บทท� 4

ผลการวเคราะหขอมล ในการศกษานาเสนอผลงานเร�อง ผวจยจะแบงออกเปน 3 หวขอ ดงน% 1. บรบททางประวตศาสตรของจงหวดจนทบร 2. การเขามาและการขยายตวของลาไยในอาเภอโปงน%ารอน จงหวดจนทบร 3. เครอขายทางเศรษฐกจและการเมองในตลาดการคาลาไยของจงหวดจนทบร 3.1 การเช�อมรอยเครอขายในตลาดการคาลาไย 3.2 การจดสรรผลประโยชนในการผลตและการคาลาไยท�อาเภอโปงน% ารอน จงหวดจนทบร 4. แนวทางแกไขปญหาตลาดการคาลาไย ในอาเภอโปงน% ารอน จงหวดจนทบรใหมความเปนธรรม

บรบททางประวตศาสตรของจงหวดจนทบร

จนทบรเร�มมการต%งเมองคร% งแรกท�บรเวณหนาเขาสระบาปราวพทธศตวรรษท� 18 “ชาวชอง” คอ ชนพ%นเมองกลมแรกท�เขามาต%งรกราก ปจจบนชาวชองสวนใหญอาศยอยท�บานคลองพล อาเภอเขาคชฌกฏ พ.ศ. 2200 ไดยายมาสรางเมองใหมท�บานลม ซ� งอยทางฝ�งตะวนตกของแมน% าจนทบร และหลงจากกรงศรอยธยาเสยแกพมา สมเดจพระเจาตากสนมหาราชเม�อคร% งยงเปนพระยาวชรปราการ ไดนากาลงพลตฝาวงลอมพมาออกมาทางทศตะวนออก และยดเมองจนทบรไวเปนเวลา 5 เดอน เพ�อเปนแหลงสะสมเสบยงอาหารและล% พล กอนนากาลงพลกลบไปกอบกกรงศรอยธยาในป พ.ศ. 2310 พ.ศ. 2436 ฝร�งเศสไดเขามายดครองเมองจนทบรไวนานถง 11 ป จนไทยตองยอมยกดนแดนฝ�งซายแมน%าโขงใหกบฝร�งเศสเพ�อแลกเมองจนทบรกลบคนมา จนกระท�งในป พ.ศ. 2476 ไดมการจดระเบยบบรหารราชการแผนดนข%นใหม เมองจนทบรจงมฐานะเปนจงหวดจนถงปจจบน (สานกงานจงหวดจนทบร. ออนไลน. 2555) จงหวดจนทบรเปนจงหวดท�ต% งอยทางภาคตะวนออกของประเทศไทย หางจากกรงเทพมหานครประมาณ 239 กโลเมตร มพ%นท�ท%งหมดประมาณ 6,338 ตารางกโลเมตร หรอประมาณ 3,961,250 ไร อาณาเขต ดานทศเหนอตดตอกบจงหวดชลบร ฉะเชงเทรา และสระแกว ดานทศใตตดตอกบจงหวดตราดและอาวไทย ดานทศตะวนออกตดตอกบจงหวดตราดและประเทศกมพชา และ ดานทศตะวนตกตดตอกบจงหวดระยองและอาวไทย ในสวนแนวเขตตดตอกบราชอาณาจกรกมพชา

48

ประมาณ 86 กโลเมตร และมแนวชายฝ�งทะเลยาวประมาณ 87 กโลเมตร จงหวดจนทบรมแมน%าลาธารหลายสาย ซ� งมทศทางการไหลของน%าจากเหนอลงใตเปนสวนใหญ ประกอบดวย แมน%าพงราด แมน%าวงโตนด แมน%าจนทบร แมน% าเวฬ และลมน% าโตนเลสาบไหลจากอาเภอโปงน% ารอนลงสท�ราบราชอาณาจกรกมพชา ทศตะวนตกสทศตะวนออก (สานกงานจงหวดจนทบร. ออนไลน. 2555) สภาพภมประเทศ แบงออกเปน 3 ดาน ดงน% ดานปาไม ภเขา และเนนสง เปนลกษณะของภมประเทศทางดานเหนอและตะวนออกของจนทบร ไดแก เขตอาเภอแกงหางแมว อาเภอทาใหม อาเภอมะขาม อาเภอสอยดาว อาเภอโปงน%ารอน และตอนบนของอาเภอขลง บรเวณดงกลาวเปนเขตปาสงวน และพ%นท�การเกษตรท�ใชปลกพชไร เชน ขาวโพด มนสาปะหลง ยางพารา สวนผลไม ลาไย ดานท�ราบสลบภเขา อยทางตอนกลางของจงหวด ไดแก พ%นท�ในเขตอาเภอเมอง อาเภอเขาคชฌกฏ ตอนบนของอาเภอทาใหม อาเภอขลง และตอนบนของอาเภอแหลมสงห พ%นท�แหลงน% าท�ใชทาสวนผลไม เชน ทเรยน เงาะ มงคด กระทอน และพรกไทย ดานท�ราบฝ�งทะเล ไดแก พ%นท�ในเขตอาเภอนายายอาม ตอนลางของอาเภอทาใหม อาเภอแหลมสงห และอาเภอขลง มลกษณะเปนท�ราบชายฝ�งทะเลสลบดวยเนนเขา เปนบรเวณท�น% าเคม มาพบกบน%าจดเกดเปนน%ากรอย จงทาใหเกดปาชายเลน จนทบรมสภาพภมอากาศเปนแบบมรสมเมองรอน (Tropical Monsoon Climate) อณหภมของอากาศเฉล�ยตลอดปประมาณ 26.35 องศาเซลเซยส มฝนตกชก ภมอากาศแบงออกไดเปน 2 ฤด คอ (Wet Season) และฤดแลง (Dry Season) สาหรบฤดฝนจะเร�มต%งแตเดอนมนาคมถงเดอนพฤศจกายน เปนเวลาประมาณ 9 - 10 เดอน ปรมาณน%าฝนเฉล�ย 2,800 - 3,900 มม.ตอป (ระหวางป 2547 - 2551) สภาพเศรษฐกจของจงหวดจนทบร ในป 2550 รายไดสวนใหญของประชากรข%นอยกบสาขาการเกษตรมากท�สด มลคา 11,394 ลานบาท รองลงมาเปนสาขาการคาสงและการคาปลก มลคา 7,042 ลานบาท และสาขาการศกษา มลคา 2,573 ลานบาท (เคาโครงแผนพฒนาจงหวด 4 ป พ.ศ. 2553 - 2556) จงหวดจนทบรเปนจงหวดท�มศกยภาพในการผลตสนคาเกษตร โดยมลกษณะภมประเทศและทรพยากรธรรมชาตเอ%ออานวย ดนมความอดมสมบรณ อากาศชมช%นเหมาะแกการทาการเกษตร สามารถปลกไดท%งพชสวน ไมผล ไมยนตน และพชไร เชน ทเรยน เงาะ มงคด ลาไย มะมวง มะพราว ลองกอง ลางสาด ยางพารา พรกไทย ขาวโพดเล%ยงสตว ออยโรงงาน มนสาปะหลง สบปะรด ฯลฯ และยงมเขตตดตอทะเล เหมาะในการทาประมง และเพาะเล% ยงสตวน% า อกท%งมแนวเขตชายแดนตดตอกบประเทศกมพชา โดยมพ%นท�เกษตรประมาณ 2,309,839 ไร คดเปนรอยละ 58.31 ของพ%นท�ท%งหมด ประชากรสวนใหญประกอบอาชพทาสวน โดยพ%นท�รอยละ 69.90 ของพ%นท�การเกษตร

49

เปนพ%นท�ปลกไมผลไมยนตน ครวเรอนเกษตรกร 73,428 ครวเรอน คดเปนรอยละ 46.72 ของครวเรอนจงหวด 157,150 ครวเรอน (เคาโครงแผนพฒนาจงหวด 4 ป พ.ศ. 2553 - 2556) พชเศรษฐกจท�สาคญของจงหวดจนทบร (เคาโครงแผนพฒนาจงหวด 4 ป พ.ศ. 2553 - 2556) ไดแก ทเรยน เปนผลไมท�มความสาคญทางเศรษฐกจและทารายไดใหกบจงหวดมากท�สด โดยในป 2551 มพ%นท�ปลกท%งส%น 201,828 ไร มากท�สดในภาคตะวนออก ลดลงจากปกอน 18,131 ไร คดเปนรอยละ 8.24 พนธท�นยมปลก ไดแก พนธหมอนทอง ชะน กานยาว กระดม และพวงมณ เปนตน ผลผลตเฉล�ย 1,272 กโลกรมตอไร ผลผลตรวม 243,808 ตน คดเปนมลคา 4,676.24 ลานบาท แหลงผลตท�สาคญ ไดแก อาเภอทาใหม อาเภอเขาคชฌกฏ อาเภอขลง อาเภอนายายอาม อาเภอมะขาม อาเภอโปงน%ารอน อาเภอเมอง อาเภอแกงหางแมว อาเภอแหลมสงห และอาเภอสอยดาว ตามลาดบ เงาะ เปนผลไมท�มพ%นท�เพาะปลกรองจากทเรยน ในป 2551 มพ%นท�ปลกท%งส%น 132,832 ไร ลดลงจากปกอน 11,429 ไร คดเปนรอยละ 7.92 พนธท�นยมปลก ไดแก พนธโรงเรยน พนธสชมพ เปนตน ผลผลตเฉล�ย 1,364 กโลกรมตอไร ผลผลตรวม 178,987 ตน คดเปนมลคา 1,503.49 ลาน แหลงผลตท�สาคญ ไดแก อาเภอเขาคชฌกฏ อาเภอทาใหม อาเภอมะขาม อาเภอขลง อาเภอนายายอาม อาเภอแกงหางแมว อาเภอเมองจนทบร อาเภอสอยดาว อาเภอแหลมสงห และอาเภอโปงน%ารอน ตามลาดบ มงคด เปนผลไมท�มพ%นท�เพาะปลกมาเปนอนดบ 3 รองจากทเรยน และเงาะ ในป 2551 มพ%นท�ปลก 134,337 ไร เพ�มข%นจากปกอน 11,239 ไร คดเปนรอยละ 9.13 ผลผลตเฉล�ย 711 กโลกรมตอไร ผลผลตรวม 77,729 ตน คดเปนมลคา 2,240.15 ลานบาท แหลงผลตท�สาคญ ไดแก อาเภอมะขาม อาเภอเขาคชฌกฏ อาเภอทาใหม อาเภอเขาคชฌกฏ อาเภอขลง อาเภอเมองจนทบร อาเภอแกงหางแมว อาเภอนายายอาม อาเภอแหลมสงห อาเภอโปงน% ารอน และอาเภอสอยดาว ตามลาดบ (สานกงานจงหวดจนทบร. ออนไลน. 2555) การเขามาและการขยายตวของลาไยในอาเภอโปงน*ารอน จงหวดจนทบร ลาไยเปนเปนผลไมเศรษฐกจท�สาคญชนดหน�งของประเทศไทย ดงจะเหนไดจากขอมลในป 2547 วามพ%นท�ปลก 688,281 ไร คาดวาจะมผลผลตประมาณ 544,575 ตน นบต%งแตอดต เราจะพบวาแหลงท�ปลกลาไยมากท�สดของประเทศไทยจะจากดอยในจงหวดทางภาคเหนอ เชน เชยงใหม ลาปาง ลาพน เปนตน

50

นอกจากลาไยจะเปนพชเศรษฐกจท�สาคญแลว ลาไยยงเปนผลไมท�นยมบรโภคดวยเน�องจากมกล�นหอมและมประโยชนทางโภชนาการหลายอยาง ลาไยเปนท�นยมบรโภคของชาวไทยและตางประเทศ รวมถงสามารถบรโภคไดท%งรปผลสดและแปรรปเปนผลตภณฑตางๆ ไดหลายชนด ตลาดลาไยนอกจากจะมการขายในตลาดในประเทศแลว ยงมการสงออกไปขายตลาดตางประเทศ กลาวคอ ลาไยสดจะสงไปตลาดฮองกง อนโดนเซย จนและสงคโปร สวนลาไยแหง จะสงไปตลาดจน ฮองกง เกาหลใตและสงคโปร ลาไยแชแขงจะสงไปตลาดฮองกง สหรฐอเมรกาและไตหวน นอกจากน% ยงมลาไยกระปองท�สงไปตลาดมาเลเซย สงคโปร อนโดนเซยและฝร�งเศส (กรมสงเสรมการเกษตร. 2547 : แผนพบ) เราพบวาแนวโนมตลาดตางประเทศ โดยเฉพาะประเทศจนยงมความตองการซ%อผลผลตลาไยสดและลาไยแหงเปนจานวนมาก เพยงแตผลผลตท�สงออกไปตองมคณภาพและไมมปญหาสารพษตกคาง นอกจากน% เกษตรกร ผ ผลตและผ สงออกตองควบคมคณภาพสนคาใหตรง ตามมาตรฐานการสงออก (กรมสงเสรมการเกษตร. 2547 : แผนพบ) พนธลาไยในประเทศไทยน%นมมากมายหลายพนธ แตพนธท�นยมปลกมาก คอ พนธอดอ สชมพ อแหว และเบ% ยวเขยว พนธอดอถอเปนพนธท�เกษตรกรนยมปลกมากท�สด คอ มผลผลต คดเปนรอยละ 80 ของผลผลตลาไยท%งหมดในประเทศ การท�ชาวสวนนยมปลกลาไยพนธอดอ มากท�สด เพราะเปนพนธเบาเกบเก�ยวไดเรว ทาใหไดราคาด และเปนท�ตองการของตลาดตางประเทศ รวมถงสามารถจาหนายไดท%งผลสด แปรรปลาไยกระปองและลาไยอบแหง แตในกรณของผบรโภคภายในประเทศ สวนใหญนยมบรโภคผลสดพนธสชมพและเบ% ยวเขยวมากกวาพนธอดอ (จรยา วสทธg พานช, ชาตร สทธกล และเยาวลกษณ จนทรบาง. 2545 : 1) ลาไยในปจจบนถอเปน 1 ใน 4 ของสนคาประเภทแชมเป% ยน (Product Champion) ท�กระทรวงการเกษตรและสหกรณไดรบมอบหมายจากคณะรฐมนตรใหดแลแตงต%งกระบวนการผลตไปจนถงการสงออกไปยงตลาดตางประเทศ โดยมกรมวชาการเกษตรเปนผดาเนนงาน คณภาพ ของลาไยท�สงออกไปยงตางประเทศจงตองมมาตรฐาน เพ�อไมใหมปญหาทางดานสขภาพ ซ� งเปนเหตผลท�บางประเทศใชในการกดกนทางการคา (กรมวชาการเกษตร. แผนพบ. 2542) ปรากฏการณการปลกลาไยเปนพชเศรษฐกจไดมการเปล�ยนแปลงจากเดมท�จะปลกกน แตเฉพาะจงหวดในภาคเหนอมาสการปลกในจงหวดจนทบร โดยอาเภอท�มการปลกลาไยมากท�สดไดแก อาเภอโปงน%ารอน การท�ลาไยสามารถพฒนามาเปนพชเศรษฐกจในเขตอาเภอโปงน%ารอง จงหวดจนทบรไดน%นมกระบวนการทางสงคมท�เกดข%น โดยแบงออกเปน 3 ชวงใหญๆ คอ 1. ชวงการลองผดลองถกของการปลกลาไย

51

2. ชวงการขยายการปลกลาไย 3. ชวงการขยายตลาดลาไย ชวงการลองผดลองถกของการปลกลาไย

การปลกลาไยเปนพชเศรษฐกจในอาเภอโปงน% ารอน หรอจงหวดจนทบรท%งหมดน%น ยงไมไดมการดาเนนการอยางจรงจง การปลกเปนพชเศรษฐกจดงกลาวจะรจกกนแตเฉพาะวาม การดาเนนงานในทางภาคเหนอเทาน%น อยางไรกดในอาเภอโปงน%ารอนมความพยายามในการปลกลาไยเปนพชเศรษฐกจ ไมนอยกวา 40 ปท�ผานมา จากการสมภาษณพบวา “คณป สรวง” ท�ชาวบานในแถบอาเภอโปงน% ารอนรจกกนวาเจาของสวนป สรวง ถอวาเปนคนแรกๆ ท�เร�มนาลาไยจากลาปางมาปลก ท%งๆ ท�สมยน%น แทบไมมใครเช�อวาปลกลาไยในอาเภอโปงน%ารอน (สมพงษ ทองขา. สมภาษณ. 2556) การปลกลาไยของป สรวงมลกษณะเปนแบบลองผดลองถก เชน สามารถปลกใหออกดอกออกผลไดแตคณภาพยงไมไดมาตรฐาน หรอบางคร% งปลกไดผล แตเปนลาไยท�มน%าฉ�าเกนไป นอกจากน%ในบางแหงเม�อปลกไปแลวผลลาไยกลบแตกเพราะวาอากาศแลงเกนไป รวมถงบางแหงปลกไดแตผลผลตท�ไดกต �าเกนไปกวาจะนามาเปนพชเศรษฐกจได การลองผดลองถกในการปลกลาไยชวงแรกสามารถสรปบทเรยนไดวา ถาปลกลาไย พนธท�อาเภอโปงน%ารอน ตองเปนพนธอดอดท�สด การเรยนรวาอดอเปนพนธท�ดท�สด เพราะพ%นท�เปนลอนลาด เนนเขาเต%ยๆ สลบกบท�ราบ ระดบความสงจากน%าทะเลปานกลาง 550 - 650 เมตร อณหภมอยระหวาง 25 - 30 องศาเซลเซยสอณหภมเม�อหนาวระหวาง 12 - 20 องศาเซลเซยส ปรมาณน%าฝนอยระดบ 1,400 -2,000 มม./ป ในการปลกลาไยท�โปงน%ารอนน%นเกดข%นบรบทท�วา ลาไยในจงหวดจนทบรชวงน%นยงไมมใครรจก จะรจกกจะอยทางภาคเหนอของประเทศแตกยงเปนลาไยท�ออกตามฤดกาล เกษตรกรกยงไมรจกการราดสารเหมอนกน รแตเพยงวาทางภาคเหนอของประเทศปลกลาไยกนมาก ลาไยท�เกษตรกรปลกน%นกมหลายสายพนธ เน�องจากเกษตรกรน%นยงไมมความสนใจในเร�องของสายพนธ ขอใหปลกแลว ขายไดกพอ แตกยงปลกพนธอดอมากกวาพนธอ�นอยด พนธอดอมรสชาตหวาน เน%อกรอบ แกะเปลอกมาไมมน% าแฉะ รองลงมากจะเปนพนธสชมพ ซ� งมรสชาตใกลเคยงกนกบพนธอดอและสามารถปลกเปนพชเศรษฐกจขายได สวนพนธอแหว พนธเบ% ยวเขยว และพนธเพชรสาครน%น เปนพนธท�ไมไดรบการนยมปลกมากนกเน�องจากรสชาตยงไมด และมน%าแฉะเกนไป (สทธ วฒนรงส. สมภาษณ. 2556) นอกจากน% ในการท�ลาไยจะออกดอกไดดน%น ยงข%นอยกบสภาพภมอากาศท�เอ%ออานวย ตอการออกดอกของลาไยดวย กลาวคอ ถาปไหนอากาศเยนจด ลาไยจงจะออกดอกและตดลก

52

ถาปไหนอากาศไมเยนจดกจะไมออกดอก จนกระท�งชวงป 2536 - 2537 ลาไยไมออกดอก เรยกไดวาเปนวกฤตของเกษตรกร จนทาใหมการโคนตนลาไยท%งกนเปนจานวนมาก ป 2538 ลาไยเร�มกลบมาออกดอกอกคร% ง ทาใหเกษตรกรบางรายท�ต%งใจจะโคนตนลาไยเปล�ยนใจไมโคนท%ง แตไมไดหวงผลผลตมากนก เง�อนไขดงกลาวปรากฏใหเหนเดนชดในชวงป 2535 - 2537 ลาไยท�ปลกในโปงน% ารอน ไมสามารถออกดอก จนเกดเปนวกฤตท�เกษตรกรตองโคนสวนลาไยท%งเปนจานวนมาก แตตอมา ในป 2538 ซ� งมอากาศเยนลงปรากฏวาลาไยกลบมาออกดอกอกคร% งหน�ง ทาใหเกษตรกรเรยนรวาการออกดอกของลาไยน%นตองข%นอยกบสภาพภมอากาศ ดงน%นเกษตรกรหลายรายท�ต%งใจจะโคนลาไยท%งจงเปล�ยนใจท�จะปลกลาไยตอไป อยางไรกดเม�อไดเรยนรภมอากาศท�เหมาะสมกบการปลกลาไยแลว กยงพบวาผลผลตลาไยในเขตโปงน%ารอนกยงไมมประสทธภาพสงนก ปญหาผลผลตของลาไยไดรบการแกไข ในป 2539 เม�อเกษตรกรชาวสวนยางพารา ท�อยทางภาคใตของประเทศไทย ไดนาลาไยท�เพ�อน ใหตนพนธมาจากทางเหนอมาปลกไวในสวนยางของตน ตอมาวนหน� ง เม�อเกษตรกรรายน% ทาการกาจดว ชพชโดยใชสารเคมชนดหน� งเสรจส% นแลว และใหลกนองไปลางเคร� องมอ ซ� งอยภายในบรเวณท�มการปลกลาไย เม�อลางเคร�องมอเสรจกเทน%าน%นไปยงบรเวณโคนตนลาไยตนหน�ง ตอมาลาไยตนน%นออกดอก เกษตรกรรายน% จงเกดความสงสยและเฝาสงเกตพฤตกรรมของลกนอง จงกระท�งทราบแนชดวาสารเคมท�ใชกาจดวชพช ชวยทาใหลาไยออกดอกได เกษตรกรรายน% ช�อวาโกบmก ซ� งเกษตรกรรายน% ไดมการทดลองหลายคร% งจนแนใจวาส� งน% ทาใหลาไยออกดอกแนนอน แตกยงไมรแนชดวาเปนสารชนดใดกนแนประกอบกบเกษตรรายน% มเพ�อนอยท� ตาบลปะตง จงหวดจนทบร และไดทราบขาววาทางอาเภอโปงน% ารอนและอาเภอสอยดาว มการปลกลาไยกนมาก และกาลงประสบปญหากบการไมออกดอกของลาไย จงเขามารบจางราดสารลาไย ในเขตพ%นท�อาเภอสอยดาว ในป 2541 เปนท�แรก ในกระบวนการการราดสารน%น โกบmกจะพาคนงานของตนเองมาดวยและปดสวนไมใหใครเขามายงเก�ยวขณะทาการราดสาร ในการเขาไปทาการรบจางราดสารน%น จะใหเพ�อน(ซ� งเปนนายหนาตดตอกบเกษตรในพ%นท�) พาเขาไปทาการราดสาร เม�อทาการราดสารเสรจกเดนทางกลบ (สมพงษ ทองขา. สมภาษณ. 2556) เกษตรกรในอาเภอโปงน%ารอนและอาเภอสอยดาวรวามส� งท�ทาใหลาไยออกดอกได กเร�มต�นตวและเร�มปลกลาไยเสรม และในเขตพ%นท�อาเภอสอยดาวกยงขาดแหลงน%าท�เปนปจจยสาคญของลาไย ซ� งนายโกบmกกเลอกทาในชวงฤดฝน แตกยงทาในเขตอาเภอสอยดาวอย การเกบเก�ยวผลผลต นายโกบกกใชแรงงานคนไทย ซ� งตอนน%นยงไมมแรงงานจากกมพชา สวนการสงไปขายน%นนายโกบmกไดตดตอกบพอคาชาวจนนาสนคาไปสงท�ทาเรอจงหวดชลบร ทาอยในเขตอาเภอสอยดาว

53

อยสองป นายโกบmกรวาอาเภอโปงน% ารอนมลาไยท�ตดกบแหลงน% าทาใหราดสารในชวงไหนกได ในป 2543 นายโกบmกกเร�มเขามาทาการราดสารในอาเภอโปงน%ารอน ป 2545 เกษตรกรในอาเภอโปงน% ารอนรายหน�งรวาจะมการราดสารอกคร% ง กไดนาแกวไปฝงไวในดนเพ�อจะนาไปตรวจสอบดวาเปนสารชนดไหนและนาไปใหนกวชาการเอาไปวจยกรวาเปนสารท�มช�อวา โซเดยมคลอเลต ซ� งนาเขามาจากประเทศจน นามาเปนสวนผสมในการทาดอกไมไฟทางภาคเหนอของประเทศ สารคลอเลตน%จะมหลายชนด พอเกษตรกรรกรบส�งซ%อจากทางภาคเหนอในชวงน%นตกกโลกรมละ 200 - 300 บาท ซ� งแพงมาก ปจจบนน% กเหลอกโลกรมละ 50 - 60 บาท และพอคากเร�มเขามาซ%อลาไยท%งพอคาในพ%นท�และพอคาทางภาคเหนอ พอคาไดมาเชาสถานท� ในการรบซ%อ แตกยงไมมลง ซ� งในขณะน%นจะทาเปนโรงเกบลาไยมากกวา ในขณะเดยวกนเกษตรกรกรบเรงปลกลาไยกนยกใหญ เกษตรกรบางรายถงกบเลกทาไรมนสาปะหลงหนมาปลกลาไย แทนการคนพบสารโซเดยมคลอเรตสามารถทาใหลาไยออกดอกนอกฤดได ทาใหราคา สารโซเดยมคลอเรตพงข%นไปถงกโลกรมละ 500 บาท คนท�เปนพอคาคนกลางจงสามารถเตบโต จากธรกจน%ขายสารราดลาไยในชวงดงกลาว จนมคนไดกลาววา “รวยลาไย” ชวงการขยายการปลกลาไย

จากประสบการณการลองผดลองถกในการปลกลาไยของเกษตรกรของอาเภอโปงน% ารอนในชวงหลายสบปท�ผานมา สามารถสรปทศนะการปลกลาไยท�เรยกวาการปลกนอกฤดอนเปนอตลกษณของจนทบร ลกษณะการปลกดงกลาวเปนนวตกรรมใหมท�แตกตางจากการปลกด%งเดมในจงหวดภาคเหนอ ปรากฏดงตาราง 2

54

ตาราง 2 ความแตกตางระหวางการผลตลาไยของจนทบรและลาไยของภาคเหนอ

คณลกษณะ เกษตรกรจนทบร เกษตรกรภาคเหนอ ตวเกษตรกร 1. เปนคนหวกาวหนา

2. มแนวคดในการทาเกษตร เชงธรกจมากกวาเกษตรกร ทางภาคเหนอ 3. มความกลาไดกลาเสย กลาลงทน บางคร% ง มความเช�อม�นในตนเอง สงเกนไป 4. เปดใจในการรบรขอมล ขาวสาร 5. เนนการพ�งตนเอง มากกวาพ�งราชการ

1. ไมคอยมความเปนมออาชพ 2. ไมมการพฒนาท%งระบบ ขาดการวางแผน 3. การใชปยและยา ยงขาดประสทธภาพ 4. ขาดการใชความร การรบร ขอมลขาวสาร 5. ไมกลาลงทน

การจดจาหนาย อยใกลแหลงสงออกและ ใกลตลาดใหญ มโอกาสสงออกประเทศเพ�อนบาน ไดสงกวา

ในฤดหนาวบางปมอากาศ ท�หนาวจดจนเกนไป

แรงงาน สามารถจดการเร�องไดงายเพราะอยตดประเทศเพ�อนบานท�มคาแรงคอนขางราคาถก

แรงงานราคาแพง และ หาแรงงานไดยาก

บทเรยนหรอขอสรปเก�ยวกบการปลกลาไยนอกฤดกาลของโปงน% ารอน กคอ ในการปลกลาไยในเขตอาเภอโปงน%ารอนน%น จาเปนตองคานงถงปจจยและเง�อนไขท�สาคญดงน% (พาวน มะโนชย และคณะ. 2547 : 75) 1. การเลอกพ%นท� ลาไยเปนพชท�เจรญเตบโตในดนแทบทกชนด แมกระท�งดนลกรง แตดนปลกท�ใหลาไยมการเจรญเตบโตไดด คอ ดนรวนปนทรายและดนตะกอน ซ� งเกดจากตะกอนดนกรวด หน ดน ทราย อนทรยวตถท�น%าพดมาเกดการทบถมของอนทรยวตถ ดนปลกลาไยควรมคาความเปนกรดดางของดน (pH) อยในชวง 5.0 - 7.0 มหนาดนลกระบายน% าด ดงน%นกอนทาการปลกลาไย

55

ควรศกษาคณสมบตของดน เชน โครงสรางของดน เน%อดน และความอดมสมบรณของดน เพ�อใชเปนแนวทางในการจดการธาตอาหารลาไยอยางมประสทธภาพ 2. แหลงน%า น%าเปนส�งจาเปนตอการเจรญเตบโตของลาไย การผลตลาไยเพ�อใหไดคณภาพตองมน%าในปรมาณท�เพยงพอตลอดฤดกาล นอกจากน%ควรทาการศกษาคณสมบตของน% าและวธการจดการน%าท�มประสทธภาพเหมาะสาหรบการผลตลาไย 3. สภาพภมอากาศ ปจจยสภาพภมอากาศท�มบทบาทสาคญตอการเจรญเตบโตของลาไย ไดแก 3.1 อณหภม โดยท�วไปลาไยตองการอากาศคอนขางเยน อณหภมท�สามารถเจรญเตบโตไดอยระหวาง 4 - 30 องศาเซลเซยส และตองการอณหภมต �า 10 - 22 องศาเซลเซยส ในชวงฤดหนาวเดอนพฤศจกายนถงมกราคม เพ�อสรางตาดอก ซ� งในปท�มอากาศเยนระยะเวลานานโดยไมมอากาศอนแทรก ลาไยจะออกดอกตดผลด แตถามอณหภมไมต�าพอ ตนลาไยจะออกดอกนอยหรอไมออกดอก 3.2 แสง การเจรญเตบโตของลาไยจาเปนตองไดรบแสงอยางเพยงพอ ดงน%นการปลกลาไยจงควรปลกในท�โลง ในสภาพพ%นท�ท�มปรมาณแสงนอยซ� งอาจเกดจากการบงแสงของเมฆ หรอเกดฝนตกตดตอกนหลายวน มกทาใหตนลาไยชะงกการเจรญเตบโต สวนในสภาพท�ม ความเขมแสงสง มกเกดปญหาทาใหผวของผลลาไยเปนสน%าตาลเขมจาหนายไดราคาตกต�า 3.3 ปรมาณน%าฝนและความช% นสมพทธ แหลงปลกลาไยควรมปรมาณน%าฝน อยในชวงประมาณ 100 - 200 มลลเมตรตอป และควรมการกระจายของฝนประมาณ 100 - 150 วนตอปในแหลงปลกท�มปรมาณฝนตกนอย ควรจดหาแหลงน% าและระบบชลประทานใหเพยงพอและเหมาะสม 3.4 ระดบความสงของพ%นท� ลาไยสามารถปลกไดดในท�ราบลมจนถงพ%นท�สงกวาระดบน%าทะเล 1,000 เมตร 4. การเลอกคดเลอกพนธ การสรางสวนลาไยเพ�อใหตนลาไยใหผลผลตท�มคณภาพ ควรเลอกซ%อตนลาไยจากแหลงท�นาเช�อถอได มการผลตจากตนพนธท�มพอแมสมบรณ แขงแรงสามารถต%งตวไดเรว ท�สาคญควรไดจากตนพนธท�มประวตการออกดอกตดผลสม�าเสมอ ผลมขนาดใหญ การคดเลอกพนธลาไยควรคานงถงระบบรากท�แขงแรง เชน การปลกตนลาไยก�งเสยบหรอการเสรมรากกบตนก�งตอนหลงปลก ซ� งพนธท�เกษตรกรในพ%นท�อาเภอโปงน%ารอนปลกสวนใหญจะเปนพนธอดอ 5. การใชวตถอนตรายทางการเกษตร การผลตลาไยท�จะใหออกผลนอกฤดน%นจาเปนอยางย�งตองพ�งพาสารกระตน หรอท�เรยกวาสาร “โพแทสเซยมคอเรต” ซ� งวธการใชจะแตกตางกนออกไป

56

ตามความชานาญของเกษตรกร มท%งราดสารทางดน หวานทางดน พนทางใบ และการฉดสาร เขาทางก�ง นอกจากน% ยงสารอ�นๆ ท�ใชประกอบ เชน สารกาจดวชพช สารปองกนกาจดโรคและ สารฆาแมลง 6. การตลาด กอนการเร� มตนสรางสวนลาไยผดาเนนการตองม�นใจวาในพ%นท�น%น มตลาดรองรบผลผลตท%งในแปรรปและผลสด พ%นท�ปลกลาไยไมควรอยหางจากจดรบซ%อมากเกนไป เพราะจะทาใหตนทนในการขนสงสง ทาใหไมสามารถแขงขนไดในระยะยาว 7. การคมนาคมขนสง การเลอกสรางสวนลาไยในพ%นท�ท�มความสะดวกในการตดตอ ส�อสารและการจาหนายผลผลต นอกจากจะชวยลดตนทนคาใชจายในการเดนทางยงชวยใหการขนสงผลผลตไปจาหนายยงแหลงรบซ%อทาไดรวดเรว มการสญเสยของผลผลตนอยลง 8. แรงงาน การปฏบตงานภายในสวนลาไยจาเปนตองมแรงงาน ท%งแรงงานประจาและแรงงานช�วคราว ตองทางานเรงดวนในบางชวง เชน ชวงเกบเก�ยวผลผลต การตดแตงก�ง เปนตน แหลงปลกลาไยท�มแรงงานท�เพยงพอ และมความชานาญ จะชวยลดตนทนการผลตลงไดมาก นอกจากน%ควรมการฝกฝนแรงงานใหมความรและทกษะ เพ�อชวยแบงเบาภาระใหกบเจาของสวน นอกจากน% ยงมบทเรยนเก�ยวกบข%นตอนในการผลตลาไยนอกฤดกาลของเกษตรกร ในอาเภอโปงน%ารอน จงหวดจนทบร ท�สาคญดงน% (สมพงษ ทองขา. สมภาษณ. 2556) การปลกท�อาเภอโปงน%ารอนไมยงยาก ซบซอน เตรยมพ%นท�ไมขงน% า เปนท�ดอน เน�องจากลาไยไมชอบน%า สวนใหญจะนยมใชระบบการปลกอยสองระบบ คอ 1. ระบบปลกหาง จะมระยะหางอยท� 10×10 เมตร 2. ระบบปลกถ� จะมระยะหางอยท� 6×6 เมตร การขดหลมวดระยะตามท�ตองการปลก (จะใชปลกหางหรอปลกถ�กไดตามสภาพพ%นท�ของเกษตรกร) ใชไมปกเปนแนว ขดหลมใหกวาง × ยาว × ลก โดยประมาณ 12×12×12 ฟต หลงจากน%นแกะถงพลาสตกจากตนกลาลาไยออกนาลงหลมปลกไดเลย ปลกเสรจเอาไมปกแนวออก จากการปลกจนถงการเกบเก�ยวใชระยะเวลาสามป ตนลาไยจงจะสามารถใหผลผลตได เม�อตนลาไยพรอมท�จะใหผลผลตเกษตรกรจะเร�มใชการราดสาร โดยสวนใหญซ� งนยมราดในชวงหนาฝนหรอชวงเดอน เมษายน พฤษภาคม มถนายน และจะเกบเก�ยวผลผลตชวงเดอนพฤศจกายนถงเดอนมกราคม ถากรณมแหลงน%าสมบรณสามารถราดสารในชวงใดกได แตการราดสารนอกฤดฝนเกษตรกรในอาเภอโปงน%ารอนไมคอยนยมทา เน�องจากจะตองมตนทนคาใชจายเร�องการใหน% าสงข%นตามลาดบ เม�อราดสารแลวตองใหน%าสม�าเสมอ นบจากวนราดสารไปย�สบวน ตนลาไยจะเร�มออกดอก หลงลาไยออกดอก ตองดแลรกษาไมใหมแมลงมารบกวน ภายในส�สบหาวนนบจากวนท�ราดสารดอกลาไยจะเร�มบาน เกษตรกรตองหยดพนสารเคมท%งหมด เพ�อใหลาไยผสมเกสรตดลกโดยธรรมชาต

57

หากมการพนยาจะไมมแมลงมาชวยผสมเกสรใหดอกลาไย หลงจากน%นหกสบหาวน ดอกลาไย ท�บานจะเร�มตดลกออนขนาดเทาหวไมขด ในชวงน% ถามแมลง หนอนหรอโรค ตองพนยากาจด มการใหอาหารเสรม (ประเภทแคลเซยมโบรอน) และใหอาหารหลก คอ ปยเคมสตรเสมอทางใบพรอมทางดน หรอปยอนทรยประเภทมลสตว ระยะเวลาในการใหปยเคมกบปยอนทรยน% น มระยะหางกนสบหาถงย�สบวน ชวงน% ลาไยจะเร� มสรางเปลอก เกษตรกรมกจะใหปยเคมสตร 25×7×7 เพ�อใหลาไยสรางเปลอกท�มความแขงแรง ในชวงน% ตองระวงเร�องแมลงรบกวน พยายามอยาใหมแมลงรบกวน ถามใหพนสารไลแมลง (ซ� งจะใชสารเคมหรอสารอนทรยกได) หลงจากราดสารมาเกาสบวน ผลลาไยจะมขนาดเทาเมดถ�วลสง ใหใสปยเหมอนตอนตดลกคร% งแรกอกคร% ง และ ถาลกดกจนเกนไปใหตดแตงชอผล โดยใหลกนอยลงตอชอ ประมาณ 45 - 60 ผลตอชอ (กรณตน 5 - 7 ปข%นไป) ถาตนเลกสามปถงหาป จะตดแตงใหมผลประมาณ 20 - 45 ผลตอชอ พอเขาเดอนท�ส� ใหใสปยเคมสตรเสมอ ชวงเดอนท�หาใสปยเคมสตร 15×5×20 เดอนท�หกใสปยเคมสตร 13×13×21 และพนยาปองกนโรคและแมลงกอนเกบ 15 - 20 วน นบจากเดอนท�หก อก 15 วน ลาไยจงจะเกบผลผลตได (ถาเกนกาหนดยงไมเกบผลผลตจะแตกเนาเสย สจะเปล�ยนเปนน% าตาลเขมจนถงแดงข%น เมดดานในจะมรากงอก ไมเปนท�ตองการของตลาด) โดยสวนใหญจะใชเวลาไมเกนเจดเดอน ในกรณไมใชหนาฝนจะใชเวลาประมาณเจดเดอน อตราการใหน%า ควรใหน%าสม�าเสมอ สงเกตจากดนหากเหนวามความแหงกใหน% า กะใหมความชมช%นพอประมาณ อยาใหแฉะ เน�องจากลาไยไมชอบท�แฉะ เกษตรกรท�โปงน%ารอนจงนยมปลกลาไยตามเชงเขากนมาก ในกรณตนเพ�งปลก อาย 1 - 3 ป จะใหน%า 5 วนตอคร% ง โดยจะใหน%าแบบใชหวเหว�ยง (Springer) นานประมาณ 20 นาทตอคร% ง แตถาปลกในชวงหนาฝนกไมตองใหน%า ในกรณตนลาไยเร�มออกดอก จะใหน%าหน�งสปดาหตอคร% งๆ ละ 20 นาท ในกรณตนลาไยเร�มตดลกเทาเมลดถ�วเขยว การใหน% าน%นจะใหอยในอตราสามวนตอคร% งคร% งละ 20 นาท จากบทเรยนท�ไดจากการลองผดลองถกในการปลกลาไยท�อาเภอโปงน% ารอนไดกลายมาเปนองคความรและเทคโนโลยเก�ยวกบการปลกลาไยในจงหวดจนทบร ซ� งมผลใหเกดการขยาย ของการปลกลาไยในเขตอาเภอโปงน%ารอนอยางกวางขวาง ดงปรากฏในตาราง 3

58

ตาราง 3 สถตการปลกลาไยจงหวดจนทบร พ.ศ. 2539 - 2554

ปการเพาะปลก (ไร)

พ%นท�ปลกรวม (ไร)

พ%นท�ใหผลผลต (ไร)

ผลผลตรวม (ตน)

ผลผลตเฉล�ย (ก.ก./ไร)

2539 10,256.00 4,914.00 1,979.38 403.00 2540 9,956.00 4,769.00 1,918.48 402.00 2541 10,596.00 6,529.00 6,301.81 965.00 2542 12,499.00 9,123.00 0.00 0.00 2543 14,120.00 10,737.00 19,047.55 1,744.00 2544 20,157.00 10,737.00 19,273.60 1,795.00 2545 27,645.00 13,652.00 27,051.77 1,982.00 2546 31,551.00 17,325.00 34,813.00 2,010.00 2547 48,446.00 24,871.00 49,782.00 2,000.00 2548 81,156.00 51,812.00 104,467.00 2,016.00 2549 82,827.00 54,533.00 103,798.00 1,903.00 2550 83,657.00 66,973.00 129,867.00 1,939.00 2551 105,312.00 88,762.00 184,177.60 2,075.00 2552 109,839.00 93,800.00 202,266.00 2,156.00 2553 119,553.00 96,863.00 191,536.00 1,977.00 2554 124,308.00 96,971.00 201,783.00 2,081.00

ท�มา : สานกงานเกษตรจงหวดจนทบร. 2555 : 35

จากตาราง 3 พบวา เม�อเร�มมการปลกลาไยในป พ.ศ. 2539 น%นจงหวดจนทบรมพ%นท� ปลกลาไยรวม 10,256 ไร และสามารถผลตลาไยได 1,979 ตน แตเม�อถงป 2554 พ%นท�ปลกลาไย ไดขยายไปถง 124,308 ไร และมผลผลตรวม 201,783 ตน หรอกลาวอกนยยะหน� งอาจพดไดวา พ%นท�ปลกลาไยรวมไดขยายไปถง 12 เทา ในชวงเวลา 15 ป และผลผลตไดเพ�มข%นถง 102 เทา ภายใตชวงเวลาดงกลาว ดงน%นจงสามารถสรปไดวา ไดมการขยายตวของการปลกลาไยในจงหวดจนทบรไปอยางกวางขวาง

59

ในกรณของการปลกลาไยในเขตอาเภอโปงน%ารอนโดยตรงน%น ป 2539 มพ%นท�การปลกลาไย 10,000 ไร และมการขยายพ%นท�ปลกเพ�มมากข%นเปน 10 เทา ในป 2552 และมปรมาณผลผลตตอไรประมาณ 400 กโลกรมตอไร เพ�มเปน 2,000 กโลกรมตอไร (สจตรา จตตสทธผล. 2554 : 64) ชวงการขยายตลาดลาไย

การขยายตวของตลาดลาไยท�อาเภอโปงน% ารอน เปนผลมาจากการขยายตวของการผลตหรอการปลกลาไยนอกฤดของเกษตรกรในพ%นท�ดงกลาว โดยอาศยภมปญญาท�เกดจากการทาจรงของเกษตรกร ผวจยจะนาเสนอกรณศกษาเกษตรกรรายยอยจานวน 4 ราย ดงน% นายชะไว คาด บานเลขท� 84 ม.4 บานคลองบอน ต.หนองตะคง อ.โปงน% ารอน จ.จนทบร เลาวา “ผมปลกลาไยกวา 10 ปแลว ใชพนธอดอ จานวน 12 ไร ปลกไป 250 ตน 15 - 20 วน ใสปยคร% งหน�ง คร% งละ 3 กก./ตน กอนถงฤดลาไยจะออกดอก อยางนอยตนลาไยตองมอาย 4 - 5 ปแลว จงจะตองเตรยมตนดวยการตดแตงก�งกอน 6 เดอน จงเร�มการราดสารโปแตสเซยมคลอเรต ซ� งจะไปทาลายระบบรากลาไย ผลคอจะไปกระตนใหลาไยออกดอก ราดราวๆ 3 - 4 ปบ/ตน จดท�ราดกตรงท�พมใบตก หลงจาก ราดสารเรงดงกลาวราวๆ 20 วน ลาไยจะเร�มแทงชอดอก หลงจากน% จะขาดน%าไมไดเลย วนหน� ง 200 ลตร/ตน” ลาไยพนธอดอท�น� เมลดเลก เน%อหนา ไมฉ�าน%า และไมหวานจนเอยน ปน% ไดเหมาขายใหกบผซ%อเพ�อการสงออกไปขายยงประเทศจน เปนเงน 400,000 บาท (ยงไมไดหกตนทน) “หนาท�ของผมคอบารงหลอเล%ยงตนใหแขงแรง ตดแตงทรงพมใหถกตองและราดสารเรงตามกาหนดเวลา จนเม�อออกดอกตดผลย�งตองเฝาระวงใหเตมกาลง เพ�อผลผลตท�เตมเมดเตมหนวย แตเม�อถงเวลาตดผลผลตออกไป เปนหนาท�ของผซ%อท�เหมาสวน หลงจากเกบผลผลตแลวกเปนหนาท�ของผมท�ตองบารงรกษาสขภาพตนลาไยใหแขงแรงพรอมท�จะตกผลในปตอไป ไมกงวลเร�องตลาดครบ” นายชานาญ บวเฟ� อง เกษตรอาเภอโปงน% ารอน สานกงานเกษตรจงหวดจนทบร กรมสงเสรมการเกษตร บอกวา “เฉพาะท�โปงน%ารอนอาเภอเดยวมเกษตรกรปลกลาไย พนธอดอ 3,750 ราย และผานการรบรองตามระบบ GAP ไปแลว 1,300 ราย....พ%นท�ปลกลาไย 49,000 ไร สวนผลตนอกฤดมากถง 35,000 ไร ในปท�ผานมามผลผลตลาไยนอกฤดออกมาท%งส%น 61,000 ตน โดยมนายทนมารบซ%อถงสวนจานวน 9 ราย เพ�อนาสงออกไปจาหนายยงตางประเทศ เชน ประเทศจน ญ�ปน มาเลเซย อนโดนเซย เวยดนามและกมพชา ซ� งราคาต�าสดอยท�กโลกรมละ 18 บาท และราคาสงสด ประมาณ 40 บาทตอกโลกรม โดยเกษตรกรมตนทนการผลตอยท� 12 - 20 บาทตอกโลกรม ซ� งเกษตรกรบางรายท�มพ%นท�ประมาณ 200 ไรข%นไป สามารถจาหนายผลผลตมกาไรถง 6 ลานบาท”

60

นายอานาจ จนทรส อยท� บานคลองคด หม 7 ต.หนองตาคง อ.โปงน% ารอน จงหวดจนทบร เปนผหน�งท�ผลตลาไยนอกฤดเพ�อการสงออก ทาใหมรายไดปหน�งๆ เปนกอบเปนกา สามารถหลดพนจากภาวะปญหาสนคาลนตลาดอนเปนแบบอยางท�ด เลาวา “ทาสวนลาไยมา 25 ป ชวงแรกผลผลตออกมาไมดเทาไหร จงไปศกษาหาความรในการทาลาไยนอกฤด จากเกษตรอาเภอโปงน% ารอน แนะนาไปพบกบโกบmก เกษตรกรซ�งประสบความสาเรจในการทาลาไยนอกฤดมาแลว ท�อาเภอรตนภม จงหวดสงขลา” จากวนน%นถงวนน% เปนเวลา 12 ป ไดทาลาไยนอกฤดในพ%นท�ประมาณ 100 ไร แบงเปน 2 โซน ทาการราดสารโพแทสเซยมคลอเรต เพ�อเรงการออกดอกหางกนประมาณ 2 สปดาห ในรอบการผลตท�ผานมาไดผลผลตลาไยออกมาประมาณ 150 - 160 ตน มพอคามาซ%อลาไยสดชอท�สวนในราคากโลกรมละ 25 - 28 บาท โดยมตนทนการผลตเฉล�ยประมาณ 20 บาทตอกโลกรม “การผลตลาไยนอกฤดไมควรใสสารเรงการออกดอกเพ�อมงเอาผลประโยชนอยางเดยว ตองเอาใจใสดแลบารงรกษาตนใหดท�สด เพ�อยดอายใหยาวนานข%น หลงจากเกบเก�ยวผลผลต ปอนสตลาดแลว ควรตดแตงก�งใหพรอมท�จะผลตรอบใหม โดยการใสปยอนทรย (ปยข%ไกและมลสตว) ประมาณ 10 กโลกรมตอตน และใสปยเคมรวมดวย จะทาใหตนลาไยฟ% นตวเรวข%น พรอมท�ราดสารเพ�อเรงการออกดอกอกคร% ง” นายอานาจกลาว (“ลาไยโปงน% ารอนฉลย ทานอกฤด 3.5 หม�นไร”.ออนไลน. 2551) จากการสมภาษณนายสทธ วฒนรงส เกษตรกรชาวสวนลาไยขนาดใหญ ไดกลาวถง การขยายตวของลาไยวาอยในชวงป พ.ศ. 2537 ซ� งเกษตรกรไดมการเร�มปลกลาไยกนบางแลว แตยงไมมการขยายเน%อท�การเพราะปลก เน�องจากสวนใหญทาไรมนสาปะหลงและทาไรขาวโพด สวนท�ใกลแหลงน%า กปลกเงาะ ทเรยน มงคดและลองกอง ลาไยท�ปลกน%นกจะออกผลผลตตามฤดกาล บางฤดกาลกไมออกผลผลต เน�องจากสภาพอากาศไมเอ%ออานวยตอการผลดอกออกผล ลาไยจะออกดอกไดตามฤดกาลน%นจะตองอาศยสภาพอากาศท�หนาวจด อณหภมอยในระดบ 12 - 13 องศาเซลเซยส แตกยงใหผลผลตท�ต �ากวาการราดสารและคณภาพกต�ากวา เน�องจากในชวงท�ออกตามฤดกาลน%น จะประสบกบปญหาในเร�องน%าท�ขาดแคลน การใชสารเคมกยงไมมการเส�ยงกบผลผลตท�เนาเสย อกท%งคางคาวท�ตลาไยในชวงกลางคน คางคาวน%นเปนศตรสาคญของลาไย ตองตดหลอดไฟ ในชวงเวลากลางคน เกษตรกรบางรายกยงไมมไฟฟาใช กตองปลอยไปตามสภาพ ทาใหไมมคณภาพเหมอนกบการราดสาร การราดสารน%นจะบงคบใหออกดอกในชวงไหนกไดข%นอยกบแหลงน% า ท�เพยงพอหรอไม และการใชสารเคมฉดพนเพ�อปองกนศตรแมลงมาทาลายผลผลต สวนการซ%อขายน%นชาวสวนกจะเกบผลผลตไปขายเองตามทองตลาดเหมอนกบผลไมท�วไปท�ออกตามฤดกาล ตลาดการคาลาไยในชวงน%นยงไมมเปนของตวเอง เกษตรกรบางรายกไดม

61

การเชาแผงขายปลกตามทองตลาดเพราะจะไดราคาดกวาขายสง ราคากข%นลงตามทองตลาดและของท�มคณภาพ กโลกรมละ 7 - 8 บาท แพงสดกโลกรมละ 15 บาท การสงออกไปขายตางประเทศ กยงไมมการสงออก ขายภายในประเทศเพยงอยางเดยว แตกมพอคามารบซ%อสงไปขายตางจงหวดซ� งเปนพอคาขาจรท�มชองทางในการสงไปขายยงตลาดตางจงหวด แตกยงมนอยกวาพอคาท�มารบซ%อเงาะและทเรยน เน�องจากเงาะและทเรยนเปนผลไมหลกของจงหวดจนทบร หลงจากท�มการขยายตวของการปลกลาไยท�โปงน%ารอนแลว ในเวลาตอมาจะพบวา มการขยายตวของตลาดการคาลาไยตามมา ปรากฏการณท�เหนเดนชดของการขยายตวตลาดลาไย ในโปงน%ารอน กคอ การเขามาซ%อลาไยของพอคาคนกลางท�เรยกวา ลง พบวา ในปพ.ศ. 2546 พอคากไดเร�มเขามาต%งลงประมาณ 3 - 4 ลง และเพ�มจานวนลงข%นเร�อยๆ ตามการขยายพ%นท�ปลกลาไยของเกษตรกร สวนใหญเกษตรกรชาวสวนลาไยขนาดเลกน%น จะถกพอคาคนกลางและลงกดราคามากกวาเกษตรกรชาวสวนลาไยขนาดกลางและขนาดใหญ เน�องจากสนคามจานวนนอย ซ� งไมสามารถตอรองราคาได อกท%งเกษตรกรบางรายไมมเงนมาลงทนตองอาศยการกยมจากพอคาคนกลางและลง ท%งในเร�องของสารราดลาไย ปย ยา รวมไปถงการเกบเก�ยวผลผลตกตองจาหนายสนคาใหกบพอคาคนกลางและลง ซ� งในเร�องของราคาท�ไมสามารถตอรองได เน�องจากสนคามจานวนนอยแลวน%น เกษตรกรท�กยมทนกจะถกกดราคาลงไปอก อยางเชน ราคาลาไยซ%อขายกนอยท�กโลกรมละ 35 บาท ผท�กยมทนกจะถกกดราคาเหลอกโลกรมละ 27 - 28 บาท สวนผท�ไมไดกยมกอยท�ประมาณ 30 บาท ในชวงป 2551 - 2555 ตลาดการคาลาไยไดมการขยายตวเพ�มมากข%น อนเน�องมาจาก การต%งบรษทรบซ%อลาไยเพ�มมากข%น เกษตรกรปลกลาไยเพ�มมากข%น จากเดมเคยทาไรมนสาปะหลงและขาวโพด กหนมาปลกลาไยแทนการทาไร ก�งพนธลาไยท�วางขายอยตามทองตลาดและ ตามแหลงชาก�งพนธน%น ไดมการส�งซ%อเปนจานวนมากจากเกษตรกร ทาใหพอคาคนกลางและบรษทรบซ%อลาไยน%นมการซ%อขายกนอยางเขมขน ลงท�เปดใหมกตองซ%อแพงกวาเดม เน�องมาจากความเปนมอใหมท�ตองอาศยความชานาญและความคนเคยกบเกษตรกร ซ� งเกษตรกรบางรายน%น ถาไมค นเคยกจะไมขายใหทาใหสนคาไมเพยงพอตามท�ต% งเปาไว ซ� งเปนสาเหตหน� งท�ทาให พอคาคนกลางในพ%นท�อาศยชองทางในการซ%อสนคาเพ�อนาไปขายใหกบลงอกท โดยเฉพาะลงท�เปดใหมท�ยงหาสนคาไมได ทาใหเกษตรกรตองถกกดราคาจากพอคาคนกลาง สวนใหญเกษตรกรชาวสวนลาไยขนาดเลกจะถกกดราคามากกวาเกษตรกรชาวสวนลาไยขนาดกลาง และขนาดใหญ เน�องจากสนคามจานวนนอยซ� งไมสามารถตอรองราคาได อกท%งเกษตรกรบางรายน%นไมมเงนมาลงทนตองอาศยการกยมจากพอคาคนกลางและลง ท%งในเร�องของสารราดลาไย ปยยา รวมไปถงการเกบเก�ยวผลผลต

62

กตองจาหนายสนคาใหกบพอคาคนกลางและลง ซ� งในเร�องของราคากจะไดถกกวาประมาณ 4 - 5 บาท อยางเชน ราคาลาไย 35 บาท กจะเหลอ 30 บาท เครอขายทางเศรษฐกจและการเมองในตลาดการคาลาไยของจงหวดจนทบร

ตลาดการคาลาไยของอาเภอโปงน% ารอน จงหวดจนทบร ในปจจบนยงเปนตลาดท�มลกษณะโครงสรางท�ไมซบซอน และเปนตลาดของผสงออก หมายความวา ลาไยท�ปลกในพ%นท�โปงน% ารอนจะถกนาไปขายตางประเทศเกอบท%งหมด เชน มผปลกลาไยรายใหญใหขอมลวาในปจจบนลาไยมากกวา 90% ถกสงออกไปขายในตลาดประเทศจน (อสวฒ ต%งเกยรต. สมภาษณ. 2556) พอคาสงออกหรอตวแทนผสงออกจะรบซ%อ โดยรวบรวมผลผลตจากเกษตรกรในพ%นท� เพ�อสงออกไปยงตลาดตางประเทศ โดยมสดสวนการสงออกลาไยจากอาเภอโปงน% ารอนคอ ลาไยเกรดเอจะมลกษณะลาไยเปนชอสมบรณ ผลใหญ สสวยผวเนยน มสดสวนประมาณ 95 % ของผลผลตสงออกประเทศจน ลาไยท�มลกษณะชอไมคอยสมบรณ ผวไมคอยสวย หรอลาไยท�คณภาพ ไมสามารถสงออกประเทศจนไดจดเปนลาไยประเภทรองจากเกรดเอ ซ� งจะมประมาณ 3% จากผลผลตท%งหมด ซ� งจะสงออกไปยงประเทศอนโดนเซย สวนอก 1% ของผลผลตสงขายภายในประเทศจะเปนลาไยกนสวน หรอลาไยท�เหลอจากการขายใหกบพอคาสงออก และอก 1 % ของผลผลต จะนาไปทาลาไยอบแหง ซ� งจะเปนลาไยท� มลกษณะท�ไมไดขนาด/ลาไยตกไซค/ลาไยรวง หรอท�เกษตรกรมกจะเรยกวา ลาไยรวงหน จากการศกษาพบวา ตลาดลาไยประกอบดวยหวงโซท�สาคญ 3 หวง ไดแก ผผลต ผจาหนายและผบรโภค 1. ผ ผลต ไดแก เกษตรกรชาวสวนลาไยในพ%นท�จ งหวดจนทบร ท�ทาสวนลาไย เปนอาชพหลกหรออาชพรองในการสรางรายไดใหแกครอบครว ซ� งมต%งแตชาวสวนขนาดเลก ชาวสวนขนาดกลาง ชาวสวนขนาดใหญ 2. ผจาหนาย ไดแก พอคาคนกลาง/ผท�ทาหนาท�รวบรวมหรอรบซ%อผลผลตจากเกษตรกรผผลตแลวนาไปจาหนายตอจนถงผบรโภคคนสดทาย ดงน%น ผจาหนายในหวงโซน% จงมหลายระดบต%งแตพอคาคนกลางในทองท�/ทองถ�น พอคาคนกลางจากภาคเหนอ นายหนาท�กนเปอรเซนระหวางเกษตรกรกบพอคาคนจน พอคาคนจน พอคาคนกลางขนาดใหญหรอท�เกษตรกรท�วไปเรยกวา ลง/ตวแทนผสงออก ผสงออก 3. ผ บรโภค ไดแก ผ บรโภคปลายทางหรอผ บรโภคคนสดทายท� ซ% อผลผลตไป เพ�อการบรโภคเองโดยตรง หรอมวตถประสงคใหผรบนาไปใชบรโภคโดยตรงในครวเรอน ซ� งเปนกลมผบรโภคตางประเทศและในประเทศ

63

ระบบการซ%อขายลาไยในจนทบร จากการศกษาพบวา ในปจจบนระบบการซ%อขายลาไยของจนทบร ม 3 รปแบบหลก คอ รปแบบท� 1 ลงเปนคนไปเหมาเอง ไปเหมาเปนรายแปลงคลายๆ กบการตกเขยว สวนใหญจะไปเหมาแปลงท�ไวใจได คอ มการจดการสวนท�ด มคณภาพ โดยจะเขาไปตกลงราคาลาไยแตละขนาดกบเจาของสวน เชน เกรดเอ ใหราคากโลกรมละ 40 บาท ลาไยกนสวนราคา 20 บาท ลาไยรวงหนกโลกรมละ 3 บาท เปนตน เม�อตกลงราคากนไดแลวจะมการเซนสญญาตอกน โดยจะวางมดจา กอนราดสารประมาณ 25% ของราคาท�คาดเดา หลงจากราดสารและลาไยเร�มออกดอกจะจายมดจาใหอก 25% ของราคาท�คาดเดา และเม�อเกบเก�ยวจะจายท�เหลอใหท%งหมด วธการเหมาลกษณะน% ลงจะมความเช�อใจกนและเช�อม�นในฝมอเจาของสวน โดยมพฒนาการในการเหมา ดงภาพประกอบ 5

ภาพประกอบ 5 วธการเหมาลาไย

รปแบบท� 2 การขายแบบเหมามด โดยท� เกษตรกรกบลงจะตกลงกนวา เกษตรกร จะสามารถเกบเก�ยวผลผลตไดเทาไหร และตองการขายเทาไหร แตปญหาท�เกดข%นกคอ ถาขายไมได

ราดสาร ตดดอก ตดลก

ขนาดเทามะเขอพวง รบซ%อ

ราดสาร ตดดอก ตดลก

ขนาดเทาหวไมขด รบซ%อ

ราดสาร ตดดอก ยงไมตดลก

เหมาสวน

ยงไมไดราดสาร

ซ%อตน/ซ%อใบ

64

ตามท�ตกลงกนไว เชน ในกรณท�เกษตรกรขายไดราคานอยกวาท�ตกลงกนไว กอาจมการคนเงน สวนท�เกน (ปจจบนไมเปนท�นยมแลว) รปแบบท� 3 เกษตรกรจะนาผลผลตมาขายท�หนาลงเอง ซ� งกอนหนาน% ไมมการตดตอ ซ%อขายกนลวงหนา เกษตรกรท�นาลาไยมาขายแบบน% มนอยมาก ประมาณ 1 - 2 % สวนใหญจะม การตดตอซ%อขายกนลวงหนาแลว รปแบบท� 4 ตดตอผานนายหนา นายหนาจะทาหนาท�ตดตอระหวางเกษตรกบพอคาชาวจน บางคร% งกตดตอใหกบพอคาคนกลางขนาดใหญ โดยจะคดคานายหนา กโลกรมละ 1 บาท การเช�อมรอยเครอขายในตลาดการคาลาไย

จากการขยายตวของการปลกลาไยในอาเภอโปงน%ารอน ซ� งไดนามาสการเกดข% น ของตลาดการคาลาไยของพ%นท�ดงกลาว ในตลาดการคาลาไยท�ขยายตวข%นจะประกอบดวย กลมคนท�เก�ยวของกบตลาด 2 ฝายใหญๆ คอ ฝายท�เก�ยวของกบการขาย และฝายท�เก�ยวของกบการซ%อลาไย จากการวเคราะหขอมลท�ไดจากการสมภาษณและประสบการณของผวจย ในฐานะท�เปนผสงเกตการณอยางมสวนรวม ผวจยสามารถสรปตวแบบเครอขายของตลาดการคาลาไยในอาเภอโปงน%ารอน ดงภาพประกอบ 6

ภาพประกอบ 6 เครอขายในตลาดการคาลาไยของอาเภอโปงน%ารอน จงหวดจนทบร

พอคาจากจน

นายทนขาย

ปจจยการผลต เกษตรกรรายยอย

พอคาคนกลาง

ในพ%นท�

พอคาคนกลาง

ทางภาคเหนอ

ทาเรอ

พอคาสงออก

ประเทศจน

นายหนา

อนโดนเซย

65

จากภาพประกอบ 6 พบวาเครอขายทางเศรษฐกจและการเมองในตลาดการคาลาไย อาเภอโปงน%ารอน จงหวดจนทบร พฒนาข%นจากการเช�อมรอยเครอขายท�แตละ Node ตองพ�งพาอาศย ซ� งกนและกน (Interdependency) บนฐานการแลกเปล�ยนทรพยากร (Interexchange) การเช�อมรอยตลาดการคาลาไยดงกลาว สามารถแบงออกไดเปน 4 รปแบบ ดงน% 1. เครอขายระหวางนายทนขายปจจยการผลตกบเกษตรกรรายยอย 2. เครอขายระหวางเกษตรรายยอยกบพอคาคนกลาง 3. เครอขายระหวางพอคาสงออกกบพอคาคนกลาง 4. เครอขายระหวางนายหนากบพอคาคนจน 1. เครอขายระหวางนายทนขายปจจยการผลตกบเกษตรกรรายยอย

จากประสบการณในตลาดการคาลาไยท�โปงน% ารอน ผวจยสามารถวเคราะหเครอขายระหวางนายทนขายการผลตกบเกษตรกรรายยอยไดดงน% เครอขายระหวางนายทนขายปจจยการผลตกบเกษตรกรรายยอยในตลาดการคาลาไย อาเภอโปงน%ารอน จงหวดจนทบร เกดจากกลมคนสองกลม คอ กลมนายทนขายปจจยการผลต กบเกษตรกรรายยอย กลมนายทนขายปจจยการผลต หมายถง บรษทหรอนายทนท�ขายของท�เก�ยวของกบปยเคม ยากาจดโรค ยาจากดศตรพช สารราด สวนเกษตรกรรายยอยในตลาดการคาลาไย หมายถง ผปลกลาไยท�มท�ดนขนาดเลกเปนของตนเองไมเกน 20 ไร และยงคงใชแรงงานในครอบครว เพ�อทาการผลตอย โดยอาจมการจางแรงงานขางนอกเปนคร% งคราว เชน การตดแตงก�งหลงจาก เกบเก�ยวผลผลต การท� เกษตรกรรายยอยจาเปนจะตองมความสมพนธ เชงเครอขายกบนายทน ขายปจจยการผลต เน�องจากกระบวนการผลตลาไยจาเปนตองใชปยเคม ใชยากาจดศตร แมลงและเช%อราบางประเภท รวมท%งสารราดท�ทาใหลาไยตดลกนอกฤด และเกษตรกรบางรายไมมทนท�จะไปซ%อปยยาหรอสารราดกตองไปเอามาใชกอนเกบเก�ยวผลผลตเสรจแลวนาเงนมาจายทหลง สวนนายทนขายปจจยการผลตดงกลาวขางตน กตองอาศยหรอพ�งพาเกษตรกรรายยอยผปลกลาไยเชนเดยวกน กลาวคอ ทางผจดจาหนายตองการสรางตลาดการขายใหกบกลมเกษตรกร เพ�อจะไดมรายไดจากการท�เกษตรกรใชปย ใชยาตางๆ นายทนขายปจจยการผลตน%นมคแขงมากมาย ดงน%นในสถานการณของตลาดแขงขนนายทนจงจาเปนท�จะตองพ�งพาเกษตรกรรายยอย โดยการนาเอา ปยยามาใหใชกอนจนกระท�งเกษตรกรเกบเก�ยวผลผลตเสรจคอยนาเงนมาจาย ซ� งเกษตรกรบางรายน%นไมมทนท�ซ%อปยยา กตองเอามาใชกอน เปนการหาลกคาไปในตว ใหกบนายทนขายปจจยการผลต ซ� งสามารถทาใหนายทนขายปจจยการผลตลดคแขงลงได นายทนขายปจจยการผลตบางรายนาปยยา

66

มาใหทดลองใชกอนโดยไมคดเงน เพ�อหาลกคาใหกบตนเองจะเหนไดวาท%งสองฝายน%นยงตองพ�งพาอาศยกน 2. เครอขายระหวางเกษตรกรรายยอยกบพอคาคนกลาง

จากประสบการณในตลาดการคาลาไยท�โปงน% ารอน ผวจยสามารถวเคราะหเครอขายระหวางเกษตรกรรายยอยกบพอคาคนกลางไดดงน% เกษตรกรรายยอยของการปลกลาไยนอกฤดในอาเภอโปงน%ารอนในปจจบน มชองทางในการเช�อมรอยเครอขายกบพอคาคนกลางท�มาซ%อลาไยได 4 กลม คอ พอคาคนกลาง ในพ%นท� พอคาคนกลางจากภาคเหนอ พอคาสงออก และนายหนา พอคาคนกลางจากภาคเหนอในท�น% หมายถง พอคาคนกลางท�มาจากทางภาคเหนอ เขามารบซ%อผลผลตจากเกษตรกรในอาเภอโปงน%ารอน เพ�อมาขายตอใหกบพอคาสงออก พอคาคนกลางในพ%นท�ในท�น%หมายถง พอคาคนกลางท�มภมลาเนา หรออาศยอยในเขตจงหวดจนทบร และเปนผรบซ%อผลผลตจากเกษตรกรเพ�อมาสงตอใหกบพอคาสงออกอกคร% งหน�ง พอคาสงออก หมายถง พอคาท�ทาการคาขนาดใหญมตลาดสงออกตางประเทศโดยตรง พอคาสงออกน%จะทาหนาท�รบซ%อผลผลตจากเกษตรกรโดยตรง รวมถงรบซ%อผลผลตจากพอคาคนกลางในพ%นท� และพอคาคนกลางจากภาคเหนออกดวย นายหนาในท�น%หมายถง คนท�ทาหนาท�ตดตอพอคาใหกบเกษตรกรรายยอย หรอตดตอเกษตรกรรายยอยใหกบพอคาตางๆ ซ� งอาจจะเปนเกษตรกรรายยอยดวยกนเองท�มความคนเคย กบพอคา หรอเปนคนท�ทาอาชพน%โดยตรง การเช�อมรอยเครอขายระหวางเกษตรกรกบพอคาคนกลางในพ%นท� พอคาคนกลางจากภาคเหนอ พอคาสงออกและนายหนา พอคาคนกลางในพ%นท�น%นเปนคนไปรบซ%อโดยตรง กบเกษตรกร ซ� งจะนามาขายใหกบพอคาสงออกอกท เชนเดยวกบพอคาคนกลางจากภาคเหนอ ท�มารบซ%อกบเกษตรกรโดยตรงเหมอนกนกบพอคาในพ%นท� และนาสนคาไปขายตอใหกบพอคาสงออก พอคาคนกลางในพ%นท�และพอคาคนกลางจากภาคเหนอจะไดเปรยบในเร�องความชานาญในพ%นท�มากกวาพอคาสงออก พอคาสงออกน%นกจะตองอาศยนายหนาชวยหาสนคาให เน�องจากพอคาสงออกน%นจะตองไดสนคาตามท�กาหนดเพ�อท�จะสงออก จงจาเปนตองรบซ%อสนคาจากพอคาคนกลางในพ%นท�และพอคาคนกลางจากภาคเหนอในราคาท�สงกวา 1 - 2 บาท 3. เครอขายระหวางพอคาสงออกกบพอคาคนกลาง

การเช�อมรอยเครอขายระหวางพอคาสงออกกบพอคาคนกลาง เกดการพ�งพากนระหวางกลมคนสองกลม คอ พอคาสงออกกบพอคาคนกลางในพ%นท� และพอคาคนกลางภาคเหนอ

67

พอคาคนกลางในพ%นท�และพอคาคนกลางภาคเหนอ เปนพอคาท�ไมไดทาการสงออกโดยตรงและไมมตลาดตางประเทศเปนของตนเอง ดงน%นการกระจายสนคาจงตองผานพอคาสงออกอกทอดหน� ง โดยพอคากลมน% จะเขาไปรบซ%อผลผลตจากเกษตรกร มาทาการคดแยกขนาดและ เขาโรงอบ รวมท%งบรรจภณฑ เพ�อเตรยมการสงออก แลวจงนามาสงใหกบพอคาสงออก จาหนาย ไปยงตลาดตางประเทศ พอคาสงออก เปนกลมคนท�ทาการตดตอซ%อขายกบตลาดตางประเทศ โดยเฉพาะประเทศจน และมฐานลกคาตางประเทศเปนของตนเอง โดยปๆ หน� ง จะมยอดส�งซ%อลวงหนา จากพอคาจน พอคาสงออกจะตองหาผลผลตใหเพยงพอกบจานวนยอดส�งซ%อจากตางประเทศ โดยสวนหน�งจะทาการตดตอรบซ%อผลผลตจากเกษตรกร และอกสวนหน�งจะรบซ%อจากกลมพอคาคนกลางในพ%นท�และพอคาคนกลางจากภาคเหนอ เพ�อทาการสงออกใหกบพอคาจนอกทอดหน�ง 4. เครอขายระหวางนายหนากบพอคาคนจน

การเช�อมรอยระหวางนายหนากบพอคาคนจนเกดจากกลมคนสองกลม คอ นายหนาและพอคาจากจน พอคาจากจนในท�น%หมายถง พอคาจากประเทศจนท�เขามาหาผลผลตในประเทศไทยและนาไปจดจาหนายยงประเทศจน กลมพอคาคนจนท�ตองการหาผลผลตไปขายยงประเทศจน แตไมสามารถเขาถงเกษตรกรไดและไมเคยชนกบพ%นท� รวมท%งเร�องการตอรองราคาท�ตองเจรจาเปนภาษาไทย จงตองอาศยนายหนาท�เปนคนไทย ซ� งอาจจะเปนคนในพ%นท�หรอเปนคนท�คนเคยกบเกษตรกรพาเขาไปเจรจาการซ%อขาย

68

การจดสรรผลประโยชนในการผลตและการคาลาไย ท�อาเภอโปงน*ารอน จงหวดจนทบร

ภาพประกอบ 7 การจดสรรผลประโยชนในการผลตและการคาลาไย ท�อาเภอโปงน% ารอน จงหวด

จนทบร จากภาพประกอบ 7 ดงกลาวจะพบวา ในกระบวนการผลต การคาลาไยของเกษตรกรอาเภอโปงน%ารอนน%นจะมผเก�ยวของหลกกบกระบวนการดงกลาวอย 3 ระดบ คอ ระดบการผลต ระดบการจดจาหนาย และระดบผบรโภค (สมพงษ ทองขา. สมภาษณ. 2556) ระดบการผลตจะมบคคลท�เก�ยวของ 2 ประเภท คอ เกษตรกร และนายทนปจจยการผลต เกษตรกรรายยอย คอ ชาวสวนลาไย ในการลงทนการผลตลาไยตอตน โดยในคร% งแรกจะตองลงทนตนกลาลาไย ซ� งจะมคาใชจายอยท� 30 บาท หลงจากน%นประมาณสามป จงลงทนอกคร% งในการท�จะใหผลผลตซ� งจะมคาใชจายอยราวๆ 100 บาทตอตน (ในกรณตนลาไยท�มอาย 3 - 10 ป) และ 150 - 200 บาทตอตน (ในกรณท�ตนลาไยมอาย 10 - 20 ป) ตนลาไยท�มอายมากยอมจะมตนทนในการผลตสง เน�องจากตองมการตดแตงก�งเปนจานวนมาก สวนผลผลตตอตน หากเปนตน ขนาด 3 - 10 ป จะใหผลผลตตอตนอยท� 200 กโลกรม ตนขนาด 10 - 20 ป จะใหผลผลตอยท� 500 กโลกรมตอตน ซ� งเกษตรกรจะไดกาไรตอตน โดยยงไมคดคาแรงในการดแลลาไยของตวเกษตรกรประมาณ 7,500 - 18,800 บาทตอตน นายทนดานปจจยการผลต/ลง นายทนดานปจจยการผลต คอ กลมพอคาขายผลตภณฑ ท�เก�ยวของกบการเกษตร เชน พอคาขายปยเคม พอคาขายสารวตถอนตรายทางการเกษตร (จาพวก

เกษตรกรรายยอย

ผรบซ%อแตไมไดสงออก

โดยตรง

ผสงออกโดยตรง

นายทนปจจยดานการ

ผลต

ตลาดประเทศจน ตลาดประเทศ

อนโดนเซย

ลาไยอบแหง ขายในประเทศ

69

ยาฆาแมลง/สารโซเดยมคอเรต/โปรแตสเซยมคอเรต หรอท�เกษตรกรเรยกวา สารราด) พอคาตนกลาลาไย โดยนายทนกลมน% จะทาหนาท�เปนนายทนใหเกษตรกร ใหเกษตรกรกยมเงน เกษตรกรสามารถมาสารองปย ยา ตางๆ ไปใชกอนได โดยไมคดดอกเบ% ย แตมขอแมวาเกษตรกรตองนาผลผลตมาขายใหกบตนเทาน%น จะเปนการตกลงดวยวาจา โดยไมมการเซนสญญา และราคาท�รบซ%อน%นจะมราคาท�ต �ากวาราคาท�วไป โดยนายทนดานปจจยการผลตจะเปนผกาหนดราคาฝายเดยว เชน นาย ก เปนเกษตรกรลาไยในหมบานแหงหน�ง เม�อถงฤดทาการผลตลาไยไมมทนสารองในการท�จะไปซ%อปยและสารราด จงเขาไปตดตอลงเพ�อขอยมสารราด และปยมาผลตลาไยในสวนของตน เม�อถงฤดการเกบเก�ยว นาย ก ตองนาลาไยของตนมาขายใหกบลงท�ตนไปขอยมปยและสารราดมา โดยระหวางการปลกน%นทางลงจะสงคนมาคอยตดตามผลผลตเปนระยะๆ โดยบางรายกจะสงออกเอง บางรายกจะนาไปขายใหกบผสงออกอกทอดหน� ง การทาลกษณะน% นายทนดานปจจยการผลต จะไดสวนตางจากราคาท�รบซ%อจากเกษตรกรโดยตรงกบราคาตลาด สวนเกษตรกรจะถกกดราคา ระดบการตลาด จะเปนกระบวนเก�ยวกบการเกบเก�ยวผลผลตและการขาย ในสวนของการตลาดน% จะแบงออกเปน 2 ประเภท คอ ผสงออกโดยตรงและผรบซ%อท�ไมไดทาการสงออกโดยตรง ผสงออกโดยตรง/พอคาคนกลาง หรอท�ชาวบานเรยกวา ลง จะทาหนาท�เกบรวบรวมผลผลตจากเกษตรกรและสงออกไปยงประเทศจนหรออนโดนเซย โดยจะมการตดตอซ%อขาย กบเกษตรกรลวงหนาต%งแตยงไมราดสาร กลาวคอ ทางผสงออกจะสงคนมาดลกษณะลาตนและใบ จะเปนการคาดคะเนลวงหนาวาลกษณะใบท�ดจะสามารถทาใหไดผลผลตเปนจานวนมาก และ มการเซนสญญากนเปนลายลกษณอกษรท�แนนอน จะไมนยมใชการตกลงดวยวาจา อตราการซ%อขายจะเปนลกษณะรบซ% อราคาเดยว โดยจะใหราคาตามขนาดของลาไย ถาเปนลาไยขนาดใหญ หรอเบอรหน� งจนถงเบอรส� จะไดราคาประมาณท� 38 บาทตอหน� งกโลกรม (ราคาในป 2556) สวนลาไยท�ไมไดขนาด (ลาไยรวงหน) หรอเรยกวาลาไยตกไซค จะใหราคาท� 3 บาท ตอหน�งกโลกรม ผสงออกจะไดสวนตางจากการนาลาไยไปคดแยกขนาดอกคร% งเพ�อสงออก ผรบซ%อท�ไมไดทาการสงออกโดยตรง หรอลงจะทาหนาท�รวบรวมผลผลตจากเกษตรกรและนาไปสงใหผสงออกอกทหน� ง ในการซ%อขายน%นผรบซ%อจะมาตดตอกบเกษตรกรโดยจะม การเซนสญญาซ%อขายกนลวงหนาต%งแตยงไมราดสารเหมอนกบผสงออกโดยตรง ราคาการซ%อขายน%นกใหราคาเทาๆ กบผสงออกโดยตรง บางคร% งอาจจะใหราคาท�สงกวา แตมขอแมวาผรบซ%อน%น จะเขามาทาการตดแตงก�งของตนลาไย หากตนใดท�ตดลกดก ทางผรบซ%อจะพยายามตดแตงก�งเหลาน%นออกไมใหดก เน�องจากตองการใหลกลาไยมขนาดใหญ เพ�อท�เวลาตนเองไปขายตอจะไดกาไร เพ�มข%น หากในการเกบผลผลตแตละคร% งแตละแปลง มลาไยเบอร 4 มาก ผรบซ%อจะไมคอยไดกาไร

70

แตการทาเชนน% ทาใหรายไดของเกษตรกรลดลง เน�องจากปรมาณผลผลตกจะลดลงตามจานวน การแตงก�งของผรบซ%อ โดยในการแตงก�งน%ทางเกษตรกรไมสามารถกาหนดไดวาควรแตงระดบไหน เพราะในสญญาจะมระบไววา “สามารถตดแตงก�งไดโดยเกษตรกรเปนผเสยคาใชจายในการแตงก�งเองท%งหมด” เม�อผรบซ%อผลผลตมาจากเกษตรกรจะนามาคดขนาดเพ�อสงขายใหกบผสงออกอกคร% งหน�ง ในการจดสรรผลประโยชนของตลาดการคาลาไยท�อาเภอโปงน%ารอน ซ� งประกอบดวย ผผลตรายยอย นายทนท�ขายสนคาปจจยการผลต และพอคาคนกลางท�เรยกวาลงตามท�กลาวมาขางตนเราจะพบวา เกดความไมเปนธรรมในตลาดการคาลาไย เน�องจากมการเอาเปรยบระหวางผท�เก�ยวของท%งสามจากกระบวนการโกง ดงน% ในการซ%อขายน%นผรบซ%อโดยจะมผจดการท�เปนตวแทนของลงเอง ซ� งเรยกวา “ผจดการลง” จะมาตดตอกบเกษตรกรโดยจะมการเซนสญญาซ% อขายกนลวงหนา หรอไดทาขอตกลง กบทางเกษตรกรไวลวงหนา โดยวธการท�เรยกวา “ซ%อใบลาไย” เกษตรกรท�ไมไดรบความเปนธรรมในการขายลาไยใหกบผจดการลงหรอตวลงเอง โดยมเทคนคหรอวธการท�ซ%อขายกบเกษตรกร (ผไมประสงคออกนาม. สมภาษณ. 2556) คอ ทางลงจะสงผจดการของตนเองมาดท�สวนลาไยของเกษตรกรและรบซ%อต%งแตกอนราดสาร คร% งแรกจะเขามาดและบอกกบทางเกษตรกร โดยจะใหความหวงวาจะไดราคาตามตลาด แตพอเวลาตอมากจะตเตยนตางๆ เก�ยวกบผลผลตของเกษตรกร เชน ใสปยบางหรอเปลา ดแลกนอยางไรเหมอนไมใสใจทา ใสปยนอยไป ถาไมมทน ใหไปเอาปยท�ลงกได เรามปยคณภาพดสาหรบลกลง เพ�อท�เกษตรกรเองจะไดไปซ%อปย หรอถาไมมเงนทนกไปกปยจากทางผรบซ%อโดยการเปนหน% พอถงเวลาท�ไดผลผลตหรอถงเวลาซ%อ-ขาย ซ� งทกฝายคาดวาผลผลตท�จะไดรบอยท�ประมาณการ ผลผลตท�เจาของลงมองด และประเมนดวยสายตาในวนมาดผลลาไยท�ตดแตชอผลแลว ซ� งผลลาไยมขนาดเลกกวาลกมะเขอพวงเลกนอย นาจะไดราคาประมาณหน� ง เจาของก�งพนธท�เกษตรกรซ%อมาปลก แวะมาดประเมนไวท�ประมาณหน� ง และตวเกษตรกรเองประเมนดวยตวเองวาจะไดราคาผลผลตประมาณหน� ง และ ทางเกษตรกรประเมนดวยตวเองซ� งคาดวานาจะไดผลผลตประมาณหน� งซ� งจะเปนไปในแนวทางเดยวกบท%งเจาลงและเจาของก�งพนธดงกลาว โดยทางเกษตรกรเองไดใสใจในการดแลใสปย ตามหลกวชาการและตดแตงชอผลแตละชอใหมปรมาณลกลาไย ไมเกนชอละ 60 ลก เพ�อใหไดขนาดของผลลาไยเปนท�ตองการของตลาด แตเม�อถงเวลาท�ผจดการลงมารบซ%อผลผลตในแตละคร% ง โดยใชวธการท�เรยกวาเอาเปรยบหรอ “โกง” เกษตรกร คอ จะสงคนงานของตวเองเขามาประมาณ 100 คน โดยใชรถกระบะเขามาขนดงน% 1. ผจดการลงจะใหคนงานเกบลาไยจากตน แลวคดชอสวยๆ ท�ผลใหญกวาเหรยญ 10 บาท และลาไยเบอร 1 - 2 เอาใสตะกราท�มใบไมปด

71

2. ลาไยขนาดเบอร 3 และ 4 จะถกแตงชอผลโดยท%งใหมก�งไว เพ�อเอาทากาปก (ลาไยมดพวง) โดยทางผจดการลงจะอางวา ลาไยกลมน% เรยกวา ลกลาย ใหกโลกรมละ 3 บาท 3. ลกลาไยทกลกทกขนาดท�ไมไดอยในพวง ไมวาจะมขนาดเทาใด จะถอเปนลกรวงท%งหมด 4. ลาไยตามขอ 2 และ 3 ท%งหมด จะใหคนงานทาการแยกขนาด เรยงใสในตะกราสขาวแลวช�งน%าหนก แตจะไมเอาใบลาไยปด และใหราคากโลกรมละ 3 บาท 5. ท%งสวนของเกษตรกรจะไมมลกหนเลย ผจดการลงจะขนเอาไปหมด (ลกท�มขนาดเลกกวาเหรยญ 5 บาท เขาจะเรยกวา เปนลกหน) และไดแสดงลกเลนถงวธการเอาเปรยบหรอ “โกง” โดยทางเกษตรกรจะตรวจนบตะกราท�บรรจผลผลตทกประเภทท�ทางผจดการไดเกบผลผลตมาใสในตะกรา แตผจดการจะบอกกบ ทางเกษตรกรวา ไมตองจดนบทกตะกราหรอก ใหจดนบเฉพาะตะกราท�มใบไมปดเทาน%นท�ไดราคากโลกรมละ 31 บาท สวนตะกราท�เปนลกรวงท�ไมมใบไมปดไมตองนบ จะทาใหเกดการสบสนปนกน สวนน%าหนกของตะกราลกรวงน%น รถท�เกบแตละคนเขาจะมาแจง แลวทางผจดการลงจะเขยนสรปมาใหทางเกษตรกรเอง รบรองพวกคนเกบลาไยพวกน% เขาไมโกงแนนอน จากน%นผจดการลง กใหคนงานขนตะกราทกตะกรา ท%งท�มใบไมปด และไมมใบไมปด ขนรวมข%นรถไปคนเดยวกน โดยไมแยกประเภทเลย น�คอวธการเอาเปรยบหรอ “โกง” วธการหน�งของทางผจดการลง “รไหมคะ ลกลาไยท�ยงเปนพวงอย สามารถเอาไปแตงก�งกาปกได ซ� งผจดการรายเดมเรยกวา ลกลาย น%น และใหกโลกรมละ 3 บาท เขาจะซ%อในราคากโลละ 15 บาท สวน ลกรวง ท�เลกกวาเหรยญ 5 บาท รบซ%อในราคากโลกรมละ 8 บาท หนเพ�งรตววาเสยโงอยางแรงเขาแลว หนจงเลาเร� องการซ%อขายลาไยใหกบลงเดมใหเขาฟง คนรบซ%อรายใหมเขาบอกวา คนท�โกงคอผจดการลง ตอนเจาของสวนเผลอ เขาจะรกนกบพวกหวหนาคนงาน จะแอบขนตะกราลาไยข%นรถไปจานวนหน� ง และจะกลบออกไปกอน สวนลาไยท�เขาอางวาเปนลกรวงตกไซคน%น เขากจะเอาไป ขายตอใหพวกผมเอง กนท%งเจาของสวนและเจาของลงของตวเองเลย อยางลาไยท�เขาไมเอาใบไมปด ซ� งโมเมไปรวม 5 ตนน%น เขากเอาไปขายลงอ�น สวนลกรวงกจะขนกลบไปใหลงไมถง 0.5 ตน พอไมใหนาเกลยด” (ผไมประสงคออกนาม. สมภาษณ. 2556) อกวธการหน�งคอ ผจดการลงกยงคงเขามาเกบลาไย ตามลกษณะการเกบและการคดลาไยเหมอนคร% งกอน แตถาเกษตรกรบอกทางผจดการลงวา จะเกบลกรวงและลกลายเอาไว จะไมขาย แตจะเอาไปทาปย ผจดการลงกจะส�งใหคนงานหยดคดแยกลาไย และใหขนเอาลาไยท%งหมดไปกองไวในศาลากลางสวน และใหตวเกษตรกรไปยนรอดท�ศาลา จงทาใหไมมโอกาสไดไปยนตรวจนบตะกราท�ขนข% นรถไปกอนหนาน% ท�หนาประตทางเขา-ออกสวนของเกษตรกรเหมอนคร% งกอน

72

ซ� งขณะท�ทางเกษตรกรกาลงดลาไยท�คนงานขนลาไยมากองใหน%น ทางผจดการลงกจะส�งใหลกนองของตนขบรถบรรทก 1 คน ขบออกไปกอน โดยเจาของรถไดเขามาพดคยกบผจดการลง และบอกวาคนงานไดทางานเสรจแลวจะขอกลบไปกอน ซ� งผจดการลงท�รกนกบเจาของรถกจะอนญาตใหกลบไปกอนได ซ� งทางเกษตรกรเองไมสามารถรไดเลยวารถกระบะท�ขบออกไปมผลผลตของตวเองหรอไม แลวผลสบเน�องจากการท�ทางเกษตรกรเกบลกรวงและลกลายเอาไวเองจะไมขายใหกบทางผจดการลง ซ� งผจดการลงจะเกดความไมพอใจ จงมาขอตกลงกนใหมกบทางเกษตรกรโดยจะขอเงนจาก ทางเกษตรกรเปนคาแรงงานคนงานท�จะตองขนลาไยจานวนดงกลาวท�เอามาเทกองไวใหในราคาอกราคาหน�ง รวมท%งหมดแลวตวเกษตรกรจงตองจายเงนเปนคาแรงงานขนลาไยสาหรบการมาเทกองทบถมเปนภเขาท�ศาลาในจานวนเงนอกประมาณหน�ง เพ�อซ%อผลผลตของตนเองตามสญญาท�ไดตกลงกบทางลงไว แนวทางแกไขปญหาตลาดการคาลาไย ในอาเภอโปงน*ารอน จงหวดจนทบรใหมความเปนธรรม

ในการสรางความเปนธรรมเก�ยวกบตลาดการคาลาไย ในเขตอาเภอโปงน% ารอน จงหวดจนทบรมากข%นน%น จะพบวามภาคสวนในสงคมท�เก�ยงของกบตลาดการคาลาไยดงกลาว 3 ภาคสวนคอ ภาคชมชน ภาครฐ และภาคธรกจ ดงน%นในการนาเสนอแนวทางแกไขปญหาตลาดการคาลาไยในอาเภอโปงน%ารอน ผวจยจะนาเสนอแนวทางหลก 3 แนว ดงน% 1. แนวทางการแกไขปญหาโดยอาศยกลไกของชมชน 2. แนวทางการแกไขปญหาโดยอาศยกลไกของรฐ 3. แนวทางการแกไขปญหาโดยอาศยกลไกตลาด แนวทางการแกไขปญหาโดยอาศยกลไกของชมชน ชมชนในเขตอาเภอโปงน%ารอน โดยท�วไปมลกษณะเปนชมชนของเกษตรกรรายยอยเปนหลกน�นหมายความวา ชมชนจะมลกษณะท�เกษตรกรรายยอยแตละครอบครวดารงชวตโดยอาศยฐานชวตในครอบครวเปนหลก เชน การเปนเจาของท�ดนขนาดเลก และการยงตองใชแรงงานในครอบครว ดงน%นชวตสวนใหญจงอยในครอบครวเปนหลก ผลท�ตามมากคอ ความสมพนธระหวางครอบครวเกษตรกรผปลกลาไยกบครอบครวอ�น หรอกบภาครฐหรอภาคสวนอ�นๆ อาจยงไมมความเหนยวแนนมากนก อยางไรกดในการท�จะไดรบสวนแบงเชงผลประโยชนในตลาดการคาลาไยน%น จาเปนจะตองมการขบเคล�อนแนวทางและมาตรการท�สาคญดงน% 1. สงเสรมการรวมกลมระหวางของเกษตรกรรายยอยชาวสวนลาไย โดยอาศยแนวคดสหกรณ เพ�อใหกลมเกษตรกรดงกลาวมอานาจตอรองราคาซ%อขายกบพอคาคนกลาง อนจะนามา ซ� งผลประโยชนท�เปนธรรมมากข%น

73

2. รวบรวมผลผลตลาไยท�ไมไดขนาดมาตรฐานและขายไดราคาต�า โดยนามาแปรรปยกระดบผลตภณฑ เพ�อเพ�มมลคาใหกบสนคา 3. ใชกลไกของกลมปรบปรงคณภาพลาไยท�มอยในปจจบน ใหเขามาปรบปรงคณภาพผลผลตลาไยของเกษตรกรรายยอย โดยการคดกรองผลผลตลาไยใหมมาตรฐานเหมอนกน เน�องจากเกษตรกรบางรายท�ยงปลกลาไยไมไดมาตรฐาน ท%งน% เกษตรกรกตองทาลาไยใหไดคณภาพดวยเชนกน เกษตรกรบางรายกยงทาไมไดคณภาพแตตองการราคาท�เทากนกบคนอ�น ตรงจดน%ผขายตองทาสนคาใหไดคณภาพกอน เพ�อท�จะผซ%อน%นเกดความเกรงใจทาใหการตอรองราคาน%นเกดความสมดลกน แนวทางการแกไขปญหาโดยอาศยกลไกของรฐ รฐไทยภายใตกลไกของระบบราชการไมวาจะเปนราชการสวนกลาง ราชการสวนภมภาค และราชการสวนทองถ�นเปนกลไกท�ขยายตวแทรกแซงไปในชวตของประชาชนอาเภอโปงน% ารอน จนถงระดบหมบาน ดงน%นจงมความจาเปนตองนากลไกของรฐดงกลาว มาชวยในการแกไขปญหาตลาดการคาลาไยใหมความเปนธรรมมากข%น แนวทางในการแกไขโดยอาศยกลไกของระบบราชการดงกลาว ผวจยขอนาเสนอดงน% 1. ใหรฐบาลเปดตลาดสงออกกลมใหม นอกเหนอจากประเทศจนท�มสวนแบงถงรอยละ 90 ในปจจบน เชน ตะวนออกกลาง และอนเดย เพ�อลดการพ�งตลาดจากจน ซ� งเปนแนวทางท�ชวยผลกดนปรมาณการสงออกสนคาผลไมไทยไดเพ�มสงข%น ไมควรเกบภาษซ% าซอน ซ� งเปนการ เพ�มตนทน การผลต รวมท%งการอานวยความสะดวกในการตรวจวเคราะห และออกใบรบรองคณภาพสนคา ตองเบดเสรจ ณ จดเดยว (One Stop Service) เน�องจากผลไมสดใชเวลานานมากจะเนาเสยงาย (“ลาไยโปงน%ารอนฉลย ทานอกฤด 3.5 หม�นไร”.ออนไลน. 2551) 2. หนวยงานรฐควรสนบสนนการกระจายผลผลตออกนอกแหลงผลต โดยใหทนหมนเวยนแกพอคารายยอย รายละไมเกน 250,000 บาท และสนบสนนคาขนสง เพ�อซ%อลาไย ถงสวนของเกษตรกร นอกจากน%ยงตองข%นทะเบยนประวตพอคารายยอยไว และกาหนดราคาประกนลาไยสดไมต�ากวา 20 บาท/กโลกรม 3. การจดการปญหาคณภาพของผลผลต และการคดขนาด ซ� งเกษตรกรจะถกกดราคาจากพอคาปลายทาง ดงน%น การกาหนดขนาดตนทางและปลายทางตองมความเขาใจตรงกนและ มมาตรฐานเดยวกน การกาหนดพ%นท�จดรบซ%อ และการข%นทะเบยนควรกาหนดพ%นท�ใหชดเจนและอยในหมบาน เพ�อปองกนปญหาการขนสงของเกษตรกรหนวยงานท�รบผดชอบตองหารอกบตวแทนของเกษตรกรเพ�อกาหนดเกณฑของจดรบซ%อ เพ�อปองกนปญหาการหกหวคว ในป 2545 สวนกลางเปนผกาหนดเกณฑ และใหทางจงหวดคดเลอกพ%นท�ท�เหมาะสม ประเดนปญหาดานคณภาพ เกดจากการกาหนดขนาดท�ไมมมาตรฐานท�ชดเจน การปฏบตไมเปดโอกาสใหเปนมาตรฐานเดยวกน

74

การคดและบรรจลาไยสดลงตะกราทาดวยตา ไมใชเคร�องคดแยกท�ไดมาตรฐาน อาจมความเปนไปไดหากไมมดลาไยจก แตตดใหตดกานและผานเคร�องคดแยกคลายลาไยอบและบรรจในบรรจภณฑ ซ� งในระยะแรกผบรโภคอาจไมคนเคย เกษตรกรมความตองการจดยนทางปฏบตท�ชดเจนตอมาตรฐานลาไยสด ท�จดรบซ%อควรมการประกาศใหทราบลวงหนา และชดเจนโดยท�วกน สามารถรองรบผลผลตของเกษตรกรในพ%นท�ได พรอมท%งมคณะกรรมการจากหลายฝายเปนผตรวจสอบคณภาพโดยท�พอคาตองยอมรบการตรวจสอบน%นดวย 4. การจดต%งตลาดกลาง คอ ความสามารถในการจดต%งตลาดกลาง หรอจดรบซ%อ และการเขาถงขอมลของเกษตรกร การกาหนดโควตาในจดรบซ%อจะทาใหเกษตรกรไดรบความเดอดรอน ตลาดกลาง คอ จดท�ผซ%อกบผขายมาพบกน ตองมผซ%อหลายราย แตในการดาเนนการจรงๆ มกมผซ%อเพยงรายเดยวและผขายหลายราย กระบวนการเปนไปตามกลไกของตลาดจดรบซ%อ ใชในกรณ ท�ทางราชการมมาตรการในการชวยเหลอสนบสนน การแกไขปญหาท�เกดข%นถามเกษตรกรเขารวมจะทาใหการแกปญหาดข%น 5. การสรางความย �งยนของตลาดการคาลาไยในประเทศจน เน�องจากจนมความเปล�ยนแปลงอยางรวดเรว จงเปรยบเสมอนกลมประเทศยโรป หน�งประเทศหลายสบระบบท�มผคนหลากหลาย จงจาเปนตองศกษาวฒนธรรมของจนอยางถองแท ซ� งแตละมณฑลมสทธการสรางกฎระเบยบเองไดในระดบหน�ง ซ� งไมขดกบกฎระเบยบของรฐบาลกลาง ดงน%นในการทาการตลาดกบประเทศจนน%น ตองกาหนดบทบาทใหเกษตรกรหรอสถาบนของรฐอยางชดเจน และเน�องจากนโยบายของรฐ จะเปล�ยนไปเม�อรฐบาลถายโอนอานาจ จงควรจดต%งองคกรอสระเปนสถาบนการลาไยแหงชาต โดยใหรฐบาลออกเปนพระราชกฤษฎกาและอาศยยดเกาะกบพระราชบญญตองคการมหาชน แนวทางการแกไขปญหาโดยอาศยกลไกตลาด

กลไกตลาดในท�น%หมายถง อปทานและอปสงคท�เก�ยวของกบตลาดการคาลาไยในอาเภอโปงน%ารอน ในการท�จะทาใหกลไกตลาดสรางความเปนธรรมในตลาดการคาลาไยมากข%นน%นจาเปนตองพจารณาใน 3 สวน คอ การปรบปรงดานอปสงค การปรบปรงดานอปทาน การพฒนาดานอปสงคและการสรางเง�อนไขใหเกดการแขงขนท�เปนธรรม ซ� งผวจยมขอเสนอดงน% 1. การปรบปรงอปสงค คอ การควบคมผลผลตลาไยใหสอดคลองกบความตองการ ของตลาดท%งในและตางประเทศโดยวางแผนการผลตใหกระจายตว ไมผลตในชวงเดยวกนมาก จนทาใหผลผลตลนตลาด และเพ�มประสทธภาพ รวมท%งปรบปรงคณภาพการผลต สรางความเขมแขงกลมผผลต รวมถงกลมเครอขาย และการตลาด ตลอดจนสนบสนนแหลงน% าและการบรหารจดการน% าในสวนลาไย

75

2. การกระตนใหเกดการบรโภคลาไยภายในประเทศมากข%น รวมท%งเพ�มมลคาผลผลตดวยการสงเสรม สนบสนนการแปรรปผลตภณฑใหมๆ จากลาไย และรณรงคประชาสมพนธคณคาและคณประโยชนของการบรโภคลาไย 3. การสรางเง�อนไขการแขงขนท�เปนธรรมโดยไมใหเกดลกษณะท�เรยกวา ปลาใหญ กนปลาเลก ยกระดบองคความร สนบสนนโลจสตกสในการกระจายผลผลตออกจากแหลงผลต ชวงลาไยกระจกตว พรอมท%งพฒนาระบบฐานขอมลสารสนเทศดานการผลต การตลาด การแปรรป และการสงออก เพ�อนาขอมลความรมาสชมชน/เกษตรกรรายยอยไดอยางรวดเรว มประสทธภาพ และสนบสนนการวจยและพฒนาการผลตลาไย