aç. (İlk kez çalışılıyorsa 4 seçenekli bir menü

gelir. 3. seçenek işaretlenirse bundan sonra bu pencere gelmeyecek. Ancak gelmesi isteniyorsa “Do not build pyramids”

seçeneğini işaretle.

3. “Georefrencing=koordinatlandırma” yazılı pencereyi aç, “Autoadjust=otomatik ayarla” yazısının önündeki “” işaretini

kaldır.

4. Paftanın en az 4 köşesinin koordinatlarını gir. Bunun için köşeye yakın kısımlardan grid koordinatlarını oku,

koordinatların kesişim yerlerini iyice büyüt, [+ +] işaretli kısayolu kullanarak kesişim yerine işaret koy ve sağ

tıklayarak gelen iki seçenekten üsttekini tıkla. Açılan pencereye okuduğun yatay ve düşey koordinat değerlerini yaz.

Örnek:

3533000 3542000

4330000 4330000

3533000 3542000

4318000 4318000

5. Autoadjust yazısının önüne yeniden “” işaretini koy.

6. “Georefrencing=koordinatlandırma” penceresini aç, “Rectify=rektifiye et” işlemi yaptır.

7. En sağda yer alan kısayoldan açılan pencerede koordinatların yazıldığı çizelge yer alır. Burada girilen koordinat değerleri

ve en alt sağda da hata oranı (Total RMS error) görülebilir. Hata oranı 4’ten küçük bir rakam olmalıdır. Eğer büyükse

daha çok sayıda noktanın koordinat değerlerinin girilmesi gerekecektir.

B) Erdas Programı ile kenar kesme:

1. Erdas programını aç,

2. Kenarlarını keseceğin paftayı (pafta adının önünde “rectify” yazılı olanı) aç.

3. “Raster” mönüsünü aç ya da üzerinde çekiç resmi olan kısayolu tıkla açılan pencerede yer alan kısayollardan 4.sünü

(nokta işaretleyici) al, paftanın kesilecek sınır kenarlarını işaretle.

4. FileSaveAOI LayerAs diyerek haritanı “pafta adı.aoi” dosyası olarak kaydet. Pafta noOKOK yap.

5. Data prep menüsünü aç, “Subset Image” penceresini aç.

6. İnput file yazan kutuya rectify yapılmış .tif dosyasını çağır; Output file kısmına da çıktının yer almasını istediğin klasör

içine yeni bir dosya ön adı yazarak ve tif dosyası şeklinde yönlendir. Bu pencere içinde “İgnore zero in output stats”

yazısını önündeki hücreyi işareti koy. En altta yer alan AOI penceresini aç, Gelen Choose AOI menüsünde “Viewer”

2

seçeneğini işaretle ve haritayı *.aoi dosyası olarak kaydet. OKOK diyerek önceki Subset Image ile açılan pencereye

dön, OK işaretini tıkla. Dosyalar dönüştürülecektir.

Dosya dönüştürmeler bitince Erdas programındaki işlem tamamlanmıştır.

C) Kenarları kesilen paftada düzeltme Yapma:

1. ArcView programında dosyanı aç. (ArcView programında daha önce dosya açtıysan bu dosyayı aç, Açmadıysan daha

sonra bir dosya adıyla kaydedilecektir.)

2. “+” kısayolu ile Önce UTM’yi çağır, renkliyse içini renksizleştir.

3. Kenarlarını kestiğin paftayı da aynı şekilde çağır (Layer kutucuğunda da aynı paftanın olmasını sağla). Paftayı işaretle ve

sağ tıkla, gelen menüde “properties=özellikler” seçeneğini işaretle, gelen çoklu sayfada “Display Symbology=semboloji”

sayfasını aç ve “Display Background Value=Artalan Değerini Göster” yazısı önündeki kutucuğa işareti koy ve

uygula komutunu ver. Bu arka planda kalan siyahlıkları temizleyecektir.

4. “Auto adjust işlemini devreden çıkar.

5. Paftayı büyüt, [+ +]

kısayolunu kullan ve paftanın köşelerini grid kılavuzundaki pafta kesişim yerlerine çek.

6. Auto adjust’u tekrar devreye sok, hatayı kontrol et ve uygunsa tekrar “Rectify” işlemi yaptır.

7. Gerek duyuyorsan bir kez daha background temizleme işlemi yap.

Arc Catalog’u aç, kesilmiş ve rektifiye edilmiş paftanın üzerine sağ klik yap, properties (özellikler)

kısmını aç, special referans (mekansal referans) edit (güncelle) select (seç) arcgis arcexe83

Coordinete Systems Projected Coordinate Systems Utm Other GCS Europeean Datum 1950 UTM

zone 35N.prj add (bu son deyim projen hangi UTM diliminde ise o olacak), işlemini yap. Sonraki paftalarda

bunu yaparken select yerine import (dışarıdan veri al) deyip ilk projeksiyon sistemini tanımladığımız paftayı

gösterip add (uygula) tamam diyoruz.

Projeksiyon sistemi tanımlı haritalar ArcMap’te Add Data(veri ekle) butonu ile çağırılacak. Pafta üzerinde

sağ klik özellikler map metre (display metre) yapılacak. Kesilen pafta kenarında kalan siyah bantları

yok etmek için pafta üserinde sağ klik açılan menüde semboloji sayfası açılacak, burada “display background

value (artalan değerini göster)” yazısı önündeki kutucuğa işareti konulacak. Bütün paftalar için bu işlem

tekrarlanacak.

Bir projeye başlarken önce “database” oluşturulur, sonra da tüm mekansal veriler bu database ile

ilişkilendirilir. Datbase Arc Catalog’dan oluşturuluyor. Arc Catalog açılır, boşluğa (sağ tıkla new personel

geodatabase) işlemi yapılır, Türkçe karakter kullanmadan isim verilir (oluşturalan personel geodatabase .mdb

uzantılıdır).

3

(Not: Daha önce shapefile (.shp) olarak hazırlanmış katmanları database içine almak gerekirse, datasetin

içine sağ klik, import shapefile to geodatabase diyoruz. .shp dosyasını bulup getirip, gerekiyorsa ismini

değiştirip tamam diyoruz).

Oluşan database üzerine çift tıkla, açılan pencereye sağ tıkla, dataset oluştur. (sağ klik new (yeni)

Featur dataset = detay veriseti). Oluşan datasete isim verdikten sonra projeksiyon sistemini de belirt [Örnek

dataseti isimlendir, aynı menüde edit=güncelle tuşunu tıkla, açılan mekansal referans özellikleri penceresinde

önce koordinat sistemi sayfasında seç arcgis arcexe83 Coordinete Systems Projected Coordinate

Systems Utm Other GCS Europeean Datum 1950 UTM zone 35N.prj işlemini yap. X/Y kümesi

sayfasında minimum ve maksimum X ve Y değerlerine 4-5 adet sıfır daha ekle, ücüncü boyut çalışılacaksa Z

kümesi sayfasında da düzenleme gerekir].

Datasete çift klik yapıp çalışılacak katmanları oluşturuyoruz. Sağ klik new futur class (detay sınıfı)

katmana verilen ad yazılacak (bölme, çizim vb.) ileri açılan tabloda geometry tıklanıp açılır pencerede

gelen katman niteliği (poligon, çizgi, nokta, çoklu nokta gibi) seçilecek. Gerekiyorsa alan adının altına yeni

eklemeler yapıyoruz. Örneğin bölmede “bölme no” ekliyoruz, sağ hücreden kısa tamsayı seçiyoruz. Son diyip

bitiriyoruz. Diğer katmanlar için de aynı işlemler tekrarlanacak.

ArcView’de katman oluşturma, çizim yapma:

1. Projeyi aç, Add data kısayoluyla projede kullanacağın –kesilmiş ve rektifiye edilmiş paftaları ve oluşturduğun

katmanları Layers kısmına al.

2. Editor kısayolunu aç, burada start editör sekmesiyle çalışacağın katmanı seç.

3. Target kısmından da çalışacağın katmanı seç.

4. Create new feature seçeneğini seç.

5. Çalışacağın katmanı (layer) işaretle. Öncelikle dış sınırını çiz. Dış sınırı çizerken “Create new feature” şekli

kullanılacak –gerekiyorsa- sağ tıkla open attirube table (öznitelik tablosunu aç) options (seçenekler) add

field (alan ekle) seçerek bu tabakada gerek duyacağın sütunları ekle

6. Dış sınırın çizimi bitince bunun bir kopyasını alıp bölme katmanına yapıştır. Bölme katmanı için de –

gerekiyorsa- sağ tıkla open attirube table (öznitelik tablosunu aç) options (seçenekler) –gerekiyorsa- sağ

tıkla open attirube table (öznitelik tablosunu aç) options (seçenekler) add field (alan ekle) seçerek bu

tabakada gerek duyacağın sütunları ekle

7. add field (alan ekle) seçerek bu tabakada gerek duyacağın sütunları ekle. Bölmede çalışırken “Cut polygon

feature=poligon detayları kes” şeklini kullan.

4

Ancak, dış sınırın çizimini kopyalamak yerine Arc Catalog’da dataseti açıp buradaki dış sınır katmanını

aynı yerde kopyala-yapıştır yapıp, adını bölme olarak değiştirdikten sonra Arc Map’te projemizi açıp buraya bu

katmanı Add data (veri ekle) yoluyla ekledikten sonra open attirube table (öznitelik tablosunu aç) options

(seçenekler) add field (alan ekle) seçerek bu tabakada gerek duyacağın sütunları ekleyerek yapmak daha uygun

olur. Sonra bu katmanda editör start editing (güncellemeyi başlat) diyerek ve detaylar “seç=select features”

aracıyla kesilecek poligonu işaretledikten sonra (poligon mavi çizgiyle belirgin hale gelir) kalem aracıyla

poligonun dışından başlanıp, oluşacak bölmenin sınırları takip edilip, poligonun dışında çift tıklayarak dış

sınırdan bölmeler kesilir. Bu sırada target (hedef) kısmında da bölme katmanı olmalıdır.

Bölme Sınırı, Dere-Sırt ve Diğer Ayrıntıların Çizimi: Bölmelerin çizimi bittikten sonra Arc Catalog’u açıyoruz. Data setin içinde bir line=çizgi katmanı

oluşturuyoruz. ArcMap ile projemizi açıp bölme katmanının tümünü seçip çizim katmanına yapıştırıyoruz.

“Advanced Editing Tool=gelişmiş güncelleme aracı”nı açıyoruz. Tümünü seçip Editörden “Merge=birleştir”

diyoruz ve “explode Multi-Port Feature=çok parçalı detayı patlat” düğmesine basarak detayları parçalıyoruz.

Burada bölünen detayları “split tool=ayırma aracı”nı kullanarak istediğimiz noktadan parçalara ayırabiliriz.

Örneğin bölme sınırı belli bir yere kadar sırt, buradan itibaren dere ise, bu noktada ayırma aracını kullanarak

çizgiyi bölebiliriz.

Kullanacak çizgi şekillerini seçmek için katman üzerine sağ tıklayıp özellikler semboloji (soldaki

menüden) kategoriler değerler ekle sembol no’su (ya da isim) listeye ekle tamam oluşan çizgi

üzerinde çift tıkla çizgi tipini seç özellikler çizgi özellikleri ile ilgili ayarlarını yap. Tüm kullanılacak

çizgiler için aynı işlemler yapılacak. ArcGIS’ın çizgi tiplerine yeni çizgi tipleri eklemek için çizim katmanındaki

bir çizgi üzerine çift tıklandığında açılan menüde mevcut “daha fazla sembol” düğmesini tıkla, açılan listede ekle

komutu ver, ekleyeceğin sembollerin olduğu klasöre git, style dosyasını işaretle ve ekle komutu ver (nokta

katmanında da aynı işlemler nokta tipleri için yapılacak).

Bölme kılavuzları için çizgi tipleri içinden çift yönlü ok işaretini seç ( bu işaret bir sağa ok ile bir sola

okun üst üste binmesiyle oluşmuştur) çizgi özellikleri özellikler Sembol (ok ucunun boyutunu 3-4

piksele küçült tamam tamam sol taraftan ikinci oku seç özellikler sembol ok ucunun boyutunu

aynı boyuta küçült tamam tamam.

Bölme kılavuzunu çizerken Editör araç çubuğunda bulunan kalem sekmesi açılır, tam ortada yer alan End

Point Arc Tool (Son Nokta Ark Aracı) alınır. Kılavuz çizilecek bölmenin bir kenarına tıklanır, ikinci kenara

5

tıklanır, ortaya gelerek kılavuza kavisi verilir ve çift tıklayarak bitirilir; öznitelik tablosundan çizgi tipi yazılarak

işlem tamamlanır.

İngilizce menüde bu işlemler: katman üzerinde sağ klik properties Add Values rakam ya da çizgi

adı Add To List (açılan pencereden kullanacağın çizgi şeklini seç) properties Line Properties burada

gerekli düzenlemeleri yap. İngilizce menüde yeni sembol şekillerinin eklenmesi: Şekillerin bulunduğu pencere

açıkken “More Symbols” düğmesini tıkla, gelen listede Add seçeneğini işaretle ve şekillerin olduğu dosyaya

giderek “Style” klasörünü aç.

Sırt-dere adlarını yazdırırken; Katman oluşturulurken adı sütunu açılmıştı (açılmamışsa, güncellemeyi

kapattıktan sonra çizim katmanının öznitelik tablosu açılır, seçenekler düğmesi tıklanır, açılan menüye adı ve

özelliği girilir).

MEŞCERE YAPIMI:

Fotogrametriden Sağlanan altlıktan yapılabilir

Diğer yöntemler kullanılabilir (pafta, taslak vb.)

Arc Catalog’da bölme katmanını kopyalayıp yapıştırıp adını bölmecik olarak değiştirip bölmecik katmanını

oluşturuyoruz. Arc Map’te projeyi açıyoruz, bölme katmanına zarar vermemek için önündeki işaretini

kaldırıyoruz. Add Data ile bölmecik katmanını çağırıp renk ve çizgi ayarını yapıyoruz. Start editing (güncellemeyi

başlat) ile çalışmaya başlıyoruz (altta bölmecik için esas aldığımız tabaka bulunacak). Cut Polygon Feature

(poligon detayları kes) ile bilmeyi parçalara ayırıyoruz ya da içinde adacıklar oluşturuyoruz. Bölme katmanından

bölmecik katmanını keserken “yakalama” işlemi kullanılabilir. Bunun için, editör menüsü içinde snapping

(yakalama) menüsü açılır, burada hangi katmandan verteks, edge (kenar) ve/veya End (son) sütunu hizasındaki

kutucuk içine konularak yapılır (her üç seçenek birlikte kullanılabilieceği gibi birkaç katmanın elemanları

birlikte de seçilebilir).

Bölmecik katmanında çalışırken de yeni sütunlara ihtiyaç duyulursa öznitelik tablosundan yeni sütun

eklenebilir (alan ekleme işi güncelleme kapalıyken yapılabilir, zaten güncelleme açıkken öznitelik tablosunun

seçenekler menüsü açılırsa “alan ekle” işlemi aktif olmaz). Alan ekledikten sonra da güncelleme (start editing)

başlatılıp öznitelik tablosundan bu eklenen alanla ilgili veriler girilebilir.

Bölmecik oluşturulurken, hatalı bölmecik çizilmişse bu seçilip silinebilir. Ya da birbirine eklenecekse

eklenecek alanlar birlikte seçilip editör menüsünde bulunan merge (birleştir) işlemiyle alanlar birleştirilir. Bunu

yaparken öznitelik tablosu açıksa, sol tarafta görünen polgon numarası üzerinde tıklanınca haritada bunun

karşılığı olan alan renk değiştirir. Böylece diğerleri hangi alana katılacaksa o seçilip diğer alanlar buna eklenir.

6

Fotogrametriden sağlanan meşcere taslağı kullanılacaksa; taslak ve bölme katmanı birlikte açılır. Bu iki

katmanın çakıştırılıması işlemi yapılır. Bunun için Tools (Araçlar) menüsünden GeoProcessing Wizard (Coğrafi

İşlemler Sihirbazı) açılır. Gelen listeden Intersect Two Layers (İki katmanı birleştir) seçeneği işaretlenir. İleri

komutu verilir ve çıkan mesajlar takip edilir. Oluşan çok küçük alanlar (hangi bölmede kaldığı dikkatten

kaçırılmadan) uygun bölmeciklere yedirilir.

ETİKETLEME:

Çıktımızı hangi ölçekte alacaksak o ölçeğe ayarlıyoruz. Etiketleme işlemi yapılacak katmana sağ tıklayıp

açılan listeden Convert Labels to Annotation (Etiketleri Anotasyona Çevir) seçeneğini tıklıyoruz. Açılan

pencerede sol altta yer alan “Tüm Katmanlar İçin Çakışan Etiketler Üret” ve “Çakışan Etiketleri Çakışma

Penceresinde Göster” seçenekleri önündeki [] işaretlerini kaldır ve Refereans Ölçeğinin 1/25000 olduğuna

dikkat et. Anotasyon depolama seçenekleri kısmında “haritada” seçeneği işaretli gelir ve pencere içinde etiketleri

anotasyona dönüştürülecek katman yazılıdır. Burada “veritabanı içerisinde” seçeneğini işaretle (Çıkan

Anotasyon Detay Sınıfı: yerleşeceği klasörü aç) veritabanı Anotasyon Detay Sınıfı (etiket_bolme gibi bir

isim ver) tamam deyince işlem yapıldığı görülür. Bundan sonra “elemanları seç” işaretçisi ile istediğimiz etiketi

seçip (seçildiğinde etrafı mavi kesik çzgi ile işaretlenir) istediğimiz yere kaydırma, döndür işaretçisi ile

istediğimiz gibi döndürme, yazı karakter büyüklüğü ve rengini değiştirme gibi işlemleri yapabiliriz. İstediğimiz

yere yazılar yazmamız da mümkündür.

İngilizce programda aynı işlemler: etiketleri düzenlenecek katmana sağ klik Convert Labels To

Annotation (açılan pencerede sol altta yer alan “Generate Overlapping Labels for All Layers” ve “Display

overlapping Labels In The Overflow Window” seçenekleri önündeki [] işaretlerini kaldır ve Refereans

Ölçeğinin 1/25000 olduğuna dikkat et) In a database seçeneği’ni işaretle Output annotastion feature class

(çıktıların hangi database’in içine yazılacağını göster dataset göster Annotation Feature Class: (isim ver).

İsim yazılamayacak kadar küçük alanlar için çizim katmanında ok işaretini tanımlıyoruz. -1, -2 gibi

yazmak gerekiyorsa da silmeden düzelterek “Creat New Featur”dan ok işaretini yapabiliyoruz.

Not: Etiketleme işlemine başlamadan önce katmanların etiket ayarlarını çoğunluğu için istediğimiz font ve

büyüklüğe ayarlarsak daha sonra bu etiketler için ayrıca düzeltmeler yapmamıza gerek kalmaz.

BOYAMA İŞLEMLERİ:

-Meşcere Haritası

-Fonksiyon Haritası

Kaç renk kullanacaksak o kadar kod belirliyoruz. Örneğin

7

1- Turuncu

2- Mavi

3- Kahverengi

4- Sarı

5- Yeşil

6- Mor.

Aynı şekilde fonksiyon haritası içinde kullanılacak renkleri belirliyoruz. Meşcere Haritasını renklendirmek

için 2 sütuna ihtiyacımız var. Bölmecik tabakasından özelliklerden sütunlarımızı oluşturuyoruz., Tanımlıyoruz,

sınırlarını noktalıyoruz vs. Bu projeyi meşcere olarak farklı kaydediyoruz. Daha sonra fonksiyon haritası için de

aynı işlemler tekrarlanıyor. Bunu da fonksiyon olarak ayrı kaydediyoruz.

ALANLARIN YUVARLANMASI:

Acces’dan bölmecik tablosunu açıyoruz, kopyalıyoruz, Excel’e yapıştırıyoruz. Excel’de her türlü

düzenlemeyi yapabiliyoruz.

ÇIKTI HALİNE GETİRME:

Layout view’e (çıktı görünümü) tıklıyoruz. Ölçeği 1/25000 yapıyoruz. Page Setup ayarlamaları yapılıyor

(ölçek ayarları unutulmasın).

Kuzey işareti için: Insert North Arrow (gelen tablodan bir şekil seçiliyor).

Ekle Kuzey Oku Seçici

Lejant için: Insert Legende Legend Wizard Lejanta neler alınacaksa soldaki tablodan tıklanıp

sağa alınacak, Lejantta yer alacak kolon sayısı seçilecek Lejand başlığı ve renk ayarları seçilecek çerçeve ve

art alan kararlaştırılacak yamalar ve boyutlar kararlaştırılacak son düzenlemeler yapılacak ve bitirilecek.

Lejant seçildikten sonra üzerinde sağ klik yapı “Grafiğe Çevir” komutu verdikten sonra tekrar sağ klik yapıp

“Grubu Çöz” komutu verince lajanttaki tüm öğeleri istediğimiz gibi düzenleyebiliriz. Aynı şekilde ekle

menüsünden metin, ölçek, resim vs. ekleyebiliriz.

Bölmecik katmanında, bölmecik içinde bölme sınırları tarafından oluşturulmuş bölünmeleri ortadan

kaldırmak ve kenarları istediğimiz çizgi tipiyle çizebilmek için, bu katmandan bir kopya alıp, bölmecikler için

birleştirme işlemi yapıp, bu sınırları bir çizim katmanına taşımamız ve çizgileri istediğimiz gibi düzenlememiz

gerekiyor.

1)PDF dokümanı 2) pdf çıktısı 3) Nokta atımı 4) Dataset

8

1/1000

1/2000

1/3000

1/10000

UTM

3

1/25000

1/50000

1/100000

1/250000

UTM

6 1/500000

Lamber

t

Kartezyen koordinat sistemi kullanılmaktadır.

(kullanılan budur)

Harita mühendisliği sistemi tersidir.

Decimal Degree (Coğrafi) ve metre (UTM) nokta değerleri vardır.

On the fly projectin Cğrafi ve UTM ile dönüşüm yapar.

Küresel yapı, düzlemsel yapıya çevrilince meydana gelen alan ve mesafe değişimleri hatalarını en aza indiren

sistem projeksiyondur.

Vektör Raster veriler Çözünürlük

xy Grafik

veriler

Piksel

5m x 5m =1 piksel

1200 dpi =1

imnch’dekidir.

Tablo

veriler

y

x

x

y

9

.shp Dbf .tiff

.ncz MS

Acces

.bmp

.dwg Oracle .img Erdas

.rew İnformix .grid Esri

Sql server

DEM (Yükseklik)

(Digital Eveuluation Model)

Drid, Tin, usgs, dted formatlarındadır. Modellemeler spatial ve 3D analistler ile yapılmaktadır.

Scale faktöer=1 3

Scale faktör = 0996 6

-Ghost- EPS

1) Önce script kur

2) Setup’ı kur

3) 1000-2000 gir kapatıp aç.

Postscript’in driverini

Long level 2

True Type BMP

True Type font Dexoiland (doğru yazılmamış olabilir)

Post script EPS

Print to file (yazıcını göster).

Table layer’da properties’den defination query ile objelere sorgu yapılarak gösterim ayarlanabilir.

Label method seçilerek gösterilecek etiketlerde sorgu yapılabilir.

x, y, z değerlerinin tutulduğu formatlar DEM, TIN, GRİD (DEM=digital evelotion model)

TIN = 3D ile üretilir,

Grid = Spatial analiz ile üretilir,

Hillshade= base map olarak ancak kullanılır.

Görünürlük analizi için:

OFFSET A = Kule yükseklik

OFFSET B = Saha yükseklik

RADİUS 1 = Bakış açısı

10

ARC SDE

GEODATABASE

Arcsde, oracle, informix veri depolama sistemleri.

ArcSDE kurulunc rdbms geordbms haline gelir

ArcGIS Server uç kullanıcılara erişim sağlar

Verilerin %80’i mekansal verilerdir

Realitionship classes

Simple olur ise orijinde obje silinirse tabloda ilişkili sütun <null> olur.

Composite olur ise orijinden obje silinince tablodan kayıt silinir.

*.e00 dosyalarının 3 boyutlu *.tin dosyasına dönüĢtürülmesi:

ArcCatalog’da “Conversion Tools”u aç (yoksa Tools → Customize → Add From File yolunu izleyerek

etkin hale getir). Conversion Tools açılır menüsünde “Import From Interchange File …” seçeneğini tıkla. Gelen

pencerede Input file kısmına dönüştüreceğin *.e00 dosyasını çağır. Output dataset kısmına da çıktının

kaydedileceği adresi ve dosya adını göster, “save” deyip işlem bitince OK tuşunu tıklayıp çık.

ArcGIS içinde bulunan ArcScene’yi aç. Add data kısayolu ile kaydettiğin dosyayı ekle. 3D Analyst açılır

penceresi → Convert → Features to 3D… seçeneğini işaretle. Gelen pencerede üst pencerede dosya adı yazılıdır,

doğruysa aynen kalacak. Raster or TIN surface seçeneği önünde işaretiyle gelmiştir, dosya değiştirmeyeceksen

bu da aynen kalacak. Input feature attribute seçeneğini işaretle ve gelen listede “YUKSEKLIK” seçeneğini

pencereye getir. Output features kısmında ismi düzenle, OK dediğinde işlem başlatılır, altta iki boyutlu pafta,

üstte kabartılar oluşmuş pafta görünecektir.

Tekrar 3D Analyst açılır menüsü → Create/Modify TIN → Create TIN from features seçeneklerini

işaretle. Gelen pencerede iki dosya görünür. Birincisi arc uzantılıdır. İkincisi senin isim verdiğin dosyadır.

İkincinin önüne işareti koy; Height source kısmında gelen listede “YUKSEKLIK” seçeneğini pencereye getir,

gerekiyorsa dosya ismini düzenle. OK dediğinde işlem başlatılır ve ArcScene’de tin2 dosyası olarak üçüncü

katman şeklinde haritan görünür.

tin2 katmanı seçilip sağ tıklanıp properties (özellikler) kısmı açılır. Source kısmında “Z unit

conversion factor” 1 olarak gelmiştir. Yüksekliklerin daha abartılı olarak görünmesini istiyorsanız bu rakam

yükseltilebilir (örneğin 3 yapın). Symboloji kısmını açtığınızda sol kısımda Edge types ve Faces dosyaları

işretli gelir. Edge types önündeki işareti kaldırıp, Add… tuşuna bastığında Add Renderer menüsü 10 seçenekli

olarak gelir. Bunlar kabartılı haritanı gösterme seçenekleridir. Bunlardan istediğin gösterme biçimini seçip Add

tuşuna bastığında Faces katmanın kategorilere göre renklenmiş olarak görünür (Face elevation with graduated

11

color ramp seçeneği güzel bir görünüm veriyor). Bundan sonra “color ramp” kısmından renk seçenekleri,

“classes” kısmından kategori sayısı, Label kısmından yükseklik sınırları ile kullanılacak renkler seçilebilir.

Veri Tabanı BirleĢtirme:

ArcCatalog’da veri eklenecek katman üzerinde sağ tıklanarak load sekmesi ve oradan da açılan menüde

load data… sekmesi tıklanır. Açılan “Simple Data Loader penceresinde “ileri” sekmesi tıklanır. Açılan pencerede

Input data satırına veri alınacak dosya veya katman seçilir, gelen katman add tuşuyla list of source data to load

penceresine eklenir, ileri tıklanır, gelen pencerede katman adresleri kontrol edilir, doğruluğundan emin olunca

ileri tuşu tıklanır.

Gelen pencerede katmanımıza eklemek istediğimiz sütunlar seçilir (istemediklerimiz satır başı tıklanarak

karartılır ve delete tuşuyla silinir), iler tuşu tıklanır. Load all of the source data işaretliyken ileri tıklanır, OK

tuşuna basılır, veri transferinin tamamlanması beklenir.

Raster Clipping (Raster Görüntüyü Kesme ĠĢlemi) ve NBRC Kullanım Talimatları

1. Yüklenmesi

.dll bilgisayarınıza kopyalayınız. Kopyalama işleminden sonra sırasıyla ArcMap açınız>

ArcMap’de>View>ToolBars>customize>toolbars>add from file>NBRC.dll>OK.

Böylelikle toolbars altına gelmiş olur. Daha sonra

N-Bant Clipper tik atarsınız, tool ArcMap arayüzüne gelecektir.

12

2.Butonlar

Target (hedef): Hangi raster görüntüyü kesmek istiyorsanız targetta onu seçiniz.

NBRC tool ile kesmek istediğiniz rasterı (clipping tools) 3 şekilde kesebilirsiniz.

1.ci buton ile Rasterı kare yada dikdörtgen şeklinde kesebilirsiniz.

1

2

3

13

2.ci buton ile Raster belirli bir geometrik şekle bağlı kalmaksızın butonla belirlemiş olduğunuz sınırlara bağlı

kalarak kesebilirsiniz.

3.ci buton ile Raster üzerine çizmiş olduğunuz poligon bir objenin sınırlarına göre de raster görüntüyü

kesebilirsiniz.

3.Kullanımı

Clipping Tools içinde yeralan 1 nolu buton ile raster kesme iĢlemi

Boş bir ArcMap’e kesmek istediğiniz raster görüntüyü çağırınız. Sonra N-Bant Raster Clipper tool içinde targetta

yanındaki siyah üçgen yardımı ile açılan listeden kesmek istediğiniz raster görüntüyü çağırınız.

Targetta seçim işlemi tamamlandıktan sonra clipping tool içinde 1 nolu butonu seçiniz. Daha sonra raster görüntü

üzerinde kesmek istediğiniz alanı buton yardımı ile kare ve dikdörtgen çizerek sınırlandırınız ve çift tıklayarak

işlemi sonlandırınız.

14

Kesme işleminden sonra sistem size raster görüntüden kestiğiniz parçanın ismini ve raster formatını soracaktır.

“Name” kısmına ismini veriniz, “Save as Type” kısmına ise kesmiş olduğunuz raster görüntüyü hangi formatta

kaydetmek istiyorsanız onu listeden seçiniz. Seçim işlemi tamamlandıktan sonra “Save” butonuna basarak işlemi

tamamlayınız.

15

Kayıt etme işleminden sonra ArcMap de “Do you want to add this layer” uyarı çıkar. Çıkan uyarıda “Yes”

seçerek kesmiş olduğunuz görüntüyü ArcMap ortamına eklemiş olursunuz.

Clipping Tools içinde yeralan 2 nolu buton ile raster kesme iĢlemi

Boş bir ArcMap’e kesmek istediğiniz raster görüntüyü çağırınız. Sonra N-Bant Raster Clipper tool içinde targetta

yanındaki siyah üçgen yardımı ile açılan listeden kesmek istediğiniz raster görüntüyü seçiniz.

16

Targetta seçim işlemi tamamlandıktan sonra “Clipping Tools” menüsü içinde 2 nolu butonu seçiniz. Bu buton

belirli bir geometrik şekle sahip olmayan raster görüntüleri kesmek için kullanılır. Bu nedenle raster görüntü

içerisinde kesmek istediğiniz alanı iki nolu buton yardımı ile bir poligon oluşturunuz ve poligonu tamamladıktan

sonra çift tıklayarak işlemi tamamlayınız. Kesme işlemi tamamlandıktan sonra nereye hangi formatla kayıt

edeceğinizi soran bir pencere açılır. Açılan pencerede gerekli seçimleri girdikten sonra “Save” diyerek işlemi

tamamlayınız.

Kaydetteme sonra ArcMap de “Do you want to add this layer” uyarı çıkar. Çıkan uyarıda “Yes” seçerek kesmiş

olduğunuz görüntüyü ArcMap ortamına eklemiş olursunuz.

17

Clipping Tools içinde yeralan 3 nolu buton ile raster kesme iĢlemi Boş bir ArcMap’e kesmek istediğiniz raster görüntüyü çağırınız. Sonra N-Bant Raster Clipper tool içinde targetta

yanındaki siyah üçgen yardımı ile açılan listeden kesmek istediğiniz raster görüntüyü seçiniz.

18

Yine aynı ArcMap içine kesmek istediğiniz raster görüntü ile aynı projeksiyon sistemine sahip poligon tipinde

üretilmiş katmanı çağırınız. Bu işlemden sonra çağırmış olduğunuz katman içinde (poligon geometrik tipinde)

çizmiş olduğunuz objenin sınırına göre kesim yapar.

Bunun için öncelikle çağırmış olduğunuz katmanda poligon tipinde ürettiğiniz objeyi (göl vb.) data view

ekranında görüntüleyiniz. Clipping tool içinde 3 nolu butonu seçiniz ve seçmiş olduğunuz butonla çizili olan

geometrik objenin üzerine tıklayarak kesim işlemini başlatınız.

19

Kesme işlemi tamamlanmadan “select output raster dataset” penceresinde kesilen görüntüyü hangi raster formatta

ve isimde kayıt edileceğine dair ilgili seçimleri yapınız ve “save” tuşuna basınız.

20

Son olarak kesilen görüntüyü ArcMap ortamında görüntülemek için çıkan “do you want to add this layer”

sorusuna “yes” butonuna basınız. Son olarak kesilen parçayı ArcMap ortamında inceleyiniz.

21

22

3 BOYUTLU HARĠTALARIN ELDE EDĠLMESĠ

.e00 dosyalarını daha önce anlatıldığı gibi (sayfa 14 de ) .shp dosyalarına çevirip 1. dönüşüm işlemini

yaptıktan sonra, bütün şefliğe ait 1. dönüşüm işlemi yapılmış haritaları arcmap’ e çağırıyoruz. Arcmap e

çağırdığımız .shp dosyalarının teker teker attributes table ( öznitelik tablosu) nu açarak detay sütünundan (field)

pafta kenarı satırını siliyoruz. Pafta kenarları 1.dönüşümü yapılmış haritaların etrafında bir çerçeve oluşmasına

neden olmakta. Bütün paftaların pafta kenarını sildikten sonra ister arcscene de ister arcmapta paftaların

birleştirme işini yapabiliriz. Pafta kenarları temizlenmiş haritaların hepsini Arcmap (yada arcscene) e çağırıp,

editör çubuğunda da 3DAnalist toolbarı açıp,

Create TIN From Features penceresi açılır.

23

layers da bütün kutucuklar işaretlenecek height source de yükseklik seçilip OK .

Tin dosyası haline getirilmiş şeflik genelini şeflik dış sınırına göre kesebilmek için tin dosyasını raster harita

haline dönüştürüp kesme işlemini yaptıktan sonra tekrar tin dosyasına çevirmemiz gerekmekte.

24

Tin dosyasını raster haritaya çevirmek için sırasıyla,

Gelen pencerede cell size satırına raster verinin hassasiyetini 10 yazıp (raster veriyi tin e çevirirken uygun

olmakta) dosya adını kontrol ederek OK diyoruz.

25

RASTER VERĠNĠN ġEFLĠ SINIRINA GÖRE KESĠLMESĠ

Arcmap te oluşturduğumuz raster harıtayı çağırıp toolbox ta extract by mask penceresi açılır

26

27

ınput raster satırına kesilecek raster

ınput raster or feature mask data satırına şeflik sınırı

output raster satırınada kesilmiş raster adı yazılarak OK.

28

Şeflik sınırına göre kestiğimiz raster verinin tekrar TĠN dosyasına dönüĢtürülmesi

Arcmapte şeflik sınırına göre kestiğimiz raster dosyayı çağırıp,

29

3Danalist > convert > raster to tin penceresinde z toleransı 10 yazıp OK.

BÖLMECĠK EĞĠMLERĠNĠ hesaplamak için;

Tin den rastera çevirirken convert tin to raster penceresinde

Attribute penceresinde;

Elevation (yükseklik)

Slope (eğim Yüzde)

Slope (eğim derece)

Agpect (Bakı)

Seçilerek raster veriler oluşturulabiliyor. Bu rasterları daha sonra mesala bölmeciklerin eğimini hesaplarken

kullanılıyor.

30

TIN DOSYASI ÜZERĠNE BAġKA HARĠTA GĠYDĠRME;

Giydirme yapmak istediğimiz haritanın tin halini ve giydireceğimiz haritayı arcscene de açıyoruz.

31

Giydireceğimiz haritanın properties inde Base heights de obtein heights for layer from surface işaretlenir.

Giydirme sonrasında giydirilmiş harita üzerindeki ayrıntılarda bozulma olursa (okunamama gibi) rendering

sekmesinde low-higg sekmesi hıgh a doğru kaydırılır.

32

33

EĞĠM HESAPLAMA

Yaptığımız haritada (meşcerede örneğin) poligonların (bölmelerin yada meşcere tiplerinin) teker teker ortalama

eğimlerini otomatik olarak hesaplamak için;

37 nolu sayfada anlatılan veri tabanında eğim bilgilerini içeren raster harita oluşturulur.

Bölmeciklerin eğimlerini hesaplayacaksak, bölmecik katmanının öznitelik tablosuna (attribute table) bir sütun

(field) ekleriz. Bu sütüna her bölmeciğe ayrı bir numara gelecek şekilde 1 den başlayıp baştan sona numara

34

veririz. Burada önemli olan bölme yada bölmeciklerin küçükten büyüğe yada bölme numarasına göre sıralanması

değil her bölmeciğin ayrı bir numarası olan eğim sayacı oluşturulmasıdır.

Toolbaxda yukarıda gösterilen sekmeler işaretlenerek gelen pencerede ;

İnput raster a bölmecik katmanını

Zone field a bölmecik katmanında oluşturduğumun eğim sayacını

İnput value ya oluşturduğumuz eğim raster haritasını

Yazıp output table da dosya adını kontrol ederek OK .

Programın oluşturduğu .dbf dosyası, add data ile mxd ye eklenerek sağ tıkla açılır. Tabloda max ve min eğimler

gelmiştir.burada ortalama eğimin bulunduğu (mean) sütunu kopyalanıp bölmecik katmanındaki eğim sütununa

yapıştırılır. Yapıştırma sırasında oluşturduğumuz eğim sayacı sütununun her iki katmanda da aynı sırada olmasına

( küçükten büyüğe yada büyükten küçüğe) dikkat edilmelidir.

35