สถาปตยกรรมสมยใหมของกลมสถาปนกไทยรนบกเบก พ.ศ. 2459 - พ.ศ. 2508

โดย นางสาวใจรก จนทรสน

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรสถาปตยกรรม

ภาควชาศลปสถาปตยกรรม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ปการศกษา 2549 ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

MODERN ARCHITECTURE OF PIONEER THAI ARCHITECTS B.E. 2459 - 2508

By Jairak Junsin

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree MASTER OF ARTS

Department of Architecture and Related Arts Graduate School

SILPAKORN UNIVERSITY 2006

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “ สถาปตยกรรมสมยใหมของกลมสถาปนกไทยรนบกเบก พ.ศ. 2459 - พ.ศ. 2508 ” เสนอโดย นางสาวใจรก จนทรสน เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาประวตศาสตรสถาปตยกรรม

……........................................................... (รองศาสตราจารย ดร.ศรชย ชนะตงกร)

คณบดบณฑตวทยาลย วนท..........เดอน.................... พ.ศ...........

ผควบคมวทยานพนธ 1. ผชวยศาสตราจารยสาทศ ชแสง 2. อาจารย ดร.ประเวศ ลมปรงษ คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ .................................................... ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารยสมชาต จงสรอารกษ) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ (ผชวยศาสตราจารยสาทศ ชแสง) ............/......................../.............. .................................................... กรรมการ .................................................... กรรมการ (อาจารย ดร.ประเวศ ลมปรงษ) (ผชวยศาสตราจารยสนนท ปาลกะวงศ ณ อยธยา) ............/......................../.............. ............/......................../..............

ช

สารบญ หนา บทคดยอภาษาไทย……………………………………………………………………….….. ง บทคดยอภาษาองกฤษ………………………………………………………………………. จ กตตกรรมประกาศ................................................................................................................... ฉ สารบญภาพ.............................................................................................................................. ฏ สารบญภาพประกอบ............................................................................................................... ต บทท 1 บทนา…………………………………………………………………………………. 1 ความเปนมาและความสาคญของปญหา……………………………………….. 1 การศกษาทผานมา…………………………………………………………….. 4 วตถประสงคการวจย…………………………………………………………. 6 ขอบเขตการวจย………………………………………………………………. 6 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย………………………………………. 8 ขนตอนการวจย.................................................................................................. 8 แหลงขอมล…………………………………………………………………… 9 ขอตกลงเบองตน……………………………………………………………… 10 นยามศพทเฉพาะ……………………………………………………………… 10 2 ประวตและการศกษา…………………………………………………………………. 11 หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร……………………………………………… 12 หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร................................................................................ 18 นายจตรเสน อภยวงศ............................................................................................ 24 นายนารถ โพธประสาท....................................................................................... 25 พระสาโรชรตนนมมานก...................................................................................... 28 หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ…………………………………………………… 30 3 สภาวะการณตางๆ…………………………………………………………………….. 36 สภาวะการณโลกตะวนตก……………………………………………………… 36 สภาพสงคม เศรษฐกจ การเมอง…………………………………………... 36

ซ

บทท หนา กระแสความนยมของสถาปตยกรรมในตะวนตก……………………….. 37 การเรยนการสอนวชาสถาปตยกรรม……………………………………. 45 สภาวะการณในประเทศไทย…………………………………………………... 49 สภาพสงคม เศรษฐกจ การเมอง................................................................. 49 กระแสความนยมของสถาปตยกรรมในประเทศไทย................................. 51 การเรยนการสอนวชาสถาปตยกรรม......................................................... 53 4 สถาปตยกรรมสมยใหมของกลมสถาปนกไทยรนบกเบกฯ…………………………. 54 หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร…………………………………………….. 55 อาคารสาธารณะ……………………………………………………….. 55 อาคารพกอาศย…………………………………………………………. 55 พระตาหนกมารราชรตบลลงก……………………………………. 56 พระตาหนกเปยมสข วงไกลกงวล……………………………....... 64 พระตาหนกสมเดจฯเจาฟากรมหลวงสงขลานครนทร……………. 68 หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร………………………………………………... 72 อาคารสาธารณะ……………………………………………………….. 72 ศาลาเฉลมกรง…………………………………………………….. 72 ศาลาวาการกรงเทพมหานคร……………………………………... 72 ศาลาธรรม มหาวทยาลยเชยงใหม………………………………… 76 อาคารพกอาศย…………………………………………………………... 80 นายจตรเสน อภยวงศ………………………………………………………….. 80 อาคารสาธารณะ………………………………………………………… 80 อาคารกรฑาสถาน……………………………………………........ 80 โรงภาพยนตรทหานบก…………………………………………... 84 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง………………………………. 87 อาคารอานวยการ มหาวทยาลยธรรมศาสตร……………………… 155 ศาลแขวงจงหวดสงขลา…………………………………………... 158 ททาการไปรษณย บางรก…………………………………………. 165 อาคารพกอาศย…………………………………………………………... 168 บานนายจตรเสน อภยวงศ……………………………….................. 168

ฌ

บทท หนา นายนารถ โพธประสาท…………………………………………………… 169 อาคารสาธารณะ…………………………………………………………. 169 ศาลาเฉลมกรง……………………………………………………… 169 อาคารพกอาศย…………………………………………………………... 174 พระสาโรชรตนนมมานก……………………………………………………… 175 อาคารสาธารณะ………………………………………………………… 175 อาคารเคม1 คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย…………… 175 ศาลยตธรรม………………………………………………………… 178 อาคารคณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย…….............. 181 ศาลาวาการจงหวดพระนครศรอยธยา(หลงเกา) …………………… 183 อาคารพกอาศย…………………………………………………………... 187 วงวารชเวสม………………………………………………………. 187 หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ…………………………………………………. 192 อาคารสาธารณะ…………………………………………………………. 192 สถานรถไฟบางกอกนอย…………………………………………… 192 อาคารททาการกรมรถไฟแหงประเทศไทย………………………… 194 อาคารสานกงานบรษท World Travel Service…………………….. 196 หอประชมแพทยาลย โรงพยาบาลศรราช…………………………... 198 อาคารผปวยนอก(หลงเกา) โรงพยาบาลศรราช……………………. 201 อาคารพกอาศย…………………………………………………………... 205 บานเลขท44 ซอยตนสน……………………………………………. 205 บานเลขท 42/1 ซอยตนสน…………………………………………. 209 บาน 2 เสา……………………………………………………........... 213 หอประชาธปไตย โรงพยาบาลศรราช……………………………… 217 สรปงานสถาปตยกรรมของกลมสถาปนกไทยรนบกเบกฯ................................ 219 5 การวเคราะห………………………………………………………………………….. 222 วเคราะหจากตวสถาปนก……………………………………………………….. 222 พนฐานทางครอบครวและการปลกฝง…………………………………….. 222 การศกษา………………………………………………………………...... 227

ญ

บทท หนา รสนยมสวนตว…………………………………………………………. … 228 วเคราะหจากปจจยภายนอก……………………………………………………... 235 กระแสความนยมของสถาปตยกรรม………………………………………. 236 อทธพลทางการเมองทมตอตวสถาปนก…………………………………… 236 ลกษณะรวมและลกษณะเฉพาะในสถาปตยกรรมของสถาปนกแตละทาน…........ 237 หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร………………………………………… 237 หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร……………………………………………. 238 นายจตรเสนอภยวงศ………………………………………………………. 241 อาจารยนารถ โพธประสาท……………………………………………….. 242 พระสาโรชรตนนมมานก………………………………………………….. 242 หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ…………………………………………........ 244 การสงผลในยคถดมา……………………………………………………………. 246 สรปผลการวเคราะห.............................................................................................. 247 6 สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ…………………………………………………… 249 สรปผลการศกษา………………………………………………………………. 250 ขอเสนอแนะ…………………………………………………………………… 251 บรรณานกรม………………………………………………………………………………... 252 ประวตการศกษา…………………………………………………………………………….. 263

ฎ

สารบญภาพ

ภาพท หนา 1 หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร…………………………………………… 12 2 พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธ และโอรสทง7…………………… 13 3 ลายพระหตถพระราชทานของพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว…….. 16 4 ตราไปรษณยากร ทออกแบบโดย หมอมเจา อทธเทพสรรค กฤดากร……….. 17 5 ราวบนไดทวดพระปฐมเจดย ………………………………………………... 17 6 ราวสะพานเจรญศรทธา ................................................................................... 17 7 หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร………………………………………………... 18 8 หมอมเจาสมยเฉลม และครอบครวกฤดากร ………………………………… 19 9 หมอมเจาสมยเฉลม และครอบครว…………………………………………. 19 10 ปรญญาบตรของหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร……………………………… 20 11 เหรยญรางวลท3……………………………………………………………... 20 12 เหรยญรางวลท 2 ชน1...................................................................................... 20 13 ใบรายงานศกษา ของหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร หนาท 1……………….. 21 14 ใบรายงานศกษา ของหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร หนาท 2......................... 22 15 นายจตรเสน อภยวงศ………………………………………………………... 24 16 นายนารถ โพธประสาท……………………………………………………... 25 17 พระสาโรชรตนนมมานก……………………………………………………. 28 18 หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ………………………………………………... 30 19 ภาพรางลายพระหตถ เกยวกบสมยปฏวต ของ หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ.. 32 20 ภาพรางลายพระหตถเกยวกบพธเกศากณฑ ของหมอมเจาโวฒยากร

วรวรรณ………………………………………………………………...

33 21 หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ และครอบครว ………………………………. 34 22 หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ และคณาจารย คณะสถาปตยกรรมศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย..........................................................................

34 23 ดานหนาของพระตาหนกมารราชรตบลลงก………………………………… 56 24 มมมองทางทศตะวนออก ของพระตาหนกมารราชรตบลลงก………………. 63 25 มมมองทางทศตะวนออกของพระตาหนกชาลมงคลอาสน………………….. 63

ฏ

ภาพท หนา 26 พระตาหนกมารราชรตบลลงกทางทศตะวนออก……………………………. 63 27 พระตาหนกมารราชรตบลลงกทางทศใต……………………………………. 63 28 ดานหนาของพระตาหนกเปยมสข วงไกลกงวล............................................... 64 29 บรเวณหอคอย พระตาหนกเปยมสข…………………………………………. 66 30 ดานหนาของ พระตาหนกเปยมสข................................................................... 66 31 พระตาหนกสมเดจฯ เจาฟากรมหลวงสงขลานครนทร................................... 68 32 มมมองทางดานหนาของตวอาคารพระตาหนกสมเดจฯ เจาฟากรมหลวง

สงขลานครนทร………………………………………………………

70 33 ศาลาวาการกรงเทพมหานครในปจจบน……………………………………... 72 34 ศาลาธรรม มหาวทยาลยเชยงใหม…………………………………………... 76 35 ทางเขาศาลาธรรม……………………………………………………………. 79 36 ศาลาธรรมเมอแรกเปดการดาเนนการ……………………………………….. 79 37 อาคารกรฑาสถาน…………………………………………………………… 80 38 การตกแตงอาคารกรฑาสถาน……………………………………………… 81 39 ดานทศตะวนตกของอาคารกรฑาสถาน…………………………………… 81 40 ดานทศใตของอาคารกรฑาสถาน……………………………………………. 82 41 แนวผนงดานนอกของอาคารกรฑาสถาน……………………………………. 82 42 ภายในสนามกฬา อาคารกรฑาสถาน………………………………………… 82 43 คานคอนกรตโคงรบตวอฒจนทร อาคารกรฑาสถาน………………………... 82 44 ดานหนาอาคารกรฑาสถาน………………………………………………….. 82 45 ภายในชองบนไดอาคารกรฑาสถาน…………………………………………. 82 46 อาคารกรฑาสถาน…………………………………………………………… 82 47 ผนงอาคารกรฑาสถาน………………………………………………………. 83 48 เพดานภายในอาคารกรฑาสถาน…………………………………………….. 83 49 โรงภาพยนตรทหานบก……………………………………………………… 84 50 บรเวณดานหนาอาคารโรงภาพยนตรทหานบก……………………………… 85 51 ทางเขาอาคารโรงภาพยนตรทหานบก……………………………………….. 86 52 การประดบตกแตง โรงภาพยนตรทหานบก…………………………………. 86 53 กลมอาคารบรเวณรมถนนราชดาเนนกลาง…………………………………... 87

ฐ

ภาพท หนา 54 อาคารรมถนนราชดาเนนกลางในปจจบน…………………………………… 89 55 โรงแรมรตนโกสนทร………………………………………………………... 89 56 อาคารรมถนนราชดาเนน…………………………………………………….. 89 57 โรงภาพยนตรเฉลมไทย……………………………………………………… 89 58 อาคารอานวยการ มหาวทยาลยธรรมศาสตร………………………………... 155 59 พธเปดอาคารอานวยการ มหาวทยาลยธรรมศาสตร…………………………. 156 60 ทางเขาอาคารอานวยการ มหาวทยาลยธรรมศาสตร…………………………. 156 61 ตวอาคารหลก อาคารอานวยการ มหาวทยาลยธรรมศาสตร…………………. 156 62 ดานหนาอาคารศาลแขวงจงหวดสงขลา……………………………………... 158 63 ดานหนาอาคารศาลแขวงสงขลา……………………………………………... 160 64 แนวกนสาดของอาคารศาลแขวงสงขลา……………………………………... 160 65 ทางเขาอาคารศาลแขวงสงขลา………………………………………………. 161 66 มมมองดานขางศาลแขวงสงขลา…………………………………………….. 161 67 ประตบรเวณดาดฟาชน 2 ศาลแขวงสงขลา………………………………….. 161 68 ชองเปดของอาคาร…………………………………………………………… 161 69 ภายนอกของอาคารศาลแขวงสงขลา………………………………………… 161 70 ดานหลงของอาคารศาลแขวงสงขลา………………………………………… 161 71 หลงคาอาคารศาลแขวงสงขลา……………………………………………….. 162 72 ระเบยงดานหลงอาคารศาลแขวงสงขลา……………………………………... 162 73 ทางเดนเขาสอาคารศาลแขวงสงขลา………………………………………… 162 74 มขหนาของอาคารศาลแขวงสงขลา………………………………………….. 162 75 ชองแสงรปวงกลม บรเวณทพกบนไดศาลแขวงสงขลา……………………... 162 76 ชองระบายอากาศใตถนอาคารศาลแขวงสงขลา……………………………... 162 77 ทางเดนภายในอาคารศาลแขวงสงขลา………………………………………. 163 78 บรเวณโถงพกคอยศาลแขวงสงขลา………………………………………….. 163 79 โถงบนไดศาลแขวงสงขลา…………………………………………………... 163 80 บนไดขนสชน 2 ศาลแขวงสงขลา…………………………………………… 163 81 ททาการไปรษณยบางรก…………………………………………………...... 165 82 การแสดงแนวอฐทตวอาคารททาการไปรษณยบางรก………………………. 166

ฑ

ภาพท หนา 83 ประตมากรรมรปครฑทมมอาคารททาการไปรษณยบางรก…………………. 166 84 ดานหลงอาคารททาการไปรษณยบางรก…………………………………….. 166 85 การประดบตกแตงบานประตทางเขา ททาการไปรษณยบางรก……………… 166 86 ภายในอาคารททาการไปรษณยบางรก………………………………………. 167 87 การจะชองแสง ภายในททาการไปรษณยบางรก…………………………….. 167 88 ประตมากรรมภายในอาคารททาการไปรษณยบางรก……………………….. 167 89 โถงทางเขาททาการไปรษณยบางรก………………………………………… 167 90 ททาการไปรษณยบางรก…………………………………………………….. 169 91 ศาลาเฉลมกรง……………………………………………………………….. 170 92 ศาลาเฉลมกรงในอดต………………………………………………………... 172 93 ภายในโรงภาพยนตรศาลาเฉลมกรงในอดต…………………………………. 172 94 ภายในหองเมขลาศาลาเฉลมกรงในอดต…………………………………….. 172 95 โถงบนไดขนสชน 2 ศาลาเฉลมกรงในปจจบน……………………………… 172 96 ทางเขาอาคารศาลาเฉลมกรงในปจจบน……………………………………... 172 97 โถงพกคอยศาลาเฉลมกรงในปจจบน………………………………………... 172 98 อาคารเคม 1 จฬาลงกรณมหาวทยาลย………………………………………. 175 99 มขหนาอาคารเคม 1…………………………………………………………. 176 100 ทางเขาอาคารเคม 1………………………………………………………….. 176 101 ทางเดนบรเวณชน2 อาคารเคม 1…………………………………………….. 176 102 ทางเดนชน2 อาคารเคม 1……………………………………………………. 176 103 โถงบนได อาคารเคม 1………………………………………………………. 177 104 การยกระดบใตถน อาคารเคม 1……………………………………………… 177 105 ศาลยตธรรม………………………………………………………………….. 178 106 ภาพถายทางอากาศศาลยตธรรม…………………………………………….. 179 107 ศาลยตธรรมเมอแรกสราง……………………………………………………. 179 108 ทางเขาอาคารศาลยตธรรม…………………………………………………… 180 109 ดานหนาอาคารศาลยตธรรม…………………………………………………. 180 110 อาคารคณะเภสชกรรมศาสตร (คณะศลปกรรม) จฬาลงกรณมหาวทยาลย…. 181 111 ทางเดนชน 2 อาคารคณะเภสชกรรมศาสตร………………………………… 182

ฒ

ภาพท หนา 112 โถงชน 2 ภายใน อาคารคณะเภสชกรรมศาสตร…………………………… 182 113 ทางเขารมอาคาร อาคารคณะเภสชกรรมศาสตร……………………………... 182 114 ชองแสงของอาคา รอาคารคณะเภสชกรรมศาสตร…………………………... 182 115 ศาลากลางจงหวดพระนครศรอยธยา(หลงเกา)………………………………. 183 116 มมมองจากดานหลง ศาลากลางจงหวดพระนครศรอยธยา(หลงเกา)………… 184 117 ดานขางของอาคาร ศาลากลางจงหวดพระนครศรอยธยา(หลงเกา)………… 184 118 พนทดานหลง ศาลากลางจงหวดพระนครศรอยธยา(หลงเกา)……………….. 185 119 ทางเดนชน2 ศาลากลางจงหวดพระนครศรอยธยา(หลงเกา)………………… 185 120 บนไดทางขน ศาลากลางจงหวดพระนครศรอยธยา(หลงเกา)……………… 185 121 เมอมองจากชน2 ศาลากลางจงหวดพระนครศรอยธยา(หลงเกา)……………. 185 122 ดานหนาของวงวารชเวสมในอดต…………………………………………… 187 123 สภาพของวงวารชเวสมในอดต……………………………………………… 189 124 การเจาะชองแสงของวงวารชเวสมในอดต…………………………………... 189 125 เฉลยงดานหนาของวงวารชเวสมในอดต…………………………………….. 189 126 บรเวณโถงบนไดของวงวารชเวสมในอดต…………………………………... 189 127 ทางเขาหองบรรทมของวงวารชเวสมในอดต………………………………... 190 128 หองบรรทมพระองคเจาหญงวาปบษบากร…………………………………... 190 129 วงวารชเวสมในปจจบน……………………………………………………… 190 130 มขทางเขาของวงวารชเวสมในปจจบน……………………………………… 190 131 เฉลยงของวงวารชเวสมในปจจบน………………………………………….. 190 132 บรเวณ Drop Off ของวงวารชเวสมในปจจบน……………………………… 190 133 สถานรถไฟบางกอกนอย……………………………………………………. 192 134 สถานรถไฟบางกอกนอย…………………………………………………….. 193 135 อาคารททาการกรมรถไฟแหงประเทศไทย…………………………………... 194 136 บรษท World Travel Service………………………………………………… 196 137 บรษท World Travel Service ………………………………………………... 197 138 บรษท World Travel Service ………………………………………………... 197 139 บรษท World Travel Service ………………………………………………... 197 140 บรษท World Travel Service ………………………………………………... 197

ณ

ภาพท หนา 141 หอประชมแพทยาลย โรงพยาบาลศรราช…………………………………… 198 142 ทางดานทศตะวนตก ของ หอประชมแพทยาลย…………………………….. 199 143 ทางดานทศเหนอ หอประชมแพทยาลย……………………………………… 199 144 การตกแตงผนงของ หอประชมแพทยาลย…………………………………… 199 145 หอประชมแพทยาลย มมมองทางดานทศตะวนออก………………………... 199 146 อาคารผปวยนอก โรงพยาบาลศรราช……………………………………….. 201 147 อาคารผปวยนอก ถายเมอพ.ศ.2519…………………………………………. 202 148 อาคารผปวยนอก ในปจจบน………………………………………………... 202 149 บานเลขท 44 ซอยตนสน…………………………………………………….. 205 150 ดานหนาของบานเลขท 44…………………………………………………… 206 151 การซอนของหลงคาของบานเลขท 44……………………………………….. 206 152 สวนนงเลนหนาบานของบานเลขท 44………………………………………. 207 153 กระเบองของบานเลขท 44 ………………………………………………….. 207 154 มมมองจากซอยตนสนของบานเลขท 44 ……………………………………. 207 155 รายละเอยดของบานเลขท 44………………………………………………… 207 156 บานเลขท 42/1……………………………………………………………….. 209 157 บาน 2 เสา……………………………………………………………………. 213 158 บานสองเสา ในปจจบน……………………………………………………… 214 159 บานสองเสา รมสระบว………………………………………………………. 214 160 ทางเขาบานสองเสา………………………………………………………….. 214 161 ดานขางของบานสองเสา…………………………………………………….. 214 162 รายละเอยดราวระเบยงของบานสองเสา …………………………………….. 215 163 หนาตางของบานสองเสา……………………………………………………. 215 164 หอประชาธปไตย โรงพยาบาลศรราช………………………………………. 217 165 ทางเขาดานหนาอาคารหอประชาธปไตย……………………………………. 218 166 บนไดขนสชน 2 หอประชาธปไตย………………………………………….. 218 167 ประตทางเขาหลกหอประชาธปไตย…………………………………………. 218 168 บรเวณโรงอาหาร ชนลางหอประชาธปไตย…………………………………. 218 169 ดานทศตะวนตกของอาคารหอประชาธปไตย……………………………….. 218

ด

ภาพท หนา 170 ดานหลงของอาคารหอประชาธปไตย……………………………………….. 218 171 มมมองทางดานทศใตหอประชาธปไตย……………………………………... 219 172 บานหนาตางหอประชาธปไตย……………………………………………… 219 173 อาคารทางดานทศใตหอประชาธปไตย………………………………………. 219 174 อาคารทางดานทศตะวนตกหอประชาธปไตย……………………………….. 219 175 สภาพอาคาร Siam Architects ในปจจบน……………………………………. 235

ต

สารบญภาพประกอบ

แผนผงท หนา 1 ตนฉบบแบบสถาปตยกรรมพระตาหนกใหม พระราชวงสนามจนทร

นครปฐม………………………………………...……………………

59 2 ผงพนชนลาง พระตาหนกมารราชรตบลลงก……………………………….. 60 3 ผงพนชนบน พระตาหนกมารราชรตบลลงก………………………………… 60 4 ผงหลงคา พระตาหนกมารราชรตบลลงก…………………………………… 61 5 รปดานทศเหนอ พระตาหนกมารราชรตบลลงก……………………………. 61 6 รปดานทศใต พระตาหนกมารราชรตบลลงก……………………………….. 62 7 รปดานทศตะวนออก พระตาหนกมารราชรตบลลงก……………………….. 62 8 รปดานทศตะวนตก พระตาหนกมารราชรตบลลงก………………………… 62 9 ผงอาคารของพระตาหนกไกลกงวล………………………………………... 67 10 รปดานท1 ของพระตาหนกไกลกงวล……………………………………….. 67 11 รปดานท2 ของพระตาหนกไกลกงวล……………………………………….. 68 12 ผงอาคารของพระตาหนกสมเดจฯเจาฟากรมหลวงสงขลานครนทร………… 71 13 รปดานของพระตาหนกสมเดจฯเจาฟากรมหลวงสงขลานครนทร………….. 71 14 แบบรางผงศาลาเทศบาลนครกรงเทพ โดยหมอมเจาสมยเฉลม……………… 73 15 แบบรางผงหลงคาศาลาเทศบาลนครกรงเทพ โดยหมอมเจาสมยเฉลม………. 74 16 แบบรางรปดานศาลาเทศบาลนครกรงเทพ ดานหนา………………………… 74 17 แบบรางรปดานศาลาเทศบาลนครกรงเทพ ดานขาง…………………………. 75 18 แบบรางรปดานศาลาเทศบาลนครกรงเทพ ดานหนา ในปจจบน……………. 75 19 แบบรางรปดานศาลาเทศบาลนครกรงเทพ ดานขาง ในปจจบน…………….. 75 20 แบบรางผงอาคารรวม………………………………………...……………… 77 21 แบบรางผงอาคารชน 2………………………………………...…………….. 77 22 แบบรางผงอาคารชน 3………………………………………...…………….. 78 23 รปดานขางอาคาร………………………………………...…………………. 78 24 รปดานหนาอาคาร………………………………………...………………… 79 25 ผงอาคารของอาคารกรฑาสถาน………………………………………...…… 83 26 รปดานของอาคารกรฑาสถาน……………………………………….............. 83

ถ

แผนผงท หนา 27 ผงอาคารของโรงภาพยนตรทหานบก………………………………………... 86 28 รปดานของโรงภาพยนตรทหานบก………………………………………... 87 29 ผงอาคารชนท 1 โรงภาพยนตรเฉลมไทย…………………………………… 90 30 รปดานอาคารทศเหนอ โรงภาพยนตรเฉลมไทย…………………………… 90 31 รปดานอาคารทศเหนอ โรงภาพยนตรเฉลมไทย……………………………. 90 32 รปดานอาคารทศใต โรงภาพยนตรเฉลมไทย……………………………….. 91 33 แผนผงชนท 1 อาคารไทยนยมผานฟา………………………………………. 91 34 รปดานอาคารไทยนยมผานฟา ………………………………………...…… 91 35 รปดานอาคารไทยนยมผานฟา ดานทางเขา…………………………………. 92 36 รปดานอาคารไทยนยมผานฟา ดานถนนพระสเมร…………………………. 92 37 ผงอาคารชนท 1 โรงแรมรตนโกสนทร (แบบกอสรางเดม)……………….... 92 38 ผงอาคารชนท 1 โรงแรมรตนโกสนทร (ปจจบน)…………………………... 93 39 ผงอาคารชนท 2 - 4 โรงแรมรตนโกสนทร (ปจจบน)………………………. 93 40 ดานหนาอาคาร โรงแรมรตนโกสนทร (แบบกอสรางเดม)………………… 94 41 ดานหลงอาคาร โรงแรมรตนโกสนทร (แบบกอสรางเดม)………………….. 94 42 Key Plan อาคาร 1 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………………… 94 43 ผงอาคารชนลาง อาคาร 1 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง………………. 95 44 ผงอาคารชนลอย อาคาร 1 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………… 95 45 ผงอาคารชน 2 อาคาร 1 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง………………… 95 46 ผงอาคารชน 3 อาคาร 1 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง………………… 96 47 ผงอาคารชน 4 อาคาร 1 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง………………... 96 48 ผงอาคารชนดาดฟา อาคาร 1 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง…………… 96 49 รปตด A - A อาคาร 1 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง………………….. 97 50 รปตด B - B อาคาร 1 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง………………….. 97 51 รปตด C - C อาคาร 1 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง…………………... 97 52 รปดาน 1 อาคาร 1 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………………… 98 53 รปดาน 2 อาคาร 1 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………………… 98 54 รปดาน 3 อาคาร 1 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………………… 98 55 รปดาน 4 อาคาร 1 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………………… 99

ท

แผนผงท หนา 56 Key Plan อาคาร 2 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………………… 99 57 ผงอาคารชนลาง อาคาร 2 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………… 99 58 ผงอาคารชนดาดฟา อาคาร 2 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง………….. 100 59 รปตด A - A อาคาร 2 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง………………….. 100 60 รปตด B - B อาคาร 2 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง………………….. 100 61 รปตด C - C อาคาร 2 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง………………….. 101 62 รปดาน 3 อาคาร 2 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………………... 101 63 รปดาน 1 อาคาร 2 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………………... 101 64 รปดาน 2 อาคาร 2 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………………... 102 65 รปดาน 4 อาคาร 2 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………………... 102 66 Key Plan อาคาร 3 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………………… 102 67 ผงอาคารชนลาง อาคาร 3 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………… 103 68 ผงอาคารชนลอย อาคาร 3 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง…………… 103 69 ผงอาคารชน 2 อาคาร 3 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………… 103 70 ผงอาคารชน 3 อาคาร 3 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………… 104 71 ผงอาคารชน 4 อาคาร 3 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง………………… 104 72 ผงอาคารชนดาดฟา อาคาร 3 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง…………… 104 73 รปตด A - A อาคาร 3 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง…………………... 105 74 รปตด B - B อาคาร 3 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง………………….. 105 75 รปตด C - C อาคาร 3 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง…………………... 105 76 รปดาน 1 อาคาร 3 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………………… 106 77 รปดาน 3 อาคาร 3 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง…………………...... 106 78 รปดาน 2 อาคาร 3 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………………. 106 79 รปดาน 4 อาคาร 3 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง…………………….. 107 80 Key Plan อาคาร 4 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง……………………. 107 81 ผงอาคารชนลาง อาคาร 4 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง....................... 107 82 ผงอาคารชนลอย อาคาร 4 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง........................ 108 83 ผงอาคารชน 2 อาคาร 4 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง........................... 108 84 ผงอาคารชน 3 อาคาร 4 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................ 108

ธ

แผนผงท หนา 85 ผงอาคารชน4 อาคาร4 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 109 86 ผงอาคารชนดาดฟา อาคาร4 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................. 109 87 รปตด A - A อาคาร 4 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................... 109 88 รปตด B - B อาคาร 4 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.............................. 110 89 รปตด C - C อาคาร 4 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.............................. 110 90 รปดาน 1 อาคาร 4 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................................... 110 91 รปดาน 3 อาคาร 4 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................................... 111 92 รปดาน 2 อาคาร 4 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................................... 111 93 รปดาน 4 อาคาร4 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง..................................... 111 94 Key Plan อาคาร 5 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 112 95 ผงอาคารชนลาง อาคาร 5 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง......................... 112 96 ผงอาคารชนลอย อาคาร 5 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง........................ 112 97 ผงอาคารชน 2 อาคาร 5 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง........................... 113 98 ผงอาคารชน3 อาคาร 5 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 113 99 ผงอาคารชนดาดฟา อาคาร 5 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................... 113 100 รปตด อาคาร 5 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง......................................... 114 101 รปดาน 1 อาคาร 5 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 114 102 รปดาน 2 อาคาร 5 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................................... 114 103 รปดาน 3 อาคาร 5 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................................... 115 104 รปดาน 4 อาคาร 5 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 115 105 Key Plan อาคาร 6 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................................... 115 106 ผงอาคารชนลาง อาคาร 6 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง....................... 116 107 ผงอาคารชนลอย อาคาร 6 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง........................ 116 108 ผงอาคารชน 2 อาคาร 6 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................ 116 109 รปดาน 1 อาคาร 6 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 117 110 รปดาน 2 อาคาร 6 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 117 111 รปดาน 3 อาคาร 6 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 117 112 รปดาน 4 อาคาร 6 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 118 113 Key Plan อาคาร 7 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 118

น

แผนผงท หนา 114 ผงอาคารชนลาง อาคาร 7 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง....................... 118 115 ผงอาคารชนลอย อาคาร 7 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง....................... 119 116 ผงอาคารชน 2 อาคาร 7 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................ 119 117 ผงอาคารชน 3 อาคาร 7 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................ 119 118 ผงอาคารชน 4 อาคาร 7 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................ 120 119 ผงอาคารชนดาดฟา อาคาร 7 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................... 120 120 รปตด A - A อาคาร 7 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................... 120 121 รปตด B - B อาคาร 7 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................... 121 122 รปตด C - C อาคาร 7 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................... 121 123 รปดาน 1 อาคาร 7 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 121 124 รปดาน 2 อาคาร 7 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................................... 122 125 รปดาน 3 อาคาร 7 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 122 126 รปดาน 4 อาคาร 7 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................................... 122 127 Key Plan อาคาร 8 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................................... 123 128 ผงอาคารชนลาง อาคาร 8 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง........................ 123 129 ผงอาคารชนลอย อาคาร 8 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง....................... 123 130 ผงอาคารชน 2 อาคาร 8 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................ 124 131 ผงอาคารชน 3 อาคาร 8 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................ 124 132 ผงอาคารชน 4 อาคาร 8 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง........................... 124 133 ผงอาคารชนดาดฟา อาคาร 8 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................... 125 134 รปตด A - A อาคาร 8 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................... 125 135 รปตด B - B อาคาร 8 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................... 125 136 รปตด C - C อาคาร 8 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................... 126 137 รปดาน 1 อาคาร 8 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................................... 126 138 รปดาน 2 อาคาร 8 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 126 139 รปดาน 3 อาคาร 8 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 127 140 รปดาน 4 อาคาร 8 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 127 141 Key Plan อาคาร 9 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 127 142 ผงอาคาร อาคาร 9 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 128

บ

แผนผงท หนา 143 รปดาน 1 อาคาร9 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 128 144 รปดาน 3 อาคาร 9 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 128 145 รปดาน 2 อาคาร 9 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 129 146 รปดาน 4 อาคาร 9 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................... 129 147 รปดาน A - A อาคาร 9 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 129 148 รปดาน B - B อาคาร 9 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 130 149 Key Plan อาคาร10 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................................... 130 150 ผงอาคารชนลาง อาคาร 10 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง....................... 130 151 ผงอาคารชน 2 อาคาร 10 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 131 152 ผงอาคารชน 3 อาคาร 10 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 131 153 ผงอาคารชนลอย อาคาร 10 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง...................... 131 154 ผงหลงคาร อาคาร 10 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................... 132 155 รปตด A - A อาคาร 10 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 132 156 รปตด B - B อาคาร 10 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 132 157 รปดาน 1 อาคาร 10 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 133 158 รปดาน 2 อาคาร 10 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 133 159 รปดาน 3 อาคาร 10 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 133 160 รปดาน 4 อาคาร 10 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 134 161 Key Plan อาคาร 11 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 134 162 ผงอาคารชนลาง อาคาร 11 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง....................... 134 163 ผงอาคารชนลอย อาคาร 11 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง...................... 135 164 ผงอาคารชน 2 อาคาร 11 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 135 165 ผงอาคารชน 3 อาคาร 11 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 135 166 ผงอาคารชน 4 อาคาร 11 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 136 167 ผงอาคารชนดาดฟา อาคาร 11 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................. 136 168 รปตด A - A อาคาร 11 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 136 169 รปตด B - B อาคาร 11 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 137 170 รปตด C - C อาคาร 11 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 137 171 รปดาน 1 อาคาร 11 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 137

ป

แผนผงท หนา 172 รปดาน 3 อาคาร 11 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 138 173 รปดาน 3 อาคาร 11 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 138 174 รปดาน 4 อาคาร 11 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 138 175 Key Plan อาคาร 12 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................................. 139 176 ผงอาคารชนลาง อาคาร 12 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง....................... 139 177 ผงอาคารชนลอย อาคาร 12 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง...................... 139 178 ผงอาคารชน 2 อาคาร 12 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 140 179 รปตด A - A อาคาร 12 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 140 180 รปตด B - B อาคาร 12 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 140 181 รปตด C - C อาคาร 12 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 141 182 Key Plan อาคาร 13 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 141 183 ผงอาคารชนลอย อาคาร 13 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง...................... 141 184 ผงอาคารชน 2 อาคาร 13 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 142 185 ผงอาคารชน 3 อาคาร 13 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 142 186 ผงอาคารชน 4 อาคาร 13 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 142 187 ผงอาคารชนดาดฟา อาคาร 13 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................. 143 188 รปตด A - A อาคาร 13 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 143 189 รปตด B - B อาคาร 13 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 143 190 รปตด C - C อาคาร 13 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 144 191 รปดาน 1 อาคาร 13 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 144 192 รปดาน 3 อาคาร 13 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 144 193 รปดาน 2 อาคาร 13 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 145 194 รปดาน 4 อาคาร 13 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 145 195 Key Plan อาคาร 14 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................................. 145 196 ผงอาคารชนลาง อาคาร 14 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง....................... 146 197 ผงอาคารชน 2 อาคาร 14 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 146 198 ผงอาคารชน 3 อาคาร 14 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 146 199 ผงอาคารชน 4 อาคาร 14 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 147 200 ผงหลงคา อาคาร 14 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง................................. 147

ผ

แผนผงท หนา 201 รปตด A - A อาคาร 14 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 147 202 รปตด B - B อาคาร 14 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 148 203 รปดาน 1 อาคาร 14 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 148 204 รปดาน 3 อาคาร 14 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 148 205 รปดาน 2 อาคาร 14 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 149 206 รปดาน 4 อาคาร 14 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 149 207 Key Plan อาคาร 15 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 149 208 ผงอาคารชนลาง อาคาร 15 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง....................... 150 209 ผงอาคารชน 2 อาคาร 15 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 150 210 ผงอาคารชน 3 อาคาร 15 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 150 211 ผงอาคารชน 4 อาคาร 15 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 151 212 ผงอาคารชน 5 อาคาร 15 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 151 213 ผงอาคารชนลอย อาคาร 15 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง...................... 151 214 ผงอาคารชน 6 อาคาร 15 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.......................... 152 215 ผงอาคารชนดาดฟา อาคาร 15 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................. 152 216 รปตด A - A อาคาร 15 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 152 217 รปตด B - B อาคาร 15 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง............................. 153 218 รปดาน 1 อาคาร 15 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 153 219 รปดาน 2 อาคาร 15 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 153 220 รปดาน 3 อาคาร 15 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 154 221 รปดาน 4 อาคาร 15 กลมอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง.................................. 154 222 พนทของกองทหารราบเดม ภายในมหาวทยาลยธรรมศาสตร......................... 157 223 ผงอาคาร อาคารอานวยการ มหาวทยาลยธรรมศาสตร..................................... 157 224 รปดาน อาคารอานวยการ มหาวทยาลยธรรมศาสตร………………………… 158 225 ผงอาคารชนลาง ศาลแขวงสงขลา…………………………………………… 163 226 ผงอาคารชน 2 อาคารศาลแขวงสงขลา…………………………………….. 164 227 รปดาน 1 อาคารศาลแขวงสงขลา……………………………………...…... 164 228 รปดาน 2 อาคารศาลแขวงสงขลา……………………………………...…... 164 229 ผงอาคาร อาคารไปรษณยกลาง………………………………………...…… 167

ฝ

แผนผงท หนา 230 รปดาน อาคารไปรษณยกลาง………………………………………...……… 168 231 บานนายจตรเสน อภยวงศ………………………………………...…............. 168 232 ผงอาคารชนท 1 ศาลาเฉลมกรง………………………………………...…… 173 233 ผงอาคารชนท 2 ศาลาเฉลมกรง………………………………………...…… 173 234 รปดาน 1 อาคารศาลาเฉลมกรง………………………………………...…… 174 235 รปดาน 2 อาคารศาลาเฉลมกรง………………………………………...…… 174 236 ผงอาคาร อาคารเคม 1 จฬาลงกรณมหาวทยาลย……………………………... 177 237 รปดานอาคาร อาคารเคม 1 จฬาลงกรณมหาวทยาลย………………………... 177 238 ผงอาคาร อาคารศาลยตธรรม………………………………………...………. 180 239 รปดาน อาคารศาลยตธรรม………………………………………...………… 180 240 ผงอาคาร อาคารศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย………………… 182 241 รปดาน อาคารศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย………………….. 183 242 ผงอาคารชน 2 อาคารศาลากลางจงหวดพระนครศรอยธยา(หลงเกา)……….. 185 243 ผงอาคารชนลาง อาคารศาลากลางจงหวดพระนครศรอยธยา(หลงเกา)……… 186 244 รปดาน 1 อาคารศาลากลางจงหวดพระนครศรอยธยา(หลงเกา)……………... 186 245 รปดาน 2 อาคารศาลากลางจงหวดพระนครศรอยธยา(หลงเกา)……………... 186 246 ผงอาคาร วงวารชเวสม………………………………………...……………. 191 247 รปดาน 1 วงวารชเวสม………………………………………...…………….. 191 248 รปดาน 3 วงวารชเวสม……………………………………...……………...... 192 249 ผงหลงคา อาคารสถานรถไฟบางกอกนอย………………………………….. 193 250 รปดาน อาคารสถานรถไฟบางกอกนอย…………………………………….. 194 251 ผงหลงคา อาคารททาการรถไฟ……………………………………………… 195 252 รปดาน 1 อาคารททาการรถไฟ………………………………………...…….. 196 253 รปดาน 2 อาคารททาการรถไฟ………………………………………...…….. 196 254 ผงอาคาร อาคารหอประชมแพทยาลย……………………………………….. 199 255 รปดาน 1 อาคารหอประชมแพทยาลย……………………………………... 200 256 รปดาน 2 อาคารหอประชมแพทยาลย……………………………………... 200 257 ผงอาคารชนลาง อาคารผปวยนอก(หลงเกา) ………………………………… 203 258 ผงอาคารชน 2 อาคารผปวยนอก(หลงเกา) ………………………………… 203

พ

แผนผงท หนา 259 รปดาน อาคารผปวยนอก(หลงเกา) ………………………………………..... 204 260 รปตด อาคารผปวยนอก(หลงเกา) ………………………………………....... 204 261 ผงบรเวณ อาคารผปวยนอก(หลงเกา) ……………………………………….. 205 262 ผงบานเลขท 44………………………………………...……………………. 207 263 รปดาน 1 บานเลขท 44………………………………………...……………. 208 264 รปดาน 2 บานเลขท 44………………………………………...……………. 208 265 ผงอาคารชนท 1………………………………………...……………………. 210 266 ผงอาคารชนท 2………………………………………...……………………. 210 267 รปดานทศตะวนออก………………………………………...……………… 210 268 รปดานทศตะวนตก………………………………………...……………….. 211 269 รปดานทศเหนอ………………………………………...……………………. 211 270 รปดานทศใต………………………………………...………………………. 212 271 รปตดอาคาร………………………………………...……………………….. 212 272 ผงอาคาร บานสองเสา………………………………………...……………... 215 273 รปดาน 1 บานสองเสา……………………………………...……………… 216 274 รปดาน 2 บานสองเสา……………………………………...……………… 216 275 รปดานอาคาร Siam Architects………………………………………...…… 232 276 ผงอาคาร Siam Architects………………………………………...………… 232 277 ผงโครงสรางอาคาร Siam Architects………………………………………... 233 278 ภาพตดอาคาร Siam Architects………………………………………...…… 233 279 ผงคานอาคาร Siam Architects………………………………………...…… 234 280 รปดานอาคาร Siam Architects………………………………………...…… 234 281 แบบแสดงรายละเอยดอาคาร Siam Architects……………………………… 235

1

บทท 1 บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ในอดตนนผมบทบาทในการออกแบบสถาปตยกรรมตางๆจะถกเรยกวา “ชางหลวง1” จนถงปลายรชสมยของพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร ซงสาเรจการศกษาวชาสถาปตยกรรมจาก สถาบนโบซาร ( Ecole Nationale Superieure des Beaux-Arts ) กรงปารส ประเทศฝรงเศส ไดกราบบงคมทลขอพระราชทานคาแปลศพทภาษาองกฤษ Architecture, Arch. Science, Architect, Arch. Drawing เปนภาษาไทย ในครงนพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวจงไดบญญตคาแปลเปนภาษาไทยไววา

Architecture แปลวา สถาปตยกรรม Arch. Science แปลวา สถาปตยะเวท หรอ สถาปตยะศาสตร Architect แปลวา สถาปก Arch. Drawing แปลวา สถาปตยะเลขา ซงคาวา “สถาปก” นนตอมาไมนานไดเปลยนไปใชคาวา “สถาปนก” แทนจากการ

พระราชทานคาแปลครงนทาใหคนไทยไดรจกคาวา “สถาปนก” เปนครงแรก2 ในอดตนนประเทศไทยกไดรบอทธพลจากสถาปตยกรรมตะวนตกมาตงแตสมยอยธยา

แลว โดยเฉพาะสมยรตนโกสนทรชวงรชกาลท 5 และ 6 ตางกมสถาปนกจากประเทศตะวนตกเขามาทางานมากมาย แตสาหรบครงนเปนครงแรกทชาวไทยไดไปศกษาวชาสถาปตยกรรมในประเทศตะวนตกและกลบมาทาการออกแบบอาคารเอง โดยทาหนาทเปนสถาปนกเสยเอง

1 ผสด ทพทส, สถาปนกสยาม : พนฐาน บทบาท ผลงาน และแนวความคด

(พ.ศ.2475 - 2537) (กรงเทพมหานคร : สมาคมสถาปนกในพระบรมราชปถมภ, 2539), 416. 2 วมลสทธ หรยางกร, พฒนาการแนวความคดและรปแบบสถาปตยกรรม : อดต

ปจจบน และอนาคต (กรงเทพมหานคร : สมาคมสถาปนกในพระบรมราชปถมภ ,2536 ), 34.

2

จดสาคญของการเปลยนแปลงรปแบบ และการออกแบบสถาปตยกรรมในประเทศไทย จากลกษณะประเพณนยมเปลยนเปนงานสถาปตยกรรมทผานกระบวนการออกแบบอยางชาตตะวนตกโดยสถาปนกชาวไทยนน สวนมากมกจะเขาใจกนวาเรมตนตงแตหลงการเปลยนแปลงการปกครองในพ.ศ. 24753 หากแตในความจรงแลวการเปลยนแปลงดงกลาวไดเรมมาตงแตชวงเวลากอนพ.ศ. 2475 ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวและพฒนาเปนกระบวนการตอเนองจนมาเบงบานในชวงเวลาหลงการเปลยนแปลงการปกครองอยางชดเจน4

ในชวงเวลาสาคญนมกลมสถาปนกไทย 6 ทานทมบทบาทในการเปลยนแปลงอยางมาก ไดแก

1. หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร 2. หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร 3. นายจตรเสน อภยวงศ 4. นายนารถ โพธประสาท 5. พระสาโรชรตนนมมานก 6. หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ

ทง 6 ทานนเปนกลมนกเรยนไทยทไดรบการศกษาวชาสถาปตยกรรมในระดบปรญญาตร ณ ประเทศองกฤษ และฝรงเศสในสมยแผนดนพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวโดยไดรบการศกษาวชาสถาปตยกรรมตามแนวทางการศกษาของชาตตะวนตกทปฏบตเปนกระบวนการอยางมขนตอนและกลบมาปฏบตวชาชพสถาปตยกรรมในประเทศไทย5 นบเปนการบกเบกการออกแบบงานสถาปตยกรรมตามแนวการศกษาของชาตตะวนตก จงเรยกไดวา กลมสถาปนกไทยทง 6 ทานนเปน “กลมสถาปนกไทยรนบกเบกตามแนวการศกษาของชาตตะวนตก”

สถาปตยกรรมภายใตการออกแบบของกลมนมอทธพลของตะวนตกทสถาปนกไดรบมาจากการศกษาในประเทศองกฤษและฝรงเศส หากแตมการออกแบบใหเหมาะสมกบสภาพทางภมศาสตร สงคม และวฒนธรรมของประเทศไทยในขณะนน แตกตางจากรปแบบทาง

3 ผสด ทพทส, สถาปนกสยาม : พนฐาน บทบาท ผลงาน และแนวความคด(พ.ศ.2475 - 2537), 2.

4 อนวทย เจรญศภกล, สถาปนก สถาปตยกรรม และแบบแผนนยม (กรงเทพมหานคร : กรสยามการพมพ, 2512), 8.

5 โชต กลยาณมตร, “อทธพลสถาปตยกรรมแบบตะวนตกในสมยกรงรตนโกสนทร (2325-2525),” วารสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร (2525 ) : 58.

3

สถาปตยกรรมแบบประเพณนยม และแบบลอกเลยนของตะวนตกทเคยมมาในอดต6 ซงมนกวชาการหลายทานกลาววาเปนจดเรมตนของสถาปตยกรรมสมยใหม (Modern Architecture) จงทาใหผศกษาสนใจทจะทาการศกษาถงสถาปตยกรรมสมยใหมทกลมสถาปนกไทยเหลานออกแบบ โดยศกษาในแงความสมพนธระหวางสถาปนกและสถาปตยกรรมเปนประเดนสาคญ

ในการศกษาครงนผศกษาไดกาหนดชวงเวลา พ.ศ.2459 - พ.ศ.2508 เปนชวงททาการศกษา ซงอางองจากชวงเวลาทสถาปนกไทยรนบกเบกฯทง 6 ทานไดปฏบตวชาชพ ณ ประเทศไทยโดยนบเรมตนจากป พ.ศ. 2459 ทสถาปนกไทยคนแรก อนไดแก หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร ไดทาการออกแบบสถาปตยกรรมหลงแรก จนครอบคลมชวงเวลาถงปพ.ศ. 2508 ซงเปนเวลาท หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ สถาปนกคนสดทายของกลมไดออกแบบสถาปตยกรรมหลงสดทายไว

สถาปนกไทยกลมนนอกจากมบทบาทสาคญในการออกแบบสถาปตยกรรมในแนวตะวนตกโดยผานขนตอนการออกแบบทเปนระบบแลว ยงมบทบาทสาคญในการวางรากฐานการศกษาและการปฏบตวชาชพอกดวย7

บคคลทง 6 ทานนจงมความสาคญตอวงการสถาปตยกรรมในประเทศไทยเปนอยางมาก หากแตการศกษาทผานมายงมไดมการศกษาผลงานและแนวความคดเฉพาะของสถาปนกกลมนอยางจรงจงในเชงวชาการ

ดงนน ในการศกษาครงนจะศกษาถง แนวความคดในการออกแบบ ของกลมสถาปนกไทยรนบกเบกตามแนวการศกษาของชาตตะวนตกแตละทาน มลเหตตางๆทมอทธพลตอการออกแบบ รปแบบทางสถาปตยกรรม และลกษณะรวมในการออกแบบสถาปตยกรรมของกลมสถาปนกไทยรนบกเบกตามแนวการศกษาของชาตตะวนตก ในชวงเวลาระหวางการปฏบตวชาชพของสถาปนกทง 6 ทาน

6 โชต กลยาณมตร, “อทธพลสถาปตยกรรมแบบตะวนตกในสมยกรงรตนโกสนทร

(2325 - 2525),” วารสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 60. 7 วมลสทธ หรยางกร, พฒนาการแนวความคดและรปแบบสถาปตยกรรม : อดต

ปจจบน และอนาคต, 34.

4

การศกษาทผานมา

จากการศกษาเรอง สถาปตยกรรมภายใตการออกแบบของกลมสถาปนกไทยรนบกเบกตามแนวการศกษาของชาตตะวนตกนน ยงมไดผใดทาการศกษาอยางจรงจงในเฉพาะกลมน หากแตเปนการศกษาภาพกวางของยคสมย เรมแรกเปนการบนทกเหตการณในขณะนน ผลงานของกลมนเรมตนมาตงแตพ.ศ. 2478 ซงเปนผลงานของ หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร ชอหนงสอวา “เรองเกยวกบสถาปตยกรรม” ถอเปนเอกสารฉบบแรกของประเทศไทยทมการบนทกเรองราวอนเกยวของกบสถาปตยกรรม โดยมงหวงใหประชาชนทวไปรจกสถาปนก และสถาปตยกรรม8

ตอมา พ.ศ.2501 อน นมมานเหมนท ไดเขยนเรองราวเกยวกบ เหตการณททานพบเหนในคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย เปนบทความชอ “การเปลยนแปลงครงยงใหญในคณะสถาปตยฯทขาพเจาไดรมา” ตพมพในนตยสาร อาษา ในสวนของเนอหามการกลาวถง นายนารถ โพธประสาท ในแงของประวต และความสาคญในการวางรากฐานการศกษา9

นอกจากนนกมหนงสออนสสรณงานศพของสถาปนกในกลมตพมพออกมาบาง เนอหาลวนเนนไปทประวต

จนกระทงพ.ศ. 2512 บทความ “อปสรรค และปจจยการเนรมตสถาปตยกรรมลกษณะไทย” ของอนวทย เจรญศภกล ไดตพมพลงในหนงสอ สถาปนก สถาปตยกรรม และแบบแผนนยม นบเปนครงแรกทมการเขยนถงสถาปนกในกลม10 สถาปตยกรรมทไดออกแบบไว ในเชงประวตและวจารณ ทาใหมองเหนภาพรวมของกลมไดอยางชดเจน ถอวาเปนจดเรมตนของการพดถงกลมทเนนไปในทางวเคราะหมากกวาทางประวตทเคยมมา และจากบทความนไดขอสงเกตทนาสนใจอกหนงอยางนนคอ ผเขยนกลาววาการเปลยนแปลงของสถาปตยกรรมในประเทศไทยจากประเพณนยมมาเปนแบบสมยใหมนน ไมใชเหตการณทเกดขนหลงการเปลยนแปลงการปกครองอยางทคนสวนใหญในสงคมเขาใจกน แตเปนเหตการณทเกดมากอนหนานนแลว

หลงจากนนกมการศกษาโดยนกวชาการในแวดวงสถาปตยกรรมอยางตอเนอง โดยสวนมากจะเนนไปทภาพรวมทางสถาปตยกรรมหลงชวงการเปลยนแปลงการปกครอง หากแตม

8 หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร, เรองเกยวกบสถาปตยกรรม (กรงเทพมหานคร : โรง

พมพพระจนทร, 2478), 1. 9 อน นมมานเหมนท, “การเปลยนแปลงครงยงใหญในคณะสถาปตยฯทขาพเจาไดรมา,”

อาษา (กรกฎาคม 2501) : ไมปรากฏเลขหนา. 10 อนวทย เจรญศภกล, สถาปนก สถาปตยกรรม และแบบแผนนยม, 8.

5

งานเขยนของโชต กลยาณมตร ในปพ.ศ. 2525 เรอง “อทธพลสถาปตยกรรมแบบตะวนตก ในสมยกรงรตนโกสนทร (2325 - 2525)” ทกลาวในแนวคดทเปนทางเดยวกบอนวทย เจรญศภกล ทกลาววาการเปลยนแปลงทางสถาปตยกรรมของไทยเรมมาตงแตกอนการเปลยนแปลงการปกครอง นอกจากนนในบทความนยงมการกลาวถงชวงเวลาทกลมสถาปนกรนบกเบกฯกาลงปฎบตวชาชพ โดยทานกลาววาเปนยคทมการทางานทประณตอยางมาก แมกระทงรายละเอยดเลกนอย11

จากนนการศกษาตางๆกดาเนนไปเรอยๆ โดยเนนการมองภาพรวมของชวงสมยเชนเดม จนกระทงปพ.ศ.2536 สถาปนกไทยกาลงตองการคนหาลกษณะไทยเพอมาใชกบการออกแบบในยคปจจบน จงมการทาวจยเรอง “พฒนาการแนวความคด และรปแบบงานสถาปตยกรรม: อดต ปจจบน และอนาคต” โดยวมลสทธ หรยางกร เปนหวหนาทมวจย ศกษาสถาปตยกรรมไทยในอดต ปจจบน และคาดแนวโนมในอนาคต นบวาเปนการวจยทมงพฒนาดานสถาปตยกรรมและปจจยแวดลอมอยางเปนระบบครงแรก ซงนาเสนอเปนภาพรวม12

หลงจากนนไดมการตพมพหนงสอ “สถาปนกสยาม: บทบาท ผลงาน และแนวความคด (พ.ศ. 2475 – 2537) ” ของ ผสด ทพทส ในป พ.ศ. 2539 โดยสมาคมสถาปนกสยามฯ เนอหาเนนไปทการมองภาพรวมของสถาปนกตงแตหลงเปลยนแปลงการปกครอง จนถงขณะททาวจยอย13 นบเปนการศกษาทมระบบอกเลมหนง

จากการศกษาทผานมาทงหมดผเขยนกลาววา กลมสถาปนกรนบกเบกตามแนวการศกษาตะวนตกมความสาคญอยางมากทงสน แตทผานมามไดมผใดทาการศกษาแบบละเอยดไว ดงนน ผศกษาจงมความสนใจและอยากศกษาลงละเอยดไปในชวงวชาการทขาดหายไป

ลาสดในปลายปพ.ศ. 2547 ไดมหนงสอชอวา “การเมองและสงคมในศลปสถาปตยกรรม สยามสมย ไทยประยกต ชาตนยม” เขยนโดยชาตร ประกตนนทการ อาจารยประจาคณะสถาปตยกรรม มหาวทยาลยศลปากร ซงเนอหาของหนงสอเลมนทงหมดไดดดแปลงมาจากวทยานพนธระดบบณฑตศกษา คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ของอาจารยเอง ผเขยนพยายามนาเสนอความหมายของงานสถาปตยกรรมในแงทเปนสญลกษณทางสงคมและ

11 โชต กลยาณมตร, “อทธพลสถาปตยกรรมแบบตะวนตกในสมยกรงรตนโกสนทร (2325-2525),” วารสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, ไมปรากฏเลขหนา.

12 วมลสทธ หรยางกร, พฒนาการแนวความคดและรปแบบสถาปตยกรรม : อดต ปจจบน และอนาคต, 3.

13 ผสด ทพทส, สถาปนกสยาม : พนฐาน บทบาท ผลงาน และแนวความคด(พ.ศ.2475 -2537), 4.

6

การเมอง โดยศกษาภาพรวมตงแตพ.ศ. 2394 จนมาถงพ.ศ. 2500 โดยใชประเดนทางการเมองและสงคมเปนกรอบหลกในการเชอมโยงหาความสมพนธกบสถาปตยกรรม14 ในหนงสอเลมนมการกลาวถงสถาปนกรนบกเบกฯดวย แตเปนการพดถงในแงเปนผออกแบบและมไดมการศกษาประวต ผลงานของแตละทานอยางลกซง เนองจากในหนงสอเลมนมจดมงหมายไปทการตความของสถาปตยกรรมอนสมพนธกบการเมองและสงคมเปนหลก นบเปนการศกษาทนาสนใจเปนอยางมากในแงการวเคราะหเชอมโยงความสมพนธสถาปตยกรรมกบบรบท

แมวาการศกษาทมมาในอดตทงหมดจะเปนการศกษาภาพรวมกวางๆ ไมไดเนนถงสถาปตยกรรมทออกแบบโดยสถาปนกในกลมในหลกสาคญ แตกนบวาเปนฐานขอมลทสาคญ และมประโยชนในการศกษาขนตอไปอยางยง

วตถประสงคของการวจย

ในการศกษาครงนมวตถประสงค 3 ประการ ไดแก 1. เพอศกษาใหทราบถงมลเหต ปจจย แนวความคด และอทธพลตางๆทผลกดนให

สถาปนกในกลมสรางงานเหลานน 2. เพอศกษาถงลกษณะรปแบบ องคประกอบทางสถาปตยกรรม วสด เทคโนโลยในการ

กอสรางและลกษณะรวมของกลม 3. เพอรวบรวมผลงานการออกแบบสถาปตยกรรมของสถาปนกไทยรนบกเบกฯเทาท

สบคนได

ขอบเขตการวจย

ในการศกษาไดกาหนดขอบเขตของการศกษาไว ดงตอไปน ขอบเขตดานเนอหา

1. ศกษาสถาปตยกรรมทสรางขนจากการออกแบบของกลม โดยเลอกผลงานบางสวนเปนตวอยางกรณศกษา จานวน 27 กรณ ไดแก

1.1 พระตาหนกมารราชรตบลลงก พระราชวงสนามจนทร

14 ชาตร ประกตนนทการ, การเมองและสงคมในศลปสถาปตยกรรม สยามสมย ไทย

ประยกต ชาตนยม (กรงเทพมหานคร : มตชน, 2547), 14.

7

1.2 พระตาหนกเปยมสข วงไกลกงวล 1.3 พระตาหนกสมเดจฯเจาฟากรมหลวงสงขลานครนทร วงสระปทม 1.4 ศาลาเฉลมกรง 1.5 ศาลาวาการกรงเทพมหานคร 1.6 ศาลาธรรม มหาวทยาลยเชยงใหม 1.7 อาคารกรฑาสถาน 1.8 โรงภาพยนตรทหานบก 1.9 กลมอาคารพาณชยรมถนนราชดาเนนกลาง 1.10 อาคารอานวยการ มหาวทยาลยธรรมศาสตร 1.11 ศาลแขวง จงหวดสงขลา 1.12 ททาการไปรษณย บางรก 1.13 บานนายจตรเสน อภยวงศ 1.14 อาคารเคม 1 คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 1.15 ศาลยตธรรม 1.16 คณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย 1.17 ศาลาวาการจงหวดพระนครศรอยธยา(หลงเกา) 1.18 วงวารชเวสม 1.19 สถานรถไฟบางกอกนอย 1.20 อาคารททาการกรมรถไฟแหงประเทศไทย 1.21 อาคารสานกงาน บรษท World Travel Service 1.22 หอประชมแพทยาลย โรงพยาบาลศรราช 1.23 อาคารผปวยนอก(หลงเกา) โรงพยาบาลศรราช 1.24 บานเลขท 44 ซ. ตนสน 1.25 บานเลขท 42/1 ซ. ตนสน 1.26 บาน 2 เสา 1.27 หอประชาธปไตย โรงพยาบาลศรราช

เนอหาในรายละเอยด ประกอบไปดวย การศกษาทางดานสถาปตยกรรม โดยเนนศกษาในดาน การออกแบบสถาปตยกรรมสมยใหมของสถาปนกไทยรนบกเบกฯ

2. ศกษาถงมลเหต และปจจยแวดลอม ทมผลตอลกษณะรปแบบงานสถาปตยกรรมทสรางโดยผานกระบวนการออกแบบของกลม

8

ขอบเขตดานเวลา กาหนดศกษางานสถาปตยกรรมทสถาปนกในกลมออกแบบในชวงเวลา พ.ศ. 2459 - 2508 ซงเปนชวงเวลาทสถาปนกทง 6 ทานกาลงปฏบตวชาชพ

ขอบเขตดานพนท ศกษางานสถาปตยกรรมทสรางขนในพนท ทมผลงานของกลม โดยเลอกจากกรณศกษา 27 กรณ โดยอาศยหลกเกณฑในการเลอก ดงน

1. เปนสถาปตยกรรมทไดรบการออกแบบโดยกลมสถาปนกไทยรนบกเบกตามแนวการศกษาชาตตะวนตก

2. เปนงานทยงมอยในปจจบน และมไดมการตอเตม หรอซอมแซมจนผดรปแบบเดม

ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการวจย

1. ทาใหเขาใจถงมลเหต ปจจย แนวความคด และอทธพลตางๆทผลกดนใหสถาปนกในกลมสรางงานเหลานน

2. ทาใหเขาใจถงลกษณะรปแบบ องคประกอบทางสถาปตยกรรม วสด เทคโนโลยในการกอสราง และลกษณะรวมของกลม

3. ชวยเตมเตมชวงวชาการทยงมไดมผใดศกษา 4. ใชเปนขอมลเปรยบเทยบสาหรบการศกษาดานอนๆในยครวมสมยกน

ขนตอนการวจย

เพอใหการศกษาเปนไปตามวตถประสงคทตงไว จงจาเปนตองกาหนดขนตอนการศกษาใหเปนไปตามลาดบ ดงน

1. การเกบขอมล เพอใชเปนขอมลดบในการวเคราะห โดยขอมลทผศกษาเลอกใชประกอบดวยขอมล 4 ประเภท คอ

1.1 การศกษาขอมลภาคเอกสารของไทย โดยศกษาขอมลตางๆทไดบนทกไวเปนลายลกษณอกษร ไดแก บทความ ชวประวต งานวจย เอกสารทเกยวของ และวารสารตางๆ เปนตน

1.2 การศกษาขอมลภาคเอกสารของตะวนตก เนองจากการศกษาครงนมสวนเกยวโยงกบแนวความคดของตะวนตก ดงนนเพอใหเกดความเขาใจอยางถกตอง การศกษาเอกสารของตะวนตกในเรองทเกยวของจงจาเปนตอการศกษาครงน

9

1.3 การศกษาขอมลภาคสนาม โดยศกษาขอมลทางดานกายภาพตางๆจากสถานทจรง เชน การรงวด ถายภาพ และเขยนแบบ เปนตน

1.4 การศกษาขอมลจากการสมภาษณ นอกเหนอจากขอมลภาคเอกสารทมการบนทกไวแลว ยงมขอมลมมากทมไดเขยนออกมา การสมภาษณบคคลทรจกกบสถาปนกในกลม อยในยครวมสมย หรอยคทคาบเกยวจะชวยทาใหไดขอมลตางๆทนามาใชประกอบการศกษาได โดยในทน ผศกษามเกณฑในการเลอกผทจะทาการสมภาษณ คอ เปนผทมความรอยในแวดวงสถาปตยกรรม และอยในยครวมสมย ยคทคาบเกยว หรอรจกกบสถาปนกในกลม เชน พล.ร.ต. สมภพ ภรมย นายประเวศ ลมปรงษ ม.ร.ว.ชาญวฒ วรวรรณ นายอเส สขยางค นางจรวสส ปนยารชน บตรจอมพลป.พบลสงคราม และ นายนจ หญชระนนทน เปนตน

2. การจดลาดบขอมล โดยการนาขอมลดบทงหมดมาทาการแยกแยะและจดกลม 3. การวเคราะหขอมล โดยการประเมนผลจากขอมลเบองตน 4. การสรปผล โดยการอธบายผลสรปรวมของการศกษา 5. การนาเสนอผลการศกษา

แหลงขอมล

ขอมลทใชในการศกษาประกอบดวยขอมล 3 ประเภท ไดแก 1. ขอมลภาคเอกสาร ประกอบดวยเอกสารของไทย และของตะวนตก โดยศกษาขอมล

เหลานไดจาก 1.1 หองสมดมหาวทยาลยตางๆ 1.2 หอจดหมายเหต 1.3 สมาคมสถาปนกสยามฯ 1.4 หอสมดแหงชาต 1.5 หนวยงานราชการตางๆทเกยวของ 1.6 แหลงขอมลอนๆ

2. ขอมลภาคสนาม โดยศกษาขอมลทางดานกายภาพตางๆจากสถานทจรง เชน การรงวด ถายภาพ และเขยนแบบ เปนตน

3. ขอมลจากการสมภาษณ โดยในทน ผศกษามเกณฑในการเลอกผทจะทาการสมภาษณ คอ เปนผทมความรอยในแวดวงสถาปตยกรรม และอยในยครวมสมย ยคทคาบเกยว หรอรจกกบสถาปนกในกลม เชน พล.ร.ต. สมภพ ภรมย นายประเวศ ลมปรงษ ม.ร.ว.ชาญวฒ วรวรรณ นาย

10

อเส สขยางค นางจรวสส ปนยารชน บตรจอมพลป.พบลสงคราม และ นายนจ หญชระนนทน เปนตน

ขอตกลงเบองตน

ในการศกษาครงน มขอตกลงเบองตน ดงตอไปน เนองจากการศกษาสถาปตยกรรมครงนเปนการเลอกตวอยางมาศกษา 27 กรณ การศกษาจงเปนภาพรวมของสถาปตยกรรมของกลม ซงมใชหมายถงสถาปตยกรรมทงหมด

สาหรบชอของพระสาโรชรตนนมมานกนน ผวจยขอสะกดชอวา พระสาโรชรตนนมมานก ในเอกสารเลมนทงหมด เนองจากมการบนทกเปนเอกสารสวนใหญ แมวาจะมเอกสารบางสวนสะกดวา พระสาโรจรตนนมมานก

นยามศพทเฉพาะ

คาวา “กลมสถาปนกไทยรนบกเบกฯ” ทปรากฎในวทยานพนธฉบบนทงหมด หมายถง “กลมสถาปนกไทยรนบกเบกตามแนวการศกษาของชาตตะวนตก” เทานน

11

บทท 2 ประวตและการศกษา

จากกรอบความคดในการศกษา ผวจยเชอวา สถาปตกรรม สถาปนกผออกแบบ ปจจย

ตางๆของภายในประเทศ และปจจยตางๆของตางประเทศ ลวนมความสมพนธและเชอมโยงกนอย ดงแผนภมวงกลมน

แผนภมท 1 แผนภมวงกลมแสดงความสมพนธของสถาปตยกรรมกบบรบทตางๆ ทมา : จากการศกษาของผวจย หมายเหต : 1 หมายถง สถาปนก 2 หมายถง ปจจยตางๆของภายในประเทศ 3 หมายถง ปจจยตางๆของตางประเทศ 4 หมายถง สถาปตยกรรม

ดงนนจงจาเปนตองศกษาองคประกอบของทง 4 สวนตามลาดบขนตอนในแตละบท เพอ

นามาวเคราะหในประเดนตางๆในบทท 5 ใหเปนไปตามวตถประสงคของการวจยดงทกลาวไวในบทนาแลว การศกษาเรองตวสถาปนก สงสาคญทสดนนกคอเรองประวตเพอใหทราบถงรายละเอยดเกยวกบแตละทานใหมากทสด โดยเฉพาะเรองการศกษาอนเปนประเดนสาคญททาใหสถาปนกกลมนเปน “สถาปนกรนบกเบกตามแนวการศกษาของชาตตะวนตก” แตเนองจากทผานมายงมไดมการ

12

สบหา คนควา และรวบรวมประวตของกลมสถาปนกไทยรนบกเบกฯทง 6 ทาน อยางละเอยดไวเลย การคนควาจงตองอาศยการเกบเลกผสมนอยของขอมลจากแหลงตางๆ ไมวาจะเปน การปะตดปะตอของภาคเอกสาร การสมภาษณบคคลผเปนทายาท บคคลรวมสมย หรอลกศษย เพอใหขอมลทงหมดไดถกรวบรวมเพอประโยชนตอการศกษาตอไป

หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร

ภาพท 1 หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร ทมา : ผสด ทพทส, สถาปนกสยาม : พนฐาน บทบาท ผลงาน และแนวความคด(พ.ศ.2475 - 2537) (กรงเทพมหานคร : สมาคมสถาปนกในพระบรมราชปถมภ, 2539), 2.

หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากรเปนพระโอรสในพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธ หรอพระองคเจาชายกฤษฎาภนหาร ตนสกล กฤดากร และหมอมสภาพ กฤดากร ประสต วนพฤหสบด เดอน 2 แรม 11 คา ปฉล เอกศก จลศกราช 1251 ตรงกบวนท 16 มกราคม พ.ศ. 24321

หมอมเจาอทธเทพสรรค มพระพนองรวมพระบดาเดยวกนหลายพระองค ไดแก พระองคเจาบวรเดช กฤดากร พระองคเจาจรญศกด กฤดากร หมอมเจาขจรจรสฤทธ กฤดากร หมอมเจา

1 หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร, เรองเกยวกบสถาปตยกรรม (กรงเทพมหานคร :

โรงพมพพระจนทร, 2478), ข.

13

อมรทต กฤดากร หมอมเจาสทธพร กฤดากร หมอมเจาเสรฐศร กฤดากร หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร หมอมเจาผจงระจตร กฤดากร และหมอมเจาชดชนก กฤดากร เปนตน

ภาพท 2 พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธ และโอรสทง7 ทมา : “พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธ และโอรสทง7, A 0842 (ทจช) 526-18129, หอจดหมายเหตแหงชาต.

พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธ พระบดาของหมอมเจาอทธเทพสรรคนนเปนพระโอรสในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 4 กบเจาจอมมารดากลนผสบเชอสายรามญจากบดา พระยาดารงคราชพลขนธ (จย คชเสน) ผเปนบตรเจาพระยามหาโยธา (ทอเรย คชเสน) พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธ ประสตเมอวนท 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2398 และสนพระชนเมอ พ.ศ. 2468 พระชนษาได 71 พรรษา ทรงเปนพระอนชาองคหนงในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ในรชกาลท 5 ทรงไดรบการสถาปนาเปนหมนนเรศวรฤทธ เมอ พ.ศ. 2442 ในรชกาลท 5 พ.ศ. 2454 ในรชกาลท 6 เลอนขนเปน กรมนเรศวรฤทธฯ พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธ ไดรบมอบหมายใหดารงคตาแหนงสาคญหลายตาแหนง ทงในสมยรชกาลท 5 และรชกาลท 6

14

อยางเชน ดารงคตาแหนงราชทตประจา กรงลอนดอนและสหรฐอเมรกา เปนเสนาบดกระทรวงนครบาล และกระทรวงโยธาธการ ตาแหนงสมหมนตร เสนากระทรวงมรธาการ และเสนาบดทปรกษาในสมยรชกาลท 6 พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธ มนวาศสถานอยทวงพระอาทตย ถนนพระอาทตย ทานทรงมหมอม 3 คน ไดแก หมอมสภาพ หมอมแชม หมอมเจม และทนาสงเกตพระโอรสในพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธนน คอนขางมบทบาทในการบรหารบานเมองอยในระดบชนนาหลายพระองคดวยกน จดวาเปนตระกลทใหญ มอทธพล และผกพนกบสถาบนพระมหากษตรยเปนอยางมาก พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธ ทรงไดรบมอบหมายใหควบคมการออกแบบเจดยวดราชาธวาสดวย โดยเปนการสรางครอบเจดยเกา โดยรชกาลท 4 ทรงโปรดเกลาฯ ใหปฏสงขรณใหม เปนรปทรงชวาในสมยศรวชยครอบพระเจดยองคเดม แตยงไมแลวเสรจกสนรชกาล พระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหวทรงใหสรางตอมา โดยใหทานเปนผควบคมการออกแบบสรางพระเจดย เมอสรางพระเจดยแลวจงประดษฐานพระพทธรปศลาแบบมหายาน ในซมคหาทง 4 ทศ นบวาพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธ นนมความสามารถสงในทกดานไมวาจะเปน การฑต การบรหาร หรอทางศลปกรรม

สาหรบการศกษาของพระโอรสนนพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธ กมไดละเลย ทานให ม.จ.อทธเทพสรรค เรมศกษาทโรงเรยนราชวทยาลย หรอ King’s College ซงเปนโรงเรยนหลวงทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวมพระราชดารทจะจดตงเพอผลตบคลากรรองรบการปฏรปการปกครองประเทศในดานตางๆ โดยเฉพาะในดานการใชภาษาองกฤษและดานกฎหมาย ภายหลง วกฤตการณ ร.ศ. 112 การเลาเรยนของนกเรยนในยคนน เปนไปตามหลกสตรหลวงของกระทรวงธรรมการทงหลกสตรภาษาไทย และภาษาองกฤษ นกเรยนทรบเขาเรยนในโรงเรยนนน กาหนดอาย 9 ขวบเปนอยางตา และ 18 ปเปนอยางสง จากนนม.จ.อทธเทพสรรค จงเขาเรยนตอในโรงเรยนนายรอยทหารบก แลวจงไปศกษาตอทโรงเรยนแฮโร ประเทศองกฤษ ซงเปนโรงเรยนของราชวงศชนสง หลงจากนนจงไปศกษาวชาสถาปตยกรรมท Ecole Nationale Superieure des Beaux Arts กรงปารส ประเทศฝรงเศส อนทาใหทานเปนสถาปนกไทยทานแรกทสาเรจวชสถาปตยกรรมจากตะวนตก

จากหลกฐานทหลงเหลอในปจจบนไมสามารถระบ ป พ.ศ. ท ม.จ. อทธเทพสรรคออกเดนทางไปศกษายงประเทศฝรงเศสไดอยางชดเจน แตการคนเอกสารทงหลายทาใหผวจยสามารถพบเหตการณทนาจะนามาเทยบชวงเวลาคราวๆได นนคอพบวา ทานอทธเทพ ไดทาพธเกศากนตวน

15

เดยวกบทพระองคเจาหญงวาปบษบากรทาพธจรดกรรบดกรรไกร2 หรอ พธโกนจก นนเอง ซงพธโกนจกโดยปกตจะกระทาเมออาย 12 ป จากหลกฐานนทาใหทราบวาเมอทานอทธเทพพระชนษา 12 ป ซงตรงกบ พ.ศ. 2443 นน ทานยงอยทประเทศไทย ชวงเวลาทคาดวาทานอาจจะศกษาทตางประเทศจงเปนราว พ.ศ. 2444 - พ.ศ. 2449 (ค.ศ. 1901-1915) โดยชวง พ.ศ. 2444 – 2449 (ค.ศ. 1901-1906) คาดวาเรยนอยทโรงเรยนแฮโร ประเทศองกฤษ และชวงพ.ศ. 2450-2458 (ค.ศ. 1907-1915) นาจะศกษาวชาสถาปตยกรรมอยท Ecole Nationale Superieure des Beaux Arts กรงปารส ประเทศฝรงเศส ทานไดกลบมาเมองไทยภายหลงเหตการณสงครามโลกครงท13 (พ.ศ.2457) และไดรบราชการในสมยพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว4 ประมาณป พ.ศ. 2459 ในตาแหนงผชวยนายชางคานวณออกแบบ ในกรมศลปากร ซงสงกดกระทรวงวง

พ.ศ. 2462 เปนผตรวจการ พ.ศ. 2466 ไดรบพระราชทานยศเปนเสวกเอก พ.ศ. 2469 เปนผอานวยการศลปากรสถานแหงราชบณฑตยสภา พ.ศ. 2469 เปนผอานวยการศลปากรสถานแหงราชบณฑตยสภา พ.ศ. 2470 ไดรบพระราชทานยศเปนอามาตยเอก นอกจากนนเปนผรวมกอตงสมาคมสถาปนกสยามในปพ.ศ.2477 อกดวย

ดงนนสามารถสรปชวงเวลาทม.จ.อทธเทพสรรค กลบมาทางานทเมองไทยไดคอชวงเวลาระหวาง พ.ศ. 2458-2477 (ค.ศ. 1915-1934) บทบาทสาคญของม.จ.อทธเทพสรรค กคอเปนผเขาเฝาฯลนเกลารชกาลท6และกราบบงคมทลถามถงคาแปลศพท Architecture เปนภาษาไทย โดยพระมหากรณาธคณจงไดรบพระราชทานคาแปลดงน

Architecture แปลวา สถาปตยกรรม Arch. Science แปลวา สถาปตยะเวท หรอ สถาปตยะศาสตร Architect แปลวา สถาปก

2 สมเดจพระพนางเธอ เจาฟากลยาณวฒนา, พระราชธดาในรชกาลท 5

(กรงเทพมหานคร : การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย, 2524), ไมปรากฏเลขหนา. 3โชต กลยาณมตร, “อทธพลสถาปตยกรรมแบบตะวนตกในสมยกรงรตนโกสนทร

(2325-2525),” วารสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร (2525 ) : 70. 4วมลสทธ หรยางกร, พฒนาการแนวความคดและรปแบบสถาปตยกรรม : อดต

ปจจบน และอนาคต (กรงเทพมหานคร : สมาคมสถาปนกในพระบรมราชปถมภ ,2536 ), 34.

16

Arch. Drawing แปลวา สถาปตยะเลขา ซงคาวา “สถาปก” นนตอมาไมนานไดเปลยนไปใชคาวา “สถาปนก” แทนจากการ

พระราชทานคาแปลครงนทาใหคนไทยไดรจกคาวา “สถาปนก” เปนครงแรก

ภาพท 3 ลายพระหตถพระราชทานของพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว ทมา : วมลสทธ หรยางกร, พฒนาการแนวความคดและรปแบบสถาปตยกรรม : อดต ปจจบน และอนาคต (กรงเทพมหานคร : สมาคมสถาปนกในพระบรมราชปถมภ, 2536 ), ไมปรากฏเลขหนา.

นอกจากนนทานยงมบทบาททสาคญอกกคอ การประกาศถงความสาคญของวชาสถาปตยกรรมและสถาปนกใหคนทวไปไดรจก โดยพมพบทความชอวา “เรองเกยวกบสถาปตยกรรม” ในป พ.ศ.2477 นบเปนเอกสารฉบบแรกทกลาวถงความสาคญของวชาสถาปตยกรรมและสถาปนกอยางชดเจนมาก ม.จ. อทธเทพสรรคมความสามารถทางดานงานศลปะมากมาย นอกจากออกแบบอาคารแลวทานยงออกแบบตราไปรษณยากร ราวบนไดและระเบยงวดพระปฐมเจดย และสะพานเจรญศรทธาทจงหวดนครปฐมดวย5

พ.ศ.2467 ทานไดเปนผรวมกอตงสมาคมสถาปนกสยามในชวงเรมแรก โดยดารงตาแหนงกรรมการสมาคมฯรวมกบผรเรมอก 6 ทาน ในพ.ศ.2477 ไดแก พระสาโรชรตนนมมานก นายกสมาคม หลวงบรกรรมโกวท เลขาธการ นายนารถ โพธประสาท เหรญญก ม.จ.สมยเฉลม

5 สมภาษณ ประเวศ ลมปรงษ, อาจารยคณะสถาปตยกรรมศาสสตร มหาวทยาลย

ศลปากร, 20 สงหาคม 2547.

17

กฤดากร กรรมการ ม.จ.โวฒยากร วรวรรณ กรรมการ และนายศววงษ กญชร ณ อยธยา โดยสมาคมในยคแรกมสมาชก 33 คน6

สาหรบการถงชพตกษยของทาน เดมทบางเอกสารระบวาสนในพ.ศ.2484 แตในหนงสอทพมพในงานพระราชทานเพลงศพของทานไดระบวนทในการสนชพตกษยอยางชดเจน คอ 19 กมภาพนธ พ.ศ. 2477 และมการพระราชทานเพลงศพในวนท 4 มนาคม พ.ศ. 2478 ทวดมงกฎฯ7

ภาพท 4 ตราไปรษณยากรทออกแบบโดยอทธเทพสรรค กฤดากร ทมา : จากการสารวจของผวจย

ภาพท 5 ราวบนไดทวดพระปฐมเจดย ทมา : จากการสารวจของผวจย

6 สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ, 60ป สมาคมสถาปนกสยามในพระบรม

ราชปถมภ (กรงเทพมหานคร : ม.ป.ท., 2537), 7. 7 หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร, เรองเกยวกบสถาปตยกรรม, ข.

18

ภาพท 6 ราวสะพานเจรญศรทธา ทมา : จากการสารวจของผวจย

หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร

ภาพท 7 หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร ทมา : สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ, 60ป สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ (กรงเทพมหานคร : ม.ป.ท., 2537), 6.

หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร ประสตเมอวนท 20 กนยายน พ.ศ. 2438 (ณ วงพระอาทตย บางลาพ จงหวดพระนคร) ซงตรงกบวนเฉลมพระชนมพรรษาของพระบามสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ฉะนน สมเดจพระศรพชรนทรา บรมราชนนาถ จงพระราชทานนามน หมอมเจาสมยเฉลมทรงเปนโอรสองคท 9 ในพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธ และหมอมแชม กฤดากร ณ อยธยา และมเจาพเจานองรวมพระบดาหลายพระองค ไดแก พระองคเจาบวรเดช กฤดากร พระองคเจาจรญศกด กฤดากร หมอมเจาขจรจรสฤทธ กฤดากร หมอมเจาอมรทต กฤดากร หมอมเจาสทธพร กฤดากร หมอมเจาเสรฐศร กฤดากร หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร หมอมเจาผจงระจตร กฤดากร และหมอมเจาชดชนก กฤดากร เปนตน โดยพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระ

19

นเรศวรฤทธ ผเปนพระบดามบทบาทมากตอบานเมองในชวงรชกาลท 5 และ 6 ดงทไดกลาวไวในประวตของม.จ.อทธเทพสรรคในหวขอกอนหนาน

หมอมเจาสมยเฉลมไดเษกสมรสกบหมอมเจารสสาทส กฤดากร เมอวนท 12 สงหาคม พ.ศ. 2478 เมอชนษาเกอบ 40 ป และอก 8 ป ตอมาจงมบตรดวยกนเพยงคนเดยว คอ หมอมราชวงศสาทส กฤดากร ซงไดถงแกกรรมเมออายเพยง 23 ป โดยอบตเหต หลงจากเหตการณนทาใหหมอมเจาสมยเฉลมเศราโศกเสยใจมาก จนเปนพระโรคประสาทรายแรงและมโรคแทรกซอน และสนชพตกษยในอก 8 เดอนตอมา คอเมอวนองคาร ท 20 มถนายน พ.ศ. 2510 เวลา 00.15 น. รวมพระชนมายได 71 พรรษา 9 เดอน

เมอทรงพระเยาวหมอมเจาสมยเฉลมไดศกษาหนงสอไทยทวงพระอาทตยและทโรงเรยนในวดพระเชตพน การศกษาตอจากนน คอ

พ.ศ. 2448 โรงเรยนราชวทยาลย 3 ป พ.ศ. 2451 โรงเรยนในประเทศฝรงเศส 2 ป พ.ศ. 2453 Institution Brunel Haccius Geneve 3 ป พ.ศ. 2456 College Scientifique, Lausanne , Suisse 5 ป พ.ศ. 2461 Ecole Nationale Superieure des Beaux Arts,Paris 9 ป

ภาพท 8 หมอมเจาสมยเฉลม และครอบครวกฤดากร ทมา : “พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธ และครอบครวกฤดากร ณ วงถนนพระอาทตย, A0839 (ทจช) 526-18130, หอจดหมายเหตแหงชาต.

20

ภาพท 9 หมอมเจาสมยเฉลม และครอบครว ทมา : ประวตหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร (ม.ป.ท., 2510. พมพในงานศพหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร พฤศจกายน 2510), ไมปรากฏเลขหนา.

ภาพท 10 ปรญญาบตรของหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร ทมา : ประวตหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร (ม.ป.ท., 2510. พมพในงานศพหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร พฤศจกายน 2510), ไมปรากฏเลขหนา.

ภาพท 11 เหรยญรางวลท3 ทมา : ประวตหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร (ม.ป.ท., 2510. พมพในงานศพหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร พฤศจกายน 2510), ไมปรากฏเลขหนา.

ภาพท 12 เหรยญรางวลท2 ชน 1 ทมา : ประวตหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร (ม.ป.ท., 2510. พมพในงานศพหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร พฤศจกายน 2510), ไมปรากฏเลขหนา.

21

ภาพท 13 ใบรายงานศกษา ของหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร หนาท 1 ทมา : ประวตหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร (ม.ป.ท., 2510. พมพในงานศพหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร พฤศจกายน 2510), ไมปรากฏเลขหนา.

22

ภาพท 14 ใบรายงานศกษา ของหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร หนาท 2 ทมา : ประวตหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร (ม.ป.ท., 2510. พมพในงานศพหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร พฤศจกายน 2510), ไมปรากฏเลขหนา.

สรปไดวาทานทรงใชชวตอยในประเทศฝรงเศสถง 19 ป คอตงแต พ.ศ.2451 – พ.ศ.2470 (ค.ศ. 1908 – ค.ศ.1927) โดยเปนนกเรยนทนในพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว หลงจาก

23

สาเรจวชาสถาปตยกรรมจาก สถาบน Ecole Nationale Superieure des Beaux Arts กรงปารส ประเทศฝรงเศสแลว กทรงกลบมารบราชการเมอป พ.ศ. 2471ในแผนกศลปากรสถาน8

พ.ศ. 2471 เขารบราชการในแผนกศลปากรสถาน ตาแหนงนายชาง พ.ศ. 2472 ยายมารบราชการกรมวงนอก กระทรวงวง ตาแหนงนายชางใหญ พ.ศ.2478 กองสถาปตยกรรม กระทรวงธรรมการ ตาแหนงสถาปนก พ.ศ.2483 กองสถาปตยกรรม กรมศลปากร กระทรวงศกษาธการ ตาแหนงหวหนา

แผนกออกแบบ พ.ศ.2493 ตาแหนงสถาปนกชนพเศษ กรมศลปากร พ.ศ. 2501 ออกจากราชการเพอรบบานาญดวยเหตสงอาย ดงนนชวงเวลาปฏบตวชาชพของหมอมเจาสมยเฉลมคอ พ.ศ. 2471 – พ.ศ.2501 นอกจากการรบราชการตาแหนงสถาปนกดงทกลาวมาแลวนน ทานยงไดรบแตงตงเปน

คณบด คณะประตมากรรม หมาวทยาลยศลปากร ระหวางปพ.ศ.2487 - พ.ศ.2493 และไดไปสอนวชาสถาปตยกรรมทจฬาลงกรณมหาวทยาลย ในตาแหนงอาจารยพเศษ และเปนผรวมกอตงสมาคมสถาปนกสยามในปพ.ศ.2476 ดวย โดยดารงตาแหนงกรรมการสมาคมฯรวมกบผรเรมอก 6 ทาน ในพ.ศ.2477 ไดแก พระสาโรชรตนนมมานก นายกสามคม หลวงบรกรรมโกวท เลขาธการ นายนารถ โพธประสาท เหรญญก หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร กรรมการ หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ กรรมการ และนายศววงษ กญชร ณ อยธยา

เมออกจากราชการแลวไดรบแตงตงใหดารงตาแหนงคณบด คณะมณฑนศลป มหาวทยาลยศลปากร ระหวางวนท 1 กนยายน 2501 - 31 สงหาคม พ.ศ. 2505 ตอจากนนไดรบพระมหากรณาธคณใหดารงตาแหนงทปรกษาประจาสานกพระราชวงมาตลอดพระชนมชพ

ดงนนชวงเวลาทม.จ.สมยเฉลมกลบมาทางานในประเทศไทยไดแก พ.ศ. 2471-2501 (ค.ศ. 1928 - 1967) รวม 30 ป

8ประวตหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร (ม.ป.ท., 2510. พมพในงานศพหมอมเจาสมยเฉลม

กฤดากร พฤศจกายน 2510), ไมปรากฏเลขหนา.

24

นายจตรเสน อภยวงศ

ภาพท 15 นายจตรเสน อภยวงศ ทมา : โชต กลยาณมตร, “อทธพลสถาปตยกรรมแบบตะวนตกในสมยกรงรตนโกสนทร (2325 - 2525),” ไมปรากฏเลขหนา.

นายจตรเสน อภยวงศ เปนบตรคนท 18 ของเจาพระยาอภยภเบศร(ชม) และ นางถนอม โดยนายจตรเสนเปนนองชายตางมารดาของนายควง อภยวงศ อดตนายกรฐมนตร บตรคนท 15 ของเจาพระยาอภยภเบศร(ชม) จบการศกษาวชาสถาปตยกรรมจากสถาบน Ecole Nationale Superieure des Beaux Arts กรงปารส ประเทศฝรงเศส เมอกลบมาไดรบราชการเปนสถาปนกประจาสานกงานทรพยสนสวนพระมหากษตรย นายจตรเสนไดสมรสกบ นางสาวเมร อรคสน9 นายจตรเสน อภยวงศ เปนสถาปนกทมกจะไดรบงานออกแบบขนาดใหญ เชน กลมอาคารรมถนนราชดาเนน10 และอาคารกรฑาสถาน เปนตน11

9 ประวตพนตรควง อภยวงศ ป.จ.,ม.ป. ช.,ป.ม. (ม.ป.ท., 2511. พมพในงานศพพนตร

ควง อภยวงศ มถนายน 2511), 31. 10 สมภาษณ นางจรวสส ปนยารชน, บตรจอมพล ป. พบลสงครามและเปนเจาของบาน

สองเสา, 18 กมภาพนธ 2549. 11 โชต กลยาณมตร, “อทธพลสถาปตยกรรมแบบตะวนตกในสมยกรงรตนโกสนทร

(2325 - 2525),” ไมปรากฏเลขหนา.

25

สาหรบวนเดนปเกดและวนถงแกกรรมของนายจตรเสนนนไมพบการบนทกเอาไว แตสามารถเทยบกบวนเกดและวนสนของนายควง อภยวงศได เนองจากในหนงสองานศพของนายควงไดระบไววานายจตรเสนเกดหลงนายควง ซงนายควงเกดวนท 17 พฤษภาคม พ.ศ. 2445 ดงนนนายจตรเสนตองเกดในชวงหลงวนนไป นอกจากนนในหนงสองานศพยงระบวานายจตรเสนไดสนไปแลวกอนทนายควงสนในวนท 15 มนาคม พ.ศ. 2511 ทาใหทราบคราวๆวาชวงอายของนายจตรเสนอยในชวง 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2445 – 14 มนาคม พ.ศ. 2511(ค.ศ. 1902 – ค.ศ. 1968)

และสามารถเทยบเคยงชวงการเวลาในการศกษา ณ ตางประเทศและชวงเวลาทกลบมาทางานทเมองไทยไดจาก การเทยบเคยงกบอาคารหลงแรกทนายจตเสนออกแบบไวคอ กลมอาคารรมถนนราชดาเนน ไดแก พ.ศ. 2481 และชวงเวลาการเรยนวชาสถาปตยกรรม ทสถาบน Ecole Nationale Superieure des Beaux Arts กรงปารส ประเทศฝรงเศส ของม.จ.สมยเฉลม จานวน 9 ป ทาใหคาดคะเณไดวาชวงเวลาททานนาจะศกษาวชาสถาปตยกรรมในตางประเทศไดแก พ.ศ. 2471 – พ.ศ. 2480 (ค.ศ.1928 – ค.ศ. 1937) รวมราม 9 ป และชวงเวลาททานกลบมาทางานในประเทศไทยนาจะเปน ชวงพ.ศ. 2481 – พ.ศ. 2511 (ค.ศ.1938 – ค.ศ. 1968) รวม 30 ป

4. นายนารถ โพธประสาท

ภาพท 16 นายนารถ โพธประสาท ทมา : สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ, 60ป สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ (กรงเทพมหานคร : ม.ป.ท., 2537), 6.

26

นายนารถ โพธประสาท เกดเมอวนท 14 พฤศจกายน พ.ศ. 2444 ทบานเลขท 2328 หลง

ตลาดบานขมน ตาบลสวนอนนทอทยาน อาเภอบางกอกนอย จงหวดธนบร เปนบตรของนายเปรยงและนางไหว มพนองรวมทองเดยวกนคอ น.พ. ถนอม โพธประสาท12 นายนารถไดสมรสกบนางสกนตลา โพธประสาท ชอเดมนางสาวสกล นวาสนนท บตรนายหลวง และนางฉายวชรจนดา13 ดวยความทเปนคนทมความอตสาหะและเรยนเกงจงทาใหทานไดรบเลอกใหเปนนกเรยนทนของกระทรวงธรรมการ ใหไปศกษาทประเทศองกฤษเมอปพ.ศ.2467 นายนารถมประวตการศกษาดงน

เรมการศกษาระดบชนประถมท โรงเรยนโฆษตสโมสร พ.ศ. 2460 จบการศกษาชนตนจากโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย พ.ศ. 2464 - พ.ศ. 2467 ไดรบทนจากกระทรวงธรรมการใหไปศกษาทโรงเรยน

ศลปกรรมปอรตสมธ( Portsmouth School of Art ) ประเทศองกฤษ เปนเวลา3ป จนจบการศกษาไดรบประกาศนยบตรเทคนคทางจตรกรรม

พ.ศ. 2467 - พ.ศ. 2472 ศกษาทคณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยลเวอรพล ประเทศองกฤษ เปนเวลา 5 ป

โดยระหวางทเรยนอยในมหาวทยาลยลเวอรพลนนนายนารถไดชนะการประกวดแบบอนมรางวลใหไปดงานและฝกอบรมในประเทศสหรฐอเมรกาอก 8 เดอน หลงจากทไปดงานแลวทานกไดกลบมาสอบไลเปนผลสาเรจไดรบปรญญาสถาปตยกรรมศาสตรบณฑต โดยไดรบเกรยตนยมอนดบ 1 ในสาขาการกอสราง นบเปนคนไทยทไดรบเกยรตนยมอนดบ1เปนคนท 2 หลงจากพระสาโรชรตนนมมานก หลงจากนนทานไดสอบเขาเปนสมาชกสถาบนวชาชพจนไดรบประกาศนยบตรสมาชกของสถาบน 3 แหง ไดแก ประกาศนยบตร สมาชกแหงราชบณฑตยสภาสถาปนกองกฤษ(A.R.I.B.A.Qual.) ประกาศนยบตร สมาชกแหงราชบณฑตยสภาสขาภบาล (M.R.S.San.I.) และ ประกาศนยบตร สมาชกสมทบแหงสภาวศวกรรม(A.I.Struct.E.)

นอกจากนนในปพ.ศ. 2473 นายนารถ ยงไดฝกงานในสานกงานสถาปนกของประเทศองกฤษเปนเวลา6เดอน และศกษาสงเกตการณสถาปตยกรรมในประเทศอนๆในยโรปเปนเวลาอก 2

12 นารถ โพธระสาท, สถาปตยกรรมในประเทศไทย (กรงเทพมหานคร :โรงพมพวฒนา

พานช, 2499), 1. 13 ครสภา, ประมวลประวตคร (กรงเทพมหานคร :โรงพมพครสภาลาดพราว, 2535), 242.

27

เดอน เพอศกษาดงานสถาปตยกรรมอตาล พรอมทงศกษาเพมเตมวชาผงเมองและกฎหมายกอสราง ตลอดจนศกษาเรองทดน และอโฆษวทยาของอาคาร(Acoustic of Buildings)

สรปไดวา นายนารถอยตางประเทศในชวงเวลา พ.ศ. 2464 – พ.ศ. 2473 (ค.ศ. 1921 – ค.ศ. 1930) รวม 9 ป เมอกลบมาประเทศไทยในปพ.ศ. 2473 กไดมาเปนครสอนวชาชางทโรงเรยนเพาะชาง ตอจากนนไดดาเนนการเสนอรฐบาลใหยกฐานะวชาสถาปตยกรรมขนสระดบอดมศกษา เปนแผนกวชาสถาปตยกรรม ในสงกดจฬาลงกรณมหาวทยาลย

พ.ศ. 2473 อาจารยโท ในโรงเรยนเพาะชาง พ.ศ. 2476 อาจารย แผนกวชาสถาปตยกรรมในคณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย พ.ศ. 2477 สถาปนก กรมโยธาเทศบาล พ.ศ. 2479 หวหนากองสถาปตยกรรม กรมโยธาเทศบาล พ.ศ. 2493 นายชางประจา กรมโยธาเทศบาล พ.ศ. 2494 อาจารย คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย นายนารถกลบมาเปนอาจารยทคณะสถาปตยกรรมศาสตรจฬาลงกรณมหาวทยาลย ได

เพยงแค 3 ป กถงแกกรรมในวนท 18 มถนายน พ.ศ. 249714 และมการพระราชทานเพลงศพในวนท 9 มกราคม พ.ศ. 2499 ณ วดเทพศรนทราวาส15

ดงนนชวงเวลาในการทางานของนายนารถในประเทศไทยคอ พ.ศ. 2473 – พ.ศ. 2497 (ค.ศ.1930 – ค.ศ. 1954) รวม 24 ป นายนารถนนมบทบาทอยางมากตอคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ในการวางรากฐานโดยการวางระบบการศกษา โดยเอาหลกสตรของมหาวทยาลย Liverpool มาใช นายนารถนนมความรทางดานทฤษฎทางสถาปตยกรรมทเปนระบบอยางมาก16 และชอบการสอนมากกวาการทางานเปนสถาปนกทกรมโยธาในยคนน

14 นจ หญชระนนท, “คากราบบงคมทลสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราช

กมาร,” คากราบบงคมทลเนองในโอกาสทสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมาร เสดจพระราชดาเนนในพธเปดอนสาวรย นายนารถ โพธประสาท ณ คณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 24 สงหาคม 2525. (อดสาเนา)

15นารถ โพธประสาท, สถาปตยกรรมในประเทศไทย, ไมปรากฏเลขหนา. 16 สมภาษณ พลเรอตร สมภพ ภรมย, อดตนสตคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลยรนแรก, 12 ธนวาคม 2546.

28

พระสาโรชรตนนมมานก

ภาพท 17 พระสาโรชรตนนมมานก ทมา : สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ, 60ป สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ (กรงเทพมหานคร : ม.ป.ท., 2537), 6.

พระสาโรชรตนนมมานก (นามเดมวา สาโรช ร.สขยางค) เกดเมอวนท 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2438 ททาเตยน จงหวดพระนคร เปนบตรชายของหลวงพฒนพงษภกด(ทม สขยางค) ผแตงบทละครหลายเรอง และทโดงดงทสดคอ “นราศหนองคาย” ทแตงขนเพอเสยดสการคอรปชน17 ในสมยรชกาลท 6 และนางเสงยม 18 ในวยเยาวไดเลาเรยนระดบประถมศกษาท โรงเรยนกลอมพทยากรแลวไปศกษาตอระดบมธยมตนทโรงเรยนมธยมวดเทพศรนทร และศกษาตอระดบ มธยมปลายทโรงเรยนสวนกหลาบวทยาลย

17 สมภาษณ นายอเส สขยางค, หลานชายของพระสาโรชรตนนมมนก, 28 กมภาพนธ

2549. 18 ครสภา, ประมวลประวตคร, 181.

29

พ.ศ. 2456 ไดทนไปศกษาวชาสถาปตยกรรมศาสตร ณ มหาวทยาลยลเวอรพล ประเทศองกฤษ เปนนกเรยนไทยทศกษาวชาสถาปตยกรรมโดยไดรบเกรยตนยมอนดบหนง เปนคนแรกของประเทศไทย (คนท 2 คอ นายนารถ โพธประสาท)19

สรปรวมทงสนอยประเทศองกฤษ 6 ปในชวงระหวางพ.ศ. 2456-2462 (ค.ศ. 1913-1919) พ.ศ.2463 เขารบราชการ ตาแหนงอาจารยชางคานวณออกแบบในกองสถาปตยกรรม

กระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2464 รบราชการ ตาแหนงหวหนากองสถาปตยกรรม พ.ศ. 2474 เปนอาจารยพเศษสอนวชาเขยนแบบสถาปตยและวชากอสราง คณะ

สถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย พ.ศ. 2484 ไดรบตาแหนงเปนสถาปนกชนพเศษ กรมศลปากร พ.ศ. 2491 ลาออกจากราชการ พระสาโรชรตนนมมานกสมรสกบนางวนส สขยางค(เพญกล) มบตร 5 คน ไดแก คนท 1 นางสาวสาลน สขยางค คนท 2 นายวโรจน สขยางค ชอเลนวานายเลกซงอาจเพยนมาจากคาวานายเหลก คนท 3 นายอฐ สขยางค คนท 4 นายทราย สขยางค คนท 5 นางสาววณา สขยางค ชอเลนวานางสาวปน ซงในจานวนบตรทง 5 คนนมเพยง นายอฐเทานนทเปนสถาปนก ซงนายอฐไดมบตรชาย

ทเปนสถาปนกและสบทอดออฟฟศ It International ตอกคอ นายอเส สขยางค20 วนท 4 เมษายน พ.ศ. 2493พระสาโรชรตนนมมานกไดถงแกอนจกรรม รวมอายได 54 ป

8 เดอน 13 วน21

19 อน นมมานเหมนท, “การเปลยนแปลงครงยงใหญในคณะสถาปตยฯทขาพเจาได

รมา,” อาษา 1, 1 (กรกฎาคม 2501) : ไมปรากฏเลขหนา. 20 สมภาษณ นายอเส สขยางค, หลานชายของพระสาโรชรตนนมมนก, 28 กมภาพนธ

2549. 21 ครสภา, ประมวลประวตคร, 181.

30

หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ

ภาพท 18 หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ ทมา : สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ, 60ป สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ (กรงเทพมหานคร : ม.ป.ท., 2537), 6.

หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ ประสตเมอวนท 9 พฤศจกายน พ.ศ. 2443 ณ วงแพรงนราฯ ทรงเปนโอรสองคท 20 ของพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศ และเปนองคท 3 ของหมอมบญ วรวรรณ ณ อยธยา พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศ เปนตนราชสกลวรวรรณ โดยนามสกลวรวรรณ ณ กรงเทพ ไดรบพระราชทานจากรชกาลท 6 และตอมารชกาลท 7 ไดทรงเปลยนใหเปน วรวรรณ ณ อยธยา22 พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศ หรอพระองคเจาวรรณกร ทรงเปนโอรสในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 4 กบเจาจอมมารดาเขยน ประสต พ.ศ. 2404 สนชพตกษยเมอ พ.ศ. 2474 พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศ ทรงเรมรบราชการทหอรษฏากรพพฒน เปนพนกงานการเงนทฝากแบงคตางประเทศ ตอจากนน พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ สถาปนาเปน กรมหมนนราธปประพนธพงศ เมอป พ.ศ. 2433 และ ดารงตาแหนงรองเสนาบดกรมพระคลงมหาสมบต จนถงรชกาลท 6 ในป พ.ศ. 2464 ทรงสถาปนาเปน กรมพระนราธปประพนธ

22 หมอมราชวงศปรยนนทนา รงสต, สมดพระรป พระราชโอรส พระราชธดาและพระ

ราชนดดาในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (รชกาลท 4) (กรงเทพมหานคร : โลมาโฮลดง, 2543), 236.

31

พงศ พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศ ทรงมทกษะในเรองการประพนธเปนอยางมาก ตวอยางผลงานนพนธ ไดแก บทละครพดเรองสรอยคอทหายไป บทละครรอง เรองสาวเครอฟา และมการตงคณะละครปรดาลย ไวทวงแพรงนราฯของทานดวย

เมอครงหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ ยงเยาววยพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศ ทรงโปรดใหทานไดรบการศกษาในวงแพรงนราฯ จากนน

พ.ศ.2454 ศกษาทโรงเรยนมหาดเลกหลวง(วชราวธวทยาลย) พ.ศ.2462 เดนทางไปศกษาทประเทศองกฤษ โดยเปนนกเรยนทนในพระบาทสมเดจพระ

มงกฏเกลาเจาอยหว เนองจากรชกาลท 6 เคยทอดพระเนตรรปการตนท ม.จ.โวฒยากร วาดขนและเกดประทบใจในความสามารถ

ทรงรบการศกษาในโรงเรยนและในบานครกวดวชาหลายแหงเชน The Brias, Devonshire ทเมอง Westgate-on-Sea เพอเตรยมเขามหาวทยาลย23 ซงเมอง Westgate-on-Sea นนอยทางดานเหนอของเมอง Kent ในประเทศองกฤษ จดเปนเมองชนบทชายทะเลอนเงยบสงบ เหมาะสาหรบการทองเทยว พกผอนทสวยงาม สถาปตยกรรมภายในเมองเปนบานเรอนแบบชนบทขององกฤษ

พ.ศ.2466 ศกษาท Gonville and Caius College มหาวทยาลย Cambridge ประเทศองกฤษ ซง Gonville and Caius College นเปนวทยาลยทใหญและเกาแกทสดในมหาวทยาลย

Cambridge ซงกอตงขนเมอค.ศ.1348 ดงนน ม.จ.โวฒยากร ไดศกษา ณ ประเทศองกฤษในชวงพ.ศ. 2462 – พ.ศ. 2471(ค.ศ.

1919 – ค.ศ. 1928) รวม 8 ป พ.ศ.2496 ไดรบเชญไปรบปรญญาโท(Master of Arts) จากมหาวทยาลย Cambridge พ.ศ.2508 ไดรบปรญญาดษฎบณฑตกตตมศกด สาขาสถาปตยกรรมศาสตร จาก

จฬาลงกรณมหาวทยาลย เมอเดนทางกลบมาประเทศไทย จงไดรบราชการในกรมรถไฟ ตาแหนงสถาปนก เมอ

วนท 1 เมษายน พ.ศ. 2471 ทรงเปนสถาปนกหนงในจานวน 5 คนทมอยในประเทศไทยขณะนน (หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร นายจตรเสน อภยวงศ พระสาโรชรตนนมมานก และหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ) นอกจากนนยงเปนอาจารยพเศษในคณะ

23มลนธ หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ, หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ 2443 – 2524

(กรงเทพมหานคร : ดานสธาการพมพ, 2534), 8.

32

สถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และพ.ศ. 2492 เปนหวหนาแผนกวชาสถาปตยกรรม พ.ศ. 2497 ดารงตาแหนงคณบดจนเกษยณอายเมอปพ.ศ. 2507 และเปนผรวมกอตงสมาคมสถาปนกสยามในปพ.ศ. 2477 ดวย หลงจากออกจากราชการม.จ.โวฒยากรมกจะใชเวลาวางในการเขยนบทความ เขยนภาพลอเลยนสงคม และโปรดการเดนทางทองเทยว24 จนเมอพ.ศ. 2524 พระชนมายได 80 พรรษา ทานทรงประชวรหนกจนสนชพตกษยเมอวนท 27 สงหาคม พ.ศ. 2524

สามารถสรปไดวาชวงเวลาททานกลบมาทางานทเมองไทยไดแก พ.ศ. 2471 – พ.ศ. 2524 (ค.ศ. 1928-1981) รวม 53 ป

หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณสมรสกบนางสาวจตรา ปนยารชน เมอพ.ศ. 2480 และทรงมทายาทไดแก หมอมราชวงศววฒน วรวรรณ (บตรนางสรรพางค บรณะปนท) และหมอมราชวงศชาญวฒ วรวรรณ (บตรหมอมจตรา วรวรรณ ณ อยธยา) ซงหมอมราชวงศชาญวฒ วรวรรณ เปนทงสถาปนกและอาจารยประจาคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ภาพท 19 ภาพรางลายพระหตถ เกยวกบสมยปฏวต ของ หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ ทมา : จากการสารวจของผวจย

24 สมภาษณหมอมราชวงศ ชาญวฒ วรวรรณ, บตรชายหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ, 16

สงหาคม 2549.

33

ภาพท 20 ภาพรางลายพระหตถ เกยวกบพธเกศากณฑของหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ ทมา : จากการสารวจของผวจย

34

ภาพท 21 หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ และครอบครว ทมา : มลนธ หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ, หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ 2443 – 2524 (กรงเทพมหานคร : ดานสธาการพมพ, 2534), 23.

ภาพท 22 หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ พรอมดวยคณาจารย คณะสถาปตยกรรมศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย ทมา : มลนธ หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ, หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ 2443 – 2524 (กรงเทพมหานคร : ดานสธาการพมพ, 2534), 14.

จากการศกษาขอมลในบทท 2 เกยวกบประวตและการศกษาของกลมสถาปนกไทยรนบกเบกฯ ทง 6 ทานนน สามารถสรปชวงเวลาตางๆเปนตารางเพอประกอบการวเคราะหเทยบเคยงในบทท 5 ได ดงน

35

ตารางท 1 ตารางสรปชวงเวลาตางๆในชวตของกลมสถาปนกไทยรนบกเบกฯ ทง 6 ทาน

ชวงเวลา ม.จ.อทธเทพสรรค กฤดากร

ม.จ. สมยเฉลม กฤดากร

นายจตรเสน อภยวงศ

นายนารถ โพธประสาท

พระสาโรชรตนนมมานก

ม.จ.โวฒยากร วรวรรณ

ชวงอาย พ.ศ. 2432 -พ.ศ. 2477 (ค.ศ. 1889 - ค.ศ.1934)

พ.ศ. 2438 -พ.ศ. 2510 (ค.ศ. 1895 -ค.ศ.1967)

พ.ศ. 2445 -พ.ศ. 2511 (ค.ศ. 1902 - ค.ศ.1968)

พ.ศ.2444 - พ.ศ. 2497 (ค.ศ. 1901 - ค.ศ.1954)

พ.ศ. 2438 -พ.ศ. 2493 (ค.ศ. 1895 - ค.ศ.1950)

พ.ศ. 2443 -พ.ศ. 2524 (ค.ศ. 1900 - ค.ศ.1981)

รวมอาย 45 ป 72 ป 66 ป 53 ป 54 ป 80 ป ชวงทอยตางประเทศ

พ.ศ. 2444-พ.ศ. 2458 (ค.ศ.1901 -ค.ศ. 1915)

พ.ศ. 2451-พ.ศ. 2470 (ค.ศ. 1908 - ค.ศ.1927)

พ.ศ. 2471-พ.ศ. 2480 (ค.ศ. 1928 - ค.ศ.1937)

พ.ศ. 2464 -พ.ศ. 2473 (ค.ศ. 1921 - ค.ศ.1930)

พ.ศ. 2456 -พ.ศ. 2463 (ค.ศ. 1913 - ค.ศ.1920)

พ.ศ. 2462 -พ.ศ. 2471 (ค.ศ. 1919 - ค.ศ.1928)

รวมเวลาทอยตางประเทศ

14 ป

19 ป

9 ป

9 ป

7 ป

8 ป

ชวงกลบมาทางานทไทย

พ.ศ. 2458 -พ.ศ. 2477 (ค.ศ. 1915 - ค.ศ.1934)

พ.ศ. 2471 -พ.ศ. 2510 (ค.ศ. 1928 - ค.ศ.1967)

พ.ศ. 2481-พ.ศ. 2511 (ค.ศ. 1938 - ค.ศ.1968)

พ.ศ. 2473 -พ.ศ. 2497 (ค.ศ. 1930 - ค.ศ.1954)

พ.ศ. 2463 -พ.ศ. 2493 (ค.ศ. 1920 - ค.ศ.1950)

พ.ศ. 2471 -พ.ศ. 2524 (ค.ศ. 1928 - ค.ศ.1981)

รวมเวลาทกลบมาทางานทไทย

19 ป

30 ป

30 ป

24 ป

30 ป

53 ป

ทมา : จากการศกษาของผวจย

36

บทท 3 สภาวการณตางๆ

การศกษาสภาวการณตางๆทงในโลกตะวนตกและในประเทศไทยเปนอกหนงเรองท

คอนขางสาคญสาหรบการศกษาครงน เนองจากสถาปนกไทยรนบกเบกฯทง 6 ทานนนไดไปศกษายงตางประเทศและกลบมาทางานทประเทศไทย จงควรทราบถงเหตการณตางๆทเกดขนทงในและนอกประเทศ เพอนาไปใชประกอบการวเคราะหไดในบทท 5

1. สภาวการณโลกตะวนตก

สาหรบการศกษาสภาวการณในโลกตะวนตก ผศกษาไดกาหนดชวงเวลาทจะศกษาเปน ตงแต พ .ศ. 2444 – พ .ศ. 2472 (ค .ศ . 1901 – ค .ศ. 1929 ) ซงเปนชวงเวลาทคาดวาหมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร สถาปนกทานแรกของกลมเดนทางไปศกษายงประเทศฝรงเศส จนกระทงหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณสถาปนกคนสดทายของกลมเดนทางกลบจากตางประเทศหลงสาเรจการศกษา ซงในชวงเวลาดงเกลามเหตการณตางๆ ดงน

1.1 สภาพสงคม เศรษฐกจ การเมอง ในชวงป พ .ศ . 2460 (ค.ศ. 1917) สงครามโลกครงท 1 กเกดขน โดยไดมการแบงแยกประเทศมหาอานาจในโลกออกเปน 2 ฝาย อนไดแก กลมมหาอานาจตอนกลาง ซงประกอบดวย เยอรมน ออสเตรย ฮงการ อตาล และกลมสมพนธมตรอนประกอบดวย องกฤษ ฝรงเศส รสเซย และมประเทศอนๆเขารวมตามมา1 ความขดแยงในสถานการณทเกดขนนไดลกลามแผขยายไปทวพนทของยโรป โดยการสรบในระยะแรกเปนการสรบทางการทหาร และในระยะตอมากเปลยนเปนการสรบทางเศรษฐกจชวยตอสทางการทหาร สงครามโลกครงท 1 นจบสนอยางสมบรณเมอวนท 11 พฤศจกายน พ .ศ . 2461(ค.ศ.1918) เมอ

1วนดา ตรงยางกร, ประวตศาสตรยโรปสมยใหม 2 (กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

มหาวทยาลยรามคาแหง, 2519), 13.

37

เยอรมนยอมหยดยง ทาใหฝายมหาอานาจกลางแพสงคราม2 ภาวะหลงจากเหตการณนเกดปญหาตามมาอยางทวมทน ซงเหลานนกคอปญหาทางดานเศรษฐกจเกดความขดแยงอยางรนแรงระหวางชนชนกรรมกรและนายจาง ทรพยากรตางๆถกทาลายไปอยางมากมาย 3

ในชวงตนศตวรรษท20 เกดการเปลยนแปลงทางการเมองคอหลายประเทศเกดการปฏวตเปลยนแปลงระบอบประชาธปไตยมาเปนระบอบสาธารณรฐ พ .ศ. 2460 (ค.ศ. 1917) ปฏวตคอมมวนสตในรสเซย พ .ศ. 2461 (ค.ศ.1918) ปฏวตในเยอรมน พ.ศ. 2465 (ค.ศ.1922) เกดการปฏวตในอตาล

ตารางท 2 ตารางสรปชวงเวลาเหตการณสาคญในตะวนตก ระหวาง ค .ศ . 1901 – 1930

ชวงเวลา เหตการณสาคญ ค.ศ. 1914-1918 (พ.ศ. 2457-2461) สงครามโลกครงท 1 ค.ศ. 1917 (พ.ศ. 2460) ปฏวตคอมมวนสตในรสเซย ค.ศ. 1918 (พ.ศ. 2461) ปฏวตในเยอรมน ค.ศ. 1922 (พ.ศ. 2465) ปฏวตในอตาล

ทมา : จากการศกษาของผวจย

1.2 กระแสความนยมของสถาปตยกรรมวนตก ในชวงเวลาค.ศ. 1901 – ค.ศ. 1930 ทสถาปนกทง 6 ทานศกษายงตางประเทศนนมกระแสความนยมทางสถาปตยกรรมเกดขนอยางมากมายในโลกตะวนตก ไดแก

1.2.1 Neoclassic นโอคลาสสค(Neoclassic) แพรหลายอยางมากในฝรงเศส คาวานโอ(Neo)แปลวาใหม คาวาคลาสสก(Classic) ในทนหมายถงศลปะของกรกในชวง 540 - 400 ปกอนครสตศกราช Neoclassicจงหมายถง การนารปแบบคลาสกเดมมาถายถอดใหมในรปแบบใหมท

2ชว เกาชวต, ประวตศาสตรเศรษฐกจยโรป (กรงเทพมหานคร : โรงพมพแสงรงการพมพ,

2523), 20. 3วรวฒ หรญรกษ, ประวตศาสตรเศรษฐกจยโรป (กรงเทพมหานคร :โรงพมพ

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2520), 14.

38

สมพนธกบสงคม4 แตคาวา Classic นนจรงๆแลวมความหมายวา รปแบบใดกตามหลงจากทไดเปลยนแปลงจนเปลยนแปลงไมไดแลว สามารถเรยกไดวาเปน Classic ของรปแบบนน หรอหมายถงสงสดแลว ไมพฒนาตอไปแลว5 Neoclassic เปนรปแบบทางศลปะและสถาปตยกรรมทเกดขน 2 ครง ในชวงศตวรรษท18 และชวงศตวรรษท 20 ภายใตรปแบบทตางกน ในยโรปกระแสนเกดขนตงแตปค .ศ. 1765 อนเปนปฏกรยาตอบโตตอกระแสของ บาโรค(Barouqe) และ รอคโคโค(Rococo)

Neoclassic แพรหลายอยางมากในองกฤษและฝรงเศส โดยสบทอดผานกลมนกศกษาทไดไปศกษาทโรม ทไดเหนผลงานของกรกและโรมนโบราณ และผานงานเขยนของ Johann Joachim Winckelmann6 Neoclassic ในชวงท 1 หรอชวงศตวรรษท 18 นนยงใชรปทรงของยโรป แตสาหรบ Neoclassic ในชวงท 2 หรอชวงศตวรรษท 20 นนใหความใสใจในการศกษาประวตศาสตรและโบราณคดมากขน ในฝรงเศสเรยกชวงท1 วา “Louis XVI Style” และเรยกชวงท 2 วา “Directoire” หรอ “Empire”

1.2.2 Romantic ลทธโรแมนตก(Romanticism) กอตวขนเมอปลายศตวรรษท18 ทยโรปตะวนตก7โดยเรมตนจากวงการวรรณกรรมกอนอนเปนยคทผคนชนชอบเรองราวในวรรณกรรมทเกยวกบการผจญภยอนตนเตน เรองราวอนเกยวกบยคกลางของยโรปเชน เรองกษตรยอาเธอร เปนตน ซงในภาษาฝรงเศสเรยกงานประพนธประเภทนวา “Romance” อนตรงกบคาวา “Novel” ในภาษาองกฤษซงแปลวา นวนยาย “Romance” จงกลายเปนทมาของคาวา “Romantic” 8

การหวนระลกถงเรองราวในอดตของผคนในชวงเวลานนเปนภาพสะทอนของทศนคตของผคนในสงคมวายงโหยหาอดตและไมพอใจกบความเปนปจจสมย หรอตอตานกฎเกณฑของสงคมทดารงอยขณะนน อกประการหนงคอ การตอตานศาสนาและคตความเชอทคนทวไปนบ

4 จรพนธ สมประสงค, ประวตศลปะ (กรงเทพมหานคร : โอ.เอส.พรนตง เฮาส, 2533),

32. 5 เรองเดยวกน, 34. 6 Neoclassicism [Online], accessed 10 March 2007. Available from http://en.wikipedia.

org/wiki/Neoclassicism 7 Romanticism [Online], accessed 10 March 2007. Available from http://en.wikipedia.

org/wiki/Romanticism 8 วจตร เจรญภกตร, ประวตศาสตรสถาปตยกรรมตะวนตก : ครสเตยนตอนตนถง

สมยใหม (กรงเทพมหานคร : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543), 215.

39

ถอ รวมทงคณคาตางๆทคนเหนเปนสงดงาม โดยการตอตานทงหมดนเพยงเพอตองการเพยงประสบการณเราอารมณ(Emotional Experience)9

Romanticism นนยดเอาอารมณเปนสาคญ แนวความคดของโรแมนตกนนคอการเราอารมณของผพบเหนใหมความรสกใดๆยามเมอมองดชนงาน นาเสนอรปแบบและเรองราวทเกนจรง โดยชนงานนนตองกอใหเกดจนตนาการได10 สาหรบงานสถาปตยกรรมเนองจาก Romanticism ไมยดถอหลกเกณฑ เหตผล และรปแบบทนยมใชกนขณะนน ดงนนการใชรปแบบ(Style)จากอดตกนแสนไกลจงเปนสงทเขาใชถายทอดความรสกและอารมณออกมา11 ดวยเหตน Romanticism จงนยมศลปะแบบฟนฟ(Revival) แตมไดยดตดกบการฟนฟรปแบบใดแบบหนงเพยงอยางเดยว

สถาปตยกรรมแบบRomantic นนเรมตนทองกฤษกอน นกประวตศาสตรหลายทานกลาววา Romanticism เปนเสมอนแนวความคดททาปฏกรยาตอบโตกบแนวความคดของยค Enlightenment กอนหนาทยดถอความคดในเชงสงเคราะหเปนพนฐานสาคญ โดย Romanticism กลบมองวาสงทสาคญทสดคอสญชาตญาน การรบร จนตนาการ และความรสก อนเปนเหตใหกลม Romanticism ถกมองวาเปนพวกไรเหตผล12 แตปจจบนนกวชาการบางกลมมองวาทงNeoclassic และ Romantic นนไมใชสงตรงขามกนเสยทเดยว หากเปนสงทมความสมพนธกนและมความเปนสวนของกนและกนดวยซา13

1.2.3 Arts and Crafts Movement ในชวงรอยตอระหวางปสดทายของศตวรรษท19 และชวงตนของศตวรรษท 20 กระแสหลกทเฟองฟขององกฤษ ยโรป และสหรฐอเมรกาอกหนงกระแสไดแก อารตแอนดคราฟทมฟเมนต(Arts and Crafts Movement) ทเรมตงแต ค.ศ. 1880

9 วจตร เจรญภกตร, ประวตศาสตรสถาปตยกรรมตะวนตก : ครสเตยนตอนตนถง

สมยใหม, 215. 10 จรพนธ สมประสงค, ประวตศลปะ, 21. 11 วจตร เจรญภกตร, ประวตศาสตรสถาปตยกรรมตะวนตก : ครสเตยนตอนตนถง

สมยใหม, 216. 12 Romanticism [Online]. accessed 10 March 2007, Available from http://en.wikipedia.

org/wiki/Romanticism 13 วจตร เจรญภกตร, ประวตศาสตรสถาปตยกรรมตะวนตก : ครสเตยนตอนตนถง

สมยใหม, 215.

40

จนกระทงถงสงครามโลกครงท 114 โดยแนวความคดนเรมตนมากจากงานเขยนของ John Ruskin ซงกระแสนรงเรองอยางมากในชวงป ค .ศ. 1880 - ค.ศ.191015

ชอของ Arts and Crafts Movement นนไดมาจากชอนทรรศการทจดแสดงทลอนดอนเมอปค .ศ. 188716 โดยแนวความคดเบองตนของ Arts and Crafts Movement เรมมาจากการคนหารปแบบทแทจรงและมความหมายกอรปกบเปนการแสดงปฏกรยาตอบโตกบรปแบบทนารปแบบเดมในอดตมาใชผสมกบรปแบบใหม(Eclectic Revival) ซงไดแกการนาศลปะยคVictorian มาใชกบชนงานทผลตจากเครองจกร(Machine-made Production)อนเปนผลตอเนองของการปฏวตอตสาหกรรม กลมคนใน Arts and Crafts Movement สวนใหญมองวาผลงานเหลานน “ไรจตวญญาณ”(Soulless)17 จงหนหลงใหกบงานทใชเครองจกรในการผลตและยกยองงานทเปนหตถกรรมททาขนจากฝมอมนษยอยางประณต แตในบางกรณศลปนในกลมนบางคนกยนยอมใชเครองจกรชวยเหลอในการผลตงานซาจานวนมากเชน William Morris ทออกแบบพรมทอมอทผลตจากจกรอตสาหกรรม

ผลงานสถาปตยกรรมชนสาคญในชวงตนของกลมนเหนจะเปน Red House ท Bexleyheath ในเมอง London ทสรางขนในปค .ศ. 1859 ออกแบบโดย Philip Webb ใหกบ William Morris Arts and Crafts Movement ใหความสาคญอยางยงในดานความคดสรางสรรคและเทคนคในเชงชางฝมอ Arts and Crafts Movement มการจดนทรรศการหลายตอหลายครงในยโรป การแสดงผลงานเหลานนสงผลตอความคดของกลมกระแสอนๆในแงความเรยบงายและสจจะของวสดซงปฏเสธรปแบบทางประวตศาสตร ไมวาจะเปน Art Nouveau หรอ De Stijl กลมนกออกแบบในเวยนนาและ Bauhaus ทสาคญ Arts and Crafts Movement ยงเปนเหมอนการอารมภบทของแนวความคดแบบ Modernism ซงไดรบการกลาวขานวาเปนการเคลอนไหวทางศลปะทวจตรแบบสมยใหม(Artistic Modern Movement) อยางแทจรงเปนครงแรก18

14 Karen Livingstone and Linda Parry, International Arts and Crafts (London : V & A

Publications, 2005), 9. 15 Arts and Crafts Movement [Online], accessed 10 March 2007. Available from

http://en. wikipedia.org/wiki/Arts_and_Crafts_Movement 16 Livingstone and Parry, International Arts and Crafts, 9. 17 Arts and Crafts Movement [Online], accessed 10 March 2007. Available from

http://en.wikipedia.org/wiki/Arts_and_Crafts_Movement 18 Livingstone and Parry, International Arts and Crafts, 7.

41

1.2.4 Art Nouveau อารต นโว(Art Nouveau) เปนภาษาฝรงเศสแปลวา New Art หรอศลปะแบบใหม Art Nouveau ความนยมสงสดในชวงตนศตวรรษท 20 ราวประมาณปค.ศ. 1880 - ค.ศ. 1914 นบเปนการคลคลายทางดานรายละเอยดการประดบตกแตงอาคารทมอยางมากมายในชวงเวลากอนหนาน19

โดยอารตนโว เลอกใชรปทรงของธรรมชาตมาลดทอนรายละเอยดใหลนไหล และเรยบงายมากขน Art Nouveau ชนชมธรรมชาตเชนเดยวกบ Arts and Crafts Movement หากแตแตกตางกนท Art Nouveau นนยอมรบความสามารถของเครองจกรและนามาใชใหเกดประโยชนตองานออกแบบ นทรรศการ Exposition Universelle ในปค .ศ. 1900 ทปารส ประเทศฝรงเศส และนทรรศการ Esposizione Internazionale d’ Arte Decorativa Modena ในปค .ศ. 1902 ทเมองตรน ประเทศอตาล สรางปรากฏการณครงสาคญใหผคนทงหลายไดรจกกบ Art Nouveau20 สถาปนกทมชอเสยงในการออกแบบสถาปตยกรรมแบบ Art Nouveau ไดแก Otto Wagner21 และ J.M. Olbrich ซงไดออกแบบผลงานทนาสนใจไวในออสเตรยและGlassgow22

1.2.5 Modern Movement สภาพสงคมของยโรปในชวงครงแรกของศตวรรษท 19นนคอนขางวนวายจากเรอง สงคราม และการปฏวตตางๆอนสงผลใหเกดทฤษฎแนวความคดใหมๆ

สถาปตยกรรมแบบสมยใหม(Modern Architecture)จงเปนเสมอนผลลพธของกระบวนการทางความคดแบบสมยใหมทเกดขนสาหรบโลกศตวรรษท 20 อนมศนยกลางอยทระบบอตสาหกรรม และทนนยม จดเรมตนมาจากประมาณปค .ศ. 1890 ทมการเกดขนของ อารตนโว(Art Nouveau) อนถอไดวาเปนรากฐานของสถาปตยกรรมสมยใหม (Modern Architecture) แตการเกดขนของ Art Nouveau นนยงไมอาจสรางนาหนกทชดเจนไดมากเทา Modern Architecture

สถาปตยกรรมสมยใหม(Modern Architecture) มชวงเวลาเรมตนคอ ค .ศ . 1900 - ค .ศ. 1930 ซงสามารถแบงไดเปนอก 2 ชวงเวลา ไดแก

19 Banister Fletcher, A History of Architecture on the comparative Method (London :

University of London,1967) 1060. 20 Art Nouveau [Online], accessed 26 March 2007. Available from http://en.wikipedia.

org/wiki/Art_Nouveau 21 Heinz Geretsegger, Otto Wagner 1841-1918 (London : Academy Editions, 1979), 12. 22 สมชาต จงสรอารกษ, “สถานการณของสถาปตยกรรมสากลในสมยรชกาลท5 - 7,”

เอกสารประกอบการสอนวชา 262404 ประวตศาสตรสถาปตยกรรมไทย 2 ภาควชาศลปสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2546. (อดสาเนา)

42

ชวงท 1 (ค.ศ.1900 - ค .ศ. 1910) เปนระยะเรมแรกของสถาปตยกรรมสมยใหม ซงเปนเสมอนการวางรากฐานใหกบสถาปนกรนหลง โดยในชวงเวลานมสถาปตยกรรมสมยใหมทสถาปนกคนสาคญมาจากกลมประเทศเยอรมนและออสเตรย ไดแก Peter Behrens( ค .ศ. 1868 - ค .ศ. 1940) Max Berg, Otto Wagner(ค .ศ. 1841 - ค .ศ. 1918) Joseph Hoffmann(ค .ศ. 1870 -ค .ศ. 1956) และ Adolf Loos(ค .ศ. 1870 - ค .ศ. 1933)23 เปนชวงเวลาทเรมมสงใหมเกดขนในวงการสถาปตยกรรม ไดแก การปฏเสธรปแบบสถาปตยกรรมโบราณ การใชวสดกอสรางสมยใหม การแสดงสจจะของโครงสรางและวสดของอาคาร การวางผงอาคารโดยคานงถงพนทใชสอย(Functionalism) และเหตผล(Rationalism) มากกวาหลกการสมมาตรแบบสถาปตยกรรมคลาสสค มการออกแบบอาคารรปทรงเรยบงายแบบกลองเรขาคณตไรลวดลายประดบ อยางไรกดชวงเวลานนบวาเปนชวงเวลาแหงการเรมตนทางความคดแบบใหม24

ชวงท 2 (ค.ศ.1911 - ค .ศ. 1930) สถาปตยกรรมสมยใหมทเราพบเหนในปจจบนมรากฐานมาจากงานสถาปตยกรรมในชวงน ซงเปนการเรมตนทางานของสถาปนกอยาง Walter Gropius (ค.ศ.1883 - ค .ศ. 1964) Le Corbusier (ค.ศ. 1887 - ค .ศ. 1966)และ Mies Van Der Rohe (ค.ศ. 1886 - ค .ศ. 1969)25 ผลงานทออกแบบโดยสถาปนกกลมนลวนมรากฐานมาจากกลมสถาปนกชวงท1 แตมการพฒนาทฤษฎพนฐานใหเปนระบบมากขน ไดแก การออกแบบรปทรงอาคารดวยรปทรงเรขาคณตทรนแรงขน การเนนกอนทบและกอนโปรงของอาคารไปพรอมกน ปฏเสธรปแบบสถาปตยกรรมโบราณและลวดลาย ออกแบบผงอาคารโดยยดประโยชนใชสอยเปนหลกโดยคานงการควบคมขนาดดวยระบบมาตรฐานแตกตางกนไป แสดงออกถงความเปนอสระของโครงสรางและผนง(Free Plan) เกดการออกแบบผงแบบเปดโลง(Open Plan) แสดงสจจะของวสด มองความงามของอาคารเปนความงามของเคองจกรกล26

นอกจากกลมประเทศเยอรมนและออสเตรยจะเปนประเทศผนาของสถาปตยกรรมสมยใหมแลว สถาปนกและศลปนชาวดชชกมบทบาทมากรองลงมาเชนกนตงแตชวงตนปค .ศ. 1910

23 Roberto Schezen, Adolf Loos Architecture 1903-1932, (London : The Monacelli

Press, 1996), 12. 24 สมชาต จงสรอารกษ, “สถานการณของสถาปตยกรรมสากลในสมยรชกาลท 5 - 7,”

เอกสารประกอบการสอนวชา 262404 ประวตศาสตรสถาปตยกรรมไทย 2 ภาควชาศลปสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2546. (อดสาเนา)

25 เรองเดยวกน. 26 เรองเดยวกน.

43

ซงสถาปนกกลมนสามารถแบงไดเปน 2 กลม27 คอ กลมทสรางงานรน 1 ไดแก Hendrik P. Berlage (ค.ศ .1856 - ค .ศ . 1934) เขาเคยออกแบบ Holland House ในลอนดอน ทแสดงแนวความคดแบบStructure Expressionism ดวยการโชวแนวเสา Kramer และ De Klerke ซงไดรบอทธพลจากพวก Expressionism มกจะออกแบบคารกอนปรมาตรทบตนขนาดใหญทมระนาบตรงผสมโคง โดยเฉพาะตรงมมอาคาร และกอดวยอฐทงหลง

กลมทสรางงานรน 2 มชอกลมวา De Stijl หรอ Neo-Plastics (สาหรบกลมจตกรและประตมากรรม) เรมทางานในชวงปค.ศ. 1920 สถาปนกในกลมทสาคญ ไดแก Gerrit Rietveld Jacobus Johannes Pieter Oud และ Theo van Doesburg กลมศลปน ไดแก Piet Mondrian และ Theo van Doesburg โดยลกษณะสาคญของงานกลมนไดแก อาคารจะเปนทรงลกบาศก ทมรปดานเปนสเหลยมมมฉาก ตวอาคารทาสสดใสแบบภาพของMondrian มการยนผนงเขาและออกไมใชผวตอเนองเรยบลนแบบพวกModernism และวางผงโดยเนนประโยชนใชสอย28

1.2.6 Art Deco อารต เดโค(Art Deco) เปนกระแสการออกแบบหลกทไดรบความนยมอยางทวมทนในชวงปค .ศ. 1910 - 1939 และรงเรองอยางสงสดในยค 20’S - 30’S(1920’S -1930’S) Art Decoความนยมสงผลแพรกระจายอยางกวางขวางไปส งานสถาปตยกรรม งานตกแตงภายใน งานออกแบบอตสาหกรรม แฟชน จตรกรรม กราฟฟก หรอแมกระทงภาพยนตร 29

Art Deco เรมตนมาจากการรวมตวของกลมศลปนฝรงเศสในชวงหลงจากนทรรศการ Universal Exposition ปค .ศ. 1900 ภายใตชอกลมวา “La Societe des Artistes Decorateurs” โดยมวตถประสงคเพอพฒนาศลปะการประดบตกแตงของฝรงเศสใหอยแนวหนาในระดบนานาชาต ผรวมกอตงคอ Hector Guimard, Egene Grasset, Raoul Lachenal,Paul Follot,Maurice Dufrene และ Emile Decour ซงบคคลกลมนมผลอยางมากตอกระแส Art Deco

กลม “La Societe des Artistes Decorateurs” กอใหเกดนทรรศการชอวา “1925 Exposition Internationale des Arts Decoratifs et Industriels Modernes” )1925 International Exposition of Modern Industrial and Decorative Arts) โดยผจดตงใจไววาใหผลงานทกชนทอยใน

27 สมชาต จงสรอารกษ, “สถานการณของสถาปตยกรรมสากลในสมยรชกาลท 5 - 7,”

เอกสารประกอบการสอนวชา 262404 ประวตศาสตรสถาปตยกรรมไทย 2 ภาควชาศลปสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2546. (อดสาเนา)

28 เรองเดยวกน. 29 Art Deco [Online], accessed 10 March 2007. Available from http://en.wikipedia.org/

wiki/Art_Deco

44

นทรรศการตองแสดงถงแรงบนดาลใจแบบสมยใหมและจดเรมตนอนแทจรง “A Modern Ispiration and A Real Originality”30 ซงจากนทรรศการนถอวาเปนจดรงเรองสงสดของArt Deco31 และภายหลงจากนทรรศการนทาใหเกดชอ “Art Deco” ขนมาแทนท “Style Moderne” ซงเปนชอเรยกกอนหนาน 32

ภายในงาน “1925 Exposition Internationale des Arts Decoratifs et Industriels Modernes” มการสรางสถาปตยกรรมแบบ Art Deco ทนาสนใจขนมากมาย33และจดวาเปนสถาปตยกรรมแบบArt Decoทดทสด34 แมจดแสดงเพยง 6 เดอนเทานน35 แตสรางปรากฏการณอนสาคญตอ สถาปนกและนกออกแบบเปนอยางมาก เนองจากเปนเสมอนงานทดลองทแสดงรปลกษณของอาคารแบบใหม การใชวสดแบบใหม

Art Deco เปนการผสมรวมกนระหวางความงามแบบเลศหรสงางาม(Elegant) และงานสมยใหมทหรหราทนสมย(Stylish Modernism) ซงไดรบอทธพลมาจากหลากหลายแขนงไมวาจะเปน Primitive Arts,36 Cubisim,37 Futurisim, Art Nouveau, Modernism และConstructionism เปนตน ลกษณะเดนของงานArt Deco อยทรปทรงทไลระดบ เรยบงายทวาหรหรา การประดบตกแตงดวยประตมากรรมทอยในโครงเสนแบบเรยบงายและลดทอนรายละเอยด เสนสายทคมกรบ และการใชวสดใหม เปนตน นบวาเปนงานสมยใหมแบบฝรงเศส(French Modern) Art Deco เปนตวแทนของความหรหราฟฟาอนเปนปฏกรยาตอบโตกบภาวะหลงสงครามโลกครงท1 แตเปนความหรหราทสอดคลองกบบรบทสมยใหม(Modern Context) แสดงถงความรารวยและทนสมย

สถาปนก Art Deco ทมชอเสยงไดแก Albert Anis, Ernest Cormier, Banister Flight Fletcher, Bruce Goff, Charles Holden, Raymond Hood, Ely Jacques Kahn, Edwin

30 Lucy Trench, In The Deco Style (London : Thames and Hudson, 1987), 106. 31 Eva Weber, Art Deco (London : Bison Books, 1993), 8. 32 Art Deco [Online], accessed 10 March 2007. Available from http://en.wikipedia.org/

wiki/Art_Deco 33 Berlinda Giles, Art Deco (London : Quintet Publishing Limited, 1989), 6. 34 Alastair Duncan, Art Deco (London : Thames and Hudson, 1988), 175. 35 Mike Darton and Patricia Bayer, Encyclopedia of Art Deco (New York : E.P.

Dutton, 1988), 8. 36 Berlinda Giles, Art Deco, 8. 37 Bevis Hiller and Stephen Escritt, Art Deco Style (London : Phaidon Press, 1997) 11.

45

Lutyens, William van Alen, Wirt C. Rowland, Giles Gilbert Scott, Joseph Sunlight, Ralph Walker, Thomas Wallis และ Owen Williams38

1.3 การเรยนการสอนวชาสถาปตยกรรม สาหรบในโลกตะวนตกนน Ecole Nationale Superieure des Beaux-Arts(ENSB-A) เปนสถาบนสอนสถาปตยกรรมและศลปะแบบโบราณทมชอเสยงมาก โดยตงอยทรมแมนาSeine ตรงขามพพธภณฑ Louvre กรงปารส ประเทศฝรงเศส การเรยนการสอนทสถาบนแหงนเนนไปทสถาปตยกรรมแบบคลาสสกแบบโบราณทมระเบยบแบบแผนสบทอดตอมา ผลตสถาปนกทมความสาคญตอสถาปตยกรรมแบบโบราณเปนจานวนมาก39

ในระยะเรมแรก Ecole Nationale Superieure des Beaux-Arts ใชชอวา Academie des Beaux-Arts ถกกอตงขนมาในปค .ศ . 1648 โดยการนาของCardinal Mazarin ภายใตการดแลของราชการ สถาบนกอตงโดยมวตถประสงคเพอใหการศกษาแกนกศกษาทมความสามารถทางดานศลปะแขนงตางๆ โดยในระยะเรมแรกสถาบนแหงนเปดรบสมครแตนกศกษาชายลวน

ในปค .ศ. 1816 สถาบนยายจากทตงเดมมายงทตงในปจจบนคอบรเวณ รมแมนา Seine ตรงขามพพธภณฑ Louvre40 ตอมาในปค .ศ . 1863 สมยของกษตรยนโปเลยนท 3 Academie des Beaux-Arts ไดแยกตวออกจากการดแลของราชการและเปลยนชอเปน L’ Ecole des Beaux-Arts และเรมนกศกษาหญงเขามาศกษาตงแตปค .ศ. 1897 เปนตนมา41

หลกสตรของสถาบนแหงนแบงเปน “Academy of Painting and Sculpture” และ “Academy of Architecture” โดยทง 2 หลกสตรตางมงเนนการเรยนการสอนไปท ศลปะและสถาปตยกรรมคลาสสคของกรกโบราณและโรมนเปนสาคญ42 แตทงหมดนดาเนนไปภายใต

38 Art Deco [Online], accessed 10 March 2007. Available from http://en.wikipedia.org/

wiki/Art_Deco 39 Arthur Drexler, The Architecture of The Ecole des Beaux Arts New York : The

Museum of Modern Art, 1977), 34. 40 History of l'Ecole nationale supérieure des Beaux-arts [Online], accessed 22 March

2007. Available from http://www.culture.gouv.fr/ENSBA/History.html 41 École des Beaux-Arts [Online], accessed 22 March 2007. Available from http://en.

wikipedia.org/wiki/Ecole_des_Beaux-Arts 42 École des Beaux-Arts [Online], accessed 22 March 2007. Available from http://en.

wikipedia.org/wiki/Ecole_des_Beaux-Arts

46

แนวความคดเชงสนทรยภาพแบบสมยใหม(Concept of Modern Aesthetic Thinking) ทเนนความเรยบงาย เกลยงเกลาและกลมกลน43

สถาบนแหงนมการจดประกวดแบบบอยครงเพอกระตนใหนกศกษาไดพฒนาฝมอของตนเอง แตในทกปนกศกษาในทกแขนงจะไดรบการเขารวมการแขงขนประกวดแบบเพอชงทนการศกษา ณ กรงโรม ประเทศอตาล ภายใตชอการประกวดวา Grand Prix de Rome ซงการประกวดแบบนเปนการประกวดแบบครงใหญประจาป ซงไดรบความสนใจจากนกศกษาเปนอยางมาก แบงประเภทของผลงานออกเปน 4 ประเภท ไดแก จตรกรรม ประตมากรรม สถาปตยกรรม และงานแกะสลก โดยการประกวดแบบนเกดขนครงแรกในป ค.ศ.1663 ผชนะการแขงขนจะไดไปศกษาท Academie de France a Rome ในกรงโรม ประเทศอตาล ทกอตงโดยฝรงเศสในสมยของพระเจาหลยสท 14 ซงเปนโอกาสอนดในการฝกฝนฝมอ ไดรบชอเสยง และเปนใบเบกทางอยางดในการประกอบวชาชพหลงจบการศกษา ประเพณการประกวดแบบ Prix de Rome นมยาวนานรวม320 ป44 ในสมยของพระเจาหลยสท 14 ไดมการคดเลอกผสาเรจการศกษาจากสถาบนแหงนไปตกแตงพระราชวง Versailles อนเปนพระราชวงทคอนขางหรหราเปนอยางมากดวย ในชวงตนของศตวรรษท 20 เปนยคอนเฟองฟของสถาปตยกรรมแบบ Beaux-Arts สถาบนไดรบการขนานนามไปยงหลายประเทศทวโลกวาเปนสถาบนสอนวชาสถาปตยกรรมทยอดเยยม และมมาตรฐานสง นกศกษาจากทวโลกจงตางมงหนามาศกษา ณ สถาบนแหงน และนาไปออกแบบอาคารตางๆในประเทศของตน ในเดอนพฤษภาคม ค .ศ . 1968 แผนกสถาปตยกรรมถกตดออกจากสถาบน แมจะมการประทวงยบยงของเหลานกศกษาทเมอง Sorborne แลวกตาม ในปเดยวกนการประกวดแบบ Prix de Rome กถกยตลงดวย จากนนสถาบนจงเปลยนชอเปน Ecole Nationale Superieure des Beaux-Arts 45

สถาปตยกรรมแบบโบซาร (Beaux-Arts Architecture) เปนคาเรยกทหมายถงสถาปตยกรรมทออกแบบโดยสถาปนกทผานการเรยนในสถาบน Ecole des Beaux - Arts ซงมอทธพลอยางมากในสถาปตยกรรมยโรปในชวงปค .ศ. 1860 – ค.ศ. 1914 และรวมไปถง

43 History of l'Ecole nationale supérieure des Beaux-arts [Online], accessed 22 March

2007. Available from http://www.culture.gouv.fr/ENSBA/History.html 44 History of l'Ecole nationale supérieure des Beaux-arts [Online], accessed 22 March

2007. Available from http://www.culture.gouv.fr/ENSBA/History.html 45 École des Beaux-Arts [Online], accessed 22 March 2007. Available from http://en.

wikipedia.org/wiki/Ecole_des_Beaux-Arts

47

สหรฐอเมรกาในชวงปค .ศ. 1885 – ค.ศ. 1920 46 ลกษณะเดนของสถาปตยกรรมแบบโบซาร ไดแก การใชงานประตมากรรมรปลกษณแบบอนรกษนยมภายใตโครงเสนทเรยบงายสมยใหม ความสมมาตร(Symmetry) การจดลาดบความสาคญของพนท(Hierarchy of Spaces) งานโลหะทประณต และการใสใจในรายละเอยดตางๆทปรากฎในงานสถาปตยกรรม47 ตวอยางสถาปตยกรรมแบบโบซารทมชอเสยงไดแก Opera Garnier Gare d’Orsay และ Palais de Chaillot การฝกฝนของสถาปนกจาก Ecole Nationale Superieure des Beaux-Arts นนใหความสาคญกบการเสกตชแบบรางขนตนทแสดงแนวความคดใหสวยงามและรวดเรว เนนการพรเซนตการเขยนแบบภาพทศนยภาพ(Perspective) และความรในเรองรายละเอยดในงานสถาปตยกรรมตางๆ(Detail)48 หากแตหวใจของ Ecole Nationale Superieure des Beaux-Arts อยทหลกการทางความคดแบบสมยใหมผานหนาตาอาคารแบบตางๆ49 จากการคนเอกสารใบรายงานผลการศกษาทาใหทราบวาในชวงปค.ศ. 1918 – ค.ศ. 1927 ทหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากรศกษาอยท Ecole Nationale Superieure des Beaux - Arts นน ในแผนกของสถาปตยกรรมนน วชาทสอนมทงสถาปตยกรรม ประตมากรรม และจตกรรม ดงทปรากฏอยในใบคาแปลรายงานผลการศกษาของหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร นอกจากนนเหรยญรางวลและผลงานในการประกวดแบบขณะศกษาของสถาปนกกเปนแสดงใหเหนถงการใหความสาคญตอการประกวดแบบของนกศกษา

นอกจาก Ecole Nationale Superieure des Beaux - Arts ในประเทศฝรงเศสทมสถาปนกไทยรนบกเบกฯไปศกษา 3 คน ไดแก หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร และนายจตรเสน อภยวงศแลว University of Liverpool เปนอกสถาบนหนงในประเทศองกฤษทมสถาปนกไทยรนบกเบกฯไปศกษาถง 2 คนไดแก นายนารถ โพธประสาท และพระสาโรชรตนนมมานก

46 Beaux-Arts architecture [Online], accessed 22 March 2007. Available from http://

en. wikipedia.org/wiki/Beaux-Arts_architecture 47 Beaux-Arts architecture [Online], accessed 22 March 2007. Available from http://

en. wikipedia.org/wiki/Beaux-Arts_architecture 48 Arthur Drexler, The Architecture of The Ecole des Beaux-Arts, 22. 49 สมภาษณ สมชาต จงสรอารกษ , อาจารยคณะสถาปตยกรรมศาสสตร มหาวทยาลย

ศลปากร, 23 มนาคม 2550.

48

University of Liverpool ตงอยทเมองลเวอรพล ประเทศองกฤษ มหาวทยาลยกอตงในปค .ศ . 1881 ภายใตชอ University College Liverpool50 ในระยะเรมแรกไดเรยไรเงนในการกอตงมหาวทยาลยจากประชาชนเมองลเวอรพล และนกศกษาสวนใหญมาจากครอบครวทยากจนแตมความรความสามารถและวทยาลยสนบสนนในรปของการมอบทนการศกษา ตอมาปค .ศ. 1903 University College Liverpool ไดกลายเปนมหาวทยาลยอสระภายใตชอ University of Liverpool มหาวทยาลยแหงนนบเปน Civic University แหงแรกในชวงตนๆ51 ทสงเสรมตอการเจญเตบโตของเมอง อนสอดคลองกบทตงของเมองทเปนเมองทาหลกในชวงศตวรรษท1952 อนมความเจรญเตบโตทางดานธรกจ

หากกลาวถงคณะสถาปตยกรรมศาสตรมหาวทยาลยลเวอรพลแลว บคคลทมบทบาทตอสถาบนและวงการสถาปตยกรรมสมยใหมขององกฤษเปนอยางมากเหนจะไมพน Sir Charles Herbert Reilly สถาปนก นกวางผงเมองและนกเขยน ในชวงปค .ศ. 1904 Charles Herbert Reilly ไดเขารบตาแหนงเปนอาจารยของคณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยลเวอรพล Charles Herbert Reilly เกดในลอนดอน วนท 4 มนาคม ค .ศ. 1874 และเสยชวตทลอนดอนในวนท 2 กมภาพนธ ค .ศ. 1948 Charles Herbert Reilly มบทบาทสาคญเปนอยางมากตอวงการสถาปตยกรรมในประเทศองกฤษชวงศตวรรษท20 เนองจากเปนผมบทบาทสาคญในการสอนนกศกษาวชาสถาปตยกรรมศาสตรใหหลดพนจากระบบเกา ลกศษยของเขาหลายคนกลายเปนสถาปนกยคโมเดรน(Modern Architect) อยางเชน George Checkley และ Maxwell Fry

Charles Herbert Reilly เปนลกชายของ Charles Reilly สถาปนกและนกสารวจ หลงจากจบการศกษาจาก Merchant Taylors School และ Queens’ College เมองCambridgeแลว เขากทางานเปนดารฟทแมนกบบดาโดยไมรบคาจางเปนเวลา 2 ป จากนนจงเขาทางานในบรษทของ John Belcher สถาปนกชาวองกฤษ ในปค .ศ. 1898 เขาไดเขารวมเปนสมาชกของ Associate of the Royal Institute of British Architects(RIBA) Charles Herbert Reilly ไดเปนอาจารยพเศษสอนวชาการ

50 University of Liverpool [Online], accessed 10 March 2007. Available from http://en.

wikipedia.org/wiki/University_of_Liverpool 51 History of University of Liverpool [Online], accessed 22 March 2007. Available

from http://www.liv.ac.uk/about/history/index.htm 52 Peter Richmond, Marketing Modernisms: The Architecture and Influence of Charles

Reilly (Liverpool : Liverpool University Press, 2001), XVIII.

49

ออกแบบสถาปตยกรรมท King’s College กรงลอนดอน และในระหวางปค .ศ. 1900 เขาไดรวมมอกบ Stanley Peach ออกแบบโรงไฟฟา ตอมาในปค .ศ. 1904 จงไดมาทาหนาทเปนอาจารยคนสาคญของวชาสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยลเวอรพล นอกจากนนCharles Herbert Reilly เคยเปนผบรหารของ Associate of the Royal Institute of British Architects(RIBA) ในปค .ศ. 1906 และค .ศ. 1909 ดวย ในชวงปค .ศ. 1909 ไดเกดการกอตง Department of Civic Design ขนภายใน Liverpool School of Architecture เขาทางานสอนทนไปจนกระทงปค .ศ. 1933 ในปค .ศ. 1943เขาไดรบรางวล Royal Gold Medal for Architecture และในปค .ศ. 1944 ไดรบการแตงตงยศเปน Knighted53

การเรยนการสอนท University of Liverpool โดยการนาของ Charles Herbert Reilly เนนไปทการออกแบบโดยเนนภาพรวมของเมอง(Civic Design) เพอสอดคลองกบสภาพสงคมสมยใหม Charles Herbert Reilly มความเชอแบบ Beaux - Arts แตเขาพยายามปฏเสธ เขานาลกษณะการออกแบบสถาปตยกรรมแบบ Ecole Nationale Superieure des Beaux-Arts มาใชกบงานสถาปตยกรรมแบบสมยใหม(Modern Architecture)มากขน และเรยกงานเหลานวา Monumental Classic แตมไดรบความนยมเทาใดนก เนองจากลเวอรพลเปนเมองทาหนาดานการตดตอกบประเทศสหรฐอเมรกา จงทาให Charles Herbert Reilly มโอกาสไดเดนทางไปประเทศสหรฐอเมรกาอยเสมออนเปนเหตทาใหเขาไดตามตดความคบหนาทางสถาปตยกรรมสมยใหมอยางตอเนอง และในปค .ศ. 1930 Charles Herbert Reilly กไดเรมออกแบบงานแบบสถาปตยกรรมสมยใหมขน54 แตตลอดมาเขามเคยเปลยนหลกสตรของสถาบน Liverpool แตอยางใดเลย

2. สภาวการณในประเทศไทย

เมอทราบถงสภาวการณของตางประเทศเพอทราบถงภาพรวมแลว กตองศกษาถงสภาวการณในประเทศไทยดวย โดยแยกเปนเรองตางๆ ดงน

2.1 สภาพสงคม เศรษฐกจ การเมอง ตงแตสมยของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว (พ .ศ . 2394 - พ .ศ . 2411) ประเทศมหาอานาจของตะวนตกไดแผอทธพลมาถงประเทศไทย

53 Charles Herbert Reilly [Online], accessed 10 March 2007. Available from http://en. wikipedia.org/wiki/Charles_Herbert_Reilly

54 สมภาษณ สมชาต จงสรอารกษ , อาจารยคณะสถาปตยกรรมศาสสตร มหาวทยาลยศลปากร, 23 มนาคม 2550.

50

และรนแรงมากในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (พ .ศ . 2411 - พ .ศ . 2453) โดยเฉพาะประเทศองกฤษและฝรงเศส ซงในสมยนนไดมการเสยดนแดนบางสวนเพอแลกกบเอกราชของประเทศไทยไวดวย ไดแก ดนแดนทเปนประเทศลาวและกมพชาในปจจบนใหกบประเทศฝรงเศส และดนแดนทางภาคเหนอของมาเลเซยในปจจบนใหประเทศองกฤษ

ในสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวมการพฒนาประเทศใหทดเทยมตะวนตกอยางมาก55 ทาใหเกดการเปลยนแปลงทางดานคานยมของคนในสงคม และการใชชวต รวมถงวฒนธรรมทเปลยนไป ในสมยนมการปฏรปการศกษาเปลยนจากแบบไทยใหเปนแบบตะวนตกทมการเรยนการสอนอยางเปนระบบในโรงเรยน มการปฏรปการบรหารราชแผนดนเปนกระทรวง ทบวง กรม มการเลกทาสและระบบไพร มการปฏรประบบศาลใชกฎหมายสากล มการปฏรประบบสาธารณสขตงโรงพยาบาลศรราชเปนโรงพยาบาลแบบตะวนตกครงแรก มการปฏรประบบสาธารณปโภคตางๆ ตดถนน สรางเสนทางรถไฟ รถรางไฟฟา การไฟฟา การประปา การไปรษณยโทรเลข มการปฏรประบบทหารใหเปนการฝกในโรงเรยนแบบตะวนตก

ครนพอถงรชสมยของพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว รชกาลท6 (พ.ศ. 2453 - พ .ศ . 2468) ในปพ.ศ. 2460 ประเทศไทยไดเขารวมสงครามโลกครงท 1 กบฝายพนธมตร ประกาศสงครามกบเยอรมนและออสเตรย - ฮงการ เมอสงครามโลกครงท 1 จบไปในปพ .ศ . 2461 ประเทศไทยทเขารวมเปนฝายพนธมตรไดรบชยชนะ56 ไดเปนสมาชกสนนบาตชาต และไทยไดโอกาสเรยกรองใหตะวนตกแกไขสนธสญญาทไมเปนธรรมทางดานศาลและภาษ โดยมสหรฐอเมรกาเปนประเทศแรกทยอมแกไขสทธสภาพนอกอาณาเขตและใหไทยตงอตราพกดภาษศลกากรเอง หลงจากนนประเทศอนๆกทยอยแกสญญา ระหวางปพ.ศ.2463 - พ .ศ . 2469

การศกษาภาคบงคบเรมครงแรกในสมยรชกาลท 6 มการสรางโรงเรยนเกดขนมากมาย นอกจากนนยงมการขยายตวทางคมนาคมโดยเฉพาะการสรางทางรถไฟทาใหเกดโครงการวศกรรมโยธาขนาดใหญอยางสะพานพระราม 6 ทสรางในปพ.ศ.2465 – พ.ศ.2469 มการสรางสถานรถไฟหวลาโพงในป พ.ศ.2459 ทางดานสาธารณปโภคมการสรางโรงพยาบาลจฬาลงกรณ สถานเสาวภา โรงไฟฟาสามเสน และการประปา

55 ชาตร ประกตนนทการ, การเมองและสงคมในศลปะสถาปตยกรรม สยามสมย ไทย

ประยกต ชาตนยม (กรงเทพมหานคร : สานกพมพศลปวฒนธรรม, 2547), 112. 56 สดใส ขนตวรพงศ, ความสมพนธของไทยกบประเทศตะวนตก (กรงเทพมหานคร :

สานกพมพเคลดไทย, 2517), 56.

51

ในรชกาลนไดเกดปญหาทางดานเศรษฐกจและการคลงเนองจากรฐบาลใชจายเงนจานวนมากไปในดานการทหาร การศาล และสาธารณปโภค ทาใหงบประมาณแผนดนขาดดลตงแตพ .ศ . 2463

พ .ศ . 2455 เกดเหตการณ “กบฎร .ศ . 130” เปนการพยายามจะกอรฐประหาร โดยกลมทหารและพลเรอน นาโดยรอยเอกขนทวยหาญพทกษ )นายแพทยเหลง ศรจนทร( เพอเรยกรองประชาธปไตย แตไมสาเรจทกคนถกจบกม57 รชกาลท 6 จงสรางกระแสชาตนยมใหคนไทย ใหคนไทยรกชาต ศาสนา พระมหากษตรย เพอมใหประชาชนเรยกรองประชาธปไตย เพราะทรงเหนวาประชาชนยงไมพรอม และสรางลทธตอตานคนจน58

ในสมยของพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว (พ.ศ.2468 - พ .ศ . 2477) ไดเกดปญหาเศรษฐกจทสงสมมาตงแตในสมยรชกาลท 6 เมอรชกาลท 7 ทรงขนครองราชยจงใชนโยบาย “ตดทอนรายจาย” ในการแกปญหา แตนโยบายนไมสามารถแกปญหาใหดขนได กลบทาใหประชาชนเดอดรอนยงขน จงเปนเหตผลหนงทคณะราษฎใชเปนเหตผลในการเปลยนแปลงการปกครองในวนท 24 มถนายน พ .ศ . 247559

2.2 กระแสความนยมของสถาปตยกรรมในประเทศไทย อยางททราบกนดแลววากระแสนยมในเรองสถาปตยกรรมตะวนตกนนเขามาในประเทศไทยตงแตสมยอยธยา เรมปรากฏใหเหนในสมยรชกาลท 4 และขยายตวชดเจนมากในสมยรชกาลท 5 โดยในชวงนสถาปตยกรรมทสรางขนจะเปนแบบลอกเลยนตะวนตกนและเปนทนยมในผทอยในแวดวงชนสง เชน พระมหากษตรย และพระบรมวงศานวงศ ซงเปนเหตการณหลงจากทรชกาลไดเสดจประพาสยโรป ทาใหไดทรงทอดพระเนตรเหนพระราชวงและสวนในพระราชวงหลายแหงในยโรป60

ในสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวมสถาปนกตางประเทศเขามาออกแบบอาคารจานวนมาก ซงมสถาปนกแตละทานประจาอยในหนวยราชการตางๆ คนสาคญๆ

57 ดนย ไชยโยธา, ประวตศาสตรไทย : ยคกรงธนบร ถงกรงรตนโกสนทร

(กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร, 2546), 23. 58 ชาตร ประกตนนทการ, การเมองและสงคมในศลปะสถาปตยกรรม สยามสมย ไทย

ประยกต ชาตนยม, 162. 59 ฉตรทพย นาถสภา และ สมภพ มานะรงสรรค, ประวตศาสตรเศรษฐกจไทย จนถง

พ .ศ.2484 (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2528), 25. 60 หมอมราชวงศ แนงนอย ศกดศร, หนงสอชดคลนความคด (กรงเทพมหานคร : อ เอส

พ พรนท, 2537), 33.

52

ไดแก Joachim Grassi Carlo Allegri Mario Tamagno และ Karl Dohring สถาปนกตางชาตชวงนเปนผเรมนาสถาปตยกรรมตะวนตกแบบ Classicism และ Romanticism มาเผยแพรในประเทศไทยตามพระราชประสงคของรชกาลท5 สถาปนกตางชาตเหลานแบงเปน 2 กลม คอ กลมอตาเลยน กลมเยอรมนและองกฤษ ในปลายรชกาลท5 )พ.ศ. 2450 เปนตนมา (งานสถาปตยกรรมแบบ Modern Style ไดเรมเกดขนครงแรกโดย Karl Dohring ในผลงานออกแบบอยางพระราชวงบานปนซงสรางสาเรจในสมยพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว เปนอาคารแบบสมยใหม ใชวสดกอสรางสมยใหมตกแตงดวยลวดลายธรรมชาต พนทวางในอาคารตอเนอง ลนไหล งานประเภทนในยโรปเรยกวา Jugendstil ซงกเปนตนกาเนดหนงของสถาปตยกรรมสมยใหม (Modern Architecture)

สรปแลวในสมยของรชกาลท5 มสถาปตยกรรม 4 กลมใหญ ดงน61 2.2.1 Classicism แบงเปน 3 กลมยอย คอ กลมแรก Italian Classicism

(Palladianism) อยาง วงบรพาภรมย พระราชวงสราญรมย กระทรวงกลาโหม Neo-Renaissance อยาง พระทนงจกรมหาปราสาท พระทนงอนนตสมาคม และ Second Empire อยาง พระทนงบรมพมาน พระทนงราชฤทธรงโรจน กลมท2 German Baroque อยางวงบางขนพรหม และกลมท 3 Romanticism แบงเปน 2 กลมยอย คอ Neo Gothic และ Country Houses (แบบอตาเลยนปนองกฤษ) อยางอโบสถวดนเวศนธรรมประวต พระทนงอมพรสถาน พระทนงวมานเมฆ

2.2.2 Modern Style(Art Nouveau/Jugendstil) อยางพระรามราชนเวศน(วงบานปน)

ในสมยรชกาลท6 มรปแบบของสถาปตยกรรมตะวนตกทนยม แบงเปน 3 กลม ดงน62

กลมแรก Classism เชน สถานหวลาโพง สถานเสาวภา กลมท 2 Romanticism แบงเปน 4 กลมยอย ดงน Venetian Gothic เชน บานนรสงห บานบรรทมสนธ Neo-Gothic เชน พระทนงนงคราญสโมสร พระทนงพมานจกร Bungalow เชน เรอนขาราชบรพาลในพระราชวงสนามจนทร และ Tudor เชน บานมนงคศลา และกลมท 3 Modern Style เชน ตาหนกสมเดจฯ วงวรดศ

ในสมยรชกาลท 7 มรปแบบของสถาปตยกรรมตะวนตกทนยม แบงเปน 3 กลม ดงน

61 สมชาต จงสรอารกษ, “สถาปตยกรรมแบบตะวนตกในรชสมยพระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาฯ,” เอกสารประกอบการสอนวชา 262404 ประวตศาสตรสถาปตยกรรมไทย 2 ภาควชาศลปสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2546. (อดสาเนา)

62 สมชาต จงสรอารกษ, “สถาปตยกรรมแบบตะวนตกในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาฯ,” เอกสารประกอบการสอนวชา 262404 ประวตศาสตรสถาปตยกรรมไทย 2 ภาควชาศลปสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2546. (อดสาเนา)

53

กลมแรก Modern Architecture กลมท 2 งานวศวกรรมสมยใหม และกลมท 3 Romanticism63 นอกจากกระแสนยมสถาปตยกรรมตะวนตกทปรากฏใหเหนแลว สถาปตยกรรมแบบ

ไทยประเพณกมใหเหนควบคกนไปดวยและยงเปนทนยมอยางมากเชนกน เชน การสรางวดเบญจมบพตรของรชกาลท 5 และพระราชวงสนามจนทร กตวอยางททาใหสามารถเหนภาพชดเจนเกยวกบพระราชนยมของรชกาลท 6 ตอสถาปตยกรรมตะวนตกอนควบคไปกบสถาปตยกรรมแบบไทยประเพณ เนองจากกลมอาหารบางหลงในพระราชวงน เปนทงแบบตะวนตก และแบบไทยประเพณ64

ชางหลวงไทยทมชอเสยงไดแก สมเดจเจาฟากรมพระยานรศรานวตวงศผออกแบบวดเบญจมบพตร พระยาจนดารงสรรคผออกแบบหอประชมโรงเรยนวชราวธ หลวงวศาลศลปกรรม(ปลง) ผออกแบบตกขาวโรงเรยนวชราวธ พระพรหมพจตร(เชอ ปทมานนท) ผออกแบบวดพระศรรตนมหาธาต บางเขน และประตสวสดโสภา65 ซงทานทงหลายนนบเปนผมคโณปการตอแวดวงการออกแบบสถาปตยกรรมไทยเปนอยางมาก

2.3 การเรยนการสอนวชาสถาปตยกรรม ประเทศไทยเรมมการศกษาภาคบงคบในสมยรชกาลท6 แตถงกระนนกตามยงมไดมการสอนวชาสถาปตยกรรมในมหาวทยาลย ผทประสงคจะเรยนวชานตามแบบแผนของตะวนตกจะตองไปศกษายงตางประเทศ ซงในชวงแรกประเทศทชาวไทยนยมไปเรยนคอประเทศฝรงเศส และประเทศองกฤษ แตในอกเสนทางหนงทขนานกนไปคนไทยมการสอนแบบนอกระบบอยแลวทเปนการศกษาแบบชางหลวง คอเปนการทครสอนศษยนอกโรงเรยนและฝกทางานกบคร สบทอดวชาจากครไป

63 สมชาต จงสรอารกษ, “สถาปตยกรรมแบบตะวนตกในรชสมยพระบาทสมเดจ

พระปกเกลาฯ,” เอกสารประกอบการสอนวชา 262404 ประวตศาสตรสถาปตยกรรมไทย 2 ภาควชาศลปสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2546. (อดสาเนา)

64 ชาตร ประกตนนทการ, การเมองและสงคมในศลปะสถาปตยกรรม สยามสมย ไทยประยกต ชาตนยม, 217.

65 สมชาต จงสรอารกษ, “ประวตศาสตรสถาปตยกรรมไทย 2,” เอกสารประกอบการสอนวชา 262404 ประวตศาสตรสถาปตยกรรมไทย 2 ภาควชาศลปสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2546. (อดสาเนา)

บทท 5

การวเคราะห

หลงจากทไดสบคนและทาการสารวจตวอยางงานสถาปตยกรรมทสถาปนกไทยรน

บกเบก ฯ ทง 6 ทาน ไดทาการออกแบบไวจานวน 27 กรณแลวนน จงนาขอมลดงกลาวมาวเคราะหเพอนาไปสวตถประสงคหลกการวจยครงนซงกคอ เพอใหทราบถงมลเหตปจจย แนวความคด และอทธพลตางๆ ทผลกดนใหสถาปนกในกลมสรางงานเหลานนขนมา โดยในบททท 5 การวเคราะหนผวจยจะทาการวเคราะห 3 สวนใหญ โดยเรมจากตวสถาปนกออกไปหาปจจยตางๆ ซงในตอนแรกจะทาการวเคราะหตงแตจดเรมตนของสถาปนกทง6 ทาน อนไดแก พนฐานทางครอบครวและการปลกฝง การศกษา และรสนยมสวนตว ตอจากนนสวนท 2 จงวเคราะหความสมพนธระหวางตวสถาปนกกบปจจยแวดลอมตางๆไมวาจะเปน กระแสความนยมของสถาปตยกรรม อทธพลการเมองทมตอตวสถาปนก จนกระทงสวนท 3 หาลกษณะรวมและลกษณะเฉพาะในสถาปตยกรรมของสถาปนกแตละทาน จนถงทายสด การสงผลในยคตอมา อนมรายละเอยด ดงน

1. วเคราะหจากตวสถาปนก

ประกอบดวย 3 สวนยอย ไดแก 1.1 พนฐานทางครอบครวและการปลกฝง สถาบนทางสงคมหนวยทเลกและใกลตว

มนษยทสดกคอ สถาบนครอบครว ผวจยเชอวาการเลยงด การปลกฝง และทศนคตของบคคลในครอบครวโดยสวนมากนนมกจะมผลสมพนธเชอมโยงกนกบผทไดรบการเลยงดมาในครอบครวนนๆ หากจะกลาวไปแลวสถาปนกในกลมทง 6 คนนน มสถาปนก 2 ทานทไดใชชวตวยเยาวอยรวมชายคาเดยวกนของ “วงพระอาทตย” รมแมนาเจาพระยา สถาปนก 2 ทานนน ไดแก หมอมเจาอทธเทพสรรค และ หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร ซงเปนโอรสตางมารดาใน พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธ ตนตระกล กฤดากร ซงพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธนนนบเปนขนนางชนผใหญทมอานาจมากในชวงสมยของรชกาลท 5 จนถงสมยรชกาลท 6 เนองจากเปนผทม

222

ความรความสามารถ มความคดกวางไกลและทนสมย อกทงยงทรงเปนพระราชโอรสในพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 4 และเจาจอมมารดากลน พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธเคยดารงตาแหนงราชการทสาคญในสมยรชกาลท 5 เชน ตาแหนงอครราชทตประจาประเทศองกฤษ และสหรฐอเมรกา เปนเสนาบด กระทรวงนครบาล และเสนาบดกระทรวงโยธาธการ ในสมยรชกาลท 6 ทรงดารงคตาแหนงสมหมนตร เสนากระทรวงมรธาการ และเสนาบดทปรกษาในพระองค ตราบจนพระองคสนพระชนมเมอ วนท 20 สงหาคม พ.ศ. 2468 ในปเดยวกบทรชกาลท 6 เสดจสวรรคต จะเหนไดวาตนตระกล “กฤดากร” นนมความสมพนธทลกซงกบสถาบนพระมหากษตรยเปนอยางมาก ตงแตพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธเปนโอรสของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว เชนเดยวกบพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวหากแตตางมารดากน จงมศกดเปนพระอนชา และพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 ทรงเปนพระโอรสของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว จงมศกดเปนพระราชนดดาของ พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนเรศวรฤทธ ฉะนนฐานะทางสงคมของสถาปนก 2 ทานนจงไดรบการยอมรบจากแวดวงชนสงอยางมากเนองจากบารมของพระบดา เหนไดจากการไดรบมอบหมายงานออกแบบของ หมอมเจาอทธเทพสรรค มกจะไดรบมอบหมายใหออกแบบพระตาหนกตางๆของพระมหากษตรยและพระบรมวงศานวงศ เชน พระตาหนกมารราชรตบลลงก พระราชวงสนามจนทร ในรชกาลท 6 พระตาหนกเปยมสข วงไกลกงวล ในรชกาลท 7 และพระตาหนกกรมหลวงสงขลานครนทร วงสระปทม สวนหมอมเจาสมยเฉลม กมกจะไดรบมอบหมายใหสรางอาคารสาธารณะหลงสาคญหลายหลงเชน ศาลาวาการกรงเทพมหานคร และศาลาเฉลมกรง รวมทงงานออกแบบพระตาหนกภพงคราชนเวศน ในรชกาลท 9 และงานซอมแซมอาคารในพระบรมมหาราชวงในรชกาลท 9

สวนนายจตรเสน อภยวงศนน เปนบตรของเจาพระยาอภยภเบศร (ชม อภยวงศ) และนางถนอม เกดทเมองพระตะบอง ประเทศเขมร ซงขณะนนเปนจงหวดในมณฑลบรพาของไทย นายจตรเสนเปนนองชายของ พนตรควง อภยวงศ หรอหลวงโกวทอภยวงศนายกรฐมนตรคนท 4 ซงดารงตาแหนงนายกรฐมนตรในรฐบาล 4 สมย ไดแก ชวงรฐบาลท 11 ตงแต 1 สงหาคม พ.ศ. 2487 - 31 สงหาคม พ.ศ. 2488 ชวงรฐบาลท 14 ตงแต 31 มกราคม พ.ศ. 2489 - 24 มนาคม พ.ศ. 2489 ชวงรฐบาลท 19 ตงแต 10 พฤศจกายน พ.ศ. 2490 - 6 กมภาพนธ พ.ศ. 2491 และชวงรฐบาลท 20 ตงแต 21 กมภาพนธ พ.ศ. 2491 - 8 เมษายน พ.ศ. 2491และยงมบทบาทในการเปนคณะรฐมนตรของรฐบาลพระยาพหลพลพยหเสนา และจอมพลป.พบลสงครามดวย นอกจากนนยงเคยเปนอธบดกรมไปรษณยโทรเลขดวย ซงนบวาพนตรควงเปนขาราชการการเมองคนสาคญทมบทบาทมากพอสมควรในชวงหลงจากทประเทศไทยเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบ

223

224

สมบรณาญาสทธราชยมาเปนประชาธปไตยในปพ.ศ. 2475 และการทนายจตรเสนมศกดเปนนองพนตรควงนทาใหทานไดรบมอบหมายใหออกแบบงานอาคารสาธารณะขนาดใหญในชวงเวลาทพนตรควงมบารมทางการเมองอยางเหนไดชด ตวอยางเชน นายจตรเสนไดรบมอบหมายใหออกแบบอาคารไปรษณยกลางในปพ.ศ.2483 ซงอยในชวงเวลาทพนตรควง อภยวงศดารงตาแหนงเปนอธบดกรมไปรษณยโทรเลขระหวางปพ.ศ. 2478 – พ.ศ.24841 เปนตน

นายนารถ โพธประสาท เปนบตรของนายเปรยงและนางไหว เกดในครอบครวประชาชนทวไปมไดมเชอสายราชวงศหรอขาราชการแตอยางใด แตดวยความอตสาหะของตวทาใหสามารถสอบชงทนไปเรยนตางประเทศได เชนเดยวกบพระสาโรชรตนนมมานก เกดในตระกลขาราชการชนคณหลวง ไดแก หลวงพฒนพงษภกดและนางเสงยม ซงแมหลวงพฒนพงษภกด จะเปนผมความสามารถในกระประพนธ เคยแตงบทละครถวายในสมยรชกาลท 6 แตกจดวาเปนขาราชการทมไดมบารมยงใหญมากเทาใดนก แตเนองจากพระสาโรชรตนนมมานก เปนผมความรความสามารถจงสามรถสอบชงทนไปศกษาตางประเทศได

สาหรบสถาปนกคนสดทายของกลมอนไดแก หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ นน ทรงเปนพระโอรสของ พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศ และ หมอมบญ วรวรรณ ณ อยธยา พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศ ทรงเปนพระราชโอรสของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 และเจาจอมมารดาเขยน ประสตเมอวนพธท 20 พฤศจกายน พ.ศ. 2404 สนพระชนมในรชกาลท 7 เมอวนท 11 ตลาคม พ.ศ. 2474 ในสมยของรชกาลท 5 ทรงไดรบโปรดเกลาใหดารงตาแหนงรองเสนาบดกรมพระคลงมหาสมบต พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศ ทรงมความสามารถเรองการละคร พระนางเธอลกษมลาวณ หนงในพระธดาของพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศนน ทรงไดเปนพระมเหสในพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว รชกาลท 6 พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศจงทรงมความสมพนธแนนแฟนกบรชกาลท 6 กลาวคอ ทานทรงเปนทงพระอนชา และพระสสสระ เนองจากพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศทรงมความชนชอบในเรองศลปะและการใชภาษาเปนอยางมาก จงไมแปลกเลยทโอรสและธดาของพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศจะไดรบการปลกฝงและซมซบในเรองนมาตงแตครงเยาววย สงเกตไดจาก การทพระนางเธอลกษมลาวณ ทมความสนใจในการประพนธ และการละครอยางมาก จนเปนเหต

1กรมไปรษณยโทรเลข, 100ปกรมไปรษณยโทรเลข, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพประยรวงศ, 2526), 39.

225

ใหพระเจาอยหวรชกาลท 6 ซงมความสนพระทยเรองเดยวกน เกดความประทบใจจนเกดเปนความรก สวนหมอมเจาโวฒยากรเองนน กไดรบการปลกฝงทางศลปะและการใชภาษามาตงแตครงเยาววย ทานจงชอบใชเวลาวางไปกบการเขยนภาพการตน ซงครงหนงรชกาลท 6 ทรงเหนภาพการตนลอทหมอมเจาโวฒยากรไดวาดขนมาจงเกดความชนชมและประทบใจในความสามารถจงมรบสงใหสงหมอมเจาโวฒยากรไปศกษาตอณ ประเทศองกฤษในฐานะนกเรยนทนของพระองค

จากการวเคราะหพนฐานทางครอบครวและการปลกฝงของสถาปนกทง 6 ทานเหนไดวา สวนใหญสถาปนกในกลมยงมาจากครอบครวของบคคลทมหนามตาทางสงคมเปนชนชนสง มเชอสาย ฐานะรารวย หรอมาจากครอบครวขาราชการ ยกเวนเพยงนายนารถทมาจากครอบครวของประชาชนธรรมดา แตสงทเหนอยางชดเจนคอ สถาปนกผมชอสายของสกลใหญอยาง กฤดากร มกจะไดรบมอบหมายใหทางานชนใหญและใกลชดสถาบนพระมหากษตรยในชวงกอนการเปลยนแปลงการปกครอง และชวงหลงการเปลยนแปลงการปกครองนายจตรเสนซงเปนนองชายของพนตรคว อภยวงศ อดตนายกรฐมนตรมกจะไดรบงานออกแบบอาคารสาธารณะชนใหญๆอยเปนประจา

นอกจากนนทนาสงเกตอกประเดนหนงกคอ การมหรอไมมเชอสายทเปนเชอพระวงศนนมการฝงรากความคดหยงลกตอทศนคตของสถาปนกดวย โดยกลมทมเชอสายทเปนเชอพระวงศอยาง หมอมเจาอทธเทพสรรค หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร และหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณนนมกจะสรางงานทมแนวความคดทแสดงถงการหวนคดถงอดต(Nostalgia) ซงสอใหเหนถงความฝงใจกบเรองราวในอดต ความภมใจในประวตศาสตร อนสามารถเชอมโยงไปถงความระลกตออดตอนแสนรงเรองของราชวงศในชวงระบอบสมบรณายาสทธราชยกอนการเปลยนแปลงการปกครอง ซงหลงจากการเปลยนแปลงการปกครองเปนระบอบประชาธปไตยนนเปนเหตทาใหสภาพสงคมตองแปรเปลยนไป โดยราชวงศทเคยมอานาจอยางลนเหลอนนไมใชศนยกลางของประเทศอกตอไปแลว ความคดคานงถงอดตจงถกถายทอดความรสกจากนามธรรมใหออกมาเปนรปธรรมโดยสอสารผานทางสถาปตยกรรม หากแตการหวนคานงนกถงอดตทสถาปนกเหลานนามาใชในการออกแบบอาคารสมยใหมนนไดมการเลอกรปแบบในการนาเสนอทแตกตางออกไปโดยคานงถงกระแสความนยม (Trend) ในเรองศลปะและการออกแบบทกาลงเปนทนยมอยในโลกตะวนตกดวย หมอมเจาอทธเทพสรรค เลอกใชสไตลโรแมนตกมาออกแบบอาคารพกอาศยตางๆของราชวงศ ไมวาจะเปน พระตาหนกมารราชรตบลลงก วงสระปทม หรอ ตาหนกเปยมสข วงไกลกงวล นบเปนสไตลทมกลยอายของอดตแบบตะวนตก แตมความเรยบงายมากขน ไมเนนความหรหราฟมเฟอยในการประดบตกแตงอาคารอยางหวอหวา แตกไมใชเปนอาคารรปทรงเปนกลองเรยบเกลยง นนคอยงให

226

ความสาคญในเรองรายละเอยดของงานชาง และความประณตในการตกแตงตางๆ หมอมเจาสมยเฉลม มกจะออกแบบอาคารทมกลนอายความเปนไทย ไมวาจะเปนอาคารไทยประยกตอยาง ศาลาธรรม มหาลยเชยงใหม หรออาคารสมยใหมขนาดใหญอยางศาลาเฉลมกรง และศาลาวาการกรงเทพมหานครฯ กยงแฝงความเปนไทยดวยรายละเอยดการตกแตงตางๆ เชน ประตมากรรมประดบอาคาร แตหากเมอใดกตามทหมอมเจาสมยเฉลม จะออกแบบอาคารแนวตะวนตกกจะเปนแบบอาคารตะวนตกในอดตอยางชดเจน สงเกตไดจากแบบรางโรงละครแหงชาตทไมไดสรางอนคลายคลงกบ Oprea de Paris โรงโอเปราของฝรงเศส และแบบรางศาลาวาการกทม.แบบเกาทคลายคลงกบ Palais de Chaillot ซงทงสองแบบรางนไมไดมการกอสรางเนองจากนโยบายทางการเมองของรฐบาลสมยนนกมบทบาทสาคญในการกาหนดรปแบบซงจะกลาวในสวนตอไปประกอบกน สวนหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณนน มกจะเลอกสไตลโรแมนตกอนสอถงอาคารพนถนของประเทศองกฤษมาใช ไมวาจะเปนอาคารสาธารณะอยาง อาคารททางานกรมรถไฟแหงประเทศไทย หอประชมแพทยาลย อาคารผปวยนอก โรงพยาบาลศรราช หรออาคารพกอาศย อยางบานในซอยตนสน แตจะมการคานงถงการเลอกวสดราคาไมแพงและหางายในประเทศมาใชดวย ซงทงสามทานในกลมนมความเหมอนกนในเรองการนาเรองเราวของอดตและความทรงจากลบมาใช แตกมความแตกตางกนไปในรายละเอยดของแตละบคคล

สาหรบกลมสถาปนกทไมมเชอสายราชวงศนน อาจสามารถเรยกไดวาไมมความผกพนกบทางราชวงศเทยบเทากบสถาปนกกลมแรก สถาปนกกลมนประกอบไปดวย นายจตรเสน อภยวงศ นายนารถ โพธประสาท และพระสาโรชรตนนมมานก อาคารทสถาปนกลมนออกแบบมกจะเปนอาคารทคอนขางเปนสมยใหมอยางมาก คอจะเปนอาคารทคอนขางเปนกลองสเหลยม หลงคาแบนเปนหลก แสดงใหเหนถงการไมไดใหความสาคญตอความรงเรองของราชวงศในอดตเทาใดนน แตกลบมงเนนออกแบบอาคารทสนองความตองการของผคนจานวนมากในสงคมไทยสมยใหมยคประชาธปไตย

สรปแลวพนฐานทางครอบครวและการปลกฝงนนเปนเสหมอนรากของทศนคตสวนหนง ซงเปนอกหนงองคประกอบสาคญอนสงผลกระทบตอรปรางหนาตาของสถาปตยกรรม คานยมของแตละบคคลโดยเฉพาะลาดบศกดในสงคมไทยทแมสถานการณทางการมองไดเปลยนแปลงไปแตในสวนลกของจตใจของแตละคน ไดสงผานเรองราวออกมาในงานออกแบบทสะทอนใหเหนถงสถาปตยกรรมของเจา(กลมสถาปนกทสบเชอสายราชวงศ) และไพร(กลมสถาปนกทไมไดมาจากเชอสายราชวงศ) อนสบเนองมาจากกระบวนการเปลยนแปลงทางสงคมในชวงเวลานน

227

1.2 การศกษา นอกจากสถาบนทางครอบครวแลวอกสถาบนหนงทมสวนในการปลกฝงความคดพนฐานไดตอจากครอบครวกคอ สถาบนทางการศกษา โดยผวจยเชอวาการศกษานนสามารถปลกฝงแนวความคดและสรางทศนคตใหกบผศกษาไดสวนหนง หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร และ นายจตรเสน อภยวงศ นนไดไปศกษาท Ecole Nationale Superieure des Beaux Arts กรงปารส ประเทศฝรงเศส ซงเปนสถาบนสอนศลปะเกาแกประจาชาตของฝรงเศส แนวทางการสอนหลกสตรตางมงเนนการเรยนการสอนไปทศลปะและสถาปตยกรรมคลาสสคของกรกโบราณและโรมนเปนสาคญ2 แตทงหมดนดาเนนไปภายใตแนวความคดเชงสนทรยภาพแบบสมยใหม(Concept of Modern Aesthetic Thinking) ทเนนความเรยบงาย เกลยงเกลาและกลมกลน สงเกตไดจากผลงานของ หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร ในสมยทเปนนกศกษาของสถาบนแหงน ไมวาจะเปน การออกแบบหอนาฬกา อาคาร และการออกแบบโรงละคร ซงเปนการศกษาในชวงเวลา พ.ศ. 2461 - พ.ศ. 2470 (ค.ศ. 1918 – ค.ศ. 1927) จากใบรายงานผลการศกษาทาใหทราบวามการสอนลกลงไปในเรองศลปะควบคไปกบสถาปตยกรรม เชนงานประตมากรรม งานจตกรรม และใบรายงานผลการศกษามการระบไววาหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร เปนลกศษยของ Duquesne และ Recoura ซงเปนอาจารยคนเดยวกบสถาปนกรนพอยาง Jacques Carlu ทไดรบการมอบหมายใหออกแบบ Palais de Chaillot ในป ค.ศ. 1937(พ.ศ.2480) Palais de Chaillot ตงอยทกรงปารสเปนอาคารหลงใหญและคอนขางเปนจดสาคญในเมองปารสเนองจากผงบรเวณทเปนแนวแกนเดยวกบหอไอเฟลซงเปนศนยกลางทสาคญของเมอง ปจจบน Palais de Chaillot ไดแบงอาคารทง 2 ปกออกเปน โรงละคร Theatre National de Chaillot ดานหนง และพพธภณฑนาว Musee de la Marine อกดานหนง Palais de Chaillot ทออกแบบโดย Jacques Carlu มรปทรงทเรยบงาย สงางาม ซงคลายคลงกบ ศาลาวาการกรงเทพมหานครทหมอมเจาสมยเฉลมออกแบบในปพ.ศ.2498 ซงอาจจะเปนผลมาจาการเรยนการสอนจากอาจารยคนเดยวกนในสถาบนเดยวกนและจากประสบการณทไดจากการพบเหนสถาปตยกรรมในชวงเวลาปฏบตวชาชพสถาปตยกรรม หมอมเจาสมยเฉลมนนถอไดวาเปนสถาปนกไทยผเปยมลนไปดวยอทธพลของ Ecole Nationale Superieure des Beaux Arts เปนอยางมากเหนไดชดจากหลกการในการออกแบบโดยททานมไดยดตดกบรปแบบใดรปแบบหนง ทาใหทานสามารถออกแบบอาคารรปรางหนาตา

2 École des Beaux-Arts [Online], accessed 22 March 2007. Available from http://en. wikipedia.org/wiki/Ecole_des_Beaux-Arts

228

ตางๆไดโดยทยงอยภายใตหลกการออกแบบของ Ecole Nationale Superieure des Beaux Arts ได เชน ศาลาวาการกรงเทพมหานคร แบบไทยประยกต ศาลาเฉลมกรง แบบสถาปตยกรรมสมยใหม และศาลาธรรม มหาวทยาลยเชยงใหม แบบไทยประเพณ ในขณะทหมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากรคอนขางยดตดกบรปแบบโรแมนตกมากกวารปแบบอน ซงอนนอาจจะสบเนองมาจากรสนยมสวนตวและความชนชอบสถาปตยกรรมแบบโรแมนตกในหมชนชนสงของสงคม

พระสาโรชรตนนมมานกและนายนารถ โพธประสาท ไดรบทนการศกษาใหไปศกษาท มหาวทยาลยลเวอรพล ประเทศองกฤษหากแตตางชวงเวลากน พระสาโรชรตนนมมานกไดไปศกษาในชวง พ.ศ. 2456 – พ.ศ. 2461 (ค.ศ. 1913 - ค.ศ. 1918 ) ในขณะทอาจารยนารถ ไปศกษาในชวง พ.ศ. 2467 – พ.ศ. 2472 (ค.ศ. 1924 – ค.ศ. 1929) โดยเปนชวงท Charles Herbert Reilly ดาเนนการเรยนการสอนอยทมหาวทยาลยแหงนระหวางป ค.ศ.1909 - ค.ศ.1933 เรยนการสอนท University of Liverpool โดยการนาของ Charles Herbert Reilly เนนไปทการออกแบบโดยเนนภาพรวมของเมอง(Civic Design) เพอสอดคลองกบสภาพสงคมสมยใหม Charles Herbert Reilly มความเชอแบบ Beaux-Artsเปนอยางมาก แตเขาพยายามปฏเสธ เขานาลกษณะการออกแบบสถาปตยกรรมแบบ Ecole Nationale Superieure des Beaux-Arts มาใชกบงานสถาปตยกรรมแบบสมยใหม(Modern Architecture)มากขน และเรยกงานเหลานวา Monumental Classic พระสาโรชรตนนมมานกนบวาเปนลกศษยคนสาคญทไดรบอทธพลนอยางมาก สงเกตไดจากผลงานออกแบบอาคารสาธารณะของพระสาโรชรตนนมมานก เชน อาคารเคม1 จฬาลงกรณมหาวทยาลย และศาลยตธรรม เปนตน สาหรบสถาปนกในกลมมเพยงหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ เปนสถาปนกเพยงทานเดยวทไปศกษา ณ University of Cambridge

แตทสาคญทสดเมอพจารณาชวงเวลาในการศกษาของทง 6 ทานนนแลวทาใหทราบวาอยในชวง ค.ศ. 1901 – ค.ศ. 1930 อนอยในชวงเวลาของสถาปตยกรรมสมยใหม(Modern Architecture ค.ศ.1900 – ค.ศ.1930) ของโลกตะวนตกอยางชดเจน จงไมแปลกเลยททานจะเกบเกยวประสบการณการรบรในสถาปตยกรรมสมยใหมรวมไปถงกระแสความนยมรปแบบสถาปตยกรรมแบบตางๆทกาลงนยมอยในขณะนนในชวงททานไปศกษาอยในตางแดนจนตอเนองมาถงขณะเมอกลบมาปฏบตวชาชพสถาปตยกรรมในประเทศไทย

1.3 รสนยมสวนตว รสนยมเปนเรองของปจเจก แตละบคคลมความชอบหรอความนยมสวนตว ซงสงเหลานลวนสามารถสงเกตไดจากการแสดงออกไมวาจะเปน การพด การเขยน งานศลปะ และงานสถาปตยกรรม ในกลมสถาปนกไทยรนบกเบกฯนมบางทานมผลงานการประพนธซงสามารถนามาวเคราะหถงทศนคตและมมมองตางๆได เชน ในหนงสอ “เรองของสถาปตยกรรม”

229

ท หมอมเจา อทธเทพสรรคไดเขยนขน แสดงใหเหนถงความชนชอบในงานสถาปตยกรรมทตองมความประณตและความเปนศลปะดวย อนสะทอนมาสผลงานการออกแบบของหมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากรทจะมความงามเชงศลปะควบคไปกบความประณตดงปากฎอยในงานออกแบบพระตาหนกเปยมสข วงไกลกงวล เปนตน สาหรบอาจารยนารถ โพธประสาทนนทานไดเขยนหนงสอเลมหนงชอวา “สถาปตยกรรมในประเทศไทย” แตในหนงสอเลมนมไดแสดงความคดเหนตอเรองใดๆมากนก หากแตเปนการเรยงลาดบและใหความรเกยวกบสถาปตยกรรมตางๆในประเทศไทยแสดงใหเหนถงความสนใจในงานวชาการการศกษาสถาปตยกรรมอยางเปนลาดบมขนตอนและระบบระเบยบทชดเจน ซงสะทอนออกมาในงานวางผงอาคารศาลาเฉลมกรงทมระบบในการวางผงอาคารแบบสมยใหมทชดเจน สวนพระสาโรชรตนนมมานกนนก ไดเขยนบทความในคอลมน “ขาวศลป” เรอง “การพพธภณฑสากลทกรงปารส พ.ศ. 2480” ไวใน วารสาร “ศลปากร” ปท 2 เลมท 1 พ.ศ. 2481 และไดแสดงความคดเหนตอนหนงไววา “.......ขอทสะดดใจขาพเจาตอไปกคอ ความพศวงสนเทหในการวางแผนการกอสรางกอนงาน การปฏบตขณะกอสราง การบงคบบญชาในขณะงาน .......3”

และตลอดทงบทความทานมกจะมงประเดนไปในเรองของโครงสรางและการกอสรางเปนสาคญซงแสดงใหเหนถงความสนใจในเรองโครงสรางและการกอสรางเปนพเศษของทาน ซงมปรากฏใหเหนในการททานทดลองทาหลงคาแบน (Flat Slab) ทบานของทานเองเพอเปนการทดลองโครงสรางแบบใหม4 สวนผลงานการเขยนและการอภปรายของหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณนนมจานวนมากมายและในบทความเหลานนทานมกจะสอดแทรกแนวความคดทวา งานศลปะทดตองมเนอหาและคณคาเชงศลป ดงเชนททานไดอภปรายเปนภาษาองกฤษสวนพระองคเมอวนท 11 สงหาคม พ.ศ. 2480 ไวบางสวนวา

.......ผลงานศลปะทมคณสมบตยอมประกอบดวย “เนอหา” (Subject Material) และ “คณคาเชงศลป” (Art Value) เนอหานนประกอบดวยความคดทแนวแน ซงอาจเรยกวา “เนอหาความคด” (Subject Material Idea) และประกอบดวย “สาระของรปทรง” (Suject-Matter Form) .....

3 พระสาโรชรตนนมมานก, “การพพธภณฑสากลทกรงปารส พ.ศ. 2480,” ศลปากร 2, 1

(2481) : 3. 4 ผสด ทพทส, สถาปนกสยาม : พนฐาน บทบาท ผลงาน และแนวความคด(พ.ศ.2475-

2537) (กรงเทพมหานคร : สมาคมสถาปนกในพระบรมราชปถมภ, 2539), 706.

230

ขาพเจาขอยนยนวาคณลกษณะของความเรยบงายและความสมบรณของสดสวนคอ และ ควรเปนประเดนหลกของสถาปนกทกคน5

หมอมเจา โวฒยากร มความคดแบบลทธเหตผลนยม โดยแท สงเกตไดจากคาบรรยายเรอง “สลปรส” ซงเปนบทความทพดกระจายสยง ในรายการของกรมโคสนาการ เมอวนท 11 พฤศจกายน พ.ศ. 2486 ดงน

......บคคลทซามทางสลปรส ไดแกจาพวกทกลาวน คอผทไชตาและตดสนไจดวยอารมณ แลวแตความรสกของตน (Aesthetic Prejudice) สวนบคคลอกจาพวกหนงทสงทางสลปรส คอผทไมยอมถอแตอารมยตามความรสกของเขาฝายเดยวไนการไชตาตดสนไจแตตองไชหลกวชาเปนเหตผลประกอบดวย เพอไหแนวคดของเขาหนตรงไปแตไนทางทถกเสมอ......6

การสรางสรรคทางความคดในเรองการใชวสดในการกอสรางอาคารกปรากฏใหเหนในบทความเรอง “วธสรางบานแบบไทย ดวยวสดพายในประเทส” ทเขยนไวเมอ 28 กรกฎาคม 2486 ซงไดแนะถงการนาวสดราคาไมแพงมาใชในการกอสรางบานเชน ขดแตะถอปน และฟางผสมปน ซงในบทความไดอธบายอยางละเอยดถงขนตอนการทาและขอด ขอเสย ตลอดจนการเลอกใช เหนไดชดวาทานเปนสถาปนกทใหความสนใจทงทางดานศลปะประเภทงานฝมอ ประโยชนใชสอย และวสดในการกอสราง ดงปรากฏอยในผลงานการออกแบบของทานทงหลาย โดยเฉพาะการคดคนวสดใหมๆทเหมาะสมกบสภาพเศรษฐกจอยางฝาขดแตะฉาบปน ทานกยงทดลองทวงของทานเองกอนวาสามารถสรางไดจรงแลวจงขยายความรตอ7 สาหรบ หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร และนายจตรเสน อภยวงศนนไมปรากฏหลกฐานงานเขยนแตอยางใด

นอกจากการประพนธแลวอกสงหนงทสะทอนถงรสนยมของตวสถาปนกไดดกคอ บานของสถาปนกเอง ซงเปนสงทแสดงถงความชนชอบและลกษณะเฉพาะตว บานของหมอมเจา สมยเฉลม กฤดากรท ซ. ภมจตตนน แมจะมไดนามาเปนกรณศกษา แตเมอพจารณาภาพถายจากหนงสอ “สถาปนกสยาม : พนฐาน บทบาท ผลงาน และแนวความคด(พ.ศ.2475-2537)” ของ ผสด ทพทสแลว สงเกตไดวาเปนแบบเรยบงาย ใชวสดสมยใหมอยางกระเบองลอนค และมการทาครบอาคาร

5 มลนธหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ, หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ 2443 – 2524, (กรงเทพมหานคร : ดานสธา การพมพ, 2534), 39.

6 เรองเดยวกน, 57. 7 สมภาษณ หมอมราชวงศ ชาญวฒ วรวรรณ, บตรชายหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ, 16

สงหาคม 2546.

231

เพอบงแดด (Fin) บานของนายจตรเสน อภยวงศทซอยเยนอากาศนนเปนอาคาร 2 ชน รปรางคลายกลองสเหลยม แตมการทาพนผวของผนงใหหยาบ บานพระสาโรชรตนนมมานก เปนอาคารทรงกลองเรยบงายและมการทาหลงคาซอนไวหลงแนวคอนกรต บานหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ ทซอยตนสนเปนแบบกระทอม ผนงเปนฝาขดแตะฉาบปน อนเปยมไปดวยแนวความคดแบบกลม “Arts and Crafts Movement” สวนบานของหมอมเจา อทธเทพสรรค กฤดากรนนไมปรากฎหลกฐาน แตในการคนเอกสารทหอจดหมายเหตทาใหไดพบหลกฐานชนสาคญทคาดวาอาจจะเปน แบบกอสรางของอาคารสานกงานสถาปนกของหมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร เนองจากในแบบมการใชชอวา Proposed New Office Asdang Road Siam Architects (Import) และเมอพจารณาปพ.ศ.ทปรากฏในเอกสารแบบของ อาคาร Siam Architects แลวมการบนทกเดอนและปในการเขยนแบบไวคอ October 1927 ตรงกบ ตลาคม พ.ศ. 2470 ซงเปนชวงเวลาหลงจากการสราง พระทนงมารราชรตบลลงก พระตาหนกเปยมสขและพระตาหนกกรมหลวงสงขลานครนทรแลว นอกจากบานเปนอาคารทสามารถสะทอนรสนยมของสถาปนกเจาของบานไดอยางดแลว อาคารสานกงานของตวสถาปนกเองกสามารถสะทอนรสนยมของผออกแบบไดไมแพกน อาคารหลงนเปนอาคารปนทมการตกแตงดวยเครองไมฉลทเรยบงายแนวโรแมนตกโดยเนนความสมมาตรของรปดาน ปจจบนอาคารหลงนเปนรานคาของ NPE จาหนายอะไหลและเครองไฟฟา มการเปลยนแปลงไปมากจากแบบทพบในหอจดหมายเหตพอสมควร และทนาเสยดายทสดคอ ไดเกดเหตเพลงไหมบนบรเวณชน 2 ของอาคารเมอไมนานมาน นอกจากนนแลวทานอทธเทพสรรคยงมผลงานศลปะอนๆอกมากมาย ไมวาจะเปนการออกแบบแสตมป การออกแบบบนไดทพระปฐมเจดย และสะพานเจรญศรทธา ทจงหวดนครปฐม ซงจะเหนวานอกจากงานออกแบบสถาปตยกรรมแบบตะวนตกแลวทานยงสามารถสรางงานศลปะแบบไทยไดอยางงดงามดวย โดยเฉพาะในงานศลปสถาปตยกรรมในสวนทเปนลวดลายและปะตมากรรม สาหรบนายนารถ โพธประสาทนนไมปรากฏหลกฐานในเรองบานพกอาศยใหเหนเปนรปธรรมแตอยางใด

232

แผนผงท 275 รปดานอาคาร Siam Architects ทมา : “เรองสญญากอสรางตกหมายเลขท20,” (4) ศธ.2.1.2.1.1/7, 2470, หอจดหมายเหตแหงชาต.

แผนผงท 276 ผงอาคาร Siam Architects ทมา : “เรองสญญากอสรางตกหมายเลขท20,” (4) ศธ.2.1.2.1.1/7, 2470, หอจดหมายเหตแหงชาต.

233

แผนผงท 277 ผงโครงสรางอาคาร Siam Architects ทมา : “เรองสญญากอสรางตกหมายเลขท20,” (4) ศธ.2.1.2.1.1/7, 2470, หอจดหมายเหตแหงชาต.

แผนผงท 278 ภาพตดอาคาร Siam Architects ทมา : “เรองสญญากอสรางตกหมายเลขท20,” (4) ศธ.2.1.2.1.1/7, 2470, หอจดหมายเหตแหงชาต.

234

แผนผงท 279 ผงคานอาคาร Siam Architects ทมา : “เรองสญญากอสรางตกหมายเลขท20,” (4) ศธ.2.1.2.1.1/7, 2470, หอจดหมายเหตแหงชาต.

แผนผงท 280 รปดานอาคาร Siam Architects ทมา : “เรองสญญากอสรางตกหมายเลขท20,” (4) ศธ.2.1.2.1.1/7, 2470, หอจดหมายเหตแหงชาต.

235

แผนผงท 281 แบบแสดงรายละเอยดอาคาร Siam Architects ทมา : “เรองสญญากอสรางตกหมายเลขท20,” (4) ศธ.2.1.2.1.1/7, 2470, หอจดหมายเหตแหงชาต.

ภาพท 175 สภาพอาคาร Siam Architects ในปจจบน ทมา : จากการสารวจของผวจย

2. วเคราะหจากปจจยภายนอก

หลงจากทวเคราะหจดเรมตนจากตวสถาปนกแลว ตอไปนจะวเคราะหถงความสมพนธกบปจจยแวดลอมตางๆ อนประกอบดวย 2 สวนยอย ไดแก กระแสความนยมของสถาปตยกรรม และอทธพลทางการเมองทมผลตอตวสถาปนก ซงมรายละเอยดดงตอไปน

236

2.1 กระแสความนยมของสถาปตยกรรม ค.ศ. 1901 – ค.ศ.1930 เปนชวงเวลาทสถาปนกทง 6 ทานไปศกษาวชาสถาปตยกรรมทประเทศฝรงเศสและองกฤษ ซงเปนชวงเวลาทโลกตะวนตกมกระแสความนยมสถาปตยกรรมตางๆมากมายไมวาจะเปน Neoclassic, Romantic, Arts and Crafts Movement, Art Nouveau, Modern Movement และ Art Deco ฉะนนจงไมแปลกเลยทสถาปนกเหลานจะไดรบประสบการณในการรบรสถาปตยกรรมแบบทกาลงเปนทนยมกนอยผานทางการศกษาและสภาพแวดลอมรอบตว นอกจากนนในชวงเวลาทสถาปนกทง 6 ทานกลบมาปฏบตวชาชพทประเทศไทยนนกระแสความนยมของสถาปตยกรรมในตางประเทศกมผลตอทศนคตของตวสถาปนกและผวาจางอนสงผลตอการกาหนดรปแบบของสถาปตยกรรมทสถาปนกออกแบบดวย หากแตผลงานการออกแบบของสถาปนกกลมนมไดมงเนนไปทกระแสความนยมของสถาปตยกรรมกระแสใดกระแสหนงเพยงอยางเดยว หากแตในอาคารหนงหลงมกจะมความคดจากลทธตางๆผสมรวมกนอย

2.2 อทธพลทางการเมองทมผลตอตวสถาปนก อทธพลทางการเมองมผลตอตวสถาปนกบางทานในบางกรณ เชน การออกแบบศาลาวาการกรงเทพมหานครทหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร รางแบบขนตนเปนอยางหนง แตเมอรฐบาลอนมตใหสรางเปนอกแบบหนง และกรณแบบรางโรงละครแหงชาตทไมไดสรางกเปนกรณเดยวกน ทเมอชนตนหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร ออกแบบมาคลายคลงกบโรงโอเปราทปารส ซงทางรฐบาลไมเหนชอบดวยจงเปลยนเปนแบบทมความเปนไทยมากกวาแทน เพอใหสอดคลองกบนโยบายของทางรฐบาล นอกจากนยงมกรณทสถาปนกบางทานอยในตระกลของอดตนายกรฐมนตรบางทานทาใหไดรบงานออกแบบขนาดใหญเปนประจา ไดแก นายจตรเสน อภยวงศ นองชายตางมารดาของพนตรควง อภยวงศ ทมกจะไดออกแบบอาคารสาธารณะขนาดใหญ เชน โครงการอาคารรมถนนราชดาเนนกลาง กรฑาสถาน จากกรณนทาใหสงเกตไดวาเมอสถานการณบานเมองเปลยนแปลง ศนยกลางของสงคมยายจากสถาบนมหากษตรยมาเปนสถาบนทางการเมอง ทาใหนายจตรเสน อภยวงศ ซงไมมเชอสายราชวงศแตมเชอสายทางการเมอง ไดมบทบาทในการรบมอบหมายใหออกแบบอาคารสาธารณะขนาดใหญใหกบสงคมสมยใหมทเพงเกดขนอยางมากมาย 3. วเคราะหลกษณะเฉพาะและลกษณะรวมในสถาปตยกรรมของสถาปนกแตละทาน

จะแบงวเคราะหเปน 2 ขอใหญ ดงน

237

3.1 วเคราะหลกษณะเฉพาะในสถาปตยกรรมของสถาปนกแตละทาน งานสถาปตยกรรมของแตละทานมลกษณะเฉพาะตว แตกตางกนไปดงน

3.1.1 หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร ผลงานของหมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร สวนใหญเปนอาคารพกอาศย นามาเปนกรณศกษาจานวน 3 หลงอนไดแก พระตาหนกมารราชรตบลลงก พระราชวงสนามจนทร พระตาหนกเปยมสข พระราชวงไกลกงวล และ ตาหนกกรมหลวงสงขลานครนทร วงสระปทม จากการศกษาผลงานดงกลาวทาใหสามารถสรปพฒนาการในงานออกแบบของทานไดดงน

ในชวงแรกนนหมอมเจาอทธเทพสรรคใหความสาคญตอความสมดลและสมมาตรเปนอยางมาก สงเกตไดจากการวางผงพระตาหนกมารราชรตบลลงก ทพระราชวงสนามจนทรในปพ.ศ.2459 ทวางผงอาคารเปนรปไมกางเขนทมความสมมาตรเปนอยางมาก ซงเปนการวางผงแบบสถาปตยกรรมแบบคลาสสคโดยรปแบบของอาคารหลงนเปนแบบนโอคลาสสคและโรแมนตก การยอนไปสสถาปตยกรรมแบบนโอคลาสสคนนาจะมาจากพระราชนยมในเรองราวของอดตทพระบามสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหวผสรางตาหนกทรงมความสนใจ

ตอมาชวงท 2 เปนชวงเวลาของการเปลยนแปลง จากการสรางพระตาหนกเปยมสข พระราชวงไกลกงวล ในป พ.ศ.2469 แสดงใหเหนถงการวางผงทเปลยนแปลงไปจากกรอบความคดเดม สถาปนกนาเอาผงรปไมกางเขนแบบสมบรณมาซอนตวไวในโครงรางของผงอาคารรปสเหลยม แสดงใหเหนถงความตองการเปลยนแปลงรปแบบการวางผงแตภายในสวนลกแลวสถาปนกยงนยมการวางผงแบบคลาสสคอย และในปเดยวกนความเปลยนแปลงกแสดงใหเหนในการออกแบบผงอาคารตาหนกกรมหลวงสงขลานครนทร ทวงสระปทม ทดดแปลงผงรปไมกางเขนโดยลดความยาวของแนวแกนรองลงไปจนเกอบเหมอนกบผงอาคารรปสเหลยมผนผายาว ผลงานในชวงท 2 นมความโนมเอยงเขาสสถาปตยกรรมสมยใหมมากขนในแงของการวางผงทยดถอประโยชนใชสอยและเหตผลนยม รวมไปถงการเจาะชองแสงของอาคารทสามารถแสดง Function ภายใน ความเรยบงายและการลดทอดรายละเอยด แตยงใชรปแบบของงานสถาปตยกรรมแบบโรแมนตกปกคลมอย ซงเปนทชนชอบในสงคมอยางมาก เนองจากบานททานออกแบบนนสวยงามและราคาสง เปนทยอมรบอยางกวางขวาง

ลกษณะเดนในงานสถาปตยกรรมของหมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร ไดแก การใชผงคลาสสคภายใตรปแบบสถาปตยกรรมโรแมนตกโดยดาเนนอยในกรอบความคดแบบสถาปตยกรรมสมยใหม(Modern Architecture) ผลงานการออกแบบอาคารของทานมกจะออกแบบอาคารทมสดสวนสมดลทง 2 ขาง แตไมเหมอนกนทง 2 ดาน จงทาใหงานของทานไมนาเบอ และ

238

จะมลกเลนในสวนตาง ๆ ของอาคาร ทานชอบทางานในเชงมงเนนไปในทางศลปะ ไมชอบงานเชงธรกจและพาณชย งานตกแตงของทานประณตมาก แมในรายละเอยด ยกตวอยางเชน การเขาไมตรงบรเวณ Joint ตางๆซงทานออกแบบอยางดทกจด จนเมอครงทมโครงการจะซอมแซมพระตาหนกเปยมสข พระราชวงไกลกงวล สถาปนกผไดรบมอบหมายใหไปซอมนนไมกลาจะซอมดวยความทเกรงวารายละเอยดอนประณตเหลานนหายไป8 สาหรบเรองวสดทใชนนทานมกจะใชวสดธรรมชาต เชน หน และ ไม เปนตน มาชวยในการตกแตง ดงนนสถาปตยกรรมททานออกแบบจงมความกลมกลนกบธรรมชาต โดยอาคารเหลานจะลดทอนการตกแตงแบบวจตรบรรจงเหมอนทเคยมมาแตในอดต

แนวความคดในการออกแบบของหมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร นน เรยกไดวาเปนแบบ Romanticism ทสรางอารมณความรสก และจนตนาการแกผพบเหน สงเกตไดจากผลงานออกแบบอาคารพกอาศยททานออกแบบซงมกจะมบรรยากาศเสมอนเรองในจนตนาการโดยหยบยมเรองราวจากดนแดนแสนไกลในอดตมาเปนตวดาเนนเรองราว การรบแนวความคดนนาจะมาจากประสบการณการรบรผานสภาพแวดลอมในชวงเวลาททานไปศกษาอยตางประเทศในชวงป ค.ศ.1901 – ค.ศ.1915 ซงแมวาในชวงเวลานนกมรปแบบสถาปตยกรรมแบบอนๆเกดขนหลากหลายแตทานกยงเลอกใชสถาปตยกรรมแบบโรแมนตก คาดวานาจะมเหตผลมาจากเหตผล 2 ประการ คอ รสนยมสวนตว และผลงานสวนใหญออกแบบใหเปนอาคารพกอาศยของพระมหากษตรยและราชวงศทยงคงนยมชมชอบเรองราวในอดตหรอประวตศาสตร(Nostalgia)อย ซงโรแมนตกสามารถเปนตวแทนของรปแบบยอนยคแตไมหรหราฟฟาแบบทเคยมมาอดตไดอยางลงตว โดยเฉพาะในงานออกแบบตาหนกเปยมสข วงไกลกงวลเพอพระปกเกลาเจาอยหว นบเปนการเปลยนแปลงทสาคญตอภาพลกษณของการออกแบบทประทบของพระมหากษตรย

3.1.2 หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร ตวอยางผลงานของหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร ทนามาศกษานน ประกอบไปดวย ศาลาเฉลมกรง ศาลาวาการกรงเทพมหานคร และศาลาธรรม มหาวทยาลยเชยงใหม สามารถแบงงานไดออกเปน 3 ชวงเวลาดวยกน คอ

ชวงท 1 แบบสถาปตยกรรมสมยใหม (Modern Architecture) เชน ภาพยนตรเฉลมกรง ทสรางขนในปพ.ศ.2473 ซงโรงภาพยนตรนทานไดออกแบบรวมกบนายนารถ โพธประสาท ซงเปนชวงเวลาทสถาปนกทานนออกแบบงานสมยใหมอยางเตมทไมวาจะเปนผงของอาคารหรอ

8 สมภาษณ พลเรอตร สมภพ ภรมย, อดตนสตคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย รนแรก, 12 ธนวาคม 2546.

239

ลกษณะทางสถาปตยกรรมของอาคาร แตลกษณะสถาปตยกรรมแบบสมยใหมของรปรางหนาตาอาคารททานเลอกใชนนเปนแบบ Art Deco ซงเปนสถาปตยกรรมสมยใหมแบบฝรงเศส อนนาจะมาจากประสบการณการรบรขณะศกษาทประเทศฝรงเศส(ค.ศ.1908 – ค.ศ.1927)ทขณะนนArt Decoกาลงเปนทนยมและโดงดงจากนทรรศการ “1925 Exposition Internationale des Arts Decoratifs et Industriels Modernes” ทกรงปารส ตอเนองมาถงชวงทเรมกอสรางอาคารหลงนในปพ.ศ.2473 (ค.ศ.1930) อนคาบเกยวอยในชวงเวลาอนเฟองฟของ Art Deco (ค.ศ.1910 - 1939)

ชวงท 2 แบบสถาปตยกรรมไทยประยกต เชน ศาลาวาการกรงเทพมหานครฯ ทสรางขนในปพ.ศ. 2498 เนองดวยนโยบายของรฐบาลจอมพลป.พบลสงครามในชวงนนตองการรณรงคเรองชาตนยม การออกแบบอาคารทมลกษณะไทยประยกตจงเปนสงทผบรหารประเทศตองการ ในชวงเวลานหมอมเจาสมยเฉลมกสามารถออกแบบอาคารไทยประยกตโดยใชผงแบบคลาสสคทองหลกการเรองความสมมาตรออกมาผสมผสานกบการออกแบบสมยใหม(Modern Architecture) ทเนนความเรยบงายและแสดงโครงสรางของอาคาร รวมไปถงการประดบตกแตงดวยประตมากรรมศลปกรรมไทยทมการลดทอนรายละเอยดคลายจะเปน Art Deco ในแบบของไทย และเมอเทยบงานชนนกบ Palais de Chailot ทปารสจะพบวามความคลายคลงกนมาก ซงนาจะเปนอทธพลทไดรบมา

ชวงท 3 แบบสถาปตยกรรมไทยประเพณ เชน ศาลาธรรม มหาวทยาลยเชยงใหม ทสรางขนในปพ.ศ.2507 เปนอาคารสาหรบทาพธสาคญทมลกษณะไทยประเพณ สถาปนกทานนกสามารถออกแบบไดอยางด เชอวานาจะมผลมาจากพนฐานมาจากบดาผซงมผลงานออกแบบสถาปตยกรรมไทย และพนฐานทางครอบครวทใกลชดกบราชวงศและสถาบนพระมหากษตรยอยางแนบแนน อาจทาใหไดพบเหนสถาปตยกรรมไทยชนสงในทตางๆจงเปนสงทคนเคยมาตงแตวยเยาว

นอกจากนยงมผลงานออกแบบสถาปตยกรรมทมไดนามาเปนกรณศกษาบางกรณ เชน แบบรางโรงละครแหงชาตทไมไดสรางทออกแบบเปนสถาปตยกรรมแบบ Neoclassic ซงคลายคลงกบ โรงละครโอเปรา ทกรงปารส และพระตาหนกภพงคราชนเวศนทมลกษณะไทยประเพณ

จากผลงานทงหมดจะสงเกตไดวาลกษณะเดนในงานสถาปตยกรรมตาง ๆ ทานมกจะใชประตมากรรมมาประดบตกแตงดวยเสมอ เนองจากทานมความสามารถพเศษในการสรางงานประตมากรรมดวยซงไดราเรยนมากจาก Ecole Nationale Superieure des Beaux-Arts และทสาคญในการวางผงอาคารสาธารณะตางๆททานออกแบบมกจะใชผงแบบคลาสสคโดยทรปแบบของอาคารสามารถเปลยนแปลงไดตลอด

240

แนวความคดในการออกแบบของหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร นน เหนไดชดเจนวามความเปนแนวความคดจากสถาบน Ecole Nationale Superieure des Beaux - Arts เปนอยางมาก ทมความคดเชงสนทรยภาพแบบสมยใหม(Concept of Modern Aesthetic Thinking) ทเนนความเรยบงาย เกลยงเกลาและกลมกลน แตไมยดตดกบรปแบบใดรปแบบหนง จงทาใหหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากรสามารถออกแบบอาคารไดหลากหลายไมยดตดกบรปแบบแตเนนเรองของแนวความคดเปนหลกแทน

ภาพลายเสนท 1 โรงละครแหงชาต(ทไมไดสราง) ดานหนา ทมา : ประวตหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร (ม.ป.ท., 2510. พมพในงานศพหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร พฤศจกายน 2510), ไมปรากฏเลขหนา.

ภาพลายเสนท 2 โรงละครแหงชาต(ทไมไดสราง) ดานขาง ทมา : ประวตหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร (ม.ป.ท., 2510. พมพในงานศพหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร พฤศจกายน 2510), ไมปรากฏเลขหนา.

241

3.1.3 นายจตรเสน อภยวงศ ผลงานการออกแบบของนายจตรเสน อภยวงศ ทนามา

เปนกรณศกษาครงนนน มอยจานวน 7 ผลงานดวยกน ไดแก อาคารกรฑาสถาน โรงหนงทหานบก จงหวดลพบร อาคารพาณชยรมถนนราชดาเนนกลาง อาคารอานวยการ มหาวทยลยธรรมศาสตร ททาการไปรษณยบางรก ศาลแขวงจงหวดสงขลา และบานนายจตรเสน อภยวงศ โดยผลงานออกแบบอาคารสาธารณะทง 6 กรณสามารถแบงงานออกเปน 3 กลม ไดแก

กลมท 1 สถาปตยกรรมทไดรบอทธพลมาจากสถาปตยกรรมแบบ Art Deco ลกษณะเดนของสถาปตยกรรมกลมนคอเปนสถาปตยกรรมกอนปรมาตรขนาดใหญทมทางเขาหลกอยทกงกลางของอาคาร มการเจาะชองแสงขนาดใหญทเหนอประตทางเขาหลก การวางผงและรปดานเนนความสมมาตรของอาคาร และจะมการตงเสาธงไวทดานหนาอาคารตามแนวแนหลกของอาคาร ผลงานในกลมนไดแก อาคารกรฑาสถาน ทสรางในปพ.ศ. 2481 โรงหนงทหานบก จงหวดลพบร ทสรางในปพ.ศ. 2481 ททาการไปรษณยบางรก ทสรางในปพ.ศ. 2483 ศาลแขวงจงหวดสงขลา ทสรางในปพ.ศ. 2484 และอาคารโรมแรมรตนโกสนทร ในกลมอาคารพาณชยรมถนนราชดาเนนกลาง ทสรางในปพ.ศ. 2483 การประดบตกแตงดวยประตมากรรมแบบลดทอนรายละเอยดในบางจด

กลมท 2 สถาปตยกรรมทไดรบอทธพลมาจากสถาปตยกรรมสมยใหมจากกลมสถาปนกชาวดชท รนท 1 ทมกออกแบบอาคารเปนกอนปรมาตรทบตนขนาดใหญ ทมระนาบตรงผสมโคง โดยเฉพาะตรงมมอาคาร อาคารในกลมนไดแก กลมอาคารพาณชยรมถนนราชดาเนนกลาง ทสรางในปพ.ศ. 2483

กลมท 3 สถาปตยกรรมทไดรบอทธพลมาจากสถาปตยกรรมRomantic ไดแก อาคารอานวยการ มหาวทยลยธรรมศาสตร ทสรางขนในปพ.ศ. 2483

ในผลงานออกแบบอาคารสาธารณะทง 3 กลมน ทโดดเดนทสดเหนจะเปนผลงานในกลมท 1 ทไดรบอทธพลจาก Art Deco ซงจะพบวาอาคารทงหมดนคอนขางมความเปนสมยใหมอยางชดเจน แตเปนสถาปตยกรรมสมยใหมแบบฝรงเศส (French Modern) ซงสถาปนกนาจะไดรบอทธพลในชวงเวลาทศกษาอยท Ecole Nationale Superieure des Beaux-Arts ประเทศฝรงเศส ราวปค.ศ.1928-1937 อนคาบเกยวอยในชวงเวลาท Art Deco รงเรองในป ค.ศ.1910 – ค.ศ.1939

แตในผลงานทงหมดนนมลกษณะเฉพาะทเหมอนกน คอ ผงอาคารมกจะเปนรปสเหลยมผนผาทมการเนนมขตรงกลางบรเวณทางเขา รปดานอาคารเปนแบบสมมาตรโดยมลกษณะเหมอนกนทง 2 ดาน และมกจะออกแบบโดยยนกนสาดออกมาเพอกนแดดและฝน การประดบ

242

ตกแตงทผนงอาคารมกจะสรางพนผวสมผส (Texture) ของอาคารขนมาโดยการสกดปน เชน อาคาร 15 หลง บรเวณรมถนนราชดาเนนกลาง และบานนายจตรเสน อภยวงศ ทาใหอาคารมลกเลน ดไมเรยบจนเกนไป สาหรบในอาคารบางหลงนน มการประดบตกแตงดวยประตมากรรมเขาไปดวย เชน อาคารกรฑาสถาน ซงนบเปนสถาปตยกรรมแนวอารตเดโค (Art Deco) ขนาดใหญทสถาปนกไดออกแบบมาอยางชดเจน สาหรบอาคารพกอาศยนายจตรเสน อภยวงศ กยงคงออกแบบอาคารใหมความเปนเรขาคณตทงผงและรปดานอาคาร และสรางพนผวใหกบอาคารดวยการสลดปน

3.1.4 นายนารถ โพธประสาท ผลงานการออกแบบของนายนารถ โพธประสาท ทนามาเปนกรณศกษานน มเพยง 1 กรณ คอ ศาลาเฉลมกรง ทสรางขนในปพ.ศ.2473 เนองจากโรงพยาบาลกลางทคาดวาทานเปนผออกแบบไดถกรอลงไปเมอไมนานมาน

เมอพจารณาจากศาลาเฉลมกรงและเทยบจากภาพถายโรงพยาบาลกลาง ทาใหพอจะคาดเดาไดวางานของนายนารถ โพธประสาท นนเปนแบบสถาปตยกรรมสมยใหม(Modern Architecture) โดยแท กลาวคอปฏเสธรปแบบสถาปตยกรรมโบราณ ใชวสดกอสรางสมยใหม การแสดงสจจะของโครงสรางและวสดของอาคาร การวางผงอาคารโดยคานงถงพนทใชสอยและเหตผลเปนสาคญ โดยนยมออกแบบอาคารรปทรงเรยบงายแบบกลองเรขาคณตไรลวดลายประดบ ซงลกษณะสถาปตยกรรมแบบนนายนารถนาจะไดรบอทธพลในชวงเวลาททานศกษาอยท University of Liverpool ในชวงปค.ศ.1921 – ค.ศ.1930 อนอยในยคของModern Architecture ค.ศ. 1900 - ค.ศ.1930

ลกษณะเดนของสถาปตยกรรมทออกแบบโดย นายนารถ โพธประสาท คอ เปนอาคารทมจดเดนเรองโครงสราง และการจดพนทใชสอยภายในอาคาร ดงปรากฎใหเหนเจนอยางชดเทศาลาเฉลมกรง ทมแนวความคดในการวางผงแบบสมยใหมทชดเจนอยางยง ดวยการจดพนทภายในกลองสเหลยม ใหพนทตาง ๆ เชอมถงกนอยางเปนระบบ มการแยกสวนของ Public กบ service เปนอยางด ซงอาคารหลงนสามารถเปนตวแทนของอาคารแบบสมยใหมไดอยางชดเจน

แนวความคดในการออกแบบของอาจารยนารถ โพธประสาท คอนขางจะมความเปนพวกสมยใหม (Modernism) ชดเจนมาก ทงในดานแนวความคด รปแบบ และการจดพนทใชสอยทยดหลกเหตผลนยม โดยในทางปฏบตงานสถาปนกมกจะคานงถงงานระบบและโครงสรางตาง ๆ ของอาคารควบคไปดวย

3.1.5 พระสาโรชรตนนมมานก ตวอยางผลงานของพระสาโรจรตนนมมานกทนามาศกษา มจานวน 5 กรณ ไดแก ศาลากลางจงหวดพระนครศรอยธยา (หลงเกา) ทสรางขนในปพ.ศ.2482 อาคารเคม 1 จฬาลงกรณมหาวทยาลย ทสรางขนในปพ.ศ.2482 อาคารเภสช ฯ (คณะ

243

ศลปกรรม) จฬาลงกรณมหาวทยาลย ทสรางขนในปพ.ศ.2483 ศาลยตธรรม ทสรางขนในปพ.ศ.2483 และ วงวารชเวสม ทสรางขนในปพ.ศ.2475

จากผลงานการออกแบบอาคารสาธารณะทนามาเปนกรณศกษาทงหมด 4 กรณ นน พบวาทง 4 กรณ มลกษณะรปแบบของสถาปตยกรรมสมยใหม คอ ปฏเสธรปแบบสถาปตยกรรมโบราณ ใชวสดกอสรางสมยใหม การแสดงสจจะของโครงสรางและวสดของอาคาร การวางผงอาคารโดยคานงถงพนทใชสอยและเหตผลเปนสาคญ โดยนยมออกแบบอาคารรปทรงเรยบงายแบบกลองเรขาคณตไรลวดลายประดบ ซงลกษณะสถาปตยกรรมแบบนพระสาโรจรตนนมมานกนาจะไดรบอทธพลในชวงเวลาททานศกษาอยท University of Liverpool ในชวงปค.ศ. 1913 – ค.ศ.1920 อนอยในยคของModern Architecture ค.ศ.1900 - ค.ศ.1930 แตอาจจะยงเปนชวงเวลาทยงมอทธพลของความสมมาตรจากสถาปตยกรรมคลาสสคแฝงอยอนปรากฏในการวางผงอาคารของพระสาโรชรตนนมมานก

แตเมอพจารณาแนวความคดโดยรวมจากผลงานทมไดนามาเปนกรณศกษาและผลงานทนามาเปนกรณศกษา ทาใหสามารถแบงชวงพฒนาการของผลงานการออกแบบสถาปตยกรรมของพระสาโรชรตนนมมานก ไดดงน

ชวงท 1 เปนงานสถาปตยกรรมไทยประเพณทมการวางผงแบบคลาสสค ชวงท 2 เปนงานสถาปตยกรรมสมยใหม(Modern Architecture) ทยงใชการวางผง

แบบคลาสสค ซงงานในชวงท 2 นไดแกกรณศกษาอาคารสาธารณะทง 4 กรณ ซงเมอพจารณา

ลกษณะทางสถาปตยกรรมแลวจะสอดคลองกบงานของสถาปนกในชวง Modern Architecture รนแรก ของโลกตะวนตกทนาโดยสถาปนกออสเตรย อยางชดเจน ในชวงป ตวอยางเชน อาคารเภสชกรรมศาสตร (ศลปกรรม) จฬาลงกรณมหาวทยาลย พจารณาเทยบกบ Moller House ออกแบบโดย Adolf loos และอาคารศาลยตธรรมเทยบกบ Lupus sanatorium และThe Emperor Fracis Joseph Museum ออกแบบโดย Otto Wagner เปนตน

สาหรบอาคารพกอาศยของวงวารชเวสมนนทานมไดออกแบบรปลกษณะเปนแบบ Modern Architecture หรอไทยประเพณ แตเปนแบบนโอคลาสสคผสมโรแมนตก และ Art Nouveau ภายในแนวความคดแบบModernism ซงในงานออกแบบอาคารพกอาศยกยงมกลนอายของสถาปนกในชวง Modern Architecture รนแรก ของโลกตะวนตกทนาโดยสถาปนกออสเตรย สงเกตไดจาก การออกแบบบนไดภายในวงวารชเวสมเทยบกบบนได Apartment house ออกแบบโดย Otto Wagner ซงเหตผลในการเลอกรปแบบนนาจะมาจากพระประสงคของพระองคเจาวาป

244

บษบากรเจาของวง สวนบานของพระสาโรจรตนนมานกเองนนแมจะมไดนามาเปนกรณศกษาเนองจากปจจบนไดถกรอไปแลวแตจะขอกลาวถงเพอนามาแสดงถงรสนยมของสถาปนก บานทพระสาโรชรตนนมมานกออกแบบใหตวเองนน เปนอาคารทผงและรปดานตางกเปนเราขาคณต ซงทานมการทดลองทาหลงคา Flat Slabทบานของทานเองดวย รวมไปถงงานเขยนแสดงความคดเหนอนตอกยาถงรสนยมสวนตวทชนชอบ Modern Architecture และใหความสาคญในเรองโครงสรางอาคาร

ลกษณะเฉพาะในงานสถาปตยกรรมของพระสาโรชรตนนมมานกคอเรยบงาย โดยจะยนชายคาออกมาทเหนอหนาตาง เพอกนแดดและฝน แมรปดานอาคารททานออกแบบจะดคลายหลงคาแบน (Flat Slab) แตในความจรงแลวทานไดทาหลงคาจวมงกระเบองลอนคไวภายใน จงทาแผงกนขอบอาคารกนไว (Parapet) เพอใหไดรปดานทตองการ แตใหสอดคลองกบสภาพภมอากาศของประเทศไทย

สรปไดวาพระสาโรชรตนนมมานกนนมความคดแบบ Modernism ทองหลกการวางผงแบบคลาสสค แตมไดยดตดกบรปแบบ ทานจงสามารถออกแบบอาคารไดหลากหลายตามวตถประสงคของผวาจาง

3.1.6 หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ สถาปตยกรรมของหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ ทนามาเปนกรณศกษาในครงนนนมอย 9 กรณศกษาดวยกน ประกอบไปดวย สถานรถไฟบางกอกนอย ทสรางขนในปพ.ศ.2489 อาคารททาการกรมรถไฟแหงประเทศไทย ทสรางขนในปพ.ศ.2489 อาคารสานกงานบรษท World Travel Service ทสรางขนในปพ.ศ.2490 หอประชมแพทยาลย โรงพยาบาลศรราช ทสรางขนในปพ.ศ.2495 อาคารผปวยนอก(หลงเกา) โรงพยาบาลศรราช ทสรางขนในปพ.ศ.2496 บานเลขท44 ซอยตนสน ทสรางขนในปพ.ศ.2489 บานเลขท 42/1 ซอยตนสน ทสรางขนในปพ.ศ.2491 บาน2เสา ทสรางขนในปพ.ศ.2494 และหอประชาธปไตย โรงพยาบาลศรราช ทสรางขนในปพ.ศ.2498

จากอาคารสาธารณะทเปนกรณศกษาทงหมด 5 กรณศกษา สามารถแบงผลงานออกไดเปน 3 กลม ไดแก

กลมท 1 สถาปตยกรรมทไดรบแนวความคดแบบRomantic และ Arts & Crafts Movement ไดแก อาคารททาการกรมรถไฟแหงประเทศไทย หอประชมแพทยาลย โรงพยาบาลศรราช และอาคารผปวยนอก(หลงเกา) โรงพยาบาลศรราช

กลมท 2 สถาปตยกรรมทไดรบแนวความคดแบบNeoclassic ไดแก สถานรถไฟบางกอกนอย

245

กลมท 3 สถาปตยกรรมทไดรบแนวความคดแบบModern Architecture ไดแก อาคารสานกงานบรษท World Travel Service

โดยผลงานออกแบบอาคารสาธารณะสวนใหญทหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณออกแบบนนจดอยในกลมท 1 สวนอาคารพกอาศยนนสวนใหญเปนสถาปตยกรรมทไดรบแนวความคดแบบRomantic และ Arts & Crafts Movement อนไดแก บานเลขท44 ซอยตนสน บานเลขท 42/1 ซอยตนสน และ บาน2เสา มแตเพยงอาคารหอประชาธปไตยทเปนแบบ Neoclassic

ลกษณะเดนในงานออกแบบสถาปตยกรรมของหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ อยทความนยมในเชงชางและศลปะอนเปนหวใจหลกการของกลม Arts and Crafts Movement ททรงอทธพลในองกฤษชวง ค.ศ.1880 – ค.ศ.1910 ซงแมวาหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ จะไดไปศกษาท University of Cambridge ในชวงค.ศ.1919 – ค.ศ.1928 อนเปนชวงท Modern Architecture กาลงเฟองฟ แตทานกลบเลอกนยมความคดแบบ Arts and Crafts Movement เหตผลหนงนาจะมาจากพนฐานทางความคดของทานทชอบศลปะ ธรรมชาตและเหนคณคาของงานฝมอ ทานจงเกบเกยวประสบการณการรบรจากสภาพแวดลอม บานเรอนในชนบทขององกฤษและนามาใชในการออกแบบเมอกลบมาประเทศไทย ผลงานททานออกแบบมกจะมการใชโครงสราง หรอวสดทแตกตางออกไป ภายใตรปแบบสถาปตยกรรมแบบโรแมนตกแบบชนบท โดยนามาประยกตใชใหเขากบสภาพภมอากาศ และสภาพสงคมของไทยในขณะนน

แนวความคดในการออกแบบของหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ นน แบงเปน 2 ชวง โดยชวงแรกมกจะอางองกบบานแบบชนบทขององกฤษ เปนสถาปตยกรรมแบบ Romantic แตไดประยกตใชใหเขากบประเทศไทย ในแงวสดและโครงสรางตาง ๆ สาหรบชวงท 2 เรมมาจากการคดคนโครงสรางจนเกดรปลกษณทางสถาปตยกรรมทแตกตาง เชน บาน 2 เสา เปนตน แตทงหมดนทานมแนวคดหลกอยในกลมของ Arts and Crafts Movement อยางชดเจน ในแงของวสดกอสราง และการประดบตกแตง

3.2 วเคราะหหาลกษณะรวมของกลม การไปศกษาวชาสถาปตยกรรมทประเทศฝรงเศสและองกฤษ ทาใหสถาปนกไทยรนบกเบก ฯ ทง 6 ทานน ไดรบกระบวนการออกแบบทเปนขนตอนตามหลกการศกษาของตะวนตกมา ไมวาจะเปนแนวความคดในการออกแบบ การออกแบบวางผง การออกแบบรปลกษณะอาคาร วสดกอสรางและโครงสรางอาคาร ซงในขณะชวงเวลาทแตละทานไปศกษานน(ค.ศ.1901-1930)อยในชวงเวลาคาบเกยวของสถาปตยกรรมแบบ Neoclassic, Romantic, Arts and Crafts Movement, Art Nouveau, Modern Architecture และ Art Deco อนเปน

246

เหตใหสถาปนกทง 6 ทาน นาจะไดรบอทธพลมาบาง โดยผานระบบการเรยนการสอนและสภาพแวดลอม ดงปรากฏอยในผลงานของสถาปนกหลายทาน ตามทไดกลาวไปแลวในขางตน

อาคารทงหลายทสถาปนกไทยรนบกเบก ฯ เหลานออกแบบมลกษณะรวมกนในแงของการลดทอนการประดบตกแตง การคานงถงทตงในการออกแบบ และในชวงนนบวาเกดเหตการณสาคญเกดขนนนคอการออกแบบอาคารพเศษตาง ๆทเปนอาคารสมยใหมโดยสถาปนกชาวไทย เชน โรงภาพยนตร สนามกฬา สถานศกษา โรงพยาบาล และ หอพก ซงลวนแลวแตมหลกการในการออกแบบทเฉพาะตามหลกการออกแบบของตะวนตก ดงนนสถาปนกผทไดรบการศกษาวชาสถาปตยกรรมจากตะวนตกมาโดยตรงอยางทง 6 ทานน นาจะเปนผออกแบบไดดกวาผทไมไดเรยนมาโดยตรง นอกจากจะเปนการเกดขนของอาคารพเศษแลวอาคารเหลานยงมนยแฝงคอเปนสญลกษณอนแสดงถงการเขาสสงคมสมยใหม การใชชวตแบบใหม ทมการเปลยนแปลงหลงการเปลยนแปลงการปกครองอกดวย 4. การสงผลในยคถดมา

จากการศกษาทงหมดทาใหสามารถวเคราะหถงการสงผลในยคถดมาไดวา การสงผลของสถาปนกกลมนมแคบางทานททาหนาทสงผลผานการศกษา ไดแก นายนารถ โพธประสาททไดใชรายละเอยดการเรยนการสอนของUniversity of Liverpool มาเปนตนแบบในการเขยนหลกสตรของคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ในระยะเรมแรก ซงตอมาจฬาลงกรณมหาวทยาลยไดผลตนกศกษาสถาปตยกรรมออกมาภายใตการสอนแบบนจานวนมาก สวนหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ กไดเปนอาจารยทจฬาลงกรณมหาวทยาลย และทานไดเขยนตาราไวจานวนมาก สวนพระสาโรชรตนนมมานกนนกไดมบทบาทในการรวมกอตงมหาวทยาลยศลปากร หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากรกไดรบเชญใหมาสอนทคณะมณฑนศลป มหาวทยาลยศลปากร และสถาปนกในกลมทสาคญทสดในการวางรากฐานของวชาชพ ซงทาใหสถาปนกเปนทรจกแกคนทวไป กคอ หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร ซงทานไดเขยนหนงสอชอวา “เรองเกยวกบสถาปตยกรรม” ไวอนเปนหนงสอเลมแรกของวงการสถาปตยกรรมในประเทศไทย

สาหรบรปแบบทางสถาปตยกรรมทสงผลในยคถดมาอยางตอเนองนนเหนจะเปนการสรางตวอาคารรปกลองสเหลยมหลงคาแบน เหตผลทอาคารรปแบบนเปนทนยมสบมานาจะเปนเรองของความหมายแฝงทอาคารรปแบบนสอสารออกมา เนองจากเปนรปแบบทเรมจากตะวนตกและแผขยายไปทวโลกอยางรวดเรว เปนทนยมกนอยางแพรหลาย ซงมนยแฝงอนหมายถงวา การท

247

เราสรางอาคารแบบนนนแสดงใหเหนวาเราทนสมย และอยรวมอยในโลกสมยใหม กลายเปนสญลกษณของความเจรญไป โดยการสบทอดรปแบบนคาดวามาจากคานยมทางสงคมและระบบการศกษาในสถานศกษาทมงเนนใหความรเกยวกบสถาปตยกรรมสมยใหม(Modern Architecture) สวนการออกแบบอาคารสไตลโรแมนตกนนกไมไดมการสงตอรปแบบมาในยคถดไปอยางแพรหลายเทาทควร หากแตเปนรปแบบทเปนทนยมเฉพาะกลมทชนชนสงผมเชอสายราชวงศยงคงใชเปนรปแบบในการสรางพระตาหนกหลงใหมๆ

5. สรปผลการวเคราะห

จากการศกษา สถาปตยกรรมสมยใหมของกลมสถาปนกไทยรนบกเบกฯ พ.ศ. 2459 - พ.ศ. 2508 จานวน 27 กรณศกษานน ทาใหทราบวา มลเหต ปจจย แนวความคด และอทธพลตางๆทผลกดนใหสถาปนกทง 6 ทานในกลมสรางงานเหลานนมาจากหลายสาเหต ไมวาจะเปนสภาพสงคมทงในและตางประเทศ สภาพเศรษฐกจ การเมองภายในประเทศ กระแสความนยมทางดานการออกแบบ หรอแมกระทง พนฐานทางครอบครว การศกษา และรสนยมของตวสถาปนกเอง โดยรปแบบทางสถาปตยกรรมของสถาปนกกลมนมลกษณะรวมกนทสาคญเรองหนงคอ ความเรยบงาย และการลดทอนรายละเอยด โดยทงหมดนาเสนอในรปแบบทแตกตางกนไปตามแตมลเหตตางๆ โดยรวมแลวสามารถแบงได 6 รปแบบได ดงน แบบนโคลาสสค แบบโรแมนตก แบบโมเดรน แบบอารต เดโค แบบไทยประยกต และแบบไทยประเพณ สาหรบผงของอาคารมอาคารบางกลมใชโครงสรางผงแบบคลาสสคแตรปแบบอาคารเปนแบบอน แตอาคารบางหลงกเปนแบบสมยใหมตงแตผงอาคารเลยอยางเชน ศาลาเฉลมกรง สวนการประดบตกแตงอาคารนนคอนขางเรยบงายและลดทอนรายละเอยด มงานประตมากรรมประดบอาคารบาง และการสรางพนผวของอาคารดวยเทคนคตางๆบาง นยมใชวสดธรรมชาต ในการตกแตง โครงสรางอาคารทสถาปนกในกลมนทง 6 ทานนยมใชม 4 ประเภท ดงน กออฐถอปน คอนกรต โครงสรางไม ฝาขดแตะฉาบปน ซงสาหรบแบบฝาขดแตะฉาบปนนเปนลกษณะพเศษของหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ ซงทานเปนสถาปนกทเนนการสรางสรรคในเรองวสดและโครงสรางอาคารเปนอยางมากจงมการคดคนการนาวสดทพบเหนทวไปมาลองใช อยางเชนการนาฝาขดแตะมาฉาบปนใชเปนผนง หรอการสรางบานโดยใชเสาเพยงสองตน ชอบการคดคนทดลองตลอดเวลา สาหรบหลงคาของอาคารในชวงยคนสวนมากตองการหลงคาทดเสหมอนวาเรยบแบน ทาใหพระสาโรจรตนนมมานกมการทดลองทาหลงคาแบน (Flat Slab) ทบานของทานเองดวย แตมปญหาเรองนาฝนรวซมเปนผลใหทาไมสาเรจ ทานจงใชวธ

248

ออกแบบแนวกาแพงเตยๆเปนขอบอาคารขนไป(Parapet) เพอบงหลงคาทซอนอยภายในทาใหไดอาคารทดเสมอนวาเปนหลงคาแบนแตจรงๆเปนหลงคากระเบองลอน เชน อาคารศาลากลางจงหวดพระนครศรอยธยา(หลงเกา) เปนตน งานสถาปตยกรรมของสถาปนกทง 6 ทานนคอนขางมลกษณะเฉพาะตวทแตกตางกนไปตามทไดกลาวมาในหวขอ5.3.1การวเคราะหลกษณะเฉพาะของสถาปนกแตละทาน

สถาปตยกรรมสมยใหมททง 6 ทานไดออกแบบนนนอกจากนอกจากจะใหประโยชนทางดานฟงกชนในเรองการเปนอาคารสาธารณะขนาดใหญทรองรบสงคมแบบใหมทเกดจากการเปลยนแปลงการปกครอง อยางเชน โรงภาพยนตร ทตองอาศยการออกแบบเฉพาะดานแลว รปแบบของอาคารกไดกลายเปนการสรางคานยมในแงเชงสญลกษณใหกบสงคมวาประเทศไทยกาลงจะทนสมยทดเทยมตะวนตก รปรางหนาตาอาคารกเปนแบบโมเดรนซงกาลงแพรหลายอยางมากในโลกตะวนตก เสมอนวาการทาอาคารรปทรงเรยบงายเปนกลองขนาดใหญแบบนแสดงถงความทนสมยของชาตไทยอยในท สถาปนกกคอบคคลในสงคมเมอสงคมเกดการเปลยนแปลงการสงผลยอมกระทบตอบคคลทงหลายในสงคมรวมไปถงตวสถาปนกเอง สงเกตไดชดจากสถาปตยกรรมทเปนกรณศกษาครงนอนแสดงถงวา การทมหรอไมมเชอสายราชวงศนนมผลตองานออกแบบโดยความคดนฝงรากลกอยในตวสถาปนก สงผลตองานออกแบบอยางนาสนใจ โดยสามารถแบงไดเปน 2 กลม คอกลมทมเชอสายราชวงศอนไดแก หมอมเจาอทธเทพสรรค กฤดากร หมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร และ หมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ งานของกลมนจะมความระลกถงความงามและความรงเรองของอดต(Nostalgia) ความเกยวเนองกบราชวงศและประวตศาสตร เหนไดชดในงานของหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร สวนหมอมเจาอทธเทพสรรค และหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณนนนาเสนอออกมาในรปแบบสถาปตยกรรมโรแมนตก สวนกลมทไมมเชอสายราชวงศอนไดแก พระสาโรชรตนนมมานก นายจตรเสน อภยวงศ และนายนารถ โพธประสาท เมอทางานสมยใหมกจะเปนแบบสมยใหมมากๆ มไดยดตดกบการหวนระลกถงความรงเรองของราชวงศในอดต เปนเสมอนตวแทนของบคคลธรรมดาทอยในสงคม ทมความมงหวงและใหความสาคญตอจดศนยกลางใหมของชาต

บทท 6 สรปผลการศกษาและขอเสนอแนะ

การศกษาเรอง สถาปตยกรรมสมยใหมของกลมสถาปนกไทยรนบกเบกฯ พ.ศ. 2459 –

พ.ศ.2508 มวตถประสงคเพอใหทราบถงมลเหต ปจจย แนวความคด และอทธพลตางๆทผลกดนใหสถาปนกในกลมสรางงานเหลานน เพอรวบรวมผลงานการออกแบบ ศกษาถงลกษณะรปแบบ องคประกอบทางสถาปตยกรรม วสด เทคโนโลยในการกอสราง ลกษณะเฉพาะของแตละทาน และลกษณะรวมของกลม การศกษาครงนผวจยตงใจศกษาในแงความสมพนธของตวสถาปนกและสถาปตยกรรมเปนหลก ภายใตกรอบความคดทวาสถาปนก สภาวะการณตางประเทศ สภาวะการณในประเทศ และสถาปตยกรรมเปนสงทเชอมโยงกนอย โดยผวจยเรมตนจากการคนขอมลดานเอกสารทงในประเทศ และตางประเทศอนเกยวของ จากทตางๆไมวาจะเปน หองสมดของมหาวทยาลยตางๆ หอจดหมายเหตแหงชาต หอสมดแหงชาต หอจดหมายเหตแหงชาต พพธภณฑ เปนตน ซงขอมลทไดจากการคนเอกสารนนโดยมากมเนอหาไมปะตดปะตอตองสบคนจากหลายทแลวนามาเชอมโยงกน และในบางสถานทอยางเชน หอจดหมายเหตแหงชาต ผวจยกไดคนพบรปถายและแบบสถาปตยกรรมทนาสนใจหลายชนทไมเคยตพมพมากอน อยางเชน อาคาร Siam Architects ทถ.อษฎางค เปนตน

การศกษาทางดานเอกสารกระทาไปควบคกบการสมภาษณบคคลตางๆทเกยวของ เชน ทายาท ลกคา ลกศษย และบคคลรวมสมยของสถาปนกทง 6 ทานนน บนทกโดยการอดเทปบนทกเสยง ถายวดโอ และถายภาพ ซงจากการสมภาษณบคคลตางๆเหลานเองทาใหผวจยพบวา จรงๆแลวมขอมลของสถาปนกกลมนทนาสนใจมากมายทไมมการบนทกไวเปนเอกสาร ซงการสมภาษณบคคลเหลานนบวามประโยชนตอการศกษาครงนเปนอยางมาก นอกจากการศกษาดานเอกสารและการสมภาษณแลว กไดทาการสารวจศกษาภาคสนามไปยงสถานทตางๆทเปนกรณศกษาและสถานทอนเกยวของเพอประกอบการวเคราะหทงในประเทศ ไดแก พนทภายในกรงเทพมหานคร จงหวดอยธยา จงหวดสงขลา และจงหวดลพบร นอกจากนนยงไดไปสารวจสถานทอนเกยวของในตางประเทศดวย ไดแก ประเทศองกฤษ และประเทศฝรงเศส เมองปารส สถาบน Ecole Nationale Superieure des Beaux Arts อาคาร Oprea de Paris และ Palais de Chaillot เปนตน ทาใหผวจยสามารถเขาใจถงสภาพบานเมองทงในและตางประเทศในยคทสถาปนกกลมนมชวตอย ศกษาและประกอบวชาชพ โดยหลงจากไดขอมลทงหมดผวจยไดนาขอมลเหลานนมา

249

วเคราะหถงความสมพนธระหวาง ตวสถาปนก สภาวะการณในประเทศ สภาวะการณตางประเทศ และสถาปตยกรรม ทาใหผวจยสามารถสรปผลการศกษาและนาเสนอขอเสนอแนะได ดงตอไปน

1. สรปผลการศกษา

จากการศกษาทผานมาทาใหทราบวาสถาปตยกรรมของกลมสถาปนกไทยรนบกเบกตามแนวการศกษาตะวนตก พ.ศ. 2459 – พ.ศ.2508 นมมลเหตปจจยในการสรางอาคารมาจากองคประกอบตางๆทงจากตวสถาปนกเอง ปจจยจากตางประเทศ และปจจยภายในประเทศ สงผลใหสถาปตยกรรมทเกดขนมอทธพลจากกระแสสถาปตยกรรมของตะวนตกทกาลงเปนทนยมอยในชวงเวลาขณะนน อนไดแก Neoclassic, Romantic, Arts and Crafts Movement, Art Nouveau, Modern Movement และ Art Deco สถาปตยกรรมภายใตการออกแบบของกลมสถาปนกไทยรนบกเบกฯน มความคดทตางไปจากชางไทยในอดต เนองจากทานทงหลายไดผานการศกษาวชาสถาปตยกรรมแบบมระบบของฝรงเศสและองกฤษ แตไดมการคดคนหาวสด และแกปญหาการออกแบบใหสอดคลองกบสภาพเศรษฐกจ สงคม และการเมองในขณะนนดวย อกหนงอยางทสาคญกคอในชวงเวลานเองทสถาปนกไทยรนบกเบกฯทงหลายไดออกแบบอาคารทมกจกรรมเฉพาะ เชน สนามกฬา โรงภาพยนตร โรงแรม โรงพยาบาล หอประชม และมหาวทยาลยเปนตน ซงเปนอาคารทสอถงความเปนสงคมใหม หลงเหตการณเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 อกดวย ประเดนเพมเตมทไดจากการศกษาครงนกคอ จะสามารถเหนความแตกตางของสถาปตยกรรมทออกแบบโดยกลมสถาปนกทมาจากเชอสายราชวงศและจากคนธรรมดา ความระลกถงความรงเรองของอดต ความเกยวเนองในประวตศาสตรและราชวงศทกลมสถาปนกชนชนสงผกพนอยในความคด งานสถาปตยกรรมทออกแบบโดยคนธรรมดาอนเปนตวแทนของคนในสงคมโดยสถาปนกทไมมเชอสายราชวงศ สาหรบการสงตอรปแบบของสถาปตยกรรมสมยใหมของกลมสถาปนกไทยกลมนนน ถกนาเสนอผานการศกษา เนองจากมหลายทานเปนอาจารยสอนวชาสถาปตยกรรมดวย ทคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวยาลย และอาจารยนารถกไดเคยใชหลกสตรของUniversity of Liverpool มาเปนแนวทางการเรยนการสอน สถาบนจงมงเนนไปทการสอนในแนวทางของสถาปตยกรรมสมยใหม สงผลตอผลงานของสถาปนกรนหลงทจบการศกษามา

250

251

2. ขอเสนอแนะ

จากการสารวจอาคารตางๆทสถาปนกไทยรนบกเบกฯกลมนออกแบบนน ทาใหเหนถงการขาดความดแลเอาใจใส เพราะเจาของอาคารไมทราบถงความสาคญ งานบางชนมการรอถอนไปอยางงายดาย เชน อาคารโรงพยาบาลกลาง หรองานบางชนกมการตอเตมจนผดรปรางเดมไป ซงคอนขางนาเสยดายเปนอยางมากเพราะเปนชนงานตวอยางทเปนจดเรมตนของยคสมยทเปลยนแปลงทสาคญหนงอยางในงานสถาปตยกรรมไทยสมยใหม ผวจยมความเหนวาหากมการเผยแพรความรใหบคคลทวไปทราบถงความสาคญ การอนรกษอาคารเหลานไวเพอเปนหลกฐานทางประวตศาสตรสถาปตยกรรมสมยใหมในประเทศไทยคงจะเปนการดอยไมนอย และจากการศกษาครงนซงถอเปนการศกษาถงกลมสถาปนกรนบกเบกฯ กลมแรกในประเทศไทย หากมการศกษาถงผลงานของกลมสถาปนกรนถดมาและนามาเชอมโยงกนนาจะเกดองคความรทนาสนใจขน ทาใหเกดภาพรวมอยางตอเนอง

252

บรรณานกรม หนงสอภาษาไทย กรมไปรษณยโทรเลข. 100 ปกรมไปรษณยโทรเลข. กรงเทพมหานคร : โรงพมพประยรวงศ, 2526. กรรณการ ตนประเสรฐ. จดหมายเหตวงไกลกงวล. กรงเทพมหานคร : มตชน, 2546. กลยาณวฒนา, สมเดจฯ เจาฟา. พระราชธดาในรชกาลท5. กรงเทพมหานคร : การไฟฟาฝายผลต

แหงประเทศไทย, 2524. คณะอนกรรมการเฉพาะกจ. สมดภาพสถาปตยกรรมกรงรตนโกสนทร. กรงเทพมหานคร :

สานกพมพกราฟคอารต, 2525. มหาวทยาลย ศลปากร. คณะสถาปตยกรรมศาสตร. สมดภาพสถาปตยกรรมกรงรตนโกสนทร 200

ป. กรงเทพมหานคร : กราฟคอารต, 2524. จฬาลงกรณมหาวทยาลย. คณะสถาปตยกรรมศาสตร. สถาปตย 48 ป จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

กรงเทพมหานคร : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย ,2524. ครสภา. สานกงานเลขาธการครสภา. ประมวลประวตคร ครสภาพมพรวมเฉลมฉลองครบรอบ 100

ป กระทรวงศกษาธการ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภาลาดพราว, 2535. จนตนา ศรนาวน, ศภชย รตนมณฉตร และ ประเสรฐ ทองเจรญ. ศรราชรอยป : ประวตและ

ววฒนาการ. กรงเทพมหานคร : คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล, 2531.

จรพนธ สมประสงค. ประวตศลปะ. กรงเทพมหานคร : โอ.เอส.พรนตง เฮาส, 2533. จนตนา ศรนาวน. ศรราชรอยป : ประวตและววฒนาการ. กรงเทพมหานคร :โรงพมพ, 2531. จรพนธ สมประสงค. ประวตศลปะ. กรงเทพมหานคร : โอ.เอส.พรนตง เฮาส, 2533. ฉตรทพย นาถสภา และ สมภพ มานะรงสรรค. ประวตศาสตรเศรษฐกจไทย จนถง พ.ศ. 2484.

กรงเทพมหานคร : สานกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2528. ชาญวทย เกษตรศร. ประวตการเมองไทย 2475-2500. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร : เรอนแกว,

2549. ชว เกาชวต. ประวตศาสตรเศรษฐกจยโรป. กรงเทพมหานคร : โรงพมพแสงรงการพมพ, 2523. โชต กลยาณมตร. ผลงาน 6 ศตวรรษของชางไทย. กรงเทพมหานคร : สมาคมสถาปนกสยามฯ,

2520. ชวทย สจฉายา. สงคมและเศรษฐกจในงานสถาปตยกรรมและการออกแบบชมชนเมอง.

กรงเทพมหานคร : คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2541.

253

ชาตร ประกตนนทการ. การเมองและสงคมในศลปสถาปตยกรรม สยามสมย ไทยประยกต ชาตนยม. กรงเทพมหานคร : มตชน, 2547.

_________. คณะราษฎรฉลองรฐธรรมนญ. กรงเทพมหานคร : มตชน, 2548. ฐานศวร เจรญพงศ. สรรพสาระจากทฤษฎสถาปตยกรรมตะวนตก. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ

แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2545. ณฐ ประกายเกยรต. ประมวลภาพวงและตาหนก. กรงเทพมหานคร : ไตร - สตาร พบลชชง, 2538. ณรงค พวงพศ และ พลศกด จรไกรศร. สงคมไทยใน200ป. กรงเทพมหานคร : เจาพระยาการพมพ,

2527. ดเรก ชยนาม. ไทยกบสงครามโลก ครงท 2. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร : ศรปญญา, 2549. ดนย ไชยโยธา. ประวตศาสตรไทย : ยคกรงธนบร ถงกรงรตนโกสนทร. กรงเทพมหานคร : โอ.

เอส.พรนตง เฮาส, 2546. แถมสข นมนนท. เมองไทยสมยสงครามโลกครงทสอง. กรงเทพมหานคร : สานกพมพดวงกมล,

2521. ทนต[นามแฝง]. ประชาธปก. กรงเทพมหานคร : เจรญวทยการพมพ, 2536. นารถ โพธประสาท. สถาปตยกรรมในประเทศไทย. กรงเทพมหานคร :โรงพมพวฒนาพานช,

2499. นครนทร เมฆไตรรตน. การปฏวตสยาม พ.ศ. 2475. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร : อมรนทร,

2546. แนงนอย ศกดศร, หมอมราชวงศ. พระราชวงและวงในกรงเทพฯ. กรงเทพมหานคร : โรงพมพแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2525. _________. องคประกอบทางกายภาพกรงรตนโกสนทร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2534. _________. หนงสอชดคลนความคด. กรงเทพมหานคร : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2537. บณฑต จลาสย. สถาปตยกรรมฝรงเศส. กรงเทพมหานคร : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย,

2543. ประวตกระทรวงยตธรรม. กรงเทพมหานคร : กระทรวงยตธรรม, 2535. (พมพเนองในโอกาส

ครบรอบ 100 ปกระทรวงยตธรรม มนาคม 2535). ประวตพนตรควง อภยวงศ ป.จ.,ม.ป. ช.,ป.ม.. ม.ป.ท., 2511. (พมพในงานศพพนตรควง อภยวงศ

มถนายน 2511).

254

ประวตจอมพลป.พบลสงคราม. ลพบร : ศนยการทหารปนใหญ คายพหลโยธน, 2540. (พมพเนองในโอกาสครบรอบ 100 ปจอมพล ป. พบลสงคราม กรกฎาคม 2540).

ประวตนาวาเอกหลวงศภชลาศย ร.น.. กรงเทพมหานคร : โรงพมพสวนทองถน กรมการปกครอง, 2508. (พมพในงานศพนาวาเอกหลวงศภชลาศย (บง ศภชลาศย) พฤศจกายน 2508).

ประวตพระยาปรชานสาสน . ม.ป.ท., 2517. (พมพในงานศพพระยาปรชานสาสน (เสรญ ปนยารชน) มถนายน 2517).

ประวตมหาวทยาลยธรรมศาสตร. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2537. (พมพเนองในโอกาสครบรอบ 60 ป มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2537).

ประวตโรงพยาบาลศรราช. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหดล, 2519. (พมพเนองในโอกาสครบรอบ 84 ป โรงพยาบาลศรราช 2519).

ประวตหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร. ม.ป.ท., 2510. (พมพในงานศพหมอมเจาสมยเฉลม กฤดากร พฤศจกายน 2510).

ผสด ทพทส. สถาปนกสยาม : พนฐาน บาทบาท ผลงาน และแนวความคด(พ.ศ.2475-2537). กรงเทพมหานคร : สมาคมสถาปนกในพระบรมราชปถมภ, 2539.

________. ชางฝรงในกรงสยาม. กรงเทพมหานคร :โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2541. ________. บานในกรงเทพฯ : รปแบบและการเปลยนแปลงในรอบ 200 ป (พ.ศ. 2325 - 2525).

กรงเทพมหานคร :โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2525. ________. บานในกรงรตนโกสนทร 3 รชกาลท 6 (พ.ศ. 2453 - 2468). กรงเทพมหานคร :โรงพมพ

แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2547. ________. บานในกรงรตนโกสนทร 4 รชกาลท 7 - 9 (พ.ศ. 2468 - 2503). พมพครงท 2.

กรงเทพมหานคร :โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2546. เพญศร ดก. การตางประเทศกบเอกราชและอธปไตยของไทย. กรงเทพมหานคร : เทกซ แอนด

เจอรนล พบลเคชน, 2542. พนพศมย ดศกล, หมอมเจา. สงทขาพเจาพบเหน. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : มตชน, 2545. ________. สงทขาพเจาพบเหน ภาคจบ. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร : มตชน, 2546. พรภรมณ เชยงกล. ประวตศาสตรไทยสมยใหม เลม 1. กรงเทพมหานคร : โอ.เอส.พรนตง เฮาส,

2535. ภทรวด ภชฎาภรมย. วฒนธรรมบนเทงในชาตไทย. กรงเทพมหานคร : มตชน, 2549. มหาวทยาลยศลปากร. พระราชวงสนามจนทรและพระตาหนกมารราชรตบลลงก.

กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยศลปากร, 2534.

255

วมลสทธ หรยางกร. พฒนาการแนวความคดและรปแบบสถาปตยกรรม : อดต ปจจบน และอนาคต. กรงเทพมหานคร :สมาคมสถาปนกในพระบรมราชปถมภ, 2536.

วจตร เจรญภกตร. ประวตศาสตรสถาปตยกรรมตะวนตก : ครสเตยนตอนตนถงสมยใหม. กรงเทพมหานคร : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543.

_________. สถาปตยกรรมตะวนตก. กรงเทพมหานคร : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2538.

_________. ประวตศาสตรสถาปตยกรรมตะวนตก. กรงเทพมหานคร : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2543.

มลนธหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ. หมอมเจา โวฒยากร วรวรรณ 2443 – 2524. กรงเทพมหานคร : ดานสธาการพมพ, 2534.

วนดา ตรงยางกร. ประวตศาสตรยโรปสมยใหม 2. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลยรามคาแหง, 2519.

วรวฒ หรญรกษ. ประวตศาสตรเศรษฐกจยโรป. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาวทยาลย ธรรมศาสตร, 2520.

สดใส ขนตวรพงศ. ความสมพนธของไทยกบประเทศตะวนตก. กรงเทพมหานคร : สานกพมพเคลดไทย, 2517.

สปราณ มขวชต, รอยเอกหญง. ประวตศาสตรยโรป เวยนนา ค.ศ. 1815 - เบอรลน 2 นคร. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : โอ.เอส.พรนตง เฮาส, 2545.

_________. ประวตศาสตรยโรป สงครามเยน - มลเลยนเนยม. พมพครงท 3. กรงเทพมหานคร : โอ.เอส.พรนตง เฮาส, 2545.

สมาน ดษยบตร. ประวตและววฒนาการกรมไปรษณยโทรเลข ครบรอบ 80 ป พ.ศ.2426-2506. กรงเทพมหานคร : โรงพมพธนาคารออมสน, 2506.

สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ. 60 ป สมาคมสถาปนกสยามในพระบรมราชปถมภ. กรงเทพมหานคร : ม.ป.ท., 2537.

สถาบนเงนทนจฬาลงกรณมหาวทยาลย. องคประกอบทางกายภาพกรงรตนโกสนทร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2534.

สมชาต จงสรอารกษ. รายงานการวจยสถาปตยกรรมของคารล ดอหรง. นครปฐม : โรงพมพมหาวทยาลยศลปากร, 2540.

สทนต ขวญนาค. ในหลวงอานนท. กรงเทพมหานคร : สานกพมพ แบลกเมจก, 2536.

256

สานกงานเสรมสรางเอกลกษณของชาต. สถาปตยกรรมในสถาบนพระมหากษตรย. กรงเทพมหาคร : สานกงานเสรมสรางเอกลกษณของชาต, 2539.

อรรถจกร สตยานรกษ. การเปลยนแปลงโลกทศนของชนชนผนาไทยตงแตรชกาลท 4 -พ.ศ. 2475. กรงเทพมหานคร : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2538.

อนวทย เจรญศภกล. มส ฟาน เดอร โรฮ และสถาปตยกรรมตะวนออก. พระนคร : กรงสยามการพมพ, 2513.

_________. สถาปนก สถาปตยกรรม และ แบบแผนนยม. กรงเทพมหานคร : กรงสยามการพมพ, 2512.

อทธเทพสรรค กฤดากร, หมอมเจา. เรองเกยวกบสถาปตยกรรม. กรงเทพมหานคร : โรงพมพพระจนทร, 2478.

บทความในวารสารภาษาไทย กรรมาธการอนรกษศลปสถาปตยกรรม สมาคมสถาปนกในพระบรมราชปถมภ. “รางวลอาคาร

อนรกษดเดน บคคลดเดน องคกรดเดน และชมชนดเดน ดานอนรกษศลปสถาปตยกรรม พ.ศ.2545.” อาษา 6, 7 (2545) : 50 - 57

กาญจนาคพนธ [นามแฝง]. “ถนนราชดาเนน.” เมองโบราณ 6, 3 (สงหาคม - พฤศจกายน 2523) : 90 - 113.

“การปรบปรงโรงภาพยนตรศาลาเฉลมกรง.” อาษา 41 (มกราคม - กมภาพนธ 2538) : ไมปรากฏเลขหนา.

กลธดา สามะพทธ. “ถนนวย 99 ปสายนชอ ราชดาเนน.” สารคด 14, 164 (ตลาคม 2541) : 106 - 124.

กตตพงษ วโรจนธรรมากร. “ยอนราลก 70 ป ศาลาเฉลมกรง.” สารคด 19, 222 (สงหาคม 2546) : 140 - 146.

ขวญใจ เอมใจ. “ประวตศาสตรและความทรงจาบนถนนราชดาเนน : ทางมเพราะคนเดน.” สารคด 14, 164 (ตลาคม 2541) : 50 - 124.

โชต กลยาณมตร. “อทธพลสถาปตยกรรมแบบตะวนตกในสมยกรงรตนโกสนทร (2325-2525).” วารสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร (2525) : 57 - 76.

“เฉลมกรง รอยล เธยเตอร ดโอลดสยามพลาซา.” อาษา (มกราคม - กมภาพนธ 2538) : 49 - 64. “เฉลมกรงรอยลเธยเตอร.” A & D 2, 20 (มกราคม 2537) : 77 - 82.

257

เดน วาสกศร. “สงคมกบรปแบบของงานสถาปตยกรรม.” วารสาร คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร (2538) : 54 - 138.

ตร รตนรจ. “เฉลมกรง รอยล เธยเตอร : ศลปกรรมครงศตวรรษ.” ศลปวฒนธรรม 15, 4 (กมภาพนธ 2537) : 128 - 130.

ทศนย [นามแฝง]. “ความหลง.” อาษา (2502) : 1 - 29. นธ เอยวศรวงศ. “200 ป ของการศกษาประวตศาสตรไทย และทางขางหนา.” ศลปวฒนธรรม 7, 4

(กมภาพนธ 2529) : 104 - 120. บงสรย[นามแฝง]. “ศาลาเฉลมกรง.” สยามอารยะ 3, 30 (กรกฎาคม 2538) : 94 - 99. บณฑต จลาศย. “ราชดาเนน โรแรมรตนโกสนทร.” บานและสวน 11, 128(เมษายน 2530) : 183 -

187. _________. “ราชดาเนน-ไทยนยม-เฉลมไทย.” บานและสวน, 124 (ธนวาคม 2529) : 179 -182. ปรงศร เพชรพรณ. “กรมพระนราธปประพนธพงศ.” ศลปากร 14, 4 (พฤศจกายน 2513) : 59 - 68. “พระราชวงไกลกงวล.” A&D 4, 37 (มถนายน 2538) : 30 - 42. มนญ [นามแฝง]. “สวนวงไกลกงวล.” บานและสวน 23, 273 (พฤษภาคม 2542) : 104 - 113. มงขวญ ทองพรมราช. “ศาลาเฉลมกรง : แหลงจรงใจของคนเมอง.” วฒนธรรมไทย 34, 3 (กนยายน

2540) : 30 - 32. เมอรควร [นามแฝง]. “108ป โรงพยาบาลศรราช.” ศลปวฒนธรรม 17, 11 (กนยายน 2539) : 35. “ราชดาเนน ถนนประวตศาสตรการเมองสายประชาธปไตย.” ศลปวฒนธรรม 13, 12 (ตลาคม

2535) : 112 - 159. ศนสนย วระศลปชย. “วงสระปทม วงประวตศาสตรรมฝงคลองแสนแสบ.” ศลปวฒนธรรม 16, 2

(ธนวาคม 2537) : 91 - 94. “ศาลาเฉลมกรง.” เมองโบราณ 3, 3 (เมษายน - มถนายน 2520) : 122 - 124. “ศาลาเฉลมกรง.” Architecture & Design 1, 9 (2537) : 89 - 93. สมภพ ภรมย, นาวาเอก. “จดหมาย ศววงศ กญชร ณ อยธยา.” อาษา (2513) : 18 - 22. สาโรชรตนนมมานก, พระ. “การพพธภณฑสากลทกรงปารส พ.ศ.2480.” ศลปากร 2, 1 (มถนายน

2481) : 2 - 12. _________. “การพพธภณฑสากลทกรงปารส ตอนท1.” ศลปากร 2, 2 (กรกฎาคม 2481) : 21 -

31. _________. “การพพธภณฑสากลทกรงปารส ตอนท2 .” ศลปากร 2, 3 (สงหาคม 2481) : ไม

ปรากฏเลขหนา.

258

สาโรชรตนนมมานก, พระ. “ประวตศลปกรรม .” ศลปากร (ม.ป.ป.) : ไมปรากฏเลขหนา. สมาล ประทมนนท. “เฉลมกรง รอยล เธยเตอร โรงมหรสพประวตศาสตร.” Arch&Idea 1, 10

(มถนายน 2537) : 20 – 29. สาราญ วงศพาห. “การกอสรางทศรราชในตอนทายแหงพระชนชพของสมเดดจพระราชบดา.”

ศลปากร 12, 6 (มนาคม 2512) 41 : 59. อน นมมานเหมนท. “การเปลยนแปลงครงยงใหญในคณะสถาปตยฯทขาพเจาไดรมา.” อาษา

(กรกฎาคม 2501) : ไมปรากฏเลขหนา. อนวทย เจรญศภกล. “แนวการศกษาประวตศาสตรสถาปตยกรรมในประเทศไทย.” อาษา

(กรกฎาคม - สงหาคม 2531) : 67 - 71. อทธเทพสรรค กฤดากร,หมอมเจา. “สถาปตยศกษา.” อาษา, 2 (2512) : 37 - 43. เอกสารยงไมตพมพ สมชาต จงสรอารกษ. “สถานการณของสถาปตยกรรมสากลในสมยรชกาลท5-7.” เอกสาร

ประกอบการสอนวชา 262404 ประวตศาสตรสถาปตยกรรมไทย 2 ภาควชาศลปสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2546. (อดสาเนา)

_________. “สถาปตยกรรมแบบตะวนตกในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาฯ.” เอกสารประกอบการสอนวชา 262404 ประวตศาสตรสถาปตยกรรมไทย 2 ภาควชาศลปสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2546. (อดสาเนา)

_________. “สถาปตยกรรมแบบตะวนตกในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาฯ.” เอกสารประกอบการสอนวชา 262404 ประวตศาสตรสถาปตยกรรมไทย 2 ภาควชาศลปสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2546. (อดสาเนา)

_________. “สถาปตยกรรมแบบตะวนตกในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาฯ.” เอกสารประกอบการสอนวชา 262404 ประวตศาสตรสถาปตยกรรมไทย 2 ภาควชาศลปสถาปตยกรรม คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร, 2546. (อดสาเนา)

เอกสารจากหอจดหมายเหต หอจดหมายเหตแหงชาต. (4) ศธ.2.1.2.1.1/7. “เรองสญญากอสรางตกหมายเลขท20.” พ.ศ.2470.

259

การสมภาษณ จรวสส ปนยารชน. บตรจอมพลป.พบลสงครามและเปนเจาของบานสองเสา. สมภาษณ, 18

กมภาพนธ 2548. ชาญวฒ วรวรรณ, หมอมราชวงศ. บตรชายหมอมเจาโวฒยากร วรวรรณ. สมภาษณ, 16 สงหาคม

2546. ทรงคณ อตถากร. อดตนสตคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สมภาษณ, 13

ธนวาคม 2546. นจ หญชระนนทน. อดตนสตคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. สมภาษณ, 12

ธนวาคม 2546. ประเวศ ลมปะรงษ. อาจารยคณะสถาปตยกรรมศาสสตร มหาวทยาลยศลปากร. สมภาษณ, 20

สงหาคม 2547. สมชาต จงสรอารกษ. อาจารยคณะสถาปตยกรรมศาสสตร มหาวทยาลยศลปากร. สมภาษณ, 23

มนาคม 2550. สมภพ ภรมย, พลเรอตร. อดตนสตคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย รนแรก.

สมภาษณ, 12 ธนวาคม 2546. อเส สขยางค. หลานชายของพระสาโรชรตนนมมานก. สมภาษณ, 28 กมภาพนธ 2549. หนงสอภาษาองกฤษ Allsop, Bruce. Architecture of France. Great Britain : Oriel Press, 1963. Allsop, Bruce. The Study of Architectural History. New York : Praeger Pulishers, 1970. Brolin, Brent C. The Failure of Modern Architecture. New York : Van Nostrand Reinhold

Company, 1967. Benevolo, Leonardo. History of Modern Architecture. Massachusetts : The M.I.T. Press, 1977. Collins, Peter. Changing Ideals in Modern Architecture 1750-1950. London : Faber and Faber,

1967. Clifton-Mogg, Caroline. The Neoclassical Source Book. New York : Rizzoli, 1991. Colquhoun, Alan. Modern Architecture. Oxford : Oxford University Press, 2002. Duncan, Alastair. Art Deco. London : Thames and Hudson, 1988. Drexler, Arthur. The Architecture of The Ecole des Beaux-Arts. New York : The Museum of

Modern Art, 1977.

260

Darton, Mike, and Patricia Bayer. Encyclopedia of Art Deco. New York : E.P. Dutton, 1988. Droste, Magdalena. Bauhaus. Koln : Taschen, 2006. Fletcher, Banistic, Sir. A History of Architecture on The Comparative Method, London : Athlone

Press, 1961. Frampton, Kenneth. Modern Architecture A Critical History. London : Thames and Hudson, 1980. Giles, Berlinda. Art Deco. London : Quintet Publishing Limited, 1989. Geretsegger, Heinz. Otto Wagner 1841-1918 : The Expanding City, The Beginning of Modern

Architecture. London : Academy Editions, 1979. Gravagnuolo, Benedetto. Adolf Loos : Theory and Works. New York : Rizzoli, 1988. Hiller, Bevis and Stephen Escritt. Art Deco Style. London : Phaidon Press, 1997. Laveden, Pierre. French Architecture. Paris : Editions Larousse, 1944. Livingstone, Karen and Linda Parry. International Arts and Crafts. London : V & A Publications,

2005. Mansbridge, Michael. John Nash : A Complete Catalogue. London : Phaidon Press, 1991. Munz, Ludwig. Adolf Loos : Pioneer of Modern Architecture. London : Thames and Hudson,

1966. Overy, Paul. De Stijl. London : Thames & Hudson, 1991. Richmond, Peter. Marketing Modernisms: The Architecture and Influence of Charles Reilly.

Liverpool : Liverpool University Press, 2001. Schezen, Roberto. Adolf Loos : Architecture 1903-1932. New York : Monacelli Press, 1996. Sharples, Joseph, Alan Powers and Michael Shippobottom. Charles Reilly and the Liverpool

School of Architecture 1904-1933. Liverpool : Liverpool University Press, 1996. Trench, Lucy. In The Deco Style. London : Thames and Hudson, 1987. Toman, Rolf. Neoclassicism and Romanticism. Cologne : Konemann, 2000. Weber, Eva. Art Deco. London : Bison Books, 1993. ขอมลจาก World Wide Web A Brief History of University of Cambridge [Online]. Accessed 22 March 2007. Available from

http://www.cam.ac.uk/cambuniv/pubs/history/

261

Académie des Beaux-Arts [Online]. Accessed 22 March 2007. Available from http://en. wikipedia.org/wiki/Acad%C3%A9mie_des_beaux-arts

Age of Enlightenment [Online]. Accessed 10 March 2007. Available from http://en.wikipedia. org/wiki/Age_of_Enlightenment

Art Deco [Online]. Accessed 10 March 2007. Available from http://en.wikipedia.org/wiki/ Art_Deco

Art Nouveau [Online]. Accessed 26 March 2007. Available from http://en.wikipedia.org/wiki/ Art_Nouveau

Arts and Crafts Movement [Online]. Accessed 10 March 2007. Available from http://en. wikipedia.org/wiki/Arts_and_Crafts_Movement

Beaux-Arts architecture [Online]. Accessed 22 March 2007. Available from http://en.wikipedia. org/wiki/Beaux-Arts_architecture

Charles Herbert Reilly [Online]. Accessed 10 March 2007. Available from http://en.wikipedia. org/wiki/Charles_Herbert_Reilly

Classicism [Online]. Accessed 10 March 2007. Available from http://en.wikipedia.org/wiki/ Classicism

Department of Architecture University of Cambridge [Online]. Accessed 22 March 2007. Available from http://www.arct.cam.ac.uk/

École des Beaux-Arts [Online]. Accessed 22 March 2007. Available from http://en.wikipedia. org/wiki/Ecole_des_Beaux-Arts

Ecole Nationale Superieure des Beaux-Arts [Online]. Accessed 22 March 2007. Available from http://www.ensba.fr/patrimoine/batiments_planEnglish.htm

History of l'Ecole nationale supérieure des Beaux-arts [Online]. Accessed 22 March 2007. Available from http://www.culture.gouv.fr/ENSBA/History.html

History of University of Liverpool [Online]. Accessed 22 March 2007. Available from http:// www.liv.ac.uk/about/history/index.htm

International Style(Architecture) [ Online]. Accessed 10 March 2007. Available from http://en. wikipedia.org/wiki/International_style_%28architecture%29

Modernism [Online]. Accessed 10 March 2007. Available from http://en.wikipedia.org/wiki/ Modernism

262

Neoclassicism [Online]. Accessed 10 March 2007. Available from http://en.wikipedia.org/wiki/ Neoclassicism

Prix de Rome [Online]. Accessed 22 March 2007. Available from http://en.wikipedia.org/wiki/ Prix_de_Rome

Romanticism [Online]. Accessed 10 March 2007. Available from http://en.wikipedia.org/wiki/ Romanticism

University of Cambridge [Online]. Accessed 10 March 2007. Available from http://en.wikipedia. org/wiki/University_of_Cambridge

University of Liverpool [Online]. Accessed 10 March 2007. Available from http://en.wikipedia. org/wiki/University_of_Liverpool

263

ประวตผวจย

ชอ-สกล นางสาวใจรก จนทรสน เกด 23 กนยายน 2521 ทอย 64/17 ซ. สวนผก 42 แขวงฉมพล เขตตลงชน กทม. 10170 ททางาน นตยสาร Elle Decoration(Thailand) Hachette Fillipacci Post Company Limited ชน 7 อาคารบางกอกโพสต ถ. สนทรโกษา คลองเตย กทม. 10170 ประวตการศกษา

พ.ศ. 2528 – 2536 ศกษาระดบประถมศกษาจนถงมธยมตน ทโรงเรยนเขมะสรอนสสรณ เขตบางพลด กทม.

พ.ศ. 2536 – 2539 ศกษาระดบมธยมปลาย ทโรงเรยนเตรยมอดมศกษา เขตพญาไท กทม. พ.ศ. 2539 – 2544 ศกษาระดบปรญญาตร ทคณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยรงสต พ.ศ. 2545 – 2549 ศกษาระดบปรญญาโท สาขาวชาประวตศาสตรสถาปตยกรรม คณะ

สถาปตยกรรมศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร พ.ศ. 2550 สาเรจการศกษาปรญญาโท สาขาวชาประวตศาสตรสถาปตยกรรม คณะ

สถาปตยกรรมศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

ประวตการทางาน พ.ศ. 2544 เปนนกเขยนอสสระ (Freelance Writer) ใหกบนตยสาร How-to

Magazine ระหวางการศกษาระดบปรญญาตร พ.ศ. 2544 – 2545 เปนนกเขยนอสสระ (Freelance Writer) ใหกบนตยสาร Elle, Elle

Decoration พ.ศ. 2545 – 2546 เปนนกเขยนอสสระ (Freelance Writer) ใหกบนตยสาร Elle, Elle

Decoration, Room, Day Beds และ บานและสวน พ.ศ. 2547 เปนนกเขยนและสไตลสตอสสระ (Freelance Stylist-Writer) ใหกบ

นตยสาร Elle Decoration พ.ศ. 2548 เปนซเนยรสไตลลสตและนกเขยน (Senior Stylist-Writer) ใหกบ

นตยสาร Elle Decoration พ.ศ. 2549 – ปจจบน เปนสไตลเอดเตอร (Style Editor) ใหกบนตยสาร Elle Decoration