การจดการปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา

อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร A STUDY OF CONFLICT MANAGEMENT BETWEEN WILD ELEPANTS AND

RESIDENTS OF PHA WA SUBDISTRICT, KAENG HANG MAEW DISTRICT, CHANTHABURI PROVINCE

ภาคนพนธ

ของ

งามอาภา วฒนองกร

ปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถน

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ

มนาคม 2560

การจดการปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา

อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร A STUDY OF CONFLICT MANAGEMENT BETWEEN WILD ELEPANTS AND

RESIDENTS OF PHA WA SUBDISTRICT, KAENG HANG MAEW DISTRICT, CHANTHABURI PROVINCE

ภาคนพนธ ของ

งามอาภา วฒนองกร

เสนอตอมหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ เพอเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญารฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถน

ลขสทธเปนของมหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ มนาคม 2560

งามอาภา วฒนองกร. (2560). การจดการปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร. ภาคนพนธ. รป.ม. (การปกครองทองถน). จนทบร : มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ.

คณะกรรมการทปรกษาภาคนพนธ รองศาสตราจารยชยยนต ประดษฐศลป ร.ด. (รฐศาสตร) ประธานกรรมการ เชษฐณรช อรชน ปร.ด. (วฒนธรรมศาสตร) กรรมการ

บทคดยอ งานวจยนมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมผลตอการเกดปญหาระหวางคนกบชางปา และแนวทางในการจดการปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร การศกษาครงน ผวจยใชวธเชงคณภาพแนวนเวศวทยาการเมองและการวจยเชงบกเบกคอการรวบรวมขอมลจากการวจยเอกสาร การสมภาษณประวตศาสตร จากคาบอกเลา การสมภาษณแบบเจาะลก การสมภาษณกลมและการสงเกตการณ โดยผใหขอมลหลก ไดแก ประชาชนผไดรบผลกระทบจากปญหาชางปา ผอาวโสชมชน ผมสวนไดสวนเสยทงจากภาครฐ ภาคเอกชนและภาคประชาชน ผลการศกษาพบวา ปจจยหลกทมผลตอการเกดปญหาระหวางคน กบชางปา ในเขตตาบลพวาไดแก ปจจยดานการบกรกทาลายปา ปจจยดานการขยายตวของถนน ปจจยดานการเพมจานวนของชางปาและปจจยดานการเปลยนแปลงภมอากาศ สวนแนวทาง ในการจดการปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา สามารถแบงไดเปน 2 แนวทางหลกคอ แนวทางการแกไขปญหาเฉพาะหนา ประกอบดวย 4 แนวทาง ไดแก การสรางแนวรวรงผง การสราง แนวรวสลงกนชาง การขดคกนชาง และการสรางกฎระเบยบเพอพจารณาการจายคาชดเชย แกประชาชนผไดรบผลกระทบจากปญหาชางปา สวนขอเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหาระยะยาว ประกอบดวย 7 แนวทาง ไดแก การศกษาความสามารถในการรองรบจานวนชางทเหมาะสม การวางแผน ในการใชประโยชนทดน การถายเทชางระหวางปาพนททอยใกลเคยงกน การเคลอนยายชางออกจากพนททมประชากรหนาแนน การเคลอนยายขามระหวางกลมปา การประชาสมพนธใหประชาชนรบรขอมลอยางทนตอเหตการณ และการจดตงคณะทางานเพอแกไขปญหาชางโดยตรง คาสาคญ : การจดการความขดแยง ชางปา

Ngamarpa Wattanaaungkool. (2017). A Study of Conflict Management between Wild Elephants and Residents of Pha Wa Subdistrict, Kaeng Hang Maew District, Chanthaburi Province. Independent Study. M.P.A. (Local Government). Chanthaburi : Rambhai Barni Rajabhat University.

Advisory Committee Associate Professor Chaiyon Praditsil Ph.D. (Political Science) Chairman Chetnarat Orachun Ph.D. (Cultural Sciences) Member

Abstract

The purpose of this research was to study factors and guidelines for conflict management between wild elephants and residents of Pha Wa subdistrict, Kaeng Hang Maew district, Chanthaburi province. The political, ecological and exploratory research approaches were used in this study. The data were collected from documents, interviews about oral history, in-depth interviews, focus group interviews and observation. The key informants consisted people who suffered from wild elephant problems, elders in the community, as well as stakeholders from government, private and public sectors. The findings showed the main factors causing the conflicts between wild elephants and residents in Pha Wa subdistrict were: deforestation, road enlargement, wild elephant population growth and climate change. There were 2 guidelines for conflict management between wild elephants and residents in Pha Wa subdistrict. The 4 main immediate recommendations for solutions were: construction of bee hive fences, construction of sling fences to block the wild elephants, ditch digging to stop the wild elephants and consideration of compensation for residents who have been affected by the wild elephants. The 7 long-term guidelines for solutions were: studying the appropriate population size of wild elephants, updating the land use plan, relocating the wild elephants to nearby forests, removing the wild elephants from populated areas, moving the wild elephants across forest complexes, publicizing updated information to residents and organizing working groups to directly solve the problems. Keywords: Conflict Management, Wild Elephants

กตตกรรมประกาศ

ภาคนพนธฉบบนสาเรจสมบรณดวยด โดยไดรบความอนเคราะหและความชวยเหลอ อยางดยงจากรองศาสตราจารย ดร.ชยยนต ประดษฐศลป ทกรณาเปนประธานทปรกษาภาคนพนธและประธานกรรมการสอบภาคนพนธ ดร.เชษฐณรช อรชน ทกรณาเปนกรรมการทปรกษาภาคนพนธ ดร.ขวญศร เจรญทรพย ทกรณาเปนกรรมการสอบภาคนพนธทใหคาปรกษาตรวจสอบแกไขขอบกพรองตางๆ และขอกราบขอบพระคณในความเมตตาอนเคราะหจากทานอาจารยจาลอง แสนเสนาะ ทกรณาใหคาปรกษา ชแนะ ขอคดเหนทเปนประโยชน ดวยความเมตตาและดวยความปรารถนาดเสมอมา ผศกษาขอขอบพระคณผใหขอมลทกทานทไดใหความรวมมอเปนอยางด ทงในการใหสมภาษณและการตอบคาถาม ซงลวนเปนประโยชนตอการศกษาและเพมคณคาทางวชาการใหกบงานวจยเรองนเปนอยางดยง คณคาและประโยชนอนพงมจากภาคนพนธฉบบน ผวจยขอมอบเปนกตญญกตเวทตาแดบดา มารดา คร อาจารย และผมพระคณทกทาน

งามอาภา วฒนองกร

สารบญ

บทท หนา

1 บทนา..................................................................................................................... 1 ความเปนมา………………………………………………………………. 1 วตถประสงคของการวจย………………………………………………… 4 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ………………………………………………. 4 ขอบเขตของการวจย……………………………………………………… 4 นยามศพทเฉพาะ…………………………………………………………. 5 กรอบแนวคดในการวจย…………………………………………………. 6 สมมตฐานการวจย………………………………………………………... 6

2 แนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของ………………………………………..…. 7 องคความรเกยวกบชาง........................................................……………… 7 ความสาคญของชางไทย………………………………………….. 7

ความสาคญของชางตอระบบนเวศ.................................................. 9

สถานภาพ........................................................................................ 10

ลกษณะทวไปทางนเวศวทยาและชววทยา...................................... 10

การสบพนธ..................................................................................... 10

พฤตกรรมการกนอาหาร................................................................. 11

พฤตกรรมการนอน......................................................................... 11

พฤตกรรมทางสงคม........................................................................ 12

ปจจยคกคามชางปาในประเทศไทย................................................ 12

นเวศวทยาแบบองครวม……….................................................................. 21 แนวคดนเวศวทยาและนเวศวทยาของมนษย................................... 14

แนวคดเกยวกบความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาต.............. 15

มตของความสมพนธในลกษณะของระบบนเวศ............................ 17

แนวคดและทฤษฎเกยวกบความขดแยง….................................................. 20 การจดการความขดแยง................................................................... 26

สารบญ (ตอ) บทท หนา

2 ตอ แนวคดเกยวกบสทธมนษยชน…………………………………………… 29

แนวคดสทธของสตว………..…………………………………………… 31

งานวจยทเกยวของ……………………………………………………….. 40

3 วธดาเนนการวจย……………………………………………………………...… 47 การเกบรวบรวมขอมล.......................................…………………………. 47 การตรวจสอบขอมล.......…………………………………………………. 49 การวเคราะหขอมล....…………………………………………………… 50

4 ผลการศกษา……………………………………………………………................ 51 บรบททางประวตศาสตรของตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร... 51 ปจจยทมผลตอการเกดปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา

อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร......……………………………….

65 แนวทางในการจดการปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา

อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร.......................................................

72

5 สรปผล อภปรายผลและขอเสนอแนะ……………………………….……….… 76 สรปผลการวจย...............………………………………………………… 76 อภปรายผลการวจย.........………………………………………………… 79 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย......……………………………………………... 81 ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป………………………………..….. 82 บรรณานกรม……………………………………………………………………. 83 ภาคผนวก………………………………………………………………………... 88 ภาคผนวก ก แผนทเทศบาลตาบลพวาและเสนทางเดนชางปา……..……. 89 ภาคผนวก ข ลาดบเหตการณขอมลเชงประวตศาสตร …………………. 92

 

 

สารบญ (ตอ) บทท หนา

ภาคผนวก ค แนวการสมภาษณ…………………………………………. 104 ภาคผนวก ง หนงสอขอความอนเคราะห..………………………………. 107 ประวตยอผวจย………………………………………………………………….. 111

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

สารบญภาพ

ภาพประกอบ หนา 1 กรอบแนวคดในการวจย.....................…………………………………………... 6 2 แผนทเทศบาลตาบลพวา............................ ….………………………………….. 90 3 แผนทเสนทางเดนชางปาเทศบาลตาบลพวา.......................................................... 91

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1

บทท 1

บทนา ความเปนมา ปญหาความขดแยงในสงคมไทย จากอดตจนถงปจจบน ยงคงมความขดแยงระหวางคน กบคนเปนหลกใหเหนอยอยางตอเนอง แตในสถานการณปจจบนไดพบปรากฏการณรปแบบใหม ในสงคมไทย นนคอความขดแยงทเกดขนระหวางคนกบชางปา ดงกรณศกษาในเขตพนทตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร (ดรายละเอยดในภาคผนวก ก) ซงมปรากฏการณใหเหนภาพพอสงเขปตอไปน นบตงแตป พ.ศ. 2540 เปนตนมา เรมเกดปรากฏการณทชางปาออกมาสรางความเสยหายใหกบผลผลตของชาวบานในเขตพนทตาบลพวา ชางปาไดเขามาบกกนและทาลายพชสวนของชาวบาน แตไมพบการทารายชาวบานจนถงขนบาดเจบหรอเสยชวต จานวนชางปาทเหนในระยะแรกมมากทสดไมเกน 7 - 8 ตว แตหลงจากป พ.ศ. 2548 ชางปาเรมออกมาในชมชนมากขนจากเดม แตมากทสดไมเกน 11 ตว (กญญา ดชตา. สมภาษณ. 2558) พนทในตาบลพวาสวนใหญ เปนการใชในการผลตพชสวนทางการเกษตร โดยเฉพาะ สวนยางพารา สวนผลไม สวนพชผก ไรมนสาปะหลง รวมถงพนทสาหรบการทานาขาว ซงรวมแลวมพนทในการทาประโยชนประมาณ 369,000 ไร (เทศบาลตาบลพวา. 2558 : 8) ในทามกลางสถานการณทภาคราชการและหนวยงานทเกยวของ พยายามแสวงหาแนวทางเกยวกบการแกไขปญหาชางปา ทวาในสภาพของความเปนจรง ปญหาชางปากลบเรมทวความรนแรงมากยงขนจากเดม เมอพบวาชาวบานทอาศยอยในพนทตาบลพวา ถกชางปาทารายจนเสยชวต เมอวนท 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2552 เวลา 13.26 น. เกดเหตการณเนองจากชางปาแมลกออน 3 ตว ทารายเหยยบชาวบานทออกหาของปาบนเขาคลองแดงเสยชวต (“ชางปาแมลกออนเหยยบชาวบาน”. ออนไลน. 2552) ยงไปกวานน ในทสดตอมาเมอวนท 17 มนาคม พ.ศ. 2555 เวลา 01.35 น. หนมกรดยางถกชางปากระทบเสยชวต เนองจากพบชางปากบเพอนทแนะนาใหหนขนตนไม แตไมเชอ กลบไปไลจงถกชางปาไลกระทบและเอางาแทงกระอกเลอดตายอนาถ (“หนมกรดยางถกชางปากระทบดบอนาถ”. 2555 : 1) หลงจากนนเมอวนท 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2556 เวลา 11.44 น. โขลงชางปากวา 50 ตว บกทาลายพชสวนและเขาทารายชาวบานรวมถงคนกรดยางทบานเขากลวย หมท 1 ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร เสยหายคอนขางมาก โดยทชาวบานทาหนงสอขอรองหนวยงานภาครฐชวยเหลอเรงแกไข (“โขลงชางปาบกทาลายพชสวนชาวบานเสยหายยบ”. 2556 : 1)

 

2

เหตการณดงกลาวไดสรางความหวาดวตกแกชาวบานเปนอนมาก เนองจากชางปาจะมาอาศยหากนในสวนผลไมและสวนยางพาราเกอบตลอดป กรณดงกลาวสะทอนใหเหนถงความยงยากและความยากลาบากในการแกปญหาชางปาทเกดขนอยางตอเนองในเขตพนทตาบลพวา ดงคาสมภาษณของกลมผนาชมชนทวา “ปญหาชางปาทตาบลพวาเปนปญหาใหญ ไมใชเรองทจะแกไขไดงายๆ เพราะชางไมใชมดทจะเอาใสกระเปาไปทงทไหนกได” (กลมผนาชมชนตาบลพวา. สมภาษณกลม. 2558) ในทสดเมอวนท 15 มกราคม พ.ศ. 2558 โขลงชางปากวา 70 ตว ออกจากเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไนบกรกเขาหากนในพนทของชาวบานอาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร และไลทารายชาวบานจนไดรบบาดเจบซโครงหก ผลกระทบจากความเดอดรอนของชาวบานดงกลาว ดงนนในวนท 16 มกราคม พ.ศ. 2558 ผวาราชการจงหวดจนทบรออกประกาศใหพนทตาบลพวา เปนพนทภยพบตชางปา หลงคณะกรรมการแกไขความเดอดรอนของจงหวดพบวา มโขลงชางปานบรอยตวบกรกเขาหากนในพนทเกษตรกรรม ทารายชวตและทาลายสงของชาวบาน (“แกงหางแมวประกาศพนทภยพบตชางปา”. 2558 : 1) และเมอวนท 18 มกราคม พ.ศ. 2558 เวลา 08.45 น. เจาหนาทฝายปกครองปองกน ทหารและเจาหนาทกรมปาไม รวมประชมวางแผนเรงอพยพชาวบานออกนอกพนทชวคราวเพราะเกรงไดรบอนตรายจากชางปา (“จนทบรประกาศ ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว เปนพนทภยพบตชาง”. 2558 : 1) ปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปาเปนแบบแผนเกดขนประจา ถอไดวาเปนปญหาใหมทไมคอยปรากฏมาในอดต เนองจากในอดตนนคนไทยมความผกพนอยกบชางในเกอบทกดาน ไมวาจะเปนทางเศรษฐกจ สงคม ศาสนาหรอการทาศกสงคราม ศลาจารกของพอขนรามคาแหงในสมยสโขทยไดบนทกถงการคาชาง คามา อยางเสร ขณะทสมยกรงศรอยธยากปรากฏหลกฐานถงการสงชางเปนสนคาออก แมกระทงในศตวรรษท 20 ชางกยงเปนเรยวแรงสาคญในการชกลากซงออกจากปา เพอใชในอตสาหกรรมปาไม เมอครงอดต ในยามทบานเมองเกดศกสงคราม ชางเปนยทธปจจยทมความสาคญยงของกองทพ จงมการจดตงกรมพระคชบาลขนมา เพอทาหนาทจดหา ฝกฝนและดแลชาง มการแตงตาราทเกยวกบชางขนมาหลายเลมแสดงใหเหนถงความสมพนธอนลกซงระหวางคนกบชางทมการสบทอดวฒนธรรมภมปญญาทองถนตอกนมาอยางยาวนาน (เออ อนนต. ออนไลน. 2558) จากการเกดปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปาทผานมาจะพบวา แมวาหนวยงานภาครฐจะเขามาสพนทและพยายามชวยเหลอแกไข แตกยงไมสามารถยตความขดแยงระหวางชาวบานในเขตตาบลพวากบชางปาได การทยงไมสามารถหาขอยตในการแกปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปาในปจจบนไดนนกเนองมาจากยงไมสามารถวเคราะหถงปจจยทกอใหเกดปญหาไดอยางชดเจนดงจะเหนไดจากการถกเถยงทางวชาการระหวางนกวชาการทมฐานคดทางทฤษฎแตกตางกนไดแก สานกคดทอาศยฐานคดเกยวกบพนธศาสตรและสานกคดทางระบบนเวศวทยา โดยทผานมานนสานกวชาการทงสองแหงไดแสดงเหตผลจดยนทแตกตางกนไวดงน

3

การโตแยงทตงอยบนฐานคดเกยวกบทฤษฎทางพนธศาสตร มความเชอวาชวงเดอนธนวาคมถงเดอนกมภาพนธเปนเวลาทชางหาคหรอผสมพนธ บางเชอกจะมอาการตกมนและสามารถทารายคนไดดวยในเวลาเดยวกน อนมผลมาจากความเครยดซงถอวาเปนเรองปกตของชาง สอดคลองกบคากลาวทวา “ถาชางปาโกรธหรออาฆาตจะทารายคนหรอสงทอยใกล หากพบชางปาลกษณะนอยาไล บบแตรหรอตบไฟสงไลเดดขาด ใหคอย ๆ ถอยหางชา ๆ แลวหนไปจะปลอดภย” (“คนขวางชาง ชางขวางคน”. 2558 : 19) ขณะทกลมนกวชาการใชเหตผลของสานกคดทางระบบนเวศวทยากลบโตแยงวา แททจรง การทชางปาออกมาหากนพชสวนของชาวบานนน เปนเพราะคนเขาไปรงแกหรอลดรอนสทธของชางปากอน เนองจากการบกรกทดนทากนกดหรอแมกระทงการตดถนนผานเขตปาไมและเขตภเขา ทาใหขวางเสนทางเดนของชางเพอไปหาดนโปงกนไดอยางเปนอสระหรอไมกเกดความราคาญ จากเสยงรถ จากผลการศกษาของโซไรดา ซาวาลา ผกอตงโรงพยาบาลชางแหงแรกของโลก มลนธเพอนชาง อาเภอหางฉตร จงหวดลาปาง ใหความเหนไววาทางานดานอนรกษชางไทยมานานกวา 30 ป คลกคลกบชางทาใหทราบพฤตกรรมวาชางปาทออกมานนไมไดดรายโดยนสยสนดาน สอดคลองกบคากลาวทวา “อทยานอางฤาไนมชางปาอาศยอยไมต ากวา 300 ตว หลายโขลงกระจายอยตามจดตาง ๆ บางวนมรถมากทาใหชางปาขามถนนไมได ชางจงเครยดและบางตวมอาการตกมน” (“คนขวางชาง ชางขวางคน”. 2558 : 19) นอกจากความไมสามารถในการหาขอยตเชงทฤษฎแลว เมอพจารณาถงงานวจย ทเกยวของกบการจดการปญหาระหวางคนกบชางปาในผนปาภาคตะวนออก กยงมองคความรจากดในการวเคราะหปญหาและในการนาความรไปใชในการแกไขปญหา ตวอยางเชน จากการศกษาของ ไสว วงหงษา (2551 : 24) พบวา ปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปาในพนทเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน จงหวดฉะเชงเทรา เรมขนตงแตป พ.ศ. 2538 และยงทวความรนแรงขนเรอย ๆ โดยมชางปาออกหากนนอกพนทในทกทศทางรอบเขตรกษาพนธสตวปา ทาใหเกษตรกรทอยโดยรอบไดรบผลกระทบจากการทชางปาเขามาบกรกทาลายพชผลทางการเกษตร ทเปนเชนนเพราะประชากรชางปาในเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไนมจานวนเพมมากขน กอปรกบพนทโดยรอบเขตรกษาพนธสตวปาเปนพนทเกษตรกรรม ชางปาจงออกมาหาอาหารและแหลงนาในพนทรอบชายปา และผลจากการตดถนนผานพนทปา สงผลใหมชางปาและคนบาดเจบและเสยชวต แตการศกษาดงกลาวยงคงมชองวางทางวธวทยาทยงไมไดศกษาในอกหลายแงมม โดยเฉพาะอยางยงการศกษาเพอชใหเหนวาอะไรคอปจจยแทจรงทเปนสาเหตทาใหชางปาพากนออกจากปามาบกรกหากนพชสวน รวมถงทารายชาวบานจนไดรบบาดเจบและเสยชวต ซงงานวจยนมจดเนนในประเดนเหลานทมงแสวงหาถงปจจยสาเหตรวมถงแนวทางในการแกไขปญหาดงกลาว

4

กลาวโดยสรปแลวขอถกเถยงและการโตแยงเรองของคนกลมตาง ๆ ทเกยวของกบการจดการปญหาคนกบชางปาในเขตตาบลพวา เปนเพยงความเหนทยงไมมงานวจยมารองรบหรอการแสวงหาหลกฐานมายนยนไดวามสาเหตปจจยใดบางททาใหชางปาออกมาหากนพชผก ผลไมและทารายชาวบานจนไดรบบาดเจบและเสยชวตรวมถงจะมแนวทางในการจดการแกไขของคนในตาบลพวากบชางปาไดอยางไรบาง ดวยสาเหตดงกลาวทาใหผวจยสนใจทจะทาการศกษาวจยเรอง การจดการปญหาคนกบชางในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบรนขนมา โดยมงหวงวาผลการวจยฉบบน จะสามารถนาไปสการจดการแกไขปญหาคนในตาบลพวากบชางปาไดระดบหนง

วตถประสงคของการวจย

การวจยครงน มวตถประสงคดงตอไปน 1. เพอศกษาปจจยทมผลตอการเกดปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร 2. เพอศกษาแนวทางในการจดการปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 1. คาดวาผลการศกษาจะเปนองคความรใหมในเชงวชาการ ทผเกยวของสามารถนาไปใชเปนขอมลพนฐานสาหรบการวางมาตรการแนวทางการแกไขปญหาระหวางคนกบชางปาในเขตตาบลพวา และสถานทใกลเคยงไดอยางเปนระบบ มความเปนรปธรรมและมความยงยนตอไป ในอนาคต 2. คาดวาผลการศกษาครงนจะเปนประโยชนเชงนโยบาย หนวยราชการ และภาคประชาชนสามารถกาหนดแนวทางสาหรบการอยรวมกนอยางเปนสขระหวางคนกบชางปา โดยอาจจะอยในรปแบบของการบรณาการรวมกน อนถอไดวาผลงานการวจยเรองนจะเปนองคความรใหมอกมตหนงในการศกษาปญหาเรองคนกบชางปาในภาคตะวนออก ขอบเขตการวจย 1. ขอบเขตในดานชวงเวลา การศกษาครงนผวจยจะกาหนดชวงเวลาในการศกษาโดยเรมตนตงแตป พ.ศ. 2556 จนถง พ.ศ. 2559 เนองจากชวงเวลาดงกลาวพนทในเขตตาบลพวา มโขลงชางปาบกรกเขามาทาลายทรพยสน พชผลทางการเกษตร สวนผลไมเสยหายเปนจานวนมาก อกทงทวความรนแรงเพมมากยงขนถงขนทารายชาวบานใหไดรบบาดเจบและเสยชวตอยางตอเนอง

5

2. ขอบเขตในดานพนทของการศกษา ในการกาหนดพนทของการวจยใชพนทตาบลพวาเปนหนวยในการวเคราะห ตาบล พวา ประกอบไปดวยหมบานรวม 12 หมบาน ไดแก หมท 1 บานเขากลวย หมท 2 บานพวา หมท 3 บานเนนจาปา หมท 4 บานบอไฟไหม หมท 5 บานเขาฆอง หมท 6 บานบอโบกปน หมท 7 บานคลองหนเพลง หมท 8 บานวงอแอน หมท 9 บานบอมะเดอ หมท 10 บานคลองครก หมท 11 บานบอชะเอมและหมท 12 บานคลองแดง นยามศพทเฉพาะ เพอเปนแนวทางในการเกบรวมรวมขอมลและวเคราะหขอมล ผวจยกาหนดนยามศพทไวดงน 1. การบกรกทาลายปา หมายถง การทประชาชนทงทอยภายในตาบลพวาและชมชนใกลเคยงเขาไปบกรกตดไม ทาลายปา กอใหเกดความสญเสยความสมดลทางธรรมชาต 2. การขยายตวของถนน หมายถง การกอสรางถนนหนทางสายใหม ๆ รวมถงการกอสรางตอเตมถนนทเ ปนธรรมชาตอย เดม ซงผลกระทบของการกอสรางน เองททาใหธรรมชาตหายไปในขณะเดยวกนกไปทาลายเสนทางการเดนหากนของชางปา 3. การเพมจานวนชางปา หมายถง การเพมปรมาณของประชากรชาง รวมทงเกดจากการอนรกษของมลนธตาง ๆ ทงหลายเหลานทาใหเกดการขยายจานวนของประชากรชาง การแพรขยายพนธของชางเพมมากขน ในขณะทแหลงอาหาร ทอยอาศยของชางเทาเดมหรอลดนอยลง 4. การเปลยนแปลงภมอากาศ หมายถง สภาพภมอากาศทเปลยนไป จากเดมประเทศไทยเคยม 3 ฤด แตปจจบนจะพบวาเกดสภาวะโลกรอน ซงเปนสาเหตทนาไปสการเปลยนแปลงของปรมาณฝน ระดบนาทะเลและสงผลกระทบอยางกวางขวางตอพช สตวและมนษย 5. ชางปา หมายถง กลมโขลงชางทเคยอยอาศยในปา บรเวณเขาอางฤาไนและปารอยตอ 5 จงหวดในภาคตะวนออกและมวถชวตทผกพนธกบปาและธรรมชาตมาตงแตเกด 6. การจดการ หมายถง กระบวนการหรอวธการตาง ๆ ททาใหไมเกดปญหาในการอยรวมกนระหวางคนกบชางปาในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร

6

กรอบแนวคดในการวจย จากการสารวจองคความรทงทางดานทฤษฎและงานวจยทเกยวของ ผศกษาสามารถกาหนดกรอบแนวคดในการวจย ดงน

ภาพประกอบ 1 กรอบแนวคดในการวจย

สมมตฐานการวจย จากแนวคด ทฤษฎและงานวจยทเกยวของ ผวจยสามารถกาหนดสมมตฐานการวจย ไดดงน 1. การบกรกทาลายปา มผลตอปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอ แกงหางแมว จงหวดจนทบร 2. การขยายตวของถนน มผลตอปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร 3. การเพมจานวนชางปา มผลตอปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร 4. การเปลยนแปลงภมอากาศ มผลตอปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอ แกงหางแมว จงหวดจนทบร

การบกรกทาลายปา

ปญหาระหวางคนกบชางปา

ในเขตพนทตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว

จงหวดจนทบร

การขยายตวของถนน

การเพมจานวนชางปา

การเปลยนแปลงภมอากาศ

บทท 2 แนวคด ทฤษฎงานวจยทเกยวของ

การสารวจองคความรเกยวของกบการวจย สามารถสรปเปนหวขอตาง ๆ ไดดงตอไปน

1. องคความรเกยวกบชาง 1.1 ความสาคญของชางไทย 1.2 ความสาคญของชางตอระบบนเวศ 1.3 สถานภาพ 1.4 ลกษณะทวไปทางนเวศวทยาชววทยา 1.5 การสบพนธ 1.6 พฤตกรรมการกนอาหาร 1.7 พฤตกรรมการนอน 1.8 พฤตกรรมทางสงคม 1.9 ปจจยคกคามชางปาในประเทศไทย

2. นเวศวทยาแบบองครวม 2.1 แนวคดนเวศวทยานเวศวทยาของมนษย 2.2 แนวคดเกยวกบความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาต 2.3 มตของความสมพนธในลกษณะของระบบนเวศ 3. แนวคดทฤษฎเกยวกบความขดแยง 3.1 การจดการความขดแยง 4. แนวคดเกยวกบสทธมนษยชน 5. แนวคดสทธของสตว 6. งานวจยทเกยวของ องคความรเกยวกบชาง ความสาคญของชางไทย ชางเปนสตวทมความสาคญเกยวของกบสถาบนหลกของประเทศมความผกพนกบวถชวตของคนไทยเสมอมาตงแตอดตจนถงปจจบน เมอวนท 13 มนาคม 2506 กระทรวงเกษตรสหกรณ ไดมมตเลอกให “ชางเผอก” เปนสญลกษณประจาชาต เนองจากชางเผอกเปนสตวทมความเกยวของกบประวตศาสตร ประเพณของไทย ซงในอก 35 ปตอมา วนท 26 พฤษภาคม 2541

8  

มมตคณะรฐมนตรประกาศใหวนท 13 มนาคมของทกปเปนวนชางไทย เพอใหคนไทยเยาวชนรนหลงไดราลกตระหนกถงคณคาความสาคญของชาง ซงเปนสตวประจาชาตไทยเพอมจตสานกรก หวงแหน พรอมใจมสวนรวมในการอนรกษชางไทยใหคงอยคประเทศไทยตราบนานเทานานดวยเหตผล คอ (ศภกจ วนตพรสวรรค และธนาวฒ ศรมานะกล. 2557 : 1) 1. ชางเปนสตวคบารมของพระมหากษตรยไทย ชางถกใชในการศกสงครามในอดต เปนยทธปจจยสาคญของกองทพ ชางเปนสตวคบารมของพระมหากษตรยไทย ในรชสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย รชกาลท 2 แหงกรงรตนโกสนทร สยามประเทศเคยใชธงชาตเปนรปชางเผอก ชาวไทยเชอกนวาชางเผอกเปนสตวคบารมของพระมหากษตรยชางเผอกจงไดรบการยกยองเสมอนเจานายชนเจาฟา (ศภกจ วนตพรสวรรค และธนาวฒ ศรมานะกล. 2557 : 2) 2. ชางเปนผปกปองเอกราชแหงชาตไทย ประวตศาสตรชาตไทยไดจารกไววาชางไดเขามามสวนในการปกปองเอกราชความเปนชาตใหแกชาวไทยหลายยคหลายสมย ในสมยกรงธนบร พระบาทสมเดจพระเจาตากสนมหาราชไดทรงรวบรวมชาตไทยใหเปนปกแผนมนคงบนหลงชางทรงพระทนงในสมยพระบาทสมเดจพระนเรศวรมหาราชกไดทรงประกาศเอกราชความเปนชาตของคนไทยบนหลงชางทรงพระทนงดวยเชนกนซงชางทรงในสมเดจพระนเรศวรนบวาเปนชางไทยทไดรบเกยรตอนสงสด โดยจากความกลาหาญในสมรภมรบ ทาใหชางไทยเชอกนไดรบพระราชทานยศใหเปน “เจาพระยาปราบ หงสาวด” (ศภกจ วนตพรสวรรคและธนาวฒ ศรมานะกล. 2557 : 3) 3. ชางใชในพระราชพธสาคญตาง ๆ การสรางสรรควฒนธรรมทดงามของชาตไทยในอดตกาลนนลวนแตมชางเขามามสวนรวมอยดวยทงสน เมอแรกเรมการตงกรงรตนโกสนทรนนชางคอพาหนะสาคญทอญเชญพระพทธมณ รตนปฏมากรแกวมรกตมาสถต ณ วดพระศรรตนศาสดาราม นอกจากน ในงานพระราชพธตาง ๆ อาท พระราชพธเฉลมพระชนมพรรษา งานพระราชพธฉตรมงคลหรอในงานพระราชทานงานเลยงเพอเปนเกยรตแกพระราชอาคนตกะหรอประมขของตางประเทศทพระทนงจกรมหาปราสาท จะตองนาชางเผอกแตงเครองคชาภรณไปยนทแทนเกยชาง ดานตะวนตกของพระทนงดสตาภรมยในพระบรมมหาราชวงเพอประกอบพระเกยรตยศ (ศภกจ วนตพรสวรรค และธนาวฒ ศรมานะกล. 2557 : 4) 4. ชางสรางความสมพนธไมตรระหวางประเทศ ในสมยรชกาลท 5 ทรงเสดจประพาสสงคโปรปตตาเวย ประเทศอนโดนเซย ไดพระราชทานชางสารดใหแกทง 2 ประเทศน (ศภกจ วนตพรสวรรค และธนาวฒ ศรมานะกล. 2557 : 4)

9  

5. ชางใชในการอตสาหกรรมทาไม การใชชางทาไมในประเทศไทยเรมตงแตการลมไม การทอนไมซง การขนสงไมจนถงโรงงานหรอตลาดการคา การใชชางชกลากไม นบวาเหมาะสมมาก เพราะชางสามารถเดนไปไดโดยไมทาลายกลาไมตนเลก ๆ ไมทาใหดนแนน ไมตองตดถนนหนทางใหมากเสน นอกจากนชางยงขนเขาไดด มอายการใชงานไดยาวนาน (ศภกจ วนตพรสวรรค และธนาวฒ ศรมานะกล. 2557 : 5) 6. ชางใชเปนพาหนะในการคมนาคม ในยคสมยทการคมนาคมยงไมเจรญเทยบเทากบในปจจบน มนษยยงไมไดมการพฒนาเครองจกรตาง ๆ สาหรบนามาใชเปนเครองทนแรงเพอการขนสงสงของ ชางจงเปนพาหนะทดมประสทธภาพทสดสาหรบมนษย เนองจากชางเปนสตวใหญ มความเฉลยวฉลาด มพละกาลงมหาศาลชางจงสามารถขนสงสงตาง ๆ ทมอยในปรมาณมากไดอยางอดทน (ศภกจ วนตพรสวรรค และธนาวฒ ศรมานะกล. 2557 : 5) ความสาคญของชางตอระบบนเวศ ชางปาเปนสตวกนพชทมขนาดใหญทสด มพนทหากนกวางขวาง ครอบคลมพนทปาหลายประเภท ในปาทรกชฏ แรงชางสามารถบกเบกเขาไปใชประโยชนไดกอน สตวขนาดเลกอน ๆ จงมกเดนหาอาหารตามฝงชาง เออประโยชนแกสตวกนพชทมขนาดเลกกวา โดยนสยในการกนอาหารของชางทโนมยอดไมหกกงไมลงมากนบางสวนเหลอบางสวน ทาใหสตวกนพชขนาดเลกอน ๆ เชน เกง กวางปา ววแดง กระทง ไดกนดวย บางครงสวนของตนไมทชางหกลงมา จะแตกยอดออน ใบออน ในระดบทสตวขนาดเลกกนไดถงในฤดแลง ชางสามารถขดหาแหลงน ากนเองซงสตวอนสามารถเขามาใชประโยชนดวย ชางซงเปนสตวปาทเปนรมเงา (Umbrellaspecies) ซงหมายถง ชนดพนธทอาศยพนทกวางใหญสาหรบการดารงชวต การทชางปากนผลไมปาหลายชนดจงชวยกระจายพนธใหแกพนธไมเหลานน โดยเฉพาะ เมลดพชขนาดใหญทสตวปาชนดอนไมสามารถกลนเขาไปได ชางปาจงมบทบาทในการฟนฟสภาพปาไดเปนอยางดโดยชางปาจะมความสาคญตอระบบนเวศปาไม ดงน (ศภกจ วนตพรสวรรค และธนาวฒ ศรมานะกล. 2557 : 6) 1. กระจายพนธพช การทชางปากนผลไมปาหลายชนด เชน มะมวงปา กระทอนปา มะเฟองชาง มะกอกปา จนเขา ฯลฯ ชางจงชวยกระจายพนธใหแกพนธไมเหลานนดวย เชนเดยวกบสตวปาชนดอน ๆ เชน นก ลง ชะน เกง กวางปา แตชางสามารถชวยกระจายพนธพชทมเมลดขนาดใหญทสตวปาชนดอนไมสามารถกลนเขาไปได ชางจงชวยฟนฟปาสรางความหลากหลายของพนธไมกบผนปา 2. คนแรธาตตาง ๆ ลงสดน มลชางกคอ ปยสาหรบปา ในปาทมความหนาแนนของชาง 1 ตวตอตารางกโลเมตร จะมอตราการผลตปยประมาณปละ 30 กโลกรมตอตารางกโลเมตร

10 

 

3. มลชางเปนอาหารใหแกสตวอน ๆ ตวออนของดวงปกแขงจะมวงจรชวตชวงหนงอยในมลชาง ปลาบางชนด เชน ปลาพลวง ตวออนของกบ เขยด องอางคางคก กนมลของชางทละลาย ปนอยในแหลงนาในปา (ศภกจ วนตพรสวรรค และธนาวฒ ศรมานะกล. 2557 : 7) 4. สรางทางเดนในปา ทางเดนของชางปา หรอทเรยกวา ดานชางจะเปนทางเดนของสตวปาชนดอน ๆ รวมทงมนษยดวย ในปาทรกชฏ แรงชางสามารถบกเบกเขาไปใชประโยชนกอน สตวขนาดเลกอน ๆ จงมกเดนหาอาหารตามฝงชาง 5. เออประโยชนใหกบสตวกนพชทมขนาดเลกกวา นสยในการกนอาหารของชางทโนมยอดไมหกกงไมลงมากนบางสวนเหลอบางสวนทงไวทาใหสตวกนพชขนาดเลกอนๆ เชน เกง กวาง ววแดง กระทงไดกนดวย บางครงสวนของตนไมทชางหกลงมาจะแตกยอดออนใบออน ในระดบทสตวปาขนาดเลกกนไดถงในหนาแลง ชางสามารถขดหาแหลงน ากนเอง ซงสตวอนสามารถเขามาใชประโยชนไดดวย (ศภกจ วนตพรสวรรค และธนาวฒ ศรมานะกล. 2557 : 8) สถานภาพ ชางปาเปนสตวปาคมครองตามพระราชบญญตสงวนคมครองสตวปา พทธศกราช 2535 อยในบญช 1 (Appendix I) ของอนสญญา CITES ทงน IUCN Red List (2012) Thailand Red Data (2005) จดใหชางปามสถานภาพใกลสญพนธ (Endangered) (ศภกจ วนตพรสวรรค และธนาวฒ ศรมานะกล. 2557 : 10) ลกษณะทวไปทางนเวศวทยาชววทยา ชางปาตวโตเตมวยมความสงจากพนถงไหลเฉลยประมาณ 240 – 270 เซนตเมตร เทาหนา ของชางกลม เทาหลงคอนขางเปนรปวงร มน าหนกตวประมาณ 3,500 – 4,000 กโลกรม หางยาวประมาณ 100 – 150 เซนตเมตร หวใหญรปทรงโหนกหรอลอน เรยกวา โหนกน าเตา ชางปามกอาศย อยรวมกนเปนฝงหรอเรยกวา โขลง ชางเพศเมยหลงผสมพนธตงทองนานประมาณ 20 – 22 เดอน ตกลกครงละหนงตว ลกชางแรกเกดมความสงประมาณ 90 เซนตเมตร มน าหนกประมาณ 90 กโลกรม ปกตในธรรมชาตชางเพศเมยทมอายมากมกเปนผนาโขลงในการเดนหากนไปตามแหลงอาหาร แหลงโปง หลบภย เลอกหาทนอน ชางเพศเมยทนาโขลง เรยกวาชางแมแปรก ปกตชางนอนหลบ ใน ระยะเวลาสนเพยง 3 – 4 ชวโมงตอวน ในชวงระหวางเวลา 23.00 - 03.00 น. (นรศ ภมภาคพนธ. 2549 : 7 - 8) การสบพนธ ชางเพศผทโตเตมวยปกตไมเขามารวมอยในฝง แตชอบอาศยหากนอยตามลาพงหรออาศยอยรวมกบชางเพศผตวอน ชางเพศผตวเตมวยพบวาเดนทางตดตามเขามาอาศยอยกบฝงเพศเมย เมอถงฤดผสมพนธ ชางปาเพศผหนงตวสามารถทผสมพนธกบชางเพศเมยไดหลายตว ซงชางปาทงเพศ

11 

 

ผ เพศเมยเมอเจรญเตบโตเตมทรางกายสมบรณ อายอยในเกณฑทผสมพนธไดตกมนไดทงสน อายทอยในเกณฑตกมนของชางอยระหวาง 20–40 ป เมอชางตกมนครงหนงแลวกตกมนทกป ปละครง อาการตกมนเกดขนเปนระยะเวลาประมาณ 2–3 สปดาห ตามปกตในรอบหนงปชางตวเมยเปนสด (Heat) ในชวงฤดหนาว ชางจงมกผสมพนธเฉพาะในชวงฤดหนาว ชางเพศเมยทเปนสดยอมใหตวผ ขนทบผสมพนธ ปกตชางเพศเมยโตเตมวยพรอมผสมพนธเมออายประมาณ 18 –20 ป หรอมากกวาขนไปสนสดความสามารถในการสบพนธเมออายประมาณ 40 – 50 ป การตงทองแตละครงหางกนอยางนอย 3 ป ดงนนในชวงชวตของชางเพศเมยสามารถใหลกไดเฉลย 3 – 4 ตว (นรศ ภมภาคพนธ. 2549 : 8) พฤตกรรมการกนอาหาร

ชางเปนสตวกนพช (Herbivore) พชทพบวาชางกนมากทสด คอ ใบไผ ยอดออนของไผ

ใบไม ผลไม นอกจากอาหารทเปนพชแลว ชางยงกนดนโปงเพอเพมแรธาตอน ๆ ใหกบรางกาย ชาง

โตเตมวยแตละตวจะตองดมนาประมาณ 200 ลตร กนอาหารประมาณ 150 - 170 กโลกรมตอวน

ชางปาใชพนทหากนไดกวางขวางมาก โดยขนาดพนทหากน (Home Range Size) ของ

ชางปาในแตละพนทนนขนอยกบลกษณะสภาพภมประเทศความอดมสมบรณ จากการศกษาวจย

ทางดานนเวศวทยาของชางปาเอเชยพบวา ชางปามพนทหากนกวางขวาง มากกวา 150 ตารางกโลเมตร

แตอยางไรกตามในประเทศศรลงกาพบวาชางปาตวเมยตวผมพนทหากนทมขนาดเลกไปจนถงพนท

ขนาดใหญไดตงแต 30 – 160 ตารางกโลเมตร 53 – 345 ตารางกโลเมตร (ศภกจ วนตพรสวรรค

และธนาวฒ ศรมานะกล. 2557 : 25)

พฤตกรรมการนอน

ชางปากมชวงเวลาพกผอนวนละ 1 – 2 ครง มกเปนชวง 21.00 - 05.00 น. โดยนอนประมาณ

วนละ 1 - 3 ชวโมง สวนลกชางเลกใชเวลา นอนประมาณวนละ 3 - 4 ครง แตละครงใชเวลา 10 นาท ถง

2 ชวโมง เมอชางมอายมากขนจะนอนนอยลง ลกษณะการนอนของชางจะอยในทายน ลาตวโอนเอน

แกวงงวงไปมาเพยงเลกนอย บางครงชางจะนอนหลบในทานอนตะแคงดานขาง ซงสวนใหญจะ

เปนลกชางเลก เนองจากหากชางตวเตมวยนอนหลบในทานเวลาลกขนจะยากลาบากกวา เสยงตอ

อนตรายหากลกขนไมทนเวลา ชางมอาการหาวนอนนอนกรนเชนเดยวกบมนษย ถาหากพบชาง

นอนหลบในเวลากลางวน ควรสนนษฐานไวกอนวา ชางเชอกนนคงไมสบายหรอมอาการผดปกต

เกดขน เนองจากชางใชระยะเวลาในการนอนนอยมาก ชางจงใชเวลาทเหลออยในการกนอาหารเดน

ทองเทยวไปในปา (ศภกจ วนตพรสวรรค และธนาวฒ ศรมานะกล. 2557 : 26)

12 

 

พฤตกรรมทางสงคม

ชางอยในสงคมทมลาดบโครงสราง การใชชวตในสงคมของชางเพศผเพศเมยมความแตกตางกนมาก โดยเพศเมยจะใชเวลาทงชวตในกลมครอบครวหรอโขลง ซงประกอบดวยแม ลก พนอง ปานา กลมเหลานจะถกนาโดยเพศเมยตวทมอายมากทสด ในขณะทเพศผตวเตมวยใชเวลาสวนใหญอยอยางสนโดษ ชวตของชางเพศผต วเตมวยน นแตกตางจากชางเพศเมยอยางมาก โดยเมอชางเพศผมอายมากขนจะเรมออกจากโขลงไปหากนโดยลาพงเมอมอาย 6 – 7 ปโดยจะคอย ๆ ปลกตว ไปอยสนโดษคราวละหลายชวโมงหรอหลายวน จนกระทงเมอชางมอายไดประมาณ 14 ป ชางเพศผกจะแยกตวออกจากโขลงตนกาเนดอยางถาวร ชางเพศผทโตเตมวยจะแยกออกไปหากนโดดเดยวแลวกลบเขาโขลงเฉพาะชวงฤดผสมพนธ ซงชางเพศผทแขงแรงแขงแกรงจะมโอกาสทจะผสมพนธกบตวเมยไดมากกวาชางเพศผตวอน ๆ (ศภกจ วนตพรสวรรค และธนาวฒ ศรมานะกล. 2557 : 27) ปจจยคกคามชางปาในประเทศไทย

นรศ ภมภาคพนธ (2549 : 14-16) ไดนาเสนอสาเหตททาใหชางปาในประเทศไทยลดนอยลง ไวดงน 1. ลกชางเกดนอยหรอรอดตายตา โดยปกตชางใชเวลาตงทองประมาณ 19 - 22 เดอน ตกลกครงละ 1 ตว ในชวง 3 - 4 ป จากการประเมนของผเชยวชาญดานสตวปาของประเทศไทย ชใหเหนวา ในแตละปจะมลกชางเกดใหมรอดตายตา โดยมขอมลในป พ.ศ. 2544 - 2546 มลกชางเกดใหมประมาณปละ 50 - 70 เชอก มอตราการตายประมาณรอยละ 30 - 50 ทาใหการขยายตวของชางปาตามธรรมชาตมจานวนการเพมขนไมสงนก อยางไรกตามในปจจบนพบวาพนทอนรกษบางแหง เชน เขตรกษาพนธสตวปาสลกพระ มจานวนชางปาเพมมากขนจากป พ.ศ. 2530 ทมจานวนประมาณ 20 – 35 ตว เพมขนเปน 180 ตว ในป พ.ศ. 2555 2. คนรกปาหรอชางรกคน จากผลการศกษาวจยหลายเรองทศกษาเกยวกบชางปา สะทอนใหเหนถงวงจรชวตของชางปาในถนทอยในเขตปาอนรกษผนปาตาง ๆ เรมเปลยนแปลงไป โดยเฉพาะถนอาศยของชางปาไดรบผลกระทบจากการบกรกแผวถางพนทปาไม เพอถอครอง ทาเกษตรกรรมเปนจานวนมากในหลาย ๆ พนท ทาใหแหลงอาหารของชางปาเรมลดนอยลง 3. กฎหมายลาสมย เปนกฎหมายทมอายกวา 70 ป ทยงไมไดรบการแกไขใหสอดคลองกบ สถานการณปจจบน โดยกรมอทยานแหงชาต สตวปาพนธพชไดมความพยายามทจะขอแกไขพระราชบญญตสตวพาหนะ พ.ศ. 2482 ซงเปนกฎหมายทเกยวของในการขอขนทะเบยนตวรปพรรณชาง เพอปองกนมใหมการจบลกชางหรอชางปามาสวมทะเบยนเปนชางบาน

13 

 

4. ชางปาถกสวมทะเบยนเปนชางบาน รายไดจากการนาชางเขามาเรรอนในเขตเมองใหญ ๆ กรงเทพมหานคร เปนแรงจงใจททาใหมการลกลอบจบชางปาแลวนามาขนทะเบยนตวรปพรรณชาง ใหเปนชางบาน นอกจากนยงมความพยายามจดสงชางไปแสดงในตางประเทศ โดยอาศยชองวางของกฎหมายทาการลกลอบสงชางออกไปยงประเทศตาง ๆ อยางตอเนอง 5. การดาเนนคดทางกฎหมายไมชดเจน การดาเนนคดทางกฎหมายในความผดเกยวกบ ชางปา มลกษณะของโทษเทากบการลกลอบการคาสตวปาทวไป ขาดบทลงโทษเฉพาะ ซงสวนใหญ มบทลงโทษตามพระราชบญญต อทยานแหงชาต พ.ศ. 2504 พระราชบญญตสงวนคมครองสตวปา พ.ศ. 2535 เทานน 6. กลไกดานการบรหารขาดความตอเนองในเชงนโยบาย มการจดตงคณะกรรมการกากบนโยบายชางแหงชาตขนในป พ.ศ. 2546 โดยมหนวยงานตาง ๆ เขามาเกยวของ มหนาทในการกาหนด แนวทางการบรหารจดการประสานงานระหวางหนวยงาน เพอบงคบใชกฎหมาย กากบดแล ตดตาม ตรวจสอบ รวมทงสรางความรวมมอในการอนรกษชางอยางบรณาการ คณะกรรมการไดชะลอการดาเนนงานไปในชวงหลงป พ.ศ. 2548 เปนตนมา ทาใหการดาเนนงานในดานการบรหารการจดการเชงนโยบายหยดชะงกไปในชวงเวลาหนง 7. ปญหาความขดแยงระหวางคนกบชาง เมอผนปาถกแบงแยกเปนหยอม ๆ เนองจากการเปลยนแปลงพนทเปนพนทเกษตรกรรม ถนทอยอาศยตามธรรมชาตของชางปาจงลดลงเรอย ๆ เปนการบบบงคบใหชางปาออกหากนนอกพนท สาเหตของความขดแยงระหวางคนกบชาง ในปจจบนเกดจากสาเหตสาคญ 2 ประการ คอการรกลาพนทรอบชายปาการบกรกเขาไปในพนทปา จากการศกษาของไสว วงหงษา (2551 : 44) ในเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน พบวาในชวงระหวาง ป 2544 ถง 2550 ประชากรชางปาในพนทเพมขนปละ 2.38 % ซงนอยกวาคาเฉลยประชากร ทพบ เพมขนปละ 9.83 % ระหวาง พ.ศ. 2537 - 2544 ดงนน ประชากรสวนเกนจาก 2.38 % จงเปนประชากรสวนทออกหากนนอกพนทปา ทไปสรางปญหาความขดแยงระหวางคนชางปา ซงเปนปญหาชางปาบกรกทาลายพชเกษตรทปลกไวรอบ ๆ พนทเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ในชวง พ.ศ. 2539 - 2551 มชางปาในพนทเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไนตายทงสน 20 ตว จาแนกเปน เกดจากปญหาบกรกพนทเกษตร 9 ตว สาเหตจากธรรมชาต 5 ตว อบตเหตจากรถชน 3 ตว จากการลาเอางา 1 ตว เสยชวตโดยไมทราบสาเหต 2 ตว สาเหตการตายของชางปาทเกดจากมนษยนนสงถงรอยละ 65 ในขณะทหนวยงานทางราชการไดทาความเขาใจใหกบชมชนเพอหาแนวทางออกเกยวกบปญหาการบกรกพชเกษตรจากชางปาทเกดความขดแยงขน บนพนฐานการอนรกษ เพอลดปญหาทกอใหเกดความขดแยง

14 

 

แนวคดนเวศวทยาแบบองครวม การทาความเขาใจในเรองแนวคดนเวศวทยาแบบองครวม ไดมนกวชาการทงชาวไทยชาวตางประเทศไดใหความหมาย ทมาแนวคดไวอยางหลากหลาย ซงผวจยสามารถสรปเนอหาจากเอกสาร นามาเสนอเนอหาทเกยวของตาง ๆ ไวรวม 2 แนวคด ดงน แนวคดนเวศวทยาและนเวศวทยาของมนษย นเวศวทยา หรอ Ecology ตามรากศพทมตนกาเนดมาจากคาในภาษากรก 2 คา คอ Oikos มความหมายวา บานหรอทพกอาศย Logos มความหมายวา การศกษา เมอรวมศพททงสองเขาดวยกนจงมความหมายวา เปนการศกษาถงสงมชวตในทพกอาศยของมน (The Study of Organisms in their Homes) คา Ecology นมกจะใหความหมายในการศกษาเชงวทยาศาสตรวาเปนการศกษาความสมพนธของชวตกบสงมชวตอน ความสมพนธของสงมชวตกบสงแวดลอมของมน Eugene P.Odum นกนเวศวทยาไดใหความหมายของนเวศวทยาวา เปนการศกษาถงโครงสรางหนาทของธรรมชาต โดยพจารณาสงมชวตหรอกลมของสงมชวต มการจดกลมรวมตวกนอยางไร มปฏสมพนธระหวางกน ระหวางสงแวดลอมอยางไร ตอมาเมอนกวชาการเรมเนนสงมชวตไปทมนษยมากขน ศาสตรนจงขยายออกไปเปนนเวศวทยาของมนษย (Human Ecology) โดยเปนการเนนศกษาความสมพนธระหวางมนษยกบสงแวดลอมเพมขน เมอมมนษยเขาไปเกยวของ ลกษณะนเวศวทยาจงมแนวโนมไปทางสงคมศาสตรมากขน (มนส สวรรณ. 2539 : 14 - 16) ในดานองคประกอบของระบบนเวศสามารถแบงออกเปน 2 ประเภท ดงรายละเอยดตอไปน (มนส สวรรณ. 2539 : 17 - 19) 1. องคประกอบทเปนสงมชวตของแตละระบบนเวศแบงออกเปน 2 ประเภทตามลกษณะ หนาทในระบบนเวศนน ๆ คอ ผผลต (Producers) ผบรโภค (Consumers) โดยผผลตในระบบนเวศใดกตามโดยทวไปคอ พชสเขยวทงหมด พชเหลานสามารถผลตอาหารขนเอง (Autotrophic Organisms) สวนผ บรโภคในระบบนเวศใดกตาม หมายถงสง ทไมสามารถผลตอาหารขนใชเองได (Heterotrophic Organisms) ตองหาอาหารพลงงานใหตวเองดวยการบรโภคสงมชวตอยางอนทงทเปนพชสตว ผบรโภคอาจแยกไดเปน 3 กลมคอ กลมผบรโภคทกนเฉพาะพชเปนอาหาร เชน วว แพะ แกะ กระตาย ตกแตน เปนตน กลมทสองคอ กลมผบรโภคทกนเฉพาะสตวเปนอาหาร เชน เสอ สงโต แมว จงจก เปนตน กลมสดทายคอ ผบรโภคทกนทงพชสตวเปนอาหาร ซงมนษยจดไดวาเปนผบรโภคทสาคญทสดในกลมน 2. องคประกอบทเปนสงไมมชวต สามารถแบงออกเปน 3 ประเภททสาคญคอ พลงงาน สารเคม ปจจยทางกายภาพ โดยพลงงานเปนองคประกอบทสาคญทจะทาใหระบบนเวศคงความเปนระบบนเวศอยได ดวงอาทตยคอแหลงของพลงงานทสาคญของระบบนเวศ พชคอผผลตทสามารถรบ

15 

 

เอาพลงงานแสงอาทตย แลวผานกระบวนการสงเคราะหแสง เปลยนรปแบบของพลงงานเปนพลงงานเคมบางสวนของพลงงานน พชจะใชเพอการเจรญเตบโตเพอการขยายพนธ ในขณะทบางสวนจะถายทอดไปยงสตว ซงเปนผบรโภคดวยกระบวนการบรโภคสารเคม มอย 2 ชนดทสาคญ คอ อนนทรยวตถ เชน น า ออกซเจน คารบอน ไนโตรเจน แรธาต เปนตน อนทรยวตถ เชน โปรตน คารโบไฮเดรต วตามน สารเคมอน ๆ ทจาเปนสาหรบชวต เปนตน ปจจยทางกายภาพ เชน อณหภม แสงสวาง ลม ฝน ความชน กระแสน าในมหาสมทร เปนสวนทเกยวของกบการเสรมสรางความมนคงการกาหนดประเภทของระบบนเวศ ปจจยทางกายภาพเปนสภาพทเกดจากปฏกรยาระหวางพลงงานจากดวงอาทตยกบสารเคมกบโครงสรางของเปลอกโลกภายในระบบนเวศ แนวคดเกยวกบความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาต ความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตสามารถมองไดเปน 3 รปแบบ ดงรายละเอยดตอไปน (สญญา สญญาววฒน. 2541 : 2 -10) 1. อทธพลของธรรมชาตเหนอมนษย อทธพลของธรรมชาตทมตอมนษย ไดแก อทธพลทมตอรางกาย กลาวไดวา ธรรมชาตแวดลอมรอบตว ไมวาจะเปนภมอากาศ ความอดมสมบรณของพชพนธธญญาหารตามธรรมชาต ลวนมอทธพลตอรปพรรณสณฐานของมนษย เชน ความแขงแรงหรอออนแอ อวน ลา ดา ขาว อทธพลตอจตใจ ไดแก ความกลว ความกลา ความร ความเชอ เชน ในภมภาคทอากาศไมรอนหรอเยนเกนไปนก ธรรมชาตแวดลอมจะหลอหลอมจตใจมนษยใหเปนคนใจคอเยอกเยน สขม หากเยนนกกอาจกลายเปนคนเฉอย หากรอนกทาใหคนอดอาด นอกจากนปจจยส ซงหมายถงสงสาคญในการดารงชวตของมนษย 4 ประการ คอ เครองนงหม ยารกษาโรค อาหาร ทอยอาศย กมแหลงทมาจากธรรมชาต ผลของอทธพลธรรมชาตเหนอมนษยยงมตอเนองจากการทมนษยเขาสงคมดวย คอการตดตอกบเพอนมนษยดวยกน มนษยพาเอาลกษณะทไดรบอทธพลจากธรรมชาตเขาสงคมดวย เชน ดวยลกษณะ ทเขมแขงบกบน จตใจทมนคงสขม ทาใหกลายเปนผนาของกลมคนทเกดจากการรวมตวของคนหลายคน สามารถชกนาใหกลมทาอะไรหรองดเวนการทาอะไรเพอตนหรอเพอกลมสวนรวมไดอกมาก ซงถอไดวาอทธพลของธรรมชาตมผลตอเนองไปถงความสมพนธทางสงคมทมนษยจะมตอกนหลงจากนนดวย 2. อทธพลของธรรมชาตตอวฒนธรรมทางความคด อทธพลทางตรงทางธรรมชาตเหนอวฒนธรรมทางความคดแบงเปน 2 ประการหลก คอ ในแงประเภทในแงจานวน ตวอยางเชน สงคมทแวดลอมดวยปาเขาจะทาใหมความรเรองถอยคาทเกยวกบปาเขาเปนจานวนมาก รประเภทของไม ประเภทของแรธาตในหน คาพรรณนาเกยวกบหน ดน ปาไมมากมาย นอกจากนสงทแสดงอทธพลของธรรมชาตอยางมาก ไดแก ความเชอทาง

16 

 

ศาสนา เพราะศาสนาเปนสวนของวฒนธรรมทางความคดทสมพนธกบสงทไมเขาใจในธรรมชาต ศาสนาชวยทาใหมนษยมความเชอมนในการดาเนนชวตทามกลางธรรมชาตทตวเองไมเขาใจ 3. อทธพลของมนษยเหนอธรรมชาต โดยทวไปมนษยสงคมมนษยจะอยในทามกลางธรรมชาต ถกอทธพลของธรรมชาตแผรศมปกคลมไปทว เพอทมนษยอยรอด พอมชวตอยไดหรอมชวตอยางผาสก มนษยจงตองปรบตวใหเขากบธรรมชาต เชน กนพช สตว ทมอยในสภาพแวดลอม ตดไมมาทาบานทอยอาศย นาแรธาตบางอยางมาปรบปรงดดแปลงเปนเครองมอลาสตว แตมนษยไมไดเพยงแตตองการเขากบธรรมชาตเทานน เมอถงเวลาอนเหมาะควรยคสมยหนง โดยเฉพาะสาหรบมนษยบางสงคม มนษยตองการเอาชนะธรรมชาต ตองการมอานาจเหนอธรรมชาต เชน ชนะทะเลดวยการทาเรอขนาดใหญไปลอยในทะเล ทาเครองบนแลนไปในอากาศ ชนะปา ชนะเขา ดวยวธการตาง ๆ ขนตอนของการเอาชนะธรรมชาตนน มนษยจะคอย ๆ ปรบตวใหเขากบธรรมชาตไดเสยทหนงกอน แลวจงเขยบขนมาเอาชนะธรรมชาตโดยตรง การเอาชนะธรรมชาตของมนษยจงมลกษณะคอยเปนคอยไป เปนขนเปนตอน ตามววฒนาการความรความเจรญทางดานวทยาศาสตร เทคโนโลยขนาดของสงคม เชน นกสงคมวทยาแบงสงคมออกเปน 3 ประเภท ตามลกษณะหรอระดบของความเจรญ คอสงคมประเพณ (Traditional) สงคมระหวางเปลยนผาน (Transitional) สงคมสมยใหม (Modern) สงทชวยใหมนษยเอาชนะธรรมชาตทเหนเปนรปธรรมทสดคอ เทคโนโลย ซงมความหมายวา การประยกตความรบรสทธ (สงคมศาสตร มนษยศาสตร วทยาศาสตรธรรมชาต) มาใชประโยชนตอการดารงชวตของมนษย เทคโนโลยทเหนงายคอ เทคโนโลยทางวตถ เชน มด ขวาน จอบ เสยม ไถ คราด พลว เลอย ธน ปน ระหดวดน า กงหนลม รถแทรกเตอร รถยนต เรอยนต เครองบน วทย โทรทศน ฯลฯ เทคโนโลยอยางอนยงม คอเทคโนโลยทางสงคม หมายถงความเปนผนา การวางโครงการ การวางแผน กลยทธการทางานตาง ๆ เปนตน เทคโนโลยทางจตใจ หมายถง การนาเอาความรทางจตวทยามาใชประโยชนทงในยามปกต ในการงานในยามสงคราม เปนตน รปแบบของการเอาชนะธรรมชาต การเอาชนะธรรมชาตของมนษย นอกจากการปรบตวใหเขาไดกบธรรมชาตแวดลอมแลว มนษยเอาชนะธรรมชาตดวยการใชประโยชนจากธรรมชาตรปแบบตาง ๆ ใชประโยชนจากดนดวยการเพาะปลกพช เปนทตงบานเรอน อาคารเพอประโยชนตาง ๆ ใชประโยชนจากหนเขาทงโดยตรงในการทาเปนทพกผอนหยอนใจหรอโดยออมดวยการนาเอาหนไปปรบปรงดดแปลงใชประโยชน ทาถนนหรออาคาร การใชแรธาตในดนในหน เอามาทาเปนเครองมอเครองใช เครองจกรกล การใชไมในปามาทาทอยอาศยหรอเครองใชประเภทแบบตาง ๆ การใชลมตงกงหนลม เปนตน กลาวคอ มนษยใชประโยชนจากธรรมชาตทกรปแบบมากมายจนนบไมถวน ในขณะทมนษยดาเนนการเอาประโยชนจากธรรมชาต มนษยกทาลายธรรมชาตไปในตวดวย นนคอปญหาความเสอมโทรมของดน ปา ปญหาน าเสย อากาศเสย ทเรยกโดยรวมวาปญหามลภาวะใน

17 

 

สงคมสมยใหม ปญหาเหลานเองทาใหมนษยไดคดวา มนษยไมอาจเอาเปรยบธรรมชาตเอาประโยชนจากธรรมชาตฝายเดยว โดยไมคานงถงความเสยหายทเกดจากธรรมชาต เพราะหากมนษยทาเชนนนสบตอไป ผลเสยกจะเกดขนกบตวมนษยเอง นอกจากนแลวในการทบทวนเอกสารวรรณกรรมทเกยวของซงมนกวชาการไดเขยนไวในเอกสารตาราอน ๆ อกหลายทานดงเชน ผลงานของอนชาต พวงสาล (2547 : 200 - 234) เสนอวา การเรยนรเรองระบบนเวศเปนการเรยนเรองธรรมชาตของสรรพสง ถาเรยนอยางเชอมโยงกจะเขาใจธรรมชาตทงหมด ระบบนเวศนนโยงใยทงหมด ตงแตจกรวาล สสาร พลงงาน ดนฟาอากาศ สรรพชวต วธคดพฤตกรรมของมนษย ตลอดไปจนถงจตวญญาณ การศกษาแบบเชอมโยงจะทาใหเหนความเปนหนงเดยวกนของทงหมด ซงรวมทงตวเราเองดวย เพอใหเกดสานกแหงความเปนหนงเดยวกน เพอสรางวถชวตใหมแหงการอยรวมกนดวยสนต ระหวางมนษยกบมนษย มนษยกบธรรมชาต หากมองยอนถงววฒนาการความสมพนธของมนษยระบบสงคมทมนษยสรางขน อนมผลตอการเปลยนแปลงความเปนไปในระบบนเวศธรรมชาตหรอสงแวดลอมรอบ ๆ ตวมนษยในปจจบน เราจะพบสงทเรยกไดวาเปนวกฤตการณสงแวดลอม ความเสอมโทรมของระบบนเวศ นเวศวทยาแบบองครวมเปนแนวคดทนาเสนอเพอทาความเขาใจในระบบนเวศตามธรรมชาต วกฤตสงแวดลอมทเกดขน รวมถงขอเสนอในการอยรวมกนในระบบนเวศ ซงอนชาต พวงสาล ไดกลาวถงระบบนเวศซงมลกษณะของความสมพนธของสรรพชวตไวดงน มตของความสมพนธในลกษณะของระบบนเวศ ในวถชวตประจาวนของคนเรานน เราอยในสภาพแวดลอมมากมายหลายรปแบบ ซงมความเกยวของสมพนธกน หากสภาพแวดลอมหรอระบบนเวศรอบตวมนษยถกทาลายลง ชวตมนษย กไมสามารถดารงอยได มนษยกบสภาพแวดลอมทคนเราอาศยอยไมวาจะเปนสภาพแวดลอมในเมองหรอในชนบทกตาม ยอมมความเชอมโยงสงผลกระทบตอกนเสมอ กจกรรมตาง ๆ ของมนษยเราทเกดขนในเมอง กยอมสงผลกระทบเชอมโยงไปถงสงคมชนบท ในทางตรงกนขาม ผลจากการกระทาของคนในชนบทตอสภาพแวดลอมกยอมมผลกระทบตอสงคมเมองเชนเดยวกน เพราะเมองชนบทเปนสภาพแวดลอมของกนและกนอยางแยกไมออก ดานความสมพนธระหวางสงมชวตในระบบนเวศ สงมชวตในระบบนเวศตางกมความเกยวของสมพนธในลกษณะใดลกษณะหนงทงในระหวางสงมชวตพวกเดยวกนระหวางสงมชวตตางชนดกน การสมพนธหรออยรวมกนนกมท งแบบทพ งพาอาศยกน การแกงแยงแขงขนกน (Competition) หรอการเขาทดแทน (Succession) ทงนกเพอความอยรอดดารงเผาพนธของตวเอง

18 

 

ระบบนเวศนนมการเปลยนแปลงอยเสมอ กระบวนการเปลยนแปลงอาจกนระยะเวลาตางกนมาก โดยเฉพาะในกระบวนการววฒนาการของสงมชวตอาจใชเวลายาวนานกวาทจะทาใหเราเหนวา สงมชวตมการปรบเปลยนวงวฏหรอพฤตกรรมใหมกบสภาพแวดลอมทมนอยอาศย สงมชวตบางชนดอาจถกทาลายลง เพราะไรสมรรถภาพในการแยงชงอาหาร การเปลยนแปลงภมอากาศหรอการปรบเปลยนสภาวะแวดลอมดานตาง ๆ การดบสญของสงมชวตหนง สงผลใหเกดชองวางเพอใหสงมชวตชนดใหมเบยดแทรกตวขนมายดครองพนทสบแทนเมอเวลาลวงไปหรอสงมชวตบางชนดซงอยในภาวะถดถอยอาจอาศยการปรบตวหรอพฒนาคณลกษณะบางประการทเออใหเกดการขยายตวแผรศมเขาครอบครองพนทอกครงหนงได ในสภาพแวดลอมทเราพบเหนสงมชวตตาง ๆ ไมวาจะเปนบนบกหรอในน าจะพบสงมชวตตาง ๆ อาศยอยรวมกนเปนกลมเสมอ ขณะเดยวกนกลมของสงมชวตกจะแตกตางกนออกไปตามลกษณะสถานทอยขนาดของแหลงทอยนน ๆ การศกษาสงคมของสงมชวตในเชงระบบนบเปนวธการสาคญททาใหเราเหนกระบวนการทาลายสงแวดลอมทเกดขนนนเปนการตดทอนความสมพนธของระบบสงมชวตซงมความหลากหลายเกอกลกนอยางสมดล ระบบนเวศทเปนขายความสมพนธของสงมชวตชนดตาง ๆ มมมองเรองขายความสมพนธถอเปนแกนกลางของการศกษาทางนเวศวทยา เปนกญแจสาคญของระบบนเวศ รวมถงธรรมชาตของชวต (Nature of Life) ระบบธรรมชาตสภาพแวดลอม มความสมดล มการพงพาอาศยกนของสรรพสงในโลก เปนความสมพนธทถกทอขนเปนขายใยของชวต แนวคดเรองขายความสมพนธ (Network) จงเปนแนวคดสาคญทใชอธบายความสมพนธในทก ๆ ระดบของระบบสงมชวต (Living System) ได สวนหนงของโลกทสงมชวตอาศยอยได ซงไดแก บรเวณทเปนทะเลหรอมหาสมทร นาจด ชนดนบางสวน เรยกวา ชวาลย (Biosphere) มผเปรยบเทยบวา ถาใหโลกของเราสงเทากบตก 3 ชน ชวาลยมความหนาเพยงครงนวเทานน แสดงวาบรเวณทสงมชวตอาศยนนบางมาก ทรพยากรธรรมชาตจงมจากดเกนกวาทเราคาดคดมนษยเรากเปนเพยงสวนนอยนดของชวาลย ทงยงตองพ งพาอาศยสงมชวตอนสภาพแวดลอมในชวาลยเพอการมชวตรอด การมองระบบนเวศตามธรรมชาตจงนาจะทาใหมนษยเขาใจถงฐานะของตนเองวาเปนเพยงสวนหนงของระบบเทานน ขณะทวกฤตการณสงแวดลอมกระบวนทศนแบบองครวมนนมองวา เมอมนษยนาเอาระบบนเวศตามธรรมชาตมาสมพนธกบชวตกจกรรมของตน ระบบนเวศจงเปนทมาของแหลงปจจยในการดารงชวตของมนษย โดยมนษยไดเรมเขาไปมบทบาทตอการเปลยนแปลงธรรมชาต โดยเฉพาะอยางยงในระยะเวลาเรมตนของยคเกษตรกรรม เพราะชมชนของมนษยมการนาพนธพชพนธสตวจากธรรมชาตมาเพาะเลยงเพอเปนแหลงอาหาร พนธกรรมทมอยแลวตามธรรมชาตจงถกขยายพนธ

19 

 

คดเลอก แพรพนธออกไปตามชมชนตาง ๆ อยางกวางขวาง นาขาว แปลงสวนถอเปนระบบนเวศใหม ทคนชวยสรางขนมา แตกเปนทอาศยแหลงหากนของสงมชวตทมการปรบตวตามธรรมชาต การเกษตรกรรมเปนระบบนเวศทมนษยออกแบบขนจากระบบนเวศธรรมชาต อยางไรกตาม ปจจบนมนษยมแนวโนมทจะทาใหระบบนเวศบนโลกนเปนระบบนเวศทไมซบซอน โดยเฉพาะการเกษตร กลาวไดวา สงคมมนษยไดเจรญเตบโตอยางรวดเรวโดดเดยวจากธรรมชาต การทากจกรรมของมนษยไดเขาไปรบกวนหรอหยดชะงกการดาเนนไปของระบบนเวศ อนเปนผลมาจากพฒนาการของสงคมความคดของมนษยในดานสงแวดลอมสมยใหม (Modern Environmentalism) โดยเฉพาะกระแสความคดหลกทกาหนดทศทางความสมพนธระหวางมนษยธรรมชาต คอแนวคดทเนนเรองการจดการทางวทยาศาสตรเทคโนโลยในเชงเหตผล ซงมนษยจะตองเรยนรทาความเขาใจโดยการพฒนากระบวนการทางวทยาศาสตรเทคโนโลย เพอใชในการควบคมเอออานวยตอการพฒนาความกาวหนาของสงคมมนษย นอกจากน ความเจรญเตบโตของอตสาหกรรมการพฒนาเศรษฐกจกไดสงผลใหการตความหมายของคาวา “ธรรมชาต” ทมนยของการสรางสรรคพลงของความเจ รญงอกงามผด เพ ยนไป “ธรรมชาต” ถกแปรเปลยนใชประโยชน เปนเพยงแค “ทรพยากรธรรมชาต” หรอ “วตถดบ” (Inputs) ในทางการผลตการคาเทานน การพฒนาระบบผชานาญการเทคโนโลยสมยใหมเพอมงเอาชนะธรรมชาตสรางความมงคงทางเศรษฐกจ ทาใหมนษยมงพฒนาสงคมของตน โดยละเลยตอสงคมของสงมชวตอน ละเลย “ขดจากดของธรรมชาต” ความสมพนธระหวางมนษยธรรมชาตจงถกแปรเปลยนไปจากพนฐานความรบผดชอบ ขดจากด การเปนสวนหนงการแลกเปลยนตอบแทน ไปสพนฐานของการใชประโยชนอยางไมมทสนสดตามนยของการพฒนาเศรษฐกจในปจจบน วกฤตสงแวดลอมนนไดรบความสนใจอยางกวางขวางจากประเทศตาง ๆ เรอยมา นบแตการจดประชมขององคการสหประชาชาตทกรงสตอกโฮลม ประเทศสวเดนในป 1972 มการเรยกรองใหชาวโลกเปลยนแปลงวถการดาเนนชวตทฟ มเฟอย เปลยนแปลงวถทางในการพฒนาในลกษณะทปลอดภยตอสงแวดลอมใหสอดคลองกบขอจากดของธรรมชาตมากขน ทเรยกกนวา “การพฒนาทย งยน” (Sustainable Development) โดยการลดรปแบบการบรโภคทฟ มเฟอยไรประสทธภาพ สนบสนนการพฒนาทมความสมดลอยางย งยนระหวางการบรโภค ประชากร สมรรถนะของโลก ในการคาจนสงมชวต รวมถงการพฒนาเทคโนโลยเทคนคตาง ๆ ทจะตอบสนองความตองการของมนษย ขณะเดยวกนกบทมการจดการทรพยากรธรรมชาตอยางระมดระวง ประเดนทมกไดรบการกลาวถงเสมอในปญหาเรองทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอมเกอบทกดาน คอความสามารถในการรองรบ (Carrying Capacity) ของธรรมชาตทมตอประชากร รวมถงภาวะของทรพยากรปจจยทางดานสงแวดลอม เชน ความสมบรณของระบบนเวศความหลากหลายทางชวภาพ เปนตน

20 

 

อกมมมองหนง วกฤตสงแวดลอมทกาลงเผชญกนอยในเวลานไดรบการยอมรบวามปฐมเหตมาจากการมองโลกทแตกตางกน การปฏบตการตางตามการมองโลกนน การมองโลกทถกโจมตเสมอกคอความคดทแบงสงตาง ๆ ออกเปนหนวยยอย ๆ การฟนฟความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตนนจาตองอาศยโลกทศนทแตกตางไปจากเดม ไมวาโลกทศนนนจะมาจากการตความ การคดคนขนใหมจากอารยธรรมเดม การแสวงหาจากวถชวตกระแสวฒนธรรมอน การทาความเขาใจวาหนวยยอย ๆ ของระบบนเวศซงเปนองครวมของธรรมชาตวาสมพนธกนอยางไร การตระหนกถงความเปนเหตปจจยซงกนกนของสงตาง ๆ ทเรยกวาองครวม ยอมทาใหเราละเอยดออนขนทจะสมพนธกบโลกธรรมชาต เพราะการมองความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตในแงมมเกาไมสามารถชวยใหปญหาความเสอมโทรมการลดนอยถอยลงของทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอมดขนได ปจจบน โลกทศนแบบแยกสวนกาลงถกแทนทดวยโลกทศนแบบองครวม อนตงอยบนพนฐานของการคนพบทางวทยาศาสตรทกาวหนาทสด (ฟสกสใหม) ในขณะน รวมถงสอดคลองกบหลกทางนเวศวทยาดวย นนคอสมพนธภาพระหวางสรรพชวตทตองพงพาอาศยกน นนอาจหมายถงการยนอยบนหลกแหงความเสมอภาคหรอการดารงอยของความหลากหลายในโลกธรรมชาต จากมมมองดงกลาวน อนชาต พวงสาล (2547 : 204) เสนอวา วกฤตการณทางทรพยากร ธรรมชาตสงแวดลอมนนเปนเรองททกฝายตองหนหนาเขาหากน รวมทงตองตระหนกวา ธรรมชาตมความสมพนธเกยวของกนตงแตหวดอยถงทะเล เชน หากคนตนนาดแล แตคนปลายนาทาลาย ปญหากยงคงเหมอนเดม เหมอนกบชวตคนเรากจาเปนตองดแลทกสวนของรางกาย ทกอยางตองพงพาอาศยกน นอกจากนระบบนเวศ ความสมดลตามธรรมชาตการดารงอยอยางย งยนนน ไมไดจากดความหมายเฉพาะกบสงแวดลอมธรรมชาตทเปนเรองของทางกายภาพเทานน แตเปนเรองขององครวมของทงหมด นนคอรวมเรองของระบบนเวศสงคมทสรางสรรคความถกตองเปนธรรมดวย

แนวคดทฤษฎเกยวกบความขดแยง

ในการเกยวถงแนวคดทฤษฎเกยวกบความขดแยงนน ผวจยจะไดนาเสนอประเดนสาคญเกยวกบการศกษาความขดแยงออกเปน 2 มต ไดแก 1. ทฤษฎความขดแยงทางสงคม หากจะพจารณาถงประเดนปจจยของความขดแยง ไดมนกคดหลายทาน ไดนาเสนอประเดนขอมลเหลานเอาไวอยางมากมาย ดงนนเพอเปนการรวบรวมขอมลใหเปนระบบมความรดกมชดเจนมากยงขน ผวจยจะนาเสนอโดยการจดกลมความคดออกเปนกลมใหญ ๆ ดงตอไปน (พระมหาหรรษา ธมมหาโส. 2547 : 45)

21 

 

1.1 กลมทมองวา ความขดแยงเกดจากปจจยภายใน หากจะกลาวถงกลมน สามารถจาแนกออกเปนกลมยอย ๆ 2 กลมดวยกน กลาวคอกลมนกคดทางศาสนากบกลมนกคดเชงพฤตกรรมศาสตร 1.1.1 กเลสเปนทมาของความขดแยง นกวชาการทางดานพระพทธศาสนา เชน พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ไดชใหเหนวา ความอยากได อยากใหญ ใจแคบ ถอไดวาเปนตวการสาคญททาใหเกดความหวาดกลว ระแวงไมไวใจกน สวนพระโสภณคณาภรณ (ระแบบ ฐตญาโณ) มองวา ตวปญหาของความขดแยงอยทอวชชา ซงแตกกงใหญออกมาเปนความโลภ ความโกรธ ความหลง 1.1.2 สญชาตญาณสนดานของมนษยเปนทมาของความขดแยง นกคดของกลมน มองวาสาเหตของการขดแยงนนเกดจากสนดานมนษยสตวในทกสงคม โดยคอนราด ลอเรนซ (Konrad Lorenz) ไดอธบายวา ความขดแยงของมนษยเกดจากพนฐานของแนวความคดสญชาตญาณความกาวราว (Instinctual Theories of Aggression) ขณะทนกพฤตกรรมศาสตรหลายทาน เชน มองเทจ (Mongtague) ทศกษาในเรองมนษยความกาวราว กอรเนย (Gorney) ซงศกษาในเรอง มนษย สตอรร (Storr) ซงศกษาในเรองความกาวราวของมนษยกไดชไปในทศทางเดยวกนวา ความขดแยงการตอส เปนกระบวนเพอการทดแทนหรอชดเชยสงทเปนสญชาตญาณกาวราวทาลายลางมนษย โดยผานทางความขดแยงหรอการแขงขน 1.2 กลมทมองวา ความขดแยงเกดจากความตองการ นกคดในกลมนประกอบไปดวย เทยนฉาย กระนนท ทชวา ความตองการดานเศรษฐกจสงคมเปนตวแปรสาคญประการหนงททาใหเกดความขดแยงในสงคม สงทนามายนยนขอสมมตฐานกคอ ดชนชความแตกตางทางเศรษฐกจ กคอ รายได สนทรพยถอครอง การมงานทา เปนตน สวนตวแปรตวความตองการดานสงคมกคอ ระดบการศกษา ความทนสมย ฐานะทางสงคม ซงความแตกตางดงกลาวจดไดวาเปนสงกระตนใหคนในสงคมเกดความขดแยงระหวางกน ในขณะทชยวฒน สถาอานนท ว เคราะหคลายกนวา ตวแปรในดานสงคมเศรษฐกจทเกยวเนองกบการดารงชพ การดารงชพทาใหเกดความขดแยงดานชนชนชวงชงทรพยากรในระดบตาง ๆ 1.3 กลมทมองวา ความขดแยงเกดจากอานาจ นกคดคนสาคญทมอทธพลตอการมองวา ความขดแยงจากอานาจ คอราลฟ ดาหเรนดอรฟ (Ralf Dahrendorf) โดยเขาไดชใหเหนวา บางครงอานาจมอยนอย หายาก กลมยอย ๆ ในองคการทางสงคม จงตองแขงขนตอสเพอใหไดมาซงอานาจอนนอยนน ดวยเหตนจงทาใหเกดความขดแยงขนในกลมของสงคม ในขณะท ครสเบรก (Kriesberg) ไมไดมองวาอานาจมอยมากหรอนอย แตประเดนสาคญกคอ ความไมเทาเทยมหรอความไมสมพนธกนของอานาจระหวางบคคลในสงคม โดยเขา

22 

 

พยายามย าวา ความสมพนธทไมเทาเทยมกนของอานาจเปนลกษณะสาคญทสดของความขดแยง สาเหตทเปนเชนนกเพราะระดบของอานาจทแตกตางกน เปนผลใหคกรณเรมตระหนกถงความแตกตางกนยงทาใหมการแสวงหาวธการเพอใหไดมาซงความมอานาจ ซงในประเดนหลงน ดประหนงวาเขาเหนดวยกบครสเบรก แตถงกระนนเขาไดเสนอทางออกวา ควรทาใหมการแสวงหาวธการเพอใหไดมาซงความเทาเทยมกน คาถามกคอวธการดงกลาวคออะไร ซงประเดนนเขาไมไดกลาวไว ฉนทนา บรรพศรโชต ไดนาเสนอหลกการ ไมสมมาตร (Asymmetric Conflict) ซงเปนประเดนทสอดรบกบครสเบรกทมองวา ความขดแยงระหวางคทไมเทาเทยมกนทางอานาจโดยพยายามเปรยบเทยบวา ถาเปนมวยกเรยกวาเปนคตอสคนละรน มโปรโมเตอรคนละระดบ ประเดนปญหากคอ ทาอยางไร จงจะสามารถปรบใหฐานของอานาจเทาเทยมกน เพอไมใหฝายใดฝายหนงมอานาจมากจนเกนไปจนทาใหการเจรจาไรทางออก ประเดนน ปเตอร ท.โคลแมน (Peter T. Coleman) ไดตระหนกเชนเดยวกน เพราะเขามองวา โดยปกตทวไปเมอเกดความขดแยงแลวทาใหการเจรจามปญหานนกเพราะวาฝายใดฝายหนง โดยเฉพาะอยางยง ผมอานาจมกจะใชอานาจเหนอ (Power Over) กบผทมอานาจนอยกวา จนทาใหกระบวนการในการจดการความขดแยงเปนไปดวยความยากลาบาก แตสงสาคญทเขาพยายามนาเสนอ กคอ อานาจรวม (Power With) อนเปนกระบวนการในการใชการมสวนรวมหรอสรางความรวมมอใหเกดขนในกลมผมสวนไดสวนเสยกบโครงการตาง ๆ 1.4 กลมทมองวาความขดแยงเกดจากคานยม กลาวถงคาวาคานยม (Values) ประกอบไปดวยประเดนหลก ๆ ทนาสนใจหลายประการ กลาวคอความเชอ วฒนธรรม ประเพณ ศาสนา ภาษาหรอชาตพนธ เปนตน อนเปนสงทแสดงออกทางความคดหรอการกระทา โทรสเทน เซลลน (Throesten Sellin) มองวา รปแบบวฒนธรรมทแตกตางกนของประชากรแตละกลมในสงคมทาใหเกดความขดแยง โดยเขาไดชใหเหนวา สงคมดงเดมมกจะไมมความขดแยงเนองจากไมมประชากรมาจากหลากหลายเผาพนธ แตเมอสงคมมขนาดใหญมากยงขน ยอมประกอบไปดวยประชากรทมาจากหลายเผาพนธแตกตางกน ดวยเหตผลดงกลาว เขาจงแบงความขดแยงทางวฒนธรรมออกเปนสองรปแบบ กลาวคอ 1) ความขดแยงทเกดจากวฒนธรรมหลกทแตกตางกนสองชนด (Primary Cultural Conflict) 2) ความขดแยงทเกดจากมกระแสวฒนธรรมรอง (Secondary Culture Conflict) ขณะท ซามเอล ฮนตงตน (Samuel Huntington) นกรฐศาสตรชาวอเมรกนไดนาเสนอแนวคด เรองการปะทะกนของอารยธรรม (The Clash of Civilizations) ใน พ.ศ. 2536 วา สมมตฐานของผมกคอ รากเหงาของความขดแยงในโลกยคใหมจะไมใชอดมการณหรอเศรษฐกจเปนพนฐานอกแลว ความแตกแยกอยางใหญหลวงในมนษยชาตตนตอความขดแยงทสาคญทสดจะเกดมาจากพนฐานทางวฒนธรรม สงทเขายกมายนยนขอสมมตฐานกคอ ความขดแยงระหวางวฒนธรรม

23 

 

ตะวนตกกบวฒนธรรมอสลามผลจากการทานายของเขานน ไดทาใหเกด เหตการณ 11 กนยายน 2001 สงครามอฟกานสถานกบสงครามอรก 1.5 กลมทมองวา ความขดแยงเกดจากขอมล ขาวสารหรอการสอสารทไรประสทธภาพ นอรท (North) เคลแมน (Kelman) มองวา การรบรทผดพลาด ความเขาใจทคลาดเคลอนมสวนสาคญททาใหเกดความขดแยง โดยเขาไดย าวา การเกดของสงครามเปนผลสบเนองจากความผดพลาดในการรบรการประเมนทผดพลาด ประเดนตวอยางทเขาไดนามาสนบสนนขอคดเหนกคอกรณสงครามเวยดนาม สงครามเวยดนาม เกดจากลกษณะทางดานจตใจการรบรทผดพลาดในการประเมนสถานการณของบคคลสาคญทเกยวของกบการตดสนใจในนโยบายเอเชยตะวนออกเฉยงใตของอเมรกา เหนไดวา ในหลายสถานการณทนาไปสความขดแยงความรนแรงนนมฐานมาจากการสอสารทไรประสทธภาพเสมอ ผวจยมองวาเขาพยายามสรปเชนนน แตความจรงกคอมตวแปรมากมายททาใหเกดสงคราม แตในปจจบนนขอกงวลของเขาดประหนงวาไมคอยมความจาเปนสาคญเทาใด เพราะระบบการสอสารในยคนมความคลองตวทนสมยอยางยง 1.6 กลมทมองวา ความขดแยงเกดจากโครงสรางสงคม ตวแทนความคดของกลมนไดแกคารล มารกซ (Karl Marx) ทฤษฎโครงสราง – หนาท (Theory Structural Functionalism) ทฤษฎความขดแยงของดาหเรนดอรฟ (Dahrendorf) คารล มารกซ (Karl Marx) จดไดวาเปนผนาทางความคดในกลมน โดยเขาไดกลาวไวในหนงสอเรอง Capital Marcuse ไววาความขดแยงเกดจากการกดข ขดรดทางชนชนโดยเฉพาะในสงคมทนนยมซงโครงสรางสงคมมการแบงชนชนสง เปนชนชนทกดขขดรด ดงนนความขดแยงเปนสงทหลกเลยงไมได ซงขดแยงกนในผลประโยชนของชนชน เนองจากความสานกของชนชนทกอตวขนมากลายเปนความขดแยง ไดทาการจาแนกตวแปรพนฐานของการขดแยงวาความขดแยงไมไดเกดขนโดยบงเอญแตเปนผลพวงจากสงคมทนนยมโครงสรางทางเศรษฐกจการกดขการขดแยงทางสงคม ซงผสนบสนนแนวความคดนม เลนน (Lenin) เหมาเจอตง (Mao Tse-Tung) เปนตน สาระความคดเกยวกบความขดแยงทสาคญของมารกซ ม 3 ประการ คอ 1.6.1 องคกรทางเศรษฐกจ โดยเฉพาะการเปนเจาของทรพยสนเปนผกาหนดรปแบบขององคกรอน ๆ ในสงคมนน นนคอโครงสรางของชนชน การจดระเบยบเชงสถาบน ระบบคานยม ความเชอ ลทธศาสนาหรอระบบความเชออน ๆ ของสงคมลวนเปนภาพสะทอนหรอไดรบอทธพลจากองคกรเศรษฐกจของสงคมทงสน 1.6.2 องคกรเศรษฐกจของสงคมใด ๆ ยอมมขมพลงทเปนตนกาเนดการขดแยงเชงปฏวตระหวางชนชนในสงคมนนอยางหลกเลยงไมพนเสมอ (ยกเวนสงคมแบบคอมมวนสต) การขดแยงเชงปฏวตระหวางชนชนนนเปนกระบวนการวภาษวธ (Dialectics) เกดเปนยคเปนสมย โดย

24 

 

องคการเศรษฐกจแตละยคจะไดหวานเมลดเชอทาลายตนเองไวในสงคม ดวยการแบงชนชนตาง ๆ ในสงคมออกเปนกลมหรอสองพวก (เชน พวกชนชน กรรมาชพชนชนนายทน) ซงในทายทสดจะมการโคนลมชนชนทครองอานาจโดยชนชนทถกปกครอง 1.6.3 ความขดแยงจะมลกษณะเปนสองหลก (Bipolar) คอหลกหนงไดแก ชนชนทถกเอารดเอาเปรยบซงตกอยในภาวะเงอนไขแบบหนง อนเกดขนจากลกษณะขององคกรเศรษฐกจทจะทาใหเขาตระหนกใน “ความสนใจ” แทจรงของเขา ตอมาจงไดกอตงองคกรปฏบตทางการเมองเพอตอตานชนชนมอานาจเปนเจาของทรพยสน ซงเปนหลกทสองในกระบวนการขดแยงน ทฤษฎโครงสราง – หนาท นนเหนวา สงคมสถาบนสงคมทงหลายลวนแตพงพาซงกนกนเปนระบบ แตละสวนในระบบตางทาหนาท (Function) ของตวเองรวมกบสวนอน ๆ เพอใหระบบของสงคมระบบของแตละสถาบนในสงคมดารงอยในสภาพสมดลระหวางสวนทนาเขา (Input) เพอใหแตละสวนทาหนาทกบสวนทออกมา (Output) จากการทาหนาทนน ๆ ประเดนหลกของทฤษฎโครงสราง - หนาท กคอการอธบายใหเหนวา สถาบนตาง ๆ ทาหนาทการรกษาสงคมใหไดดลยภาพอยางไร อาท รกษาระเบยบสงคมความมนคง องคประกอบพนฐานของการวเคราะหโครงสราง - หนาท คอความสนใจตอการโยงสวนหนงของสงคมหรอระบบสงคมเขากบอกสวนหนงหรอเขากบสวนรวมทงหมดทเหลออย การวเคราะหเชงนมงแสดงใหเหนวาระบบจะอยภายในรฐหรอเปนเงอนไขภายใน สภาวะแวดลอมจะเปนเงอนไขคงทภายนอก ภายใตเงอนไขเหลานเองทวตถประสงคใหผลเปนทนาพอใจแกระบบนนคอ การคงอยของระบบอนเกดจากความสมดลของการทาหนาทของสวนตาง ๆ ในสงคม วาระใดทสวนตาง ๆ ทาหนาทอยไมไดหรอทาหนาทบกพรองหรอเบยงเบนออกจากทควรเปนจนเกนควบคม ระบบกคงอยไมได ทฤษฎทานองนจงมไดปฏเสธความขดแยง แตเหนวาสงคมมกลไกหรอสถาบนททาหนาทควบคมความขดแยงนน ถาสถาบนทางสงคมหรอกลไกควบคมความขดแยงทาหนาทบกพรองหรอทาหนาทไมไดความขดแยงกจะเกดขน ทฤษฎความขดแยงนนเหนวา ภายในสงคมนนตองมความขดแยงเพราะแตละกลมในสงคมตาง ๆ ตองการครอบครองผลประโยชนอานาจ ซงเปนสงทมอยจากด การทฝายหนงไดประโยชนมใชมาจากการพ งพาอาศยซงกนกน ตรงกนขามการไดประโยชนของฝายหนงเกดจากการสญเสยประโยชนของอกฝายหนง การสญเสยประโยชนการไดประโยชนนน มไดเกดจากการขาดแคลนสถาบนทางกฎหมายททาหนาทควบคมความขดแยงในสงคมหรอขาดกลไกอน ๆ แตเปนเพราะสถาบนเหลาน นกาเนดขนดารงอยภายใตเ งอนไขทเ ออรกษาผลประโยชนของกลมทมอานาจอย ในสงคม นนกคอกฎระเบยบตางขนอยกบอานาจของผวางกฎ รกษากฎนอกจากนการสรางกฎระเบยบ

25 

 

สถาบนตาง ๆ ททาหนาทพงพาซงกนกนในทางผลประโยชนนน กมไดเปนความยนยอมพรอมใจของคนทกกลมในสงคม บางครงผปกครองกเปนผวางกฎไวตามอาเภอใจของพวกเขาเพอดารงรปแบบการปกครองทเออประโยชนตอเขา เพอรกษาอานาจของพวกเขาเพอรกษาคานยมหรอวฒนธรรมองพวกเขาเหลาน เปนตน บรรดาราษฎรผอยใตปกครองยอมรบในกฎตาง ๆ เพราะความไมร เพราะสภาพสงคม เพราะสถานภาพในสงคม ดงนนความขดแยงในสงคมจงมกมอย 2 ลกษณะ คอความขดแยงในเรองอานาจผลประโยชนระหวางผมอานาจดวยกน เชน ระหวางกลมผปกครองระหวางผใตปกครองดวยกนเองกบความขดแยงในเรองการยอมรบในสถานภาพ เอกลกษณ คานยม ทงทางดานการเมอง เศรษฐกจ สงคม เชน ความขดแยงระหวางแนวทางการพฒนาประเทศแบบพงตนเอง เปนตน หรออาจมองตามทฤษฎความขดแยงทเนนถงความขดแยงเปนมลฐานของปรากฏการณสงคมของราลฟ ดาห เรนดอรฟ (Ralph Dahrendorf) ทเสนอวาอานาจเปนตวการหลกของความขดแยง ควรมองดวยทฤษฎวาดวยสงคมในระดบมหภาค กลมความขดแยงในระดบจลภาคในขณะทดาหเรนดอรฟ (Dahrendorf) เหนดวยวา ความขดแยงทางสงคมเกดจากการกดขระหวางกลมตาง ๆ แตแตกตางจากการกดขทางชนชนอยางแนวความคดของมารกซ (Marx) ทดาหเรนดอรฟเหนวาความขดแยงในเรองของผลประโยชนในสงคมเปนสงทหลกเลยงไมไดกจรง แหลงกาเนดอนเปนทมาของความขดแยงในสงคมนน เกดจากการรวมตวขนเปนองคกรของกลม ในสงคม เชน ความขดแยงทเกดขนในสหรฐอเมรกา มกจะเกดกลมตาง ๆ ทมการจดตงเปนองคกร เชน กลมสหภาพแรงงานเพอความเสมอภาค เปนตน ราลฟ ดาหเรนดอรฟ (Ralf Dahrendorf) ใหความเหนเกยวกบความขดแยงวาเปนสาระของระบบสงคมมอยเสมอ แตปจจยรากฐานของการขดแยงอยทอานาจ มใชเศรษฐกจ เมอใดไดเกดความตระหนกวามกลมผมอานาจมการบบบงคบ (Manifest Interest) เมอนนจะเปนจดเรมของการขดแยงระหวางชนทมอานาจไมมอานาจ เมอมความขดแยงระหวางชนชน (Class Conflict) ผลของการขดแยงจะแบงออกเปน 2 แบบ คอ 1. ความขดแยงรากฐาน (Intensive Conflict) ซงจะเพมขนหรอลดลงแลวแตความแตกตางระหวางชนวาจะชดแจงเพยงไร ถามความชดแจงกจะมอตราความขดแยงสง ถาหากมปรมาณกลมยอย ๆ มาก ยอมจะลดอตราความขดแยง รวมทงโอกาสในการเปลยนแปลงฐานะ 2. ความขดแยงรนแรง (Violence Conflict) ซงอตราของความขดแยงชนดนจะมากนอยกแลวแตปรมาณของกลมยอยวาจะสามารถรวบรวมกนไดหรอไม ถาหากรวมกนไดกรนแรงมากขน หรอเมอมการปรบแกระบบรางวลการลงโทษแกกลมทถกปกครอง กยอมจะลดอตราการขดแยงหรอเมอสามารถควบคมการขดแยงอยางมประสทธภาพ การขดแยงอยางรนแรงนถาไมสามารถควบคมได ยอมกอใหเกดการเปลยนแปลงอยางฉบพลน (Suddenness of Structure Change) อาจจะมผลใหเกดการเปลยนแปลงตวบคคลผปกครองได

26 

 

การจดการความขดแยง ในการศกษาถงแนวทางในการจดการความขดแยงในสงคมนนมนกวชาการไดเสนอแนวทางในการจดการแกไขปญหาความขดแยงดงกลาวไวในหลายลกษณะ แนวคดเกยวกบการจดการความขดแยง จากการศกษาในเบองตนพบวา มนกคดทางตะวนตกหลายทานทไดใหคานยามนาเสนอแงมมทเกยวของกบสารตถะของความขดแยง ดงจะแยกนาเสนอ ดงน การศกษาของยน ชารป (Gene Sharp) ไดนาเสนอหลกการสนตวธ ไว 3 ประเดน คอ (ชยวฒน สถาอานนท. 2529 : 113-122) 1. การประทวงหรอชกจงโดยไมใชความรนแรง เปนวธการในเชงสญลกษณทมจดหมายเพอชกจงฝายตรงขามหรอคนอน ๆ ใหมาเหนดวยกบฝายตนหรอเพอแสดงใหเหนถงความไมพอใจของกลม เชน การชมนมเดนขบวน การเสยดส ลอเลยน การสงจดหมายเปดผนก 2. การไมใหความรวมมอ วธการนอาจแบงเปนกลมใหญ ๆ ได 3 กลมคอ 2.1 การไมใหความรวมมอทางสงคม คอการปฏเสธทจะมความสมพนธทางสงคมตามปกตกบบคคลทมงจะคดคาน การระงบกจกรรมทางศาสนา คอบคลากรทางศาสนาหยดทาพธทางศาสนาแกบคคลใดบคคลหนงหรอบางทกไมใชวธการรวมมอกบกจกรรมประเพณสถาบนสงคม บางกลมใชวธอพยพออกเพอประทวง อนเปนการแสดงออกถงการไมรบอานาจของสถาบนทางการเมองโดยสนเชง 2.2 การไมใหความรวมมอทางเศรษฐกจ เปนการหยดย งหรอปฏเสธทมความสมพนธทางเศรษฐกจอยางเฉพาะเจาะจง อาจแบงแยกออกไดเปนสองกลมหลกคอ การคว าบาตรทางเศรษฐกจ นดหยดงาน 2.3 การไมใหความรวมมอทางการเมอง เปนการปฏบตทจะไมเขาไปมสวนรวมทาง การเมองในรปแบบทเคยมภายใตสภาพการณเปนจรง ในทางปฏบตจะตองมประชาชนจานวนมากเขารวมดวย การไมใหความรวมมอทางการเมองนอาจปฏบตโดยเจาหนาทรฐบาลหรอแมแตโดยรฐบาลเอง ความสาคญของความไมรวมมอทางการเมองจะเพมขนตามจานวนของผคนทเขารวม การไมใหความรวมมอทางการเมองมหลายรปแบบขนอยกบสถานการณ เชน การปฏเสธทจะชวยเหลอกองกาลงของรฐ การคว าบาตรการเลอกตง เปนตน 3. การแทรกแซงโดยไมใชความรนแรง วธการประเภทนแตกตางจากสองประเภทแรกตรงทวธการนเปนการเขาแทรกแซงเขาไปในสถานการณ ซงสามารถใหผลไดทงในแงบวกแงลบ อาจจะแยกสลายหรอแมแตทาลายแบบแผนพฤตกรรมทมอย นโยบาย ความสมพนธหรอสถาบนทควรคดคาน วธการประเภทนบางครงกตอใหเกดแบบพฤตกรรมหรอสถาบนใหมทประชาชนพอใจ วธการแทรกแซงโดยไมใชความรนแรงนอาจเปนการมงแทรกแซงทางจตวทยาทางกายภาพ ทางสงคม

27 

 

เศรษฐกจหรอการเมองได เชน อาจหมายถงการอดอาหารประทวง การนงยดเยอ การขวางกนพาหนะกดขวางทางเดน การยดพนทกอสราง เปนตน ขณะทการศกษาของมารตน ลเธอร คง จเนยร ไดเสนอสนตวธหรอปฏบตการไรความรนแรง เรมตนดวยวธการคว าบาตร ประทวง เมอมการประทวงเขามกจะชใหเหนถงความสาคญของความรกเสมอ แมจะตองเผชญหนากบความเคยดแคนชงชงกตาม โดยไดย าใหเหนวา เราไมตองการความขมขนเปนอนขาด ถาเราปลอยตวใหจมอยในความเกลยดชงแลว ยคใหมกจะเขารอยเดม เราตองเผชญกบความเกลยดชงดวยความรก การใชกาลงบงคบดวยแรงใจ ซงจากการวเคราะหถงแรงจงใจในการใชสนตวธดวยการประทวงนน เขาไดรบอทธพลมาจากการปฏบตการสนตวธหรออหงสาของมหาตมะคานธทพยายามจะแสดงใหเหนดวยการเอาวญญาณของตนมาเผชญกบทรราชโดยไมยอมแพหรอออนแอตออปสรรคทจะเกดขน ซงมารตน ลเธอร คง จเนยร กไดแสดงใหเหนถงแงมมทสอดรบกบแนวคดของมหาตมะคานธทวา สนตวธไมใชสญลกษณของความออนแอหรอความขลาดกลวดงทพระเยซไดแสดงใหเหนวา การยนหยดในสนตวธเปลยนความออนแอไปสความเขมแขงกอใหเกดความกลาหาญเมอเผชญกบอนตราย ในทานองเดยวกนโยฮน กลตง ไดนาเสนอทางเลอกใหม ใหกบสงคม คอสงทเรยกวาสนตภาพเชงโครงสราง โดยไดตงสมมตฐานเกยวกบการสรางสนตภาพไววา 1. สนตภาพไมไดเปนเพยงสนตภาพในระหวางประเทศหรอรฐชาตเทานน แตหมายถงสนตภาพในสงคม สนตภาพระหวางภายในตวมนษย สนตภาพระหวางมนษยกบธรรมชาต เปนสนตภาพทครอบคลมทงธรรมชาต มนษย สงคมโลก กลตงมองวาทงหมดนจะสามารถอยรวมกนอยางสนตไดภายใตเงอนไข 2 ประการ คอ ความหลากหลาย (ในสวนตาง ๆ ของความสมพนธตวผกระทา) การพงพาอาศยระหวางกนกน (Symbiosis) 2. ความหลากหลายการพงพาในธรรมชาตนามาซงความสมดลทางนเวศสงนทาใหเกดการสรางสรรค ทาใหเกดสงคมพหนยมทาใหเกดการอยรวมกนอยางสนต 3. การพงพากนกนในธรรมชาตเปนการพงพาในแนวนอนไมใชการพงพาในแนวตง ไมใชการพงพาของผออนแอกวาตอผแขงแรงกวา ดงนจงไมเกดการครอบงาของผแขงแรงตอผทออนแอกวา ประเดนของการตอบโจทยทวา “ทาไมจงตองใชสนตวธ” เมอวเคราะหจากปจจยตาง ๆ อยางรอบดานแลว คาตอบทพบในเบองตนมอยางนอย 7 ประการ กลาวคอ 1. สนตวธเปนวธทถกตองตามหลกศลธรรม วธการนเปนคมอเครองมอสาคญในการพฒนาความเปนมนษย เปนสวนหนงของการพฒนาจตใจมนษย แกปญหาแบบมนษยดวยตวมนษยเอง แตปญหาทเกดขนคอ การทคนเขาใจศลธรรมตางกนหลายรปแบบ ทาใหเกดการตความเพอสนองตอบ

28 

 

ตวเอง อยางไรกตาม เมอมองคาวา “ศลธรรม” ในมตของศาสนายอมเปนการงายทจะแสวงหา “จดรวม” ทคลายคลงกนได 2. การจดการความขดแยงแบบสนตวธ นอกจากเปนวธการทสอดคลองกบมนษยชาตแลว ยงเปนวธการทสรางพนฐานของความเขาใจซงกนกนระหวางประชาชนในกลมตาง ๆ เพราะความเขาใจ เหนใจกนเปนวธการปองกนตอสกบภยในดานตาง ๆ ทอาจจะมาสประเทศชาตดวย (มารค ตามไท. 2542 : 65-66) 3. สนตวธเปนวธเดยวทสนบสนนประชาธปไตย โดยเฉพาะประชาธปไตยแบบมสวนรวม (Participatory Democracy) ดงทนกคดบางทานไดนาเสนอวา ประชาธปไตยเปนวธสงเสรมการมสวนรวมของบคคลกลมตาง ๆ เพอหาแนวทางแกไขความขดแยงแทนการใชความรนแรง กระบวนการประชาธปไตยนามาสการสงเสรมสนตวธในชาตระหวางชาตได ประชาธปไตยเปดโอกาสใหเกดการมสวนรวมอยางมประสทธผล มการลงคะแนนเสยงโดยเทาเทยมกน มการสรางความเขาใจรวมกน มการควบคมทางนโยบาย ประชาธปไตยนามาสการหลกเลยงทรราชย การมสทธเสรภาพ มการแสดงความคดเหนของตนเอง มความอสระทางความคด มการพฒนาทรพยากรมนษย ปกปองความสนใจสวนบคคล มความเทาเทยมกนทางการเมองประชาธปไตยนามาสการแสวงหาเสรภาพ ความเจรญ ฉะน นท งสนตวธประชาธปไตย จงมความสมพนธเกอหนนกน ถาพฒนาประชาธปไตยไดมาก โอกาสทสนตวธสมฤทธไดมากมโอกาสประสบความสาเรจ เมอสนตวธทางานไดสาเรจ ประชาธปไตยตองไดรบการเกอหนนหรอสรางสรรค โดยเฉพาะอยางยงมตของความเทาเทยมหรอความเสมอภาค เพราะหากคณสมบตเชนนเกดขนในสงคมได คนในสงคมสามารถยอมรบ ความแตกตางในมตตาง ๆ ได เชน ความคดเหน ชาตพนธ ศาสนา ภาษา เปนตน ซงหลกการเหลานลวนเปนสงทเกอหนนสนตวธ ทงสน 4. สนตวธเปนวธสนบสนนกระบวนการสรางการมสวนรวมของประชาชนในทก ๆ กลม ฉะนนการททาใหสงคมเกดสนตสขไดนน จาเปนตองดงทกคนในสงคมทมสวนเกยวของเขามาหาทางออกรวมกน (Inclusive Society) ไมใชผลกผมสวนไดสวนเสยออกไป (Exclusive Society) (บวรศกด อวรรณโณ. 2547 : 18) ดงทประเวศ วะสกลาววา ควรทาใหสงคมนใหเปนสงคมานภาพ ซงสงคมานภาพนน เกดขนมาไดจากหลายสาเหต บางครงเรมตนขนมาจากการพยายามหาทางแกปญหารวมกนในสงทนามาซงความทกข อาจเรมจากความทกขของปจเจกชนพฒนาไปสการรวมกนกบคนทมความทกขอยางเดยวกนพยายามคนหาทางออกพรอม ๆ กน โดยการรวมคด รวมรเรม รวมวางแผนดาเนนการ รวมรบผดชอบ รวมรบผลประโยชน รวมตรวจสอบ ซงการรวมทกขนในทางพทธศาสนาถอวาจะทาใหความรสกทกขนนนอยลง ทสาคญการรวมทกขทาใหไดมการปรบทกข ไดรบการปรกษาหารอกนจากหนกกลายเปนเบา

29 

 

5. สนตวธเปนวธเดยวทสนบสนนการคด การปฏบตการในการจดการความขดแยงโดยไมใชความรนแรงทกรปแบบ ทงทางรางกาย ทางเพศ ทางจตใจ ทางเศรษฐกจสงคม โดยเฉพาะอยางยง การไมใชความรนแรงดงกลาวนน ประกอบไปดวย “ความเปนธรรม” ทงในแงของความยตธรรม ความเทยงธรรม การยกยองใหเกยรตมนษยในสถานะของเพอนรวมโลกคนหนงทรกสข เกลยดกลวความทกขเชนเดยวกน 6. สนตวธเปนวธการทนาจะมการสญเสยนอยทสด ทงระยะสนระยะยาว ทงรปธรรมนามธรรม ผดกบการใชความรนแรง ซงทกฝายอางวาเปนวธการสดทาย ซงบางกรณสามารถบรรลผลในระยะสนเปนรปธรรมชดเจน แตหากความขดแยงดารงอยเพยงแตถกกดไว โอกาสทจะทาใหเกดความรนแรงในระยะยาวยอมมอย สวนในทางนามธรรม เชน ความเขาใจอนดความสามคคปรองดอง นนยอมเกดขนไดยากดวยวถความรนแรง (โคทม อารยา. 2546 : 23-25) 7. ในขณะทสงคมมความสลบซบซอน (Chaos) เมอเกดความขดแยงขนมามกจะมแนวโนมไปสความรนแรงไดงาย สนตวธจะเขามามบทบาททาหนาทในการประสานรองรอยความขดแยงเหลานน เพอใหสงคมไทยไดปรบกระบวนทศน (Paradigm shift) จากวธเดมทใชอานาจเขาไปแกไขปญหาแบบสงคมโบราณซงใชไมไดแลวในสงคมปจจบน ไปสกระบวนการทางสงคมทเนนการเขามามสวนรวมกนคด รวมกนทา เรยกวา วธการอารยะ (Civilize) หรอความเปนอารยะ (Civility) กลาวคอ เปนการพฒนาจากสงคมเดมไปสแนวทางสนตวธ (ประเวศ วะส. 2545 : 1 - 12) กลาวโดยสรปแลว สนตวธ นอกจากเปนวธทเตมไปดวยความเปนธรรมแลว ยงเปนคมอเครองมอสาคญในการพฒนาสงเสรมระบอบประชาธปไตยใหเขมแขงมากยงขน สงทสามารถเปนฐานรองรบการพฒนาประชาธปไตยคอ กระบวนการทวาดวยการมสวนรวมของประชาชนในทก ๆ กลมของสงคม ซงหวใจสาคญของการมสวนรวมคอ การทะลายสลายความเปนอตลกษณ ยอมรบในความแตกตางของมนษยแตละคน อนเปนการสงเสรมยอมรบในศกยภาพของมนษย โดยมนษยเพอมนษยเอง แนวคดเกยวกบสทธมนษยชน หากจะพจารณาประเดนเรองสทธมนษยชนแลวนน ผวจยพบวา กฎบตรสหประชาชาตอนเปนทมาของการจดทาปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชนมไดใหคาจากดความของคาวา สทธมนษยชนเอาไว แตพระราชบญญตคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดใหคานยามเกยวกบคาวา สทธมนษยชน หมายความวา ศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ ความเสมอภาคของบคคลทไดรบการรบรองหรอคมครอง ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยหรอตามกฎหมายไทย หรอตามสนธสญญาทประเทศไทยมพนธกรณทจะตองปฏบตตาม ซงประเดนหลก

30 

 

ของขอกฎหมายนสอดคลองกบปฏญญาสากลวาดวยสทธมนษยชน (Universal Declaration of Human Rights (UDHR) เชน ขอท 1) เกยวกบหลกการของสทธมนษยชนคอศกดศรความเปนมนษย สทธเสรภาพ ความเสมอภาคความเปนพนองวา มนษยทงหลายเกดมามอสระเสมอภาคกนในเกยรต ศกดสทธ ตางมเหตผลมโนธรรมควรปฏบตตอกนดวยเจตนารมณแหงภารดรภาพ ประเดนกคอ เพราะเหตไร เราจงตองเคารพหรอยดมนในศกดศรความเปนมนษย สทธ เสรภาพ ความเสมอภาคของบคคล การเคารพในสงเหลานเกยวของกบการจดการความขดแยงโดยสนตวธอยางไร (ประเวศ วะส. 2545 : 6 - 7) ไดตอบคาถามนไวอยางนาสนใจวา 1. การเคารพในความเปนเพอนมนษยระหวางกน ทาใหสามารถแสวงหาขอตกลงรวมกนได 2. การยดมนความเสมอภาคของความเปนมนษย โดยนาเสนอหรอรบรขอมลขาวสารอยางเทาเทยมกนจะทาใหกระบวนการเจรจาสามารถเดนตอไปไดหรออาจจะประสบความสาเรจ 3. การยดมนในความเสมอภาค ทาใหคกรณไมสรางอบายเพอเอาเปรยบ (Trick) อนนาไปสการใหคาสญญาลอย ๆ ซงอาจจะเปนการสรางปญหาในอนาคตได 4. การเคารพยดมนในศกดศรความเปนมนษย ความเสมอภาคจะทาใหเกดผลดตอทกฝาย เพราะเปนการเพมพนปญญา จตใจ การพฒนาการอยรวมกนใหมความสขมากขน ประเดนทนาสนใจอกประการหนงทผวจยมองวา การยดมน เคารพในศกดศรความเปนมนษย นนกอใหเกดผลเชงบวกตอการเคารพยอมรบความหลากหลาย ความแตกตาง (The Recognition of Pluralism and Differences) เหตผลกเพราะวาโลกยคปจจบนนเปนโลกแหงความแตกตาง (Difference’s World) เปนโลกแบบพหนยม (Pluralism) ไมวาจะเปนความแตกตาง หลากหลายทางดานชาตพนธ ภาษา ศาสนา วฒนธรรม ชวทศน โลกทศน อดมการณการเมอง วถชวต เปนตน ปญหากคอ มนษยจะดารงความเปนอตลกษณหรอความเปนเอกภาพ อยทามกลางความเปนพหภาพไดอยางไร จงไมทาใหสญเสยความเปนอตลกษณหรอเอกภาพของตวเอง คาตอบคอ จาเปนทมนษยบางคนตองเปดกวางในการทจะยอมรบความหลากหลายความแตกตางมากยงขน ซงการยอมรบมไดหมายความวา มนษยตองเชอตามเปลยนทศนคตของตวเอง หากแตหมายถงการเปดใจกวาง เพอทจะศกษาวเคราะหความแตกตางความหลากหลายทเกดขนในสงคมอน ๆ หรอมตอน ๆ ซงฐานรองรบการเปดกวางกคอ ความเคารพในความคดเหน การแสดงออก ความเชอ เปนตน จะเหนวา การทปจเจกบคคลบางคนหรอบางกลมพยายามลอมคอกหรอลอมกรอบของตวเองอยในฐานทมน โดยการงดปดรบสงอนๆ เพอศกษารเทาทน ปญหากคอการแสดงออกในลกษณะดงกลาวอาจจะดประหนงวาพยายามทรกษาเอกภาพของกลมหรออตลกษณของตวเองหรอกลมมนคงขนดารงสถานะอยได แตผลเสยทจะเกดขนกมเชนกน เพราะอาจจะเปนชองทางใหตวเอง

31 

 

หรอกลมตวเองยดมนในอตลกษณของตวเองเทานน สงผลตอเนองไปสการมองวา ความคด ความเชอของตวเองเทานนถกตอง สวนแนวคดหรอความเชอของคนอน ๆ ไรสาระหรอไมมคณคา ดงถอยคาทวา ยดมนในความไมยดมนหรอยดมนในความยดมนกได ดงนน บางครงการดารงอยใหไดของมนษยบางคน อาจจะไมจาเปนหรอไมมเปาหมายเพอมงไปทสงอนหรอคนอน ๆ แตเปนการดารงอยเพอตวเอง ปญหากคอ หากสงคมหรอคนอนอยไมได เขาจะอยรอดไดอยางไร ฉะนนดวยสถานการณดงกลาว จงมความจาเปนทมนษยบางคนหรอบางสงคมตองทาหนาทหรอมสวนสาคญในการรกษาหมใหญเอาไว เพราะการเหนแกคนอนหรอสงอนนน มผลตอเนองถงการอยรอดของตวเองดวย นจงเปนทมาของการนาเสนอวลสาคญของพทธทาสภกขทวา การทเราตองรกคนอน เพราะเราอยคนเดยวในโลกนไมได แนวคดสทธของสตว แนวความคดวาดวยสทธสตวถอไดวาเปนแนวความคดสมยใหม จงกอใหเกดคาถามตามมาวาแนวความคดดงกลาวนมปรากฏในหลกเบญจศล-เบญจธรรมหรอไม แนวความคดดงกลาวนสอดคลองกบแนวความคดวาดวยสทธสตวทนกสทธสตวทงหลายนาเสนอเพอปกปองสตวในปจจบนหรอไมอยางไร ซงมเปนประเดนสาคญดงน แนวความคดวาดวยสทธสตวทางตะวนตก ความหวงใยตอสตวอนนอกจากมนษยมปรากฏมานานแลวในเกอบทกสงคม ทงในสงคมตะวนตกมใชตะวนตก ทงในสงคมโบราณมใชสงคมโบราณ เพยงแตความหวงใยเหลานยงไมปรากฏเปนรปเปนรางทชดเจนอยางในปจจบน สวนทกอกาเนดเปนรปรางขน เปนองคกร บคคลหรอกลมบคคลทชดเจนในทางตะวนตก เรมตนเมอมการกอตง “ราชสมาคมเพอการพทกษสตว” (Royal Society for the Protection of Animals) ในประเทศองกฤษชวงศตวรรษท 19 ทศนะทมชอเสยงของ เฮนร ซอลต (Henry Salt) ชาวองกฤษ (ค.ศ. 1851-1939) ตลอดจนถง ปเตอร ซงเกอร (Peter Singer) นกสทธสตวคนอน ๆ ในยคตอมาจนถงปจจบน ดงนนจงมหลกฐานแสดงถงความสนใจในการปฏบตตอสตวอยางมมนษยธรรมในโลกตะวนตก ซงมแนวคดพนฐานดงน (อานาจ ยอดทอง. 2555 : 279-295) แกนความคดหลกทสาคญทสดในงานเขยนวาดายสทธสตวรวมสมย ซงเปนความสนใจของนกสทธสตวทงหลายกคอ การวพากษวจารณนสยมนษยทถอวาตนเองเหนอกวาบรรดาสตวทงปวงในโลกน ทาใหมนษยหยงยโสตอเผาพนธอน ถอวาเผาพนธมนษยสามารถปฏบตตอเผาพนธอนอยางไรกได เพราะมนษยมอานาจเจตจานงทจะทาเชนนน นสยของมนษยเชนนรจกกนในนาม “เผาพนธนยม” (Speciesism) ปเตอร ซงเกอร (Peter Singer) นกสทธสตวรวมสมยทมชอเสยงทสดคนหนงใหคานยามไววา “เผาพนธนยม คอ อคตหรอทาท ทเอนเอยงสผลประโยชนของสมาชกใน

32 

 

เผาพนธตนเอง ตอตานผลประโยชนของเผาพนธอน” เมอมนษยมดบอดเพราะเผาพนธนยม มนษยจงรบเอาทาทหยงยโสตอสงมชวตอน ๆ ทงหมด ปฏบตตอสงอนอยางไมใสใจอยางดแคลน เผาพนธนยมยอมใหหรอสนบสนนใหมนษยถอสตวอนวาเปนวตถเพอการใช การทารณ หรอเพอความบนเทงของมนษยเปนประการสาคญ เผาพนธนยมทาใหเกดสนบสนนความไมสะดงสะเทอนตอความทกขความเจบปวดของสงมชวตทไมใชมนษย เผาพนธนยมสนบสนนความเหนทวา มนษยตางจากเผาพนธอนทงหลายทงปวง ความแตกตางนนสาคญเปนตวชขาดอยางเบดเสรจเกยวกบลกษณะของเราของสตวอน แนวความคดลกษณะนนกนเวศวทยาเชงลก (Deep Ecology) เชน อารน แนสส (Arne Naess) ถอวา เปนทศนะทยดถอมนษยเปนศนยกลาง คอ มองชวตรปแบบอนทไมใชมนษยอยบนฐานทเปนประโยชนตน ซงแนวความคดลกษณะเชนนเปนแนวความคดหลกทางอภปรชญาจรยศาสตรกระแสหลกทพฒนามานบแตสมยกรกโบราณ เชน โสเครตส (Socretes) เพลโต (Plato) อรสโตเตล (Aristotle) พวกเอปควเรยน (Epicurean) ศาสนายวศาสนาครสต ตลอดจนแนวความคดทางปรชญาวทยาศาสตรสมยใหมทไดรบอทธพลจากเบคอน (Francis Bacon) เดสการตส (René Descartes) เปนตน ลวนแสดงเปนนยยะบอกใหเหนถงความสาคญของมนษยทงสน เมอระบบปรชญาเดม ซงเปนแนวความคดพนฐานของศาสตรตาง ๆ ถกพฒนามาโดยมมนษยเปนศนยกลาง ทาใหมนษยเกดความสาคญหยงทะนงในเผาพนธความเปนมนษยในตนเองมากยงขน จนละเลยตอธรรมชาตแวดลอมอน ๆ โดยเฉพาะสตว ทาใหสตวตาง ๆ ถกฆาดวยเหตผลตางๆ ของมนษย เชน เพอเปนเกมสกฬา เพอผกผอน เพออาหาร เพอยาบารงรางกาย เปนตน จงทาใหมนษยดารงอยอยางแยกคณคาตนเองออกสงจากบรรดาสตวทงหลายอยางสนเชง การนาเสนอแนวความคดวาดวยสทธสตวในทนเปนการนาเสนอเฉพาะประเดนสาคญทบรรดานกสทธสตวทงหลายมกจะยกขนมาเพออางถงสทธทสตวควรจะม ควรไดรบการปฏบตอยางเพอนรวมโลก ไมใชในฐานะบางสงบางอยางทขนอยกบวามนษยจะทาอยางไรกได ซงโดยทวไปจะมประเดนสาคญทมกถกนามาอางเพอสนบสนนสทธของสตว 4 ประการ คอ 1. มนษยเปนสตวประเภทหนงทมววฒนาการมาจากสตว ในแงนมนษยจงอยในฐานะเปนญาตกบสตวอนๆ ไมใชเปนนาย คาอธบายทพบทวไป มประสทธภาพมากทสดทเสนอโดยนกสนบสนนสทธสตวเพอตอตานกบเผาพนธนยมนนลวนเกยวกบขอเทจจรงทวา “มนษยโดยพนฐานแลวกคอสตว” ดงทดารวน (Charles Darwin) กลาววา “มนษยถกสรางมาจากสตว” แนวคดแบบนทาใหมนษยลดความหยงยโสในตนเองลง ลดแนวความคดทวา มนษยเปนนายเหนอธรรมชาตสตวอน ลดฐานะของมนษยใหอยในฐานะเพอนรวมโลก ทสาคญการท ดารวน ชวา “มนษยมววฒนาการมาจากสตว” เปนการแสดงนยยะใหเหนวามนษยอยในฐานะเปน “ญาต” กบสตวอน ๆ (ในสายววฒนาการเดยวกน) ทาใหมนษยกบสตวมฐานะเทาเทยมกนเสมอภาคกนตามธรรมชาต โดยเฉพาะ

33 

 

สทธขนพนฐานในการทจะมชวตอยตามสถานะสภาพของตนเอง ชวตทกชวตจงมความศกดสทธเทาเทยมกน ไมเฉพาะแตชวตมนษยเทานน ดงนนพนฐานการปฏบตตอสตวอยางเปนธรรมเทยงธรรม คอ การเคารพชวตทงมวลวาเปนสงศกดสทธมคณคาในตวเอง ซอลต กลาววา “มใชชวตมนษยแตเพยงอยางเดยวเทานนทนารกใคร ศกดสทธ แตรวมถงชวตทบรสทธสวยงามทงปวงดวย สาธารณรฐอนยงใหญของอนาคตจะไมจากดความดงามของตนเองไวทมนษย” 2. แมมนษยจะเหนอกวาสตวอนดานภาษาเหตผลกตาม แตสงนกไมไดหมายความวามนษยมสทธทจะทาลายชวตหรอทารณกรรมสตวอนตามใจชอบได ประเดนนถงแมวานกสทธสตวจะใหความสาคญกบมนษยสตววาควรมสทธในชวตเทาเทยมกนน น แตมไดหมายความวา นกสทธสตวจะไมยอมรบวามนษยมคณลกษณะบางอยางทแตกตางจากสตว เพยงแตคณลกษณะเหลานเปนเพยงศกยภาพหรอความสามารถทแตกตางกนเทานน ความแตกตางนนกสทธสตวเหนวาไมควรเปนเหตผลทสนบสนนใหมนษยกระทาอะไรบางอยางตอชวตสตวอนไดตามใจชอบ อะไรบางอยางทมนษยมกจะอางถงสทธทตนเองควรมเหนอกวาบรรดาสตวอนๆ ซงนกตอตานสทธสตวมกจะยกขนมาอาง กคอ “เหตผลภาษา” ในประเดนน ซงเกอร เหนวา “การอางถงการมเหตผลหรอภาษาเปนเงอนไขจาเปนของสทธธรรมชาต ตามทผตอตานสทธสตวมกจะอางนนเปนเรองเหลวไหล การขาดการมเหตผลหรอภาษา ไมไดหมายความวาสง ๆ หนงจะไมทกขทรมานหรอไมมผลประโยชน คณสมบตของมนษยเหลานไมเปนประเดนในกรณสทธสตว พอ ๆ กบทสผว อตลกษณทางเพศหรอชาตพนธไมใชประเดนในการทมนษยคนหนงจะขดรดประโยชนจากมนษยคนอน เนองจากเปนทชดเจนวา สตวรบรความเจบปวด แสวงหาความพงพอใจ การกระทาของมนษยตอสตวจงมความเกยวของในทางศลธรรมอยางชดเจน ในทางตรรกะแลว ควรนาไปสการยอมรบสทธตามธรรมชาตของสตว” ดงนน นกสทธสตวจงถอวา เพยงเพราะการทชวตหนงถกถอวาตากวาอกชวตหนงในลาดบขนอะไรสกอยาง ไมไดใหสทธแกชวตทถอวาตนสงกวาในการขดรดประโยชน ทรมานหรอฆาชวตนน การปฏบตตอชวตอนอยางมมนษยธรรมนนเปนสงทเหมาะสมเมอพบวา ชวตหนงสามารถรบรความทกขความเจบปวดเชนเดยวกน สตวควรถกมองวามสทธบางประการทจะมชวตอยอยางไมทกขทรมาน ไมถกทารายหรอถกทารณ โดยผทเหนวาตนเองเหนอกวา 3. การทมนษยมศกยภาพหรอความสามารถเหนอกวาสตวอนในดานใดดานหนงนจงควรทาใหมนษยพฒนาจรยธรรมของตนเองใหสงขน ขยายขอบเขตสทธครอบคลมไปถงสตวอน ๆ ดวย มใชนาความสามารถมาอางความชอบธรรมในการทตนเองจะทาลายหรอทารณกรรมชวตอน ๆ ได ถามนษยเหนวาตนเองมศกยภาพหรอความสามารถเหนอสงใดแลว ตนสามารถทาลายชวตหรอทารณกรรมสงนนได นนคอ ความชอบธรรม เทากบแสดงวา มนษยสามารถทารายหรอฆามนษยคนใด ๆ หรอสตวใด ๆ ไดโดยชอบธรรมเชนเดยวกนในเมอมนษยมสทธในชวตตนเอง ควรเคารพสทธของ

34 

 

ผอนทมความสามารถศกยภาพนอยกวาตนเอง เชน คนแก เดก คนพการ เปนตน แลวทาไมจงไมควรขยายสทธเหลานใหไปถงสตวตาง ๆ อกดวย ซอลตกลาวไวนาสนใจวา “เผาพนธมนษยกาลงอยในระหวางกระบวนการววฒนาการทางศลธรรม ในขณะกาลงจะบรรลวฒภาวะ ขอบเขตทางศลธรรมจะคอย ๆ ขยายกวาง ลกซงมากขน การปฏเสธทจะขยายสทธขนพนฐานใหครอบคลมสตว เปนการสรางความเสอมทางศลธรรมใหแกตนเอง การทมนษยยงคงทารายกออนตรายแกสตวเทากบเปนการหยดตวเองไวในวยเยาวทางศลธรรมพนธการทางศลธรรมเทานน 4. มนษยสตวมจตใจเหมอนกน คาวา “มจตใจทเหมอนกน” หมายถง มจตใจทรกชวต รกความสข เกลยดความทกข แสวงหาความสข หลกหนความทกข ในประเดนนซอลตเหนวา สตวในฐานะทมความรสก ทสามารถรบรความเจบความทกขทรมาน มสทธ (ในชวต) มากพอ ๆ กบมนษย ในการเปนอสระจากการกระทาททารณเจบปวด อกท งซงเกอรไดแสดงความเหน ในลกษณะเดยวกนนวา “ถาสงมชวตหนงมความรสก มนสามารถรบรความทกขความสข ดงนนเราจาตองยอมรบวามนมผลประโยชน ผลประโยชนเหลานอาจถกละเมดได ตราบเทาทเราวางสทธของมนษยไวบนหลกของสมมตฐานเหมอนกนวา มนษยมผลประโยชนตามธรรมชาตทควรตองไดรบการปกปอง เรากควรจะขยายสทธใหกบสงทมความรสกทมใชมนษยดวย ถาเรายอมรบวา สตวสามารถมความทกข สามารถรบรความเจบปวด สามารถขนเคองไดในการบรรลถงผลประโยชนของตน เราจงควรยอมรบวาสตวมสทธอยางทมนษยม” ดงนน จากแนวความคดพนฐานเหลานทาใหองคกรกลมผพทกษสทธสตวไดดาเนนการตอตานทกรปแบบตอการกระทาทโหดราย ทารณ เปนการทาลายชวตสตว กลมนกระจายกนทาหนาทนครอบคลมไปในเกอบทกประเทศในโลกน แนวคดวาดวยสทธสตวในเบญจศล-เบญจธรรมตามหลกพระพทธศาสนา หลกจรยธรรมขนพนฐานทเปนประโยชนในการดารงชวตอยรวมกนในสงคมของมนษยตามหลกพระพทธศาสนา ไดแก หลกเบญจศล หลกเบญจธรรม ในทนจะวเคราะหหลกการเหลานทมลกษณะสอดคลองกบแนวคดวาดวยสทธสตวทบรรดานกสทธสตวทงหลายอางถงเพอปกปองสตวตาง ๆ กลาวคอ 1. หลกเบญจศล หลกเบญจศลทเกยวของกบสทธสตว คอศลขอท 1 “ปาณาตปาตา เวรมณ” แปลวา เจตนางดเวนจากการฆาสตว จากเบญจศลขอนมหลกการสาคญทสอดคลองสนบสนนสทธสตว ดงน 1.1 ขอบเขตของสตวมชวต (ปาณะ) ทไดรบการคมครองในสกขาบทนคอ มนษยสตวเดรจฉานทกชนด เนองจากคาวา “สตว” ในสกขาบทนใชคาภาษาบาลวา “ปาณะ” แปลวา สตวมชวตหรอสตวมปราณหรอลมหายใจ โดยหมายเอามนษยสตวเดรจฉานทกชนดทหายใจ ทมชวตเปนอย ซงหมายถงทงมนษย ทงดรจฉานทวไปทยงหายใจไดอยหรอยงมชวตอยไมวาจะม

35 

 

ชวตอยตงแตอยในครรภหรอในไข จนกระทงกอนสนลมหายใจ คอตายนนกแสดงวา สตวทเปน ขอหามในสกขาบทนคอมนษยสตวเดรจฉานทกชนด ไมวาบคคลฆามนษยหรอสตวเดรจฉานใด ๆ กตามใหถงแกความตายยอมถอวาเปนการกระทาปาณาตบาตเชนเดยวกน สกขาบทนจงใหความคมครองสทธขนพนฐานในชวตของสตวมนษยเหมอนกนเทาเทยมกน การฆามนษยคนหนงยอมเปนปาณาตบาต ในขณะเดยวกนการฆาสตวตวหนงกเปนปาณาตบาตเชนเดยวกน เหนวาหลกการนสอดคลองสนบสนนแนวคดสทธสตวขอท 1) ถอวา “มนษยเปนสตวประเภทหนงทมววฒนาการมาจากสตวในแงนมนษยจงอยในฐานะเปนญาตกบสตวอน ๆ ไมใชเปนนาย” 1.2 เจตนารมณของสกขาบทนถอเอาธรรมชาตของสตวมชวตทกชนด ซงรกชวต รกสขเกลยดทกข ไมตองการใหใครมาทาลายชวตตน ดงปรากฏใน เวฬทวาเรยยสตร ซงพระผมพระภาคเจาไดตรสแกชาวเวฬทวารคามไววา “พราหมณคหบดทงหลาย... อรยสาวกในธรรมวนยน พจารณาเหนดงนวา “เราอยากเปนอย ไมอยากตาย รกสขเกลยดทกข ขอทบคคลพงปลงชวตเรา ผอยากเปนอย ไมอยากตาย รกสขเกลยดทกขนน ไมเปนทรก ไมเปนทพอใจของเรา อนง ขอทเราพงปลงชวตผอน ผอยากเปนอย ไมอยากตาย รกสขเกลยดทกขนน กไมเปนทรก ไมเปนทพอใจแมของผอน สงใดไมเปนทรกไมเปน ทพอใจของเรา สงนนกไมเปนทรก ไมเปนทพอใจแมของผอน สงใดไมเปนทรก ไมเปนทพอใจของเรา เราจะนาสงนนไปผกมดกบผอนไดอยางไร” อรยสาวกนนพจารณาอยางนแลว เปนผเวนขาดจากการฆาสตวเองดวย ชกชวนผอนใหงดเวนจากการฆาสตวดวย กลาวสรรเสรญการงดเวนจากการฆาสตวดวย กายสมาจารนของอรยสาวกนนยอมบรสทธทง 3 สวนดงทกลาวมาน จากพทธพจนขางตน แสดงใหเหนวา สกขาบทขอนใหการยอมรบสทธทางดานจตใจของมนษยสตวเทาเทยมกน คอ ประการแรก การทใหมนษยเทยบตนเองกบสตวเดรจฉานในดานจตใจ แสดงวามองคณคามนษยกบสตวเดรจฉานเทาเทยมกน ประการทสอง มองมนษยสตวมจตใจเหมอนกนเทาเทยมกนในดานความรกชวต ตองการความสข เกลยดความทกข หลกการน จงสอดคลองสนบสนนแนวคดสทธสตวขอท 4) ถอวา “มนษยสตวมจตใจเหมอนกน” 1.3 โทษในแงศลถอวา การฆาสตวทกชนดไมวามนษยหรอสตวเดรจฉาน ไมวาเลกหรอใหญยอมมโทษสถานเดยวคอศลขาด ขอนเปนการตความจากโทษของการกระทาปาณาตบาตในแงศล เนองจากการกระทาปาณาตบาตตามหลกเบญจศลมโทษในแงศล คอศลขาดหรอผดศล นนคอหากบคคลมเจตนาทาลายชวตบคคลอน ไมวาบคคลนนจะเปนพอ แม พ นอง ญาต ศตรหรอบคคลใด ๆ กตามหรอสตวอน ไมวาสตวนนจะเปนสตวเลก สตวใหญ เปนตวพยาธตาง ๆ หนอนตาง ๆ นก ป ปลา สนข วว หรอชางกตาม เมอบคคลหรอสตวเหลานถงแกความตายดวยความพยายามนน

36 

 

ในแงศลถอวาตองโทษอยางเดยวกน คอเปนการละเมดเบญจศลขอปาณาตบาตหรอภาษาทวไปเรยกวา “ศลขาด” หรอ “ผดศล” เสมอกน เทาเทยมกน (สวนจะเปนบาปมากหรอนอยเปนการพจารณาโทษในแงธรรมซงจะไมกลาวในทน) จะเหนวาหลกการนสอดคลองสนบสนนแนวคดสทธสตวขอท 1) ถอวา “มนษยเปนสตวประเภทหนงทมววฒนาการมาจากสตวในแงนมนษยจงอยในฐานะเปนญาตกบสตวอนๆ ไมใชเปนนาย” 1.4 แนวคดวาดวย “การฆา” ตามหลกเบญจศลเรยกพฤตการณการฆาสตววา “การทาชวตสตวใหตกลวงหรอใหถงแกความตาย” ซงมไดหมายเอาเฉพาะการฆาใหตายเทานน แตยงมความหมายครอบคลมถงการทารายรางกาย การกระทาทรกรรม ซงมรายละเอยดดงน ประการแรก การฆา หมายถง การทาลายชวตมนษยสตวเดรจฉานใหถงแกความตาย ไมวาจะเปนการกระทาดวยตนเองกด ใชใหคนอนกระทากด หรอใชอาวธกด ไมใชอาวธกด ซงผลของการกระทานนทาใหมนษยสตวตองตาย ถอวาเปนการฆา การฆานผดทงศลผดธรรม ประการทสอง การทารายรางกาย การทารายรางกายนหมายเอาเฉพาะการกระทาตอมนษยเทานน หมายถงการกระทาตอบคคลอนทไมถงแกชวต แตทาใหรางกายบาดเจบ เจบปวด ทกขทรมาน ไดแกการกระทาตอไปน 1) การทาใหพการ คอการทาใหอวยวะบางสวนเสยหรอใชการไมไดตามปกต เชน ทาใหเสยนยนตา เสยแขน เสยขา เปนตน 2) ทาใหเสยโฉม คอการทาใหรางกายเสยรป เสยงาม แตไมถงพการ เชน มดกรดหนาตา ทาใหขาหก แขนหก เปนตน ซงแขนหรอขาทหกแมจะสามารถรกษาไดแตกเสยรปเดมไป 3) ทาใหเจบลาบาก คอ การทารายรางกายทไมถงกบเสยโฉม แตทาใหเจบปวด เสยความสาราญ เชน ตใหเจบ หวแตก ถลอกบวม เปนตน ประการสดทาย การทรกรรม การทรกรรมนหมายเอาเฉพาะการกระทาตอสตวเดรจฉานเทานน เพราะวามนษยไมเปนวตถอนใคร ๆ จะพงทรกรรมไดทวไป การทรกรรม หมายถง การประพฤตเหยมโหดแกสตวโดยไมมความปราณ ไดแกการกระทาดงน 1) การใชการ ไดแก การใชสตวเปนพาหนะ เชน เทยมยาน ไถนา ลากเขน เปนตน โดยทผใชไมมเมตตาปราณ มแตจะปลอยใหอดอยากซบผอม ไมใหกน ไมใหนอน ไมใหหยดพกผอนตามกาล ทาความลาบาก ความทกขทรมานใหแกสตวดวยการใช ขณะใชกเฆยนตหรอทารายรางกายโดยไมมเมตตาจตหรอใชเกนกาลง เชน ใหเขนของหนกเกนกาลง เปนตน ชอวาประพฤตเหยมโหดแกสตว จดเปนทรกรรมในการใชการ แตถาถาผใชมเมตตาปราณเอาใจใสในการบารงเลยงตามสมควร ใหไดกนไดพกผอนตามกาลงตามกาล ไมทาความลาบาก ความทกขทรมานแกสตวจนเกนไป เพราะการรบใชนนอยางนไมจดเปนการทรกรรม 2) การกกขง ไดแก การเลยงสตวไวในกรงหรอผกไวเพอดหรอชมเลน โดยปลอยใหสตวอดอยากหรออดโรย กกขงหรอผกไวจนไมสามารถผลดเปลยนอรยาบถ ดงน จดเปนทรกรรมในการกกขง แตถาผเลยงดแลใหสตวเปนสข ไมทกขทรมาน ไมถอวาเปนการทรกรรม 3) การนาไป

37 

 

ไดแก การผกมดเปด ไก สกรหรอการหวหามเอาศรษะ เอาเทาขน สตวทตองทรกรรมอยางนยอมไดรบความทกขยาก เพราะเลอดลงศรษะ ตองชศรษะไปตลอดทาง อกอยางหนง การเอาปลาเปนขงไวในของทบยดเยยดกน ปลอยใหดนกระเสอกกระสนไปจนกวาจะตาย เปนตน จดเปนการทรกรรมในการนาไป 4) การเลนสนก ไดแก การเอาสตวมาเลนเพอความสนกสนาน แลวทาใหสตวเหลานนตองทกขทรมาน เชน การเอาประทดผกหางสนขแลวเอาไฟจด เพอสนขตกใจแลววงไป การเอาเทยนจดไฟตดบนกระดองเตา เมอเทยนไหมลงมาถงกระดอง เตาจะรอนแลววงไปดวยความตกใจกลว การเอากอนอฐหรอกอนหนเลนขวางสตวตาง ๆ มนก คางคก กงกา เปนตน จนทาใหตองบาดเจบ หรอการทงปก ทงขา ของสตวมตกแตน จงหรด เปนตน เหลานจดเปนทรกรรมในการเลนสนก 5) การผจญสตว ไดแก การชนโค ชนกระบอ ชนแพะ ชนแกะ ตไก กดปลา กดจงหรด เปนตน ซงคนเลนหรอคนดยอมสนกสนานเพลดเพลน สวนสตวทชนกน กดกนหรอตกน ยอมไดรบความทกขยากลาบาก ถงแมวาบางครงมนเองจะสมครใจ ขอนเปนเพราะคนประกอบอบายใหมนบนดาลโทสะขนมาในเวลาเหนตวอน การแสวงหาความสนกโดยไมเหนแกความทกขของสตวอนอยางน จดเปนทรกรรม ในการผจญสตว ตามหลกเบญจศลถอวา การกระทาใด ๆ ทมเจตนาทาใหสตวคนทมชวตตองตายลงไปจดเปนการฆา รวมถงการทารายรางกายมนษยการกระทาทรกรรมตอสตวเดรจฉานจนถงแกความตายลงไป จดเปนการฆาเชนเดยวกน เปนการกระทาทผดศลขอปาณาตบาต สวนการทารายรางกายมนษยการกระทาทรกรรมสตวเดรจฉานทกชนดทไมถงแกความตาย แมไมผดศล แตกจดเปน “บาป” หรอเปนการกระทาทผดธรรม คอความเมตตากรณา ซงจะกลาวตอไปในหวขอวาดวยเบญจธรรม ดงนนการฆา การทารายรางกายมนษย การทรกรรม จดเปนขอหามในสกขาบทน ซงหามกระทาทงตอมนษยสตวเชนเดยวกน หลกการนจงสอดคลองสนบสนนแนวคดสทธสตวขอท 2) ถอวา “แมมนษยจะเหนอกวาสตวอนในดานภาษาเหตผลกตาม แตสงนกไมไดหมายความวามนษยมสทธทจะทาลายชวตหรอทารณกรรมสตวอนตามใจชอบได” 1.5 เบญจศลทานเรยกวา “มนษยธรรม” คอ ธรรมของมนษย หรอธรรมททาใหเปนมนษยทสมบรณ นนกคอ มนษยคนใดมเบญจศลถอวาเปนมนษยคนนนเปนมนษยทสมบรณ คาวา “มนษยทสมบรณ” คอ เปนสตวอนประเสรฐ เปนสตวผมจตใจทสงสงดวยคณธรรมอยางแทจรง ถาถอตามกาเนด (โยน) ของสตว จดเปนสตวประเภท “ชลาพชะโยน” (กาเนดของสตวทเกดในครรภ) “คณธรรม” นแหละททาใหมนษยประเสรฐกวาสตวเดรจฉานทกชนด ความประเสรฐนเองทาใหมนษยคนนนเปนผมศลธรรมทสงขน อนเปนพฒนาการขนสงสดของมนษย จะเหนวาพระอรยบคคลตงแตขนตนคอ พระโสดาบนเปนตนไป ยอมมเบญจศลบรสทธ อนเปนพฒนาการทางจรยธรรมขนสงสดในพระพทธศาสนานนเอง หลกการนจงสอดคลองสนบสนนแนวคดสทธสตวขอท

38 

 

2) ถอวา “แมมนษยจะเหนอกวาสตวอนในดานภาษาเหตผลกตาม แตสงนกไมไดหมายความวามนษยมสทธทจะทาลายชวตหรอทารณกรรมสตวอนตามใจชอบได” ขอท 3) ถอวา “การทมนษยมศกยภาพหรอความสามารถเหนอกวาสตวอนในดานใดดานหนงนจงควรทาใหมนษยพฒนาจรยธรรมของตนเองใหสงขนขยายขอบเขตสทธครอบคลมไปถงสตวอนๆ ดวย” 2. หลกเบญจธรรม คอ ธรรม 5 ประการ หรอธรรมทดงาม 5 ประการ (เบญจกลยาณธรรม) หลกเบญจธรรมทสนบสนนสทธสตวคอ ความเมตตาความกรณา ซงมรายละเอยดดงน 2.1 ความเมตตา ความรก กรยาทรก ภาวะทรก ความเอนด กรยาทเอนด ภาวะทเอนด ความปรารถนาเกอกลกน ความอนเคราะห ความไมพยาบาท ความไมปองราย กศลมลคอ อโทสะในหมสตว หมายถงความรกใคร ความปรารถนาใหมความสขหรอความปรารถนาดหรอเจตนาด หวงความดงาม หวงความสข หวงความเจรญกาวหนาใหแกกนกน มจตอนแผไมตรคดทาประโยชนแกมนษยสตวทวหนา จงเปนความปรารถนาดตอผอนทเกยวของ ขยายออกไปจนถงความปรารถนาดตอเพอนมนษยสตว หรอตอสงคมทงหมดทวทงโลก ดงมพทธพจนวา “ภกษผมจตสหรคตดวยเมตตา แผไปยงสตวโลกทงปวง เหมอนคนเหนคนผหนง ซงเปนทรก เปนทชอบใจแลว พงรกใคร ฉะนน” ความเมตตานเรยกวา “เมตตาอปปมญญา” คอ มความรกความปรารถนาดทไมมประมาณ ไมจาเพาะจงเจาะสตวบคคล นนคอ เปนความรก ความปรารถนาดตอมนษยสตวทกชนด ทกจาพวกทกภพ บคคลผมจตใจทประกอบดวยเมตตาจงมกจะมคณลกษณะสาคญ 5 ประการ ตามคณลกษณะของความเมตตา ทสอดคลองสนบสนนแนวคดสทธสตว ไดแก 1) มการคด พดกระทาแตสงทเปนไปโดยอาการเกอกลแกคนสตวท งหลาย (ลกษณะ) 2) มการนอมนาแต สงทประโยชนเขาไปใหแกคนสตวทงหลาย (หนาทหรอรส) 3) หากมความอาฆาตแคนเคองกสามารถกาจดใหหมดไปจากใจได (ผลปรากฏหรอปจจปฏฐาน) 4) อยากเหนภาวะทนาพอใจเจรญใจของสตวทงหลาย (ปทสถาน) 5) มจตใจทสงบจากความพยาบาทปองรายบคคลสตวเปนสมบต 2.2 ความกรณา คอความสงสาร กรยาทสงสาร ภาวะทสงสารในสตวทงหลาย กรณาเจโตวมตต (จตหลดพนดวยความกรณา) หมายถงภาวะแหงจตใจทหวนไหวเพราะเหนความทกขความเดอดรอนของคนสตวอนการบาบดชวยเหลอทาใหความทกขเหลานนหมดไป ความคด ปลดเปลองทกขใหแกสตวทงปวงดงมพทธพจนวา “ภกษผมจตสหรคตดวยกรณา แผไปยงสตวโลกทงปวง เหมอนบคคลเหนคน ผหนง ซงตกทกขไดยาก แลวพงสงสาร ฉะนน” ความกรณานเรยกวา “กรณาอปปมญญา” คอความกรณาทไมมประมาณตอสตวมนษยทงหลาย บคคลทมความกรณาจะมคณลกษณะสาคญ 5 ประการตามคณลกษณะความกรณาท

39 

 

สนบสนนแนวคดสทธสตว ไดแก 1) มการเปนไปแหงอาการชวยบาบดความทกขแกคนสตวทงหลาย (ลกษณะ) 2) มการชวยกาจดความทกขของผอนสตวอน (หนาทหรอรส) 3) มความไมเบยดเบยนหรอวหงสา (ผลปรากฏ หรอปจจปฏฐาน) 4) มการเหนสตวบคคลผถกทกขครอบงาแลวไมมทพงพง 5) มจตใจทความสงบจากความเบยดเบยนเปนสมบต หลกเบญจธรรมทง 2 ประการน เปนหลกการทสนบสนนสงเสรมหลกปาณาตบาต คอไมใหเกดการกระทาปาณาตบาตหรอฆาสตว เมอพจารณาหลกการทง 2 แลวพบวา ในขณะเดยวกนหลกเกณฑนกยงสอดคลองสนบสนนแนวคดวาดวยสทธสตวทกขอทกลาวมา กลาวโดยสรปแลว แนวความคดวาดวยสทธสตวเรมตนในสงคมตะวนตกมจดมงหมาย สาคญเพอปกปองสตวจากการกระทาทารณกรรมการฆาดวยวธการตาง ๆ จากมนษย ผหยงทะนงตน ในความเปนมนษยผประเสรฐกวาบรรดาสตวอน ๆ ในโลกนทเรยกวา แนวความคดแบบ “เผาพนธนยม” เหตผลสาคญทบรรดานกสทธสตวนามาสนบสนน คอ 1) มนษยเปนสตวประเภทหนงทมววฒนาการมาจากสตวในแงนมนษยจงอยในฐานะเปนญาตกบสตวอน ๆ ไมใชเปนนาย 2) แมมนษยจะเหนอกวาสตวอนในดานภาษาเหตผลกตาม แตสงนกไมไดหมายความวามนษยมสทธทจะทาลายชวตหรอทารณกรรมสตวอนตามใจชอบได 3) การทมนษยเหนอกวาสตวอนในดานใดดานหนงจงควรทาใหมนษยพฒนาจรยธรรมของตนเองใหสงขน ขยายขอบเขตสทธครอบคลมไปถงสตวอน ๆ ดวย 4) มนษยสตวมจตใจทเหมอนกน คอมจตใจทรกชวต รกความสขเกลยดความทกข ในสวนของพระพทธศาสนานน หลกเบญจศลทสอดคลองสนบสนนแนวความคดสทธสตว สกขาบทท 1 ปาณาตปาตา เวรมณ เจตนางดเวนจากการทาชวตสตวใหตกลวง ซงมหลกเกณฑสาคญ 3 ประการ คอ 1) ขอบเขตของสตวมชวต (ปาณะ) ทไดรบการคมครองในสกขาบทนคอมนษยสตวเดรจฉานทกชนด สอดคลองสนบสนนแนวคดสทธสตวขอท 1 2) เจตนารมณของสกขาบทนถอเอาธรรมชาตของสตวมชวตทกชนด ซงรกชวต รกสขเกลยดทกข ไมตองการใหใครมาทาลายชวตตน สอดคลองสนบสนนแนวคดสทธสตวขอท 4 3) โทษในแงศลถอวา การฆาสตวทกชนดไมว า ม นษยห ร อส ต ว เ ด ร จฉ าน ไ ม ว า เ ล กห ร อ ให ญย อม ม โทษสถาน เ ด ย ว ค อ ศ ลข าด ซงสอดคลองสนบสนนแนวคดสทธสตวขอท 1 4) แนวคดวาดวยการฆา มความหมายครอบคลมการกระทาทกชนดททาใหคนสตวตองตาย ตลอดจนการทารายรางกายมนษย การทาทรกรรมตอสตวใหตองบาดเจบหรอพการ ตองทนทกขทรมาน ถอวาเปนขอหามตามสกขาบทน ซงสอดคลองสนบสนนสทธสตวขอ 2 5) เบญจศลเปนธรรมสาหรบมนษย คอเปนธรรมททาใหเปนมนษยเปนสตวประเสรฐ เปนผมจตใจสงสงดวยคณธรรม ไมเบยดเบยนตนเอง บคคลอน ตลอดจนสตวอน สอดคลองสนบสนนแนวคดสทธสตวขอท 2 3

40 

 

สวนเบญจธรรมทสนบสนนสทธสตวคอ 1) เมตตา ความปรารถนาดตอมนษยสตว 2) กรณา ความสงสาร ปรารถนาใหมนษยสตวหลดพนจากความทกข หลกการนสอดคลองสนบสนนแนวคดวาดวยสทธสตวทก ๆ ขอ ถงแมวาสทธสตวจะไมปรากฏมในพระพทธศาสนาโดยตรง แตแนวความคดนกมสอดแทรกผสมประสานอยกบหลกธรรมวนยขอตาง ๆ ทเกยวของ โดยเฉพาะหลกเบญจศล-เบญจธรรม ขอปาณาตบาต-เมตตากรณาอาจกลาวได หลกเบญจศล-เบญจธรรมคนเปนแนวความคดวาดวยสทธสตวในพระพทธศาสนาอยางแทจรง

งานวจยทเกยวของ จากการสารวจองคความรทางดานผลการศกษาทตรงหรอใกลเคยงกบหวขอในการวจย พบวา มเอกสารงานวจยดงน ไสว วงหงษา (2547) ไดทาการศกษา เรองประชากรโครงสรางทางประชากรของชางปาในพนทเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน จงหวดฉะเชงเทรา สระแกว จนทบร ระยอง ชลบร พบวา จากการศกษาดวยวธทางตรง ชางปาในเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไนมประชากร 136 ตว คดเปนความหนาแนนรวม 0.126 ตวตอตารางเมตร โครงสรางประชากรของชางปาในพนทประกอบดวย ลกชางเลก ลกชางโต ชางวยรน ชางวยเจรญพนธ ในอตราสวน 1 : 0.78 : 0.88 : 0.12 การศกษาอตราการยอยสลายมลชางปาอตราการถายมลของชางเลยง เพอใชในการคานวณประชากรชางปา จากการศกษาทางออมดวยการสารวจกองมล พบวา มความหนาแนนของชางปาเทากบ 0.623 ตวตอตารางกโลเมตร ซงสงกวาการสารวจทางตรงถง 4.95 เทา จากการศกษาโครงสรางทางประชากรของชางปาดวยวธทางตรง ไดแก การพบตว การวดรอยเทา พบวา โครงสรางทางประชากรของชางปามรปรางปรามดฐานกวาง แตในการสารวจดวยวธทางออม คอการสารวจกองมล พบวา โครงสรางทางประชากรเปนรปโกศ คาเฉลยสดสวนโครงสรางทางประชากรทศกษาจากทง 3 วธ พบวา ประชากรสวนใหญอยในกลมชางวยรน คดเปนรอยละ 34.3 รองลงมา ไดแก ลกชางโต คดเปนรอยละ 25.8 ชางวยเจรญพนธ คดเปนรอยละ 22.2 ลกชางเลก คดเปนรอยละ 17.7 แสดงใหเหนวา ประชากรชางปาสวนใหญอยในวยเจรญพนธ เมอพจารณาจากจานวนประชากรเรมตน อตราการเพมประชากร จานวนลกชางทพบสภาพถนอาศย สามารถสรปไดวา โครงสรางทางประชากรชางปาเปนรปปรามดฐานกวาง ซงเปนลกษณะของประชากรทกาลงเพมขน ประทป ลสกลรกษ (2547) ไดทาการศกษาเรองความคดเหนของราษฎรตอแนวทาง การแกไขปญหาชางปากยบรของโครงการอนรกษฟนฟสภาพปาบรเวณปาสงวนแหงชาตกยบรอนเนองมาจากพระราชดาร อาเภอกยบร จงหวดประจวบครขนธ พบวา ราษฎรสวนใหญประกอบ

41 

 

อาชพเกษตรกรรมเปนอาชพหลก ไปพรอมกบการประกอบอาชพรอง โดยมรายไดเฉลย 55,046.15 บาท ตอครวเรอนตอป มทดนถอครองนอยกวา 11 ไร มขนาดพนทถอครองเฉลย เทากบ 12.30 ไร สวนใหญปลกพชเกษตร ราษฎรสวนใหญเคยไดรบความเสยหายจากชางปาเขามาเหยยบย าทาลายพชเกษตร โดยไมเคยมประสบการณในการมสวนรวมแกไขปญหาชางปาไมเปนสมาชกกลมชมรมคนรกชางกยบร ราษฎรมการรบรแนวเขตปาสงวนแหงชาตเปนบางจด ไดรบขอมลขาวสาร โดยมระดบความรความเขาใจในการอนรกษทรพยากรปาไมสตวปาอยในเกณฑทดมระดบความรดานการปองกนพชเกษตรจากชางปาการขบไลชางปาอยในระดบด สาหรบระดบความคดเหนของราษฎรตอแนวทางการแกไขปญหาชางปากยบร ของโครงการอนรกษฟนฟสภาพปาสงวนแหงชาตปากยบร อนเนองมากจาพระราชดาร อาเภอกยบร จงหวดประจวบครขนธ ผลการศกษาสรปวา การดาเนนการของโครงการดงกลาวอยในเกณฑทด สามารถแกไขปญหาชางปาบกรกทาลายพชเกษตรทเกดขนใหลดลงได เปนทนาพอใจของราษฎรในพนท ประสบการณการมสวนรวมแกไขปญหาชางปา การเขาเปนสมาชกชมรมรกชางปากยบ ร เ ปนปจจย ท มความสมพนธกบความคดเหนของราษฎร ตอแนวทางการแกไขชางปากยบร จากผลการศกษาทพบวา ประสบการณการมสวนรวมแกไขปญหาชางปาเปนปจจยทมความสมพนธกบความเหนของราษฎร จงควรมการสงเสรมการมสวนรวมของราษฎรใหเขามารวมดาเนนการแกไขปญหาชางปากบเจาหนาทของรฐใหมากขนเพอเสรมสรางประสบการณใหกบราษฎรในพนท พรอมทงควรดาเนนการประชาสมพนธ เพอใหความรความเขาใจดานการแกไขปญหาชางปาควบคกบไปดวยจะชวยทาใหราษฎรมความเขาใจตอโครงการมากขน จากความคดเหนของราษฎรเกยวกบปญหาอปสรรคของโครงการในดานความแหงแลงปรมาณน าไมเพยงพอในชวงหนาแลงเจาหนาทของรฐมจานวนไมเพยงพอตอการดแลการปฏบตงานของโครงการ การทางานหลายหนวยงานทมความซ าซอนหรอการประชาสมพนธโครงการยงมไมเพยงพอซงปญหาอปสรรคทราษฎรในพนทดงกลาวไดแสดงความคดเหนมาหนวยงานภาครฐทเกยวของกบโครงการ ควรนามาเปนขอมลในการพจารณาปรบปรงแกไขใหปญหาดงกลาวลดนอยหรอหมดลงในอนาคต สมาคมอนรกษสตวปา (2550) ไดทาการศกษาเพอแกปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางบรเวณอทยานแหงชาตแกงกระจาน จากผลการเกบขอมลอยางตอเนองตงแต พฤศจกายน 2547 – พฤษภาคม 2550 พบวารปแบบสถานการณปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางในบรเวณอทยานแหงชาตแกงกระจานเกดเฉพาะบรเวณตอนใตของอทยานแหงชาตแกงกระจานใน 15 หมบาน ซงสวนใหญเกดขนในพนทเกษตรกรรมใกลกบแนวขอบปาบรเวณผนปาดานฝงตะวนออก ครอบคลมระยะทางตามแนวขอบปาเปนระยะทางทงสนประมาณ 64 กโลเมตร พนทเกษตรกรรมทไดรบความเสยหายสวนใหญมระยะหางจากขอบปาไมเกน 400 เมตร แตพบเหนเหตการณทชางปาออกไปกน

42 

 

ทาลายพชเกษตรไกลมากทสดถง 1.5 กโลเมตร พนทบรเวณหม 7 บานหวยสตวใหญ หม 5 บานสวนใหญพฒนาเปนบรเวณทผนปาดานฝงตะวนตกตะวนออกมระยะหางกนนอยทสดคอประมาณ 800 -1,500 เมตร เปนบรเวณทชางปาใชในการเคลอนยายไปมาระหวางผนปาทง 2 ฝง ทาใหเกดเหตการณความเสยหายขน ซงเมอทาการประเมนพนทเกษตรกรรมทไดรบผลกระทบจากปญหานพบวาครอบคลมพนทเกษตรกรรมประมาณ 50 ตารางกโลเมตร ในพนท 4 ตาบล (ปาเดง หวยสตวใหญ หนองพลบ บงนคร) 2 อาเภอ (แกงกระจาน หวหน) 2 จงหวด (เพชรบร ประจวบครขนธ) โดยมเหตการณเกดขนเฉลยอยท 29 เหตการณตอเดอน ชนดพชทไดรบความเสยหายสวนใหญ ไดแก กลวย สบปะรด ขนน มะพราว มะมวง มะละกอ ขาวโพด ฝรง ไมผล เชน มะละกอ ขนน มะมวง ในระยะการเจรญเตบโตโดยเฉพาะชวงทกาลงออกผลเปนปจจยหนงทดงดดใหชางออกมากนพชเกษตรเหลานเนองจากชางนยมกนผลไมสกซงมรสชาตหวาน มน ในขณะทสบปะรด มะพราว สวนใหญพบเหนชางกนลาตนยอด ดงนนชวงทอย

ในระยะกาลงเจรญเตบโตหรอไมไดออกผลจะเปนชวงทชางชอบกนมากกวา จานวนเหตการณทเกดขนในระหวางฤดแลงฤดฝนไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ ทาใหสรปไดวาฤดกาลไมมผลตอจานวนเหตการณความเสยหายทเกดขน แตดเหมอนวาปรมาณน าฝนหรอความแหงแลงในพนทอาจมผลตอจานวนเหตการณความเสยหายทเกดขน จานวนชางทออกมาบกกนทาลายพชเกษตรสวนใหญเปนชางตวเดยวหรอชางขนาดกลมเลก (2-4 ตว) ในขณะทบางชวงอาจพบเหนชางกลมใหญมากกวา 10 ตวออกมาบกกนพชเกษตรบาง ชวงเวลาทชางออกมาบกเขาพนทเกษตรกรรมเรมตงแตหวคา (18.00 น.) ถง เชามด (6.00 น.)โดยมความถสงสดในชวง 21.00–23.59 น. มลคาความเสยหายทางเศรษฐกจของพชเกษตรจากปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางในพนทแกงกระจานในชวงระหวางเดอนพฤศจกายน 2547–พฤษภาคม 2550 เฉลยอยทประมาณ 3,293,766.07 บาทตอป สาหรบมาตรการการบรรเทาปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน จากการทดลองสรางแนวปองกนชาง 4 แบบ ไดแก รวพรก รวหวน าสมสายช รวไฟฟารวเสนลวดธรรมดา พบวาประสทธภาพของแนวปองกนทง 4 น ไมแตกตางกนมากนก ในขณะทรวพรก นาสมสายชรวไฟฟามคาใชจายเพมเตมคาบารงรกษาทสงกวารวธรรมดามาก จากผลการเฝาระวงไลชางพบวา การใชสญญาณเตอนภยการจดตงทมไลชางเปนวธการทปองกนลดความเสยหายของพชเกษตรไดมประสทธภาพทสด ซงถาใชคนชวยประมาณ 4-5 คน ชวยกนไลชางพบวา ระยะเวลาทใชในการไลชางใหออกจากพนทเกษตรกรรมหรอกลบเขาปาไป ใชเวลาสวนใหญไมเกน 15 นาท ซงในมาตรการการบรรเทาปญหาในเบองตนถามการสรางแนวปองกนโดยใชแบบรวเสนลวดธรรมดาเปนตนแบบซงมการตดตงสญญาณเตอนภยสรางหอเฝาระวงทก ๆ 500–700 เมตร

43 

 

จดตงทมไลชางคอยเฝาระวงประจาอยทหอ ตลอดแนวพนทลอแหลมในหม 3 5 7 ตาบลปาเดง อาเภอแกงกระจาน จงหวดเพชรบร หม 1 5 ตาบลหวยสตวใหญ อาเภอหวหน จงหวดประจวบครขนธ เปนระยะทางตามแนวขอบปาประมาณ 35 กโลเมตร เนองจากพนทดงกลาวเปนพนทหลกทเหตการณความเสยหายเกดขนบอยมความเสยหายจานวนความเสยหายทางเศรษฐกจของพชเกษตรสง แตทงนเมอพจารณาถงงบประมาณคาใชจายในการสรางแนวปองกนจางทมเฝาระวงไลชางเปนระยะทางประมาณ 35 กโลเมตร พบวามคาใชจายอยทประมาณ 3,327,588–7,107,588 บาทตอป ซงถอวาเปนงบประมาณทคอนขางสงสงมากกวามลคาความเสยหายเฉลยทางเศรษฐกจของพชเกษตรทเกดขนในพนท (ประมาณ 3,293,766 บาทตอป) มาก ถาเกษตรกรในพนทสามารถรวมตวกนไดผลดกนมาเฝาระวงประจารวมกนทหอเฝาระวงในแตละจดกจะทาใหประหยดงบประมาณในการจดจางทมไลชางไปได ซงงบประมาณในการสรางแนวรวปองกนพรอมทงตดตงสญญาณเตอนภยสรางหอเฝาระวงไลชางจะอยทประมาณ 1,227,588 บาท คาบารงรกษาแนวรวหอเฝาระวงจะอยทประมาณ 500,000 บาทตอป แตทงนทงนนตองไดรบความรวมมออยางดจากชาวบานนพนททงหมดทเกยวของในการชวยกนหมนเวยนมาทาหนาทเฝาระวงปองกนชางทหอเฝาตามแนวรวปองกนทจะสรางขน การทาแนวปองกนเฝาระวงตามแนวขอบปาเปนมาตรการเบองตนทควรจดทาขน

เพอเปนการแกปญหาเฉพาะหนาบรรเทาความเดอดรอนใหกบประชาชนในพนทแตมาตรการใน

การแกปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานในระยะยาวนาจะ

มองไปในเรองการสงเสรมใหเกษตรกรในพนทหลกเลยงการปลกพชทเปนเปาหมายในการบกเขากน

ทาลายของชางปา เชน กลวย สบปะรด มะมวง ขนน มะพราว มะละกอ ฝรง ขาวโพด เปลยนแปลง

รปแบบการใชทดน เชน ปลกพชทไมดงดดชางหรอประกอบอาชพอนทสามารถอยรวมกนไดกบ

ชางปาในพนท เพราะชางปาทอยทางตอนใตของอทยานแหงชาตแกงกระจานซงเปนกลมทปญหากบ

ชาวบานในพนท อาศยอยในพนทหยอมปาขนาดเลกประมาณ 200 ตารางกโลเมตรทมหมบานพนท

เกษตรกรรมลอมรอบการขยายตวของชางกลมนในอนาคตยอมสงผลตอเกษตรกรพนทเกษตรกรรม

โดยรอบอยางแนนอน ดงนนการสงเสรมใหเกษตรหนมาปลกพชหรอทาอาชพทอยรวมกบชางปาได

อยางสนตนาจะเปนหนทางทย งยนเปนประโยชนทงชางปาเกษตรกรทอาศยอยในพนท ทงนทงนน

แนวทางการแกปญหานจาเปนตองอาศยความรวมมอจากหลายหนวยงานทงภาครฐ เอกชนชมชน

ในทองทรวมกนสนบสนน สงเสรมปรบเปลยนเพอใหการแกปญหาประสบความสาเรจ

สมาคมอนรกษสตวปา (2550 ก) ไดนาเสนอประสบการณในการจดการปญหาความขดแยง

ระหวางคนกบชางในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานไวดงน

44 

 

รปแบบของความขดแยงระหวางคนกบชางปาทพบมากทสดในบรเวณอทยานแหงชาต

แกงกระจาน คอการทชางปาออกมากนทาลายพชผลทางการเกษตร ซงทาใหเกษตรกรไดรบความ

เดอดรอน เนองมาจากผลผลตทางการเกษตรไดรบความเสยหาย ขาดแคลนรายได ตกอยในความ

หวาดกลวหวาดระแวงจากการปะทะกบชางปาทาใหเกดความไมพอใจตอพนทอนรกษ จากการสารวจ

พชผลทางการเกษตรทพบเหนรองรอยการกนของชางบอยทสด ม 8 ชนด ไดแก กลวย สบปะรด

ขนน มะพราว มะมวง มะละกอ ขาวโพด ฝรง ในจานวนนกลวยไดรบความเสยหายบอยครงมากทสด

รองลงมาคอ สบปะรด ขนน ตามลาดบ

เมอพจารณาเฉพาะพชเปาหมายทชางชอบเขาไปกนทาลายทง 8 ชนด พบวา พชสวนใหญ

ไดรบความเสยหายในชวงทกาลงใหผลผลต คดเปนรอยละ 55 รองลงมา คอ ชวงทกาลงเจรญเตบโต

หรอโตเตมทแลวแตไมอยในชวงกาลงใหผลผลต คดเปนรอยละ 41 สวนพชทอยในชวงตนกลาหรอ

ตนออนไดรบความเสยหายนอยทสด คดเปนรอยละ 4 ดงนนพชทอยในระยะตนกลาหรอตนออน

จงไมเปนเปาหมายในการบกเขาถนทาลายของชางปาในบรเวณน

ในการจดการปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปามการตงสมมตฐานสาเหตของการ

ทชางออกจากปาวามสาเหตเนองจากเปนเสนทางการเคลอนยายตามธรรมชาต การขาดแคลนแหลงน า

ในชวงฤดแลง ถนทอยตามธรรมชาตเสอมสภาพทาใหขาดแคลนอาหาร ความตดใจในรสชาตของ

พชเกษตรจานวนชางปาอาจมปรมาณมากเกนความสามารถในการรองรบของพนท ซงจากการ

สารวจแหลงน า แหลงโปงสภาพถนทอยอาศยของชางในบรเวณทเกดความขดแยงการสารวจการ

แพรกระจายจานวนประชากรของชางในพนทไดชใหเหนวา ชางออกมากนพชผลทางการเกษตรท

อทยานแหงชาตแกงกระจานมสาเหตมาจากปจจยหลายประการสามารถตอบสมมตฐานไดดงน

1. เสนทางการเคลอนยายตามธรรมชาตถกตดขาด สภาพพนทปาทางตอนใตของอทยาน

แหงชาตแกงกระจานถกแบงแยกออกเปนสองฝง เนองจากการตงถนฐานของมนษยทาใหเปนอปสรรค

ในการเคลนยายประชากรชางปาตามธรรมชาต ดงนน แนวพนทเกษตรกรรมทางตอนเหนอบรเวณ

หม 7 หม 5 ตาบลปาเดง อาเภอแกงกระจาน ซงเปนจดทแคบทสดระหวางปาสองฝง จงมกถกใช

เปนเสนทางการเคลอนยายประชากรชางในบางฤดกาล จงเทากบเปนการบงคบใหชางตองเคลอนท

ผานพนทเกษตรกรรมทาใหเกดความเสยหายตามมา

2. แหลงน าในผนปาตะวนออกขาดแคลนชวงฤดแลง การสารวจการแพรกระจายของ

แหลงนาพบวาสามารถพบแหลงน าไดคอนขางทวไปในพนท อยางไรกตามในฤดแลงแหลงน าตาม

ธรรมชาตสวนใหญในปาทางดานตะวนออกคอนขางขาดแคลนอาจมผลดงดดใหชางออกมาใช

45 

 

แหลงน าทมนษยสรางขนตามขอบปา จงเพมโอกาสในการทาใหชางเขามาใกลกบพนทเกษตรกรรม

โดยเฉพาะหากเปนแปลงเกษตรทมการปลกพชเกษตรทเปนทชนชอบของชาง

3. แหลงนาแหลงโปงในพนทอทยานฯ ไมขาดแคลนนา การสารวจแหลงโปง พชอาหาร

ตามธรรมชาต พบวายงคงพบกระจายอยคอนขางทวพนท ดงนนการขาดแคลนอาหารไมนาเปนปจจย

หลกทดงดดใหชางออกมาจากปา

4. พชเกษตรดงดดชาง การสารวจความเสยหายของพชเกษตร พบวาแปลงเกษตรกรรม

จานวนมากตามขอบปาปลกพชเกษตรหลายชนดทเปนทชนชอบของชาง ดงนน พชผลทางการเกษตร

เหลานจงเปนปจจยสาคญในการดงดดใหชางกลบออกมาบกรกพนทเกษตรอยางสมาเสมอ เพราะ

ตดใจในรสชาตอาหาร รวมทงคณคาทางสารอาหารทเหนอกวาพชอาหารตามธรรมชาต

5. ประชากรชางไมมากเกนศกยภาพการรองรบของพนท การสารวจการแพรกระจายของ

ชางปาในอทยานแหงชาตแกงกระจาน พบวา ปจจบนชางไมมการใชประโยชนพนทสวนใหญทาง

ตอนเหนอ แตยงมการใชประโยชนอยางหนาแนนทางตอนกลางตอนใตของพนทอทยานแหงชาต

แกงกระจาน ขณะนการประเมนจานวนประชากรชางปาทแนชดยงคงอยระหวางการดาเนนการ โดยใช

เทคนคการจาแนกลกษณะทางพนธกรรมจากกองมล แมในปจจบนเราจะสามารถกลาวไดวา พนท

อทยานแหงชาตแกงกระจานยงมศกยภาพรองรบการขยายตวของประชากรชางปาไดอกมาก แตทงน

จาเปนตองคานงถงแนวเชอมตอตามธรรมชาตทจะเออใหประชากรชางทอาศยอยในพนทปาทาง

ตอนใตฝงตะวนออกสามารถเคลอนยายประชากรไดอยางอสระในอนาคตอกดวย

ผลจากการจดการปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจาน

ทาใหทราบถงปจจยหลก 4 ประการ ททาใหการแกปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางไมประสบ

ความสาเรจเทาทควร ประกอบดวย

1. การใชเทคนคการปองกนทตายตวครงเดยว เชน การตดตงรวไฟฟา การขดค

2. การขาดการเฝาระวงการมสวนรวมจากเกษตรกรเจาของพนท

3. การทชางเกดความคนเคยกบเทคนคการปองกนแบบใดแบบหนง

4. การบรรเทาปญหาเพอทาใหเกษตรกรอยรวมกบชางได มตนทนทางเศรษฐกจสงคม

ทสงมาก

จากประสบการณของเหลาผจดการพนทอนรกษไดมการสรปบทเรยนการแกปญหา

ในหลายพนทนาเสนอแนวคดการจดการปญหาแบบบรณาการทผสมผสานวธการหลาย ๆ อยางเขา

ดวยกน ซงเปนทางทจะชวยใหการแกปญหาดงกลาวเกดความยงยนทสด ซงองคประกอบทสาคญของ

46 

 

แนวคดการจดการปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางแบบบรณาการประกอบดวย การจดการ

ปญหาอยางมสวนรวม การจดการแนวกนชน การตดตามประเมนผลการประเมนความเหมาะสม

ของมาตรการในเชงเศรษฐกจ การเปลยนแปลงรปแบบการใชทดน การสรางจตสานกของชมชนใน

การอยรวมกบชาง

บทท 3 วธดาเนนการวจย

การศกษาวจยครงน ผวจยจะใชวธวทยาเชงคณภาพแนวนเวศวทยาการเมองและการวจยเชงบกเบก (Exploratory Research) เนองจากปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปาทเกดขนในจงหวดจนทบร ถอไดวาเปนปรากฏการณความขดแยงรปแบบใหมในสงคมไทย แมวาทผานมาหนวยงานทเกยวของจะพยายามชวยเหลอแกไข แตกยงไมสามารถยตความขดแยงระหวางชาวบาน ในพนทกบชางปาได เนองจากยงไมสามารถวเคราะหถงปจจยทกอใหเกดปญหาไดอยางชดเจน เปนเพยงการแกไขปญหาเชงนโยบายทยงไมมงานวจยมารองรบ ถอเปนการแกไขโดยอาศยความเหนเทานน งานวจยนจงถอไดวาเปนการบกเบกเฉพาะกจ เฉพาะการณ ในแงของการสรางองคความรใหม แสวงหาสาเหตปจจยและวธแนวทางการจดการปญหาคนกบชางปาในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร โดยมการกาหนดกระบวนการขนตอนในการศกษาไว 3 กระบวนการ ดงตอไปน 1. การเกบรวบรวมขอมล 2. การตรวจสอบขอมล 3. การวเคราะหขอมล

การเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมลในการวจยครงนจะใชวธการตางๆ ดงน 1. การวจยจากเอกสาร (Documentary Research) เอกสารทจะใชในการวจยนแบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1.1 เอกสารชนตน (Primary Data) ขอมลทยงไมไดผานการวเคราะหและสงเคราะหจดเปนประเภทขอมลดบ ขอมลสวนนไดจากการเกบรวบรวมเอกสารทสาคญ เชน วารสารเกยวกบเรองชาง บนทกการประชม เอกสารทางราชการ หนงสอพมพ อนเทอรเนตทเกยวของ เปนตน 1.2 เอกสารชนรอง (Secondary Data) เปนเอกสารทมการวเคราะหขอมลแลว เอกสารชนรองเหลานทสาคญ เชน ตาราทางวชาการ บทความวชาการ งานวจย วทยานพนธ เปนตน 2. การสมภาษณ วธการสมภาษณทใชในการวจยน มลกษณะเปนการสมภาษณแบบ กงโครงสราง (Semi - structured or Guided Interview) โดยอาศยแนวการสมภาษณ (Interview Guide) เปนเครองมอในรปแบบตาง ๆ รวม 3 รปแบบ คอ การสมภาษณประวตศาสตรจากคาบอกเลา (Oral History) การสมภาษณเจาะลก (In - depth Interview) และการสมภาษณกลมยอย (Small Group)

48

 

2.1 การสมภาษณประวตศาสตรจากคาบอกเลา (Oral History) เปนการสมภาษณขอมลทเกยวของกบเรองราวความเปนมา ตงแตอดตจนถงปจจบนของชมชนตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร โดยการอาศยผใหขอมลหลกทเปนผอาวโสชมชนทรเรองเกยวกบวจยนด ไดแก ชอ - สกล สถานภาพในการใหขอมล 2.1.1 นายจรญ อยหาญ ผอาวโสชมชนตาบลพวา 2.1.2 นายแดง พรมพล ผเชยวชาญดานการศกษาชวตคนกบชางปา 2.1.3 นายสารวย สขเมอง นกประวตศาสตรชมชน 2.1.4 นายบญเลศ ดชตา ปราชญชมชนตาบลพวา 2.1.5 นางกญญา ดชตา ทายาทตระกลดงเดมรนหลานของตาบลพวา 2.2 การสมภาษณแบบเจาะลก (In - depth Interview) เปนการมงรวบรวมขอมลในพนท (Field Research) โดยอาศยการใชแนวสมภาษณเจาะลกจากผใหขอมลหลก (Key-informants) เปนการสมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจงจากผมสวนไดสวนเสย ทงจากภาครฐ ภาคเอกชนและภาคประชาชน อนเกยวเนองกบการอยรวมกนระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร ซงจะไดนาเสนอรายชอบคคลและสถานะภาพในการใหขอมลไวดงตอไปน ชอ - สกล สถานภาพในการใหขอมล 2.2.1 นายทะนง เมธาวรากล นายกเทศมนตรตาบลพวา 2.2.2 นายประสทธ แซล ประธานสภาเทศบาลตาบลพวา (ราษฎรหมท 1 บานเขากลวย ผไดรบผลกระทบจากชางปา โดยตรง) 2.2.3 นายพทกษ ยงยง หวหนาพทกษปาคลองครก เขตรกษาพนธสตวปา เขาอางฤาไน 2.2.4 นายหทย แจมสวาง เจาหนาทกองกาลงอาสาดแลชางปาและทรพยสน 2.2.5 นายประเคน คาช อดตผใหญบาน หมท 1 ตาบลพวา 2.2.6 นายถวลย เจรญศร เกษตรกรผปลกสบปะรดหมท 1 บานเขากลวย ตาบลพวา 2.3 การสมภาษณกลมยอย (Small Group) เปนรปแบบทใชแนวการสมภาษณกลมในการวเคราะหชมชน โดยอาศยผใหขอมลทหลากหลายในชมชนตาบลพวา ซงหลกการสมพนธของการสมภาษณกลมทผวจยนามาใชในการวจยนกคอ การเลอกสถานะของผใหขอมลจะตองอยในระดบเดยวกน อกทงในการสมภาษณกลมครงน ผวจยจะกาหนดขนาดของกลมทใชประมาณ 3 - 5 คน ซงไดแก

49

 

2.3.1 กลมเกษตรกรชาวสวนในตาบลพวา ทไดรบผลกระทบจากชางปา 2.3.2 กลมผนาชมชนแบบเปนทางการในตาบลพวา 2.3.3 กลมผนาชมชนทางธรรมชาตในตาบลพวา 3. การสงเกตการณ เปนรปแบบการเกบขอมลเสรมวธการอนๆ โดยการสงเกต การศกษาครงนแบงตามกระบวนการวธการสงเกตได 2 ประเภท คอ 3.1 การสงเกตแบบมสวนรวม (Participative Observation) คอ การเกบรวบรวมขอมล ในภาคสนาม ดวยการเขาไปมสวนรวมในระดบตาง ๆ ตงแตการเขารวมประชม การตงประเดน การเกบขอมล การวเคราะหขอมล พรอมทงไปสารวจพนททไดรบผลกระทบจากการบกรกของชางปา และสงเกตการณ นาแผนงานไปปฏบตเพอยงผลใหเกดแนวทางในการจดการแกไขปญหานไดอยางเปนรปธรรมและมความยงยนตอไป 3.2 การสงเกตแบบไมมสวนรวม (Non-participative Observation) คอ การทผวจยสงเกตการณจากปรากฏการณตาง ๆ ทเกดขนในฐานะของผสงเกตการณแตไมไดเขาไปมสวนรวม ในเหตการณจรง โดยทผวจยใชแนวทางการสงเกตการณแบบไมมสวนรวมระหวางการสมภาษณ และตลอดระยะเวลาทผวจยลงเกบขอมลอยในพนท การตรวจสอบขอมล ในการศกษาวจยครงนใชวธการตรวจสอบขอมลโดยอาศยเทคนคตาง ๆ พจารณาความแตกตาง ดานสถานท เวลาและแหลงทมาของขอมล ผวจยจะใชหลกการสามเสา (Triangulation) โดยวธการดงน 1. การตรวจสอบขอมลดวยการอาศยความแตกตางของผใหขอมล หมายถง การทผวจยจะทาการสมภาษณผใหขอมลทมสถานภาพในการใหขอมลทแตกตางกน เชน กลมเกษตรกร ชาวสวนในตาบลพวาทไดรบผลกระทบจากชางปา กลมผนาชมชนแบบเปนทางการในตาบลพวา เปนตน เพอนามาพจารณาวาขอมลทไดรบจากผใหขอมลทแตกตางกน ใหขอมลทเหมอนหรอมความแตกตางกนหรอไม 2. การตรวจสอบขอมลดวยการอาศยความแตกตางดานแหลงขอมล หมายถง การนาเอา ความเหมอนและความแตกตางของขอมลเดยวกนทไดรบมาจากแหลงขอมลทแตกตางกน วาจะม ความเหมอนหรอตางกน เชน การนาขอมลจากเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน กบผนาชมชน และประชาชนในเขตตาบลพวา มาเทยบเคยงกนวาขอมลทไดรบมาจากแตละฝายนนมความเหมอนหรอมความแตกตางกนมากนอยเพยงไหน อยางไรและขอมลทไดรบจากฝายใดจะมน าหนกความนาเชอถอมากกวากน

50

 

การวเคราะหขอมล การวเคราะหขอมลในเชงคณภาพทใชในงานวจยนเปนการตความในลกษณะตาง ๆ คอ 1. การตความเพอจดกลมขอมล (Grouping) คอ การนาเอาขอมลทใกลเคยงกนมาแบง เปนกลมเพองายตอการลาดบเหตการณและการนาไปสการวเคราะหตความ เชน การแบงกลมขอมลโดยการอาศยพนฐานทางเศรษฐกจ การเมอง การปกครอง วฒนธรรมและสงคม เปนตน โดยการแบงออกเปนยค ๆ และลาดบเหตการณของแตยคใหอยหมวดหมเดยวกน 2. การตความในเชงเหตและผลหรอการวเคราะหสาเหตเชงประวตศาสตรแนวนเวศวทยาการเมอง โดยผวจยทาการศกษาปจจยทมมาตงแตอดตและสงผลตอการอยรวมกนระหวางคนในตาบลพวาและชางปาเขาอางฤาไน จนกระทงมเหตการณอกรปแบบหนงทมปรากฏการณวากลมโขลงชางปาดงกลาวไดออกจากปาทอยอาศยบกเขามากดกนพชผลทางการเกษตร รวมถงการทารายรางกาย ชวต ทรพยสนของชาวบานอยเนอง ๆ ในการจดหมวดหมตวแปรของการวจยและการพรรณนารายละเอยดการวเคราะหแนวคณภาพเชงประวตศาสตรแนวนเวศวทยาการเมองน ผวจยเรมตงแตอดต ซงถอไดวาเปนจดกาเนดของการเปลยนแปลงวถการอยรวมกนระหวางคนกบชางปาและความตอเนองทมมาตงแตอดตถงปจจบนและมแนวโนมวานาจะเกดขนอยางตอเนองและเปนกระบวนการในอนาคต

  

บทท 4

ผลการศกษา

ในการนาเสนอผลงานวจย เรองการจดการปญหาคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอ

แกงหางแมว จงหวดจนทบร ผวจยใชวธวทยาเชงคณภาพแนวนเวศวทยาการเมองและการวจยเชง

บกเบก (Exploratory Research) โดยการศกษาเอกสารตานานทางประวตศาสตร ซงทานผรไดบนทกไว

ในอดต รวมถงการเกบรวบรวมขอมลโดยอาศยหลกการสมภาษณขอมลเชงลก (In-depth Interview)

จากผใหขอมลหลก (Key Informants) การสมภาษณกลมยอย (Small Group)และการสงเกตการณ

(Observation) นอกจากนยงไดมการสมภาษณขอมลจากผอาวโสชมชน ททราบประวตความเปนมา

ของชมชนพวาเปนอยางด ดงนนการนาเสนอผลการศกษาในบทท 4 ผวจยจะแบงหวขอเพอตอบ

คาถามวจยหลกและวตถประสงคของการศกษาออกเปน 3 หวขอใหญ ๆ ดงน

1. บรบททางประวตศาสตรของตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร

2. ปจจยทมผลตอการเกดปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว

จงหวดจนทบร

3. แนวทางในการจดการปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว

จงหวดจนทบร

บรบททางประวตศาสตรของตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร

ในการศกษาเรองราวอนเปนทมาของปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบล

พวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร ผศกษาเหนวาเพอใหเกดความชดเจนและมความเปนรปธรรม

เชงประจกษ ทขอมลหลกฐานสามารถยนยนเชองโยงไดในขอบเขตดานระยะเวลา ทผวจยไดทา

การศกษา ในบรบทของเนอหา จงสมควรอยางยงทตองทาความเขาใจถงโครงสรางพนฐานดานตาง ๆ

ทงทางดานเศรษฐกจ การเมอง สงคมและวฒนธรรมตลอดจนประวตศาสตรความเปนมาของชมชน

ตาบลพวาใหชดเจนเสยกอน เนองจากแนวคดการวจยเชงประวตศาสตรมความเชอวา อดตเปนทมา

ของปจจบนและปจจบนมผลสการเปลยนแปลงไปในอนาคต โดยสามารถแบงออกเปน 3 ยค ดงน

1. ยคเศรษฐกจเพอการยงชพและแลกเปลยน

2. ยคเศรษฐกจเพอการยงชพและเหลอขาย

3. ยคเศรษฐกจเพอการขาย

52

 

ยคเศรษฐกจเพอการยงชพและแลกเปลยน ผลการศกษาทไดจากการสมภาษณแนวประวตศาสตรชมชนของผอาวโสชมชนทเปนตระกลดงเดมของชมชนพวา มขอคนพบวา เมอราวป พ.ศ. 2480 ชมชนพวาเปนชมชนทอยหางไกลความเจรญ ในลกษณะไกลปนเทยงและอยในเขตพนทปาสงวน ขนอยภายใตการปกครองในยคดงเดมของอาเภอทาใหม จากการศกษาประวตศาสตรชมชนมขอคนพบวา สาเหตทชาวบานเรยกชอชมชนนวา ชมชนพวานน เนองจากบรเวณดงกลาวมตนพวาขนอยมากมาย ชาวบานในสมยนนจงไดตงชอชมชนแหงนวา “ชมชนพวา” (ตนพวา หมายถง ตนไมทมลกษณะคลายตนมงคด ทมอยเปนจานวนมากในเขตพนทตาบลพวา) (บญเลศ ดชตา. สมภาษณ. 2558) ชมชนพวาถอไดวาเปนชมชนใหมทเกดขนหลงยคแหงการพฒนาคอการใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต พ.ศ. 2504 เปนตนมา ชาวบานในชมชน พวาจงเปนทอยอาศยของกลมคนหลายชาตพนธ ทมการอพยพจากจงหวดตาง ๆ ทวประเทศเปนจานวนมากกวา 30 จงหวด แตสวนใหญแลวจะเปนกลมคนทมาจากภาคตะวนออกเฉยงเหนอ กรณดงกลาวสะทอนใหเหนไดจากคาสมภาษณของทายาทตระกลดงเดมรนหลานทวา “คนในชมชนพวาสวนใหญบรรพบรษอพยพมาจากทอน มารวมกนอยรอยพอพนแม แตกรกกนดไมเคยทะเลาะเบาะแวงกน” (กญญา ดชตา. สมภาษณ. 2558) ตอมาในป พ.ศ. 2505 เกดการอพยพมาตงถนฐานในชมชนพวา เนองจากสภาพทางภมนเวศของชมชนพวานนคอนขางมความอดมสมบรณทงสภาพดน นา ปาไมและอากาศ ซงกลมผทอพยพมาตงถนฐานดงกลาว ประกอบไปดวยกลมคนรวมสามกลมใหญ ๆ ดงน กลมทหนง เปนกลมคนทองถนจงหวดจนทบร ทมอาชพรบจาง เชน คนรบจางตดไมเพอสงขายใหแกโรงเลอยพงษเกษม ขณะตดไมจะมคนคมเวลาตด คนคมดงกลาวประกอบไปดวยผมอทธพลทองถนรวมถงพวกปาไมซงเปนบคคลของรฐ ตอมากลมคนตดไมดงกลาวเรมเขาจบจองทดนในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว ดวยวธ การบกรกถางปา กลมทสอง เปนกลมชาตพนธกวยหรอกย ซงคนกลมนคนไทยมกเรยกวาคนสวย ซงเปนชอท คนกวยไมยอมรบ เนองจากถกแปลวาเปนคนชายขอบ จนถงปจจบนคนกลมนยงคงมรกรากและทายาทอยในตาบลพวา หมท 3และกลมทสาม เปนกลมผอพยพมาจากภาคอสานเปนหลกซงเปนการอพยพเนองจากประสบภยแลง (ชยยนต ประดษฐศลป. 2550 : 4 - 5) ในทวงทานองเดยวกนในป พ.ศ. 2509 เกดการอพยพของกลมชาตพนธกวย ในการตงถนฐานอยท หมท 2 ซงมพนทตดตอกบเขาชะเมา ทงนเนองจากพนทบรเวณดงกลาวคอนขางอดมสมบรณไปดวยสมนไพรและพนธไมนานาชนด โดยการอพยพครงนกลมกวยเรมตนดวยการรบจางเปนลกไรใหกบนายทนผปลกมนสาปะหลง สาหรบกลมกวยทอพยพเขามาบกเบกครงแรกมดวยกนทงหมด 4 ครอบครวและกลายมาเปนตระกลหลกของตาบลพวา ปจจบนไดแก 1) ครอบครวนายกาน ดชตา 2) ครอบครวนายพรม ผวออน 3) ครอบครวนายบว พดศรและ 4) ครอบครวนายฮย เสามน (ชยยนต ประดษฐศลป. 2550 : 7 - 8)

53

 

อยางไรกตามในป พ.ศ. 2510 สภาพโดยทวไปของชมชนพวายงคงเปนปาไมรกทบและเรมมนายหนาหรอนายทนเขามาทาสมปทานปาไม มการจายเงนซอปาไมในราคาถก จากนนแลวกมการถางปาหรอทเรยกวาการลางทอง หมายถงการโคนตนไมใหญออกไปเพอสรางทอยอาศย กระนนกตามวถชวตของชาวชมชนพวายงคงตองมความสมพนธกบปาไมและสงแวดลอมตามธรรมชาต จากการสมภาษณประวตศาสตรชมชนจากคาบอกเลา มขอคนพบวา ชาวบานสวนใหญไมคอยไดมโอกาสเหนชางปา รวมถงสตวปาชนดอน ๆ เนองจากสภาพปาขณะนนมความอดมสมบรณและเมอชางปารวมไปถงสตวปาชนดอน ๆ เจอคนกจะหลบหนโดยอาศยปาไมเปนทซอนกาบงตว อยางไรกตามจากประสบการณของชาวบานเลาใหฟงวาสมยโบราณมความเชอทถายทอดกนตอ ๆ มา จากรนสรนวาชางเปนสตวทมญาณ เนองจากหากมผใดเขาไปบกรกทาลายปาและกลาวคาพดทไมเหมาะสม เปนไปในลกษณะลวงเกน ดถก กมกจะถกชางปาทารายหรอไมกทาลายขาวของ พชผลทางการเกษตร แตไมเคยมประวตศาสตรทกลาววาชางเคยทารายคนจนถงชวต (สารวย สขเมอง. สมภาษณ. 2558) ชมชนพวาเกดการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจครงสาคญในป พ.ศ. 2511 เปนชวงทรฐบาลประกาศใหมการเปดสมปทานปาในเขตตาบลพวา จนนาไปสการตดไมมากจนกระทงพนทปาหมดไปทาใหรฐตองสงปดปา แตพวกของทางราชการคอปาไมเอง กยงแอบลกลอบตดไมอยและรกขนไปถงเขตเขาชะเมา ขณะนนเองกมชาวบานกลมหนงลกขนตอตานการตดไมบนเขาชะเมา โดยมกานนเนยมเปนแกนนาปลกจตสานกของชาวบาน จนในทสดการตอตานการตดไมบนเขาชะเมากประสบความสาเรจทาใหเขาชะเมายงคงหลงเหลอพนทปาอนอดมสมบรณอย (ชยยนต ประดษฐศลป. 2550 : 12) อกทงเกดการเลอกตงผใหญบานเปนครงแรกในตาบลพวาทหมบานซอย 2 ซงชาวบานไมใหความสาคญมากนกเพราะตองเดนทางไปเลอกตงไกล โดยภาพรวมกยงคงปกครองกนเองและชวยเหลอกนเองอยดวยความสมพนธของเครอญาต (บญเลศ ดชตา. สมภาษณ. 2558) ป พ.ศ. 2512 กลมชาตพนธกวยเรมเขามามบทบาทดวยการอพยพลงมาจบจองทดนเพออาศยและประกอบอาชพเพมมากขน อพยพโยกยายมาจากทางจงหวดสรนทรอกหลายครอบครวจนในเขต หม 2 ของตาบลพวาเกอบทงหมบานลวนเปนกลมชาตพนธกวยอาศยจนมาถงปจจบน (ชยยนต ประดษฐศลป. 2550 : 5) ป พ.ศ. 2514 ไดมการเปลยนแปลงทางดานการเมองการปกครองของชมชนพวา ในสมยการปกครองทองทของผใหญสา ตาบลแกงหางแมว ซงแตเดมอยในการปกครองของอาเภอทาใหมและไดรบการยกฐานะใหเปนอาเภอแกงหางแมว ดงนนชมชนพวากเปลยนชอเปนตาบลพวา โดยมกานนคนแรกคอกานนฉลวย ประจงใจ (บญเลศ ดชตา. สมภาษณ. 2558) เมอพจารณาถงสภาพทางเศรษฐกจของชมชนพวาเมอประมาณป พ.ศ. 2516 มผมาบกเบกเพอกอสรางทอยอาศยและเพอการประกอบอาชพ 3 กลม ไดแก กลมจากจงหวดสพรรณบร

54

 

กลมทมาจากจงหวดนครราชสมาและกลมทมาจากจงหวดตราด ทงสามกลมนเขามาจบจองทดน ซงสมยกอนเปนปาดงดบมพวกปาไมมาอาศยอยกอนแลวแตไมถาวรและมคนตดไมของทางโรงเลอยพงษเกษมดวยเชนเดยวกบชมชนของกลมกวย จากการอพยพมาของทงสามกลมนทเขามาไมนานนก กไดชกชวนญาตพนองของตนเขามาอยอาศยในบรเวณน แกนนาผเรมบกเบกชมชนในขณะนนคอ นายบรรทม สมแสน ซงยายมาจากจงหวดระยองเพอหาพนททากน (ชยยนต ประดษฐศลป. 2550 : 6) กลาวโดยสรปแลวเมอพจารณาสภาพทางเศรษฐกจในยคแรกของชมชนพวา ทผวจยเรยกวายคดงเดม โดยเรมตงแตประมาณป พ.ศ. 2480 จนถงประมาณป พ.ศ. 2519 ซงมลกษณะรปแบบการผลตแบบเพอการยงชพและแลกเปลยน กลาวคอ วถการผลตสวนใหญทเกดขนภายในชมชนเปนการผลตทมงไวกนใชในครวเรอนเปนหลกและถาหากมสวนเหลอจากการบรโภคชาวบานกมกจะนาเอาผลผลตนน ๆ ไปแลกเปลยนกบสนคาอนทจาเปน สาหรบพลงการผลตกจะเปนการผสมผสานกนระหวางแรงงานทมอยภายในครอบครวผนวกกบแรงงานจากเครอญาต รวมกบพลงงานผลตจากสตวเลยง เชน กระบอใชไถนา โคใชลากเกวยนหรอไถไรสวนและชางสาหรบชกลากซง เปนตน ยคเศรษฐกจเพอการยงชพและเหลอขาย

จากการศกษาถงประวตศาสตรความเปลยนแปลงของชมชนพวามขอคนพบวา ตงแตป

พ.ศ. 2520 จนกระทงถงประมาณป พ.ศ. 2531 วถการผลตของชมชนพวาโดยเฉพาะอยางยงมการ

เปลยนแปลงการผลตจากการปลกพชเชงผสมผสานทมวตถประสงคในการผลตไวเพอการกนใชใน

ครวเรอนเรมมการเปลยนแปลงไปตามยคสมยทไดรบอทธพลมาจากเศรษฐกจทนนยมและลทธ

บรโภคนยม ทมอทธพลบบบงคบใหวถการผลตของชมชนพวาตองมการเปลยนแปลง จากเศรษฐกจ

เพอการยงชพ กาวเขาสยคเศรษฐกจเพอการยงชพและเหลอขาย กลาวคอ การนาเอาผลผลตทไดเกบ

ไวกนใชในครวเรอนสวนหนง สาหรบสวนทเหลอนนกจะนาไปขายภายในชมชนรวมถงชมชน

ละแวกใกลเคยง เศรษฐกจแบบเงนตราหรอเศรษฐกจแบบทแปรคณคาเปนเงนตราหรอทรพยสน

อนได เรมเขามามบทบาทครอบงาชาวบานในตาบลพวา ในลกษณะของน าซมบอทราย สาหรบ

ปรากฏการณตาง ๆ ทชใหเหนถงความเปลยนแปลงในยคเศรษฐกจเพอการยงชพหรอเหลอขาย

พอสรปไดดงน

ความเปลยนแปลงในยคนเรมจากป พ.ศ. 2520 ทมปรากฏการณวากลมคนชาตพนธกวย

เรมหนมาปลกมนสาปะหลงเพอขายใหแกนายทนโดยตรง ในการปลกมนสาปะหลงนกลมกวยตอง

ไปเปนลกจางเถาแกจวบ ซงเปนนกธรกจอยทแกงหางแมว หากผใดขาดเงนทนกสามารถกเงนทน

จากเถาแกจวบไดในอตราดอกเบยรอยละ 5 บาทตอเดอน (บญเลศ ดชตา. สมภาษณ. 2558)

55

 

ตอมาในป พ.ศ. 2524 เกดภาวะราคามนสาปะหลงตกตา จากการทชาวบานหนมาปลกมน

สาปะหลงเปนจานวนมากตามกลมคนชาตพนธกวย มผลทาใหผลผลตมนสาปะหลงมากจนลนตลาด

มผลทาใหราคาตกตาและเกษตรกรผผลตเกดภาวะการณขาดทน ในการดงกลาวธนาคารเพอการเกษตร

และสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส) ไดแนะนาใหชาวบานพวาหนมาปลกยางพาราทดแทน (ชยยนต

ประดษฐศลป. 2550 : 6)

ผลของการทชาวบานชมชนพวาหนมาปลกพชเศรษฐกจทตองใชเงนลงทนมากขณะท

ราคาผลผลตตกตา ทาให พ.ศ. 2526 ชาวชมชนพวาเรมตกอยในวงจรหนจากการกยมเงนทงในระบบ

และนอกระบบมาทาการลงทนในภาคการเกษตร เชน ปลกยางพารา ปลกมนสาปะหลง เปนตน

(ชยยนต ประดษฐศลป. 2550 : 8 - 9)

กระนนกตาม ความเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจทเกดขนจากวถการผลต จากการปลกพช

เชงผสมผสานไปเปนการปลกพชเชงเดยวดงเชนทผวจยไดกลาวมาแลวนน ถกซ าเตมจากแนวคดการ

พฒนาของภาครฐดวยการดาเนนนโยบายทอานวยความสะดวกดานสาธารณปโภคและสาธารณปการ

ใหกบทองถน เชน โครงการกอสรางและขยายถนนหนทาง โครงการขยายเขตการไฟฟาและโครงการ

ของการประปาหมบาน เปนตน กรณดงกลาวเหนไดจากในป พ.ศ. 2531 สานกงานเรงรดพฒนาชนบท

(พรช.) ไดจดทางบประมาณในการกอสรางถนนอดดนทาใหการเดนทางจากชมชนพวากบเขตเมอง

สามยานและตวอาเภอนายายอามมความสะดวกมากยงขน ในทวงทานองเดยวกนกรมปาไมไดเขามา

สพนทชมชนพวาและมคาสงปดปายงผลทาใหอาชพเกบของปาตองจบสนไป ปรากฏการณดงกลาว

ทาใหเกดการเปลยนแปลงขนอยางมากมายภายในชมชนพวาเนองจากชาวบานจาเปนตองปรบเปลยน

วถชวตในกระบวนการผลตใหม โดยเฉพาะอยางยงกลมชาวบานทเคยใชชวตผกพนกบปาในการ

ประกอบอาชพลาสตวและเกบของปาขาย จาเปนตองยตอาชพเดมและหนไปประกอบอาชพใหมซง

ขาดความชานาญ โดยตองอาศยเวลาในการเรยนรเพอลองผดลองถกอกหลายครง (ชยยนต

ประดษฐศลป. 2550 : 9 - 10)

การอธบายถงสภาพของความเปลยนแปลงในยคทสองของชมชนพวา ทผวจยเรยกยคนวา

ยคเศรษฐกจเพอการยงชพและเหลอขาย สอดคลองกบคาสมภาษณของผอาวโสทานหนงทวา

“พอคนกวยหนมาปลกมนสาปะหลงมาก ๆ และขายไดราคาดในยคแรก พวกเรากอยาก

รวยกบเคาบาง เลยพากนปลกมนสาปะหลงตามเคาไป พอมนสาปะหลงราคาตกตาพากนขาดทน

เปนแถว ๆ บางครอบครวเปนหนทง ธ.ก.ส.และนายทนในหมบาน เรยกวาตดหนสองทาง ยงดน

ยงเหนอย” (จรญ นามสมมต. สมภาษณ. 2559)

56

 

ยคเศรษฐกจเพอการขาย เมอสวนราชการไดจดทาโครงการพฒนาชมชน โดยใหความสาคญเกยวกบการพฒนาโครงสรางพนฐานอนไดแก การกอสรางถนน ไฟฟาและประปา เปนตน ไดเกดภาพการเปลยนแปลงของชมชนพวาในลกษณะของการกาวกระโดด กลาวคอ หากยอนไปพจารณาสภาพโดยทวไปของชมชนพวาทเกดขนในป พ.ศ. 2480 ซงเปนเพยงชมชนทอยในเขตพนทปาสงวนและอยหางไกลความเจรญ การเดนทางสญจรไปมาโดยทางเทาไมมถนน อาศยแสงสวางจากตะเกยง หงหาอาหารจากฟนและทามาหาเลยงชพโดยอาศยความสมพนธกบธรรมชาตเปนหลก ทวาในปจจบนนบจากจดเรมตนในป พ.ศ. 2480 รวมระยะเวลาประมาณ 80 ปเศษ ชมชนพวามกระบวนการแบบพลกฝามอโดยเรมจากการสญจรโดยอาศยทางเดนเทากเปลยนไปเปนถนนหนทางทมทงถนนลกรง ถนนลาดยางและถนนคอนกรตเสรมเหลก จากวถชวตทค ามดมาตองอาศยแสงสวางจากตะเกยงกเปลยนมาเปนการใชไฟฟาทแวดลอมดวยสงอานวยความสะดวกมากมาย เชน โทรทศน แอรและอน ๆ เปนตน ขณะททรพยากรทอดมสมบรณทางธรรมชาตของตาบลพวาเรมถกกลนกนเหอดหายไป วถชวตของชาวบานทเคยมความผกพนกบธรรมชาต เชน ความสมพนธระหวางคนกบสมนไพรในปาหรอแมกระทงความสมพนธระหวางคนกบชางปากคอย ๆ เลอนหายตามไปดวย ดงนนในยคปจจบนนจงพบปรากฏการณทเปนขาวอยเนอง ๆ วา มโขลงชางปาไดออกมาลกลาน กดกนและทาลายพชสวนของชาวบาน จากการศกษาเชงคณภาพแนวประวตศาสตร โดยอาศยการลาดบเหตการณทางประวตศาสตรทเกดขนในเขตชมชนพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร ปรากฏดงน พ.ศ. 2532 ภายใตนโยบายแปลงสนามรบใหเปนสนามการคาในยคทมพลเอกชาตชาย ชณหะวณ เปนนายกรฐมนตร ในการนชาวบานในชมชนพวาสามารถหารายไดเพมคอนขางงายจากการเปนนายหนาขายทดน ดงนนชมชนพวาจงเรมรบเอาแนวคดทนนยมและลทธบรโภคนยมเขามาสชมชน ในขณะเดยวกนกเกดกระบวนการซอขายสนคาผอนสงทเขามาใหบรการถงหมบานชานเรอนผลทสดกคอเกดลทธบรโภคนยมและการขยายตวของเศรษฐกจเงนตราในชมชนพวาขน กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณทวา “เดยวนสบาย อยากไดอะไรไมตองไปหางในเมองแลว เพราะมคนเคาเอาของมาขายใหถงหวบนไดบาน เรามหนาทเลอกซอหาเอา ซอเงนสดกได บรการเงนผอนกม” (บญเลศ ดชตา. สมภาษณ. 2558) ผลกระทบจากการทชาวบานชมชนพวาจาเปนตองดาเนนชวตทผกพนอยกบการบรโภคนยมนน นบตงแตปพ.ศ. 2536 การมชวตอยในระบบเศรษฐกจเงนตราและลทธบรโภคนยมทาใหชาวบานชมชนพวาตองประสบภาวะหนสนเรอรงจนกลายเปนวงจรปญหาทสาคญของชมชนพวา โดยเรมจากการกเงนจาก ธ.ก.ส. เพอนามาลงทนปลกยางพาราและการปลกทางเศรษฐกจอน ๆ

57

 

เพอหวงทจะมรายไดเปนกอบเปนกา แตเมอผลผลตออกมาชาวบานไมสามารถนาเงนไปใชกบ ธ.ก.ส.ได เนองจากเงนทไดจากการจาหนายผลผลตถกนาไปใชจายฟ มเฟอยเสยเปนสวนใหญ ชาวบานชมชน พวาจงตองกเงนนอกระบบจากในและภายนอกชมชนมาใชหน ธ.ก.ส. (ชยยนต ประดษฐศลป. 2550 : 9) ผลกระทบจากการทชาวบานชมชนพวาดาเนนชวตโดยยดตดอยกบกระแสทนนยมและบรโภคนยมนเอง มใชสงผลกระทบแตเฉพาะชาวบานชมชนพวาเทานน หากแตผลทตามมายงมผลกระทบตอสงแวดลอมและชางปารวมไปถงการอยอาศยของสตวปาอน ๆ อกดวย สงทเปนปญหาและมปรากฏการณทชางปาเรมออกมาสรางความเสยหายใหกบผลผลตของชาวบานรวมถงการทารายชาวบานตาบลพวาเรมมมาตงแตป พ.ศ. 2540 โดยทประเดนรอนเกยวกบเรองนสามารถสรปและลาดบเหตการณตอเนองใหมองเหนภาพไดดงน ประมาณป พ.ศ. 2540 เกดเหตการณชางปามาบกกน ทาลายพชสวนของชาวบาน แตไมพบการทารายชาวบานจนถงขนบาดเจบหรอเสยชวต จานวนทเหนชางปามามากสดไมเกน 7 - 8 ตว ชาวบานพยายามรกษาทรพยสนและพชผลของตน โดยหาวธจดการปญหาโดยการทารวกนชาง ตอกระแสไฟฟาจากบานขนาด 220 โวลล ซงเปนเหตใหชางปาตาย 4 ตว กวางตาย 1 ตว นบเปน ครงแรกทสตวปาตาย โดยปจจบนซากสตวดงกลาวยงคงถกสตาฟฟอยทเขาชะเมาและเมอเกดเหตการณดงกลาวทชาวบานทาใหชางปาตาย จนเปนเรองฟองรองศาลกนอยหลายป ฐานผดตอกฎหมายในขอหาลาสตวปาคมครองโดยไมไดรบอนญาต มโทษจาคก 4 ป ปรบ 40,000 บาท หรอทงจาทงปรบตาม พ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปา ป 2539 ชาวบานจงเปลยนมาใชแบตเตอรแทน แตกไมสามารถหยดชางปาได ชางใชวธนางวงหกไมทบและขามรวไป ชาวบานหาวธใหมโดยใชลกปงปอง (ประทดพลลกกลม ๆ) ในการทาใหเกดเสยงดงไลชางปา แรก ๆ ชางตกใจ แตหลงจากนนกชนและลงมากนกลวย ออย พชไร ผลไม ทาลายบานเรอนเลก ๆ นอย ๆ แตไมไดการเผชญหนากน NGO และภาครฐ เรมคดโครงการวาทาอยางไรใหชาวบานปรบตวอยกบชางปาได โดยการจดเวรยามในการไลชาง ผลกดนชางออกไป โครงการ 1 ป หมดงบประมาณโครงการกหายไป หลวงปสาย วดวงศลาธรรมราม อ.แกลง จ.ระยอง คดโครงการ “ทางชางผาน” เพอทาเสนทางในปาเขาชะเมา เขาอางฤาไน ใหเปนเสนทางเดนทปลอดภยของชางปา โดยปลกตนไม พชไมหนามรมขอบปากนไมใหชางปาเดนออกนอกแนวเขตเสนทาง พรอมปลกพชทชางปาชอบแซมตามเสนทาง แตไมเปนผลเพราะชางไมเดนตามเสนทาง สวนอาหารปลกปบ ชางกนปบและชางปายงคงเดนเขาหมบานของชาวบานอยด โครงการวนเกษตร โดยการใหปลกพชทหลากหลายเพอใชประโยชนในครวเรอน เสรมจากการปลกพชเศรษฐกจ โดยไมตองลงทนมาก ฟนตวเรวจากการถกชางปาทาลายหรอบกกน เชน พชหนามโตเรว กฐน ยางนา ขเหลก ชางเหยยบกขนใหม เสยหายนอยและไมขาดทน พรอมปลกพชทกนชางได โครงการสรางโปงเทยม ทาบรเวณปา เพอใหสตวปามากนเปนแหลงอาหาร มเกง กวาง หมปา ชางปา (กญญา ดชตา. สมภาษณ. 2558)

58

 

จากการศกษาผลงานทางวรรณกรรมของชยยนต ประดษฐศลป (2550 : 14 - 22) ซงมขอคนพบทนาสนใจวาในบรรดากลมคนทพยายามแสวงหาแนวทางในการแกไขปญหาระหวางคนกบชางปาทตาบลพวานน มใชมแคเพยงระหวางสวนราชการ ฝายประชาชนและกลมองคกรตาง ๆ เทานน หากแตยงมกลมคณะสงฆทเขามารวมในการแกไขปญหาเหลานรวมดวย โดยยดแนวทางในหลกพระพทธศาสนาในแงของความมเมตตาธรรมทผลการศกษาระบวาพระภกษรปหนงทมชอวาพระอาจารยสายไดธดงคผานมาจากนนไดรวบรวมปจจยซอทดนบรเวณชายเขาใกลหมบานสวยหมท 3 ตาบลพวา เพอปลกปาโดยหวงใหเปนพนทกนชนระหวางพนทอนรกษของเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไนกบพนททากนของชาวบานโดยใหชอปาผนนวา “สวนปาอรญปยะวงศ” มเนอทประมาณ 1,000 ไร เพอเปนการเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว (ชยยนต ประดษฐศลป. 2550 : 14) สวนปาดงกลาวถอไดวาเปนแหลงทอดมสมบรณและมทศนยภาพทสวยงามเปนแหลงอาหารและแหลงพนธไม สวนปาดงกลาวเปนทางชางผานเปนสวนปาทเชอมตอระหวางเขตอนรกษพนธสตวปาเขาอางฤาไนและเขตอทยานแหงชาตเขาชะเมา – เขาวง เพอมงหวงเชอมปาสองผนนใหชางขามไปมาเพอแสวงหาอาหารและแลกเปลยนทางพนธกรรม รวมถงปญหาชางทาลายผลผลตในททากนของชาวบานและปญหาชางปาบกรกทาลายผลผลตในททากนของประชาชน ซงรวมไปถงปญหาทชาวบานทารายชางปาโดยรเทาไมถงการณ (ชยยนต ประดษฐศลป. 2550 : 22) แตเนองกนในป พ.ศ. 2540 เกดปญหาวกฤตเศรษฐกจ “วกฤตการณตมยากง” ทาใหชาวบานตาบลพวามปญหาหนสนทเรอรงเพมมากขน ประกอบกบมปรากฏการณทชางปาเรมออกมาสรางความเสยหายใหกบผลผลตของชาวบาน (ชยยนต ประดษฐศลป. 2550 : 22) เหตการณดงกลาวยงหาขอยตไมไดแตยงมแนวโนมของความรนแรงเพมมากยงขน ในปพ.ศ. 2548 เกดปรากฏการณชางปาเรมออกมาในชมชนมากขนจากเดม แตมากสดไมเกน 11 ตว ชาวบานเรมตงขอสนนษฐานวา ปาทไมมชางคอทสงชน แตพนทเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ขนชอวาเปนทลานกวาง มแหลงนา มอาหาร ทาใหชางขยายพนธเรว ซงเหนไดจากภาพขาว วดโอตาง ๆ พบวา มลกชางจานวนมาก พรอมทงมคนบกรกพนทปา ทาใหแหลงอาหารนอยลง ประกอบกบชาวบานในอาเภอแกงหางแมวมการปลกพชทางการเกษตรหลายชนดทชางปาชนชอบ เชน ออย กลวย สปปะรด ทาใหชางปาออกมาเรอย ๆ และเสนทางงายตอการเดนของชาง ชางปามกลม มสงคม มจาโขลง จาฝง ตวไหนเขาฝงไมไดกจะแยกตวปลกจากฝงมา เมอมชางตวหนงลงมาในหมบาน จากนนชางปาตวอน ๆ กจะตามลงมา นาฝงเขามาและนอกจากนชาวบานเชอวามชางปลอย จากโครงการชวยชาง เพราะชางเชองมาก ไดยนเสยงเพลงกจะเตน ยมได ไมกลวคน แตไมมหลกฐาน กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณทวา “ยงแกเหมอนยงย เพราะมปรมาณโขลงชางออกมาสรางความเดอดรอนใหชาวบานมากขนเรอย ๆ” (กญญา ดชตา. สมภาษณ. 2558)

59

 

จากความเดอดรอนอนเกดจากปญหาของชางปาทเขามาสรางปญหาความเดอดรอนใหกบชาวบานชมชนพวา ทางภาคราชการโดยเฉพาะอยางยงหนวยงานดานการปกครอง ไดพยายามแสวงหาแนวทางในการเยยวยาแกไข เพอปองกนไมใหเกดเหตการณรายแรงอนมผลตอชวตและทรพยสนของชาวบาน ดงนนในเดอนพฤษภาคม พ.ศ. 2550 อาเภอแกงหางแมวไดจดทาโครงการเพอปองกนความขดแยงระหวางคนกบชางปาดวยการดาเนนการ “โครงการคกนชาง” โดยหลกการสาคญคอการขดคเพอกนขวางไมใหชางปาบกเขามากดกนพชผลทางการเกษตรของชาวบาน อนถอไดวาเปนมาตรการทางนโยบายอนแรกทมการดาเนนกจกรรมอยางเปนรปธรรม (อาเภอแกงหางแมว. 2550 : 42) อยางไรกตามแนวทางตาง ๆ ทไดกลาวมาแลวนน ยงไมสามารถมผลในเชงปฏบตไดอยางย งยน ทงนเพราะในวนท 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2552 เมอเวลา 13.26 น. เกดเหตชางปาแมลกออน 3 เชอก เหยยบชาวบานทออกหาของปาบนเขาคลองแดง หมท 12 ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร เสยชวต โดยเจาหนาทอาสาสมครกภยสวางกตญญธรรมสถานจนทบรและเจาหนาทอทยานเขารอยตอ 5 จงหวด ใชระยะเวลาเดนทางไปยงทเกดเหต ประมาณ 4 ชวโมง ซงระยะทางทเดนเปนปาขนาดใหญและยงคงเปนปาธรรมชาตทสมบรณ หลงเดนทางมากพบผเสยชวตนอนเสยชวตอยบรเวณกบกอไผทหกพง มชาวบานทขนมามงดอยมาก ผเสยชวตชอ นายวรสทธ หนาแนน อาย 48 ป อยบานเลขท 26/2 หม 12 ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร จากการสอบถามนายเดนชย ราธวงศ ลกเลยงผเสยชวตและอยในเหตการณทราบวา นายวรสทธ ผเสยชวตและตนพรอมเพอนผตายไดขนเขามาหาของปาและไดพบชางแมลกออน 3 เชอก พวกตนจงวงหนไป คนละทศคนละทาง พอตนหนพนแลวจงออกตามหานายวรสทธและมาพบวาถกชางปาเหยยบเสยชวตแลว (“ชางปาแมลกออนเหยยบชาวบาน”. ออนไลน. 2552) ทามกลางความมงมนทจะแสวงหาแนวทางแกไขความขดแยงระหวางคนกบชางปา อนเกดจากความรวมมอของทกภาคสวน แตในวนท 17 มนาคม พ.ศ. 2555 กเกดเหตการณรายแรงกบชาวบานขนอกครง เมอเวลา 01.35 น. ร.ต.อ.ณฐวฒ แสนสข รอยเวร สภ. แกงหางแมว จงหวดจนทบร รบแจงจากนายพทกษ ยงยง หวหนาเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน เขตรอยตอ 5 จงหวด วามชายเคราะหรายออกไปหาของปาทบรเวณเขาอางฤาใน เขตรอยตอ 5 จงหวด หม 12 ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร แลวถกชางปาทารายเสยชวต รดไปตรวจสอบพรอมดวยเจาหนาทอาสาสมครกภยสวางกตญญธรรมสถานจนทบร ทเกดเหตตองใชเวลาเดนเทาเขาไปประมาณ 3 ชวโมง พบศพนายสมชาย กญหา หรอชายนอย อาย 50 ป สภาพนงพงขอนไมใหญ เลอดออกปากจมก มรอยฟกช าบรเวณแขนขาและคอหก ใกลกนมสนขนอนเฝาศพอย จากการสอบถาม นางจาลอง ออนจนทร อยบานเลขท 124 หม 12 ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร ทราบวา นายสมชาย ผตาย เปนคนงานกรดยางของตน ชวงเชาผตายบอกวา จะเขาไปในปาหายงสตวปา กบพวกคนงานดวยกนอก 2 คน ซงอยหางจากบานพกอาศยประมาณ 3 ก.ม. กระทงหายตวไปและมาทราบขาวอกครง

60

 

นายสมชาย ถกชางปาไลทารายรางกายจนเสยชวตแลว นายรงรว จอมเปราะ อาย 30 ป เพอนทไปดวยกน ใหการวา กอนเกดเหตตนผตายและสนข ของผตายอก 5 ตว ไดไปบรเวณเขาอางฤาใน เขตรอยตอ 5 จงหวด เพอจะหาของปาและในละแวกนนมบอน าจงไดแวะหาปลากนและพบกบชางปาทกาลงกนน าอยพอด เพอนอกคนหนงไดวงขนตนไม แลวตระโกนเรยกใหผตายวงขนตนไม แตผตายกบเดนไปไลชางปา จนกระทงชางปาไดวงไลผตายกบสนขและใชงาแทงไปทลาตวของผตาย กอนจะกระทบซาอกครงจนเสยชวต ตนเหนวาไมดจงไดวงหนเอาตวรอด แลวแจงใหนายจางทราบและแจงเจาหนาทมาตรวจสอบดงกลาว (“หนมกรดยางถกชางปากระทบดบอนาถ”. 2555 : 1) จากกรณดงกลาวเมอประชาชนชาวบานไดรบความเดอดรอน ทางอาเภอแกงหางแมวกมไดนงนอนใจ ไดพยายามคดคนแนวทางในการแกไขปญหาในเรองนอยางเตมท โครงการสาคญโครงการหนงถกหยบยกขนในป พ.ศ. 2556 โดยทอาเภอแกงหางแมวจดทาโครงการ “คนปาใหแกง คนแหลงอาหารใหชาง” โดยมหลกการทสาคญคอการหาแหลงอาหารเพมเตมใหชางปา เพอปองกนความขดแยงรนแรงระหวางชาวบานกบชางปาโดยมวธดาเนนการไดแก การขดสระน าขนาดใหญเพอไวสาหรบใหชางดมกน การจดชดปฏบตการขบไลชางปา การจดไฟฟาสองสวางรวมถงการปลกพนธไมยนตน เปนตน (อาเภอแกงหางแมว. 2556 : 18) กระนนกตามแมวาภาครฐจะพยายามแกไขอยางสดความสามารถแลวกตาม แตจากการลงพนทสมภาษณขอมลเชงลกจากผมสวนไดสวนเสยของผวจย ยงคงพบวา ปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปามไดหมดไปหรอมไดชะลอความรนแรงลงหากแตมแนวโนมในการเพมความรนแรงเพมมากขนเรอย ๆ จนถงขนชางปาทารายชาวบานจนไดรบบาดเจบและเสยชวต กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณทวา “ชางปาทพบเหนไดเพมมากขน จากอดตทเคยพบเหนแคสามถงสตวแตเดยวนกลายเปนเจดสบถงแปดสบตวแลว” (ประเคน คาช. สมภาษณ. 2559) เมอวนท 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2556 เกดเหตการณในลกษณะเดยวกนขนอกครงเมอโขลงชางปากวา 50 เชอก บกทาลายพชสวนและเขาทารายชาวบาน รวมถงคนกรดยาง ทบานเขากลวย หมท 1 ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร เสยหายคอนขางมาก โดยทชาวบานทาหนงสอขอรองหนวยงานภาครฐชวยเหลอเรงแกไข (“โขลงชางปาบกทาลายพชสวนชาวบานเสยหายยบ” .2556 : 1) จากการศกษาถงมาตรการและแนวทางแกไขปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปาทอาเภอแกงหางแมว ทมมาตงแตป พ.ศ. 2540 จนถงป พ.ศ. 2557 ยงไมมแนวโนมวาจะสามารถยตปญหาตาง ๆ ลง จงเกดแนวคดใหมขนอกครงในป พ.ศ. 2557 ภายใตกจกรรมทอาเภอแกงหางแมวไดจดทาโครงการเชงรกโครงการใหมภายใตชอโครงการ “สรางรวกระแสไฟฟาเพอปองกนชางปา” มวตถประสงคเพอลดความเสยหายจากการทชางปาออกมาหากนในพนทการเกษตรของชาวบาน

61

 

การปองกนมใหชางปาถกทารายจากชาวบานทอาจใชอาวธปนทาใหชางปาเสยชวตและเพอสรางความมนใจใหกบประชาชนในการประกอบอาชพ (อาเภอแกงหางแมว. 2557 : 4) นอกจากนนแลวยงมการสนบสนนแนวทางศกษาเพอนาไปสการแกไขปญหาของโครงการมลนธอนรกษปารอยตอ 5 จงหวด ของพลเอกนมต วงษสวรรณ จดทาโครงการขดคกนชาง ในพนทตาบลพวา แตชาวบานไมเหนดวยเพราะตองตดไมกนออกจากชมชน ซงถอวาเปนการทาลายปา พนทปาเสยหาย โดยชมชมพวามซอกซอยทาใหชางปาสามารถเดนออกมาทางนไดและเมอเขาสฤดฝน เมอฝนตกลงมากจะทาใหดนทขดไวไหลกลบลงไปเหมอนเดม ไดผลระยะสน (กญญา ดชตา. สมภาษณ. 2558) ทามกลางการแกไขปญหาจากหลายฝาย พบการศกษาครงนยงพบวามปรากฏการณ ทโขลงชางปาออกมาอาละวาดกดกนพชสวนของชาวบานอยเนอง ๆ รวมถงออกมาสรางความเดอดรอนใหกบประชาชนผสญจรตามทองถนนโดยเรมจากเมอวนท 27 ตลาคม พ.ศ. 2557 เมอเวลา 21.00 น. ผสอขาวไดรบรายงานจากชาวบานวามชางปาจานวน 6-7 ตว ตลอดจนชางปาโขลงอน อกไมตากวา 10 ตว ยงกระจาย วนเวยนหากนอยแนวเชงเขา ตดกบพนททางการเกษตรของชาวบาน หมท 3 หมท 5และหม 12 ตาบลทงเบญจา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบร กอนทเดนลดเลาะตามสวนผลไมของชาวบาน ขณะทการชวยเหลอเบองตน ทาไดแคเพยงผลกดนชางปาใหออกหางจากพนทชมชน โดยไมใหเกดผลกระทบกบทงชางปาและชาวบาน ทางดานนายพทกษ ยงยง หวหนาพทกษปาสระมน เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ยงเปดเผยอกวา เมอชวงเวลาประมาณ 20.45 น.วนเดยวกนไดรบแจงจากชาวบาน หมท 3 ตาบลทงเบญจา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบร วามฝงชางปาจานวน 6-8 ตว กาลงกดกนกงไผและพชไรของชาวบานไดรบความเสยหายเปนบรเวณกวางและจากการสอบถามนายสชาต รตนวรรณ ชาวบานหมท 3 ตาบลทงเบญจา ทราบวาฝงชางปา ฝงนไดเขามากดกนกงไผและพชสวนผลไมของตนเองและของชาวบานทใกลเคยงเมอวนกอน จงทาใหชาวบานททราบขาวและอยบรเวณดงกลาวเกดความกลววาฝงชางปาจะทาราย สวนทางเจาหนาทปาไมตองทางานกนอยางหนกและเรงผลกดนโขลงชางปาทยงวนเวยนหากนใกลกบสวนผลไม ในพนทตาบลทงเบญจาใหออกหางจากชมชน หลงจากพบวา มชางบางตวเรมดราย (ปรญญา เกษราธกล. 2557) จากนนไมนานกเกดลกษณะเชนเดยวกนอกในวนท 9 พฤศจกายน พ.ศ. 2557 ชางปาจานวนกวา 10 ตวไดเดนลงมาหากนในพนท หม 6 หม 7 และหม 14 ตาบลทงเบญจา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบร กอนทเดนลดเลาะตามสวนผลไมของชาวบานและสรางความแตกตนใหกบชาวบานทไดพบเจอเปนอยางมาก นายพทกษ ยงยง หวหนาชดเฝาระวงตดตามชางปาออกหากนนอกพนทเขตรกษาพนธสตวปา เขาอางฤาไน พรอมชดเจาหนาทเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ตลอดจนชาวบานไดนารถยนตมาขวางถนน เพอเปนการปดกนการจราจรชวคราวบรเวณตามแยกของหมบาน

62

 

ซงพลายสดอแกวจะเดนหากนตามสวนของชาวบานเปนระยะ ๆ ในกรณดงกลาวนนนายสวาง ทพยนกล หวหนา เขตรกษาพนธสตวปา คลองเครอหวายฯ พรอมกาลงของเจาหนาท ตองคอยนาผลไมเชน กลวย ออย มาใหชางเพอตอนไมใหชางพลายสดอแกว เขาใกลบานเรอนหรอทารายผคนทมาจอดรถมงด ทางเจาหนาทปาไม ยงกลาวอกวาชวงนไดวางกาลงตดตามเฝาสงเกตการณพฤตกรรม พลายสดอแกว มาตลอดนานรวมเดอนและยงพบวาอาการอกเสบทเทาของพลายสดอแกว เรมมอาการทเลาเบาลงไมตนกลวคน ไมมอาการดรายและยอมเชอฟงเจาหนาททเดนตดตาม ซงขณะน เจาหนาท ไดวางแผนตอนชางพลายสดอแกวใหเดนตามเสนทางสายในทมแหลงชมชนอยนอยและเพอใหปรบตวเขากบพนทปาใหมากทสด พรอมกบเตอนชาวบานอยาไดทารายชางปาตวน โดยเดดขาด โดยเฉพาะการจดประทดหรอยงปนสงเสยงดง เพราะอาจทาใหชางตนตกใจ สรางความเสยหายแกทรพยสนและชวตของทานได สวนระยะยาวทางจงหวดมแผนโครงการทจะจดหาสถานทแหลงอาหารทสมบรณใหชางอยอาศยและไมออกมารบกวนชาวบาน เบองตน รบทราบวา ทาง อาเภอแกงหางแมว มชาวบาน ประชาชนจตอาสาเตรยมทาโครงการปลกพชอาหารใหชางเพอสรางความสมบรณแกธรรมชาต เพมขนซงทางจงหวดจะเขาชวยเหลอเรงรบดาเนนการตอไป (ปรญญา เกษราธกล. 2557) จากนนมาอกเพยงหนงวนกลาวคอในวนท 10 พฤศจกายน พ.ศ. 2557 นายเฉลม เมองทรก

ชาวบานหมท 7 แจงวามชางปาจานวนกวา 18 ตว ตลอดจนชางปาโขลงอน อกไมตากวา 4-5 ตว

ยงกระจาย วนเวยนหากนอยแนวเชงเขา ตดกบพนททางการเกษตรของชาวบาน เดนลงมาหากน

ในพนท หม 4 หม 7 และหม 14 ของตาบลทงเบญจา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบร กอนทเดนลดเลาะ

ตามสวนผลไมและทาลายขาวของชาวบานพงเสยหาย นายพทกษ ยงยง หวหนาชดเฝาระวงตดตาม

ชางปาออกหากนนอกพนท เขตรกษาพนธสตวปา เขาอางฤาไน พรอมชดเจาหนาทเขตรกษาพนธ

สตวปาเขาอางฤาไน ตลอดจนผใหญบานและชาวบาน ตองคอยจดเวรยามผลดเปลยนเฝาระวงชางปา

เนองจากในขณะน ขณะทเจาหนาทปาไมและชาวบานไดชวยเหลอเบองตนแคเพยงผลกดนชางปา

ใหออกหางจากพนท โดยไมใหเกดผลกระทบกบทงชางปาและชาวบาน นอกจากนราษฎรคนดงกลาว

ยงกลาวเพมเตมอกวาเมอสองวนกอนชางปาจานวนหลายตวไดออกมากดกนตนกลวยและตนมะละกอ

ตลอดจนถงทอพวซ ซงกไดรบความเสยหายเปนวงกวาง สวนคาความเสยหายนายเฉลม ประเมนไว

ประมาณ 200,000 กวาบาท สวนชาวบานใกลเคยงททราบขาวและอยบรเวณดงกลาว ตางเกดความกลว

ฝงชางปาจะมาทาราย ทางเจาหนาทปาไมจงตองมการสลบเวรยาม กอนทจะมการเรงผลกดนโขลง

ชางปาทยงวนเวยนหากนใกลกบสวนผลไม ในพนทตาบลทงเบญจาใหออกหางจากชมชน หลงจาก

ทพบวา มชางปาบางตวเรมดราย (ปรญญา เกษราธกล. 2557)

63

 

นอกจากแนวทางทสวนราชการภาครฐไดดาเนนการเกยวกบปญหาชางปาอยางเขมขนแลว

ภาคประชาชนเองยงไดรวมกนชวยเหลอสนบสนนการแกไขในเรองดงกลาวดวย โดยในวนท 11

ธนวาคม พ.ศ. 2557 เจาหนาทอาสาชดดแลโขลงชางปาได นาขนน กลวย สบปะรดและออย ไปเทกอง

ขางสระน าใหกบโขลงชางปาไดมอาหารกน เพอลดความเดอดรอนไมใหชางปาเขามาทาลายพนท

การเกษตรของชาวบาน ซงหลงจากนนไมนาน โขลงชางปาจานวนหลายตวไดพากนลงมากนผลไม

ทเทไวจนหมดเกลยง ซงจากการสงเกตในจานวนโขลงชางปาทพบนนมชางปางายาวประมาณ 1 ฟต

4-5 ตว ทคอยกนและปกปองลกชางในกลมไมใหมอนตราย ซงในเรองน นายหทย แจมสวาง อาย

42 ป เจาหนาทกองกาลงอาสาดแลชางปาและทรพยสน กลาววาสาเหตนาจะมาจากความแหงแลง

บนเขาแหลมคงไมมแหลงอาหารและแหลงนาใหโขลงชางปากนและชวงนกเขาชวงหนาแลงอาหาร

จงมกจะมไมเพยงพอ ซงตนเองคดวาอกประมาณเดอนถงสองเดอนชางปากจะไมนาจะมอาหารท

เพยงพอใหกน จงอยากขอวงวอนผใจบญและมจตศรทธา รวมบรจาคผลไมใหชางปาไดทสานกสงฆ

ปฏบตธรรมฟนฟจตกรรมฐานบานคลองโปงเขาแหลมไดตลอดทงวนและจากการสมภาษณนายหทย

แจมสวาง ยงกลาวเพมเตมอกวา หลงจากทตนเองและอาสาชดดแลชางปา ไดนาผลไมตาง ๆ มาเทกอง

ขางสระนาในพนทโปงเทยมพบวาไดมโขลงชางปาหลายตวลงมากนอาหารและลงเลนน าเกอบทกวน

ทสาคญโขลงชางปา ยงไมเขาไปทาความรบกวนพนทการเกษตรของชาวบานในหมบานดงกลาว

อกดวย (ปรญญา เกษราธกล. 2557)

เมอพจารณาการแสวงหาแนวทางแกไขของสวนราชการโดยเฉพาะอยางยงยทธศาสตรของ

จงหวดจนทบรทมตอการแกไขปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปานน การศกษาพบวา ในป

พ.ศ. 2558 จงหวดจนทบรประกาศเขตภยพบตกรณชาตปาทารายราษฎรบาดเจบและทาลายทรพยสน

และพชผลทางการเกษตรเสยหายในพนทอาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร (จงหวดจนทบร. ประกาศ.

2558)

อยางไรกตามเมอพจารณาในภาพรวมพบวาในป พ.ศ. 2558 ไดเกดเหตการณความขดแยง

ระหวางชาวบานในตาบลพวากบชางปาหลายครง สามารถสรปผลการศกษาครงนเปนลาดบเหตการณ

ไดดงตอไปน

วนท 14 มกราคม พ.ศ. 2558 คนงานรบจางกรดยางพารา หมท 1 ตาบลพวา สองสามภรรยา

กาลงหยอดน ากรดภายในสวนยางพาราหลงบาน พบชางปาตวใหญ อาการตกมน วงตรงเขามาหา

ทารายใชงวงฟาดเขากลางหลงอยางแรง แลวเดนหนเตลดหายเขาไปในปา ทาใหรอดตายอยางหวดหวด

(ปรญญา เกษราธกล. 2557)

64

 

วนท 15 มกราคม พ.ศ. 2558 โขลงชางปากวา 70 เชอก ออกจากเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไนบกรกเขาหากนในพนทของชาวบานอาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบรและไลทารายชาวบานจนไดรบบาดเจบซโครงหก (“แกงหางแมวประกาศพนทภยพบตชางปา”. 2558 : 1) ความคบหนาโขลงชางปากวา 70 ตว รกทชาวบานลาสดแตกกลมถอยรนเขารอยตอเขตอนรกษ สวนพลายถางจาฝงชางปาเจาถนตกมน อาละวาดไลทารายคนงานกรดยางบาดเจบ วนท 16 มกราคม พ.ศ. 2558 ผวาราชการจงหวดจนทบรออกประกาศใหพนทตาบลพวาเปนพนทภยพบตชางปา หลงคณะกรรมการแกไขความเดอดรอนของจงหวดพบวา มโขลงชางปานบรอยเชอกบกรกเขาหากนในพนทเกษตรกรรมและทารายชวตสงของชาวบาน (“แกงหางแมวประกาศพนทภยพบตชางปา”. 2558 : 18) วนท 17 มกราคม พ.ศ. 2558 ความคบหนาโขลงชางปากวา 100 ตว ยอนกลบหากนรกทชาวบาน เครองโดรนขนบนพบแตกกลมกบดานในเกาะกลางหมบาน ทองถนเทงบเรงขดคกนชะลอชางปาสรางความเสยหาย (ปรญญา เกษราธกล. 2558) วนท 18 มกราคม พ.ศ. 2558 เวลา 08.45 น. จนทบรประกาศ ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว เปนพนทภยพบตชาง หลงโขลงชางปาอางฤาไนนบรอยบกถลมไรมนสาปะหลงประธานสภาทองถนเสยหายกวา 10 ไร ขณะเจาหนาทฝายปกครองปองกน ทหารและเจาหนาทกรมปาไมรวมประชมวางแผนเรงอพยพชาวบานออกนอกพนทชวคราวเพราะเกรงไดรบอนตรายจากชางปา (“จนทบรประกาศ ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว เปนพนทภยพบตชาง”. 2558 : 1) วนท 27 มกราคม พ.ศ. 2558 ความคบหนาโขลงชางปาอางฤาไนกวา 100 ตว เจอประทดทชาวบานจดไล ทาใหแตกฝงบกหากนถลมไรมนสาปะหลงประธานสภาทองถนเสยหายกวา 10 ไร ขณะทคนงานเกบเกยวผลผลตทเหลอออกขาย หวนโขลงชางปายกพวกมาอกรอบ (ปรญญา เกษราธกล. 2558) วนท 30 ตลาคม พ.ศ. 2558 เกดเหตการณชางปาพลายงายาวตกมน อาละวาดไลกระทบกอนใชงาแทงชาวบานดบสยอง 2 ศพ ทพนทหมท 2 และหมท 5 ตาบลขนซอง ซงเปนพนทตดตอกบตาบลพวา โดยหลงเกดเหตชางปาไดเตลดหนเขาไปในปารอยตอเขตอทยานเขาสบหาชน สาหรบผเสยชวตในกรณดงกลาวชอนายทวพล พวงกระโทก อาย 41 ปและนางสาวระดาวรรณ รสฟ ง อาย 27 ป (ปรญญา เกษราธกล. 2558) วนท 24 ธนวาคม พ.ศ. 2558 มลนธอนรกษปารอยตอ 5 จงหวด รวมกบทหารและชาวบาน ลงเสาสรางรวกนชางเดนหนาโครงการแกงหางแมวโมเดล หวงใหคนกบชางอยรวมกนอยางสนต (ปรญญา เกษราธกล. 2558)

65

 

ปจจยมผลตอการเกดปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร จากการศกษาเกยวกบปจจยททาใหเกดปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตพนทตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร ผลการศกษาทผวจยสามารถเกบรวบรวมไดจากการศกษาเอกสาร การสมภาษณและการสงเกตการณมขอคนพบวา สาเหตปจจยหลกททาใหเกดปญหาดงกลาวนน สามารถสรปไดวา เปนปญหาความขดแยงอนเกดมาจาก 4 ปจจยหลก ไดแก 1. ปจจยดานการบกรกทาลายปา 2. ปจจยดานการขยายตวของถนน 3. ปจจยดานการเพมจานวนชางปา 4. ปจจยดานการเปลยนแปลงภมอากาศ

ปจจยดานการบกรกทาลายปา ผลการศกษาทวาดวยเรองเกยวกบปจจยสาเหตของการบกรกทาลายปา อนเปนสาเหตสาคญทาใหชางขาดทอยอาศยและแหลงความมนคงทางอาหาร จนตองพากนอพยพออกจากปาทเคยอยอาศยออกมากดกนและทาลายพชสวนผลไมของชาวบานตลอดจนชวตและทรพยสนของชาวบานในเขตพนทตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร มขอคนพบวาการบกรกทาลายปาในเขตพนทตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร มปจจยสาคญมาจากปจจยสองประการ ไดแก ปจจยดานการขยายตวของระบบทนนยม อนเกดจากการสรางพลวตของชมชนพวาทถอเอาวถการผลตของระบบทนนยมและระบบบรโภคนยมเปนจดประสงคหลก ทาใหชมชนพวาเกดการเปลยนแปลงอยางรวดเรว นอกจากนแลวยงมปจจยดานการปลกพชเศรษฐกจทมลกษณะของการปลกพชเชงเดยวเปนบรเวณกวาง เชน การปลกสวนยางพาราและการปลกไมยคาลปตส เปนตน หากพจารณาถงประวตศาสตรชมชนจะพบวา แตเดมนนชมชนพวาเปนชมชนทอยหางไกลความเจรญในลกษณะของชมชนทเรยกวา ไกลปนเทยง ทามกลางความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาตทหลากหลาย ขณะทจานวนประชาชนทอยอาศยในบรเวณนมจานวนคอนขางนอย ทงนเนองจากในสมยอดตกาลนนชมชนพวาไมสามารถตดตอกบสงคมภายนอกไดสะดวก ดวยขอจากดของถนนหนทางและอปกรณในการเดนทาง นอกจากนแลวการดาเนนชวตยงตองกาวเผชญกบอนตรายนานบประการ ทงอนตรายจากสตวปาดราย เชน เสอ ชาง เปนตน ควบคกบอตราเสยงของการเกดโรคภยไขเจบ ทการแพทยสมยนนยงไมเจรญและมความจาเปนทตองพงพาอาศยการรกษาอาการเจบปวยดวยสมนไพร ซงไมคอยทนกบววฒนาการของโรคนก ดงนนในการอยอาศยระหวางคนกบสตวปาโดยเฉพาะอยางยงชางปา จงอยดวยกนแบบถอยทถอยอาศยไมเบยดเบยนกน ไมทารายซงกนและกน

66

 

หากแตมสมพนธภาพแหงความเปนมตรมากกวาการเปนศตรและจากการลงพนทสมภาษณกลมชาวบานทอพยพมาอยอาศยตงแตดงเดม มขอคนพบวาในสมยอดตซงหมายถงในยคเรมแรกของชมชนพวาไมเคยพบเหนหรอไดยนขาวอนเกดจากความขดแยงระหวางคนกบชางเลยแมแตครงเดยว กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณทวา “เคยเหนชางบางเปนบางครง แตชางกไมเคยทารายคนและคนกไมรงแกชาง ตางคนตางอย ทางใครทางมน” (สารวย สขเมอง. สมภาษณ. 2558) ตอมาในป พ.ศ. 2531 ซงเปนปทสวนราชการภายใตสานกงานเรงรดพฒนาชนบท (พรช.) ไดมการจดทางบประมาณในการกอสรางถนนอดดนขนมา ทาใหการเดนทางจากชมชนพวาสามารถเชอมโยงกบเขตสามยานและตวอาเภอนายามอามไดสะดวกมากยงขน ดวยเหตดงกลาวทาใหมประชาชนจากตางถนเรมเดนทางเขาไปจบจองทดนทากนและสรางทอยอาศยเปนจานวนมากขนเรอย ๆ กระนนกตามแมทดนบรเวณตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร จดเปนพนทปาสงวนแหงชาต แตประชาชนทเดนทางเขามาจบจองมความมงหวงวาในอนาคตสวนราชการจะมโอกาสออกกฎหมายปกปนเปนทดนทากนใหกบประชาชนผยากไร ทงนเมอมประชาชนกลมแรกเขามาอยอาศยและประกอบอาชพไดดและมประโยชน กมกจะบอกพรรคพวกและญาตพนองใหเดนทางมารวมจบจองในลกษณะทเรยกวา ปากตอปาก พวกตอพวก ญาตตอญาต กรณดงกลาวนสะทอนไดจากการคาใหสมภาษณของผอาวโสชมชนทานหนงทวา “เคาบอกตอ ๆ กนมาวา ใครมากอนไดกอน ใครมาชาไดหลง” “ทง ๆ ทรวาเปนทของหลวง แตกตองอย เพราะไมรจะไปอยทไหน มนไมมทดนเปนของตวเอง” (จรญ (นามสมมต). สมภาษณ. 2559) หลงจากมการกอสรางถนนอดดน ตอมาไดพฒนาเปนถนนคอนกรตและถนนแอสฟลตกซโดยลาดบ ชมชนพวากมอตราการเพมของประชาชนในลกษณะทวคณ กลาวคอผทมาอยกอนกจะชกชวนพรรคพวกและเครอญาตใหเดนทางตามมาจบจองบางหรอผทอาศยอยแตเดมแลวกมการขยายครวเรอนดวยการสมรสบาง กระทงทาใหเกดจานวนประชากรเพมมากขนเปนจานวนมาก ผลกระทบจากการเพมขนของประชากรดงกลาว มผลทาใหทดนทากนไมเพยงพอตอปรมาณของประชากรทเพมขน ผนวกกบความเหนแกตวของประชาชนในปจจบนจงไดมการบกรกทาลายปา ทอยใกลเคยงบรเวณอยางตอเนอง จนกลายเปนการบกรกปาเปนบรเวณกวางในเวลาอนรวดเรว กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณทวา “พอคนมาอยกนมากขนกแยงกนจบจอง ในลกษณะของมอใครยาวสาวไดสาวเอา” (ประเคน คาช. สมภาษณ. 2559) จากการศกษาเปรยบเทยบ ระบบสถตทางการทะเบยนทสามารถแสดงใหเหนวาในป พ.ศ. 2537 มจานวนประชากรแยกเปนเพศชาย 3,590 คน เพศหญง 3,255 คน รวม 6,845 คน (ระบบสถต

67

 

ทางการทะเบยน. ออนไลน. 2537) และเมอเปรยบเทยบกบสถตทางการทะเบยนในป พ.ศ. 2559 ทมจานวนประชากรแยกเปนเพศชาย 5,417 คน เพศหญง 5,241 คน รวม 10,658 คน (ระบบสถตทางการทะเบยน. ออนไลน. 2559) ขอเปรยบเทยบดงกลาวชใหเหนวาจากป พ.ศ. 2537 ถงป พ.ศ. 2559 สถตการเพมขนของจานวนประชากรในชมชนพวามอตราสวนการเพมขนมากกวารอยละ 50 กรณดงกลาวสะทอนใหเหนไดจากคาใหสมภาษณของผอาวโสชมชนทานหนงทวา “กคนมนเพมขน ไมรจะเอาททไหนทากน คนกตองไปบกรกทาลายปา” (จรญ (นามสมมต). สมภาษณ. 2559) ผลของการบกรกทาลายปาดงกลาวเปนปจจยและเงอนไขสาคญททาใหชางปาขาดทหากนและทอยอาศยทางธรรมชาต ดวยเหตดงกลาวทาใหโขลงชางปาตองพากนอพยพออกมากดกนพชสวนของชาวบานอยางหลกเลยงไมได ทงนชางเปนสตวทมชวตซงจาเปนตองกนอาหารเพอความอยรอดของชวต เนองจากนแลวชางปาถอไดวาเปนสตวทมรางกายใหญโตและตองการอาหารสาหรบหลอเลยงรางกายเปนจานวนมาก กรณดงกลาวสอดคลองกบคาใหสมภาษณทวา “ชางกเหมอนคนหรอสงมชวตทวไป ถามนหวมนกตองหากนเพอหนตาย บางทมนกไมรวาสงทมนทานนไดสรางความเดอดรอนใหแกใครบาง” (หทย แจมสวาง. สมภาษณ. 2559) กลาวโดยสรปแลวผลการศกษาครงนขอคนพบประการแรกทเปนปจจยสาคญทาใหเกดปญหาระหวางคนกบชางในพนทตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร มขอคนพบวา มสาเหตมาจาก สองปจจยหลกอนไดแก อทธพลจากการขยายตวของระบบทนนยมภายใตกระแสโลกาภวตนและการรบเอาคานยมการปลกพชเศรษฐกจทมงเพอการขายเปนหลก เขามาทดแทนรปแบบการผลต ทมมาตงแตดงเดม ซงเปาหมายของการผลตสาหรบเพอการเลยงชพเปนสาคญ ปจจยดานการขยายตวของถนน การศกษาเกยวกบความขดแยงระหวางคนกบชางปาในเขตตาบลพวา ทมปรากฏการณโขลงชางปาออกมาบกรกกดกนพชสวนของชาวบาน ผลการศกษาทไดรบจากการลงพนทสมภาษณขอมลแบบเจาะลกและการอาศยแนวการสมภาษณประวตศาสตรจากคาบอกเลาของกลมผนาชมชนและผอาวโสชมชนทมถนพานกอยในเขตพนทตาบลพวามาเปนระยะเวลาชานาน มขอคนพบวา การศกษาปจจยดานการขยายตวของถนนนน เรมมมาตงแตประมาณป พ.ศ. 2525 ขณะทผคนในชมชนเรมรบเอาแนวคดการผลตรปแบบใหมภายใตกระแสทนนยม หลงจากทรฐเปดใหมการสมปทานปาไม มการชกลากซงออกจากปาอยางตอเนองและเมอปาไมขนาดใหญเรมหมดไปกมชาวบานเขามาบกรกพนทเพอทาพชสวนและพชไรในเวลาตอมา ขณะเดยวกนกลไกของภาครฐ ไดวางยทธศาสตรการพฒนาจากเมองสชนบท เพอมงหวงใหประชาชนไดเกดความสะดวกในการเดนทางเขามาตดตอราชการในสวนราชการตาง ๆ ทงนภาครฐมการจดสรรงบประมาณเพอขยาย

68

 

พนทถนนเขามาสหมบานและตอมาไมนานถนนสายดงกลาวกถกสรางใหมเพอผนวกเชอมโยงกบชมชนตาง ๆ ทอยบรเวณใกลเคยง การทชมชนพวามหนวยราชการเขามาตงอยในพนท ตอมามการพฒนาดานสาธารณปโภคและสาธารณปการตดตอกนตามมาดวย จนทาใหพนทของตาบลพวานนเกดการพฒนาขนอยางรวดเรว จากการศกษาถงประวตศาสตรทบงบอกถงความเปนมาเปนไปของชมชนพวานน มขอคนพบวา ในสมยอดตทผานมาตาบลพวาเปนพนททอยหางไกลความเจรญ แวดลอมดวยปาดงดบ ดงนนพนทบรเวณดงกลาวจงปราศจากถนนหนทาง จะพอมอยบางกเปนเพยงเสนทางเดนเทาทชาวบานอาศยในการเดนทางเขาไปหาของปาและลาสตวมาเปนอาหาร ขณะทเมอหนไปพจารณาปรมาณของประชากรทอาศยอยในพนทกยงคงมอยเปนจานวนนอยมาก เสนทางคมนาคมทใชสญจรไปยงชมชนตาง ๆ หรอเมองภายนอกจงยงไมมความจาเปนสาหรบชวงเวลาน กรณดงกลาวสอดคลองกบคาใหสมภาษณทวา “สมยทผมเปนเดกอาศยอยแถวน มบานเรอนอยแคสองสามหลง หากนกนไปตามอตภาพ สามารถพงตวเองได ไมจาเปนตองพงพาสงคมภายนอก” (ประสทธ แซล. สมภาษณ. 2559) อยางไรกตามผลการศกษาครงนมขอคนพบถงความตอเนองทกอใหเกดความเจรญดานวตถของตาบลพวา เรมตนจากการขยายตวของโครงการภาครฐประเภทการกอสรางโครงสรางพนฐาน เชน การกอสรางถนน เปนตน การเรมตนของเปลยนแปลงเกดขนเมอป พ.ศ. 2531 เนองจากสวนราชการมการตงงบในการกอสรางถนนเขามาในชมชนและตอมาเมอป พ.ศ. 2540 เปลยนมาเปนถนนลาดยาง จากนนการไฟฟาเรมขยายตวเขามาในพนชมชนของหมบานตาบลพวา ผลจากการกอสรางถนนดงกลาวเปนเหตสาคญทาใหตาบลพวาเกดมการเปลยนแปลงโครงสรางพนฐานอยางตอเนอง ปรากฏการณดงทกลาวมานชใหเหนวาในป พ.ศ. 2543 เรมมโครงการกอสรางไฟฟา นาประปา ถนน โดยเฉพาะอยางยงป พ.ศ. 2533 เปนปทเกดการเปลยนแปลงอยางสงสดของตาบลพวา เนองจากกระทรวงมหาดไทยไดมการประกาศใหตาบลพวา เปนหนวยการปกครองระดบตาบลหนวยหนงในการปกครองของ กงอาเภอแกงหางแมว ซงกงอาเภอแกงหางแมวไดรบการจดตงขนเมอวนท 1 เมษายน พ.ศ. 2533 โดยการแยกพนท 5 ตาบลจากอาเภอทาใหม มาเปนหนวยทอยใตบงคบบญชาของกงอาเภอแกงหางแมว ตอมาเมอประชาชนของกงอาเภอแกงหางแมวมเพมมากขน ทางราชการจงไดยกฐานะขนเปนอาเภอแกงหางแมว ในวนท 8 กนยายน พ.ศ. 2538 เรอยมาจนถงปจจบน ในเวลาตอมาไดเกดแนวคดการกระจายอานาจจากสวนกลางสการปกครองสวนทองถน แนวคดดงกลาวมผลทาใหการปกครองทองถนแตเดมทมลกษณะเปนสขาภบาลหรอสภาชมชนของตาบล ตองปรบตวเพอเตรยมความพรอมสาหรบการยกฐานะเปนองคการปกครองสวนทองถนรปแบบตาง ๆ เชน องคการบรหารสวนตาบล เทศบาลเมอง เทศบาลตาบล เปนตน สาหรบตาบลพวา

69

 

กไดรบผลกระทบจากพระราชบญญตฉบบดงกลาวดวยเชนกน โดยทองคการบรหารสวนตาบลพวาไดรบการจดตงโดยประกาศกระทรวงมหาดไทยตามประกาศในราชกจจานเบกษาฉบบประกาศทวไป เลม 113 ตอนท 9 ลงวนท 30 มกราคม 2539 มผลใชบงคบตงแตวนท 30 มนาคม 2539 ซงแตเดมสภาพพนทบานพวาเปนปาทอดมสมบรณ สภาพพนดนเหมาะแกการเพาะปลก มภเขาทสลบซบซอน จากการศกษาเชงประวตศาสตรอนเกยวเนองกบการพฒนาทางดานเศรษฐกจ การเมอง สงคมและวฒนธรรมของตาบลพวา ยงมขอคนพบวาความตอเนองหลงจากทภาคราชการไดมการขยายโครงการพนฐาน ประกอบกบการยกฐานะขนเปนองคการบรหารสวนตาบลอยางตอเนองแลวนน การศกษาครงนยงสามารถมองเหนภาพของการพฒนาอยางตอเนองและเปนระบบ โดยทความเจรญดงกลาวทงในดานการเพมอตราประชากร ความเจรญดานสาธารณปโภคสาธารณปการ มผลทาใหในป พ.ศ. 2555 องคการบรหารสวนตาบลพวา ไดรบการประกาศจดตงเปนเทศบาลตาบลพวา ตามประกาศกระทรวงมหาดไทย เรอง จดตงองคการบรหารสวนตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร เปนเทศบาลตาบลพวา ฉบบลงวนท 6 สงหาคม พ.ศ. 2555 โดยใหมผลตงแตวนท 26 สงหาคม พ.ศ.2555 เปนตนไป ในการยกฐานะจากองคการบรหารสวนตาบลไปเปนเทศบาลตาบลพวานเอง ทาใหเทศบาลตาบลพวามสถานะเปนนตบคคลสามารถจดทาโครงสรางพนฐานเปนของตวเองไดสะดวกยงขน ในเวลาตอมาไมนานทาใหตาบลพวามการกอสรางสาธารณปโภคสาธารณปการเตมไปดวยถนนหนทาง ไฟฟา ประปา ผลทเกดขนทาใหสตวปาโดยเฉพาะอยางยงชางปา เปนตน สญเสยถนทาเลอนเปนทพกอาศย แหลงความมนคงทางอาหารถกทาลาย ทงนยงรวมไปถงเสนทางหลกทชางปา ใชเดนทางไปหากนอาหารถกทาลายหรอถกปดกนไปดวย เมอเปนเชนนชางปาจาเปนตองหาแหลงทพกอาศยและแหลงอาหารใหม ซงในความสบสนเกยวกบการหาแหลงทอยอาศยและแหลงอาหารสาคญของชางปานเอง เปนมลเหตสาคญประการหนงททาใหชางปาตองใชชวตเรรอนโดยปราศจากเปาหมายในการเดนทาง กรณดงกลาวนสะทอนใหเหนไดจากคาใหสมภาษณของผนาชมชนของตาบลพวาทานหนงทวา “ชางกมชวตไมตางอะไรจากคนหรอสตวประเภทอน คอโดยพนฐานตองการแหลงทพกและอาหารในการหลอเลยงชวต เมอททเคยพกอาศยหมดไป อาหารกไมมกน ชางกจาเปนตองหนตายดวยการบกรกไปกดกนพชสวนผลไมชาวบาน” (ประสทธ แซล. สมภาษณ. 2559) อยางไรกตามปจจยดานการขยายตวของถนนและการกอสรางถนนหนทางสายใหม ๆ รวมถงการกอสรางตอเตมถนนทเปนธรรมชาตอยเดม ซงผลกระทบของการกอสรางถนนนเองทาใหสภาพแวดลอมทางธรรมชาตสญหายไป ในขณะเดยวกนกไปทาลายเสนทางการเดนหากนของชางปาสาหรบการเดนทางหาแหลงอาหาร อนมผลสาคญทาใหชางปาตองออกมาจากปาและสรางความเดอดรอนใหแกชวตและทรพยสนของชาวบานโดยทวไปดวย

70

 

ปจจยดานการเพมจานวนชางปา ในประเดนการศกษาเกยวกบปจจยดานการเพมจานวนของชางปา ทมผลทาใหเกดความขดแยงขนระหวางคนกบชางปาในเขตพนทตาบลพวานน ผลการศกษาครงนมขอคนพบวามอตราการเพมปรมาณของประชากรชางมากขนตามลาดบ ทงนอาจมผลมาจากการรณรงคเรองเกยวกบการอนรกษชางของมลนธตาง ๆ ประกอบกบมการประกาศใชราชบญญตการปองกนแกไขการทารณกรรมสตวทมเจตนารมณ ในการประกาศใหผครอบครองชางโดยไมถกตองตามกฎหมายตองมความผดตามประมวลกฎหมายดงกลาว จงเปนสาเหตประการหนงททาใหชางบางสวนถกปลอยออกจากฟารมเลยงสปาและจากการสมภาษณผเชยวชาญดานการศกษาชวตคนกบชางปา (แดง นามสมมต. สมภาษณ. 2559) มขอคนพบวา ชางทเคยถกเลยงอยในอาณาบรเวณทเปนสดสวนเฉพาะ เมอถกปลอยออกสธรรมชาตแลวจะไมมประสบการณในการหากน ในการดงกลาวเมอเดนทางไปไหนแลวเหนพชผกผลไมทควาญชางเคยใหอาหารแกชาง ชางกมกทจะถอวสาสะเขาไปกนโดยไมรวาสงทกาลงจะทาอยนน เปนการสรางความเดอดรอนเสยหายแกผใดผหนงหรอไม อาจกลาวไดวาการปลอยชางจากบานสปากด แนวคดการอนรกษชางไทยของมลนธตาง ๆ กด ทงหลายเหลานทาใหเกดการขยายจานวนของประชากรชางและการแพรขยายพนธของชางเพมมากขน ในขณะทแหลงอาหาร แหลงทอยอาศยของชางเทาเดมหรอลดนอยลง กรณดงกลาวสอดคลองกบการใหสมภาษณของประชาชนชาวสวนทไดรบกระทบเกยวกบการถกบกรกจากชางปาทานหนงทวา “เทาทเหนบางครงผมวาเปนชางบานไมใชชางปา เพราะดอปนสยของชางมความเชองไมดราย บางทมความรสกวาเจออาหารทกนไดยงกนไมเปนเลย นแสดงใหเหนวามนถกคนเลยงดมาตงแตกาเนด ไมตางอะไรกบนกบางชนดทคนนามาใสกรงเลยงไว พอปลอยสโลกภายนอกสตวเหลานจะหากนไมเปน” (ถวลย เจรญศร. สมภาษณ. 2559) กลาวโดยสรปแลวการเพมจานวนของชางปายงคงเปนสาเหตปจจยสาคญทมความเชอมโยงกบการลดนอยของแหลงอาหารทมอยตามธรรมชาต เพราะถาหากปรมาณของจานวนประชากรชาง มมากกวาจานวนแหลงอาหารทมอย กสามารถสรปไดวาชางปายงคงจะเขามารกราน กดกนพชสวนผลไม รวมถงการทารายรางกาย ชวตและทรพยสนของชาวบานทเขาขดขวางตอไป ปจจยดานการเปลยนแปลงภมอากาศ ผลการศกษาเกยวกบปจจยดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ทเกดการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา โดยเฉพาะอยางยงจากการศกษาสภาพภมอากาศโดยรวมของประเทศไทยทมมาแตในอดตจะพบวาประเทศไทยประกอบดวยฤดหลกสามฤด ไดแก ฤดรอน ฤดหนาวและฤดฝน ซงสภาพภมอากาศทงสามฤดนนสงผลเกอกลใหเกดดลยภาพทางธรรมชาตดวย แตจากการศกษาปรากฏการณดานสภาพภมอากาศของประเทศไทยตงป พ.ศ. 2540 เรอยมา พบความเปลยนแปลงอนมผลตอความ

71

 

สมพนธเกยวเนองของฤดกาลตาง ๆ ทสามารถรบรไดโดยการใชประสบการณสมผสดวยประสาททงหา วามการผดแปลกไปจากเดม ปรากฏการณดงกลาวไมสงผลกระทบเฉพาะผคนเทานน แตยงมผลกระทบถงบรรดาสตวปาและสรรพสงตาง ๆ ทอาศยอยรวมกนบนโลกใบนดวย กรณดงกลาวสอดคลองกบการใหสมภาษณของผอาวโสชมชนทานหนงทวา “ทกวนนมนแปลก ๆ แบบทไมเคยเปนมากอน เวลารอนกรอนจบใจขนาดอยในรมยงรอนจนแสบผวหนง รอนเหมอนถกไฟลน เกดมาในชวตปนเกอบเจดสบปแลวไมเคยเจออะไรแบบน โบราณเรยกวา รอนจนปลาตาย” (จรญ นามสมมต. สมภาษณ. 2559) นอกจากนแลวผลการศกษาไดรบจากการสมภาษณเพมเตมจากชาวบานทอาศยอยในชมชน พวามาเปนระยะเวลาชานาน มผลการศกษาทสามารถนามาวเคราะหเชงเปรยบเทยบไดวา ตงแตเดมตาบลพวามสภาพพนทเปนปาทสมบรณ สภาพพนดนเหมาะกบการเพาะปลก เนองจากเปนทราบลมและเปนภเขาทสลบซบซอน เนองจากนแลวภายใตความอดมสมบรณของสภาพแวดลอมทางธรรมชาตยงมน าตกพล นอกจากนแลวสถานทบางแหงพนดนเปนทราบสง เหมาะแกการทาการเกษตร ทาสวน ทาไรและเลยงสตว ดวยจดแขงดานสภาพพนททมความอดมสมบรณดงทผวจยไดกลาวมาแลวน ทาใหภาพทางเศรษฐกจในอดตของตาบลพวา เตมไปดวยความมงคงของทรพยากรทางธรรมชาตและสงแวดลอม แตตอมาเมอชาวบานหนไปใชแนวคดการผลตแบบทนนยมควบคกบการดาเนนชวตแบบบรโภคนยม มผลทาใหเกดกระบวนการตดไมทาลายปาเพอทาไรเลอนลอยและการปลกพชเศรษฐกจ เชน มนสาปะหลง ยางพารา เปนตน ปรากฏการณดงกลาวถกซาเตมจากสภาพการเปลยนแปลง ทางภมอากาศ ภาวะโลกรอน เปนตน กรณดงทวานสงผลกระทบโดยรวมทงชาวบานทอยอาศย และสตวทอยในปา เชน ชางปา จากการศกษาถงอปนสยของชางปาดวยการสมภาษณชาวบานทอยอาศยในตาบลพวามาเปนเวลาชานานทานหนง มขอคนพบวาอปนสยของชางประการหนง คอหากประสบกบสภาวะอากาศรอนอบอาว จะมผลทาใหชางปาหงดหงดและแสดงนสยดราย พฤตกรรมดงกลาวสามารถทารายถงชวตและทรพยสนของชาวบานทอยใกลเคยงได ลกษณะเชนนสอดคลองกบคาใหสมภาษณของเจาหนาทปาไมทานหนงทวา “ชางเปนสตวใหญเมอพบกบอากาศทรอนอบอาว มโอกาสทจะหงดหงดงาย เกดความดราย เปรยบไดเหมอนคนเวลาเรารอนเรายงอารมณเสยเลย แตชางเวลามนอารมณเสยเราพดกบมนไมรเรองตองหนใหไกลเปนการดทสด” (พทกษ ยงยง. สมภาษณ. 2559) จะเหนไดวาผลกระทบจากปรากฏการณเอลนโญ หรอทชาวบานชอบเรยกวาภาวะโลกรอนดงกลาวทาใหชางจาเปนทจะตองหาแหลงนาหรอทพกอาศยใหม ในการนเองทาใหโขลงชางปาตองพากนอพยพเรรอนแบบไรเปาหมาย กระทงเปนเหตสาคญทาใหเกดปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปาขนมาหลายครง อกทงมแนวโนมวาจะขยายพนทความขดแยงเพมขนอยางตอเนองดวย

72

 

แนวทางในการจดการปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร ผลการศกษาทผวจยไดรบจากการลงพนทโดยใชแนวการสมภาษณแบบเจาะลกของผใหขอมลหลก การสงเกตการณแบบมสวนรวมของผวจยและการศกษางานวจยทเกยวของกบชางปา ประกอบกบการศกษาทไดรบจากการศกษาเอกสาร แนวทางการศกษาการแกไขผลกระทบชางปาในจงหวดจนทบรของสมาชกสภาปฏรปแหงชาตจงหวดจนทบร มขอคนพบทสามารถสรปเปนแนวทางในการจดการปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร ผวจยมความเหนวาปญหาชางปาทเกดขนจนกลายเปนความขดแยงระหวางคนกบชางปานน เปนปญหาใหญทไมอาจแกไขไดโดยลาพงโดยกลมใดกลมหนง แตจาเปนตองอาศยความรวมมอในการแกไขปญหาจากทกภาคสวนในลกษณะของการบรณาการรวมกนอยางเปนระบบ ดงนนสาหรบงานวจยนผวจยจงขอเสนอขอเสนอแนะเชงนโยบายในการแกไขปญหาชางปาเปน 2 ระดบ กลาวคอ แนวทางการแกไขปญหาเฉพาะหนาและขอเสนอแนวทางการแกไขปญหาระยะยาว โดยมงหวงวาขอเสนอแนะเชงนโยบายของการแกไขปญหาระหวางคนกบชางปาทกาลงเปนประเดนรอนของสงคมอยในขณะน จะเปนทางเลอกหนงสาหรบทางออกในการแกไขปญหานอยางเปนรปธรรมและมความยงยนตอไปไดในอนาคต 1. แนวทางการแกไขปญหาเฉพาะหนา สาหรบขอเสนอแนวทางแกไขปญหาของชางปากบคนแบบเฉพาะหนานน ผวจยมขอเสนอแนะทไดรบจากการสมภาษณผนาชมชน สวนราชการทเกยวของ ผอาวโสชมชนและประชาชนผไดรบผลกระทบ ผวจยสามารถนามาสรปเปนแนวทางในการจดการปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร ไดดงตอไปน 1.1 การสรางแนวรวรงผง การสรางรวรงผงในทน หมายถง การเสนอใหประชาชนผไดรบผลกระทบนาผงมาเพาะเลยงไวในกลองทสรางขนโดยภมปญญาชาวบาน อาจเปนไปไดทงกลองกระดาษ กลองโฟม หรอกลองททาจากลงไม จากนนแลวจะมการใชเสนลวดรอยเชอมโยงไปตามจดตาง ๆ ทเปนทางผานของชาง เมออวยวะสวนใดสวนหนงของชางสมผสโดนเสนลวดดงกลาว สมาชกผงกจะบนออกจากรง ตามสญชาตญาณการปองกนตวจากศตรทบกรกและหากศกษาถงพฤตกรรมของชางกจะเหนไดวาแมวาชางเปนสตวใหญแตกมจดออนอยทดวงตาและงวงของชาง ดงนนหากชางถกไตตอมถกบรเวณดวงตาและงวงของชาง ชางจะหนจากบรเวณดงกลาวไปอยางรวดเรว ชางถอไดวาเปนสตวทแสนรชนดหนง จากการทถกผงไตตอมกจะสงสญญาณบอกกบสมาชกเพอชางปาตวอน ๆ จนเปนเหตใหไมกลามารกรานบรเวณดงกลาวอก กรณดงกลาวนสอดคลองกบคาสมภาษณทวา

73

 

“พอชางถกผงตอยเขาบรเวณลกตาหรอบรเวณงวงของมน กจะพากนหนอยางรวดเรวและไมยอนกลบมาอก ซงผมคดวามนกจะสอสารบอกตอกบเพอนชางตวอน ๆ ของมนดวย เพราะเทาทผมสงเกตมนไมเคยยอนมาทบรเวณรวผง ทพวกผมและชาวบานชวยกนสรางไวอกเลย” (ทนง เมธาวรากล. สมภาษณ. 2559) 1.2 การสรางแนวรวสลงกนชาง การสรางรวสลงกนชางน นเปนขอคนพบทไดจากการสมภาษณขอมลเชงลก พบวาการสรางแนวรวกนชางทวานปจจบนทาไดเพยงบางจดเทานน เนองจากตดขดเรองเกยวกบการบรหารงบประมาณ การสรางแนวรวดงกลาวเปนการพฒนามาจากความคดเดมทชาวบานผไดรบผลกระทบเคยใชกจกรรมของการมสวนรวมในการดาเนนการไดแก การรวมคด การรวมกาหนดปญหา การรวมดาเนนการและการรวมตดตามประเมนผล กลาวโดยสรปกคอ แนวรวกนชางเดมจะพจารณาดาเนนการเฉพาะจดทเกดปญหาระหวางชางปากบชาวบานมากเปนพเศษ เชน จดทอยใกลแหลงน าและสวนผลไม เปนตน การดาเนนการภายใตแนวคดดงกลาวเรมตนดวยการใชเสาคอนกรตทมความสง 2 เมตร ขงดวยลวดสลง 3 เสน แตเนองจากเมอมการทดลองใชแลวปรากฏวา ไมสามารถฉดรงหรอสกดกนการบกรกของชางได ในเวลาตอมาจงเกดแนวความคดใหมสาหรบพฒนาแนวรวกนชางใหมความแขงแรงมากยงขน โดยทเทศบาลตาบลพวารวมกบผนาชมชนและชาวบาน ยกระดบความมาตรฐานของการสรางแนวรวดงกลาวขนใหม ดวยการกาหนดใหใชเสาคอนกรตสง 2.40 เมตร จากนนแลวเพมลวดสลงเปน 4 เสน กรณเชนนผวจยเหนวาเปนอกทางเลอกหนงสาหรบการกาหนดแนวทางในการแกไข อยางไรกตามผลการศกษาจากงานวจยนชใหเหนวาหากจะดาเนนการแกไขโดยอาศยการสรางแนวรวกนชางใหสาเรจเปนรปธรรมไดนน จาเปนตองใชงบประมาณเปนจานวนมาก ทงนเพราะตองกอสรางเปนแนวยาวจนสามารถปองกนแกไขไดทงระบบ กรณดงกลาวสอดคลองกบคาสมภาษณของผบรหารองคกรปกครองสวนทองถนทานหนงทมประสบการณเกยวกบการปองกนแกไขชางปามาเปนระยะเวลาชานานดงคากลาวทวา “ชางเปนสตวใหญปองกนยาก ทารวกตองแขงแรงเพราะถาไมแขงแรงชางกจะเอางวงพงหมด ขณะทชางกเหมอนกบเดกเราปดชองโนน มนกออกชองน ตองแกทงระบบคอตองลอมรวเปนแนวยาวเพอไมใหมนลอดมาได” (ทนง เมธาวรากล. สมภาษณ. 2559) 1.3 การขดคกนชาง ผลการศกษาครงนมขอคนพบวา สามารถไดผลในเฉพาะบางกรณเทานน ทงนเนองจากเหตผลอยางนอยสองประการกลาวคอ ประการทหนง การขดคในเขตตาบลพวาจะสามารถสมฤทธผลในระยะแรก ๆ เทานน แตเมอเกดฝนตกชก คดงกลาวมกพงทลายและเกดความตนเขนลงอยางรวดเรว ซงสอดคลองกบคาใหสมภาษณของผอาวโสชมชนทใหขอมลไววาพนทสวนใหญของตาบลพวาเปนทซงมดนรวนปนทรายจงเกดการพงทลายงาย ประการทสองเมอพจารณา

74

 

คณลกษณะของชางทถอวาเปนสตวขนาดใหญ ดงนนในระยะแรก ๆ ทมการขดคกนชาง ทาใหชางไมสามารถเดนทางผานไปไดกจรง แตดวยความพยายามของชางทลดเลาะเพอหาชองทางผานไปใหไดนน มผลทาใหชางทมขนาดใหญเหยยบบรเวณขอบคจนทาใหเกดการพงทลายของดน ยงผลทาให คทขดไวกนชางนนเกดการตนเขนไดอยางรวดเรว กรณดงกลาวกบคาสมภาษณของอดตผนาชมชนทานหนงทวา “ชางเปนสตวใหญ ถงแมชวงแรก ๆ มนจะขามคทเราขดไวไมได แตมนกเหยยบขอบคจนพงหมด เชอผมเถอะไมกเดอนกตนเขนหมดแลว ทอนผมไมร แตทพวาผมวาใชวธอนดกวา วธนไมไดผล ฝนทาไปเสยเงนเปลา ๆ” (ประเคน คาช. สมภาษณ. 2559) 1.4 แนวทางการแกไขปญหาการพจารณาสรางกฎระเบยบเพอพจารณาการจายคาชดเชยแกประชาชนผไดรบผลกระทบจากปญหาชางปา สาหรบขอเสนอแนะเกยวกบการจายคาชดเชยความเสยหายอนเกดจากชางปาบกรกเขาทาลายชวตและทรพยสนของประชาชนรวมไปถงการบกรกทาลายพชผลทางการเกษตรนน ผลการศกษาครงนมขอเสนอแนะทไดจากการลงพนทสมภาษณผเกยวของหลายภาคสวน เชน สวนราชการ สวนองคกรปกครองสวนทองถน สวนผปกครองทองทและสวนของประชาชนผไดรบผลกระทบทงทางตรงและทางออม สามารถกาหนดแนวทางในการเยยวยาแกไข ทสอดคลองกบการเสนอความเหนของคณะอนกรรมาธการการมสวนรวมและรบฟงความคดเหนของประชาชน ประจาจงหวดจนทบร ทกาหนดแนวทางวา สาหรบความสาคญในประเดนเกยวกบการชดใชตอพชผลทางการเกษตรทเสยหายและราษฎรทบาดเจบและเสยชวต เนองมาจากกรณชางปา แมวาปญหามกองทนชวยเหลออาหารชางปาแหงประเทศไทย จดตงโดยนายดารงค พเดช สมยทดารงตาแหนงอธบดกรมอทยานแหงชาตฯ มการจายเงนใหกบผเสยหายในพนทประสบภยจากชางปาของจงหวดฉะเชงเทราและจงหวดอน ๆ หรอมกองทนขนาดเลกของบางพนทอนรกษ แตยงขาดกองทนหลกทมความชดเจนในขอพจารณา แนวทางการตรวจสอบและจานวนเงนทควรจายแกประชาชนทไดรบผลกระทบและผเสยชวตจากกรณชางปาอยางรวดเรว เหมาะสมและเปนธรรม สวนตวเลขทเหมาะสมสาหรบการจายเงนเยยวยาเพอบรรเทาความเดอดรอนนน ควรจะมการแตงตงคณะกรรมการเพอพจารณาอยางเรงดวนอกครง 2. ขอเสนอแนวทางการแกไขปญหาระยะยาว จากผลการศกษาเกยวกบการจดการปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร ขอมลทผวจยไดรบจากการศกษาเอกสาร การสมภาษณแบบเจาะลก การสมภาษณประวตศาสตรจากคาบอกเลาและการสงเกตการณของผวจย สามารถนามา

75

 

สรปเปนขอเสนอแนะระยะยาวตามแนวทางเบองตนททกภาคสวนควรมการพจารณาในประเดนตาง ๆ รวม 7 ประเดน ดงน 2.1 การศกษาเพอพจารณาความสามารถรองรบและจานวนชางปาทเหมาะสม (Carrying Capacity and Elephant Population) ในรายพนทอทยานแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปาและในระดบพนทรวมกลมปา ปจจบนแตละพนททราบขอมลจานวนชางปาอยแลว จงควรมการประเมนศกยภาพความสามารถของพนทเฉพาะแหงและกลมปาในการรองรบประชากรชางปา 2.2 การวางแผนการใชประโยชนทดน นาจะเปนการใหขอมลและแนะนาตอประชาชนในพนท สามารถใชเสนทางผานองคกรปกครองสวนทองถน เพอหลกเลยงจากการพฒนาพนทปลกพชซงเปนอาหารชาง แตเปลยนไปใชพนทในลกษณะอนทไมเกดผลกระทบ เชน สวนปา รวมทงการสารวจในรายละเอยดของพนทเสยงตอการเกดปญหาหรอพนทเสนทางหากนของชางปาทจะตองเปดทางใหโดยไมสรางสงกดขวาง การรวบรวมความรสงตอขนไปในระดบทสงขน เพอหาทางประสานปองกนและแกไขรวมกนกบหนวยงานอน ๆ ทงของรฐและภาคเอกชน 2.3 การถายเทประชากรชางปาระหวางพนททอยใกลกน การประสานใหพนทมแนวเชอมตอ (Corridor) ทเหมาะสมระหวางพนทกลมปาตาง ๆ ปจจบนมโครงการวจยทเกยวของในเรองนรองรบซงสามารถศกษาจากแนวทางทเสนอแนะ 2.4 การเคลอนชางปาจากพนทมประชากรหนาแนน เกนความสามารถในการรองรบประชากรไปสพนทรองรบในกลมปาทอยใกลชดกน ในกรณทเกนความสามารถในการรองรบในพนทอทยานแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปาแลว สงทตองชวยแกไข คอ การตดปญหา บรเวณพนทเกษตรกรรมหรอการตงถนฐานพนทการเกษตรทปดกนเสนทางเดนผานของชางปา 2.5 การศกษาการเคลอนยายประชากรชางทตองขามระหวางกลมปา มความเปนไปไดเพยงใด ควรมการศกษาและวางแผน โดยมการสรางโครงการทงระยะสนและระยะยาวรองรบ มการกาหนดภาระ หนาท งบประมาณรองรบและระยะเวลาดาเนนการ 2.6 การประชาสมพนธลวงหนาแกประชาชน เพอสรางพนฐานการรบรและความเขาใจตรงกนทงจากพนทภาครฐและประชาชน รวมทงสอสารมวลชน 2.7 การจดตงคณะทางานแกไขปญหาระหวางหนวยงานทเกยวของ พนทอทยานแหงชาตและเขตรกษาพนธสตวปาทเปนแหลงชางปา สถาบนการศกษา ฝายปกครองอาเภอ องคกรปกครองสวนทองถนและภาคประชาชน

76

บทท 5 สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การนาเสนอสรปผลการวจยในบทท 5 สามารถแบงหวขอการเสนอออกเปน 4 หวขอใหญ ๆ ดงตอไปน 1. สรปผลการวจย 2. อภปรายผลการวจย 3. ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 4. ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป สรปผลการวจย การวจยเรองการจดการปญหาคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร เปนการวจยเชงคณภาพแนวนเวศวทยาการเมอง และการวจยเชงบกเบก (Exploratory Research) โดยมวตถประสงคของการวจยคอ 1. เพอศกษาปจจยทมผลตอการเกดปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร 2. เพอศกษาแนวทางในการจดการปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร ขอคนพบทไดจากการศกษา ตามวตถประสงคขอท 1 ทมวตถประสงคเพอศกษาปจจยทมผลตอการเกดปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร สามารถสรปไดวา ปจจยหลกทมผลตอการเกดปญหาระหวางคนกบชางปาไดรวมทงสน 4 ปจจยหลก ไดแก 1. ปจจยดานการบกรกทาลายปา พบวามผลตอปญหาระหวางคนกบชางปาเนองจาก สภาพพนทเดมของตาบลพวามลกษณะเปนชมชนทอยหางไกลความเจรญ ทเรยกวาไกลปนเทยง ทามกลางความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาตทหลากหลาย อกทงเปนทอยอาศยของสตวปามากมายหลายชนดอนไดแก ชางปา เปนตน แตเดมผคนทอยอาศยบรเวณนอยรวมกบธรรมชาตและสตวปาแบบถอยทถอยอาศย ขณะทในบางโอกาสชวตความเปนอยของชาวบานกมการพงพาพลงการผลตจากชางปา เชน การใชชางชกลากซง เปนตน ตอมาป พ.ศ. 2531 เมอทางราชการไดจดทางบประมาณสาหรบการพฒนาโครงสรางพนฐาน เชน ถนน ไฟฟา นาประปา เปนตน เปนเหตสาคญทาใหการไปมาหาสของชาวบานในชมชนพวาเดมกบสงคมภายนอกสามารถทาไดงายขน ในการนมผลทาใหเกดการอพยพของประชาชนตางถนเขามาจบจองทดนทากน พรอมกบการตดไม

77

ทาลายปาเพอปลกพชเลอนลอยไปในเวลาเดยวกน อนเปนสาเหตสาคญทาใหพฤตการณดงกลาวนนเปนการบอนทาลายแหลงทอยอาศยและแหลงอาหารทางธรรมชาตของชางไปดวย 2. ปจจยดานการขยายตวของถนน พบวามผลตอปญหาระหวางคนกบชางปาเนองจาก เปนผลพวงทมผลสบเนองมาจากการเพมจานวนประชากรภายในพนทตาบลพวา ประกอบกบนโยบายการกระจายอานาจการปกครองลงสทองถน รวมถงการยกฐานะจากชมชนพวาทเคยอยในเขตการปกครองของอาเภอทาใหม มาเปนหนวยงานระดบตาบลทอยภายใตการบงคบบญชาของกงอาเภอแกงหางแมว ทงนยงรวมไปถงความเปลยนแปลงอนเกยวกบกฎหมายการกระจายอานาจจากสวนกลางสการปกครองสวนทองถน ทมผลทาใหสขาภบาล หรอสภาชมชนของตาบล ตองปรบตวเพอยกฐานะเปนองคการบรหารสวนตาบลพวาในป พ.ศ. 2539 ซงตอมากเกดการพฒนาอกระดบกลาวคอในปพ.ศ. 2555 ทกระทรวงมหาดไทยมประกาศใหองคการบรหารสวนตาบลพวา ยกฐานะเปนเทศบาลตาบลพวา ซงการยกฐานะเปนเทศบาลตาบลนเอง ยงผลทาใหเทศบาลตาบลพวามสถานะเปนนตบคคล และในเชงกฎหมายสามารถกาหนดนโยบายตาง ๆ ทเปนของตนเองไดสะดวกยงขน โดยเฉพาะอยางยงโครงการกอสรางสาธารณปโภคสาธารณปการ ดงนนหลงจากทมการเปลยนแปลงจากองคการบรหารสวนตาบลไปเปนเทศบาล ทผบรหารเทศบาลตองมาจากการเลอกตงของประชาชนในพนทโดยตรง มผลทาใหตาบลพวามการกอสรางถนนหนทางและอน ๆ อยางเตมพนท ซงในการกอสรางตอเตมถนนทมทงการกอสรางถนนสายใหม ๆ รวมถงการกอสรางถนนทเปนธรรมชาตอยเดมแลว บางเสนทางทาใหสญเสยสภาพแวดลอมทางธรรมชาต และทาลายเสนทางเดนหากนของชางปา อนมผลสาคญทาใหชางปาตองออกมาเรรอน และสรางความเดอดรอนใหแกชวต และทรพยสนของชาวบานโดยทวไป 3. ปจจยดานการเพมจานวนชางปา พบวามผลตอปญหาระหวางคนกบชางปาเนองจาก ปจจยดานการเพมจานวนของชางปามผลมาจากการรณรงคเรองเกยวกบการอนรกษชางไทยของมลนธตาง ๆ เชน มลนธเพอนชาง เปนตน รวมถงการประกาศใชพระราชบญญตเกยวกบการปองกนและแกไขการทารณกรรมสตว ทงนยงรวมถงการปลกฝงจตสานกเกยวกบเรองคณปการของชางทมมาแตโบราณ ในสมยทพระมหากษตรยใชชางในการทาศกสงคราม เปนตน ทงนยงรวมไปถงผลของพระราชบญญตทวาดวยการเลยงและการครอบครองชาง จงเปนสาเหตทาใหชางทอยในปาบางสวนถกสนนษฐานวาเปนชางทถกปลอยออกจากฟารมเลยงสผนปา ดงนนในผลการศกษาครงนจงสามารถสรปประเดนเกยวกบการเพมจานวนของชางปาออกไดประมาณ 3 แนวทาง ไดแก การเพมปรมาณโดยการอนรกษ การเพมปรมาณโดยการปลอยชางบานสปา และการเพมปรมาณจากการขยายพนธของชางตามธรรมชาต ซงเปนไปตามกฎธรรมชาตทวาเมอทใดมชางมาก ขณะทมแหลงอาหารไมเพยงพอชางจงจาเปนตองเดนทางเรรอนเพอหาแหลงอาหารใหมในการประทงชวต

78

4. ปจจยดานการเปลยนแปลงภมอากาศ พบวามผลตอปญหาระหวางคนกบชางปาเนองจาก สภาพภมอากาศโดยรวมทมการเปลยนแปลงไปมผลทาใหความอดมสมบรณของปากด พนทในการเพาะปลกกดจาเปนตองมสภาพเปลยนแปลงไปดวย ทงนยงรวมถงสภาพของอากาศ ทรอนอบอาวอนสงผลทาใหชางมพฤตกรรมทหงดหงดและเกดความดรายงาย ในแงของการศกษาถงความเปลยนแปลงดานภมอากาศนนสามารถนามาอธบายสรปเพอวเคราะหปญหาระหวางคน กบชางปา ในเขตตาบลพวาได 2 กรณ ไดแก กรณทหนง สภาพการเปลยนแปลงของภมอากาศมผลทาใหแหลงความมนคงทางอาหารทงทเปนแหลงอาหารทางธรรมชาต และแหลงอาหารทมนษยสรางขนลดนอยถอยลงเมอเทยบกบปรมาณการบรโภค กรณทสอง การศกษาถงสภาพการเปลยนแปลงทางภมอากาศทเหนไดจากการศกษาปญหาโลกรอนหรอสภาพภมอากาศทเปลยนแปลงไป มผลทาใหมนษยและสงมชวตอน ๆ เชน ชางปา เกดความหงดหงดไดงาย กรณดงกลาวสะทอนใหเหนถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเปนปจจยทมความสาคญประการหนง อนเปนสาเหตทาใหชางปาเดนทางออกจากปาเขาสชมชนพวา และกอใหเกดปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปาในหลายครง ขอคนพบทไดจากการศกษา ตามวตถประสงคขอท 2 ทมวตถประสงคเพอศกษาแนวทางในการจดการปญหาระหวางคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร ผลการศกษาครงนมขอคนพบจากงานวจยทสามารถสรปเปนแนวทางในการจดการปญหาระหวางคนกบชางปา ทเปนขอเสนอในแงของขอเสนอแนะเชงนโยบายแบงออกไดเปน 2 ระดบ กลาวคอ ระดบทหนง แนวทางการแกไขปญหาเฉพาะหนา และแนวทางทสอง แนวทางการแกไขปญหาระยะยาว ดงน 1. ในการเสนอแนวทางในการแกไขปญหาของชางปาแบบเฉพาะหนานน มความสาคญอยางยงทจะสามารถทาใหการดาเนนการในระดบตาง ๆ บรรลเปาหมาย ทงนเพราะจงหวดถอไดวาเปนหนวยบงคบบญชาสงสดของระดบภมภาคทเกยวของในเชงการแกไขในภาพรวม โดยมแนวทางดงตอไปน 1) การสรางแนวรวรงผง 2) การสรางแนวรวสลงกนชาง 3) การขดคกนชาง 4) แนวทาง การแกไขปญหาการพจารณาสรางกฎระเบยบเพอพจารณาการจายคาชดเชยแกประชาชนผไดรบผลกระทบจากปญหาชางปา 2. ขอเสนอแนวทางการแกไขปญหาระหวางคนกบชางปาระยะยาว สาหรบขอเสนอแนะเชงนโยบายทผวจยไดรบจากการศกษาและเหนวาเปนขอเสนอแนะทมประโยชนในการแกไขปญหาปญหาในระยะยาวรวม 7 ประการ ดงน 1) ควรมการศกษาเพอพจารณาความสามารถในการรองรบจานวนชางปาทมความเหมาะสมในพนทแตละแหง เชน พนทอทยานแหงชาต พนทเขตรกษาพนธสตวปา เปนตน 2) ควรมการวางแผนเกยวกบการใชประโยชนในทดน รวมถงการจดทาเปนขอมลและเสนอแนะตอประชาชนในพนทโดยมเทศบาลตาบลพวาเปนเจาภาพ 3) ควรมการศกษาถงการ

79

ถายเทประชากรชางระหวางพนททอยใกลเคยงกน พรอมมการประสานใหพนทแตละแหงมแนวเชอมตอทเหมาะสมระหวางพนทกลมปาตาง ๆ 4) ควรมการศกษาเรองเกยวกบการเคลอนยายชางปาจากพนททมประชากรหนาแนนไปสพนทอน ๆ อยางเหมาะสม 5) ควรมการศกษาการเคลอนยายประชากรชางทจาเปนตองขามระหวางกลมปาโดยมการสรางโครงการทงระยะสนและระยะยาวรองรบ ภายใตการกาหนดภาระหนาท งบประมาณและระยะเวลาการดาเนนงาน 6) การประชาสมพนธขอมลขาวสารแกประชาชนเพอสรางพนฐานการรบรและความเขาใจทตรงกนทงจากภาครฐ ภาคประชาชนและสอสารมวลชน และ 7) การจดตงคณะทางานแกไขปญหาระหวางหนวยงานทเกยวของเพอใหการทางานแกไขปญหาระหวางคนกบชางปาเกดความสมดลและมประสทธภาพมากยงขน อภปรายผลการวจย จากการวจยและวเคราะหเรองการจดการปญหาคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร ในการวเคราะหถงองคความรใหมทไดจากการวจยจะอภปรายเปรยบเทยบระหวางขอคนพบทไดจากการศกษาสามารถนามาอภปรายกบแนวคด ทฤษฎ และเอกสารทางวชาการทเกยวของ ดงน จากการมขอคนพบวามการกอรปของปญหาขนจากกระบวนการผลตในเชงเศรษฐกจชมชน ทมการพฒนาเปลยนแปลงเพอรองรบความเจรญเตบโตของสงคมในยคโลกาภวตน โดยเรมจากการผลตเพอมไวกนใชในครวเรอน ขณะทหากมสนคานนเหลอกจะนาไปแลกเปลยนกบสนคาอน ความเปลยนแปลงนเกดขนเมอนโยบายของภาครฐในการสรางความเจรญดานสาธารณปโภคสาธารณปการมาสชมชน และเมอแนวคดทนนยมผนวกกบอดมการณแบบวตถนยมมอทธพลกาวเขาสชมชน ทาใหวฒนธรรมการผลตแตเดมของชมชนพวาถกกลนกนจนสญหายไปในทสด กลายเปนรปแบบทางเศรษฐกจในมตของการผลตเพอขายเปนหลก กระบวนการของการเปลยนแปลงดงกลาวกอใหเกดผลกระทบในเชงลบโดยภาพรวม โดยผลกระทบดงกลาวมผลทงผลกระทบดานทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม ทงนยงสงผลกระทบรวมไปถงการดาเนนวถชวตของชาวบาน และชางปาทอยอาศยในบรเวณดงกลาวดวย จากการศกษาครงนมขอคนพบปจจยสาคญรวม 4 ปจจย อนไดแก ปจจยดานการบกรกทาลายปา ปจจยดานการขยายตวของถนน ปจจยดานการเพมจานวนชางปาและปจจยดานการเปลยนแปลงภมอากาศ งานวจยนสอดคลองกบผลการศกษาของประทป ลสกลรกษ (2547 : 28) ทไดทาการศกษาเรองความเหนของราษฎรตอแนวทางการแกไขปญหาชางปาของกยบร โครงการอนรกษและฟนฟสภาพปาบรเวณปาสงวนแหงชาตกยบรอนเนองมาจากพระราชดาร อาเภอกยบร

80

จงหวดประจวบครขนธ ทมปรากฏการณของงานวจยพอสรปไดวา เกษตรกรสวนใหญมอาชพเกษตรกรรมไดรบความเสยหายจากชางปาเขามาเหยยบย าทาลายพชผลทางการเกษตรเปนเหตใหกลมเกษตรกรและชาวบานไดรบความเสยหาย วรรณกรรมเรองนมขอคนพบวาปจจยททาใหชางปาลงมาสรางปญหาใหกบราษฎรในพนทมาจากปจจยดานความเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ โดยเฉพาะอยางยงปญหาความแหงแลง ปรมาณน าไมเพยงพอ ประกอบกบการสญเสยแหลงอาหารทางธรรมชาต จนทาใหฝงชางปาตองออกมากดกนและทาลายพชสวนของชาวบานในทสด จะเหนไดวาผลของการศกษาเปนการสรางองคความรใหมทแตกตางไปจากองคความรเดม ทมนกวชาการทานอน ๆ ไดทาการศกษาไวทงนเนองจากผลการศกษาทผาน ๆ มาโดยสวนใหญมกเปนองคความรในแงทเปนความขดแยงทางสงคม เชน ความขดแยงระหวางคนกบคน เปนตน แตจดเดนของงานวจยนเปนการศกษาทชใหเหนวาเปนความขดแยงทเพมไปจากความรทมอยเดมนนหมายถงการเพมความขดแยงในเชงนเวศ เชน ความขดแยงระหวางคนกบชาง ในการบกรกแยงชงทรพยากรทมอยางจากด ดวยเหตนเองผวจยจงคดวางานวจยเรองนเปนการสรางองคความรใหม เมอเทยบกบพรมแดนความรทมอยเดม สาหรบแนวทางการจดการปญหาระหวางคนกบชางปา ผลการศกษานเสนอแนวทางไว 2 ระดบ ไดแก แนวทางการแกไขปญหาเฉพาะหนา อนประกอบดวยแนวทาง 4 แนวทาง ดงน 1) การสรางแนวรวรงผง 2) การสรางแนวรวสลงกนชาง 3) การขดคกนชาง 4) แนวทางการแกไขปญหาการพจารณาสรางกฎระเบยบเพอพจารณาการจายคาชดเชยแกประชาชนผไดรบผลกระทบจากปญหาชางปา กบอกระดบหนงคอ ขอเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหาระยะยาว เพอใหเกดความเหมาะสมในแงของการนานโยบายไปปฏบต รวมทงสน 7 ประการ ดงน 1) ควรมการศกษาเพอพจารณาความสามารถในการรองรบจานวนชางปาทมความเหมาะสมในพนทแตละแหง เชน พนทอทยานแหงชาต พนทเขตรกษาพนธสตวปา เปนตน 2) ควรมการวางแผนเกยวกบการใชประโยชนในทดน รวมถงการจดทาเปนขอมลและเสนอแนะตอประชาชนในพนทโดยมเทศบาลตาบลพวาเปนเจาภาพ 3) ควรมการศกษาถงการถายเทประชากรชางระหวางพนททอยใกลเคยงกน พรอมมการประสานใหพนทแตละแหงมแนวเชอมตอทเหมาะสมระหวางพนทกลมปาตาง ๆ 4) ควรมการศกษาเรองเกยวกบการเคลอนยายชางปาจากพนททมประชากรหนาแนนไปสพนทอน ๆ อยางเหมาะสม 5) ควรมการศกษาการเคลอนยายประชากรชางทจาเปนตองขามระหวางกลมปาโดยมการสรางโครงการทงระยะสนและระยะยาวรองรบ ภายใตการกาหนดภาระหนาท งบประมาณ และระยะเวลาในการดาเนนงาน 6) การประชาสมพนธขอมลขาวสารแกประชาชนเพอสรางพนฐานการรบร และความเขาใจทตรงกนทงจากภาครฐ ภาคประชาชน และสอสารมวลชน และ 7) การจดตงคณะทางานแกไขปญหาระหวางหนวยงานเกยวของเพอใหการทางานในการแกไขปญหาระหวางคนกบชางปาเกดความสมดล และมประสทธภาพมากยงขน

81

ผลการศกษาเกยวกบแนวทางการแกไขทผวจยมขอคนพบจากงานวจยน แตกตางจากการศกษาของกลมนกวชาการสมาคมอนรกษสตวปา (2550 : 40) ทไดทาการศกษาเพอแกปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางบรเวณอทยานแหงชาตแกงกระจาน ระหวาง พ.ศ. 2547 ถง พ.ศ. 2550 ทมขอคนพบวามาตรการในการแกไขปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางในพนทอทยานแหงชาตแกงกระจานมแนวทางการปองกนชางปา 4 รปแบบ ไดแก รวพรก รวน าสมสายช รวไฟฟา และรวเสนลวดธรรมดา ทผวจยเหนวาองคความรดงกลาวยงมจดออนหลายประการและเมอเทยบกบผลการศกษาของผวจยในการศกษาเรองการจดการปญหาคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอ แกงหางแมว จงหวดจนทบร ยงขาดมตของหลกเมตตาธรรม หลกสนตวธ หลกการมสวนรวม หลกสทธของสตวและแนวคดทวาดวยสทธสตวในเบญจศล–เบญจธรรมตามหลกของพระพทธศาสนา ดงนผวจยจงเหนวาเมอพจารณาผลการศกษาทไดรบจากงานวจยเรองนโดยเฉพาะอยางยงการศกษาในแงมมของการศกษาแนวทางในการจดการปญหาระหวางคนกบชางปาในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร เปนผลการศกษาทสรางองคความรใหมโดยทยงไมเคยมนกวชาการทานใดนาเสนอผลการศกษาเกยวกบแงมมเหลาน ผลการศกษานจงเปนกรณศกษาตวอยางทสามารถนาไปใชเปนขอมลประกอบการศกษาเกยวกบปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปาทอาจเกดขนกบพนทอน ๆ โดยเฉพาะอยางยงพนทในเขตจงหวดภาคตะวนออกไดเปนอยางด

ขอเสนอแนะเชงนโยบาย จากขอคนพบทไดจากการศกษา ผวจยเหนวาควรมขอเสนอแนะทเปนนยในเชงนโยบายทสาคญดงน 1. ภาครฐและภาคเอกชนควรรวมมอกนระงบ ยบย งการบกรกทาลายปา ขณะเดยวกนควรจะสรางนโยบายในการอนรกษและการปลกปาทดแทน ทงนเพอเปนการคนสภาพความอดมสมบรณสธรรมชาต 2. ในการขยายหรอกอสรางถนนหนทาง หนวยงานทเกยวของควรมการศกษาถงผลกระทบทจะตดตามมาอยางรอบคอบ ทงในแงของผลกระทบนเวศวทยา ผลกระทบทางสงคม และผลกระทบดานอน ๆ 3. ภาครฐและหนวยงานทเกยวของควรมการศกษาเกยวกบปรมาณชางปาอยางถกตอง ครบถวน รวมถงการหาแหลงทอยใหมใหกบประชากรชางในกรณทพบวาพนทนน ๆ มการเพมจานวนของประชากรชางปาทไมเหมาะสมกบสภาพพนท อกทงใหมความสอดคลองกบบรบททางสงคม

82

ขอเสนอแนะในการทาวจยครงตอไป หลงจากทไดดาเนนการวจยเรองการจดการปญหาคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร เปนทเรยบรอยแลว ผวจยเหนวาควรมการดาเนนวจยหลงจากนคอ 1. ควรมการขยายพนททางการศกษาเกยวกบปญหาระหวางคนกบชางปา ไปยงพนทอน ๆ ทมปญหาเกยวกบชางปาอก ทงนเพอจะไดนาผลการศกษาทไดมาประยกตเทยบเคยงวาปญหาดงกลาวแทจรงแลวเกดจากอะไร และจะมมาตรการแนวทางสาหรบการแกไขปญหาทย งยนไดอยางไร 2. ควรมการศกษาในเชงปรมาณเพอสารวจความเหนของกลมประชาชนผไดรบผลกระทบ และกลมประชาชนในหมบานทมแนวโนมวาจะมโขลงชางเขามาสรางความเดอดรอน วาแตละกลมมความเหนในการแกไขปญหา รวมถงแนวทางในการปองกนปญหาอนจะเกดจากชางปานไดอยางไร ลกษณะเชนนอาจเรยกวาการศกษารปแบบของชมชนพงตนเองกได

บรรณานกรม

84 

 

บรรณานกรม

กลมผนาชมชนตาบลพวา เปนผใหสมภาษณ, งามอาภา วฒนองกร เปนผสมภาษณ.

(8 มกราคม 2558). ทหมบานพวา หมท 2 จงหวดจนทบร. กญญา ดชตา เปนผใหสมภาษณ, งามอาภา วฒนองกร เปนผสมภาษณ. (20 กนยายน 2558).

ทอาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร. “แกงหางแมวประกาศพนทภยพบตชางปา,” (16 มกราคม 2558). เดลนวส. หนา 1. “โขลงชางปาบกทาลายพชสวนชาวบานเสยหายยบ,” (30 พฤษภาคม 2556). เดลนวส. หนา 1. “คนขวางชาง ชางขวางคน,” (16 มกราคม 2558). ไทยรฐ. หนา 2. โคทม อารยา. (2546). “30 ป 14 ตลา,” เอกสารจดหมายขาวประชาชน. 14 (3) : 23 – 25. จรญ อยหาญ เปนผใหสมภาษณ, งามอาภา วฒนองกร เปนผสมภาษณ. (15 มถนายน 2559).

ทอาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร. จงหวดจนทบร. (16 มกราคม 2558). ประกาศจงหวดจนทบร เรองประกาศเขตการใหความ

ชวยเหลอผประสบภยพบตกรณฉกเฉน (ชางปาทารายราษฎรบาดเจบและทาลายทรพยสน

และพชผลทางการเกษตรเสยหาย) ในพนทอาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร. “จนทบรประกาศ ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว เปนพนทภยพบตชาง,” (18 มกราคม 2558).

เดลนวส. หนา 1. ชยยนต ประดษฐศลป. (2550). “ระบบแลกเปลยนชมชนเพอการพงตนเอง,” โครงการวจย.

จนทบร : เอกสารไมตพมพ. ชยวฒน สถาอานนท. (2529). สนตศกษากบการแกปญหาความขดแยง. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย. “ชางปาจาโขลงตกมนไลทารายชาวบาน,” (15 มกราคม 2558). เดลนวส. หนา 1. แดง พรมพล เปนผใหสมภาษณ, งามอาภา วฒนองกร เปนผสมภาษณ. (15 มถนายน 2559).

ทอาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร. ถวลย เจรญศร เปนผใหสมภาษณ, งามอาภา วฒนองกร เปนผสมภาษณ. (15 มถนายน 2559).

ทอาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร. ทนง เมธาวรากล เปนผใหสมภาษณ, งามอาภา วฒนองกร เปนผสมภาษณ. (3 พฤษภาคม 2559).

ทเทศบาลตาบลพวา จงหวดจนทบร. เทศบาลตาบลพวา. (2558). แผนพฒนาตาบล 3 ป. จนทบร : เทศบาลฯ.

85 

 

นรศ ภมภาคพนธ. (2549). นเวศวทยาสตวปา. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. บวรศกด อวรรณโณ. (2547). ประชาธปไตยแบบมสวนรวม. กรงเทพฯ : สถาบนพระปกเกลา. บญเลศ ดชตา เปนผใหสมภาษณ, งามอาภา วฒนองกร เปนผสมภาษณ. (20 กนยายน 2558).

ทอาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร. ประเคน คาช เปนผใหสมภาษณ, งามอาภา วฒนองกร เปนผสมภาษณ. (3 พฤษภาคม 2559).

ทเทศบาลตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร. ประทป ลสกลรกษ. (2547). ความคดเหนของราษฎรตอแนวทางการแกไขปญหาชางปากยบร

ของโครงการอนรกษและฟนฟสภาพปาบรเวณปาสงวนแหงชาตกยบรอนเนองมาจากพระราชดาร อาเภอกยบร จงหวดประจวบครขนธ. วทยานพนธ วท.ม. (การบรหารทรพยากรปาไม). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ประเวศ วะส. (2545). สนตวธกบสทธมนษยชน. กรงเทพฯ : สานกงานสทธมนษยชนแหงชาต. ประสทธ แซล เปนผใหสมภาษณ, งามอาภา วฒนองกร เปนผสมภาษณ. (3 พฤษภาคม 2559).

ทเทศบาลตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร. ปรญญา เกษราธกล. (27 ตลาคม 2557. 20.10 – 21.10 น.). คนจนท ทนขาว.

สถานเคเบลทองถนซทว. ________. (10 พฤศจกายน 2557. 20.10 – 21.10 น.). คนจนท ทนขาว.

สถานเคเบลทองถนซทว. ________. (11 ธนวาคม 2557. 20.10 – 21.10 น.). คนจนท ทนขาว.

สถานเคเบลทองถนซทว. ________. (14 มกราคม 2558. 20.10 – 21.10 น.). คนจนท ทนขาว.

สถานเคเบลทองถนซทว. ________. (17 มกราคม 2558. 20.10 – 21.10 น.). คนจนท ทนขาว. สถานเคเบลทองถนซทว. ________. (24 ธนวาคม 2558. 20.10 – 21.10 น.). คนจนท ทนขาว. สถานเคเบลทองถนซทว. ________. (27 มกราคม 2558. 20.10 – 21.10 น.). คนจนท ทนขาว. สถานเคเบลทองถนซทว. ________. (30 ตลาคม 2558. 20.10 – 21.10 น.). คนจนท ทนขาว. สถานเคเบลทองถนซทว. ________. (9 พฤศจกายน 2557. 20.10 – 21.10 น.). คนจนท ทนขาว.

สถานเคเบลทองถนซทว. ผจดการออนไลน. (2552). ชางปาแมลกออนเหยยบชาวบาน. (ออนไลน). แหลงทมา :

http://www.manager.co.th/Local/ViewNews.aspx?NewsID=9520000078438. 21 กมภาพนธ 2558.

86 

 

พระมหาหรรษา ธมมหาโส. (2547). รปแบบการจดการความขดแยงโดยพทธสนตวธ : ศกษา

วเคราะหกรณลมนาแมตาชาง จ.เชยงใหม. ดษฎนพนธ พ.ด. (พระพทธศาสนา). กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พทกษ ยงยง เปนผใหสมภาษณ, งามอาภา วฒนองกร เปนผสมภาษณ. (3 พฤษภาคม 2559). ทเทศบาลตาบลพวา จงหวดจนทบร.

มนส สวรรณ. (2539). นเวศวทยาของมนษย. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. มารค ตามไท. (2542). สนตวถ : ยทธศาสตรชาตเพอความมนคง. กรงเทพฯ :

สถาบนยทธศาสตร สานกงานสภาความมนคงแหงชาต. ระบบสถตทางการทะเบยน. (2537). จานวนประชากรแยกรายอาย ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว

จงหวดจนทบร เดอน ธนวาคม พ.ศ. 2537. (ออนไลน). แหลงทมา : stat.dopa.go.th/stat/statnew/upstat_age_disp.php. 23 สงหาคม 2559.

________. (2559). สถตจานวนประชากรและบาน ณ ฐานขอมลปจจบน. (ออนไลน). แหลงทมา : stat.dopa.go.th/stat/statnew/upstat_m.php. 23 สงหาคม 2559.

ศภกจ วนตพรสวรรค และธนาวฒ ศรมานะกล. (2557). คมอความรเรองชางและขอควรปฏบตตนเมอพบชางปา. กรงเทพฯ : ชมชนสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

สมาคมอนรกษสตวปา. (2550 ). ทาการศกษาเพอแกปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางบรเวณอทยานแหงชาตแกงกระจาน. เพชรบร : สมาคมอนรกษสตวปาและอทยานแหงชาตแกงกระจาน.

________. (2550 ก). เทคนคการจดการปญหาความขดแยงระหวางคนกบชาง. กรงเทพฯ : แสงเมองการพมพ.

สญญา สญญาววฒน. (2541). มนษยกบธรรมชาต. กรงเทพฯ : สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สารวย สขเมอง เปนผใหสมภาษณ, งามอาภา วฒนองกร เปนผสมภาษณ. (20 กนยายน 2558). ทอาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร.

ไสว วงหงษา. (2547). ประชากรและโครงสรางทางประชากรของชางปาในพนทเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน จงหวดฉะเชงเทรา สระแกว จนทบร ระยอง และชลบร. ฉะเชงเทรา : สถานวจยสตวปาฉะเชงเทรา กรมอทยานแหงชาตสตวปาและพนธพช.

ไสว วงหงษา. (2551). การจดการปญหาระหวางคนกบชางปาในผนปาภาคตะวนออก. กรงเทพฯ : สานกอนรกษสตวปา.

87 

 

หทย แจมสวาง เปนผใหสมภาษณ, งามอาภา วฒนองกร เปนผสมภาษณ. (15 มถนายน 2559). ทอาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร.

“หนมกรดยางถกชางปากระทบดบอนาถ,” (17 มนาคม 2555). เดลนวส. หนา 1. อนชาต พวงสาล. (2547). ธรรมชาตของสรรพสง การเขาถงความจรงทงหมด. กรงเทพฯ :

มลนธสดศร - สฤษดวงศ. อานาจ ยอดทอง. (2555). “ประชมวชาการทางพระพทธศาสนานานาชาต ครงท 9 เนองในวน

วสาขบชา วนสาคญสากลของโลก 31 พฤษภาคม - 2 มถนายน 2555 ประเทศไทย,” บณฑตศกษาปรทรรศน. 8 (1) : 279-295.

อาเภอแกงหางแมว. (2550). โครงการของอาเภอแกงหางแมว งบประมาณป พ.ศ. 2550. จนทบร : เอกสารไมตพมพ.

อาเภอแกงหางแมว. (2556). โครงการของอาเภอแกงหางแมว งบประมาณป พ.ศ. 2556. จนทบร : เอกสารไมตพมพ.

อาเภอแกงหางแมว. (2557). โครงการของอาเภอแกงหางแมว งบประมาณป พ.ศ. 2557. จนทบร : เอกสารไมตพมพ.

เออ อนนต. (2558). คนกบชาง. (ออนไลน). แหลงทมา : www.9anant.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=37373&Ntype=2. 20 กมภาพนธ 2558.

88

 

ภาคผนวก

 

 

89

 

ภาคผนวก ก

แผนทเทศบาลตาบลพวา และเสนทางเดนชางปา

 

90

 

ภาพประกอบ 2 แผนทเทศบาลตาบลพวา

ทมา : เทศบาลตาบลพวา (2558 : 20)

91

 

ภาพประกอบ 3 แผนทเสนทางเดนชางปาเทศบาลตาบลพวา

ทมา : เทศบาลตาบลพวา (2558 : 21)

92

 

ภาคผนวก ข

ลาดบเหตการณขอมลเชงประวตศาสตร

 

93

 

ลาดบเหตการณขอมลเชงประวตศาสตร งานวจยเรอง : การจดการปญหาคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร

ผวจย : งามอาภา วฒนองกร

ลาดบเหตการณ พ.ศ. เหตการณ 2540 มปรากฏการณทชางปาเรมออกมาสรางความเสยหายใหกบ

ผลผลตของชาวบาน (ชยยนต ประดษฐศลป. 2550 : 22) ชางปามาบกกน ทาลายพชสวนของชาวบาน แตไมพบการทาราย

ชาวบานจนถงขนบาดเจบหรอเสยชวต จานวนทเหนชางปามามากสดไมเกน 7 - 8 ตว ชาวบานพยายามรกษาทรพยสน และพชผลของตน โดยหาวธจดการปญหาโดยการทารวกนชาง ตอกระแสไฟฟาจากบานขนาด 220 โวลล ซงเปนเหตใหชางปาตาย 4 ตว กวางตาย 1 ตว นบเปนครงแรกทสตวปาตาย โดยปจจบนซากสตวดงกลาวยงคงถกสตาฟฟอยทเขาชะเมา และเมอเกดเหตการณดงกลาวทชาวบานทาใหชางปาตาย จนเปนเรองฟองรองศาลกนอยหลายป ฐานผดตอกฎหมายในขอหาลาสตวปาคมครองโดยไมไดรบอนญาต มโทษจาคก 4 ป ปรบ 40,000 บาท หรอทงจาท งปรบตาม พ.ร.บ.สงวนและคมครองสตวปา ป 2539 ชาวบานจงเปลยนมาใชแบตเตอรแทน แตกไม สามารถหยดชางปาได ชางใชวธนางวงหกไมทบและขามรวไป

ชาวบานหาวธใหมโดยใชลกปงปอง (ประทดพลลกกลม ๆ ) ในการทาใหเกดเสยงดงไลชางปา แรก ๆ ชางตกใจ แตหลงจากนนกชน และลงมากนกลวย ออย พชไร ผลไม ทาลายบานเรอนเลก ๆ นอย ๆ แตไมไดการเผชญหนากน

องคกรเอกชนเพอสาธารณประโยชนและภาครฐ เรมคดโครงการทาอยางไรใหชาวบานปรบตวอยกบชางปาได โดยการจดเวรยามในการไลชาง ผลกดนชางออกไป โครงการ 1 ป หมดงบประมาณโครงการกหายไป

หลวงปสาย วดวงศลาธรรมราม อาเภอแกลง จงหวดระยอง คดโครงการ “ทางชางผาน” เพอทาเสนทางในปาเขาชะเมา เขาอางฤาไน ใหเปนเสนทางเดนทปลอดภยของชางปา โดยปลกตนไม พชไมหนามรมขอบปากนไมใหชางปาเดนออกนอกแนวเขตเสนทาง พรอมปลกพชทชางปาชอบ

94

 

ลาดบเหตการณ พ.ศ. เหตการณ

แซมตามเสนทาง แตไมเปนผลเพราะชางไมเดนตามเสนทาง สวนอาหาร ปลกปบ ชางกนปบและชางปายงคงเดนเขาหมบานของชาวบานอยด

โครงการวนเกษตร โดยการใหปลกพชทหลากหลายเพอใชประโยชนในครวเรอน เสรมจากการปลกพชเศรษฐกจ โดยไมตองลงทนมาก อกทงยงสงผลตอการฟนตวของปาจากการถกชางปาทาลายหรอบกกน เชน พชหนามโตเรว กระถน ยางนา ขเหลก ชางเหยยบกขนมาใหม เสยหายนอยและไมขาดทน พรอมปลกพชทกนชางได

โครงการสรางโปงเทยม ทาบรเวณปา เพอใหสตวปามากน เปนแหลงอาหาร มเกง กวาง หมปา ชางปา (กญญา ดชตา. สมภาษณ. 2558)

2548 เกดปรากฏการณชางปาเรมออกมาในชมชนมากขนจากเดม แตมากสดไมเกน 11 ตว ชาวบานเรมตงขอสนนษฐานวา ปาทไมมชางคอทสงชน แตพนทเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ขนชอวาเปนทลานกวาง มแหลงน า มอาหาร ทาใหชางขยายพนธเรว ซงเหนไดจากภาพขาววดโอตาง ๆ จะพบวามลกชางจานวนมาก พรอมทงมคนบกรกพนทปา ทาใหแหลงอาหารนอยลง ประกอบกบชาวบานในอาเภอแกงหางแมวมการปลกพชทางการเกษตรหลายชนดทชางปาชนชอบ เชน ออย กลวย สปปะรด ทาใหชางปาออกมาเรอย ๆ และเสนทางงายตอการเดนของชาง

ชางปามกลม มสงคม มจาโขลง จาฝง ตวไหนเขาฝงไมไดกจะแยกตวปลกจากฝงมา เมอมชางตวนงลงมาในหมบาน จากนนชางปาตวอน ๆ กจะตามลงมา นาฝงเขามา และนอกจากนชาวบานเชอวามชางปลอย จากโครงการชวยชาง เพราะชางเชองมาก ไดยนเสยงเพลงกจะเตน ยมได ไมกลวคน แตไมมหลกฐาน (กญญา ดชตา. สมภาษณ. 2558)

2549-2550 ชางปาพลายถางและพวกจานวน 3 ตว ออกจากปาเดนไปถงบรเวณหนาทวาการอาเภอแกงหางแมว ชาวบานไลกลบไปกลบมาอยหลายป จนเมอป 2549 ชางปาพลายถางเดนไปถงอาเภอเมอง จงหวดตราด เจาหนาทแกไขปญหาโดยการเคลอนยายชางไปไวทศนยคชศกษา จงหวดสรนทร แตมปญหาเรองคาใชจาย และอน ๆ ทาใหตองเคลอนยายชางไปไวทสถาบนคชบาลแหงชาต จงหวดลาปาง (พทกษ ยงยง. สมภาษณ. 2559)

95

 

ลาดบเหตการณ พ.ศ. เหตการณ 2550 อาเภอแกงหางแมวไดจดทาโครงการเพอปองกนความขดแยง

ระหวางคนกบชางปาดวยการดาเนนการ “โครงการคกนชาง” โดยหลกการสาคญคอการขดคเพอกนขวางไมใหชางปาบกเขามากดกนพชผลทางการเกษตรของชาวบาน (อาเภอแกงหางแมว. 2550)

12 กรกฎาคม 2552 เมอเวลา 13:26 น. เกดเหตชางปาแมลกออน 3 เชอก เหยยบชาวบานทออกหาของปาบนเขาคลองแดง หมท 12 ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร เสยชวต โดยเจาหนาทอาสาสมครกภยสวางกตญญธรรมสถานจนทบร และเจาหนาทอทยานเขารอยตอ 5 จงหวด ใชระยะเวลาเดนทางไปยงทเกดเหต ประมาณ 4 ชวโมง ซงระยะทางทเดนเปนปาขนาดใหญ และยงคงเปนปาธรรมชาตทสมบรณ หลงเดนทางมากพบผเสยชวตนอนเสยชวตอยบรเวณกบกอไผทหกพง มชาวบานทขนมามงดอยมาก

ผเสยชวตชอ นายวรสทธ หนาแนน อาย 48 ป อยบานเลขท 26/2 หม 12 ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร จากการสอบถามนายเดนชย ราธวงศ ลกเลยงผเสยชวตและอยในเหตการณทราบวา นายวรสทธ ผเสยชวตและตนพรอมเพอนผตายไดขนเขามาหาของปา และไดพบชางแมลกออน 3 เชอก พวกตนจงวงหนไปคนละทศคนละทาง พอตนหนพนแลวจงออกตามหานายวรสทธและมาพบวาถกชางปาเหยยบเสยชวตแลว (ผจดการออนไลน)

17 มนาคม 2555 เมอเวลา 01:35 น. ร.ต.อ.ณฐวฒ แสนสข รอยเวร สถานตารวจภธรแกงหางแมว จงหวดจนทบร รบแจงจาก นายพทกษ ยงยง หน.เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน เขตรอยตอ 5 จงหวด วามชายเคราะหรายออกไปหาของปาทบรเวณเขาอางฤาใน เขตรอยตอ 5 จงหวด หม 12 ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร แลวถกชางปาทารายเสยชวต รดไปตรวจสอบพรอมดวยเจาหนาทอาสาสมครกภยสวางกตญญธรรมสถานจนทบร ทเกดเหตตองใชเวลาเดนเทาเขาไปประมาณ 3 ชวโมง พบศพนายสมชาย กญหา หรอชายนอย อาย 50 ป สภาพนงพงขอนไมใหญ เลอดออกปากจมก มรอยฟกช าบรเวณแขนขา และคอหก ใกลกนมสนขนอนเฝาศพอย

96

 

ลาดบเหตการณ พ.ศ. เหตการณ

จากการสอบถาม นางจาลอง ออนจนทร อยบานเลขท 124 หม 12 ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร ทราบวา นายสมชาย ผตาย เปนคนงานกรดยางของตน ชวงเชาผตายบอกวา จะเขาไปในปาหายงสตวปา กบพวกคนงานดวยกนอก 2 คน ซงอยหางจากบานพกอาศยประมาณ 3 กโลเมตร กระทงหายตวไป และมาทราบขาวอกครง นายสมชาย ถกชางปาไลทารายรางกายจนเสยชวตแลว

นายรงรว จอมเปราะ อาย 30 ป เพอนทไปดวยกน ใหการวา กอนเกดเหตตนผตาย และสนขของผตายอก 5 ตว ไดไปบรเวณเขาอางฤาไน เขตรอยตอ 5 จงหวด เพอจะหาของปา และในละแวกนนมบอน าจงไดแวะหาปลากนและพบกบชางปาทกาลงกนนาอยพอด เพอนอกคนหนงไดวงขนตนไม แลวตะโกนเรยกใหผตายวงขนตนไม แตผตายกบเดนไปไลชางปา จนกระทงชางปาไดวงไลผตาย กบสนขและใชงาแทงไปทลาตวของผตาย กอนจะกระทบซ าอกครงจนเสยชวต ตนเหนวาไมดจงไดวงหนเอาตวรอด แลวแจงใหนายจางทราบ และแจงเจาหนาทมาตรวจสอบดงกลาว (ขาวจากเดลนวส)

2556

อาเภอแกงหางแมวจดทาโครงการ “คนปาใหแกง คนแหลงอาหารใหชาง” โดยมหลกการทสาคญคอการหาแหลงอาหารเพมเตมใหชางปา เพอปองกนความขดแยงรนแรงระหวางชาวบานกบชางปาโดยมวธดาเนนการไดแก การขดสระน าขนาดใหญเพอไวสาหรบใหชางดมกน การจดชดปฏบตการขบไลชางปา การจดไฟฟาสองสวางรวมถงการปลกพนธไมยนตน เปนตน (อาเภอแกงหางแมว. 2556 : 14)

จากการสมภาษณขอมลเชงลกของชาวบานผมสวนไดเสย ใหทศนะวา ปญหาความขดแยงระหวางคนกบชางปาเรมทวความรนแรงมากขนเรอย ๆ จนถงขนชางปาทารายชาวบานจนไดรบบาดเจบและเสยชวต โดยจานวนชางปาทพบเหนไดเพมจานวนมากขนจากอดตทพบเหนแค 3 – 4 ตว กลายเปน 70 – 80 ตว (กญญา ดชตา. สมภาษณ. 2558)

97

 

ลาดบเหตการณ พ.ศ. เหตการณ

30 พฤษภาคม 2556 โขลงชางปากวา 50 เชอก บกทาลายพชสวนและเขาทารายชาวบาน รวมถงคนกรดยาง ทบานเขากลวย หมท 1 ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร เสยหายคอนขางมาก โดยทชาวบานทาหนงสอขอรองหนวยงานภาครฐชวยเหลอเรงแกไข (“โขลงชางปาบกทาลายพชสวนชาวบานเสยหายยบ”. 2556)

2557

27 ตลาคม 2557

อาเภอแกงหางแมวไดจดทาโครงการเชงรกโครงการใหมภายใตชอโครงการ “สราง รวกระแสไฟฟา เพ อ ปองกนชางปา” โดยมวตถประสงคเพอลดความเสยหายจากการทชางปาออกมาหากนในพนทการเกษตรของชาวบาน การปองกนมใหชางปาถกทารายจากชาวบานทอาจใชอาวธปนทาใหชางปาเสยชวตและเพอสรางความมนใจใหกบประชาชนในการประกอบอาชพ (อาเภอแกงหางแมว. 2557 : 32)

โครงการมลนธอนรกษปารอยตอ 5 จงหวด ของพลเอกนมต วงษสวรรณ จดทาโครงการขดคกนชาง ในพนทตาบลพวา แตชาวบานไมเหนดวย เพราะตองตดไมกนออกจากชมชน ซงถอวาเปนการทาลายปา พนทปาเสยหาย โดยชมชมพวามซอกซอยทาใหชางปาสามารถเดนออกมาทางนได และเมอเขาสฤดฝน เมอฝนตกลงมากจะทาใหดนทขดไวไหลกลบลงไปเหมอนเดม ไดผลระยะส น (กญญา ดชตา. สมภาษณ. 2558)

เมอเวลา 21.00 น. ผสอขาวไดรบรายงานจากชาวบานวามชางปาจานวน 6-7 ตว ตลอดจนชางปาโขลงอน อกไมตากวา 10 ตว ยงกระจาย วนเวยนหากนอยแนวเชงเขา ตดกบพนททางการเกษตรของชาวบาน หมท 3 หมท 5 และหม 12 ตาบลทงเบญจา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบร กอนทเดนลดเลาะตามสวนผลไมของชาวบาน

ขณะทการชวยเหลอเบองตน ทาไดแคเพยงผลกดนชางปา ใหออกหางจากพนทชมชน โดยไมใหเกดผลกระทบกบท งชางปาและชาวบาน

ทางดานนาย พทกษ ยงยง หวหนาพทกษปาสระมน เขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ยงเปดเผยอกวา เมอชวงเวลาประมาณ 20.45 น.

98

 

ลาดบเหตการณ พ.ศ. เหตการณ

5 พฤศจกายน 2557

9 พฤศจกายน 2557

วนเดยวกนไดรบแจงจากชาวบาน หมท 3 ตาบลทงเบญจา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบร วามฝงชางปาจานวน 6-8 ตว กาลงกดกนกงไผและพชไรของชาวบานไดรบความเสยหายเปนบรเวณกวาง และจากการสอบถามนายสชาต รตนวรรณ ชาวบานหมท 3 ตาบลทงเบญจา ทราบวาฝงชางปาฝงนไดเขามากดกนกงไผและพชสวนผลไมของตนเองและของชาวบานทใกลเคยงเมอวนกอน จงทาใหชาวบานททราบขาวและอยบรเวณดงกลาวเกดความกลววาฝงชางปาจะทาราย สวนทางเจาหนาทปาไมตองทางานกนอยางหนก และเรงผลกดนโขลงชางปาทยงวนเวยนหากนใกลกบสวนผลไม ในพนท ตาบลทงเบญจาใหออกหางจากชมชน หลงจากพบวา มชางบางตวเรมดราย (ทมขาวจนทบร)

เจาหนาทเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ไดรบแจงจากประชาชนทางโทรศพทวาพบเหนชางปากวา 70 ตว โดยกระจายออกหากนตามพนทตาง ๆ (พทกษ ยงยง. สมภาษณ. 2559)

ชางปาจานวนกวา 10 ตวไดเดนลงมาหากนในพนท หม 6 หม 7 และหม 14 ตาบลทงเบญจา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบร กอนทเดน ลดเลาะตามสวนผลไมของชาวบาน และสรางความแตกตนใหกบชาวบานทไดพบเจอเปนอยางมาก นาย พทกษ ยงยง หวหนาชดเฝาระวงตดตามชางปาออกหากนนอกพนทเขตรกษาพนธสตวปา เขาอางฤาไน พรอมชดเจาหนาทเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ตลอดจนชาวบานไดนารถยนตมาขวางถนน เพอเปนการปดกนการจราจรชวคราวบรเวณตามแยกของหมบาน ซงพลายสดอแกวจะเดนหากนตามสวนของชาวบานเปนระยะ ๆ

นายสวาง ทพยนกล หวหนา เขตรกษาพนธสตวปา คลองเครอหวายฯ พรอมกาลงของเจาหนาท ตองคอยนาผลไมเชน กลวย ออย มาใหชางเพอตอนไมให ชางพลายสดอแกว เขาใกลบานเรอนหรอทารายผคนทมาจอดรถมงด ซงทางเจาหนาทปาไม ยงกลาวอกวาชวงนไดวางกาลงตดตามเฝาสงเกตการณพฤตกรรม พลายสดอแกว มาตลอดนานรวมเดอนและยงพบวาอาการอกเสบทเทาของพลายสดอแกว เรมมอาการทเลา เบาลงไมตนกลวคน ไมมอาการดราย และยอมเชอฟงเจาหนาทฯ ทเดน

99

 

ลาดบเหตการณ พ.ศ. เหตการณ

10 พฤศจกายน 2557

ตดตาม ซงขณะน เจาหนาทฯ ไดวางแผนตอนชางพลายสดอแกว ใหเดนตามเสนทางสายในทมแหลงชมชนอยนอย และเพอใหปรบตวเขากบพนทปาใหมากทสด พรอมกบเตอนชาวบานอยาไดทารายชางปาตวน โดยเดดขาด โดยเฉพาะการจดประทดหรอยงปนสงเสยงดง เพราะอาจทาใหชางตนตกใจ สรางความเสยหายแกทรพยสนและชวตของทานได

สวนระยะยาวทางจงหวด มแผนโครงการทจะจดหาสถานทแหลงอาหาร ทสมบรณใหชางอยอาศย และไมออกมารบกวนชาวบาน เบองตน รบทราบวา ทาง อาเภอแกงหางแมว มชาวบาน ประชาชนจตอาสาเตรยมทาโครงการปลกพชอาหารใหชางเพอสรางความสมบรณแกธรรมชาต เพมขนซงทางจงหวดจะเขาชวยเหลอเรงรบดาเนนการตอไป (ทมขาวจนทบร)

นาย เฉลม เมองทรก ชาวบานหมท 7 แจงวามชางปาจานวนกวา 18 ตว ตลอดจนชางปาโขลงอน อกไมตากวา 4 - 5 ตว ยงกระจาย วนเวยนหากนอยแนวเชงเขา ตดกบพนททางการเกษตรของชาวบาน เดนลงมาหากนในพนท หม 4 หม 7 และหม 14 ของตาบลทงเบญจา อาเภอทาใหม จงหวดจนทบร กอนทเดนลดเลาะตามสวนผลไม และทาลายขาวของชาวบานพงเสยหาย นายพทกษ ยงยง หวหนาชดเฝาระวงตดตามชางปาออกหากนนอกพนท เขตรกษาพนธสตวปา เขาอางฤาไน พรอมชดเจาหนาทเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน ตลอดจนผใหญบานและชาวบานตองคอยจดเวรยามผลดเปลยนเฝาระวงชางปา เนองจากในขณะน ขณะทเจาหนาทปาไมและชาวบานไดชวยเหลอเบองตนแคเพยงผลกดนชางปา ใหออกหางจากพนท โดยไมใหเกดผลกระทบกบทงชางปา และชาวบาน

นาย เฉลม เมองทรก ชาวบาน หมท 7 ยงกลาวเพมเตมอกวาเมอสองวนกอนชางปาจานวนหลายตวไดออกมากดกนตนกลวยและตนมะละกอตลอดจนถงทอพวซ ซงกไดรบความเสยหายเปนวงกวาง สวนคาความเสยหายนาย เฉลม ประเมนไวประมาณ 200,000 กวาบาท สวนชาวบานใกลเคยงททราบขาวและอยบรเวณดงกลาว ตางเกดความกลวฝง

100

 

ลาดบเหตการณ พ.ศ. เหตการณ

11 ธนวาคม 2557

ชางปาจะมาทาราย ทางเจาหนาทปาไมจงตองมการสลบเวรยาม กอนทจะมการเรงผลกดนโขลงชางปาทยงวนเวยนหากนใกลกบสวนผลไม ในพนท ตาบลทงเบญจาใหออกหางจากชมชน หลงจากทพบวา มชางปาบางตวเรมดราย (ทมขาวจนทบร)

ผลจากปญหาความแหงแลง เจาหนาทอาสาชดดแลโขลงชางปาได นาขนน กลวย สบปะรดและออย ไปเทกองขางสระน าใหกบโขลงชางปาไดมอาหารกน เพอลดความเดอดรอนไมใหชางปาเขามาทาลายพนทการเกษตรของชาวบาน

หลงจากนนไมนาน โขลงชางปาจานวนหลายตวไดพากนลงมากนผลไมทเทไวจนหมดเกลยง ซงจากการสงเกตในจานวนโขลงชางปาทพบนนมชางปางายาวประมาณ 1 ฟต 4-5 ตว ทคอยกนและปกปองลกชางในกลมไมใหมอนตราย ในเรองน นายหทย แจมสวาง อาย 42 ป เจาหนาทกองกาลงอาสาดแลชางปาและทรพยสน กลาววาสาเหตนาจะมาจากความแหงแลงบนเขาแหลมคงไมมแหลงอาหาร และแหลงน าใหโขลงชางปากน และชวงนกเขาชวงหนาแลงอาหารจงมกจะมไมเพยงพอ ซงตนเองคดวาอกประมาณเดอนถงสองเดอนชางปากจะไมนาจะมอาหารทเพยงพอใหกน จงอยากขอวงวอนผใจบญและมจตศรทธา รวมบรจาคผลไมใหชางปาไดทสานกสงฆปฏบตธรรมฟนฟจตกรรมฐานบานคลองโปงเขาแหลมไดตลอดทงวน

นายหทย แจมสวาง ยงกลาวเพมเตมอกวา หลงจากทตนเองและอาสาชดดแลชางปา ไดนาผลไมตางๆ มาเทกองขางสระน าในพนทโปงเทยมพบวาไดมโขลงชางปาหลายตวลงมากนอาหารและลงเลนน าเกอบทกวน ทสาคญโขลงชางปา ยงไมเขาไปทาความรบกวนพนทการเกษตรของชาวบานในหมบานดงกลาวอกดวย (ทมขาวจนทบร)

2558

จงหวดจนทบรประกาศเขตภยพบตกรณชาตปาทารายราษฎรบาดเจบและทาลายทรพยสนและพชผลทางการเกษตรเสยหายในพนทอาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร (“ประกาศจงหวดจนทบร”. 2558)

101

 

ลาดบเหตการณ พ.ศ. เหตการณ

14 มกราคม 2558

15 มกราคม 2558

16 มกราคม 2558

17 มกราคม 2558

18 มกราคม 2558

อยางไรกตามเมอพจารณาในภาพรวมจะพบวาในป พ.ศ. 2558 ไดเกดเหตการณความขดแยงระหวางชาวบานในตาบลพวากบชางปาหลายครงซงสามารถสรปเปนลาดบเหตการณไดดงตอไปน

คนงานรบจางกรดยางพารา หมท 1 ตาบลพวา สองสามภรรยา กาลงหยอดน ากรดภายในสวนยางพาราหลงบาน พบชางปาตวใหญ อาการตกมน วงตรงเขามาหาทารายใชงวงฟาดเขากลางหลงอยางแรง แลวเดนหนเตลดหายเขาไปในปา ทาใหรอดตายอยางหวดหวด

โขลงชางปากวา 70 เชอก ออกจากเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไนบกรกเขาหากนในพนทของชาวบานอาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร และไลทารายชาวบานจนไดรบบาดเจบซโครงหก (“ชางปาจาโขลงตกมนไลทารายชาวบาน”. 2558)

ความคบหนาโขลงชางปากวา 70 ตว รกทชาวบานลาสดแตกกลมถอยรนเขารอยตอเขตอนรกษ สวนพรายถางจาฝงชางปาเจาถนตกมน อาละวาดไลทารายคนงานกรดยางบาดเจบ

ผวาราชการจงหวดจนทบรออกประกาศใหพนทตาบลพวาเปนพนทภยพบตชางปา หลงคณะกรรมการแกไขความเดอดรอนของจงหวดพบวา มโขลงชางปานบรอยเชอกบกรกเขาหากนในพนทเกษตรกรรมและทารายชวตสงของชาวบาน (“คนขวางชาง ชางขวางคน”. 2558)

ความคบหนาโขลงชางปากวา 100 ตว ยอนกลบหากนรกทชาวบาน เครองโดรนขนบนพบแตกกลมกบดานในเกาะกลางหมบาน ทองถนเทงบเรงขดคกนชะลอชางปาสรางความเสยหาย

เวลา 08:45 น. จนทบรประกาศ ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว เปนพนทภยพบตชาง หลงโขลงชางปาอางฤาไนนบรอยบกถลมไรมนสาปะหลงประธานสภาทองถนเสยหายกวา 10 ไร ขณะ เจาหนาทฝายปกครองปองกน ทหารและเจาหนาทกรมปาไมรวมประชมวางแผนเรงอพยพชาวบานออกนอกพนทชวคราวเพราะเกรงไดรบอนตรายจากชางปา (“จนทบรประกาศ ตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว เปนพนทภยพบตชาง”. 2558)

102

 

ลาดบเหตการณ พ.ศ. เหตการณ

27 มกราคม 2558

30 ตลาคม 2558

24 ธนวาคม 2558

ความคบหนาโขลงชางปาอางฤาไนกวา 100 ตว เจอประทดทชาวบานจดไล ทาใหแตกฝงบกหากนถลมไรมนสาปะหลงประธานสภาทองถนเสยหายกวา 10ไร ขณะทคนงานเกบเกยวผลผลตทเหลอออกขาย หวนโขลงชางปายกพวกมาอกรอบ

โขลงชางปากวา 70 ตว ยงไมยอมกลบขนเขา ทงยงออกมาหากนในพนทเกษตรของชาวบาน เจาหนาทเขตรกษาพนธสตวปาเขาอางฤาไน พรอมอาสาสมครของหมบานตองคอยผลกดนขบไลชางไมใหเขามาทาลายขาวของของชาวบาน

เกดเหตการณ ชางปาพลายงายาวตกมน อาละวาดไลกระทบกอนใชงาแทงชาวบานดบสยอง 2 ศพ ทพนทหมท 2 และหมท 5 ตาบลขนซอง ซงเปนพนทตดตอกบตาบลพวา โดยหลงเกดเหตชางปาไดเตลดหนเขาไปในปารอยตอเขตอทธยานเขาสบหาชน สาหรบผเสยชวตในกรณดงกลาวชอนายทวพล พวงกระโทก อาย 41 ป และนางสาวระดาวรรณ รสฟ ง อาย 27 ป (ปรญญา เกษราธกล. 2558)

มลนธอนรกษปารอยตอ 5 จงหวด รวม ทหาร ชาวบาน ลงเสาสรางรวกนชางเดนหนาโครงการ แกงหางแมวโมเดล หวงใหคนกบชางอยรวมกนอยางสนต

22 มนาคม 2559

19 พฤษภาคม 2559

19 พฤษภาคม 2559

เวลา 14.00 น. ชาวบานพบซากชางปาจานวน 2 ตว ลมตายขางสระน า หมท 10 ต.พวา จนท.เรงตรวจสอบพบหลกฐาน สภาพแวดลอมจดท ชางปา 2 ตวลม คาดวาสาเหตหลกททาใหชางลม นาจะเกดจากถกไฟฟาชอต สาหรบชางปา 2 ตว ทลมตายในครงน เปนชางสดอ 1 ตว ชางพลาย 1 ตว เปนสมาชกของโขลงชางปาอก 30 – 40 ตว ทออกมาจากเขาอางฤาไน เขามาหากนในพนทบานคลองครกและบานคลองแดง

อบจ.จนทบร รวมกบ อาเภอแกงหางแมว จดโครงการอนรกษทรพยากรระบบนเวศและสตวปา เพอการอยรวมกนอยางย งยน (รนท 3)

เวลาประมาณ 23.50 น. เจาหนาทเขตรกษาพนธสตวปาเขาสอยดาว ถกชางปาใชงวงทารายเสยชวต ขณะออกตรวจ และชแจงประชาสมพนธชาวบานในพนท บานซบตาพฒ หม 10 ตาบลทรายขาว อาเภอสอยดาว จงหวดจนทบร

103

 

ลาดบเหตการณ พ.ศ. เหตการณ

26 พฤษภาคม 2559

27 พฤษภาคม 2559

เมอเวลา 19.00 น. เจาหนาทชดเฝาระวงชางปา เขตรกษาพนธสตวปาคลองเครอหวายฯ เจาหนาทเขตรกษาพนธสตยปาเขาสอยดาว ชดเฝาระวงชางปา หนวยพทกษปาทงเพลรวมกบหนวยวงกะแพ ผนาชมชน เจาหนาทกภยฯ อปพร. ตาบลฉมน อาเภอมะขาม จงหวดจนทบร ออกตดตาม เฝาระวงชางปา นอยหนา เพศผ อาย 15 ป ทขามมาจากทางหลวงสาย 317 ตาบลฉมน เขาไปยงเขตพนท ตาบลปถว อาเภอมะขาม จงหวดจนทบร

เมอเวลา 09.30 น. เจาหนาทชดเฝาระวงชางปาจากเขตรกษาพนธสตวปาคลองเครอหวายฯ เขตรกษาพนธสตวปาเขาสอยดาว หนวยพทกษปาทงเพล ตลอดจนผนาชมชน เจาหนาทกภยฯ อปพร. ระดมกาลงเฝาตดตาม เจานอยหนา ชางปาเพศผ อาย 15 ป หลงไดรบแจงวา ไดอาศย บานราง ในพนทบานเกาะหนองบว หม 1 ตาบลมะขาม อาเภอมะขาม จงหวดจนทบร เปนทหลบนอน หลงจากเมอคนทผานมา ไดเดนตามถนนสาย 317 จนทบร-สระแกว มงหนาเขาตวเมองจนทบร พนท หม 4 ตาบลฉมน อาเภอมะขาม จงหวดจนทบร เขาไปยง หม 5 ตาบลปถว อาเภอมะขาม กอนจะลดเลาะเขาสวนผลไมใกลบานเรอนสรางความแตกตนใหกบชาวบานในพนท ททราบขาวเปนอยางมาก

จากการเกดเหตการณตาง ๆ ดงทไดกลาวมาแลวถงปจจบนหนวยงานทเกยวของยงไมสามารถหามาตรการหรอแนวทางแกไขปญหาดงกลาวไดอยางเปนรปธรรม

104

 

ภาคผนวก ค

แนวการสมภาษณ

 

105

 

แนวการสมภาษณ การจดการปญหาคนกบชางปา ในเขตตาบลพวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร

การสมภาษณแบบเจาะลก 1. ชางปามาจากไหน มจานวนมากเทาไหร 2. ชางปาเรมลงมาบกกนพชไรนานหรอยง ตงแตเมอไหร 3. การบกเบกปาเพอปลกพชแนวเศรษฐกจมผลทาใหชางปาตองมาบกกนพชไร ใชหรอไม อยางไร 4. การขยายตวของโครงสรางพนฐาน เชน ถนน ไฟฟา โทรศพท ฯลฯ เปนผลใหชางปาลงมาใชหรอไม อยางไร 5. มปจจยอนอกหรอไมททาใหชางปามาบกกนพชไร 6. การจดประทด ทาเสยงดงใหชางตกใจ ไดผลหรอไม อยางไร 7. การสรางรวกระแสไฟฟาระบบแบตเตอร ไดผลหรอไม อยางไร 8. การขดคแนวกนชางปาไดผลหรอไม อยางไร 9. การสรางแหลงอาหารและปลกพชเพมขนใหกบชางปา ตามเสนทางเดนของชางและในพนทปา ทานคดวาไดผลหรอไม อยางไร 10. นอกจากวธทงสแลว มวธการเฝาระวงหรอปองกนชางปาทาลายพชไร ทรพยสน และชวตของประชาชนอกหรอไม อยางไร 11. นอกจากการเยยวยาใหความชวยเหลอคาเสยหายจากทางราชการแลว ทานคดวาหนวยงาน ควรใหความชวยเหลอดานใดอกหรอไม อยางไร 12. ทานคดวาควรมหนวยงานหรอองคกรใดบาง ทควรเขามาชวยแกไขปญหาน 13. ทานมขอเสนอแนะอนๆ อกหรอไม อยางไร

106

 

การสมภาษณประวตศาสตรจากคาบอกเลา (ขอมลพนฐาน) 1. ชมชนพวา มประวตความเปนมาและมความหมายอยางไร 2. ชมชนพวา มอายยาวนานเทาไหร มเรองราวเกยวกบการเกดขนของชมชนอยางไร 3. ชมชนพวาไดผานกระบวนการเปลยนแปลงทสาคญๆ มาอยางไร 3.1 อะไรเปนสาเหตของการเปลยนแปลงนน (ถนน ไฟฟา โทรศพท เปนตน) 3.2 ผลกระทบทสาคญอนเกดจากการเปลยนแปลงคออะไร 4. อาชพหลกของคนในชมชนพวา คออาชพอะไร 5. ผนาทเปนทางการในชมชนพวาเปนใครมบทบาทอยางไร 6. หนวยงานราชการเขามาเมอไหร มผลอยางไรตอชมชน 7. มการถอครองทดนอยางไร

ขอขอบพระคณอยางสง งามอาภา วฒนองกร

107

 

ภาคผนวก ง หนงสอขอความรวมมอในการวจย

 

108

 

ท ศธ ๐๕๕๒.๐๕/๗๖๐ คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ อาเภอเมอง จงหวดจนทบร ๒๒๐๐๐

๒๐ กนยายน ๒๕๕๙

เรอง ขอความรวมมอในการทาวจย เรยน นายกเทศมนตรตาบลพวา สงทสงมาดวย แบบสอบถาม

เนองดวยนางงามอาภา วฒนองกร นกศกษาระดบบณฑตศกษาหลกสตรรฐประศาสนศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลย ราชภฏราไพพรรณ ไดรบอนมตใหทาภาคนพนธเรอง “การจดการปญหาคนกบชางปา ในเขตตาบล พวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร” ซงผวจยเขตพนทของทาน และจาเปนตองนาเครองมอในการวจยมาเกบรวบรวมขอมลกบบคลากรในเขตพนทของทาน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ จงขออนญาตให นางงามอาภา วฒนองกร เขาเกบรวบรวมขอมลบคลากรดงกลาว จงเรยนมาเพอโปรดพจารณา

ขอแสดงความนบถอ (ผชวยศาสตราจารยกรรณการ เผอกนาผล)

คณบดคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร โทร. ๐ ๘๖๔๔ ๐๓๑๐ ๙ โทรสาร. ๐ ๓๙๔๗ ๑๐๗๙ E-mail:socialRBRU@hotmail.com

109

 

ท ศธ ๐๕๕๒.๐๕/๗๕๘ คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ อาเภอเมอง จงหวดจนทบร ๒๒๐๐๐

๒๐ กนยายน ๒๕๕๙

เรอง ขอความรวมมอในการทาวจย เรยน หวหนาหนวยพทกษปาคลองครก สงทสงมาดวย แบบสอบถาม

เนองดวยนางงามอาภา วฒนองกร นกศกษาระดบบณฑตศกษาหลกสตรรฐประศาสนศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลย ราชภฏราไพพรรณ ไดรบอนมตใหทาภาคนพนธเรอง “การจดการปญหาคนกบชางปา ในเขตตาบล พวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร” ซงผวจยเขตพนทของทาน และจาเปนตองนาเครองมอในการวจยมาเกบรวบรวมขอมลกบบคลากรในเขตพนทของทาน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ จงขออนญาตให นางงามอาภา วฒนองกร เขาเกบรวบรวมขอมลบคลากรดงกลาว จงเรยนมาเพอโปรดพจารณา

ขอแสดงความนบถอ (ผชวยศาสตราจารยกรรณการ เผอกนาผล)

คณบดคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร โทร. ๐ ๘๖๔๔ ๐๓๑๐ ๙ โทรสาร. ๐ ๓๙๔๗ ๑๐๗๙ E-mail:socialRBRU@hotmail.com

110

 

ท ศธ ๐๕๕๒.๐๕/๗๕๙ คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ อาเภอเมอง จงหวดจนทบร ๒๒๐๐๐

๒๐ กนยายน ๒๕๕๙

เรอง ขอความรวมมอในการทาวจย เรยน คณปรญญา เกษราธกล สอสารมวลชนจงหวดจนทบร สงทสงมาดวย แบบสอบถาม

เนองดวยนางงามอาภา วฒนองกร นกศกษาระดบบณฑตศกษาหลกสตรรฐประศาสนศาสตร มหาบณฑต สาขาวชาการปกครองทองถน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลย ราชภฏราไพพรรณ ไดรบอนมตใหทาภาคนพนธเรอง “การจดการปญหาคนกบชางปา ในเขตตาบล พวา อาเภอแกงหางแมว จงหวดจนทบร” ซงผวจยเขตพนทของทาน และจาเปนตองนาเครองมอในการวจยมาเกบรวบรวมขอมลกบบคลากรในเขตพนทของทาน คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ จงขออนญาตให นางงามอาภา วฒนองกร เขาเกบรวบรวมขอมลบคลากรดงกลาว จงเรยนมาเพอโปรดพจารณา

ขอแสดงความนบถอ (ผชวยศาสตราจารยกรรณการ เผอกนาผล)

คณบดคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร โทร. ๐ ๘๖๔๔ ๐๓๑๐ ๙ โทรสาร. ๐ ๓๙๔๗ ๑๐๗๙ E-mail:socialRBRU@hotmail.com

 

ประวตยอผวจย

112 

 

ประวตยอผวจย

ชอ – สกล นางงามอาภา วฒนองกร วน เดอน ปเกด 18 กรกฎาคม 2528 สถานทเกด เขตพญาไท กรงเทพมหานคร สถานทอยปจจบน บานเลขท 74 ถนนสขาภบาล

ตาบลวดใหม อาเภอเมอง จงหวดจนทบร ตาแหนงหนาทการงานในปจจบน นกประชาสมพนธปฏบตการ สถานททางานปจจบน สานกงานเทศบาลเมองจนทบร ประวตการศกษา พ.ศ. 2540 ชนมธยมศกษาตอนตน โรงเรยนศรยานสรณ จงหวดจนทบร พ.ศ. 2543 ประกาศนยบตรวชาชพ (การบญช) วทยาลยเทคนคจนทบร

พ.ศ. 2546 ประกาศนยบตรวชาชพชนสง (คอมพวเตอรธรกจ) วทยาลยเทคนคจนทบร พ.ศ. 2548 บรหารธรกจบณฑต (คอมพวเตอรธรกจ) มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ

พ.ศ. 2559 รฐประศาสนศาสตรมหาบณฑต (การปกครองทองถน) มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ